Extreem Rechts 1. Begrippen 2. Wat is extreem-rechts - de band met jongeren? 3. Overzicht van extreem-rechtse groepen in Nederland 4. Extreem-rechtse symboliek binnen subculturen 5. Muziek en extreem-rechts

Bron: Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR) www. Lbr.nl Schaatsbaan 51 3013 AR Rotterdam Telefoon: 010 – 201 02 01 Fax: 010 – 201 02 22

1. Begrippen Termen als vooroordelen, discriminatie en racisme worden vaak te pas en te onpas door elkaar gebruikt. Wie wil reageren op ‘negatieve uitlatingen’ moet eerst weten waar hij of zij op reageert. Daarom wordt in het eerste deel van dit dossier stilgestaan bij deze termen en hun onderlinge samenhang.

Vooroordelen Vooroordelen zijn oordelen of opvattingen over mensen die niet getoetst zijn aan feiten. Een bepaalde groep mensen wordt een kenmerk toegeschreven, zonder dat dat bewezen kan worden, zoals: “Islamieten zijn gevaarlijk”. Meestal zijn vooroordelen negatief. Soms is er wel een verband tussen voordelen en bepaalde feiten, maar wordt een feit dat opgaat voor een persoon of een kleine groep toegedicht aan een hele bevolkingsgroep, zoals: “Alle asielzoekers zijn economische vluchtelingen.”

Discriminatie Discriminatie is het maken van onderscheid op onterechte gronden als gevolg waarvan een individu of een groep nadeel ondervindt. Een werkgever die geen mensen van buitenlandse afkomst wil aannemen discrimineert. Het feit dat iemands ouders Turks zijn is niet van belang bij een sollicitatie. Wel van belang is of iemand bijvoorbeeld beschikt over de juiste diploma’s en werkervaring. Mensen kunnen op verschillende gronden gediscrimineerd worden, bijvoorbeeld omdat zij vrouw/man, homo/hetero of jong of oud zijn, of vanwege hun afkomst, huidskleur, handicap of geloof. Geen onderscheid maken leidt soms ook tot discriminatie. Bijvoorbeeld wanneer bij een vacature hogere (diploma)eisen worden gesteld dan voor een functie noodzakelijk is. Mensen die geschikt zijn voor de functies, maar niet aan de gestelde eisen kunnen voldoen, worden dan onterecht uitgesloten. Binnen het begrip discriminatie kan onderscheid worden gemaakt tussen diverse vormen van discriminatie, zoals directe en indirecte discriminatie, bewuste en onbewuste discriminatie en incidentele en structurele discriminatie . Directe discriminatie: rechtstreekse ongelijke behandeling/benadeling. Indirecte discriminatie: regels of gedragingen die ongelijk uitwerken. Bewuste discriminatie: opzettelijk mensen achterstellen. Onbewuste discriminatie: zonder dat het de bedoeling is mensen discrimineren of uitsluiten. Incidentele discriminatie: eenmalige discriminatie. Structurele discriminatie: systematische achterstelling of benadeling van groepen. Discriminatie is meestal een combinatie van de verschillende vormen. Discriminerende regels zijn meestal niet discriminerend bedoeld, scheldpartijen daarentegen wel.

Racisme Discriminatie heeft betrekking op gedrag en handelen, en kan op verschillende gronden plaatsvinden. Dat is hierboven beschreven. Racisme daarentegen heeft betrekking op een stelsel van denkbeelden waarin onderscheid wordt gemaakt tussen mensen op grond van hun afkomst, nationaliteit of huidskleur. Globaal is racisme te omschrijven als een ideologie, waarbij wordt uitgegaan van de superioriteit van de ene groep ten opzichte van andere groepen. Ook met betrekking tot racisme kan er onderscheid gemaakt worden tussen verschillende vormen van racisme: Oud racisme: opvattingen waarbinnen het menselijk ras wordt onderverdeeld in rassen en het ene ras superieur geacht aan het andere. Nieuw racisme/ cultureel racisme: opvattingen waarbij niet langer raskenmerken een rol spelen, maar waarbinnen de nadruk wordt gelegd op afkomst en cultuur. Etnische groepen worden gezien als ‘anders’ en andere culturen worden doorgaans gezien als inferieur of niet inpasbaar in de westerse samenleving.

