Modernizacja Techniczna SZ RP Od 1990 Roku

Anna Piekart, Michał Chałupka Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku – uzbrojenie i wyposażenie indywidualne żołnierzy na przykładzie Wojsk Lądowych i Wojsk Specjalnych : dokonania i perspektywy na przyszłość

Obronność - Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej nr 1(9), 129-145

2014 OBRONNO ŚĆ . Zeszyty Naukowe 1(9)/2014 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku… ISSN 2299-2316

AUTORZY Anna Piekart [email protected] Michał Chałupka [email protected]

MODERNIZACJA TECHNICZNA SZ RP OD 1990 ROKU – UZBROJENIE I WYPOSAŻENIE INDYWIDUALNE ŻOŁNIERZY NA PRZYKŁADZIE WOJSK LĄDOWYCH I WOJSK SPECJALNYCH. DOKONANIA I PERSPEKTYWY NA PRZYSZŁOŚĆ

Modernizacja techniczna Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej jest ci ągłym, wieloetapowym procesem, którego podstawowym zadaniem jest wymiana wysłu żonego uzbrojenia i sprz ętu wojskowego (UiSW). Jest to działanie niezb ędne do realizacji aktualnych i przyszłych celów strategicz- nych pa ństwa. Data, któr ą mo żna uzna ć za pocz ątek zintensyfikowanej modernizacji wojska, jest rok 1990, kiedy to zmieniła si ę sytuacja geopoli- tyczna. Rozpocz ęły si ę wtedy zmiany maj ące na celu integracj ę z Soju- szem Północnoatlantyckim, niestety jednak nadal wida ć w naszym wojsku sprz ęt pochodz ący zza wschodniej granicy. Najwyra źniej jest to widoczne w indywidualnym wyposa żeniu żołnierzy. Motorem nap ędowym pierwszych zmian było podpisanie w 1994 roku programu Partnerstwo dla Pokoju, którego głównym celem było spełnienie przez Polskę standardów pa ństw członkowskich. D ąż enie do pełnej inte- gracji wymusiło na naszym kraju wymian ę i modernizacj ę uzbrojenia i sprz ętu wojskowego na taki, który spełniał wymogi STANAG-ów 1. Jednym z głównych zada ń było na przykład ustandaryzowanie broni do amunicji używanej w strukturach NATO 5,56x45 mm 2. Od momentu pełnoprawnego członkostwa Polska aktywnie zaanga żowała si ę w działalno ść Paktu, bior ąc m.in. udział w misjach mi ędzynarodowych: stabilizacyjnej w Iraku i ISAF Afganistan. Charakter działa ń i do świadczenia wyniesione przez Polskie Kontyngenty Wojskowe wykazały równie ż konieczno ść modernizacji posiadanego sprz ętu do aktualnych wymaga ń pola walki. Dzi ęki wymogom i wnioskom z prowadzonych operacji przyjmowano w kolejnych latach plany modernizacji Sił Zbrojnych RP. Wskutek tych działa ń do jednostek wszyst-

1 STANAG – Porozumienie standaryzacyjne NATO. Dokument normatywny zawieraj ą- cy zapis porozumienia pomi ędzy kilkoma lub wszystkimi pa ństwami członkowskimi NATO, który został ratyfikowany na poziomie narodowym, o wdro żeniu normy w cało ści lub w cz ę- ści, z zastrze żeniami lub bez zastrze żeń. AAP-6 Słownik terminów i definicji NATO , s. 276. 2 5,56 mm – kaliber, 45 mm – długo ść łuski, zob. Standardy NATO [STANAG 1472]. 129 Anna Piekart, Michał Chałupka kich rodzajów wojsk i słu żb trafiał nowoczesny, pełnowarto ściowy sprz ęt spełniaj ący światowe standardy. Z zachowaniem wszelkich proporcji i świadomo ści ą pewnych ogranicze ń mo żna odczuwa ć satysfakcj ę z tego, że udało si ę tyle osi ągn ąć na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat.

Wojska Lądowe SZ RP

Wojska L ądowe s ą najliczniejszym rodzajem Sił Zbrojnych, stanowi ą- cym około 60% cało ści 3. Dzi ęki stałemu wska źnikowi PKB, który jest prze- znaczany na obronno ść i utrzymuje si ę w ostatnich latach na poziomie 1,95% 4, do tego rodzaju wojsk systematycznie trafia nowoczesny sprz ęt i uzbrojenie. Uzyskiwane środki wydatkowane s ą nie tylko na ich zakup, lecz tak że na modernizacj ę ju ż posiadanego wyposa żenia i uzbrojenia. W sposób odczuwalny zmieniło si ę indywidualne wyposa żenie żołnierza – zarówno bro ń osobista, kamizelki kulo- i odłamkoodporne, jak i sprz ęt noktowizyjny, hełmy i umundurowanie. Do sprz ętu indywidualnego są zalicza- ne: pistolety, pistolety maszynowe i karabinki. Oddzieln ą grup ę sprz ętu strzeleckiego stanowi ą środki wyspecjalizowane: karabinki-granatniki, karabiny wyborowe, granatniki r ęczne oraz granaty r ęczne. Podstawow ą broni ą polskiego żołnierza piechoty jest karabinek wz. 1996 BERYL kalibru 5,56 mm. Jest to konstrukcja rodzima, opracowana w Zakładach Metalowych „Łucznik” w Radomiu. Parti ę prototypow ą wypro- dukowano w grudniu 1995 r., a w 1997 r. zako ńczono badania karabinka i zacz ęto sukcesywnie wprowadza ć go do uzbrojenia Wojska Polskiego pod nazw ą „5,56 mm karabinek szturmowy kbs” 5. Obecnie jest to najnow- szy karabinek WP przeznaczony dla pododdziałów piechoty, wojsk desantowych oraz innych rodzajów sił zbrojnych. Modernizacja, któr ą obj ęto ten typ broni, obejmowała dodanie szyn monta żowych 6, półprzezroczystych magazynków, celowników optycznych oraz nowych modeli kolby 7. Prze- kształceniu uległ tak że przedni chwyt, adapter do magazynków typu M4/M16, dodano równie ż b ębnowe C-mag. Wygl ąd zmodernizowanego wz. 1996 Beryl przedstawia rysunek nr 1.

