Balkanlarda Türk Dili Ve Edebiyatı Araştırmaları, 3(1), 1-23

Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN (Ege Ü.) Prof. Dr. Hamdi HASAN(Emekli)

Prof. Dr. Haşim AKİF (Şumnu Ü.)

Prof. Dr. Hülya ARGUNŞAH (Erciyes Ü.) Prof. Dr. Hüseyin MEVSİM (Ankara Ü.)

Prof. Dr. İrfan MORİNA (Priştine Ü.)

Prof. Dr. İrina SARAİVANOVA (Kliment Ohridski Ü.) Prof. Dr. Lindita XHANARI LATIFI (Tiran Ü.)

Prof. Dr. Mahmut ÇELİK (İştip Gotse Delçev Ü.)

Prof. Dr. Melahat PARS (Ankara Ü.) KURUCU / Founder Prof. Dr. Metin EKİCİ (Ege Ü.) Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Prof. Dr. Mirjana TEODOSIJEVIĆ (Belgrad Ü.) YAYIN SAHİBİ / Owner Prof. Dr. Mustafa ARGUNŞAH (Erciyes Ü.) Doç. Dr. Atıf AKGÜN Prof. Dr. Mustafa İSEN Prof. Dr. Nedret MAHMUT (Köstence Ü.) EDİTÖR / Editor Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN (Erciyes Ü.) Doç. Dr. Alpay İĞCİ Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ (BAL-TAM/Kosova) Doç. Dr. Ertuğrul KARAKUŞ Prof. Dr. Oktay AHMED (Üsküp A. Kiril Metodiy Ü.) Prof. Dr. Rıdvan CANIM (Trakya Ü.) İngilizce Editörü Prof. Dr. Salih OKUMUŞ (Priştine Ü.) Doç. Dr. Pınar FEDAKÂR Prof. Dr. Sevim PİLİÇKOVA (Emekli)

EDİTÖR KURULU / Editorial Board Prof. Dr. Suzana CANHASİ (Priştine Ü.) Doç. Dr. Atıf AKGÜN Prof. Dr. Tacida HAFIZ (BAL-TAM/Kosova) Doç. Dr. Bülent HÜNERLİ Prof. Dr. Yavuz KARTALLIOĞLU (Gazi Ü.) Doç. Dr. Gonca KUZAY DEMİR Prof. Dr. Yusuf HAMZAOĞLU (Emekli) Doç. Dr. Ömer AKSOY Prof. Dr. Zeynep ZAFER (Ankara Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Abidin KARASU Doç. Dr. Aktan AGO (Makedonya Halkbilim Ens.) Dr. Öğr. Üyesi İbrahim ÖZKAN Doç. Dr. Atilla JORMA (Makedonya Vizyon Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Emre ÇELİK Doç. Dr. Eva CSAKI (Pazmany Peter Katolik Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Rabia UÇKUN Doç. Dr. Ergin JABLE (Priştine Ü.) Dr. Taner GÜÇLÜTÜRK Doç. Dr. İrina DRİGA (Ukrayna Bilimler Akademisi) Doç. Dr. Liubovi CİMPOEŞ (Hitit Ü.) BİLİM VE DANIŞMA KURULU / Advisory Board Doç. Dr. Meryem SALİM (Şumnu Ü.) Prof. Dr. Agiemin BAUBEC (Bükreş Ü.) Doç. Dr. Nuran MALTA MUHAXHERİ (Priştine Ü.) Prof. Dr. Ahmet GÜNŞEN (Trakya Ü.) Doç. Dr. Ömer AKSOY (Trakya Ü.) Prof. Dr. Alena CATOVIĆ (Saraybosna Ü.) Doç. Dr. Özlem DEMİREL DÖNMEZ (İnönü Ü.) Prof. Dr. Arif AGO (Emekli) Doç. Dr. Recai ÖZCAN (Düzce Ü.) Prof. Dr. Bilgehan Atsız GÖKDAĞ (Kırıkkale Ü.) Doç. Dr. Selçuk Kürşad KOCA (Sakarya Ü.) Prof. Dr. Bülent BAYRAM (Kırklareli Ü.) Doç. Dr. Sibel BAYRAM (Düzce Ü.) Prof. Dr. Edina SOLAK (Zenica Ü.) Doç. Dr. Terane Turan REHİMLİ (Az. Pedogoji Ü.) Prof. Dr. Ekrem ČAUŠEVIĆ (Zagreb Ü.) Doç. Dr. Tuba Işınsu İSEN (TOBB Ü.) Prof. Dr. Fadıl HOCA (Makedonya Vizyon Ü.) Doç. Dr. Tudora ARNAUT (Kiev Taras Şevçenko Ü.)