Bron onder andere: ‘Met de Mond vol Tanden- Reageren op racistische uitingen’, ADB Schiedam, 1996, zie ook ‘So What?!’. 2. Wat is extreem-rechts - de band met jongeren? Extreem-rechts is vooral een ‘containerbegrip’, een verzameling van verschillende ideeën en ideologische deelbegrippen. In die verzameling zijn elementen opgenomen van racisme, nationalisme, eurocentrisme, afkeer van parlementaire democratie en antisemitisme. De meeste extreem-rechtse organisaties onderscheiden zich onderling door het leggen van verschillende accenten bij deze onderwerpen. Vaak maken zij vooral duidelijk waar zij tegen zijn, en is het veel minder duidelijk waar zij voor zijn. De genoemde kenmerken (onderdelen van de container) zijn nauw met elkaar verweven. Hieronder een toelichting op de begrippen en de manier waarop verschillende extreem-rechtse groepen die gebruiken. Racisme: Tegenwoordig worden binnen extreem-rechtse groepen vooral ideeën uit het het concept cultureel racisme gehanteerd. ‘Raskenmerken’ spelen niet langer een rol, de nadruk wordt gelegd op afkomst en cultuur. Etnische groepen worden gezien als ‘anders’ en andere culturen worden doorgaans gezien als inferieur aan – of niet inpasbaar in de westerse samenleving (cultureel racisme). Zelden is er nog sprake van opvattingen waarbij het menselijk ras wordt onderverdeeld in rassen en het ene ras superieur geacht wordt aan het andere (oud racisme). Nationalisme: In ideologisch opzicht is er meestal sprake van een sterke oriëntatie op het ‘eigene’ en een afkeer van het ‘vreemde’. Het nationalisme kan via verschillende scheidslijnen lopen. Een deel van extreem-rechts in Nederland richt zich primair op Duitsland (nationaal-socialisme), terwijl een andere deel zich richt op de Nederlandse taalgebieden (Nederland, Vlaanderen en Zuid- Afrika). De nationalistische oriëntatie is echter veelal vooral eurocentristisch (bijvoorbeeld anti-islamitisch) en op cultureel racisme gefundeerd. Het nationalisme uit zich bij een deel van extreem-rechts ook in een sterk anti-Amerikanisme en een afkeer van Amerikaanse invloeden. Eurocentrisme: Het idee dat de Europese (westerse) cultuur superieur is aan niet-westerse culturen. Bijvoorbeeld het idee dat de islam een ‘achterlijke cultuur’ is. Afkeer van (parlementaire) democratie: Extreem-rechts uit altijd hevige kritiek op het ‘gevestigde’ politieke bestel en op de parlementaire democratie. Soms wordt het afschaffen dan wel omvormen van de (parlementaire) democratie bepleit, maar vaak gaat men niet verder – of durft men niet verder te gaan – dan het fel bekritiseren van het parlementaire stelsel. De kritiek op de parlementaire democratie gaat hand in hand met een streven naar een sterke staat, een hiërarchische ordening van de samenleving. Extreem-rechts heeft autoritaire en intolerante trekken, populair is bijvoorbeeld een thema als de herinvoering van de doodstraf, daarnaast keert extreem-rechts zich fel tegen progressieve en linkse organisaties en personen. Het intern democratische gehalte van extreem-rechtse organisaties is doorgaans gering. Dat is deels een verklaring voor de vele ruzies en afsplitsingen bij deze organisaties. Antisemitisme: Antisemitisme is alleen bij enkele extreem-rechtse organisatie een ideologisch hoofdpunt. Vaak zijn dat groepen die openlijk neonazisme propageren en in hun ideologie aansluiten bij het Derde Rijk. Antisemitische clichés komen vaker voor in extreem-rechtse kringen. Het vooroordeel dat ‘joden een grote invloed op de media en de overheid hebben en er daarom niets over joden gezegd mag worden’, is een terugkerend onderdeel van extreem-rechtse argumentaties.

Organisatie extreem-rechtse groepen In organisatorisch opzicht wordt extreem-rechts gekenmerkt door een geringe stabiliteit: veel onderlinge verdeeldheid, splitsingen en scheuringen. Niet zelden is verschil van mening over de koers inzet van onderlinge conflicten. Vaak duiken dezelfde activisten in nieuwe clubjes en samenstellingen op (zie ook elders op deze site, Extreem-rechts in Nederland ). Extreem-rechts staat in Nederland voor een doorlopend dilemma. Strenge wetgeving en maatschappelijke afkeer van rechts-radicalisme maken het om juridische en electorale redenen noodzakelijk gematigd op te treden, maar zo’n gematigde opstelling stoot ook (potentiële) leden af. Een radicale opstelling leidt echter tot juridische vervolging en maatschappelijke marginalisering. Voor radicale en verboden standpunten is wel ruimte te vinden op het internet, middels websites die gehost worden in het buitenland. De anonimiteit van het internet wordt ook gebruikt in chatboxen en op webfora. Ten onrechte ontstaat zo op internet een beeld van een gedegen en groot netwerk van extreem- rechts.

