Charles Aznavour Պերճ Թյուրաբյան ՇԱՌԼ ԱԶՆԱՎՈՒՐԸ85 ՀԱՅԵՐԵՆ Berge Turabian CHANTE AZNAVOUR EN ARMENIEN SINGS AZNAVOUR in ARMENIAN

ՇԱՌԼ ԱԶՆԱՎՈՒՐ Charles Aznavour Պերճ Թյուրաբյան ՇԱՌԼ ԱԶՆԱՎՈՒՐԸ85 ՀԱՅԵՐԵՆ Berge Turabian CHANTE AZNAVOUR EN ARMENIEN SINGS AZNAVOUR IN ARMENIAN

Թարգմանություն՝ Պերճ Թյուրաբյան խմբ.՝ Անահիտ Դաշտենց Հրատարակվում է Գործիքավորում՝ Տիգրան Նանյան ՀՀ Մշակույթի Նախարարության աջակցությամբ Translation: Berge Turabian / Ed.: Anahit Dashtents Arrangements: Tigran Nanian © 2009 Berge Turabian 1 2 Սիրելի Շառլ Ազնավուր, ընկերուհու տարեդարձին որպես նվեր գնել էի ձեր մի ձայնապնակը։ Այդ օրը «Սերը՝ մի Մոտ քսան տարի առաջ ձեզ առաջին օրվա պես» երգի ներքո կյանքումս առաջին անգամ հանդիպեցի Նյու–Յորքում, անգամ պարել էի մի աղջկա հետ, առաջին երբեմնի Արարատ ռեստորանում, որտեղ անգամ զգացել, թե ինչ բան է սերը, առաջին շաբաթավերջին երգում–նվագում էի մի անգամ, ձեր երգի միջոցով, բացահայտել քանի երաժիշտների հետ։Հրաշալի մի մի նոր աշխարհ։ Հիշել էի նաև ձեր հրաշք հայկական օջախ էր` թե՛տեղի, թե՛ դրսից «Մամա» երգի հետ կապված մի պատմություն։ ժամանած հայերի և թե՛ օտարների համար։ Մասնակցելու էի Եգիպտոսի հայ համայնքի Մի հիանալի վայր նաև ինձ համար, որ նոր կողմից կազմակերպված սիրողական մի էի եկել Հայաստանից. այդտեղ կարելի էր մրցույթի։ Ելույթի օրը ինչ–որ զանցանքի մոռանալ հոգս ու կարոտ, աշխատանքին համար մայրս ինձ պատժել էր և արգելել տնից առընթեր մի քիչ ավելի դրամ վաստակել, դուրս գալ։ Հանդեսի կազմակերպիչները հանդիպել հետաքրքիր մարդկանց։ Այդ օրը, միջամտել էին, և երկար բանակցություններից իբրև հին երազի իրականացում, ոչ միայն հետո մայրս թույլ էր տվել, որ մասնակցեմ տեսա ձեզ, այլև մտերմիկ զրույցի առիթ մրցույթին՝ պայմանով, որ ինձ կտանեն և ունեցա։ ելույթից անմիջապես հետո ետ կբերեն տուն։ Հաջորդ առավոտյան նա ինձ արթնացրեց` Երբ մոտեցա՝ նստած էիք շրջապատված հայտնելու, որ ձեր “Մամա” երգով շահել էի բարեկամներով: Այնքան էի հուզված ու շփոթ, առաջին մրցանակը։ Գրել էի նաև այն մասին, որ ձեռքս մեկնելիս մի քանի գինու գավաթ որ կինս՝ Անահիտը, փոքր տարիքում, դեռևս շրջեցի սեղանին ... և իմ ապրումներին ֆրանսերեն չիմանալով, ձեր բոլոր երգերն ավելացավ այդ անհարմար իրավիճակը։ անգիր էր արել, հետո դրանք բառարանով Իսկ դուք անայլայլ, վստահաբար նման թարգմանելով սկսել էր ֆրանսերեն սովորել։։ իրադրություններում ձեր երկրպագուներին Մի խոսքով, այն մասին, որ ձեր երգերն հաճախ տեսած, թույլ տվեցիք, որ նստեմ ձեզ ուղեկցել էին մեզ պատանի տարիքից, օգնել հետ ու մասնակցեմ զրույցին, կարծես ոչինչ էին ճանաչել կյանքը, մի քիչ ավելի հեշտ չէր պատահել։ ապրել և մեզ տվել էին ճիշտ ու գեղեցիկ երգի բանալին։ Երբ հարցրի այդ նամակիս Ես ձեզ առաջին անգամ տեսել էի դրանից մասին, ժպտացիք. «Ես այնքա՜ն նամակներ մի տարի առաջ, Ռադիո Սիթի Հոլում։ կ՛ստանամ, ո՞ր մեկը հիշեմ»։ Եվ հետո, կարծես Նախապես գրել էի մի նամակ, որը համերգից սիրտս շահելու համար, երգերիս տետրի մեջ հետո մի կերպ հանձնել էի ձեզ։ Այդ նամակի մեկ առ մեկ ստորագրեցիք ձեր բոլոր երգերի մեջ պատմել էի իմ կյանքից մի քանի դրվագ՝ տակ։ կապված ձեր երգերի հետ։ Թե ինչպես Եգիպտոսում, դեռ հազիվ 13 տարեկան, մի Տարիներ հետո, 1998 թվին, Նյու–Յորքյան

3 հյուրանոցի ձեր համարում արդեն ամբողջ թարգմանությունները զուտ բանաստեղծական ընտանիքով առիթ ունեցանք ևս մի հիշարժան էին՝ երգելու համար ոչ հարմար։ հանդիպում ունենալու ձեզ հետ։ Հարցազրույց էիք տալիս հայկական Արձագանք Ես ինքս այդ ժամանակից ի վեր, երգեր հեռուստաժամին։ Խոսք եղավ այն մասին, գրելուս զուգընթաց, հաճախ եմ թարգմանել որ Նյու–Յորքյան համերգներին ձեր երգերի ֆրանսիական երգիչների երգերը՝ սկսած մեծագույն մասը անգլերեն եք երգում, և ձեզնից, Բրելից ու Բրասենսից, մինչև դրանց հմայքը «օտար» լեզվով նույնը չէ՝ Լը Ֆորեստիե և Սուշոն։ Նպատակս թեկուզև ձեր կատարմամբ. մի անգամ հատուկ եղել է դրանք «երգելի» դարձնել և նույնիսկ մեկնել էինք Կանադա՝ բեմից ձեզ միևնույն ժամանակ հայ ունկնդրին ցույց միայն ֆրանսերեն լսելու։ Պատասխանեցիք, տալ մեղեդու և իմաստալից խոսքի որ ձեզ համար էական է, որ հանդիսատեսը բանաստեղծական ներդաշնակությունը։ հասկանա, թե ինչի մասին եք երգում։ Հաճախ եմ այդ երգերը հայերեն կատարել ընկերների նեղ շրջանակում, երբեմն Հիրավի, ձեր երգերը երգվում են տարբեր էլ՝ իմ մենահամերգներում։ Այսօր, երբ լեզուներով, անգլիախոս կամ իսպանախոս մասնավորապես ֆրանսիական երգը ունկնդիրներն արդեն լիարժեք վայելում են նահանջել է Հայաստանում, ավելի քան ձեր երգերի իմաստը, սակայն հայ ունկնդիրն հրամայական է այդ երգիչների գործերը այդպիսի հնարավորություն ըստ էության դեռ հայերեն ներկայացնել, ցույց տալ մեր լեզվի չի ունեցել։ հնարավորությունները, ցույց տալ հայալեզու երաժշտական աշխարհին, որ ժամանակակից 70–ական թվականների Հայաստանում, երգի տեքստը կարող է լինել գրագետ, որտեղ Եգիպտոսից հետո հանգրվանել էր ասելիք ու զգացմունք պարունակել։ մեր ընտանիքը, ֆրանսիական մշակույթն զգալի ներկայություն ուներ։ Հատկապես 2007–ին եզակի առիթ էր ընծայվում այդ հետաքրքրություն կար ֆրանսիական երգի՝ թարգմանություններս երգի ձևով հայ ու շանսոնի նկատմամբ։ Իմ սերնդակիցների ֆրանսիացի ունկնդիրներին ներկայացնելու։ մեջ և անմիջական շրջապատում կային Պատրաստել էի մի խտասալիկ՝ «Ազնավուր– մարդիկ, որ հրաշալի գիտեին Ազնավուր, Բրասենս–Բրել–Ֆերե–Տրենե–Պիաֆ», Բրել, Ռեջիանի, Բեկո, Պիաֆ և այլն։ որով ուզում էի իմ մասնակցությունը բերել Դուք արդեն եղել էիք Հայաստանում, «Հայաստանի Տարին Ֆրանսիայում» համերգներ ունեցել, և ձեր երկրպագուներն միջոցառումներին։ Ցավոք, այդ գործը անհամար էին։ Ձեր երգերն այդ ժամանակ չիրականացավ և մնաց իմ գզրոցում։ Սակայն թարգմանվեցին հայերեն, մեծ սեր երբ այդ երգերը լսել էի տալիս այսուայնտեղ, էին վայելում, սիրով արտասանվում և ես համոզվեցի, որ դրանք հայերեն լեզվով, ապրում իբրև քերթողություն։ Սակայն հենց երգի ձևով լսելու պահանջը մեծ է և

4 օգտակար հայ երգին։ Անդադար հարցնում իրեն անվերջ պարտադրող երրորդ անձի էին, թե արդյոք հայերեն լեզվով ունեի՞ այսինչ նման, մեզ ուղեկցել է օր ու գիշեր։ երգչի այնինչ երգը, և շատ հաճախ խոսքը գնում էր ձեր երգերի մասին։ Այս ամենը Երաժշտավորման մասը նույնպես խրթին է խթան եղան, որ ձեռնարկեմ ձեր երգերն եղել։ Գրեթե ամեն գործ Տիգրանը երկու– առանձին հայերեն ներկայացնելու գործը։ երեք անգամ երաժշտավորել է ծայրեիծայր։ Չենք ուզել նմանակել բնօրինակի Ահա այսպիսի նախապատմություն ունի այս երաժշտավորումը, սակայն չենք ուզել փունջը՝ կազմված ձեր լավագույն երգերից և նաև բոլորովին շեղվել դրանից, քանի որ թարգմանված ու երգված հայերեն՝ իբրև իմ առաջնային նպատակն այստեղ ձեր երգերը երախտիքի խոսքը ձեր արվեստի նկատմամբ, հայերեն հնչեցնելն է և ոչ թե դրանք նորովի իմ նվերը ձեր 85ամյակին, ինչը ձեր դեպքում մատուցելը։ ոչ թե թիվ է, այլ անդուլ ստեղծագործ աշխատանքից հյուսված մի շքեղ կյանք։ Այս երգերը, դեռ նախնական վիճակում, Սա նաև, կարծում եմ, մի օգտակար նվեր է շատերն են լսել, ինձ մոտիկ կամ անծանոթ, ֆրանսերեն լեզվի հետ աղերս չունեցող այն սիրել և խրախուսել, որ այս գործը հասցնեմ ազգակիցներիս, որ այսօր պաշտամունքի ավարտի։ Գիտեմ, որ այդ արել եմ սիրով ու հասնող հիացում և հարգանք են տածում ձեր պարկեշտորեն, և հուսով եմ, որ կարժանանա հանդեպ, բայց, ավա՜ղ, ձեր երգը լսելիս շատ նաև ձեր գնահատանքին։ անգամ չգիտեն, թե ինչի մասին եք երգում։ Խորին հիացմունքով, Այս 13 երգի թարգմանության ընթացքը Պերճ Թյուրաբյան եղել է երբեմն անճիգ ու սահուն, երբեմն էլ՝ տանջալից։ Պատկերացրեք մի երգ, որ մոտ երեք ամիս քեզ զօրուգիշեր հանգիստ չի տալիս, կամ ի սկզբանե թվում անթարգմանելի, բայց տարօրինակ մի համառությամբ նետվում ես այդ հորձանուտի մեջ և, ամիսներ շարունակ բառերի կռվի մեջ ապրելով, վերջապես գտնում տողն ու պատկերը։ Հետո, հազիվ գործն ավարտած, ներկայացնում ես կնոջդ՝ Անահիտի դատին՝ պարզելու համար, որ արածդ վատ է, և ամեն բան հարկավոր է սկսել սկզբից։ Պատահել է, որ մի քանի օրով գնացել ենք մի հանգստյան տուն՝ առանձնանալու, բայց ձեր մի երգը,

