KANADA MUSLUMANLARI OCAK 2015 KANADA MÜSLÜMANLARI 1 Ocak 2015 Hazırlayan: Salih Akpınar Yayına hazırlayan: İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi İHH İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı Büyük Karaman Cad. Taylasan Sok. No: 3 Pk. 34230 Fatih/İstanbul Telefon: +90 212 631 21 21 | Faks: +90 212 621 70 51 www.ihh.org.tr | [email protected] 2 KANADA MÜSLÜMANLARI İÇİNDEKİLER 4 DEMOGRAFİK YAPI 7 TARİH 9 SOSYOEKONOMİK DURUM 12 SİYASİ DURUM 16 MÜSLÜMANLARIN KARŞILAŞTIĞI SORUNLAR 19 SON NOTLAR 20 KAYNAKÇA KANADA MÜSLÜMANLARI 1 MAKEDONYA MÜSLÜMANLARI 3 Resmî dilleri İngilizce ve Fransızca olan Kanada, 10 eyalet ve üç bölgeden oluşur. En büyük eyaleti ülkenin tek Fransız eyaleti olan Quebec’tir. DEMOGRAFİK YAPI Kanada, yüz ölçümü olarak dünya- göre güncellemektedir. Mesela 20. nın en büyük ikinci ülkesidir. Batı yüzyılın ortalarına kadar ülkeye yarım kürede ise bu konumu onu Hristiyanlar dışında göçmen kabul birinciliğe taşımaktadır. Bu kadar edilmiyordu. Kanada’ya olan göç- geniş topraklara sahip olmasına rağ- ler farklı zaman dilimlerinde dalga- men Kanada’nın nüfusu azdır. Yak- lar halinde gerçekleşmiştir. İlk dalga laşık olarak 35 milyonluk bir nüfusa Doğu Avrupa’dan başlamıştır, ikin- sahip olan Kanada, demokratik ve cisi Pakistan ve Hindistan, üçüncüsü federal bir sisteme sahiptir. Ülke 10 ise Mısır ve Lübnan’dan gerçekleş- eyalet ve üç bölgeden oluşmaktadır. miştir. Son zamanlarda Cezayir ve Quebec eyaleti ülkenin en büyük ve Suriye’den de göçler gerçekleşmek- tek Fransız eyaletidir. Kanada’nın tedir. Kriz yaşanan ülkelerin vatan- resmî dilleri İngilizce ve Fransızca- daşlarının yeni umudu olan Kanada, dır. Kanada birçok insan için refah özellikle Ortadoğu’da ve İslam dün- seviyesi ve yeni fırsatlar sunması ba- yasının diğer coğrafyalarında görü- kımından cazibeli bir yerleşim mer- len krizler nedeniyle Müslümanlar kezi olmuştur. Bir göçmen toprağı için adeta ikinci bir vatan olmuştur. olan Kanada, göçmenlik politikaları- Ortadoğu’nun yanı sıra Uzak Doğu, nı hem küresel konjonktürü dikkate Afrika ve Latin Amerika ülkelerin- alarak hem de kendi ihtiyaçlarına den de çok sayıda göçmen yaşa- 4 KANADA MÜSLÜMANLARI Kanada toplumunun %3,2’si Müslümandır. Bu da takriben 1 milyon civarında bir nüfusa tekabül etmektedir. mak için Kanada’yı tercih etmiştir. mektedir. Çok kültürlülük kanunu Statistics Canada’nın verilerine göre her erkek ve kadına düşünce, inanç ülkede yaşayan her beş kişiden biri ve ifade özgürlüğüyle beraber der- Kanada dışında doğmuştur. Yine bu nek kurma ve barışçıl amaçlı toplan- verilere göre aşağı yukarı 10 milyon ma hürriyeti sağlamaktadır. Kanada kişi kendini Kanadalı olarak, diğer vatandaşlığı, ülke anayasası ve insan büyük gruplar ise kendilerini İngiliz, hakları ve özgürlükleri tüzüğü, bu Fransız, İrlandalı veya Alman olarak tür özgürlükleri garantilemekte- tanımlamaktadır. Müslüman göç- dir. Dolayısıyla kanunlar karşısında menler ise hâlâ azınlık durumunda- herkes eşit muamele görmektedir. dır ve bir milyonu aşamayan etnik Bu uygulamalar farklı etnik ve dinî gruplardan oluşmaktadırlar. gruplar arası iletişimi kolaylaştır- makta ve birbirlerine karşı anlayış Bu kadar etnik çeşitliliğe sahip olan ve