Anna Piekart, Michał Chałupka Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku – uzbrojenie i wyposażenie indywidualne żołnierzy na przykładzie Wojsk Lądowych i Wojsk Specjalnych : dokonania i perspektywy na przyszłość Obronność - Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej nr 1(9), 129-145 2014 OBRONNO ŚĆ . Zeszyty Naukowe 1(9)/2014 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku… ISSN 2299-2316 AUTORZY Anna Piekart [email protected] Michał Chałupka [email protected] MODERNIZACJA TECHNICZNA SZ RP OD 1990 ROKU – UZBROJENIE I WYPOSAŻENIE INDYWIDUALNE ŻOŁNIERZY NA PRZYKŁADZIE WOJSK LĄDOWYCH I WOJSK SPECJALNYCH. DOKONANIA I PERSPEKTYWY NA PRZYSZŁOŚĆ Modernizacja techniczna Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej jest ci ągłym, wieloetapowym procesem, którego podstawowym zadaniem jest wymiana wysłu żonego uzbrojenia i sprz ętu wojskowego (UiSW). Jest to działanie niezb ędne do realizacji aktualnych i przyszłych celów strategicz- nych pa ństwa. Data, któr ą mo żna uzna ć za pocz ątek zintensyfikowanej modernizacji wojska, jest rok 1990, kiedy to zmieniła si ę sytuacja geopoli- tyczna. Rozpocz ęły si ę wtedy zmiany maj ące na celu integracj ę z Soju- szem Północnoatlantyckim, niestety jednak nadal wida ć w naszym wojsku sprz ęt pochodz ący zza wschodniej granicy. Najwyra źniej jest to widoczne w indywidualnym wyposa żeniu żołnierzy. Motorem nap ędowym pierwszych zmian było podpisanie w 1994 roku programu Partnerstwo dla Pokoju, którego głównym celem było spełnienie przez Polskę standardów pa ństw członkowskich. D ąż enie do pełnej inte- gracji wymusiło na naszym kraju wymian ę i modernizacj ę uzbrojenia i sprz ętu wojskowego na taki, który spełniał wymogi STANAG-ów 1. Jednym z głównych zada ń było na przykład ustandaryzowanie broni do amunicji używanej w strukturach NATO 5,56x45 mm 2. Od momentu pełnoprawnego członkostwa Polska aktywnie zaanga żowała si ę w działalno ść Paktu, bior ąc m.in. udział w misjach mi ędzynarodowych: stabilizacyjnej w Iraku i ISAF Afganistan. Charakter działa ń i do świadczenia wyniesione przez Polskie Kontyngenty Wojskowe wykazały równie ż konieczno ść modernizacji posia- danego sprz ętu do aktualnych wymaga ń pola walki. Dzi ęki wymogom i wnioskom z prowadzonych operacji przyjmowano w kolejnych latach plany modernizacji Sił Zbrojnych RP. Wskutek tych działa ń do jednostek wszyst- 1 STANAG – Porozumienie standaryzacyjne NATO. Dokument normatywny zawieraj ą- cy zapis porozumienia pomi ędzy kilkoma lub wszystkimi pa ństwami członkowskimi NATO, który został ratyfikowany na poziomie narodowym, o wdro żeniu normy w cało ści lub w cz ę- ści, z zastrze żeniami lub bez zastrze żeń. AAP-6 Słownik terminów i definicji NATO , s. 276. 2 5,56 mm – kaliber, 45 mm – długo ść łuski, zob. Standardy NATO [STANAG 1472]. 