Extreem-rechts en jongeren Extreem-rechts wordt bij bepaalde jongeren als een normaal onderdeel van hun subcultuur gezien. Kleding, symbolen en muziek met een extreem-rechtse achtergrond zijn voor deze jongeren een kenmerk van hun blanke subcultuur, een deel van hun leven. Anders dan vaak gedacht, hangen zijn meestal geen gesloten (extreem-rechts/neonazistisch) wereldbeeld aan en ook de connectie met het nationaal-socialisme is niet (meer zo) belangrijk. Het gaat de jongeren meer om hun eigen groep en om een afgrenzen van alles wat ‘vreemd’ is, een sfeer van ‘wij’ en ‘zij’. Het is daarom belangrijk niet iedere jongere met bepaalde kleding, zoals een bomberjack, kistjes of een Lonsdale-shirt meteen als neonazi te zien. Voor veel jongeren is dit soort kleding en gedrag gewoon een vorm van protest. Een boksersmerk als Lonsdale of legerkistjes stralen kracht uit. Jongeren willen zich zo onderscheiden van andere jeugdculturen en hun eigen plek afbakenen. Ze luisteren naar skinheadmuziek of gabba-house en voelen zich zo verbonden met anderen die zijn zoals zij: blank, jong en boos. Slechts een heel klein deel van deze jongeren maakt daadwerkelijk deel uit van een rechts-extreme politieke groepering. Bij zulke groeperingen gaat het bovendien vaak om een harde kern van extreem- rechts gemotiveerde jongeren, waaromheen zich een veel grotere groep van meelopers heeft gegroepeerd. Het niet of nauwelijks aanwezig zijn van (nauwe) banden met extreem-rechtse partijen is deels geruststellend, maar nog geen aanleiding om het signaal op ‘veilig’ te zetten en geen oog te hebben voor de problematische kanten van extreem-rechts geïnspireerde subculturen. In toenemende mate zijn er signaleringen van groepen jongeren die een extreem-rechts beïnvloede subcultuur aanhangen. Meestaal in landelijke regio’s, hangen ze rond op pleinen, stations of rond scholen en jongerencentra. Ze bepalen de sfeer op deze plekken en soms ook in hun school of verder in hun gemeente. Een sfeer waarbinnen jongeren van buitenlandse afkomst niet welkom zijn en uitgescholden worden. Een directe aanpak van extreem-rechtse groepen is niet gemakkelijk. Tegen discriminerende uitingen door extreem-rechtse partijen en organisaties kan aangifte worden gedaan, maar wat te doen met een groep jongeren met bomberjacks met Nederlandse vlaggetjes erop in een jongerencentrum? Bij extreem-rechtse partijen is wel aandacht voor het werven van nieuwe leden onder deze jongeren. Ze proberen hun gedrag te radicaliseren en de jongeren extreem-rechts gedachtegoed bij te brengen. Bijna iedere extreem-rechtse partij heeft een eigen jongerenorganisatie, die promotiemateriaal onder jongeren verdeelt en bijeenkomsten organiseert. Sommige jongeren vinden zo hun weg naar georganiseerd extreem-rechts. Om dat te voorkomen is het nodig de sfeer van ‘zij’ en ‘wij’ tegen te gaan en duidelijk te maken dat er geen ruimte voor racisme is. Hoe eerder dat duidelijk wordt gemaakt, hoe beter! Extreem-rechts in Nederland, 2001-2002 De Kamerverkiezingen van 15 mei 2002 stond in het teken van de Lijst Pim Fortuyn (LPF) en haar vermoorde lijsttrekker. Voor het eerst sinds vijfentwintig jaar was er geen deelname van een racistische, extreem-rechtse politieke partij. Sinds 1998 is er sprake van een electorale neergang van extreem- rechtse formaties; de uitingen van georganiseerd rechtsextremisme zijn sindsdien gevarieerd en veranderlijk. Enkele politieke partijen (Centrumdemocraten en Nederlands Blok) zijn geheel buiten beeld geraakt; een enkele andere partij (met name de Nieuwe Nationale Partij, NNP) ging het meer voor de wind en boekte lokaal zelfs vederlicht electoraal herstel (twee zetels in een Rotterdamse deelgemeenteraad bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2002). Maar de NNP kan voorlopig nog beslist niet beschouwd worden als een opvolger van de in de jaren negentig succesvolle Centrumdemocraten (CD). De neonazigroepen Nederlandse Volks Unie (NVU) en Nederland hadden in 2001 en 2002 te kampen met interne strubbelingen en zijn instabiel te noemen. Bij de NVU hangt dit samen met de relatief gematigde koers, de ‘consensuspolitiek’, waarover binnen de partij veel onenigheid bestond, hetgeen de eenheid binnen de NVU onder grote druk heeft gezet. Het van de NVU afgesplitste en rivaliserende Stormfront is in 2001 als een paddestoel uit de grond gerezen en liet zich kennen als een waar platform van gewelddadigheden en antisemitisme, maar raakte in 2002 in de versukkeling door confrontaties met de politie, met politieke tegenstanders en door ontbrekende coördinatie en leiderschap. Extreem-rechtse uitingen op internet zijn legio en divers. Een fenomeen dat aan betekenis toenam zijn de activisten die zich anoniem maar zeer radicaal uiten op extreem-rechtse webfora. In de onderhavige periode is tot twee maal toe een openbare manifestatie van extreem-rechts, die door de burgemeester was verboden, op last van de bestuursrechter toch toegestaan. Hierdoor lijkt de kans voor extreem-rechtse groeperingen om in de nabije toekomst openbare manifestaties te beleggen, aanzienlijk vergroot. In getalsmatig opzicht is het totaal aantal leden van extreem-rechtse formaties nagenoeg gelijk gebleven (ongeveer 650 personen), maar er is wel sprake van verandering als we kijken naar de samenstelling. Het aantal activisten in de neonazisfeer werd kleiner, terwijl met name de aanhang van de NNP toenam.