3 Z. Głowienka, Tradycja i tera źniejszo ść , Przegl ąd Wojsk L ądowych NR 3/2013. 4 Tam że. 5 www.isaf.wp.mil.pl/pl/17.html [dost ęp: 21.01.2014]. 6 Według normy STANAG 2324. 7 Standardowo kolba karabinka jest stała teleskopowa, dost ępna jest równie ż wersja karabinka z kolb ą składan ą. Dokładna specyfikacja dost ępna na stronie internetowej: http://www.fabrykabroni.pl/?d=111 [dost ęp: 21.01.2014]. 130 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku …

Źródło: www.isaf.wp.mil.pl/pl/17.html [dost ęp: 21.01.2014]. Rys. 1. Karabinek szturmowy wz. 96 BERYL

Dokonane zmiany uczyniły wz. 96 uzbrojeniem nieco bardziej zacho d- nim, dostosowanym do standardów europejskich . Według Ł. Gawora jest to karabin odporny na wod ę, błoto i pył, lecz poprzez swoj ą konstrukcj ę, która powoduje du ży podrzut lufy, bardzo nieceln y. Pełen podziwu jestem dla pracowników Fabryki Broni z Radomia za to , ile wycisn ęli z tej ju ż ponad 60 letniej konstrukcji. Moim zdaniem z tego kbk wyci śni ęto ju ż ostatnie soki – nic wi ęcej z nim nie zrobimy 8. Nowo ści ą w arsenale Wojska Polskiego stał si ę subkar abinek Mini - beryl (rys. 2) , który uzupełnił pistolety maszynowe . Jest to skrócona odmi a- na kara binka szturmowego wz. 96 Beryl przeznaczona dla żołnierzy p o- trzebuj ących broni o porównywalnej sil e ognia, ale mniejszych wymiarach. Dzi ęki tej modernizacji Mini Beryl jest łatwy do przenoszenia i wygodny w walce w terenie zurbanizowanym. Subkarabinek ten przeznaczony jest do uzbrojenia pododdziałów piechoty, wojsk desantowych oraz innych r o- dzajów sił zbrojnych, w tym słu żb specjalnych. Ma stałe, mechaniczne prz y- rz ądy celownicze z integralnymi trytowymi źródłami światła, umo żliwiaj ące celowanie w dzie ń i w nocy , d odatkowe optyczne i optoelektroniczne prz y- rz ądy celownicze, a tak że dodatkowe akcesoria w postaci o świetlenia ta k- tycznego czy laserowych wska źników/pod świetlaczy celu. Elementy te m o- gą by ć mocowane na uniwersalnej sz ynie monta żowej, b ęd ącej stałym elementem broni i ło żu-zespole czterech uniwersalnych szyn monta żo- wych. Dla lepszego operowania broni ą wprowadzono ergonomiczn ą r ęko- je ść i chwyt przedni, który mo że by ć stały (zintegrowany z ło żem) lub odł ą- czalny 9.

8 www.milits.pl/jednostki -i-struktury/wojska-ladowe [dost ęp: 21.01.2014]. 9 http://www.fabrykabroni.pl/?d=112 [dost ęp: 21.01.2014]. 131 Anna Piekart, Michał Chałupka

Źródło: http://www.fabrykabroni.pl/?d=112 [dost ęp: 21.01.2014]. Rys. 2. Subkarabinek automatyczny wz. 96 MINI -BERYL

Na wyposa żeniu jednostek wojskowych Sił L ądowych RP znajduj ą si ę tak że karabinki konstrukcji radzieckiej AK, które s ą obecnie zast ępowane przez wy żej wymienione kbk wz. 96 Beryl . S ą to: AK 47, AKM oraz AKMS (wersja ze składan ą kolb ą). Po pół wieku karabinek AK zestarzał si ę i nie jest ju ż broni ą nowoczesn ą. Od biega od wzorów współczesnych pod wzgl ędem ergonomii, podatno ści na doł ączanie dodatkowego wyposa żenia (zwłaszcza celowników optycznych i optoelektronicznych) i mo żliwo ści jej modyfikacji. Nie cieszy si ę równie ż opini ą broni celnej 10 . Równie ż w kwestii pistoletów maszynowych nie nast ąpił o zbyt wiele zmian. Obecnie na uzbrojeniu polskiej armii znajdują si ę dwa pistolety m a- szynowe: PM-63 Rak oraz P -84P Glauberyt. P-63 to konstrukcja wprow a- dzona do u żytku w połowie lat 60. W 1984 roku pojawił si ę PM -84 na nabój Makarowa, jednak ju ż na pocz ątk u lat 90. zaistniała potrzeba przej ścia na silniejszy nabój zgodny ze standardami NATO 9x19mm Parabellum. W 1993 roku zaprezentowano wi ęc pistolet maszynowy P-84P Glauberyt, który wprowadzono do uzbrojenia Wojska Polskiego 11 . Od tego czasu nie pojawiła si ę żadna nowa konstrukcja w konwencjonalnych jednostkach. W przypadku karabinów wsparcia tak że nic si ę nie zmienia. Znów omawiamy konstrukcje radzieckie, modernizowane na potrzeby standar y- zacji uzbrojenia NATO. Obecnie Siły Zbrojne RP używaj ą jako karabinów wsparcia PKM oraz UKM. Pierwszy z nich jest ju ż konstrukcj ą przestarzał ą. Strzela amunicj ą niedostosowan ą do standardów NATO. Wła śnie dlatego