hoşgörüyü teşvik etmektedir. Kanada, 1971 yılından itibaren Asimilasyon yerine entegrasyonu resmî olarak çok kültürlülük (mul- benimseyen bu politika herhangi bir Statistics Canada’nın ticulturalism) politikasını benimse- kültürün üstünlüğünü tanımamakta- miştir. Böylece herhangi bir etnik dır ve herkesi eşit vatandaş olarak verilerine göre köken, din, dil veya ırk ayrımı gö- tanımlamaktadır. zetmeksizin, tüm Kanadalılara aynı ülkede yaşayan haklar tanınmıştır. Bu sayede tüm Quebec eyaletinde ise çok kültürlü- vatandaşlar, hem kendi değer ve lük politikası reddedilmiştir. Onun her beş kişiden geleneklerini koruyabilmekte hem yerine kültürler arasıcılık (intercul- biri Kanada dışında de Kanada’nın siyasi, ekonomik ve turalism) politikası alternatif olarak sosyal hayatına katkıda bulunabil- sunulmuş ancak hiçbir zaman kanun doğmuştur. KANADA MÜSLÜMANLARI 5 Kanada, İslam dünyasının farklı coğrafyalarında görülen krizler nedeniyle Müslümanlar için adeta ikinci bir vatan olmuştur. İş imkânları, özgürlükler ve genel refah açısından Müslümanlar ülkede pek çok imkâna sahiptir. haline gelmemiştir. Kuzey Ameri- ka’da Fransızca konuşulan tek yer olan Quebec eyaleti, kendi kimliğini muhafaza etme konusunda çok has- sas davranmaktadır ve bu doğrultu- da çok çeşitli çalışmalar yapmakta- dır. Birçok yönüyle çok kültürlülüğe benzeyen interculturalism, Quebec kültürüne öncelik tanımaktadır ve herkesin bağlı olması gereken de- ğerlerden bahsetmektedir. Özel- likle Fransızcanın ortak dil olmasına, laikliğin ve kadın-erkek eşitliğinin önemine vurgu yapmaktadır. Bu nedenle Quebec eyaletindeki en- tegrasyon süreciyle diğer eyalet- Türkiye’den Kanada’ya ilk göçler 1980’lerde başlamıştır. Türkler yakın zamanda Toronto, lerdeki entegrasyon süreçleri bazı Montreal ve Edmonton şehirlerinde büyük dernekler, vakıflar, camiler ve okullar açabilmiştir. farklılıklar arz etmektedir. 6 KANADA MÜSLÜMANLARI Müslümanlar ibadetlerini yerine getirme konusunda özgürdür. Cuma namazlarını rahatlıkla eda edebilmektedirler. Açıktan ezan okumak yasak olmasına rağmen, minare inşa etmek serbesttir. TARİH Kanada devletinin 1867 yılında ku- Ülkede öncelikle küçük dernek ve rulmasından dört yıl sonra yapılan vakıflar kuran Müslümanlar, daha nüfus sayımında ülkede 13 Avru- sonra daha büyük camilere ve ku- palı Müslüman’ın yaşadığı tespit ruluşlara sahip olmuştur. edilmiştir. Bu bilgi ışığında Kana- Örneğin Türkiye’den Kanada’ya da’ya gerçekleşen ilk Müslüman ilk göçler 1980’lerde başlamıştır. göçünün 1800’lü yıllara dayandığı Türkler yakın zamanda Toronto, tahmin edilmektedir. Yalnız ülke- Montreal ve Edmonton şehirle- ye gerçekleşen asıl kayda değer rinde büyük dernekler, vakıflar, göç hareketleri 1960’larda başla- camiler ve okullar açabilmiştir. mıştır. Bu yıllarda Kanada hükü- Ülkedeki tüm Müslüman azınlık- meti göçmen seçim kriterlerinde ların benzer bir süreçten geçtiğini etnik köken yerine eğitim ve ye- söylemek mümkündür; zira azın- teneği dikkate almaya başlamıştır. lık psikolojisi insanları birbirlerine Böylece Müslümanlar o topraklara bağlamakta ve bu durum beraber daha kolaylıkla göç edebilmiştir. hareket etmede büyük bir etken KANADA MÜSLÜMANLARI 7 olmaktadır. Mesela ilk göçlerin aka- nun asimile