Dr. Öğr. Üyesi Abdülkadir HAYBER (Gazi Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Selma SOL (Trakya Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Ahmet SAÇKESEN (S. Zaim Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Ünal ŞENEL (İ.Kâtip Çelebi Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Albana TAHIRI (Tiran Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Vejdi HASAN (Şumnu Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Harun BEKİR (Filibe Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Zehra KADERLİ (Hacettepe Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin ÖZBAY (Gazi Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Zeki GÜREL (Gazi Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Melinda BOTALIĆ (Tuzla Ü.) Öğr. Gör. Dr. Gözde ÖZLEM (Uludağ Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Menent ŞÜKRİYEVA (Şumnu Ü.) Öğr. Gör. Dr. Güllü KARANFİL (İ. Aydın Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Nazlı Rana GÜREL (Gazi Ü.) Öğr. Gör. Cuneys NURESKİ (Trakya Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Nevriye ÇUHADAR (Şumnu Ü.) Öğr. Gör. Emine HALİL (Emekli) Dr. Öğr. Üyesi Nurcihan GÜNEŞ (Muş Alparslan Ü.) Öğr. Gör. Feyyaz SAĞLAM (Dokuz Eylül Ü.) Dr. Öğr. Üyesi Ozaj SULİMAN (Hatay M.Kemal Ü.)

BU SAYININ HAKEMLERİ Prof. Dr. Muammer NURLU (Gazi Ü.) Prof. Dr. Melahat PARS (Ankara Ü.) Doç. Dr. Nadejda ÖZAKDAĞ (A. Kocatepe Ü.) Doç. Dr. Tudora ARNAUT (K.Taras Şevçenko Ü.) Doç. Dr. Osman EMİN (Üsküp A. Kiril Metodiy Ü.) Doç. Dr. Bülent HÜNERLİ (Kırklareli Ü.) Doç. Dr. Hüseyin Baha ÖZTUNÇ (Gaziosmanpaşa Ü.) Doç. Dr. Recai ÖZCAN (Düzce Ü.) Doç. Dr. Erol SAKALLI (Uşak Ü.) Dr. Öğr. Ü. Abidin KARASU (İ.Medeniyet Ü.) Dr. Öğr. Ü. Harun BEKİR (Filibe Ü.) Dr. Öğr. Ü. İbrahim ÖZKAN (Afyon Kocatepe Ü.) Dr. Öğr. Ü. Mehmet Emre ÇELİK (Mostar Cemal Biyediç Ü.) Dr. Öğr. Ü. Muhammed ŞEN (Ege Ü.) Dr. Öğr. Ü. Mertcan AKAN (Ege Ü.) Dr. Öğr. Ü. Nurcihan GÜNEŞ (M. Alparslan Ü.) Dr. Öğr. Ü. Önder SEZER (Uşak Ü.)

Dergimize gelen tüm yazılar, bilimsel etiğe uygunluk yönünden ön kontrol aşamasında

programıyla denetlenmektedir.

TASHİH VE İNDEKS TAKİBİ / Correction and Indexing Arş. Gör. Elif ALAKUŞ

HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM / Public Relations Ceren ÇİL

GÖRSEL TASARIM / Visual Design Arş. Gör. Ali BALCI

DİZGİ / Typography Ali Onur KARA

YURT DIŞI HABERLEŞME ÜYELERİ T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ABD – Ali Eminov ISSN No: 2667-6699 ARNAVUTLUK – Albana Tahiri AZERBAYCAN – Terane Turan Rehimli

BOSNA HERSEK – Samir Vildiç BALTED KURUMSAL BULGARİSTAN – Harun Bekir BALTED, yılda iki kez yayımlanan ve DergiPark FİNLANDİYA – Okan Dahe sisteminde yer alan uluslararası, hakemli bir dergidir. FRANSA – Remy Dor