10 B. Trzaskała, Pochodzenie karabinka AK , Bro ń i Amunicja 02/2006. 11 http://www.militech.sownet.pl/plxxi/ [dost ęp: 22.01.2014]. 132 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku… zaistniała potrzeba zmodernizowania tej konstrukcji. UKM-2000 był odpowiedzi ą na wymogi Sojuszu. Karabin strzela nabojami 7,62x51 mm. Opra- cowano trzy wersje: P – standardowa bro ń, C – pokładowy karabin maszynowy oraz D – wersja dla jednostek aeromobilnych ze składan ą kolb ą. Z upływem czasu pojawiła si ę równie ż szyna Picatinny umo żliwiaj ąca monta ż przyrz ądów optycznych 12 . Na targach militarnych MSPO (Mi ędzynaro- dowy Salon Przemysłu Obronnego) 2012 przedstawiono propozycj ę modernizacji tego karabinu do wersji UKM 2013. Bro ń miałaby zosta ć zmody- fikowana dla piechoty i w wersji pokładowej. Zmiany w wersji P obj ęły skró- cenie lufy i zastosowanie skuteczniejszego tłumika płomienia. Modernizacja obejmuje równie ż zmian ę materiałów obudowy, a tak że oszynowanie konstrukcji 13 . Zmiany, jakich dokonano w kwestii karabinów wyborowych, słu żą zast ępowaniu leciwych karabinów SWD przez karabiny: Alex, Tor i Sako TRG 21 i 22 (rys. 3).

Źródło: http://www.militech.sownet.pl/snajper/ [dostęp: 21.01.2014]. Rys. 3. Od lewej: karabin Tor, karabin Alex, Karabin TRG 22

Niezwykle wa żnym elementem w wyposa żeniu indywidualnym żołnie- rzy jest sprz ęt optyczny i noktowizyjny. Pozwala on na uzyskanie lepszego efektu prowadzonych działa ń zarówno w dzie ń, jak i w nocy. Głównym do- stawc ą tego rodzaju sprz ętu dla Wojska Polskiego jest PCO, czyli Polski Holding Obronny. W latach 2007 i 2008 MON podpisało kontrakty na do- staw ę ponad dwóch tysi ęcy ró żnego rodzaju okularowych wzmacniaczy obrazu (MU-3/MU-3A/MU-3AD, PNL-2A/PNL-2AD), lornetek noktowizyjnych NPL-1M Brom, celowników noktowizyjnych PCS-5M (z szyn ą Piccati- ny) oraz najnowszych celowników rodziny Bazalt (CKW i CWKW) dla kara- binów wyborowych kal. 7,62 mm/8,6 mm oraz 12,7 mm. Oznacza to, i ż Wojska L ądowe otrzymały ówcze śnie sprz ęt noktowizyjny dla pojedynczych żołnierzy pozwalaj ący na wyposa żenie niemal 4 batalionów 14 .

12 http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/9477?t=Leopardy-Rosomaki-Kraby-i- Langusty [dost ęp: 22.01.2014]. 13 http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=8249 [dost ęp: 22.01.2014]. 14 http://www.altair.com.pl/news/view?news_id=1305 [dost ęp: 22.01.2014]. 133 Anna Piekart, Michał Chałupka Do świadczenia wyniesione z misji pozwoliły na dokonanie zmian w kwestii kamizelek i hełmów. Jak wymienia M. Pietrzak z Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych, hełmy zostały wymienione na nowe, z nowymi mo żliwo ściami monta żu dodatkowego wyposa żenia, nowe kamizelki kuloodporne poprawiaj ące poziom bezpiecze ństwa żołnierzy 15 . Główn ą modernizacj ą w tym zakresie było zmniejszenie wagi tych elementów, a przy tym poprawienie ich parametrów wytrzymało ściowych, poprzez zastosowanie nowych materiałów, bardziej odpornych na uderzenie przeciwnika. Obecnie w Wojskach L ądowych SZ RP u żywa si ę nast ępuj ącego sprz ętu: • kamizelki kuloodporne: Kamizelka przeciwodłamkowa DMV-98, Kamizelka przeciwodłamkowa OLV, Kamizelka kuloodporna KLV, Kamizel- ka kuloodporna Moratex I, Kamizelka kuloodporna UKO. • hełmy bojowe: Hełm wz. 2005, Hełm wz. 2000, Hełm wz. 93 16 .

Tytan – projekt polskiego żołnierza przyszłości

Jednym z programów rozwojowych realizowanych aktualnie na potrzeby Sił Zbrojnych jest projekt Zintegrowanego Indywidualnego Systemu Walki Tytan, który ma doprowadzi ć do wdro żenia polskiego systemu żołnie- rza przyszło ści (rys. 4).