Het extreem-rechtse en racistische gehalte van de LPF/Leefbaar-stroming In velerlei opzicht vormen Pim Fortuyn en zijn aanhangers een buitengewoon fenomeen in onze moderne politieke geschiedenis. Nooit eerder nam een debuterende politieke stroming in zo’n korte tijd – enkele maanden – een dergelijke omvang aan (26 Kamerzetels bij de Kamerverkiezingen in mei 2002). En niet eerder was er een zo razendsnelle opkomst van een nieuw politicus, die mogelijk zelfs minister-president zou zijn geworden als hij niet op 6 mei 2002 om het leven was gebracht. De LPF en de eerdere politieke formatie waar Pim Fortuyn voorman van was, Leefbaar Nederland, zijn als zodanig in deze Monitor geen voorwerp van onderzoek geweest. Maar omdat ze veelvuldig in verband zijn gebracht met ‘rechtextremisme’, ‘racisme’ en ‘fascisme’, verdienen ze toch aandacht in deze Monitor. De vraagstelling inzake het extreem-rechtse c.q. racistische gehalte van de LPF/Leefbaar-stroming valt uiteen in sub- vragen naar (a) de ideeënwereld, (b) de sociale genealogie, en© de magneetfunctie in casu positieve identificatie en personele overlapping. Allereerst de ideeënwereld. Of een aantal van de denkbeelden van Fortuyn als racistisch kunnen worden gekwalificeerd, hangt af van de gekozen definitie en is derhalve tot op zekere hoogte arbitrair. Of er door Fortuyn strafrechtelijke grenzen zijn overschreden is waarschijnlijk, doch niet vastgesteld: na zijn dood zijn tegen hem gedane aangiftes vervallen en er zijn dus geen gerechtelijke uitspraken. Onder de aanhangers van Fortuyn bevonden zich zonder enige twijfel een aantal personen met uitgesproken racistische opvattingen. De ideeënwereld van de LPF/Leefbaar-stroming was/is (in ieder geval in 2001/2002) aantrekkelijk voor personen met veel radicalere opvattingen. Sociale genealogie: bij de totstandkoming van zowel Leefbaar Nederland als ook de LPF hebben – voor zover is na te gaan – personen uit extreem-rechtse kringen geen rol gespeeld. Er is dus geen sprake van sociale genealogie, althans niet in de oprichtingsfase van de diverse groeperingen. Doch met name bij de oprichting van de LPF is wel vanuit extreem-rechtse kringen geprobeerd om zich actief te mengen en zich aan te sluiten. Dat deze pogingen zijn mislukt is door toedoen van de oprichters zelf die bekende extreem-rechtse activisten hebben geweerd. Magneetfunctie. De rallying cry ‘at your service’ van Pim Fortuyn is binnen extreem-rechtse kringen als positief geïdentificeerd en krachtig aangeslagen. Ook buiten Nederland, bijvoorbeeld bij het Vlaams Blok, was de positieve identificatie waarneembaar. Opmerkelijk was de positieve steun vanuit extreem-rechtse kringen aan de LPF om aan een voldoende aantal ondersteuningsverklaringen voor verkiezingsdeelname te komen. Doch getalsmatig zijn de personele overlappingen tussen extreem-rechtse formaties enerzijds en de LPF/Leefbaar-stroming anderzijds bescheiden te noemen (vooral door de afwerende houding van de LPF- en Leefbaar-top).

Rassendiscriminatie: klacht en afdoening Er bestaan in Nederland een veertigtal Anti Discriminatie Bureau’s (ADB’s) die een belangrijke keten vormen in de bestrijding van discriminatie. Het totale aantal klachten dat bij de ADB’s in 2001 in vergelijking met het jaar daarvoor werd geregistreerd, steeg met 11%. Het grootste deel van de klachten betrof discriminatie op grond van ras. Het aantal klachten over antisemitisme was in 2001 onveranderd hoog. Dat geldt zowel voor antisemitisme op internet maar ook daarbuiten. Volgens gegevens van het Centrum Informatie en Documentatie Israël zijn in het bijzonder het aantal antisemitische bedreigingen toegenomen; dit stemt overeen met de algehele trend van meer verbale discriminatie. Meldingen over racistische uitingen op internet zijn in 2001 wederom toegenomen, maar minder sterk dan in de vorige verslagperiode. Bij het tegengaan van racisme en discriminatie op internet is – naast zelfregulering van internetproviders – het Meldpunt Discriminatie Internet (MDI) van groot belang. In Nederland is het MDI in de verslagperiode van het monitoronderzoek zeer succesvol geweest: bijna 90% van de gesignaleerde discriminatoire uitlatingen zijn op haar verzoek verwijderd. Evenwel: in een steeds groter wordend aantal gevallen kan het MDI geen actie ondernemen omdat de provider zich in de Verenigde Staten bevindt en geen medewerking wil verlenen. In dat verband is het teleurstellend dat de USA in het in november 2001 tot stand gekomen Cybercrime-verdrag niet bereid was een passage over discriminatie op te nemen. De andere verdragstaten hebben dat nu geregeld in een apart protocol. Het aantal oordelen dat door de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) is uitgesproken is in 2001 gestegen tot 150 (het ‘oude’ niveau van 1998). Het aantal verzoekschriften dat in 2001 bij de CGB werd neergelegd verdubbelde ten opzichte van het jaar daarvoor (van 232 in 2000 naar 464 in 2001). De meeste CGB-zaken gingen over onderscheid maken naar geslacht, ras & nationaliteit en arbeidsduur. In tegenstelling tot voorgaande jaren is in 2001 een meerderheid van zaken met betrekking tot ras en nationaliteit door vrouwen aanhangig gemaakt.