GÜRCİSTAN – Makvala Kharebava CORPORATE IDENTITY HOLLANDA – F. De Jong Studies on Turkish Language and Literature in İNGİLTERE – Arthur Hatto the Balkans is a scientific referee journal which is KIBRIS - Mustafa Yeniasır published twice a year and takes part in DergiPark KOSOVA – Taner Güçlütürk system. K.MAKEDONYA – Yıldız Şare MACARİSTAN – Atilla Jorma DERGİMİZİN TARANDIĞI MOLDOVA – Todur Zanet İNDEKSLER VE VERİ TABANLARI GAGAUZYERİ – Güllü Karanfil TÜBİTAK Ulakbim - DergiPark, ROMANYA - Tahsin Cemil Directory of Research Journal Indexing (DRJI), RUSYA – Dimitry Vasilyev Index Copernicus, Paperity, UKRAYNA – Vasili Kelioglo İdeal Online, YUNANİSTAN – Mümin Mümin Asos Index, Türk Eğitim İndeksi, İSAM.

E-YAYIN / E-publication INDEXES AND DATABASES THAT OUR JOURNAL IS https://dergipark.org.tr/tr/pub/balted SCANNED Yayın Tarihi: 31 Ocak 2021 TÜBİTAK Ulakbim -DergiPark,

Directory of Research Journal Indexing (DRJI), YAZIŞMA ADRESİ / Correspondence Index Copernicus, Paperity, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları İdeal Online, Enstitüsü, 35100 / Bornova - İZMİR Asos Index, Türk Eğitim İndeksi, İSAM. E-posta / E-mail: [email protected]

YAYIN POLİTİKASI Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları ve kısa adıyla BALTED, Balkan sahasında Türk dili ve edebiyatı konulu akademik çalışmaları, ilgili alan uzmanlarının değerlendirmesine sunmak ve yine bu alanda çalışan diğer bilim insanları ile söz konusu yayımları buluşturmayı amaçlayan uluslarara- sı-hakemli-açık erişimli bilimsel bir dergidir. Yazar ve okuyucularından herhangi bir ücret talep etmez. Dergiye yayın başvurusunda bulunan makaleler ön kontrol aşamasında bilimsel etiğe uygunluk bakımından intihal programıyla denetlenir. Makale gönderimi DergiPark sistemi üzerinden yapılmakta ve makalelerin değerlendirme süreci DergiPark sistemi üzerinden nesnel ölçütler dikkate alınarak tamamlanmaktadır. Aday makale 15 gün içinde ön değerlendirmeye alınır. Ön değerlendirme sonrası BALTED yayın ilkelerine uymayan çalışmalar yazarlarına iade edilir. Olumlu sonuçlanan ön değerlen- dirme sonrasında iki hakem ataması yapılan makalenin hakemde bekleme süresi 30 gün, uzatma süresi ise 7 gündür. Hakem değerlendirmesinde bir olumlu, bir olumsuz rapor çıkması durumunda aday makalenin yayın kararı 3. hakem değerlendirmesi ve 3/2 olumlu çoğunluğun sağlanması ile verilir. Dergide yer alan yazıların içerikleriyle ilgili her türlü sorumluluk yazarlarının uhdesindedir. Yayımlanan makalelerin tüm yayın hakları Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları'na aittir.

Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Studies on Turkish Language and Literature in the Balkans Cilt 3/Sayı 1/Kış 2021 - Volume 3/Issue 1/Winter 2021

İÇİNDEKİLER CONTENTS

Araştırma Makalesi / Research Article

Muvaffak DURANLI Çarlık Rusya’sında Balkan Topraklarının Dil, Kültür ve Coğrafi Açıdan İnceleme Çalışmaları Studies of the Balkan Lands in Terms of Language, Culture, History and Geography in Tsarist Russia ss-pp: 1 - 23 ●

Halil KÜÇÜKLER - Aliona CURDOGLO Perspectives of Teaching in English in Gagauzia in Moldova Moldova Gagauzya’da İngilizce Öğretim Perspektifleri ss-pp: 25 - 38 ●

Elifnur YILDIZ YALÇINDAĞ Üsküp’te Türkçe Eğitimi ve Türkçenin Genç Nesil Tarafından Öğrenilmesi Üzerine On Turkish Education in Skopje and its Learning by Young Generation ss-pp: 39 - 52 ●

Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Studies on Turkish Language and Literature in the Balkans Cilt 3/Sayı 1/Kış 2021 - Volume 3/Issue 1/Winter 2021

İsmail Alperen BİÇER Mehmet Behçet Perim’in Şiirlerinde Millî Kimlik ve Kültür Unsurları The National Identity and Cultural Elements in Mehmet Behçet Perim's Poems ss-pp: 53 - 69 ●

Umut SOYSAL 1878 Berlin Antlaşması Sonrası Bulgaristan ve Şarki Rumeli'de Osmanlı Devleti'nin Türk Dili Politikası Üzerine Bazı Tespitler Some Observations on the Turkish Language Policy of the Ottoman Empire in Bulgaria and Eastern Rumelia after the Berlin Treaty of 1878 ss-pp: 71 - 105 ●

Sema VATANSEVER Luan Starova’nın Keçiler Dönemi Romanına Bir Bakış A Review of Luan Starova’s Novel The Time of the Goats ss-pp: 107 - 125 ●

Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Studies on Turkish Language and Literature in the Balkans Cilt 3/Sayı 1/Kış 2021 - Volume 3/Issue 1/Winter 2021

Çeviri Makale / Translated Article

L. A. POKROVSKAYA (Çev: Bülent HÜNERLİ) Gagauzcadaki Diyalektik Sistemin Genel Özellikleri General Features of the Dialectical System in Gagauz ss-pp: 127 - 133 ●

Kitap Tanıtımı / Book Reviews

Fatih ÇODAR Balkan Türklüğü Sözlü Tarih Derlemesi: Bir Hilâl Uğruna Balkan'dan Anadolu’ya... ss-pp: 135 - 139 ●

Mülakat / Interview

Atıf AKGÜN (Şaban M. KALKAN ile mülakat) Totaliter Dönemde Bulgaristan Türk Edebiyatının Filizlendiği ve Soldurulduğu Yer: Narodna Prosveta Yayınevi’nin Türkçe Faaliyetlerinde Bilinmeyenler The Establishment Where Bulgarian Turkish Literature Sprouted and Faded During the Totalitarian Period: Unknown Things in Turkish Activities of ‘Narodna Prosveta’ Publishing House ss-pp: 141 - 154 ●

Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Studies on Turkish Language and Literature in the Balkans Cilt 3/Sayı 1/Kış 2021 - Volume 3/Issue 1/Winter 2021 Editör Mektubu / Letter from the Editor

Saygıdeğer Okuyucu,

Balkanlardaki Türk dili ve edebiyatı araştırmaları alanında akademik bir ihtisas yayını olan dergimizi, üçüncü cilt ve birinci sayısıyla istifadenize sunmaktan büyük memnuni- yet duymaktayız.

2020 yılında dünyayı saran Covid-19 virüsünün, başlangıçta sadece sağlık sektöründe etkili olacağı düşünülürken, kısa sürede bu etkinin eğitimden akademiye birçok sahaya yayıldığı görüldü. Mezkûr sahalara teknolojinin sirayet etme süreci de hız kazandı. BALTED (Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları) olarak bizler de hem dünyada yeni oluşan bu sürece uyum sağlamak hem de araştırma alanımız olan Balkanların bir- çok farklı bölgesinden değerli çalışmayı bilim ve kültür dünyasına kazandırmanın gayreti içerisinde olduk.

Daha önceki sayılarda da kararlılıkla vurguladığımız gibi, BALTED’in her aşamasında, ge- rek Türkiye’de gerekse Türkiye dışında “Balkanlar’da Türk Dili ve Edebiyatı” konusunda araştırma yapanları ihtiva eden bir “katılımcılık” ilkesi benimsenmektedir. Derginin, sadece editör kurulunun değil, Balkanlara akademik ilgi duyan herkesin sahipleneceği bir anlayışla yoluna devam etmesi de bir diğer hedeftir. Bütün bu hedef ve ilkelere bağlı olarak bizlere yardımcı olan/olacak her Balkan araştırmacısına şimdiden teşekkür ederiz.