5 Cher Charles Aznavour, la main, j’ai renversé quelques verres de vin sur votre table ... une déconvenue qui a décuplé mon Je vous ai rencontré pour la première fois à New embarras. Malgré cela, très serein – sans doute de York, il y a une vingtaine d’années dans un restaurant telles situations vous sont-elles familières chaque fois arménien, l’Ararat, où en fin de semaine, avec que vous rencontrez l’un de vos admirateurs – vous quelques musiciens, nous jouions pour la clientèle. m’avez gentiment invité à votre table, comme si rien C’était un endroit accueillant pour les Arméniens ne s’était passé. d’ici et d’ailleurs, pour les étrangers, et aussi pour moi qui venais d’arriver d’Arménie soviétique. J’y La première fois que je vous ai vu sur scène, c’était oubliais mes soucis et le mal du pays, j’y gagnais un au Radio City Hall, en 1987. Je vous avais écrit peu d’argent en complément de mon travail de tous une lettre, que je vous avais apportée à la fin du les jours et souvent j’y rencontrais des personnalités. concert, après avoir franchi plusieurs barrages. J’y Ce jour-là j’avais réalisé un vieux rêve: non seulement racontais quelques fragments de ma vie liés à vos je vous avais vu, mais j’avais eu aussi la chance de chansons. C’était au Caire, j’avais à peine 13 ans, vous parler. et pour l’anniversaire d’une amie, j’avais acheté comme cadeau l’un de vos 45 tours. Pour la première Quand je me suis approché, vous étiez attablé avec fois de ma vie, avec votre chanson “L’amour, c’est des amis et j’étais tellement ému qu’en vous tendant comme un jour”, j’avais dansé avec une fille, pour 6 la première fois, j’avais senti les élans de l’amour, particulièrement de notre conversation concernant pour la première fois, grâce à vos chansons j’avais le regret que nous éprouvions du fait qu’à New York découvert un autre monde. J’y racontais aussi qu’à vous chantiez la plupart de vos chansons en anglais la même époque, je devais participer à un gala et qu’elles perdaient pour nous de leur attrait, même amateur organisé par un club arménien, avec l’une si elles sortaient de votre bouche, au point que nous de vos merveilles, “La Mamma.” Mais à cause d’une avions même fait le voyage jusqu’à Montréal, pour espièglerie, j’avais été puni par ma mère qui m’avait assister à un concert où vous ne chantiez qu’en défendu d’y aller. Après de longues négociations français. Vous nous aviez répondu tout net qu’il était avec les animateurs du club, elle avait toutefois fini fondamental pour vous que le public comprenne ce par céder à leurs prières, à condition que l’on me que vous chantiez. ramène immédiatement à la maison et à ma réclusion, dès que j’aurai fini de chanter. Le lendemain matin, De fait, depuis longtemps, vos chansons ont été elle m’avait réveillé pour m’annoncer que j’avais traduites et sont chantées dans différentes langues. gagné le premier prix. Je vous avais aussi écrit que Nombreux sont ceux, comme le public anglophone mon épouse, Anahit, connaissait par coeur presque ou hispanophone, qui peuvent ainsi en comprendre toutes vos chansons et c’est en les traduisant le sens, alors que le public arménien, en particulier la avec un dictionnaire qu’elle avait commencé à jeune génération, n’a pas eu cette chance. apprendre la langue française. Bref, je soulignais Dans les années 70, en Arménie, où nous vivions que depuis l’adolescence vos chansons nous avaient désormais, la culture française avait une présence accompagnés, nous avaient aidés à vivre mieux, et considérable, surtout la chanson française. On nous avaient donné la clef de ce qu’est une bonne connaissait, entre autres, Aznavour, Brel, Bécaud, chanson. Reggiani ou Piaf. Vous vous étiez déjà rendu en A l’Ararat, quand j’ai fini de vous parler de cette Arménie et aviez donné des concerts pour vos lettre, vous m’avez répondu avec un sourire: “Oh, je innombrables admirateurs. Vos chansons avaient été reçois tant de lettres. Comment voulez-vous que je traduites et publiées et elles étaient souvent récitées m’en souvienne ?” Puis, comme pour me réconforter, comme de la poésie. Mais elles n’étaient pas traduites vous avez mis votre signature sous toutes vos pour être chantées. chansons dans mon cahier de chants. Depuis cette époque, moi-même qui écrivais des Plus tard, en 1998, je vous ai rencontré avec toute ma chansons et m’inspirais de la chanson française, je famille, toujours à New York, dans votre chambre traduisais souvent Brel, Brassens ... Le Forestier et d’hôtel. Nous étions venus pour une interview avec la vous-même. Cependant mon but était de pouvoir télévision arménienne Ardzagank. (Toutes les photos les chanter et faire partager au public arménien de cet album ont été prises lors de cette rencontre). l’harmonie de leur mélodie et toute la poésie de leurs Vous répondiez à nos questions interminables, tantôt textes. Je les chantais surtout dans l’intimité, entre en arménien, tantôt en français. Je me souviens amis, parfois aussi pendant mes récitals. Aujourd’hui,

7 alors que la chanson française a presque disparu La traduction de ces chansons a été parfois facile et du monde musical arménien, il est encore plus gratifiante, beaucoup plus souvent difficile. C’est ainsi impératif de réintroduire les oeuvres de ces auteurs- qu’une simple chanson peut vous posséder pendant compositeurs pour montrer que la chanson peut avoir plusieurs mois. De prime abord, elle vous semble un fond poétique, un message, une qualité. intraduisible, mais Dieu sait pourquoi vous vous obstinez, vous voulez la vaincre, vous vous laissez En 2007, l’opportunité m’a été offerte de présenter prendre pendant des jours entiers par le tourbillon des au public français et arménien le bilan de mon mots, pour ne trouver finalement qu’une seule ligne travail dans le domaine de la chanson française. ou un seul vers. Lorsque la chanson est enfin traduite, J’avais préparé pour “L’Année de l’Arménie en vous la présentez au jugement de votre femme, en France” un CD sur lequel figuraient Aznavour, l’occurrence Anahit, qui trouve qu’elle est à refaire de Brassens, Brel, Ferré, Trénet et Piaf, 19 chansons fond en comble. Il nous est même arrivé de prendre traduites et chantées en arménien par moi-même. quelques jours de vacances, sans pouvoir nous Malheureusement, ce projet n’a pas vu le jour et il reposer, car l’une de vos chansons avait suivi nos pas est resté dans mes tiroirs. Néanmoins, tous ceux qui et nous obsédait jour et nuit. ont écouté ces chansons m’ont donné une fois de plus la conviction que l’interprétation de ces oeuvres en L’orchestration de ces chansons était une autre arménien était une tâche importante pour le bien de la difficulté. Nous avons maintes fois fait et refait les chanson arménienne. On me demandait souvent si je arrangements avec Tigran pour trouver le juste milieu n’avais pas dans mon répertoire tel ou telle chanteur : nous ne voulions pas qu’elles ressemblent à des ou chanteuse ou telle ou telle chanson. En fait, il karaokés et ne voulions pas non plus d’arrangements s’agissait surtout de vos chansons. Tout ceci m’a originaux, car mon but n’était pas de donner à vos amené à me lancer dans l’aventure de la conception chansons une nouvelle interprétation, mais de les d’un album qui serait dédié à votre oeuvre. chanter en arménien.

Comme vous le voyez, ce bouquet de vos meilleures Nombreux sont ceux qui ont suivi les différentes chansons, chantées en arménien, est l’aboutissement étapes de ce projet. J’ai toujours reçu leur soutien de longues années, au cours desquelles vous n’avez et leurs encouragements. Je sais que j’ai fait ce cessé d’être présent. Cet album est tout d’abord un travail avec amour et dignité, et j’espère que vous acte de gratitude envers vous, mon cadeau pour le l’apprécierez. 85ème anniversaire de l’artiste qui a pris de l’âge sans jamais vieillir et a su durer dans “toute sa splendeur”. Avec toute mon admiration. Mais c’est aussi un travail nécessaire pour tous mes Berge Turabian compatriotes, les Arméniens de ma génération et celle d’aujourd’hui qui vous admirent et adorent vos chansons, sans toujours comprendre de quoi elles parlent et surtout comment elles parlent.

8 Dear Charles Aznavour, I also told a story having to do with your marvelous song, “La Mamma.” I was to compete in an amateur Nearly twenty years ago, I met you for the first time talent competition organized by an Armenian club in in New York, at the Ararat restaurant, where, on the Egypt. The day of the show, I was punished by my weekends, I sang and played guitar accompanied mother for some minor offense and was forbidden to by a few musicians. It was a marvelous Armenian leave the house. The show organizers intervened on home both for Armenians living in New York and my behalf, and after some lengthy negotiations, my elsewhere as well as for foreigners. It was also a mother relented and allowed me to go –but only on wonderful refuge for me, having just arrived from the condition that they would take me to the contest Armenia. There, it was possible to forget my troubles and return me home immediately afterward. The next and longing for home, to earn some extra income, and morning, my mother roused me out of sleep to tell to meet interesting people. That evening, as though a me that I had won first place for my rendition of “La dream of old was realized, I not only got the chance Mamma.” to meet you, and even to engage you in some intimate conversation. I also recounted how my wife, Anahit, had, as a young girl, learned all your songs by heart without When I approached your table, you were seated in the even knowing French. She later translated them one company of friends. So nervous and confused was by one into Armenian, beginning to learn French in I that my hand knocked over several wine glasses the process. Basically, I wrote that your songs had on the table. This was just one more very awkward influenced us from a tender age, illuminated life for thing to add to my experience. Yet you, with a steady us, eased some of the pain of living it, and had given expression, surely having often witnessed such mishaps us the key to a beautiful and well-crafted song. When from your fans, invited me to sit with you and join the I asked you about that letter at Ararat, you smiled conversation, as though nothing at all had happened. and replied, “I receive so many letters. How can I recall them all?” And later, as if to win my heart, you I had seen you perform at Radio City Musical Hall signed below each and every one of your songs in my one year earlier. Before the concert, I had written a songbook. letter, which somehow managed to find its way to you. In that letter, I described a few anecdotes from Years later, in 1998, in your hotel room in New my life that were tied up with your songs: How, when York, my whole family had the opportunity for in Egypt, barely thirteen years old, I had bought one a memorable meeting with you. You were giving of your albums to present to a girl on her birthday. an interview to the Armenian television program That day, to the tune of “l’Amour c’est comme un Ardzagang. There was discussion of the fact that in jour,” I danced with a girl for the first time in my life. your New York concerts, you sang the majority of I realized for the first time what love was, and for your songs in English and that they just did not have the first time, through your song, a new world was the same impact in a “foreign” tongue. We had even unveiled to me. traveled to Canada for one of your concerts just to

9 hear all your songs sung in French. You replied that it In 2007, I was offered a rare opportunity to present was very important to you that the audience be able to my long-years work in the field of French music to understand what you are singing about. French and Armenian audiences. I had prepared a CD, “Aznavour-Brassens-Brel-Ferre-Trenet-Piaf,” Indeed, your songs are performed in different 19 songs translated and sung by myself in Armenian. languages - English-speaking and Spanish-speaking Unfortunately, this project has not been materialized fans, for example, are already able to fully enjoy the and is still in a drawer. However, when I played these meanings of your songs, but Armenian listeners have songs here and there, I realized that there was a great yet to have that privilege. desire for them in Armenian. I was convinced that In 1970s Armenia, where my family had settled after the interpretation of these works in Armenian was an leaving Egypt, the influence of French culture was important task for the good of the Armenian song. I palpable. There was particular interest in the French was often asked whether I had such-and-such song chanson genre. Among my peers and circle of friends, in Armenian by such-and-such singer. In fact, it was there were people who were intimately acquainted with especially about your songs. This interest was the Aznavour, Brel, Reggiani, Becaud, Piaf and others. impetus for my undertaking the creation of a whole By then you had already come to Armenia, given album dedicated to your songs in Armenian. concerts, and had countless fans. At that time, your This is the story behind this bouquet arranged from songs had already been translated into Armenian and your greatest songs, translated and sung in Armenian. were warmly received, recited with love, and treated as This is my testament to your art, my gift to you in poetry. However, the songs were translated as purely honor of your 85 years, which does not represent a verse and did not lend themselves to being sung. number, but rather the rich tapestry of a life woven From that time forward, along with composing from an unstoppable creative energy. I also believe songs, I also frequently translated the songs of French that this is an offering of benefit to those Armenians, singers, beginning with you, Brel and Brassens, and who do not have a connection to the French language, all the way to Le Forestier and Souchon. My goal has but have a respect and admiration for your music always been to make these songs “singable” and at bordering on worship, even though in many cases they the same time, to show the Armenian audience the are listening to your songs without even knowing what poetic harmony of melody and meaningful text. I have the words mean. often performed these songs for my circle of friends, The process of translating these 13 songs has been as well as in some live solo performances. Now at times smooth and effortless, and at other times, that French music has almost disappeared from the quite torturous. Imagine a song giving you no peace Armenian music world, it is even more imperative to day and night for three months straight, or seeming reintroduce the work of these songwriters to show that untranslatable right from the onset. And yet you contemporary music lyrics can be literary and convey dive wholeheartedly into the endeavor with unusual deep meaning and emotion. persistence, and after months engaged in a battle with

10 words, you finally discover just the right phrase and These songs, in their rough drafts, have been heard image. At last, having conquered it, you submit it to by many - both people I know well and strangers your wife’s review, only to be told that it is all wrong alike. I have always received their support and their and back to the drawing board you must go. We have encouragement for this album to reach fruition. I know even gone away for a few days to retreat and relax, that I have done it with love and dignity, and I hope it only to have a song appear like a third companion who will be worthy of your respect. persistently trailed us day and night. With all my admiration, The task of arranging the music also presented Berge Turabian challenges. Nearly every song was arranged by Tigran two or three times from scratch. We did not want to copy the original arrangements, nor did we want to veer away too dramatically, because our main objective was to make your songs resonate in Armenian - not to create an entirely new interpretation.