Źródło: http://www.special-ops.pl/artykul-galeria/id356,tytan-projekt-polskiego-zolnierza- przyszlosci?gal=1&zdjecie=3147 [dost ęp: 22.01.2014]. Rys. 4. Polski „ żołnierz przyszło ści”

15 http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/modernizacyjny-skok-polskiego-wojska- afganistan-otworzyl-nowy-rozdzial,382192.html [dostęp: 22.01.2014]. 16 http://edu.gazeta.pl/edu/h/Wojska+L%C4%85dowe [dost ęp: 22.01.2014]. 134 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku…

Program ten jest kompleksowym działaniem, którego efektem ma by ć stworzenie zarówno kompletnego systemu, jak i jego niezale żnych kompo- nentów. Pocz ątek prac nad systemem to rok 2007, ale dopiero w 2012 r. zostały one usystematyzowane. W skład konsorcjum realizuj ącego program wchodzi 13 podmiotów, których liderem jest Bumar PCO. Konkretne informacje o tym, co wejdzie w skład systemu, a przede wszystkim – jak wygl ądaj ą ZTT (zało żenia taktyczno-techniczne), zostanie ujawnione po zako ńczeniu negocjacji. Do tego czasu wszystkie tego typu informacje stanowi ą tajemnic ę handlow ą17 .

Wojska Specjalne

Modernizacja techniczna indywidualnego uzbrojenia i wyposa żenia żołnierza Wojska Polskiego regularnych jednostek pozostawia wiele do życzenia. Mimo zmian podstawowe typy broni palnej, takie jak: kbk Beryl, czy UKM, s ą konstrukcjami niemłodymi. Jednostki specjalne posiadaj ą jednak wi ększe mo żliwo ści finansowe i technologiczne, a co za tym idzie, dysponuj ą nowoczesnymi środkami walki. Wojska Specjalne s ą najmniej li- czebne spo śród czterech rodzajów Sił Zbrojnych RP. Posiadaj ą zdolno ść do wykonywania działa ń bojowych w ka żdym środowisku. Wyró żniaj ą si ę odmienno ści ą zada ń, sposobem działania, wielko ści ą formacji oraz ró żno- rodno ści ą obszaru działania. Wykonuj ą zadania dywersyjno-rozpoznawcze, gdy u życie konwencjonalnych sił zbrojnych jest niewskazane lub niemo żli- we. Czynno ści wykonuj ą w sposób skryty i zaskakuj ący dla przeciwnika 18 . W ich skład wchodz ą: JW 2305 (GROM), JW 4101 (Jednostka Wojskowa Komandosów – JWK), JW 4026 (Formoza), JW 3940 (Agat), JW 4724 (NIL), a tak że 7 Eskadra Działa ń Specjalnych 19 . Wojska Specjalne u żywaj ą zarówno uzbrojenia i wyposa żenia dost ęp- nego w konwencjonalnych jednostkach, jak równie ż wyspecjalizowanego, charakterystycznego sprz ętu, dost ępnego tylko dla konkretnych jednostek. Drog ę do najnowszych zdobyczy technologicznych, otworzyły d ąż enia i wej ście Polski do NATO. Obecnie du ży wpływ na rodzaj wykorzystywane- go sprz ętu ma współpraca z siłami specjalnymi innych pa ństw oraz do- świadczenie z misji zagranicznych. Polskie jednostki specjalne GROM i Formoza, niezależnie od konwencjonalnych jednostek, ju ż w pierwszej połowie lat 90. wprowadzały do u żyt- ku bro ń kalibru 5,56 mm. W JW 2305 funkcjonuj ącej jeszcze w strukturach

17 http://www.special-ops.pl/artykul/id356,tytan-projekt-polskiego-zolnierza-przyszlosci [dost ęp: 22.01.2014]. 18 Wojska Specjalne w systemie obronnym RP – aspekty organizacyjne, doktrynalne i modernizacyjne, AON, Warszawa 2013, s. 22. 19 I. Chloupek, Duma i pami ęć , Special Ops, 2013, Wydanie specjalne 2, s. 16. 135 Anna Piekart, Michał Chałupka MSWiA pojawiły si ę karabinki KAC SR-16 Carbine. W 2006 na wyposa że- nie zacz ęto wprowadza ć Bushmastery XM15E2S M4A3 20 . Bro ń ta jest cy- wiln ą wersj ą ameryka ńskiego M4. W roku 2007 w JW GROM pojawiły si ę pierwsze wersje niemieckiego HK 416. Rok pó źniej ta sama bro ń trafiła do 1PSK (obecnie JWK), wypieraj ąc Beryle i Mini-Beryle. Obecnie jest głów- nym typem broni długiej w polskich jednostkach specjalnych, pomijaj ąc JW Formoza. Wyst ępuje w trzech wersjach: HK 416D10RS z krótk ą 10-calow ą luf ą, HK 416D145RS z luf ą 14,5 cala oraz HK 416D165RS z dłu ższ ą 16,5 calow ą luf ą21 . Dlaczego wła śnie ta bro ń? HK 416 to poprawiona wersja porz ądnego ameryka ńskiego M4A1. Ameryka ńska konstrukcja jest ceniona za celno ść i skuteczno ść , lecz krytykowana ze wzgl ędu na słab ą odporno ść na warunki atmosferyczne. Niemieccy konstruktorzy skupili si ę wi ęc na po- prawieniu mechanizmu odprowadzania gazów prochowych. Efektem po- prawek było powstanie bardzo skutecznego karabinka u żywanego przez jednostki specjalne na całym świecie 22 . HK 416 posiada szyny monta żowe, które pozwalaj ą na u życie dodatkowych akcesoriów takich jak: optyczne przyrz ądy celownicze, laserowe wska źniki celu, chwyty taktyczne, o świe- tlenie itp. Istnieje równie ż wersja z granatnikiem 40 mm AG-HK416 (rys. 5).