Opsporing en vervolging Over het jaar 2001 is bij het Openbaar Ministerie (OM) zowel de instroom van discriminatiefeiten als de afdoening ervan ten opzichte van 2000 in volume afgenomen. Deze afname correspondeert niet met de hierboven genoemde stijging van het aantal klachten bij de ADB’s. Het lijkt waarschijnlijk dat er slechts een gering verband bestaat tussen de zaken die in eerste instantie bij de ADB’s terechtkomen en die primair bij de politie worden aangebracht. Opvallend is het geheel ontbreken van inschrijvingen door het OM van discriminatie in de uitoefening van ambt, beroep of bedrijf.

Maatschappelijke terreinen Hoewel de cijfermatige onderbouwing zwak is, kan in algemene zin wel worden opgemerkt dat de effecten van ’11 september 2001’ in vrijwel alle maatschappelijke sectoren terug te vinden zijn. Niet alleen bij arbeid en onderwijs, maar ook op het terrein van het aanbieden van goederen en diensten. Het volume klachten over ongelijke behandeling bij arbeid dat door de Commissie Gelijke Behandeling is afgehandeld is weer toegenomen. Daarentegen is het aantal bij de ADB’s gedaald, evenals bij het Openbaar Ministerie. De belangrijkste aandachtspunten bij arbeid zijn: werving & selectie, bejegening, beloning en beëindiging. Bij discriminatiezaken op de arbeidsmarkt zijn er twee belangrijke knelpunten: naast de zwakke bewijspositie is dat de angst voor victimisatie (het benadeeld worden omdat je een klacht hebt ingediend). Zo lukt het in de meeste bejegeningzaken klager niet zijn klacht hard te maken. Bij beëindiging is dit percentage in 2001 zelfs minder dan 20%. Een ander terugkerend fenomeen is de weerstand die het dragen van een hoofddoek bij werkgevers kan oproepen. Dit probleem doet zich vooral voor bij moslimvrouwen die een stageplaats proberen te krijgen. Uit bestudering van de klachten met betrekking tot wonen blijkt dat met name de huisvesting van asielzoekers vaak grote weerstand oproept bij de rest van de bevolking en soms tot handelen in strijd met de gelijke behandelingswetgeving leidt. Eveneens valt op dat bij de toewijzing van huurhuizen aan woningzoekenden, in de praktijk een benadeling van allochtonen ontstaat, omdat woonduur een van de toewijzingscriteria is. Onderwijs. De zogeheten concentratiewijken in veel grote en middelgrote steden (wijken waar meer dan gemiddeld allochtonen gehuisvest zijn) vormen op hun beurt een impuls tot de splitsing in ‘zwarte’ en ‘witte’ scholen. Op dit moment wordt nagedacht of spreiding van scholieren de segregatie in het onderwijs kan verminderen. Ons inziens is het verstandig als scholen bij het afwijzen van leerlingen in de toekomst verplicht worden om een gemotiveerde schriftelijke afwijzing te verstrekken. Op die manier kunnen misverstanden worden voorkomen en misstanden worden aangekaart. In 2001 werd ook de discussie aangezwengeld of op islamitische scholen zou worden aangezet tot haat. Vooralsnog heeft onderzoek van de Algemene Inlichtingen en Veiligheids Dienst (AIVD) aangetoond dat deze vrees niet terecht is, maar dat neemt niet weg dat islamitisch onderwijs op dit punt nauwlettend in de gaten wordt gehouden. Een laatste maatschappelijk terrein dat onder de loep is genomen: politie en justitie . Volgens de ‘Aanwijzing discriminatie’ is de politie gehouden een proces verbaal op te maken van elke melding en deze ter kennis te brengen van het OM. Deze regel wordt onvoldoende uitgevoerd. Het wordt tijd dat de minister van Justitie laat nagaan waarom handhaving van de ‘Aanwijzing discriminatie’ zo problematisch is. Positief is dat het aantal klachten over racistische bejegening door de korpsen zeer laag is.

3. Overzicht van extreem-rechtse groepen in Nederland Inleiding Extreem-rechtse partijen en groeperingen verspreiden promotiemateriaal onder jongeren. Vaak proberen deze groeperingen onder jongeren met aan extreem-rechts verwante ideeën nieuwe leden te werven en hun ideeën te verspreiden. Het is nuttig om de belangrijkste verschillen tussen deze groepen te kennen, zoals hun ideologische verschillen. Sommige groepen zijn openlijk neonazistisch, maar andere willen met het nationaal- socialisme helemaal niets te maken hebben. In onderstaand overzicht een korte beschrijving van extreem-rechtse organisaties die proberen zich in Nederland onder jongeren te profileren.