11 Blessed be the translator as well as operas throughout my career, and thus Written by Gerald Papasian appreciate every detail of every syllable and, in the case of music, every word stress over which “When Man grew ambitious, God destroyed the one may toil and spend sleepless nights. Yet the Tower of Babel, and everyone began to speak in fragrance of the original language often does not different tongues. However, in His infinite grace, come across. However, before any pretentions He also created people to rebuild those bridges, to of being a translator, I am first and foremost an enable dialogue and the diffusion of human actor, and I have learned throughout the years a thought. That person, whose name we so rarely few ‘tricks of the trade.’ A performer who knows take the trouble to notice when we open a foreign the original, may compensate for the missing book, is the translator.” These words, written by flavour by his skill in handling speech and his the author of the Alchemist, Paolo Coelho, were interpretation! inspired by his visit to Armenia in October 2004 when he attended the Holy Translator’s celebration Charles Aznavour is not a simple lyricist but a true at the tomb of Mesrob Mashtots in Oshakan. wordsmith – a poet who utilizes language to “Armenia, as far as I know, is the only place in the utmost. He knows how to find the perfect word the world that has declared the day of the Holy to describe a particular emotion. To translate his Translator,” he exclaims in his book Like The songs, and to do justice to them, one has not only Flowing River. to possess erudition in the French and Armenian languages and literatures, but also to be a gifted Not every translator, however, has had the good poet and musician so that each word stress falls fortune of enjoying recognition. And as Coelho into its right place in the melodic line, and makes rightfully mentions, we often take for granted the song sound phonetically ‘singable,’ while the efforts of the anonymous translator who remaining faithful to the original meaning. gives us access to works that otherwise would remain unknown. Sometimes we even question For those who still do not know the author of this the usefulness of translation. In the case of wonderful album, it is sufficient to take a quick poetry and music lyrics (especially classical), it look at Berge Turabian’s biography to agree with is considered by purists, impossible to decently me that he is the ideal person to make us truly translate anything. “Translated Poetry is like a appreciate Aznavour’s songs. Not only does he rose in a window case.” writes the poet Hovhannes fulfil all the above requirements but he is also Toumanian who has translated from Russian and a performer, thus capable of interpreting his German. He continues: “One may appreciate its translations, offering to us the same pleasure that form and color, but never savor its fragrance.” we enjoy when listening to the original songs in French. For those who do not know French, let I, myself, have worked on many poetic translations me assure you that Berge Turabian does not cheat

12 to find rhymes and beautiful sounding words. will surely be thankful: the Armenian speaking With a particular attention to detail and precision, public, who will discover the talent of one of their Berge’s translations are so faithful to the original native sons and perhaps Aznavour himself whose meanings of the songs that they seem to be written work, finally reaches his own people through an in Armenian by Charles Aznavour himself. outstanding translator.

In the sixties Abraham Alikian published selected works by Aznavour in Armenian. However charming these translations were, they were rarely put to music. Perhaps they were considered better read as poems than performed as songs. They were useful, though, in making us realise what a poet Charles Aznavour is. It is true that in general, the French tradition of song writing is known for giving equal weight to lyrics and melody. Listening to Aznavour in languages other than French, one would appreciate even more what Berge has done.

Today, with these new Armenian translations specifically made to be sung, Berge may be opening doors for a new generation of composers in Armenia, inspiring them to use more sophisticated lyrics for their songs. However, I believe that this album will interest an audience beyond the specialist. Aznavour in Armenian by Gerald Papasian is a Paris based actor/director who has Berge, together with his singing and interpretation, produced many translations from Armenian into English and will undoubtedly reach a larger, new generation. French and vice versa. His published translations include the libretto of the opera Anoush, sung in English for the first As one 19 year-old young man from Armenia time in his Michigan Opera Theatre production, the libretto said in reaction to this album, “I’ve always loved of Arshak II in English and Armenian both in singing Aznavour for his melodies and perhaps also versions, performed in Armenian at the San Francisco Opera, because he has helped us so much in Armenia Sojourn At Ararat, poems of Armenia. Recently Papasian when we most needed it. But now I see why he was awarded the Movses Khorhenatsi presidential medal in is considered such a great artist and is so much Armenia for his lifetime contribution to the research, study and propagation of the heritage of Armenian theatre, opera appreciated worldwide. I am sure that all my and literature on international stages. He currently tours with friends will adore this.” Berge Turabian has built a Irina Brook’s Theatre Company of which he is a founding bridge across the language barrier and both sides member.

13 Béni soit le traducteur J’ai moi-même travaillé tout au long de ma carrière par Gérald Papasian à la traduction de nombreux poèmes et livrets d’opéra, et j’ai apprécié chaque détail de chaque “Comme l’Homme devenait ambitieux, Dieu syllabe, et dans le cas de la musique, l’inflexion détruisit la Tour de Babel, et tous commencèrent à de chaque mot, sur lesquels on peut s’acharner parler des langues différentes. Pourtant, dans son et passer des nuits d’insomnies. Et malgré tout, infinie bonté, Il donna aussi naissance à des gens trop souvent, le parfum de la langue originale ne capables de construire ces ponts qui permettent le passe pas. Néanmoins, avant de prétendre être dialogue et la diffusion de la pensée humaine. Cette traducteur, je suis d’abord et par-dessus tout un personne, dont nous nous soucions rarement de acteur, et j’ai appris tout au long de ces années retenir le nom quand nous ouvrons un livre étranger, “quelques trucs du métier”. Un interprète qui est le traducteur”. Ces mots écrits par Paolo Coelho, connaît la version originale peut compenser la l’auteur de l’Alchimiste, furent inspirés par sa visite perte du parfum par la maîtrise de la diction et en Arménie en octobre 2004 alors qu’il assistait surtout par son interprétation! à la célébration du Saint Traducteur auprès de la tombe de Mesrob Mashtots à Oshakan. “L’Arménie Charles Aznavour n’est pas un simple parolier est, à ma connaissance, l’unique lieu au monde mais un véritable orfèvre du langage. C’est un qui consacre un jour au Saint Traducteur”, s’est-il poète qui utilise les mots au plus juste. Il sait quel exclamé dans son livre Comme le fleuve qui coule. est le terme qui décrit le plus parfaitement telle émotion particulière. Pour traduire ses chansons Tout traducteur n’a toutefois pas eu la chance de et leur rendre justice, il ne suffit pas de posséder bénéficier de la reconnaissance. Et Coelho a raison l’érudition nécessaire en français et en arménien, de signaler que nous considérons souvent comme encore faut-il être soi-même un poète et un allant de soi les efforts du traducteur anonyme qui musicien talentueux afin que chaque mot trouve nous donne accès à des oeuvres qui, autrement, nous sa juste place dans la ligne mélodique et que la seraient restées inconnues. Nous nous interrogeons chanson soit phonétiquement “chantable”, tout en même quelquefois sur l’utilité de la traduction. demeurant fidèle au sens original. Dans le cas de la poésie ou des paroles de partitions musicales (surtout pour la musique classique), les Pour ceux qui ne connaissent pas encore l’auteur de puristes considèrent qu’une traduction honnête est ce merveilleux album, il suffit de lire la biographie impossible. “Un poème traduit ressemble à une de Berge Turabian pour réaliser qu’il est la rose dans une vitrine, on peut apprécier sa forme personne idéale susceptible de nous faire apprécier et sa couleur mais jamais son parfum ni son goût” réellement les chansons d’Aznavour. Il ne se , écrit Hovhannes Toumanian, poète lui-même et contente pas de remplir les conditions que nous traducteur du russe et de l’allemand. avons déjà énoncées, mais c’est aussi un interprète capable de nous offrir grâce à ses traductions le

14 même plaisir que nous éprouvons en écoutant les mélodies et peut-être aussi pour l’aide qu’il nous a chansons originales en français. Pour ceux qui apportée quand nous en avions le plus besoin. Mais ne connaissent pas le français, sachez que Berge maintenant, je vois pourquoi il est considéré dans Turabian ne triche pas lorsqu’il découvre rimes le monde entier comme un si grand artiste. Je suis et assonances. Les traductions de Berge sont sûr que tous mes amis l’adoreront”. particulièrement précises et attentives au détail, à tel point que leur fidélité au sens original des Berge Turabian a bâti un pont par dessus les chansons pourrait faire croire qu’elles ont été barrières des langues et tous sauront le remercier : écrites par Charles Aznavour lui-même. le public arménien découvrira le talent d’un de ses fils, et peut-être Aznavour lui-même dont l’oeuvre Dans les années soixante Abraham Alikian atteindra finalement son propre peuple grâce à un a publié en arménien des oeuvres choisies traducteur d’exception. d’Aznavour. Malgré le charme de ces traductions, elles n’ont que rarement été mises en musique. Peut-être ont-elles davantage été considérées comme des poèmes à lire que comme des chansons à interpréter. Elles ont toutefois été utiles puisqu’elles nous ont fait connaître Aznavour comme poète. Il est vrai que dans le domaine de la chanson, la tradition française accorde autant de poids à la musique qu’à la mélodie. En ecoutant les chansons d’Aznavour en d’autres langues, on appréciera d’autant plus le travail de Berge. Gérald Papasian est un acteur et metteur en scène vivant à Aujourd’hui, grâce à ces traductions en arménien Paris qui a produit de nombreuses traductions d’arménien en spécialement destinées à être chantées, Berge anglais et en français et vice versa. Il a traduit entre autres le livret de l’opéra Anoush, interprété pour la première ouvre les portes à une nouvelle génération fois en anglais dans une production du Michigan Opera de ompositeurs en Arménie, en les incitant à Theatre, le livret d’Arshak II en anglais et en arménien composer des chansons aux paroles plus élaborées. dans leurs versions chantées, joué en arménien à l’Opéra de Mais je crois également que cet album intéressera San Francisco, Séjour au mont Ararat, poèmes d’Arménie. un public qui ne se réduit pas aux spécialistes. Papasian a récemment été récompensé en Arménie par la Grâce à l’interprétation en arménien que Berge médaille présidentielle “Movses Khorenatsi” pour avoir consacré sa vie à la recherche, à l’étude et à la diffusion nous donne, Aznavour touchera une génération de l’héritage du théâtre, de l’opéra et de la littérature plus jeune et plus nombreuse. C’est ainsi qu’un arménienne sur les scènes internationales. Actuellement, il jeune Arménien de 19 ans a dit à propos de participe aux tournées de la Compagnie Irina Brook dont il l’album : “J’ai toujours aimé Aznavour pour ses est un membre fondateur.