Źródło: http://www.special-ops.pl/artykul-galeria/id215,prezydent-w-wojskach- specjalnych?gal=1&zdjecie=1835 [dost ęp: 23.01.2014]. Rys. 5. Operator JW Agat z Karabinkiem 5,56 mm HK 416D145RS oraz podwieszonym granatnikiem 40 mm AG-HK416

20 http://www.altair.com.pl/magazines/article?article_id=1679 [dost ęp: 21.01.2014]. 21 I. Chloupek, Arsenał DWS , Special Ops, 2013, Wydanie Specjalne 2, s. 78. 22 http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/7847?t=Komandosi-pokaza-swoj- sprzet-i-bron [dost ęp: 21.01.2014]. 136 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku…

JW Formoza posiada inn ą, charakterystyczn ą dla niej bro ń. Podstawo- wym wyposa żeniem morskiego komandosa jest karabinek automatyczny HK G36KV13, o po średniej długo ści lufy mi ędzy modelem standardowym, a krótk ą wersj ą G36K, który wszedł na wyposa żenie w 2006 roku. W wersji stosowanej przez komandosów z Formozy chwyt transportowy ze zintegrowanymi przyrz ądami celowniczymi zast ąpiono szyn ą monta żow ą KSK- Rail, umo żliwiaj ącą zastosowanie wybranych optycznych przyrz ądów ce- lowniczych. Dodatkowo na ło żu umieszczone s ą trzy krótkie szyny, pozwalaj ące na zało żenie dodatkowych akcesoriów. Cz ęść karabinków wyst ępuje w wersji z podwieszanym granatnikiem AG36 40 mm 23 (rys. 6).

Źródło: http://www.formoza.wp.mil.pl/fotogaleria/12/137.jpg [dost ęp: 23.01.2014] Rys. 6. Operator JW Formoza uzbrojony w karabinek 5,56 mm G36KV13 z podwieszonym granatnikiem 40 mm AG36

W tym samym roku równie ż GROM testował G36. Zakupiono tak że kilka sztuk bezkorbowych FN F2000 Tactical produkcji belgijskiej, lecz nie stały si ę one podstawowym wyposa żeniem. Polskie jednostki specjalne oprócz karabinków używaj ą do walki na niedu żych odległo ściach pistoletów maszynowych. Na wyposa żeniu obecnie znajduj ą si ę: HK MP5, wz. 98 Glauberyt i Mini-Uzi, o kalibrze 9 mm, a tak że belgijski FN P90TR, o kalibrze 5,7 mm. Pierwsze MP5 trafiły do polskich jednostek specjalnych ju ż na pocz ątku lat 90. Były to wersje: MP5 A3 z wysuwan ą kolb ą oraz wersje ze zintegrowanymi tłumikami d źwi ęku,

23 I. Chloupek, Formoza , Special Ops, 2010, 7/8 (5), s. 24. 137 Anna Piekart, Michał Chałupka MP5 SD2 z kolb ą stał ą i MP5 SD3 z kolb ą wysuwan ą24 . W kolejnych latach do uzbrojenia wchodziły nowsze wersje MP5 A5 (niektóre z kolb ą składan ą na bok BT-20155), bezkolbowe (MP5K), a tak że przystosowane dla lewo- ręcznych strzelców (SD5) i specjalnie na potrzeby Formozy, wersje z oświetleniem taktycznym w ło żu M628 i doł ączanym tłumikiem d źwi ęku (MP5N) (rys. 7). Obecnie te pistolety maszynowe zazwyczaj s ą wyposa żo- ne w celownik holograficzny HWS 552 EoTech lub XPS3. Znajduj ą si ę na uzbrojeniu GROM-u, Formozy oraz Jednostki Wojskowej Komandosów (w niewielkiej ilo ści). JWK posługuje si ę tak że wspomnianymi wcze śniej Glauberytem oraz izraelskim Mini-Uzi. Natomiast belgijski FN P90 trafił w 2006 roku, niedu żej liczbie do JW 2305 wraz z karabinkiem FN. Wyko- rzystywany jest głównie w ochronie VIP-ów 25 .

Źródło: http://www.tactical-life.com/wp-content/uploads/2012/12/formoza-11_phatch.jpg [dost ęp: 23.01.2014]. Rys. 7. Operator JW Formoza uzbrojony w pistolet maszynowy 9mm MP5N z zamontowanym celownikiem holograficznym HWS 552 EoTech

Pistolet zazwyczaj u żywany przez żołnierzy jednostek specjalnych to niemiecki HK USP. Wprowadzany stopniowo od ko ńca lat 90. najpierw w GROM-ie, od 2007 roku stał si ę podstawowym rodzajem broni krótkiej w Wojskach Specjalnych RP. W śród operatorów z Lubli ńca szeroko rozpo- wszechniona jest wersja SD z doł ączanym tłumikiem d źwi ęku. Operatorzy JWK i GROM u żywaj ą tak że pistoletów Glock 17 trzeciej generacji. Opera- torzy JW 2305 posiadaj ą równie ż w niedu żej liczbie Mk 23 Mod 0 SOCOM. 45 oraz FN FiveSeven, o kalibrze 5,7 mm, podobnie jak wymieniane wcze-