129 Anna Piekart, Michał Chałupka kich rodzajów wojsk i słu żb trafiał nowoczesny, pełnowarto ściowy sprz ęt spełniaj ący światowe standardy. Z zachowaniem wszelkich proporcji i świadomo ści ą pewnych ogranicze ń mo żna odczuwa ć satysfakcj ę z tego, że udało si ę tyle osi ągn ąć na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat. Wojska Lądowe SZ RP Wojska L ądowe s ą najliczniejszym rodzajem Sił Zbrojnych, stanowi ą- cym około 60% cało ści 3. Dzi ęki stałemu wska źnikowi PKB, który jest prze- znaczany na obronno ść i utrzymuje si ę w ostatnich latach na poziomie 1,95% 4, do tego rodzaju wojsk systematycznie trafia nowoczesny sprz ęt i uzbrojenie. Uzyskiwane środki wydatkowane s ą nie tylko na ich zakup, lecz tak że na modernizacj ę ju ż posiadanego wyposa żenia i uzbrojenia. W sposób odczuwalny zmieniło si ę indywidualne wyposa żenie żołnierza – zarówno bro ń osobista, kamizelki kulo- i odłamkoodporne, jak i sprz ęt nok- towizyjny, hełmy i umundurowanie. Do sprz ętu indywidualnego są zalicza- ne: pistolety, pistolety maszynowe i karabinki. Oddzieln ą grup ę sprz ętu strzeleckiego stanowi ą środki wyspecjalizowane: karabinki-granatniki, ka- rabiny wyborowe, granatniki r ęczne oraz granaty r ęczne. Podstawow ą broni ą polskiego żołnierza piechoty jest karabinek wz. 1996 BERYL kalibru 5,56 mm. Jest to konstrukcja rodzima, opracowana w Zakładach Metalowych „Łucznik” w Radomiu. Parti ę prototypow ą wypro- dukowano w grudniu 1995 r., a w 1997 r. zako ńczono badania karabinka i zacz ęto sukcesywnie wprowadza ć go do uzbrojenia Wojska Polskiego pod nazw ą „5,56 mm karabinek szturmowy kbs” 5. Obecnie jest to najnow- szy karabinek WP przeznaczony dla pododdziałów piechoty, wojsk desan- towych oraz innych rodzajów sił zbrojnych. Modernizacja, któr ą obj ęto ten typ broni, obejmowała dodanie szyn monta żowych 6, półprzezroczystych magazynków, celowników optycznych oraz nowych modeli kolby 7. Prze- kształceniu uległ tak że przedni chwyt, adapter do magazynków typu M4/M16, dodano równie ż b ębnowe C-mag. Wygl ąd zmodernizowanego wz. 1996 Beryl przedstawia rysunek nr 1. 3 Z. Głowienka, Tradycja i tera źniejszo ść , Przegl ąd Wojsk L ądowych NR 3/2013. 4 Tam że. 5 www.isaf.wp.mil.pl/pl/17.html [dost ęp: 21.01.2014]. 6 Według normy STANAG 2324. 7 Standardowo kolba karabinka jest stała teleskopowa, dost ępna jest równie ż wersja karabinka z kolb ą składan ą. Dokładna specyfikacja dost ępna na stronie internetowej: http://www.fabrykabroni.pl/?d=111 [dost ęp: 21.01.2014]. 130 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku … Źródło: www.isaf.wp.mil.pl/pl/17.html [dost ęp: 21.01.2014]. Rys. 1. Karabinek szturmowy wz. 96 BERYL Dokonane zmiany uczyniły wz. 96 uzbrojeniem nieco bardziej zacho d- nim, dostosowanym do standardów europejskich . Według Ł. Gawora jest to karabin odporny na wod ę, błoto i pył, lecz poprzez swoj ą konstrukcj ę, która powoduje du ży podrzut lufy, bardzo nieceln y. Pełen podziwu jestem dla pracowników Fabryki Broni z Radomia za to , ile wycisn ęli z tej ju ż ponad 60 letniej konstrukcji. Moim zdaniem z tego kbk wyci śni ęto ju ż ostatnie soki – nic wi ęcej z nim nie zrobimy 8. Nowo ści ą w arsenale Wojska Polskiego stał si ę subkar abinek Mini - beryl (rys. 2) , który uzupełnił pistolety maszynowe . Jest to skrócona odmi a- na kara binka szturmowego wz. 96 Beryl przeznaczona dla żołnierzy p o- trzebuj ących broni o porównywalnej sil e ognia, ale mniejszych wymiarach. Dzi ęki tej modernizacji Mini Beryl jest łatwy do przenoszenia i wygodny w walce w terenie zurbanizowanym. Subkarabinek ten przeznaczony jest do uzbrojenia pododdziałów piechoty, wojsk desantowych oraz innych r o- dzajów sił zbrojnych, w tym słu żb specjalnych. Ma stałe, mechaniczne prz y- rz ądy celownicze z integralnymi trytowymi źródłami