15 Օրհնյալ է թարգմանիչը ինքս էլ շատ եմ չափածո և նաև օպերային ժիրայր Բաբազյան գործեր թարգմանել, ուստի խիստ կարևորում եմ յուրաքանչյուր վանկի, իսկ երգի դեպքում՝ «Երբ մարդիկ դարձան ամբարտավան, Աստված յուրաքանչյուր բառաշեշտի մանրամասները, կործանեց Բաբելոնի աշտարակը, և նրանք որոնք հղկելու համար տքնում ես անքուն սկսեցին խոսել տարբեր լեզուներով։ Սակայն, գիշերներ... Եվ, այնուամենայնիվ, բնագրի իր անսահման շնորհով, Աստված նաև արարեց բուրմունքը հաճախ չի հաջողվում փոխանցել։ մարդկանց, որ ունակ են երկխոսության Սակայն, առանց թարգմանիչ լինելու կամուրջներ կառուցելու՝ մարդկային միտքը հավակնության, ես նախևառաջ դերասան տարածելու համար։ Այդ անձինք, որոնց անունը եմ, և տարիների ընթացքում յուրացրել եմ իմ շատ հաճախ անուշադրության ենք մատնում, «փեշակի» որոշ հնարքներ։ Կատարողը, երբ կարդում ենք օտար հեղինակների գրքերը, եթե գիտի բնագրի լեզուն, կարող է բացակա թարգմանիչներն են»։ Այս խոսքերը գրել է բուրմունքի փոխարժեքն ստանալ իր խոսքի «Ալքիմիկոսի» հեղինակ Պաոլո Կոելոն 2004 թ. վարպետությամբ և մեկնաբանելու հմտությամբ։ Օշականում Սուրբ Թարգմանչաց տոնին մասնակցելու առիթով։ «Հայաստանը, որքան Շառլ Ազնավուրը սոսկ երգերի տեքստեր գրող ինձ հայտնի է, աշխարհի միակ երկիրն է, որը չէ, այլ բառերի վարպետ. բանաստեղծ, որն Թարգմանչաց տոն է հռչակել», հիացմունքով առավելագույն չափով է օգտվում լեզվից։ Ամեն գրում է նա իր «Ինչպես հոսող գետը» գրքում։ զգացմունքի համար գտնում է ամենաճիշտ բառը։ Նրա երգերն ըստ արժանվույն թարգմանելու Ոչ բոլոր թարգմանիչներին է սակայն բախտ համար բավարար չէ ֆրանսերեն ու հայերեն վիճակվում գնահատանք վայելելու։ Եվ, ինչպես լեզու–գրականություն իմանալը, այլ պետք է Կոելոն է իրավացիորեն նշում, մենք հաճախ նաև օժտված բանաստեղծ ու երաժիշտ լինել, անտեսում ենք այն անանուն թարգմանչին, որի որպեսզի յուրաքանչյուր բառի շեշտն իր ջանքերի շնորհիվ բացահայտել ենք մի նոր ճիշտ տեղը գտնի մեղեդային տողում և երգը ստեղծագործություն, որն այլապես մեզ անհայտ դարձնի հնչյունային առումով «երգելի»՝ էր մնալու։ Երբեմն նույնիսկ կասկածի տակ միաժամանակ հավատարիմ մնալով բնագրի ենք առնում թարգմանության կարևորությունը։ իմաստին։ Հատկապես բանաստեղծության և երգի տեքստի դեպքում, ըստ մաքրամոլների, անկարելի է որևէ Նրանք, ովքեր դեռ չեն ճանաչում այս հրաշալի բան լիարժեք թարգմանել։ «Թարգմանությունը ալբոմի հեղինակին, բավական է մի հայացք ապակու տակ դրված մի վարդ է», – գրել է նետեն Պերճ Թյուրաբյանի կենսագրությանը՝ Հովհաննես Թումանյանը, որը ինքն էլ ինձ հետ համաձայնելու համար, որ Պերճը այն թարգմանել է ռուսերենից ու գերմաներենից. կատարյալ անձն է, որի շնորհիվ մենք կարող ենք «Այսինքն թե՝ ձևը կտեսնես, բայց բուրմունքը չես ըստ արժանվույն գնահատել Ազնավուրի զգալ»։ երգերը։ Նա ոչ միայն ապահովում է վերը հիշատակած բոլոր պայմանները, այլև երգիչ– Իմ ստեղծագործական կյանքի ընթացքում կատարող է, այսինքն ընդունակ է մեկնաբանելու 16 իր թարգմանությունները՝ մեզ պատճառելով այն մեղեդիների համար և գուցե նաև այն բանի, նույն հաճույքը, որ ստանում ենք այդ երգերը որ նա մեզ օգնության ձեռք մեկնեց, երբ ֆրանսերեն լսելիս։ Նրանք, ովքեր ֆրանսերեն Հայաստանում դրա կարիքը շատ էր։Բայց հիմա չգիտեն, թող վստահ լինեն, որ Պերճը մեզ չի նոր եմ հասկանում, թե ինչու է աշխարհով մեկ նա խաբում սուտ հանգերով ու հնչեղ բառերով։ համարվում մեծ արվեստագետ։Հաստատ գիտեմ, Իրենց մանրամասներով ու ճշգրտությամբ Պերճի որ բոլոր ընկերներս պաշտելու են այս գործը»։ թարգմանություններն այնքան հավատարիմ են բնագրի իմաստին, որ թվում է, թե Ազնավուրն Պերճ Թյուրաբյանը կամուրջ է կառուցել ինքն է դրանք հայերեն գրել։ լեզվական պատնեշի վրա, և այդ պատնեշի երկու կողմերից էլ շնորհակալ կլինեն նրան. 60-ական թթ. Աբրահամ Ալիքյանը հայերեն մի կողմից՝ հայախոս ունկնդիրը, որ լիովին է լույս ընծայեց Ազնավուրի երգերի մի ընտրանի։ բացահայտելու իր մեծ հայրենակցի տաղանդը, Լինելով գրավիչ թարգմանություններ` դրանք մյուս կոցմից՝ գուցե Ազնավուրն ինքը, որ իր այնուամենայնիվ հազվադեպ են երգվել։ Թերևս, ստեղծագործությունը վերջապես հասել է իր առավելաբար ընթերցվելու համար են ժողովրդին՝ բացառիկ մի թարգմանիչ– նախատեսված եղել։ Եվ այդ մեկնաբանի շնորհիվ։ թարգմանություններն օգնել են, որ գիտակցենք, թե ինչպիսի մեծ բանաստեղծ է Ազնավուրը։ Հայտնի է, որ Ֆրանսիական երգը միշտ էլ նույնքան կարևորել է տեքստը, որքան մեղեդին։ Ազնավուրին ֆրանսերենից զատ որևէ այլ լեզվով Ժիրայր Բաբազյանը փարիզաբնակ դերասան և լսելիս շատ ավելի ես գնահատում այն գործը, որ բեմադրիչ է, որը բազմաթիվ թարգմանություններ է Պերճն է արել: կատարել հայերենից անգլերեն ու ֆրանսերեն և հակառակը։Նրա հրատարակված թարգմանություններից են «Անուշ» օպերայի Այսօր, շնորհիվ այս նոր հայերեն լիբրետոն, որն առաջին անգամ անգլերենով թարգմանությունների, որ արվել են հատկապես բեմադրվել է Միչիգանի Օպերային Թատրոնում, երգվելու համար, Պերճը գուցե Հայաստանի «Արշակ Երկրորդ» օպերայի լիբրետոն անգլերեն և նոր սերնդի կոմպոզիտորների առջև դռներ է հայերեն երգեցիկ տարբերակներով, բեմադրվել է բացում` ներշնչելով, որ իրենց երգերի համար հայերեն Սան Ֆրանցիսկոյի Օպերայում, և ավելի իմաստալից տեքստեր գործածեն։Ինչևէ, «Արարատյան Կայան. Բանաստեղծություններ ես կարծում եմ, որ այս ալբոմը մասնագետներից Հայաստանից» ժողովածուն։Վերջերս Բաբազյանին անդին շատ-շատերին է հետաքրքրելու: շնորհվել է «Մովսես Խորենացի» նախագահական շքանշանը այն երկարամյա հետազոտությունների Ազնավուրը հայերեն՝ Պերճ Թյուրաբյանի համար, որ արել է ի նպաստ հայ թատրոնի թարգմանությամբ ու մեկնաբանությամբ, ավանդները տարածելու, թատրոնը, գրականությունն անկասկած գրավելու է շատ ավելի մեծ լսարան՝ ու օպերան միջազգային բեմեր հանելու համար։ նոր ու երիտասարդ սերնդին: Ահա թե ինչ Ներկայումս Բաբազյանը ներկայացումներով ասաց 19-ամյա մի հայ երիտասարդ այս շրջագայում է Իրինա Բրուկ Թատերախմբի հետ, որի երգերը լսելով. «Միշտ սիրել եմ Ազնավուրին իր հիմնադիր անդամներից է։

17 18 երգեր chansons songs

19 Paroles de Charles Aznavour Musique de Georges Garvarentz Autobiographie J’ai ouvert les yeux sur un meublé triste On parlait de ceux morts près du Bosphore Rue Monsieur Le Prince au Quartier Latin Buvait à la vie, buvait aux copains Dans un milieu de chanteurs et d’artistes Les femmes pleuraient et jusqu’aux aurores Qu’avaient un passé, pas de lendemain Les hommes chantaient quelques vieux refrains Des gens merveilleux un peu fantaisistes Qui venaient de loin, du fond d’un folklore Qui parlaient le russe et puis l’arménien Où vivaient la mort, l’amour et le vin Si mon père était chanteur d’opérette Nous avions toujours des amies à table Nanti d’une voix que j’envie encore Le peu qu’on avait on le partageait Ma mère tenait l’emploi de soubrette Mes parents disaient: “ Ce serait le diable Et le troupe ne roulait pas sur l’or Si demain le ciel ne nous le rendait “ Mais ma sœur et moi étions à la fête Ce n’est pas là geste charitable: Blottis dans un coin derrière un décor Ils aimaient les autres et Dieu nous aidaient Tous ces comédiens chargés de famille Tandis que devant poêles et casseroles Mais dont le français était hésitant Mon père cherchait sa situation Devaient accepter pour gagner leur vie Jour et nuit sous une lampe à pétrole Le premier emploi qui était vacant Ma mère brodait pour grande maison Conduire un taxi ou tirer l’aiguille Et nous avant que d’aller à l’école Ça pouvait se faire avec un accent Faisions le ménage et les commissions Après le travail les jours de semaine Ainsi je grandis sans contrainte aucune Ces acteurs frustrés répétaient longtemps Me soûlant la nuit, travaillant le jour Pour le seul plaisir un soir par quinzaine Ma vie a connu diverses fortunes De s’offrir l’oubli des soucis d’argent J’ai frôlé la mort, j’ai trouvé l’amour Et crever de trac en entrant en scène J’ai eu des enfants qui m’ont vu plus d’une Devant un public formé d’émigrants Fois me souvenir le cœur un peu lourd Quand les fins de mois étaient difficiles Rue Monsieur Le Prince au Quartier Latin Quand il faisait froid, que le pain manquait Dans un milieu de chanteurs et d’artistes On allait souvent honteux et fébrile Qu’avaient un passé, pas de lendemain Au Mont de piété où l’on engageait Des gens merveilleux un peu fantaisistes Un vieux samovar, des choses futiles Qui parlaient le russe et puis l’arménien Objets du passé, auxquels on tenait 1980

20 Խոսք՝ Շառլ Ազնավուր Երաժշտություն՝ Ժորժ Գարվարենց Ինքնակենսագրություն Մի անշուք տան մեջ ինձ տրվեց այս կյանքը Հետո հավաքված հիշում էին աքսորը Փարիզում Մսյո Լը Պրենս փողոցում Խմում զոհերի ողջ հիշատակին Որտեղ հնչում էր միշտ երգն ու նվագը Խմում ու երգում մինչև հաջորդ օրը Հրաշք մարդկանց ում նույն ցավն էր միացնում Եվ կանանց լացն էր միանում երգին Հուշերն անցյալի և խոսքն ու կատակը Երգին այն հնօրյա հուզական ու խորը Ռուսերեն լեզուն լեզուն հայերեն Շաղախված վշտով ու սիրով կյանքի Մի օպերետում երգիչ էր իմ հայրը Օր չկար որ հյուր չլիներ մեր տանը Ձայնը իր չքնաղ ականջիս է դեռ Մենք սիրով էինք կիսում աղ ու հաց Խաղում էր նաև նույն խմբում իմ մայրը Հայրս ասում էր առատ լցրեք սեղանը Սակայն թատրոնի շահը մեծ բան չէր Ու կյանքում երբեք չեք մնա սոված Քրոջս ու ինձ համար այդ միջավայրը Մեր տանը երբեք չեն խնայել դրամը Ասես մի հեքիաթ կամ էլ տոն լիներ Եվ մեզ ձեռքն իր միշտ մեկնել է Աստված Բազում հոգսերով այդ դերասանները Հայրս փնտրում էր իր դիրքն ու իր գործը Որ հազիվ էին ֆրանսերեն խոսում Երբ խոհարար էր մի ճաշարանում Անում էին վատ վճարվող գործերը Մինչ մորս արած նրբին ձեռագործը Մեքենա վարում կար անում հյուսում Չնչին գնով էին խանութներն առնում Որ մի կերպ հոգան առօրյա ծախսերը Իսկ մենք քույրս ու ես մինչև դպրոցը Գործեր ուր պետք չէր իմանալ լեզուն Տան գործերն էինք երկուսով անում Իսկ գործից հետո այդ մարդկանց աշխարհը Այդպես ապրելով մտա այս աշխարհը Բեմն էր ուր հաճախ մինչև առավոտ Սիրեցի տքնել սիրեցի գինին Փորձում էին անվերջ նոր թատերախաղը Ու տեսա կյանքում և բարին և չարը Որ մոռանան հոգսերն իրենց ցավոտ Ունեցա ես սեր զավակներ ու կին Եվ ամիսը մեկ ցույց տան իրենց խաղը Որ տեսան հաճախ արցունքներս դառը Տարագիր մարդկանց արվեստի կարոտ Հիշելիս անցյալն ու մեր տունը հին Իսկ ձմռան ցրտին երբ չկար օրվա հացը Փարիզում Մսյո Լը Պրենս փողոցում Գնում էինք լուռ երկչոտ գլխահակ Որտեղ հնչում էր միշտ երգն ու նվագը Որ գրավ դնենք մեր վերջին ունեցածը Հրաշք մարդկանց ում նույն ցավն էր միացնում Մի հին ինքնաեռ կամ մի հին ապրանք Հուշերն անցյալի և խոսքն ու կատակը Գուցե անարժեք բայց միակ մեր գանձը Ռուսերեն լեզուն լեզուն հայերեն Անցյալի մասունք` մեր հոգուն շատ թանկ

21 Paroles et musique de Charles Aznavour

Hier encore Hier encore j’avais vingt ans Car mes amours sont mortes avant que d’exister Je caressais le temps Mes amis sont partis et ne reviendront pas Et jouais de la vie Par ma faute j’ai fait le vide autour de moi Comme on joue de l’amour Et j’ai gâché ma vie et mes jeunes années Et je vivais la nuit Du meilleur et du pire Sans compter sur mes jours En jetant le meilleur Qui fuyaient dans le temps J’ai figé mes sourires J’ai fait tant de projets qui sont restés en l’air Et j’ai glacé mes pleurs J’ai fondé tant d’espoirs qui se sont envolés Que je reste perdu ne sachant où aller Où sont-ils à présent Les yeux cherchant le ciel mais le coeur mis en A présent mes vingt ans? terre 1964 Hier encore j’avais vingt ans Je gaspillais le temps En croyant l’arrêter Et pour le retenir même le devancer Je n’ai fait que courir Et me suis essoufflé Ignorant le passé conjuguant au futur Je précédais de moi toute conversation Et donnais mon avis que je voulais le bon Pour critiquer le monde avec désinvolture