Nederlandse Volks-Unie (NVU)

De Nederlandse Volks-Unie (NVU) is in 1971 opgericht. Extreem-rechts in Nederland had zich tot die tijd slechts rond een aantal politieke aandachtspunten gegroepeerd die vaak met de strijd voor eerherstel van oorlogsmisdadigers of het verspreiden van (delen van) de nationaal-socialistische ideologie te maken hadden. De NVU staat niet los van deze traditie. De NVU is in 1996 nog eens heropgericht en wordt bestuurd door een klein kader van minder dan tien personen. De aanhang bestaat in die tijd uit een sterk wisselende groep jonge nazistische skinheads en jonge leden met een achtergrond in de gabber-scene. Op een enkele uitzondering na verlieten zij na enige tijd de partij weer. Invloed Op dit moment is het moeilijk te bepalen of de partij groeit of krimpt, maar in de afgelopen tijd is een aantal belangrijke leden uit de partij gestapt.Na een totaal mislukte verkiezingsdeelname aan de gemeenteraadsverkiezingen in 2002 probeerde de NVU ook in 2003 weer voldoende stemmen te krijgen op een politiek podium. De partij deed op 11 maart mee aan de Provinciale Statenverkiezingen in Gelderland. Met ruim 1500 stemmen (0,2%) behaalde de partij precies voldoende steun voor 0,15 zetel, en werd weer bevestigd dat ze electoraal geen enkele kans maken. Ideologie De NVU is de extreemste neonazigroep in Nederland. Ze doen bijvoorbeeld mee aan de de jaarlijkse herdenkingen voor de plaatsvervanger van Adolf Hitler, Rudolf Hess in Duitsland. Ook verzamelen ze op hun website foto’s van vermeende linkse activisten. Ze hebben contacten met Duitse en Belgische neonazi’s en proberen de afgelopen tijd vooral via skinheadconcerten en demonstraties hun invloed in extreem-rechtse hoek te laten groeien.

Nationale Alliantie (NA)

Invloed Een klein clubje met weinig invloed. De NA heeft ook een eigen jongerenorganisatie, de Nationale Alliantie Jongeren (NAJ), opgericht. Ideologie De Nationale Alliantie staat voor een neonazistische ideologie die zich vooral tegen de ‘vermenging van volkeren’ en het uitsterven van ‘ons volk’ richt: “Alle volkeren zijn immers uniek en doen er in onze nationalistische optiek geen goed aan zich te vermengen met andere volkeren om een kleurloze brij te worden. (...) Wij geloven (...) niet in de multiculturele samenleving die ons eerwraak, inteelt en zinloos geweld bracht en eisen de inburgeringplicht, een immigratiestop en het uitzetten van criminele allochtonen. Daarnaast willen wij er op deze wijze toezien dat ons volk straks niet een uitgestorven soort is (...).” De Nationale Alliantie (NA) is in november 2003 opgericht.

Nieuwe Nationale Partij (NNP)

Kort voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1998 zijn enkele actieve fascisten besprekingen begonnen over de toekomst van extreem-rechts in Nederland. Als gevolg werd op 3 juli 1998 de Nationale Partij Nederland (NPN) opgericht. Met de partijnaam stuitten de NPN’ers echter al snel op een probleem. In de jaren tachtig was er al eens een Nationale Partij Nederland geweest. Deze oude NPN stond nog bij de Kiesraad ingeschreven. Om deze vergissing te camoufleren, kondigt men korte tijd later aan dat de NPN met een andere extreem-rechtse club, de VNN, gaat fuseren en Nieuwe Nationale Partij (NNP) gaat heten. Invloed Vooralsnog lijkt de NNP slechts weinig succes te hebben. Ideologie De partij noemt zich een ‘nationalistische partij’ en ‘het partijpolitieke gezicht van de nationale beweging’. De multiculturele samenleving heeft ‘geen meerwaarde voor ons land, daar dit tot wereldburgerschap en uiteindelijk een vormeloze mensenbrei leidt die geen enkel nut voor ons land heeft en slechts chaos brengt. De NNP prefereert remigratie boven integratie van alle volksvreemde elementen in onze volksgemeenschap.’ Een ander belangrijk item is het zogenaamde ‘Volksnationalisme’, een ideologie die een onderscheid maakt tussen bevolkingsgroepen op basis van hun culturele eigenschappen zoals taal, religie, zeden en gewoontes. Volksnationalistische groepen willen dat het Nederlandse taalgebied (Nederland, Vlaanderen en een stukje Vlaanderen in Frankrijk) samengaan in één staat.

Nieuw Nationale Jongeren (NNJ)

In de lente van 2002 werd de Nieuwe Nationale Jongeren (NNJ) als jongerenorganisatie van de extreem- rechtse Nieuwe Nationale Partij (NNP) opgericht. Alle NNP-leden in de leeftijd van 16 tot 30 jaar zijn automatisch lid. De activiteiten bestaan onder meer uit zogenaamde kameraadschapavonden, dat zijn bijeenkomsten voor de scholing van jongeren in extreem-rechtse ideeën. Invloed Vooralsnog lijkt de NNJ slechts weinig invloed te hebben. Ideologie De NNJ is ideologisch nauw gelieerd aan de NNP. Ze schenken veel aandacht aan een ‘kameraadschappelijke sfeer’ op hun bijeenkomsten om zo jonge mensen aan te trekken en aan de NNP te binden.