Dergimizin her sayısında olduğu gibi üçüncü cilt-birinci sayısında da, Balkanlar’ın farklı bölgelerinden Türkolojinin farklı disiplinlerini ilgilendiren değerli çalışmalar yer almak- tadır. Bu sayımızda; Gagauzya, K.Makedonya, Bulgaristan gibi Balkan coğrafyasının farklı bölgelerini farklı yönleriyle ele alan değerli çalışmalarımız yer almaktadır. Çarlık Rusya’- sının Balkan coğrafyasına yönelik dil, kültür ve coğrafya açısından inceleme çalışmaları, Moldova-Gagauzya’da İngilizce öğretim perspektifleri, Üsküp’te Türkçe eğitimi ve Türk- çenin genç nesil tarafından öğrenilmesi, 93 Harbi sonrasında Bulgaristan ve Şarki Ru- meli’de Osmanlı Devleti’nin Türk dili politikası, Luan Starova’nın Keçiler Dönemi romanı üzerine bir inceleme, Gagauzcadaki dialektik sistemin genel özellikleri gibi konular, Bal- kan araştırmacısı ve meraklılarına bu sayımızda dolu dolu bir okuma alanı sunmaktadır.

Ayrıca “Bir Hilal Uğruna Balkan’dan Anadolu’ya (Makedonya’dan Çanakkale’ye Yaşanmış Hikâyeler)” adlı kitabın tanıtım yazısı ile Narodna Prosveta yayınevinin Türkçe faaliyetle- ri konusunda Bulgaristan Türk edebiyatçısı ve araştırmacısı Şaban M.Kalkan ile gerçek- leştirilen bir röportaj da bu sayıda Balkan araştırmacılarının istifadesine sunulmuştur.

Dergimizin bütün bu değerli çalışmalarının akademik platforma taşımasında emekleri geçen Ali Onur KARA’ya ve Arş. Gör. Ali BALCI’ya teşekkür ederiz.

Yeni sayımızın Türklükbilim alanına katkı sunması temennisiyle…

Editör Editör Doç. Dr. Alpay İĞCİ Doç. Dr. Ertuğrul KARAKUŞ

Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Studies on Turkish Language and Literature in the Balkans Cilt 3/Sayı 1/Kış 2021 - Volume 3/Issue 1/Winter 2021 ss-pp: 1 - 23

Duranlı, M. (2021). Çarlık Rusya’sında Balkan Topraklarının Dil, Kültür ve Coğrafi Açıdan İnceleme Çalışmaları. Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, 3(1), 1-23. DOI: 10.47139/balted.834203

Çarlık Rusya’sında Balkan Topraklarının Dil, Kültür ve Coğrafi Açıdan İnceleme Çalışmaları Studies of the Balkan Lands in Terms of Language, Culture, History and Geography in Tsarist Russia

 Muvaffak DURANLI

Öz Rusya’da bilimsel araştırmaların tarihi genel olarak Rusya Bilimler Akademisi’nin kuruluş tarihi ile bağlantılı görülmektedir. I. Petro tarafından temelleri atılan Bilimler Akademisi zaman içinde bünyesindeki enstitü, araştırma birimlerini çoğaltarak günümüze ulaşmış- tır. Bilimler Akademisi bünyesinde yer alan araştırma birimlerinden biri de Rus Coğraf- ya Derneği’ydi. Dernek adını benimseyen bu kurum, temelde Rusya sınırları içinde yer alan bölgelerde çok yönlü araştırmalarla hem ülkenin politik çıkarlarına hizmet etmiş hem de her bölgenin çok yönlü (ekonomi, doğal zenginlikler, madenler, coğrafya, etnik yapı, halk bilimi) incelenmesini sağlamıştır. Kurumun bazı çalışmalarının Rusya sınırları dışında da gerçekleştiği bilinmektedir. Fakat farklı nedenlerden dolayı Balkan toprak- ları Rus Coğrafya Derneği’nin inceleme kapsamı dışında yer almıştır. Balkan bölgesinin ve bu bölgedeki halkların incelenme tarihi, XIX. yüzyılın ortalarına rastlamaktadır. Bu dönemde Balkan topraklarında görevli bulunan Rus diplomatlar, ilk çalışmaları gerçek- leştirmiştir. Genel olarak, bu çalışmaların temel amacı Balkan topraklarındaki Hristiyan ve Slav kökenli halkların Rus okuyucusuna tanıtılmasıdır. Bu nedenle diplomat, seyyah ve gönüllüler eserlerinde,