Hier encore j’avais vingt ans Mais j’ai perdu mon temps À faire des folies Qui ne me laissent au fond Rien de vraiment précis Que quelques rides au front Et la peur de l’ennui

22 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Դեռ երեկ Դեռ երեկ քսան տարեկան Ու սերերս մեռան դեռ անգամ չծնված Օրերս էի մսխում Ընկերներս չկան հեռացել են անդարձ Ու կյանքի հետ խաղում Ու մի անդունդ է խոր ահա բացվել իմ շուրջ Ասես սիրո մի խաղ Իմ կյանքն ու իմ ջահել տարիներն էին փուչ Գիշերներ լուսացնում Երբեք չհասկացա Առանց զգալու ավաղ Որն էր վատ որը լավ Որ կյանքս էր զուր անցնում Ժպիտս արցունքոտ Ծրագրերս դարձան դղյակներ ավազե Աչքիս մեջ քարացավ Հույսերս մեկ առ մեկ թռան քամուն տրված Ու չգիտեմ այսօր ու՞ր դեպի ու՞ր վազեմ Եվ ու՞ր է ու՞ր հիմա Հայացքս երկնքին սիրտս հողին հառած Անցյալն իմ քսանամյա

Դեռ երեկ քսան տարեկան Օրերս էի վատնում Կարծելով թե դրանք Անվերջ են անհատնում և ժամանակն անսպառ Անմիտ վազքի մեջ այդ Մնացի հևասպառ Անցյալն անտեսելով վաղվա հույսով ընդմիշտ Իմ “ես”-ն էի անվերջ հոլովում ու շեշտում Ու իմ կարծիքն էի միայն համարում ճիշտ Երբ ես աշխարհն էի հեշտ ու հանգիստ դատում

Դեռ երեկ քսան տարեկան Բայց կյանքս զուր անցավ Անմիտ էի այնքան Ու իմ սրտում ոչինչ Այն չթողեց ավաղ Միայն դեմքիս կնճիռ Հոգուս ձանձրույթի վախ

23 Paroles et musique de Charles Aznavour

Tu t’laisses aller C’est drôl’ c’que t’es drôle à r’garder D’vant mes amis quell’ catastroph’ T’es là, t’attends, tu fais la tête Tu m’contredis, tu m’apostrophes Et moi j’ai envie d’rigoler Avec ton venin et ta hargne C’est l’alcool qui monte en ma tête Tu ferais battre des montagnes Tout l’alcool que j’ai pris ce soir Ah ! j’ai décroché le gros lot Afin d’y puiser le courage Le jour où je t’ai rencontrée De t’avouer que j’en ai marr’ Si tu t’taisais, ce s’rait trop beau De toi et de tes commérages Tu t’laisses aller, tu t’laisses aller De ton corps qui me laisse sage Et qui m’enlève tout espoir Tu es un’brute et un tyran Tu n’as pas de cœur et pas d’âme J’en ai assez faut bien qu’j’te l’dise Pourtant je pense bien souvent Tu m’exaspèr’s, tu m’tyrannises Que malgré tout tu es ma femme Je subis ton sal’caractèr’ Si tu voulais faire un effort Sans oser dir’ que t’exagèr’s Tout pourrait reprendre sa place Oui t’exagèr’s, tu l’sais maint’nant Pour maigrir fais un peu de sport Parfois je voudrais t’étrangler Arranges-toi devant ta glace Dieu que t’as changé en cinq ans Accroche un sourire à ta face Tu t’laisses aller, tu t’laisses aller Maquille ton cœur et ton corps

Ah ! tu es belle à regarder Au lieu d’penser que j’te déteste Tes bas tombant sur tes chaussures Et de me fuir comme la peste Et ton vieux peignoir mal fermé Essaie de te montrer gentille Et tes bigoudis quelle allure Redeviens la petite fille Je me demande chaque jour Qui m’a donné tant de bonheur Comment as-tu fait pour me plaire Et parfois comm’ par le passé Comment ai-j’ pu te faire la cour J’aim’rais que tout contre mon cœur Et t’aliéner ma vie entière Tu t’laisses aller, tu t’laisses aller Comm’ ça tu ressembles à ta mère 1960 Qu’a rien pour inspirer l’amour

24 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Կորցրել ես քեզ Ինչքան, ախ ինչքան ես ծիծաղելի Ընկերներիս մոտ ինչ աղետ Դեմս կանգնած խիստ ու մռայլ Կռվում վիճում ես միշտ ինձ հետ Իսկ ես հարբած եմ սոսկալի Քո չարությամբ լեզվով ազդու Ուզում եմ մի լավ հռհռալ Աշխարհը ողջ շուռ կտաս դու Խմել եմ մինչև վերջ այսօր Ախր ինչ եմ գտել քո մեջ Որ քեզ անվախ խոստովանեմ Հրաշք կլինի իսկապես Թե զզվում եմ ես օրեցօր Թե մոռանաս կռիվ ու վեճ Քեզնից քո ճառերից ամեն Կորցրել ես քեզ կորցրել ես քեզ Անկիրք եմ ես քո մարմնի դեմ Կորցրել եմ հույսերս բոլոր Այո կոպիտ ես բռնակալ Ոչ սիրտ ունես ոչ էլ հոգի Արդեն հոգնել եմ քեզանից Բայց չեմ կարող ես մոռանալ Հոգիս հանում ճնշում ես ինձ Որ դու ընկերն ես իմ կյանքի Զոհն եմ դարձել քո բռնության Թե լինես մի քիչ ուշադիր Անցել ես դու չափ ու սահման Գուցե վեճերը մեր հարթվեն Ախ կխեղդեի քեզ անկեղծ Մարզանք արա ու նիհարիր Բայց ինձ զսպում եմ լավ գիտես Քեզ հարդարիր հայելու դեմ Քեզ հինգ տարին որքան փոխեց Ճիգ արա դարձիր ժպտադեմ Կորցրել ես քեզ կորցրել ես քեզ Հոգ տար մարմնիդ հոգիդ մաքրիր

Այ թե սիրուն ես հա այդպես Ու փոխանակ տեսնես անվերջ Գուլպաներով թարս ու շիտակ Ատելություն իմ ու քո մեջ Վրադ գցած մի հին զգեստ Փորձիր քեզ մեղմ ու հեզ պահել Մազերդ փնթի ու անկարգ Դարձիր այն աղջիկը ջահել Բոլորովին չեմ հասկանում Որ ինձ տվեց այնքան երազ Ինչ արեցիր որ ինձ գերես Ու երբեմն հին օրերի պես Ու տեղ գտնես դու իմ հոգում Կուզենայի որ գիրկս գաս Որ քեզ սիրեմ ես խենթի պես Ու քեզ կորցնես ու քեզ կորցնես Քո մորն ես նմանվում այդպես Ու ինձ բնավ չես հմայում

25 Paroles et musique de Charles Aznavour

Mon émouvant amour Tu vis dans un silence éternel et muet Comme pour te parler je manquais de moyens Je traduis tes regards et lis dans tes sourires Me trouvant près de toi comme en terre étrangère Interprétant les mots que tes mains veulent dire Ne pouvant me servir d’aucun vocabulaire Dans ton language étrange qui semble être un ballet A mon tour j’ai appris le langage des mains

Un émouvant ballet que tu règles pour moi Tu ris un peu de moi quand tu vois mes efforts De gestes fascinants qui sont jamais les mêmes Car je suis maladroit et fais souvent des gaffes Et quand du bout des doigts tu murmures je t’aime Je n’ai jamais été très fort en orthographe J’ai l’impression parfois comme d’entendre ta voix Mais j’ai tant à te dire et je t’aime si fort

Mon amour, mon amour Mon amour, mon amour Mon amour, mon amour Mon amour, mon amour Mon amour, mon émouvant amour Mon amour, mon émouvant amour Mon merveilleux amour Mon merveilleux amour Mon déchirant amour Mon déchirant amour

1980

26 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Հոգեհույզ իմ սեր Դու ապրում ես հավերժ լռության մեջ անբառ Քեզ հետ զրուցելիս ես դառնում եմ անճար Հայացքդ եմ կարդում կռահում ժպիտներդ Օտար է քեզ համար իմ խոսքերի աշխարհը Լսում բառերը որ ասում են ինձ ձեռքերդ Փորձում եմ ես սերտել քո ձեռքերի բարբառը Քո լեզվով որ կարծես լինի թովիչ մի պար Քանզի չունեմ ուրիշ ոչ մի բառապաշար

Պարով այդ հոգեհույզ ինձ հետ ես դու խոսում Ծաղրում ես ժպտալով ջանքերս խոսելու Ձեռքերդ հեզաշարժ անվերջ ինձ կախարդում են Շփոթվում եմ հաճախ ու անթիվ են սխալներս Իսկ երբ մատներդ են շշնջում` քեզ սիրում եմ Երբեք լավ չեմ սերտել ուղղագրության դասերս Ինձ թվում է հանկարծ թե քո ձայնն եմ լսում Բայց այնքան բան ունեմ սեր իմ քեզ ասելու

Օ իմ սեր, օ իմ սեր Օ իմ սեր, օ իմ սեր Օ իմ սեր, օ իմ սեր Օ իմ սեր, օ իմ սեր Օ իմ սեր, դու հոգեհույզ իմ սեր Օ իմ սեր, դու հոգեհույզ իմ սեր Դու հիասքանչ իմ սեր Դու հիասքանչ իմ սեր Դու տանջալից իմ սեր Դու տանջալից իմ սեր

27 Paroles et musique de Charles Aznavour L’amour qui comme un fou Court au-devant de moi Emmenez-moi Et je me pends au cou Vers les docks où le poids et l’ennui De mon rêve Me courbent le dos Quand les bars ferment, que les marins Ils arrivent le ventre alourdi Rejoignent leur bord De fruits les bateaux Moi je rêve encore jusqu’au matin Ils viennent du bout du monde Debout sur le port Apportant avec eux Emmenez-moi au bout de la terre Des idées vagabondes Emmenez-moi au pays des merveilles Aux reflets de ciel bleu Il me semble que la misère De mirage Serait moins pénible au soleil Traînant des senteurs poivrées De pays inconnus Un beau jour sur un rafiot craquant Et d’éternels étés De la coque au pont Où l’on vit presque nu Pour partir je travaillerai dans Sur les plages La soute à charbon Moi qui n’ai connu toute ma vie Prenant la route qui mène Que le ciel du Nord A mes rêves d’enfant J’aimerais débarbouiller ce gris Sur des rives lointaines En virant de bord Où rien n’est important Que de vivre Emmenez-moi au bout de la terre Où des filles alanguies Emmenez-moi au pays des merveilles Vous ravissent le cœur Il me semble que la misère En tressant m’a-t-on dit Serait moins pénible au soleil De ces colliers de fleurs Dans les bars à la tombée du jour Qui enivrent Avec les marins Je fuirais laissant là mon passé Quand on parle de filles et d’amour Sans aucun remords Un verre à la main Sans bagage et le cœur libéré Je perds la notion des choses En chantant très fort Et soudain ma pensée Emmenez-moi au bout de la terre M’enlève et me dépose Emmenez-moi au pays des merveilles Un merveilleux été Il me semble que la misère Sur la grève Serait moins pénible au soleil Où je vois tendant les bras 1968 28 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր Թևերն է ինձ մեկնում Դյութելով ինձ և ես Տարեք ինձ այնտեղ Վազում եմ ու բռնում Երբ այս գորշ ցուրտ ափերն են hասնում Սիրո ձեռքը Նավերը հեռվից Երբ բոլորն արդեն մեկնել են տուն Բեռնված բյուր մրգերով հասուն Եվ պանդոկն է փակ Աշխարհի ծայրից Ես կանգնած երազում եմ արթուն Բերում են իրենց hետ անհուն Ափին մեն-մենակ Կապույտը ծովերի Տարեք ինձ այդ ափերը հեռու Երազներով բեղուն Տարեք այնտեղ ուր ամառ է արև Անզուսպ փախուստների Արևի տակ այս կյանքի բեռը Հրավերքը Գուցե լինի մի քիչ թեթև Բերում արբեցնող բույրեր Մի անհայտ աշխարհի Այդ օտար նավերում ես մի օր Արևոտ ամառներ Թեկուզ անվճար Ու մերկ աղջիկների Կաշխատեմ կտքնեմ ինչպես ճորտ Սիրո երգը Անվերջ չարաչար Իմ կյանքում ուր եղել է միայն Որ հասնեմ երազիս Ցուրտ անձրև ու ձյուն Կղզին այն դյութական Երազում եմ թողնել ամեն բան Ուր մարդիկ ապրելիս Գնալ այդ հեռուն Վայելում են միայն Կյանքի խինդը Տարեք ինձ այդ ափերը հեռու Ուր կանայք փափկասուն Տարեք այնտեղ ուր ամառ է արև Ծաղիկներից պես-պես Արևի տակ այս կյանքի բեռը Մանյակներ են հյուսում Գուցե լինի մի քիչ թեթև Որ գերում են ինչպես Պանդոկում նավազները եկվոր Սիրող սիրտը Մինչև լուսաբաց Կփախչեմ թողնելով իմ ետև Մեզ պատմում են արկածներ սիրո Ափսոսանք ու անցյալ Մասին ու կանանց Ազատված ու բեռներս թեթև Վերանում եմ ես հանկարծ Կերգեմ բարձրաձայն Ու թռչում այդ հեռուն Ու տեսնում իմ դիմաց Տարեք ինձ այդ ափերը հեռու Արևով ողողուն Տարեք այնտեղ ուր ամառ է արև Ծովեզերքը Արևի տակ այս կյանքի բեռը Ուր սերը խենթի պես Գուցե լինի մի քիչ թեթև 29 Paroles et musique de Charles Aznavour

