Urząd Prokuratora Generalnego Stanów Zjednoczonych. Konflikt
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Urząd Prokuratora Generalnego Stanów Zjednoczonych Konflikt kompetencji Uniwersytetu Jagiellońskiego Redaktor naukowy serii prof. dr hab. Andrzej Mania Paweł Laidler Urząd Prokuratora Generalnego Stanów Zjednoczonych Konflikt kompetencji Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Seria: Prace Amerykanistyczne Uniwersytetu Jagiellońskiego Redaktor naukowy serii: prof. dr hab. Andrzej Mania Książka finansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków centralnej rezerwy na działalność statutową oraz Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych RECENZENCI prof. dr hab. Andrzej Zięba prof. dr hab. Zbigniew Kiełmiński PROJEKT OKŁADKI Maciej Kwiatkowski Na okładce budynek Sądu Najwyższego USA (fot. P. Laidler) REDAKCJA Katarzyna Gorzalówna KOREKTA Krystyna Oliwa © Copyright by Paweł Laidler & Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydanie I, Kraków 2004 All rights reserved ISBN 83-233-1834-4 Książka, ani żaden jej fragment, nie może być przedrukowywana bez pisemnej zgody Wydawcy. W sprawie zezwoleń na przedruk należy zwracać się do Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. www.wuj. pl Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Redakcja: ul. Karmelicka 27/4, 31-131 Kraków tel. (012) 423 -31 -87, tel./fax (012) 423-31 -60 Dystrybucja: ul. Bydgoska 19 C, 30-056 Kraków tel. (012) 638-77-83, (012) 636-80-00 w. 2022 fax (012) 423-31-60, (012) 636-80-00 w. 2023 tel. kom. 0506-006-674, e-mail: [email protected]. edu. pl Konto: BPH PBK SA IV/O Kraków, nr 62 1060 0076 0000 3200 0047 8769 Rodzicom i Monice Jesteście zawsze blisko, najbliżej Spis treści WSTĘP ...................................................................................................... 9 Rozdział 1 PODSTAWY USTROJOWE ................................................................ 17 1. 1. Konstytucja Stanów Zjednoczonych ....................................... 17 1. 2. Zasada separation ofpowers ........................................................ 26 1.3. System checks and balances ........................................................ 31 1. 4. Prezydent Stanów Zjednoczonych................................................ 38 1. 5. Gabinet jako element amerykańskiego systemu rządowego.... 43 1.6. Prezydent a gabinet....................................................................... 53 Rozdział 2 PROKURATOR GENERALNY STANÓW ZJEDNOCZONYCH JAKO NAJWYŻSZY URZĘDNIK DEPARTAMENTU SPRAWIEDLIWOŚCI ........................................................................... 61 2. 1. Kształtowanie się urzędu Prokuratora Generalnego Stanów Zjednoczonych ........................................................................ 61 2. 2. Geneza i powstanie Departamentu Sprawiedliwości............... 72 2. 3. Charakterystyka Departamentu Sprawiedliwości.................... 81 2.4. Kompetencje Prokuratora Generalnego................................... 92 2. 5. Quasi-sądowość urzędu Prokuratora Generalnego.................. 99 Rozdział 3 KONFLIKT KOMPETENCJI W ŁONIE URZĘDU PROKURATORA GENERALNEGO ................................................ 105 3. 1. Konflikt kompetencji................................................................. 105 3. 2. Sporządzanie opinii prawnych i doradzanie Prezydentowi Stanów Zjednoczonych............................................................ 110 3. 3. Reprezentowanie Stanów Zjednoczonych przed Sądem Najwyższym ............................................................................ 147 8 Spis treści 3.4. Mianowanie Sędziów Sądu Najwyższego............................... 167 3. 5. Stosowanie prawa {law enforcement)...................................... 183 Rozdział 4 SYSTEM POLITYCZNY STANÓW ZJEDNOCZONYCH NA TLE KONFLIKTU KOMPETENCJI PROKURATORA GENERALNEGO.................................................................................... 201 4. 1. Prawnicy a polityka w amerykańskim systemie władzy ......... 201 4.2. Konsekwencje istnienia konfliktu kompetencji....................... 209 4. 3. Independent counsel - uzdrowienie systemu czy zamach na zasadę separation of powers'! ................................................. 224 KONKLUZJE .......................................................................................... 253 ANEKS....................................................................................................... 259 Rysunek 1 - Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczo nych 2003 .................................................................. 259 Tabela 1 -Prokuratorzy Generalni Stanów Zjednoczonych 1789-2003 ................................................................. 260 Tabela2 -Solicitors General Stanów Zjednoczonych 1870— 2003 ........................................................................... 