światła, umo żliwiaj ące celowanie w dzie ń i w nocy , d odatkowe optyczne i optoelektroniczne prz y- rz ądy celownicze, a tak że dodatkowe akcesoria w postaci o świetlenia ta k- tycznego czy laserowych wska źników/pod świetlaczy celu. Elementy te m o- gą by ć mocowane na uniwersalnej sz ynie monta żowej, b ędą cej stałym elementem broni i ło żu-zespole czterech uniwersalnych szyn monta żo- wych. Dla lepszego operowania broni ą wprowadzono ergonomiczn ą r ęko- je ść i chwyt przedni, który mo że by ć stały (zintegrowany z ło żem) lub odł ą- czalny 9. 8 www.milits.pl/jednostki -i-struktury/wojska-ladowe [dost ęp: 21.01.2014]. 9 http://www.fabrykabroni.pl/?d=112 [dost ęp: 21.01.2014]. 131 Anna Piekart, Michał Chałupka Źródło: http://www.fabrykabroni.pl/?d=112 [dost ęp: 21.01.2014]. Rys. 2. Subkarabinek automatyczny wz. 96 MINI -BERYL Na wyposa żeniu jednostek wojskowych Sił L ądowych RP znajduj ą si ę tak że karabinki konstrukcji radzieckiej AK, które s ą obecnie zast ępowane przez wy żej wymienione kbk wz. 96 Beryl . S ą to: AK 47, AKM oraz AKMS (wersja ze składan ą kolb ą). Po pół wieku karabinek AK zestarzał si ę i nie jest ju ż broni ą nowoczesn ą. Od biega od wzorów współczesnych pod wzgl ędem ergonomii, podatno ści na doł ączanie dodatkowego wyposa żenia (zwłaszcza celowników optycznych i optoelektronicznych) i mo żliwo ści jej modyfikacji. Nie cieszy si ę równie ż opini ą broni celnej 10 . Równie ż w kwestii pistoletów maszynowych nie nast ąpił o zbyt wiele zmian. Obecnie na uzbrojeniu polskiej armii znajdują si ę dwa pistolety m a- szynowe: PM-63 Rak oraz P -84P Glauberyt. P-63 to konstrukcja wprow a- dzona do u żytku w połowie lat 60. W 1984 roku pojawił si ę PM -84 na nabój Makarowa, jednak ju ż na pocz ątk u lat 90. zaistniała potrzeba przej ścia na silniejszy nabój zgodny ze standardami NATO 9x19mm Parabellum. W 1993 roku zaprezentowano wi ęc pistolet maszynowy P-84P Glauberyt, który wprowadzono do uzbrojenia Wojska Polskiego 11 . Od tego czasu nie pojawiła si ę żadna nowa konstrukcja w konwencjonalnych jednostkach. W przypadku karabinów wsparcia tak że nic si ę nie zmienia. Znów omawiamy konstrukcje radzieckie, modernizowane na potrzeby standar y- zacji uzbrojenia NATO. Obecnie Siły Zbrojne RP używaj ą jako karabinów wsparcia PKM oraz UKM. Pierwszy z nich jest ju ż konstrukcj ą przestarzał ą. Strzela amunicj ą niedostosowan ą do standardów NATO. Wła śnie dlatego 10 B. Trzaskała, Pochodzenie karabinka AK , Bro ń i Amunicja 02/2006. 11 http://www.militech.sownet.pl/plxxi/ [dost ęp: 22.01.2014]. 132 Modernizacja techniczna SZ RP od 1990 roku… zaistniała potrzeba zmodernizowania tej konstrukcji. UKM-2000 był odpo- wiedzi ą na wymogi Sojuszu. Karabin strzela nabojami 7,62x51 mm. Opra- cowano trzy wersje: P – standardowa bro ń, C – pokładowy karabin maszy- nowy oraz D – wersja dla jednostek aeromobilnych ze składan ą kolb ą. Z upływem czasu pojawiła si ę równie ż szyna Picatinny umo żliwiaj ąca mon- ta ż przyrz ądów optycznych 12 . Na targach militarnych MSPO (Mi ędzynaro- dowy Salon Przemysłu Obronnego) 2012 przedstawiono propozycj ę mo- dernizacji tego karabinu do wersji UKM 2013. Bro ń miałaby zosta ć zmody- fikowana dla piechoty i w wersji pokładowej. Zmiany w wersji P obj ęły skró- cenie lufy i zastosowanie skuteczniejszego tłumika płomienia.