Nieuw Rechts (NR)

Nieuw Rechts (NR) werd in mei 2003 opgericht door het Leefbaar Rotterdam (LR) raadslid Michiel Smit. Smit wordt door LR uit de fractie gezet vanwege zijn contacten met extreem-rechtse partijen, zoals de NNP en het Vlaams Blok in België. Sinds die tijd probeert hij een rechtse politieke beweging aan de rechterkant van Leefbaar Rotterdam (LR) en Lijst Pim Fortuyn (LPF) op te richten. Zijn doel is een rechtse volkspartij op te richten. Hoewel de partij contacten in de extreem-rechtse hoek (NNP, Vlaams Blok in België) heeft, probeert zij haar extreem-rechtse imago kwijt te raken. Overigens distantieert het LBR zich van acties van ‘antifascisten’ die deelname van Michiel Smit aan bijeenkomsten en debatten onmogelijk maken. Invloed De NR doet in juni 2004 mee aan de verkiezingen voor het Europees Parlement. NR is ook van plan in 2006 aan de gemeenteraadsverkiezingen mee te doen. Op dit moment is de NR meest actieve partij in de rechtse hoek. Ideologie Met rood-wit-blauw, oranje en een leeuw als symbolen pleit NR voor nationale trots. NR werkt samen met de NNP en het Vlaams Blok en zoekt aansluiting bij conservatieve partijen. De ideologie is een mix van nationalisme, anti-islamisme, de roep om Law and Order en streng beleid tegen allochtonen en vluchtelingen.

Jong Rechts (JR)

Invloed Jong Rechts is op het moment nog in een testfase. Voor de zomer van 2004 wordt een eerste bijeenkomst voorbereid. Daarom zullen mensen in de toekomst zeker promotiemateriaal van JR tegen komen. Ideologie De specifieke taken van Jong Rechts zijn vooral ‘de verspreiding van het gedachtegoed van Nieuw Rechts onder de Nederlandse jongeren’ en ‘de aanwakkering van het verzet bij Nederlandse jongeren tegen de multiculturele ideologie’. Bij een lidmaatschap van Nieuw Rechts (NR) zijn mensen tot 27 jaar ook automatisch lid van Jong Rechts (JR). Het doel van deze jongerenorganisatie is dan ook jongeren een plek binnen NR te geven. 4. Extreem-rechtse symboliek binnen subculturen Dit is een overzicht van extreem-rechtse symboliek die momenteel gebruikt wordt binnen Nederlandse subculturen. Het is bedoeld als leidraad voor mensen en instellingen die veel in contact komen met subculturen, scholen, uitgaanscentra, jeugdwelzijnsinstellingen, om enige inzage te geven in de betekenis van gebruikte symbolen. Subculturen waarin extreem-rechts zich manifesteert zijn de skinhead-, de gabber, en de black metal- scene. Dit wil allerminst zeggen dat elke skinhead, gabber of black metal- fan per definitie extreem-rechts is, maar alleen dat er extreem-rechtse elementen kunnen worden waargenomen binnen deze subculturen. Het valt echter vaak niet mee om uit te maken wie er extreem-rechtse sympathieën op na houden en wie niet. Subculturen staan per definitie bekend om hun subtiele kleding-, kleur-, en gedragscodes, die vaak voor buitenstaanders volkomen onbegrijpelijk zijn. Extreem-rechtse personen maken het vaak nog iets ingewikkelder, omdat zij er extra belang bij hebben zich niet al te openlijk te identificeren met hun gedachtegoed. Dat kan namelijk problemen met vrienden, familie, school of werk opleveren. Daarnaast zijn bepaalde symbolen en uitingen strafbaar en daardoor gebaat bij verhulde weergave. Het hier gepresenteerde overzicht probeert iets te doen aan deze onduidelijkheden. Het is echter van belang om het overzicht met verstand te gebruiken: Iemand met een hakenkruis om zijn nek zal bij niemand veel twijfel oproepen over zijn ideeën. Minder duidelijk ligt dat bijvoorbeeld bij een drager van een Nederlandse vlaggetje op zijn jas. Dit vlaggetje wordt bij extreem-rechtse skinheads en gabbers gebruikt om blijk te geven van hun nationalisme, maar wordt daarnaast ook vaak gebruikt als neutrale dresscode voor gabbers die er verder geen duidelijke politieke ideeën op na houden. Het vlaggetje op zichzelf zegt dus niet veel, en de Nederlandse vlag is natuurlijk ook een symbool van alle inwoners van Nederland en als zodanig niet verbonden aan een politieke stroming. Het gebruik van een vlaggetje als (uitdagend?) symbool kan aanleiding zijn om te bekijken welke symboliek er verder gebruikt wordt, of dat er andere redenen zijn (gedrag, uitlatingen) om extreem- rechtse gedachten te veronderstellen. Extreem-rechtse symboliek kent veel uitingsvormen. Ten eerste zijn er de grafische symbolen zoals bijvoorbeeld het Keltisch kruis en de Odal-rune. Ten tweede zijn er getalsymbolen als 14 en 88 die voor extreem-rechtse begrippen staan. Ten derde zijn er badges of T-shirts met namen of kreten die extreem- rechtse betekenis kunnen hebben (bijvoorbeeld van populaire extreem rechtse bands of van extreem- rechtse organisaties). Ten vierde is er een schemergebied van populaire kleren, merken, kleuren en kledingcodes.