À ma fille Je sais qu’un jour viendra Je sais qu’un jour viendra Car la vie le commande Tu atteindras cet âge Ce jour que j’appréhende Où l’on force les cages Où tu nous quitteras Ayant trouvé sa voie Je sais qu’un jour viendra Je sais qu’un jour viendra Où triste et solitaire L’âge t’aura fleurie En soutenant ta mère Et l’aube de ta vie Et en traînant mes pas Ailleurs se lèvera Je rentrerai chez nous Et seul avec ta mère Dans un «chez nous» désert Le jour comme la nuit Je rentrerai chez nous L’été comme l’hiver Où tu ne seras pas Nous aurons un peu froid

Toi tu ne verras rien des choses de mon coeur Et lui qui ne sait rien du mal qu’on s’est donné Tes yeux seront crevés de joie et de bonheur Lui qui n’aura rien fait pour mûrir tes années Et j’aurai un rictus que tu ne connais pas Lui qui viendra voler ce dont j’ai le plus peur Qui semble être un sourire ému mais ne l’est pas Notre part de passé, notre part de bonheur En taisant ma douleur à ton bras fièrement Cet étranger sans nom, sans visage Oh! combien Je guiderai tes pas quoique j’en pense ou dise Je le hais et pourtant s’il doit te rendre heureuse Dans le recueillement d’une paisible église Je n’aurai envers lui nulle pensée haineuse Pour aller te donner à l’homme de ton choix Mais je lui offrirai mon coeur avec ta main Qui te dévêtira du nom qui est le nôtre Je ferai tout cela en sachant que tu l’aimes Pour t’en donner un autre Simplement car je t’aime Que je ne connais pas Le jour, où il viendra

1965

30 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Իմ աղջկան Գիտեմ կգա մի օր Գիտեմ կգա մի օր Երբ դու ինչպես բոլորը Կգա և այն հասակդ Կյանքի թելադրանքով Երբ առանց մեզ կընտրես Ավաղ մեզ կլքես Ճամփան քո նոր կյանքի Գիտեմ կգա մի օր Գիտեմ կգա մի օր Երբ ես գրկած քո մորը Երբ կտեսնենք պսակդ Կթափառեմ մենակ Արևը քո մի այլ Տխուր և առանց քեզ Երկնի տակ կծագի Ու կգնանք մեր տուն Եւ մենք քո մայրն ու ես Որ լուռ է ամայի Գիշեր կամ թե ցերեկ Ու կգնանք մեր տուն Ամառ կամ թե ձմեռ Որտեղ դու չես լինի Գուցե մի քիչ մրսենք

Դու չես տեսնի երբեք իմ մեջ փոխված մի բան Իսկ նա որ չգիտի ինչքան անքուն գիշեր Աչքերդ բերկրանքից խինդից կկուրանան Տանջվել ենք քեզ համար տվել քեզ լույս ու սեր Դու կտեսնես դեմքիս ժպիտը հուզումի Կգա գողանալու մեր գանձը մեկ հատիկ Սակայն իրականում դիմակ դա կլինի Անցյալը մեր անդարձ օրերը երջանիկ Ես ցավս զսպելով հպարտ քեզ թևանցուկ Որքան եմ ախ ատում այդ անանուն մարդուն Թաքցնելով իմ մեջ ապրումներիս շարանը Եվ սակայն թե գտնես իր հետ երջանկությունը Քեզ կուղեկցեմ դեպի եկեղեցու խորանը Կփարատեմ եմ մեջ իմ կույր ատելությունը Որ ձեռքը քո հանձնեմ անհայտ մի օտարի Կնվիրեմ նրան իմ սիրտը քո սիրույն Ով կխլի քեզնից իմ և քո ազգանունը Կանեմ ես ամեն ինչ քանի որ քեզ սիրում եմ Որ քեզ ինձ անծանոթ Ու նրան քեզ կհանձնեմ Անունը իր շնորհի Երբ որ այդ օրը գա

31 Paroles de Jacques Plante Musique de Charles Aznavour La bohème Souvent il m’arrivait Devant mon chevalet Je vous parle d’un temps De passer des nuits blanches Que les moins de vingt ans Retouchant le dessin Ne peuvent pas connaître De la ligne d’un sein Montmartre en ce temps-là Du galbe d’une hanche Accrochait ces lilas Et ce n’est qu’au matin Jusque sous nos fenêtres Qu’on s’assayait enfin Et si l’humble garni Devant un café-crême Qui nous servait de nid Épuisés mais ravis Ne payait pas de mine Fallait-il que l’on s’aime C’est là qu’on s’est connu Et qu’on aime la vie Moi qui criait famine Et toi qui posait nue La bohème, la bohème Ça voulait dire on a vingt ans La bohème, la bohème La bohème, la bohème Ça voulait dire on est heureux Et nous vivions de l’air du temps La bohème, la bohème Nous ne mangions qu’un jour sur deux Quand au hasard des jours Je m’en vais faire un tour Dans les cafés voisins A mon ancienne adresse Nous étions quelques uns Je ne reconnais plus Qui attendions la gloire Ni les murs, ni les rues Et bien que miséreux Qui ont vu ma jeunesse Avec le ventre creux En haut d’un escalier Nous ne cessions d’y croire Je cherche l’atelier Et quand quelque bistro Dont plus rien ne subsiste Contre un bon repas chaud Dans son nouveau décor Nous prenait une toile Montmartre semble triste Nous récitions des vers Et les lilas sont morts Groupés autour du poêle En oubliant l’hiver La bohème, la bohème On était jeunes, on était fous La bohème, la bohème La bohème, la bohème Ça voulait dire tu es jolie Ça ne veut plus rien dire du tout La bohème, la bohème 1965 Et nous avions tous du génie 32 Խոսք՝ Ժակ Պլանտ Երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր Մեր բոհեմը Հաճախ մինչ լուսադեմ Կանգնած կտավի դեմ Եթե քսան դեռ չկաք Վրձնել եմ քո պատկերը Գուցե չհասկանաք Մերկությունդ անբիծ Դուք իմ այս պատմությունը Մարմինդ գիծ առ գիծ Մոնմարտրն այն ժամանակ Քո մարմարե կոնքերը իր վարդերով ճերմակ Ու միայն առավոտ Զարդարում էր մեր տունը Հոգնած բայց հիացկոտ Որ համեստ էր անշուք Շարունակում էինք կյանքը Բայց մեր բույնն էր տաքուկ Մի բաժակ սուրճ խմում Ու սիրո մեր դրախտը Ու սիրում մեր տքնանքը Ես նկարիչ էի Եվ սերը մեր սրտում Որ փնտրում էր բախտը Իսկ դու բնորդուհի Դա բոհեմն էր մեր բոհեմը Զույգեր էինք քսան տարեկան Դա բոհեմն էր մեր բոհեմը Դա բոհեմն էր մեր բոհեմը Երջանկության օրերը մեր Հեշտ էր ապրել օդով միայն Դա բոհեմն էր մեր բոհեմը Թեկուզ սոված աղքատ օրեր Պատահում է մերթ մերթ Երբ գնում եմ ես ետ Նստած սրճարանում Անցյալի մեր վայրերը Տղերքով անանուն Նույնը չէ ոչ մի բան Երազում էինք փառքը Այն տեղերը չկան Թե մեզ բախտ վիճակվեր Ուր ծնվել է մեր սերը Ու մի նկար ծախվեր Ձեղնահարկը գողտրիկ Կգնայինք մեր հարկը Մեր սանդուղքը նեղլիկ Կուտեինք մի փոր հաց Եվ իմ արվեստանոցը Ու հետո գինովցած Օ տխուր է այնքան Կերգեինք մեր երգերը Մոնմարտրի մեր փողոցը Մինջև լույս առավոտ Ուր էլ վարդեր չկան Մոռանալով ձմեռը Նստած բուխարու մոտ Դա բոհեմն էր մեր բոհեմը Ջահել էինք ազատ ու խենթ Դա բոհեմն էր մեր բոհեմը Դա բոհեմն էր մեր բոհեմը Դու լավն էիր գեղեցկուհի Այդ օրերը էլ չեն գա ետ Դա բոհեմն էր մեր բոհեմը Ամեն մեկս հանճար էր մի 33 Paroles et musique de Charles Aznavour Mes emmerdes J’ai travaillé Mais il y a un mais Des années Je donnerais Sans répit Ce que j’ai Jour et nuit Pour retrouver, je l’admets Pour réussir Mes amis, mes amours, mes emmerdes Pour gravir Mes relations Les sommets Vraiment sont En oubliant Haut placées Souvent dans Décorées Ma course contre le temps Très influent’s Mes amis, mes amours, mes emmerdes Bedonnant’s À corps perdu Des gens bien J’ai couru Ils sont sérieux Assoiffé Mais près d’eux Obstiné J’ai toujours le regret de Vers l’horizon Mes amis, mes amours, mes emmerdes L’illusion Mes amis étaient plein d’insouciance Vers l’abstrait Mes amours avaient le corps brûlant En sacrifiant Mes emmerdes aujourd’hui quand j’y pense C’est navrant Avaient peu d’importance Je m’en accuse à présent Et c’était le bon temps Mes amis, mes amours, mes emmerdes Les canulars Mes amis c’était tout en partage Les pétards Mes amours faisaient très bien l’amour Les folies Mes emmerdes étaient ceux de notre âge Les orgies Où l’argent c’est dommage Le jour du bac Éperonnait nos jours Le cognac Pour être fier Les refrains Je suis fier Tout ce qui fait Entre nous Je le sais Je l’avoue Que je n’oublierai jamais J’ai fait ma vie Mes amis, mes amours, mes emmerdes 1976 34 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր Հին հոգսեր Աշխատեցի Կա մի բայց Տքնեցի Իմ հոգում Օրնիբուն Ես ամեն բան Աննկուն Ետ կտամ Եվ անվեհեր Որ գտնեմ այս նոր կյանքում Դեպի վեր Հին ընկեր և հին սեր հին հոգսեր Բարձրացա Ունեմ կապեր Եվ իմ անվերջ Պատվաբեր Վազքի մեջ Շատ հզոր Ես շատ անգամ մոռացա Ունևոր Հին ընկեր և հին սեր հին հոգսեր Խիստ ազդեցիկ Ինքնամոռաց Լուրջ մարդիկ Վերացած Շատ կարգին Հևասպառ Բայց նրանց մեջ Եվ համառ Ես անվերջ Դեպի պատրանք Կարոտում եմ իմ կյանքը հին Երազանք Հին ընկեր և հին սեր հին հոգսեր Վազեցի Իմ ընկերներն օրերս էին անհոգ Սակայն ավաղ Սերերս և սեր էին և կիրք Ես հաճախ Հոգսերս չնչին հոգսեր էին լոկ Ցավում եմ շատ բան զոհեցի Շատ քիչ բան էր մեզ պետք Հին ընկեր և հին սեր հին հոգսեր Որ լինենք երջանիկ Իմ ընկերներն ընկեր էին ճիշտ Տոն ու խնջույք Սերերս սեր էին իսկական Գինարբուք Հոգսերս ոչ բեռ էին ոչ վիշտ Խելագար Անհոգ թեկուզ անփող Երգ ու պար Օրերն ավաղ չկան Պարահանդես Շատ եմ հպարտ Շնորհանդես Շատ հպարտ Եվ սակայն Իմ փառքով Այս ամենով Իմ կյանքով Այս կյանքով Բայց անկասկած Չեմ մոռանա օրերս այն Հին ընկեր և հին սեր հին հոգսեր 35 Paroles de Robert Gall Musique de Charles Aznavour

LA MAMMA Ils sont venus, ils sont tous là Et tous les hommes ont eu si chaud Dès qu’ils ont entendu ce cri Sur les chemins de grand soleil Elle va mourir la Mamma Elle va mourir la Mamma Ils sont venus, ils sont tous là Qu’ils boivent frais le vin nouveau Mêm’ ceux du sud de l’Italie Le bon vin de la bonne treille Y’a mêm’ Georgio le fils maudit Tandis que s’entassent pêl’-mêle Avec des présents pleins les bras, Sur les bancs, foulards et chapeaux

Tous les enfants jouent en silence C’est drôle on ne se sent pas triste Autour du lit, sur le carreau Près du grand lit de l’affection Mais leurs jeux n’ont pas d’importance Y’a même un oncle guitariste C’est un peu leur dernier cadeau Qui joue en faisant attention À la Mamma À la Mamma On la réchauffe de baisers Et les femmes se souvenant On lui remont’ ses oreillers Des chansons tristes des veillées Elle va mourir la Mamma Elle va mourir la Mamma Sainte Marie pleine de grâces Tout doucement les yeux fermés Dont la statue est sur la place Chantent comme on berce un enfant Bien sûr, vous lui tendez les bras Après une bonne journée En lui chantant Ave Maria Pour qu’il sourie en s’endormant Ave Maria Ave Maria