24 I. Chloupek, Arsenał DWS , wyd. cyt., s. 77. 25 Tam że. 138 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku…

śniej P90. Bro ń tego kalibru charakteryzuje si ę lepsz ą celno ści ą, przebijal- no ści ą i zasi ęgiem w stosunku do broni kalibru 9 mm. Podobnie jak w przypadku karabinków, tak w przypadku pistoletów wyj ątek stanowi uzbrojenie JW Formoza. Żołnierze tej jednostki korzystaj ą z konstrukcji szwajcarsko- niemieckiej SIG-Sauer P226. Z upływem czasu weszły nowe wersje: P226R z szyn ą monta żow ą oraz Navy z antykorozyjnym pokryciem 26 . Oprócz wspomnianych wcze śniej PKM oraz UKM Wojska Specjalne RP posiadaj ą tak że nowsze typy karabinów wsparcia. Na pocz ątku XXI wieku do arsenału GROM-u trafiły pierwsze egzemplarze FN MINIMI. Na- st ępnie trafiały do kolejnych jednostek specjalnych, tzn. JWK i Formozy. Od 2012 roku dysponuj ą nimi równie ż żołnierze JW Agat. Wyst ępuj ą w dwóch wersjach: 7,62 TR 7,62 mm (rys. 8) (GROM, JWK), oraz 5,56 ParaTR 5,56 mm (Formoza, Agat) 27 .

Źródło: http://www.special-ops.pl/images/photos/24/114/__b_IMG_8150.jpg [dost ęp: 23.01.2014]. Rys. 8. Operator JWK uzbrojony w karabin wsparcia 7,62 mm FN MINIMI 7,62 TR

W arsenale Wojsk Specjalnych znajduje si ę równie ż du ży wybór kara- binów wyborowych i snajperskich. Od ponad 10 lat w JW 2305 u żywane s ą karabiny wyborowe SR25 7,62 mm. Obecnie jest to nowsza wersja Mk 11 Mod 0 z szynami monta żowymi RAS, tłumikiem d źwi ęku KAC QD oraz dwójnogiem Harrisa. Snajperzy GROM-u u żywali mi ędzy innymi karabinów Mauser 86SR i Remington M700 kalibru 7,62 mm. Bro ń ta obecnie wyko- rzystywana jest do celów szkoleniowych. Nast ępnie wprowadzono karabin

26 Tam że, s. 76. 27 Tam że, s. 79-80. 139 Anna Piekart, Michał Chałupka brytyjskiej firmy Accuracy International Ltd. (AI), 8,6 mm AWM-F (rys. 9). W 2005 roku na uzbrojenie GROM dostarczono kilka sztuk karabinów snajperskich dalekiego zasi ęgu 10,36 mm CheyTac M200 International LRSS. Na wyposa żeniu JWK znajduj ą si ę fi ńskie TRG 21 i 22. Od 2009 roku s ą zast ępowane przez wcze śniej wymieniony karabin AI 8,6 mm AWM-F. Do likwidowania celów za osłon ą lub jako bro ń antysprz ętowa stosowany jest Barrett M82A1M 12,7 mm. W arsenale Formozy znajduje si ę starszy model karabinu AI, AW o kalibrze 7,62 mm. Nowym nabytkiem polskich jednostek specjalnych z 2012 roku jest karabin AI AX338 Long Range Rifle o kalibrze 8,6 mm przeznaczony na potrzeby JW Agat oraz JW Formoza. 28

Źródło: http://www.special-ops.pl/artykul-galeria/id215,prezydent-w-wojskach- specjalnych?gal=1&zdjecie=1816 [dost ęp: 23.01.2014]. Rys. 9. Na pierwszym planie – karabin 8,6 mm firmy Accuracy International Ltd. AWM-F

Operatorzy posługuj ą si ę tak że nowoczesnymi granatnikami. Nale żą do nich Granatnik automatyczny HK GMG 40 mm, strzelaj ący pociskami odłamkowo-burz ącymi i przeciwpancerno-odłamkowymi, granatnik przeciwpancerny jednorazowego u żytku Saab Bofors AT4 84mm, a tak że granatnik przeciwpancerny Carl Gustaf M3 84 mm. W 2010 roku JW GROM weszła w posiadanie nowoczesnej bezodrzutowej wyrzutni jednorazowego użytku z głowic ą termobaryczno-kumulacyjn ą. Jej przeznaczeniem jest zwalczanie celów opancerzonych o du żej odporno ści oraz siły żywej. Do