olduğu söylenebilir. İlk İslam dini binde Pakistanlıların, İranlıların ve göçmenler kendi inanç ve kültürle- Kanada’nın Arapların birçok şehirde gettolaştı- rini, yaşam tarzlarını korumayı ba- ğı görülmektedir. Ancak şimdilerde şarabilmiş ve kendi değerlerini bir Hristiyanlıktan sonra bu durum biraz farklılaşmıştır. sonraki nesile aktarabilmiştir. Fakat en çok mensubu olan 2011 yılında yapılan nüfus sayımına yeni nesil Kanada’daki hayata adap- göre, Kanada toplumunun %3,2’si te olmuş ve ülkenin liberal anlayışı- ve en hızlı büyüyen Müslümandır. Bu da takriben 1 na göre bir yaşam anlayışı benimse- milyon civarında bir nüfusa tekabül miştir. Tabii ki kendini muhafaza dini haline gelmiştir. etmektedir. Bu nüfusun %57’sini eden, millî ve manevi değerlerine Araplar oluşturmaktadır. Kanada sahip çıkan gençler de vardır. An- Müslümanlarını oluşturan diğer cak bunlar sayı olarak çok azdır. etnik grupların dağılımı ise şu şekil- Aşağı yukarı her Müslüman grup dedir: Güney Asyalılar %17, İran ve aynı tecrübeyi yaşamaktadır ve Afganistanlılar %7, Türkler %3 ve yeni nesle İslami değerleri yete- diğer gruplar %16. Böylece İslam rince aşılayamamaktadır. Dinini dini Kanada’nın Hristiyanlıktan son- ve kültürünü kaybeden Müslüman ra en çok mensubu olan ve en hızlı gençler aynı zamanda dillerini de büyüyen dini haline gelmiştir. Kana- kaybetmektedir. Kanada’nın re- dalı Müslümanların büyük çoğun- fah seviyesinin çok yüksek olma- luğu Ontario eyaletinde, özellikle sı, hayat şartlarının çok iyi olması Toronto şehrinde yaşamaktadır. gençlerin fikir ve hareket birliğini Bunun yanı sıra Ottawa, Montreal, törpülemiştir. Dolayısıyla Kana- Vancouver, Calgary ve Edmonton da’da yetişen yeni nesil birçok Müslüman göçmenlerin tercih et- şeyin farkında olmadan kendi de- tiği diğer şehirlerdir. Ülkedeki ilk ğerlerinden arındırılmaktadır. Her cami 1938 yılında Edmonton şeh- ne kadar farklı vakıflar, camiler ve rinde Avrupalı Müslümanlar tara- eğitim merkezleri kurulsa da yeni fından inşa edilmiştir. neslin Kanada kültürüne, yaşam Günümüzde ise ülkedeki genç Müs- tarzına ve düşünce yapısına daha lüman nüfusun büyük çoğunluğu- yatkın olduğu görülmektedir. 8 KANADA MÜSLÜMANLARI SOSYOEKONOMİK DURUM Kanada’da yaşayan Müslümanların Buna ilaveten, Müslümanların dev- homojen bir toplum oluşturduğu letin sunduğu işsizlik sigortasından söylenemez. Şii-Sünni ayrımı gibi ve sosyal yardımlardan faydalanarak mezhepsel farklılıkların yanı sıra geçinmek yerine makul bir maaş etnik ve millî farklılıklar da söz ile çalışıp geçinmeyi tercih ettikleri konusudur. Bazı genellemelerin görülmektedir. Böylece Müslüman- yapılması mümkün olsa da tüm ların Kanada devletine ekonomik Müslümanları yekpare değerlen- külfeti bir hayli azalmış ve Kanada dirmek yanlış sonuçlara götürebilir. ekonomisine pozitif bir şekilde Müslümanlar bir vakıf veya başka katkıda bulunmaya başlamışlardır. bir yapı kurduklarında, bunu daha çok kendi etnik gruplarını veya millî Müslümanlar ülkede genellikle ve manevi değerlerini muhafaza güvenilir kimseler olarak bilinir- etme amacıyla yaparlar. Fakat ku- ler. Dolayısıyla pek çok farklı iş ruluşun bir mescidi varsa o tüm sektöründe çalışabilmektedirler. Müslümanların hizmetine açıktır.