Y’a tant d’amour, de souvenirs Y’a tant d’amour, de souvenirs Autour de toi, toi la Mamma Autour de toi, toi la Mamma Y’a tant de larmes et de sourires Y’a tant de larmes et de sourires A travers toi, toi la Mamma A travers toi, toi la Mamma Que jamais, jamais, jamais Tu ne nous quitteras 1963

36 Խոսք՝ Ռոբեր Գալ Երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Մաման Բոլորն եկան հավաքվեցին Եվ արևկող ճամփաներով Հենց որ տխուր լուրն իմացան Հեռու մոտիկ եկան հասան Հոգևարքի մեջ է Մաման Հոգևարքի մեջ է Մաման Բոլորն եկան հավաքվեցին Ու նոր քաշած գինին հերթով Ամեն կողմից Իտալիայի Խմում են և հուշեր պատմում Նույնիսկ Ջորջիոն նզովք որդին Անվերջ գալիս են ու բերում Նվերներով ձեռքերը լի Հաց ու գինին զամբյուղներով

Թոռ ու ծոռներ խաղում են հեզ Տարօրինակ է չեն սգում Նստած գետնին շուրջը մահճի Մահճի կողքին չկա լացող Սակայն այդ խաղը պարզապես Նույնիսկ կիթառ է նվագում Ասես նվեր լինի վերջին Մի քեռորդի լուռ հեռացող Ծեր Մամային Ծեր Մամային Ու համբուրում են ջերմ նրան Կանայք հիշում են հին երգեր Ու վերմակով ծածկում վրան Մելամաղձոտ երգեր հսկման Հոգևարքի մեջ է Մաման Հոգևարքի մեջ է Մաման Աստվածամայր նրան կեցո Երգում են մեղմ շշնջալով Իր սնարին պատկերն է քո Ինչպես օրորը մանուկին Գթա իրեն ու ողորմեա Տալով քնքշանք սեր ու գորով Երգիր նրան Ավե Մարիա Որ նա ննջի ժպիտն աչքին Ավե Մարիա Ավե Մարիա

Այնքան հուշեր և այնքան սեր Այնքան հուշեր և այնքան սեր Այսօր քո շուրջը կա Մամա Այսօր քո շուրջը կա Մամա Այնքան ժպիտ և արցունքներ Այնքան ժպիտ և արցունքներ Այսօր քո շուրջը կա Մամա Այսօր քո շուրջը կա Մամա Որ երբեք երբեք երբեք Մեզնից չես հեռանա

37 Paroles et musique de Charles Aznavour

Mourir d’aimer Les parois de ma vie sont lisses Tu es le printemps, moi l’automne Je m’y accroche mais je glisse Ton coeur se prend, le mien se donne Lentement vers ma destinée Et ma route est déjà tracée Mourir d’aimer Mourir d’aimer Tandis que le monde me juge Je ne vois pour moi qu’un refuge Mourir d’aimer Toutes issues m’étant condamnées D’aimer Mourir d’aimer Mourir d’aimer 1971 De plein gré s’enfoncer dans la nuit Payer l’amour au prix de sa vie Pêcher contre le corps mais non contre l’esprit

Laissant le monde à ses problèmes Les gens haineux face à eux-mêmes Avec leurs petites idées Mourir d’aimer

Puisque notre amour ne peut vivre Mieux vaut en refermer le livre Et plutôt que de le brûler Mourir d’aimer Partir en redressant la tête Sortir vainqueur d’une défaite Renverser toutes les données Mourir d’aimer Mourir d’aimer Comme on le peut de n’importe quoi Abandonner tout derrière soi Pour n’emporter que ce qui fut nous, qui fut toi

38 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Սիրուց մեռնել Փակվել են իմ կյանքի դռները Ես աշուն եմ իսկ դու գարուն ես Հաշվված են իմ վերջին ժամերը Դու տենչում ես իսկ ես տրվում եմ Մնում է ելքն այս ընդունել` Մնում է ինձ իմ ճամփան անցնել Սիրուց մեռնել Սիրուց մեռնել Տրվել է վերջին դատաստանը Սերն է միակ իմ ապաստանը Սիրուց մեռնել Երբ շուրջդ մութ է և անել Սիրուց մեռնել Սիրուց մեռնել Սիրուց մեռնել Խոյանալ անդունդը գիշերվա Ու խաչ քաշել այս կյանքի վրա Մարմնի դեմ մեղանչել որ ոգին միշտ մնա

Թողնենք մարդկանց իրենց հոգսերը Ատելությունն ու սին մտքերը Եվ ամեն ինչ մի կողմ թողնել Սիրուց մեռնել

Թե չի լսվում մեր հոգու ձայնը Պետք է փակել սիրո մատյանը Բայց այն երբեք չմոխրացնել Սիրուց մեռնել Հաղթած լքել այս գոյամարտը Թեկուզ պարտված` բարձր ճակատը Խաղի կանոնները խառնել Սիրուց մեռնել Սիրուց մեռնել Թողնել ամեն ինչ մեր ետևում Տանել այն ինչ քեզ է պատկանում Տանել միայն այն ինչ մեզ էր պատկանում

39 Paroles et musique de Charles Aznavour

Quand tu m’aimes C’est le vent turbulent C’est l’éclipse et l’éclair Soulevant tes dessous Qui allument nos joies C’est la pluie de printemps C’est l’écume des mers Qui vient lécher mes joues Qui se meurt sur tes doigts Quand tu m’aimes Quand tu m’aimes

C’est le soleil brûlant C’est pétri par tes mains Qui caresse ma peau Tous mes sens éveillés Et l’air léger du temps C’est mon corps sur le tien Au souffle doux et chaud Nos souffle saccadés Quand tu m’aimes Et nos gestes intimes Quand tu m’aimes C’est en plus de tout ça Mille choses encore Ce sont ces tendres cris Qui sont à toi et moi Et ces plaintes d’amour Et perturbent mon corps Qui déchirent nos nuits D’une infinie faiblesse Et meurent au petit jour Quand tu m’aimes Dans le plaisir ultime Quand tu m’aimes C’est ta voix qui se perd Quand tu m’aimes Dans un râle amoureux Quand tu m’aimes Qui fait vibrer ma chair Mon amour Et qui mouille mes yeux 2000 De larmes de tendresse Quand tu m’aimes

C’est le diable et l’enfer Mêlés à tous nos jeux C’est le ciel qu’est offert A nous par tous les Dieux Quand tu m’aimes

40 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Երբ սիրում ես ինձ Դա քամին է աշնան Դա լույսի մեջ մթնի Փեշերիդ հետ խաղում Մեր բերկրանքն է վառվող Եւ անձրևն է գարնան Եւ փրփուրն օվկիանի Որ դեմքիս է մաղում Մատներիդ տակ հալվող Երբ սիրում ես ինձ Երբ սիրում ես ինձ

Դա արևն է այրող Դա մարմինս է կրքոտ Թափանցում մաշկիս տակ Քո ձեռքով խմորված Ու զեփյուռն է շոյող Քո մարմնին այնքան մոտ Իր շնչով մեղմ ու տաք Հևասպառ ու քամված Երբ սիրում ես ինձ Ու մեր մեղկ գգվանքները Երբ սիրում ես ինձ Դա և այս է և այն Անսկիզբ ու անվերջ Դա մեր հևվքն է քնքուշ Եվ հազար ու մի բան Գիշերվա մեջ անհուն Որ լցվում է իմ մեջ Տրտունջները անուժ Եվ խլում իմ ուժերը Որ մեռնում են դառնում Երբ սիրում ես ինձ Մեր վերջին տարփանքները Երբ սիրում ես ինձ Դա քո ճիչն է մարող Երբ սիրում ես ինձ Մեր սիրո անկողնում Երբ սիրում ես ինձ Որ տալիս է ինձ դող Դու իմ սեր Աչքերիս մեջ լցնում Քնքշանքի արցունքները Երբ սիրում ես ինձ

Դա դժոխքն է մեր դեմ Դիվային խաղերով Եվ երկինք ու եդեմ Տրված Աստծու ձեռքով Երբ սիրում ես ինձ

41 Paroles et musique de Charles Aznavour

Comme ils disent J’habite seul avec maman Vers les trois heures du matin Dans un très vieil appartement On va manger entre copains Rue Sarasate De tous les sexes J’ai pour me tenir compagnie Dans un quelconque bar-tabac Une tortue deux canaris Et là on s’en donne à cœur joie Et une chatte Et sans complexe Pour laisser maman reposer On déballe des vérités Très souvent je fais le marché Sur des gens qu’on a dans le nez Et la cuisine On les lapide Je range, je lave, j’essuie, Mais on fait ça avec humour A l’occasion je pique aussi Enrobé dans des calembours A la machine Mouillés d’acide Le travail ne me fait pas peur On rencontre des attardés Je suis un peu décorateur Qui pour épater leurs tablées Un peu styliste Marchent et ondulent Mais mon vrai métier c’est la nuit. Singeant ce qu’ils croient être nous Que je l’exerce, en travesti Et se couvrent, les pauvres fous Je suis artiste De ridicule Jai un numéro très spécial Ça gesticule et parle fort Qui finit en nu intégral Ça joue les divas, les ténors Après strip-tease De la bêtise Et dans la salle je vois que Moi les lazzis, les quolibets Les mâles n’en croient pas leurs yeux. Me laissent froid puisque c’est vrai. Je suis un homme oh ! Je suis un homme oh ! Comme ils disent Comme ils disent

42 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր

Ասում են Ապրում եմ մորս հետ մենակ Գնում ենք հետո միասին Եվ ինձ հետ են նույն հարկի տակ Ամենքով գիշերվա կեսին Կատուն ու շունս Մեր սրճարանը Մի դեղձանիկ ու մի կրիա Աղջիկ տղա ամեն սեռի Որ լցնում են իմ առօրյա Բացում ենք մեր կատակների Միայնությունս Ուրախ շարանը Որպեսզի մայրս չհոգնի Մեր շուրջը միշտ էլ մեկը կա Ես եմ գնում միշտ գնումի Որ դառնում է մեր հերթական Եփում ճաշերը Ծաղրի թիրախը Ավլում մաքրում եմ ու թափում Բայց մենք խայթում ենք հումորով Նույնիսկ երբեմն կարկատում Վարպետորեն գործածելով Մորս շորերը Նուրբ բառախաղը Հոգով եմ անում ամեն ինչ Տեսնում ենք և անտաշ մարդկանց Մեկ դերձակ եմ մեկ նկարիչ Որ դուր գալու համար կանանց Տալիս եմ սերս Մեզ բամբասում են Գիշերն է բայց իմ գործը բուն Կապկում են ու խոսում մեզ պես Երբ ծպտված մի մութ բեմում Օրորվելով քայլում մեզ պես Խաղում եմ դերս Իբր ծաղրում են Ունեմ հատուկ մի դերախաղ Ծիծաղելի շարժուձևով Ուր մերկանում եմ ես դանդաղ Իրենց կերտած այդ կերպարով Որ այնքան բարդ է Այնքան հպարտ են Տեսնում եմ ինչպես իմ դիմաց Ինձ չի հուզում այդ ծաղրը չար Մարդիկ նայում են ինձ ապշած Նույնիսկ երբ նրանք հեգնաբար Ասում են մի՞թե Ասում են մի՞թե Սա տղամարդ է Սա տղամարդ է

43 A l’heure où naît un jour nouveau Je rentre retrouver mon lot De solitude J’ôte mes cils et mes cheveux Comme un pauvre clown malheureux De lassitude Je me couche mais ne dors pas Je pense à mes amours sans joie Si dérisoires A ce garçon beau comme un Dieu Qui sans rien faire a mis le feu A ma mémoire Ma bouche n’osera jamais Lui avouer mon doux secret Mon tendre drame Car l’objet de tous mes tourments Passe le plus clair de son temps Au lit des femmes Nul n’a le droit en vérité De me blâmer de me juger Et je précise Que c’est bien la nature qui Est seule responsable si Je suis un homme oh ! Comme ils disent

1973

44 Մտնում եմ տուն լույս առավոտ Նորից գտնում մելամաղձոտ Միայնությունս Հանում եմ շոր մազ ու թարթիչ Պառկում եմ բայց տանջվում աննինջ Չի տանում քունս Հիշում եմ իմ ծիծաղելի Տխուր սերերս և էլի Տանջվում է միտքս Հիշում անվերջ այն տղային Որի տեսքից աստվածային Այրվել է սիրտս Երբեք նրան ես չեմ կարող Խոստովանել ինձ հալածող Սրտիս գաղտնիքը Գիտեմ հենց հիմա անկողնում Նա կանանց հետ է բաժանում Իր սերն ու կիրքը Ոչ ոք թող ինձ չմեղադրի Դատապարտի կարծիք հայտնի Մի բան հաստատ է Լոկ բնության հանցանքն է որ Ինձ տեսնելիս մարդիկ բոլոր Ասում են մի՞թե Սա տղամարդ է

45 Paroles et musique de Charles Aznavour Je m’voyais déjà A dix-huit ans j’ai quitté ma province Ce complet bleu, y a trente ans que j’le porte Bien décidé à empoigner la vie Et mes chansons ne font rire que moi Le cœur léger et le bagage mince J’cours le cachet, j’fais du porte à porte J’étais certain de conquérir Paris Pour subsister je fais n’importe quoi