28 Tam że, s. 81-82. 140 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku… otwierania zamkni ętych drzwi pomieszcze ń u żywane s ą strzelby typu „pump action” okre ślane mianem wytrychów balistycznych 29 . Komandosi maj ą nie tylko szeroki wybór uzbrojenia, posiadaj ą tak że wyposa żenie indywidualne, znacznie przewy ższaj ące wyposa żenie żołnie- rza konwencjonalnych jednostek. Używaj ą munduru o ergonomicznym kształcie pozwalaj ącym nosi ć blu- zę wpuszczon ą lub wypuszczon ą na zewn ątrz spodni. Ma ona kołnierz typu stójka. Mundur pokryty jest kamufla żem „typu Multicam” lub kolorem oliw- kowym. Munduru w kamufla żu „pantera le śna” u żywaj ą głównie operatorzy JW Agat oraz JWK do elementów taktyki zielonej. Do działania w terenie zurbanizowanym stosowany jest tak że kombinezon trudnopalny, wyst ępu- jący w kolorze zielonym b ądź czarnym. Ciekawym wyró żnikiem „specjal- sów” z Lubli ńca w Afganistanie s ą mundury w kamufla żu A-TACS Forest Green. Nie s ą oficjalnym wyposa żeniem jednostki, ale zostały zakupione w do ść du żej ilo ści przez żołnierzy jad ących na misj ę30 . Operatorzy do przenoszenia sprz ętu i płyt balistycznych u żywaj ą kamizelek taktycznych i pasoszelek, zazwyczaj z systemem ta śm pozwalaj ących na samodzielne konfigurowanie i rozmieszczenie elementów wyposa żenia. Mo żna do nich zaliczy ć: ładownice, kieszenie, apteczk ę, worek na odzysk, chlebak, po- krowiec na system hydracyjny, kabur ę itp. Producentami tego typu wyposa żenia s ą firmy zarówno polskie (np. Kama, Lubawa, Miwo Military Lubli- niec, Miwo Military Praszka, Currahee), jak i zagraniczne (np. Dia- mondback Tactitcal, Black Hawk, Tasmanian Tiger). Kamizelki s ą cały czas modyfikowane przez producentów, aby zapewni ć jak najwi ększ ą funkcjo- nalno ść i wygod ę u żytkowania. Niezwykle wa żne dla modernizacji tego typu wyposa żenia s ą spostrze żenia żołnierzy bior ących udział w akcjach bojowych, poniewa ż mog ą oni powiedzie ć, co faktycznie sprawdza si ę w terenie, a co nale ży jeszcze poprawi ć. W 2006 roku dla polskich sił specjalnych zakupiono nowy sprz ęt noktowizyjny AN/PVS-21 (widoczny na rysunku nr 9). Stał si ę podstawowym elementem wyposa żenia polskiego komandosa. AN/PVS-21 to niskoprofilowe gogle noktowizyjne z dwoma wzmacniaczami obrazu IV generacji. Posiadaj ą „gł ęboko ść ” poni żej 8 cm, czyli 7-11 cm mniejsz ą od innych pro- duktów tej klasy. Obraz nie jest wy świetlany, jak w klasycznych noktowizo- rach, w okularze. Jest dla ka żdego oka rzutowany na wy świetlacze pryzma- tyczne. Dzi ęki temu zabiegowi użytkownik AN/PVS-21 nie ma problemów z korzystaniem z celowników optycznych montowanych na broni. Gogle zapewniaj ą 40-stopniowe pole widzenia przy wł ączonym wzmacniaczu oraz 165-stopniowe w poziomie i 90-stopniowe w pionie po jego wył ączeniu. Mo żna wi ęc swobodnie porusza ć si ę po pomieszczeniach nieo świetlonych

29 Tam że, s. 82-83. 30 Tam że, s. 91-92. 141 Anna Piekart, Michał Chałupka i oświetlonych bez konieczno ści zdejmowania noktowizora, poniewa ż za- chowuje on prawie naturalny k ąt widzenia. AN/PVS-21 wyst ępuje tak że w wersji monokularu dla lewego lub prawego oka. Posiada dodatkowe akcesoria, dzi ęki którym mo żna zmienia ć ogniskow ą lub podł ączy ć go do urz ądzenia zewn ętrznego, z którego obraz b ędzie rzutowany na prawy bądź lewy okular gogli 31 . Poza hełmem wz. 2005 stosowanym tak że przez konwencjonalne jednostki, Wojska Specjalne RP posiadaj ą tak że hełmy bardziej dopasowane pod wzgl ędem u żytkowania ró żnych zestawów słuchawkowych i ochronni- ków słuchu. Tradycyjny polski wz. 2005 zast ępowany był przez MSA TC3002. Najnowszym nabytkiem jest FAST Ballistic High Cut, posiadaj ący regulacj ę obwodu głowy i boczne szyny monta żowe 32 . Trzeba wspomnie ć równie ż o nowoczesnym, specjalistycznym wyposa żeniu JW Formoza. Mowa tu o ekwipunku do nurkowania. Morscy komandosi dysponuj ą dwoma rodzajami aparatów oddechowych: francuskim OXY NG o obiegu zamkni ętym oraz ameryka ńskim dwusystemowym Am- phora, produkowanym przez firm ę AquaLung Military&Professional Opera- tions, pozwalaj ącymi na prac ę w obiegu otwartym i zamkni ętym (rys. 10).

Źródło: http://www.special-ops.pl/artykul-galeria/id215,prezydent-w-wojskach- specjalnych?gal=1&zdjecie=1828 [dost ęp: 23.031.2014] Rys. 10. Operator wyposa żony w dwuobiegowy aparat oddechowy Amphora firmy Aqua Lung oraz noktowizor AN/PVS-21

31 M. Sitarski, Niskoprofilowe gogle noktowizyjne AN/PVS-21 , Special Ops, 2013, Wy- danie Specjalne 2, s. 100. 32 I. Chloupek, Arsenał DWS , wyd. cyt., s. 90. 142 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku…

Maski, r ękawice, i kamizelki wyporno ściowe równie ż pochodz ą z ameryka ńskiej firmy. Producentem suchych skafandrów u żywanych przez żoł- nierzy JW 4026 jest firma Apeks 33 . W 2013 roku ogłoszono przetargi na zakup nowego sprz ętu do nurkowania, wyposa żenia taktycznego oraz wyposa żenia broni 34 .