263 Tabela 3 - Dochodzenia przeprowadzane przez oskarżycieli spe cjalnych 1978-1999................................................... 265 BIBLIOGRAFIA...................................................................................... 267 Dokumenty federalne ..................................................................... 267 Wykaz orzeczeń sądowych ............................................................ 268 Monografie...................................................................................... 268 Artykuły naukowe .......................................................................... 273 Internet ............................................................................................ 275 Wstęp „Urząd, który sprawuję, nie jest urzędem politycznym, lecz ściśle prawniczym, dlatego też moim obowiązkiem jest zapewnienie właściwego przestrzegania prawa i sprzeciwianie się wszelkim nadużyciom, niezależnie od ich źródła”. Edward Bates, Attorney Generał (1861-1864) Każdego roku pojawia się znaczna ilość pozycji książkowych doty czących amerykańskiego systemu polityczno-prawnego, które mają na celu wyjaśnienie funkcjonowania poszczególnych elementów wchodzą cych w skład tego systemu. Część prac zajmuje się charakterystyką ogól nych zasad i reguł konstytuujących amerykański porządek ustrojowy, po zostałe natomiast obejmują charakterystykę określonego elementu funkcjonującego w tym porządku. Niniejsza praca należy do tej drugiej kategorii. Istniejące już książki związane z działalnością Prokuratorów Generalnych wpłynęły na autora inspirująco, lecz ujęcie zawarte w ni niejszej pracy odbiega niejako od ujęć proponowanych przez innych auto rów. Urząd Prokuratora Generalnego jest tutaj zbadany pod kątem oceny rozwiązań przyjętych w jego konstrukcji ustrojowej. Prokurator Generalny Stanów Zjednoczonych (Attorney Generał oj the United States) jest najwyższym urzędnikiem Departamentu Sprawie dliwości i jednym z piętnastu członków gabinetu prezydenckiego - apa ratu administracyjnego, służącego radą i pomocą szefowi państwa pod czas realizacji przez niego podstawowych kompetencji przynależnych egzekutywie. Analizując historię rozwoju tej niezwykle interesującej jed nostki, można zauważyć dwie prawidłowości związane z jej funkcjono waniem. Prokurator Generalny jest z jednej strony mianowany przez Pre zydenta (członka partii republikańskiej lub demokratycznej), realizując jego politykę stosowania prawa, zgodną z celami i kierunkami wytyczo nymi przez daną administrację. Z drugiej jednak strony, posiada szereg funkcji, jako „najwyższy strażnik prawa w państwie” (chief law ojficer oj 10 Wstęp the nation). Funkcje te można określić jako quasi-sądowe, czyli przyna leżne jednostkom, które powinna cechować niezależność w realizowaniu przyznanych im kompetencji. Prokurator Generalny jest więc jednocze śnie urzędnikiem politycznym zależnym od Prezydenta i urzędnikiem prawnym (guosz-sądowym), który ma wykonywać swoje funkcje w spo sób niezależny od nacisków politycznych. Analizując urząd Prokuratora Generalnego, warto zatem oprzeć się na badaniu zależności pomiędzy Attorney General a Prezydentem i na oce nie, czy zależność ta nie ogranicza niezawisłości, jaką Prokurator powi nien posiadać z racji piastowanego przez siebie urzędu. Jedną z podsta wowych kwestii, jaką należy zbadać, to rozstrzygnięcie dylematu, czy urzędnik ten ma być wyrazicielem polityki Prezydenta, czy też strażni kiem praworządności i właściwego stosowania prawa. Stosowanie prawa w państwie to jedna z najważniejszych funkcji władzy wykonawczej. W otoczeniu Prezydenta znajduje się znaczna ilość prawników, którzy są przed nim odpowiedzialni i od niego zależni. Jednym z nich jest Proku rator Generalny, którego - w porównaniu do pozostałych urzędników prawnych administracji* - powinna cechować jak największa swoboda działania. Stanie na straży właściwego przestrzegania prawa {taking care that the laws are faithfully executed) należy co prawda do konstytucyj nych zadań Prezydenta, ale w praktyce funkcja ta jest bardziej związana z kompetencjami realizowanymi przez pierwszego prawnika w państwie - Prokuratora Generalnego. Ustawa Judiciary Act z roku 1789 powołała do życia instytucję Proku ratora Generalnego, który miał być urzędnikiem prawnym administracji rządowej, powoływanym przez Prezydenta za radą i zgodą Senatu. Do podstawowych kompetencji Attorney General należało oskarżanie we wszystkich sprawach, w których Stany Zjednoczone są stroną lub w któ rych mają swój interes prawny oraz wydawanie opinii prawnych na żąda nie Prezydenta i innych kierowników departamentów wykonawczych. Urzędnik ten ponadto posiadał wpływ na mianowanie sędziów sądów 1 Pojęcie „urzędnik prawny administracji” wymaga pewnego komentarza - w Stanach Zjednoczonych administracja wykonawcza zatrudnia szereg prawników, którzy nie zaj