Chez le tailleur le plus chic j’ai fait faire Je n’ai connu que des succès faciles Ce complet bleu qu’était du dernier cri Des trains de nuit et des filles à soldats Les photos, les chansons et les orchestrations Les minables cachets, les valises à porter Ont eu raison de mes économies Les p’tits meublés et les maigres repas

Je m’voyais déjà en haut de l’affiche Je m’voyais déjà en photographie En dix fois plus gros que n’importe qui mon nom s’étalait Au bras d’une star l’hiver dans la neige, l’été au soleil Je m’voyais déjà adulé et riche Je m’voyais déjà racontant ma vie, Signant mes photos aux admirateurs qui se bousculaient L’air désabusé, à des débutants friands de conseils

J’étais le plus grand des grands fantaisistes J’ouvrais calmement les soirs de première Faisant un succès si fort que les gens m’acclamaient debout Mille télégrammes de ce Tout-Paris qui nous fait si peur Je m’voyais déjà cherchant dans ma liste Et mourant de trac devant ce parterre Celle qui le soir pourrait par faveur se pendre à mon cou Entré sur la scène sous les ovations et les projecteurs

Mes traits ont vieilli, bien sûr, sous mon maquillage J’ai tout essayé pourtant pour sortir de l’ombre Mais la voix est là, le geste est précis et j’ai du ressort J’ai chanté l’amour, j’ai fait du comique et d’la fantaisie Mon cœur s’est aigri un peu en prenant de l’âge Si tout a raté pour moi, si je suis dans l’ombre Mais j’ai des idées, j’connais mon métier et j’y crois encor’ Ce n’est pas ma faut’ mais cell’ du public qui n’a rien compris

Rien que sous mes pieds de sentir la scène On ne m’a jamais accordé ma chance De voir devant moi le public assis, j’ai le cœur battant D’autres ont réussi avec peu de voix mais beaucoup d’argent On m’a pas aidé, je n’ai pas eu d’veine Moi j’étais trop pur ou trop en avance Mais un jour viendra je leur montrerai que j’ai du talent Mais un jour viendra je leur montrerai que j’ai du talent

1960

46 Խոսք և երաժշտություն՝ Շառլ Ազնավուր Տեսնում էի արդեն Տասնութամյա՝ ես թողեցի քաղաքս Վաղուց արդեն կապույտ բաճկոնս նույնն է Կյանքի եռուն հորձանքն էր իմ առջև Երգերը իմ մնում են դեռ անհայտ Հոգիս հարուստ սակայն դատարկ քսակս Թե ուր կերգեմ արդեն լրիվ միևնույն է Վճռել էի Փարիզը նվաճել Ամեն գործի գնում եմ ճարահատ

Ու նորաձև ամենաթանկ դերձակը Ճաշակեցի միայն էժան հռչակը Կարեց կապույտ բաճկոնն այս ինձ համար Էժան կանանց էժան պանդոկներում Ծախսեցի մինջև վերջ դրամս խնայած Աննշան օրավարձ ելույթներիս դիմաց Իմ համերգի կարիքների համար Խղճուկ ճաշեր վարձու սենյակներում

Տեսնում էի արդեն ամեն տեղ անունըս Տեսնում էի արդեն թերթերում պատկերս Գովազդներս անթիվ ողողված լույսով դահլիճների դեմ Այստեղ ու այնտեղ կանանց հետ հարուստ ու մեծահամբավ Տեսնում էի արդեն հռչակս ու տունս Տեսնում էի արդեն հուշերի գրքերս Եվ ամբոխն իմ շուրջ որ տենչում էր իմ ինքնագիրն արդեն Որ կարդում էին սկսնակ երգիչներ խորհուրդի ծարավ

Ես էի երգի ամենամեծ աստղը Համերգից առաջ հրճվանքով թերթում էի Իմ ամեն ելույթ պսակվում էր միշտ հոտնկայս ծափով Փարիզից հասած հեռագրերս անթիվ լեցուն մաղթանքով Ունեի արդեն բյուր կանանց այն ցանկը Հետո սրտատրոփ ու հուզված սպասում էի Որ ընտրեմ նրան ով ինձ կտրվեր իմ սրտի չափով Որ բեմ սլանամ լուսարձակների ծափերի ներքո

Դիմաներկիս տակ թեպետ դեմքս ծերացել է Անվերջ փորձեցի գտնել իմ փառքն ու անունը Բայց ձայնս է հստակ, շարժումներս` նուրբ ու եռանդս` շատ Երգեցի ես սեր դարձա ծաղրածու եղա բանաստեղծ Թե կյանքն ապերախտ մի քիչ սիրտս դառնացրել է Եթե չստացվեց ոչինչ ու մնացի նույնը Բայց գործս գիտեմ ունեմ շատ մտքեր և ամուր հավատ Դա իմ մեղքը չէր այլ իմ ունկնդրի որ ինձ չընդունեց

Միայն թե զգամ ոտքերիս տակ բեմը Ինձ ոչ-ոք երբեք չմեկնեց իր ձեռքը Իմ դիմաց նստած հանդիսատեսին երկինք կտանեմ Շատերն անտաղանդ դրամի ուժով բարձրացան մեծ բեմ Բայց դռներն ամեն փակվեցին իմ դեմը Գուցե շատ էր նոր ու մաքուր իմ երգը Թեև լավ գիտեմ համոզված եմ ես որ տաղանդ ունեմ Բայց կգա մի օր ես կհամոզեմ որ տաղանդ ունեմ

47 Avec l’aimable autorisation des Editions Musicales DJANIK, Editions Raoul BRETON et MELODIUM MUSIC

AUTOBIOGRAPHIE MES EMMERDES Paroles de Charles AZNAVOUR Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR Musique de Georges GARVARENTZ © Editions Musicales DJANIK © Editions Musicales DJANIK LA MAMMA HIER ENCORE Paroles de Robert GALL Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR Musique de Charles AZNAVOUR © Editions Musicales DJANIK © Editions Musicales DJANIK

TU T’LAISSES ALLER MOURIR D’AIMER Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR © Editions Raoul BRETON © Editions Musicales DJANIK

MON EMOUVANT AMOUR QUAND TU M’AIMES Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR © Editions Musicales DJANIK © MELODIUM MUSIC

EMMENEZ-MOI COMME ILS DISENT Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR © Editions Musicales DJANIK © Editions Musicales DJANIK

A MA FILLE JE M’VOYAIS DEJA Paroles et Musique de Charles AZNAVOUR Proles et Musique de Charles AZNAVOUR © Editions Raoul BRETON © Editions Raoul BRETON

48 Իմ խորին շնորհակալությունն եմ հայտնում այն կազմակերպություններին և անձանց, որոնք նպաստեցին ալբոմի իրականացմանը՝ Ռաուլ–Բրետոն, Ջանիկ և Մելոդիում երաժշտական հրատարակություններին՝ երգերի հեղինակային իրավունքները շնորհելու համար. ՀՀ Մշակույթի Նախարարությանը և Նախարար Հասմիկ Պողոսյանին՝ ալբոմի թողարկմանը աջակցելու համար. Նաև՝ Տելեմակ Կավեսյանին, Ռոժե Ջրբաշյանին, Վահագն Աթաբեկյանին, Գարեգին Չուքասզյանին և մասնավորաբար Մարատ Օրդյանին՝ իրենց սիրահոժար օգնության համար։

Je tiens à remercier de tout coeur les organismes et les personnes qui ont apporté leur soutien à cet album: Les Editions Raoul Breton, les Editions Musicales Djanik et Melodium Music, qui nous ont accordé les droits d’auteur. Le Ministere de la culture d’Armenie et son ministre, madame Hasmik Poghosian, pour avoir contribué à la production de l’album. De nombreuses personnes, en particulier: Telemaque Khavessian, Roger Tcherpachian, Vahagn Atabekian, Gareguin Choukaszian et tout specialement à Marat Ordian.

I would like to thank from the bottom of my heart the organizations and individuals who have lent their support to this album: Editions Raoul Breton, Editions Musicales Djanik and Melodium Music for granting us the copyrights; the Ministry of Culture of Armenia and the Minister, Mrs. Hasmik Poghosian for contributing to the production of the album; and many others, in particular: Telemaque Khavessian Roger Tcherpachian, Vahagn Atabekian, Garegin Choukaszian, and Marat Ordian who gave their support throughout the production of this album.

49 Երախտագետ եմ բոլոր նրանց, ովքեր իրենց խորհուրդներով, ուղղակի կամ անուղղակի մասնակցությամբ օգնել են ինձ՝ Անահիտ Դաշտենց, Խաչիկ, Արուսյակ, Րինա, Հասմիկ Հարությունյան, Սիլվիան Դյուֆ, Ֆրանսուա Էզվան, Ջընետ Մկլորին, Պատրիս Պուեն, Տիգրան Տեր–Ստեփանյան

J’exprime ma gratitude a ceux qui ont contribue a la creation de cet album avec leur aide et leur suggestions: I wish to express my gratitude to those who contributed to the creation of this album with their help and suggestions: Ma famille/My family: Anahit, Khachik, Arousiak, Rina; Sylviane Diouf, François Esvan, Hasmik Harutyunian, Genette McLaurin, Patrice Poingt, Tigran Ter-Stepanian

Arrangements: Tigran Nanian

Keyboards & keyboard programming: Tigran Nanian Classical guitar: Tigran Ter-Stépanian Acoustic guitar: Khach Turabian Guitars: Berge Turabian Bass: Karen Khachatrian Drums & percussion: Tigran Nanian Violin & Cello: Gayané Melikian Flute: Anna Vartanian Trumpet: David Gune Trombone & duduk: Rouben Danian

Recorded & Mixed by Tigran Nanian Mastered at Universal Studios, New York, by Seth Foster

Photography by Khach Turabian

Designed by “Printinfo” Yerevan, Armenia 50 réside actuellement à New York et travaille comme bibliothécaire à la New York Public Library. Dès l’âge de 12 ans, il a l’occasion de participer à des spectacles comme chanteur de variété dans des clubs arméniens du Caire. Auteur-compositeur à ses temps libres, il écrit des chansons à partir de ses propres textes aussi bien que sur les vers de poètes arméniens. Il a également traduit et interprété en arménien les chansons de chanteurs français tels que Brel, Brassens, Ferre, Aznavour et d’autres. Il a déjà cinq albums à son actif: Quelque part et un jour, Tcharents: le poète arménien Պերճ Թյուրաբյանը ծնվել է Կահիրեում։ 1965–ին en chansons, Hayeren, Ton nom (13 poèmes de Vahan տեղափոխվել է Հայաստան։ 1986 թվականից Tekeyan mis en musique) et Ame d’oiseau (sur la poésie հաստատվել է Միացյալ Նահանգներում։ de trois poètes arméniens d’Istanbul: Ikna Sariaslan, Մասնագիտությամբ բանասեր է և Zareh Khrakhuni et Zahrad), laureat du Premier Prix de գրադարանագետ։ Երաժշտությամբ զբաղվել է Armenian Music Awards 2005 a Los Angeles. վաղ տարիքից՝ երգել տարբեր նվագախմբերում Berge Turabian was born in Cairo, Egypt. At age և հեղինակել երգեր։ Գրում է երգեր նաև հայ 15, he repatriated with his family to Soviet Armenia. բանաստեղծների տեքստերով։ Նաև թարգմանում He graduated from the State University of Armenia, ու հայերեն ներկայացնում ֆրանսիական where he later taught French language and literature. “շանսոնի” հեղինակների երգերը՝ Բրել, Բրասենս, In 1986, he immigrated to the United States, where Ֆեռե, Ազնավուր, և այլն։ Հրատարակված he received a Master’s Degree in Library Science from խտասալիկներն են՝ “Ինչ-որ Տեղ և մի Օր” (1998), Columbia University. He currently resides in New York “Չարենց – հայ բանաստեղծը երգերում” (2000), and works at New York Public Library. Berge has been “Հայերեն - հայ բանաստեղծները երգերում” involved in music and poetry from an early age. He (2002), “Անունդ” (Վահան Թեքեյանը երգերում, writes songs with original lyrics, as well as the verses of 2003), “Թռչնահոգի” (պոլսահայ բանաստեղծները Armenian poets. He also translates and interprets the երգերում -Սարըասլան, Խրախունի, Զահրատ- songs of French singers such as Brel, Brassens, Ferre, 2004), Առաջին մրցանակակիր, “Armenian Music Aznavour and others into Armenian. To date, he has Awards 2005”, Լոս Անջելես։ five other albums to his credit: Somewhere & Someday, Berge Turabian est né en Egypte. A l’âge de 15 ans, il Charents:The Armenian Poet in Songs, Hayeren, Your se rapatrie avec sa famille en Arménie soviétique. Il est Name (13 poems of Vahan Tekeyan set to music) and diplômé de l’Université d’Etat d’Arménie, où il a aussi Bird Soul (featuring the poetry of three Armenian poets enseigné la langue et la littérature française. En 1986, il from Istanbul: Ikna Sariaslan, Zareh Khrakhuni and immigre aux Etats-Unis, où il obtient une maîtrise en Zahrad), winner of First Prize at the Armenian Music bibliothéconomie de l’Université Columbia. Il Awards 2005 in Los Angeles. 51 52