Konkluzje

Modernizacj ę techniczn ą indywidualnego uzbrojenia i wyposa żenia żołnierza Sił Zbrojnych RP mo żna rozpatrywa ć w dwóch obszarach. Za- cznijmy od dobrych stron. Wojska Specjalne RP maj ą dost ęp do najnowo- cze śniejszych technologii, a ich sprz ęt podlega ci ągłym modyfikacjom. Ich uzbrojenie i wyposa żenie nie odbiega od stosowanego przez jednostki specjalne innych pa ństw. Polska ma doł ączy ć do elitarnego grona i uzy- ska ć status „pa ństwa ramowego” na bazie, którego formowane jest Do- wództwo Komponentu Operacji Specjalnych (ang. Special Operations Component Command, SOCC), zdolne do planowania i dowodzenia siłami specjalnymi Sojuszu w ramach Sił Odpowiedzi NATO 35 . Jest to dowód na to, że nasze siły specjalne zmierzaj ą w dobrym kierunku. Nie mamy wi ęc powodu, by obawia ć si ę przyszło ści w tym obszarze. Inaczej przedstawia si ę sytuacja w konwencjonalnych jednostkach. Dysponuj ą one albo kom- pletnie przestarzałym sprz ętem konstrukcji radzieckiej, albo zmodyfikowa- nym spełniaj ącym standardy NATO, ale tak że opartym na tych konstruk- cjach. Sprz ęt ten zdecydowanie najlepsze lata ma ju ż za sob ą. Nadzieję stanowi ą polskie programy modernizacyjne, takie jak „ żołnierz przyszło ści”. Pytanie tylko, w jakim stopniu uda si ę wdro żyć je w życie? Szczerze mó- wi ąc, uzbrojenie i wyposa żenie Wojska Polskiego stoi na średnim poziomie w porównaniu do innych pa ństw NATO. Z drugiej jednak strony nie zapo- minajmy o tym, że pocz ątek lat 90. przyniósł olbrzymie zmiany polityczne, gospodarcze i społeczne. Trzeba było szybko przystosowa ć si ę do nowej sytuacji geopolitycznej, wi ęc mo że jednak nie jest tak źle, skoro jeste śmy jednym z najbardziej zaanga żowanych pa ństw NATO, bior ącym udział w operacjach stabilizacyjnych i reagowania kryzysowego?

33 I. Chloupek, Formoza , wyd. cyt., s. 24. 34 http://www.formoza.wp.mil.pl/pl/1.html, zakładka PRZETARGI 2013 [dost ęp: 22.01. 2014]. 35 http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/10358?t=Polscy-komandosi-w-elicie- NATO [dost ęp: 23.01.2013]. 143 Anna Piekart, Michał Chałupka Bibliografia

1. Chloupek I., Arsenał DWS , „Special Ops”, Wydanie Specjalne 2, 2013. 2. Chloupek I., Duma i pami ęć , „Special Ops”, Wydanie specjalne 2, 2013. 3. Chloupek I., Formoza , „Special Ops”, Nr 7/8 (5), 2010. 4. Głowienka Z., Tradycja i tera źniejszo ść , „Przegl ąd Wojsk L ądo- wych”, Nr 3, 2013. 5. Sitarski M., Niskoprofilowe gogle noktowizyjne AN/PVS-21 , „Special Ops”, Wydanie Specjalne 2, 2013. 6. Trzaskała B., Pochodzenie karabinka AK , „Bro ń i Amunicja”, Nr 2, 2006. 7. Wojska Specjalne w systemie obronnym RP – aspekty organizacyjne, doktrynalne i modernizacyjne , AON, Warszawa 2013.

Artykuły ze stron internetowych

1. Gawor Ł., Wojska L ądowe , 05.03.2011, http://www.militis.pl/ jednostki-i-struktury/wojska-ladowe. 2. Kowalska-Sendek Magdalena, Żemła Edyta, Polscy komandosi w elicie NATO , 14.11.2013, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/ 10358?t=Polscy-komandosi-w-elicie-NATO. 3. NN (mks, kw), Komandosi poka żą swój sprz ęt i bro ń,

144 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku…

Strony internetowe:

1. http://edu.gazeta.pl/edu/h/Wojska+L%C4%85dowe. 2. http://www.fabrykabroni.pl/?d=111. 3. http://www.fabrykabroni.pl/?d=112. 4. http://www.formoza.wp.mil.pl/pl/1.html. 5. www.isaf.wp.mil.pl/pl/17.html.

TECHNICAL MODERNIZATION OF THE ARMED FORCES OF THE REPUBLIC OF POLAND SINCE 1990 – ARMAMENT AND SOLDIERS’ INDIVIDUAL EQUIPMENT ON THE EXAMPLE OF THE LAND FORCES AND SPECIAL FORCES. ACHIEVEMENTS AND PROSPECTS FOR THE FUTURE

The Armed Forces are a key element of the security system of the state. The period of 1990-2000 was a crucial time in the modern military history from the perspective of determining technical modernization direc- tions. Joining NATO changed Poland’s security environment and affected qualitative and quantitative transformations in the armed forces. Approxi- mately 30.9 billion zlotys was spent on technical modernization in 1999– 2008. Obsolete Soviet-made equipment was either modernized or with- drawn and replaced by new Polish or Western products. A very important factor triggering changes were foreign missions necessitating the improve- ment of armament and soldiers’ personal equipment. So much has been accomplished, however, the modernization process has not finished. There is still a long way to fully accomplish the modernization tasks.

145