Nazistische en extreem-rechtse symbolen Grafische symbolen kunnen op veel manieren gedragen worden: op T-shirts/ truien, als badge op een jas, als tatoeage, als ketting/ring of ander sieraad. Een overzicht van in Nederland gebruikte extreem- rechtse grafische symbolen:

Swastika Hakenkruis

Betekenis: Zonnerad met vier spaken. De spaken stellen de seizoenen voor. Het is een geluk, heilbrengend en weerbaar zonnerad. Van oorsprong religieus symbool. Is al eeuwenlang een veel gebruikt symbool in India. In de westerse wereld bekend als symbool van het nationaal-socialisme, gebruikt door de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog. Inmiddels zeldzaam gebruikt door extreem rechts in Nederland. Het gebruik van dit symbool is in Nederland verboden. Jurisprudentie: • De rechtbank Leeuwarden spreekt zich op 13 mei 1993 uit over het aanbrengen van hakenkruisen (en SS-tekens) op muren. De rechtbank is van oordeel dat het in het openbaar aanbrengen van deze tekens (ook zonder tekst) aanzet tot discriminatie van mensen wegens hun ras (art. 137d Sr.). De tekens staan immers voor het nationaal-socialisme en nazi-Duitsland en daarmee voor een ideologie die als en van de belangrijkste kenmerken de discriminatie van mensen wegens hun ras behelst. De tekens zetten met name die mensen tot discriminatie aan, die gevoelig zijn voor de ideeën van het nationaal-socialisme en nazi-Duitsland en die in die tekens een bevestiging vinden. • Het Hof van Leeuwarden spreekt zich op 26 april 1994 uit over het dragen van rode armbanden met daarop hakenkruisen. Het zichtbaar dragen van de afbeelding van een zwart hakenkruis op een rode armband wordt ervaren als het uitdragen van het gedachtegoed van het nationaal- socialisme. Het is algemeen bekend, dat de nationaal-socialistische ideologie zich bij uitstek kenmerkt door rassenleer en antisemitisme. Tevens is het algemeen bekend dat in de Tweede Wereldoorlog op grond van die ideologie de joden in Europa zijn vervolgd en op grote school uitgemoord. Daarmee is naar het oordeel van het Hof het in het openbaar dragen van het hakenkruis beledigend voor (onder meer) joden wegens hun ras (art. 137c Sr.). • De Hoge Raad bevestigt op 21 februari 1995 de uitspraak van het Hof van Leeuwarden. Het in het openbaar dragen van een hakenkruis is een uitlating bij afbeelding die beledigend is voor (ondermeer) joden wegens hun ras (art. 137c Sr.). • De politierechter te Leeuwarden spreekt zich op 25 september 1995 uit over het aanbrengen van een hakenkruis op tegels en een verkeersbord. De politierechter is van oordeel dat de graffitispuiter zich in het openbaai opzettelijk beledigend heeft uitgelaten over een groep mensen wegens hun ras, te weten de joodse bevolking (art. 137c Sr.).

Sig-rune SS-teken

Betekenis: “Sig, sol, zege, overwinning”. “Wees sterk, overwin uzelf”. Runeteken, door de SS gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. Zeldzaam, soms in combinatie met langere woorden zoals ‘Hass’, waarbij de dubbele S dan als sig-rune is geschreven. Overigens is deze schrijfwijze niet altijd extreem-rechts. De bekende Hardrock-band ‘Kiss’ uit de jaren 80 gebruikte deze dubbele S bijvoorbeeld ook. Het gebruik van dit symbool is in Nederland verboden. Jurisprudentie: • De rechtbank Leeuwarden spreekt zich op 13 mei 1993 uit over het aanbrengen van SS tekens (en hakenkruisen) op muren. De rechtbank is van oordeel dot het in het openbaar aanbrengen van deze tekens (ook zonder tekst) aanzet tot discriminatie van mensen wegens hun ras (art. 137d Sr.). Deze tekens staan immers voor het nationaal-socialisme en nazi-Duitsland en daarmee voor een ideologie die als een van de belangrijkste kenmerken de discriminatie van mensen wegens hun ras behelst. • De tekens zetten met name die mensen tot discriminatie aan, die gevoelig zijn voor de ideeën van het nationaal-socialisme en nazi-Duitsland en die in die tekens een bevestiging vinden.

Keltisch Kruis Kelten Kruis Zonnerad

Betekenis: Bescherm- en heilsteken. Het hoogste godssymbool, steeds wederkerend, alles omvattend. Is waarschijnlijk een afgeleide van het Keltisch Hoogkruis, ook Hoogkruis genoemd. Het Keltisch Hoogkruis, waarvan de onderste poot langer is dan de overige drie, werd vroeger op heilig verklaarde plekken geplaatst en komt in lerland veelvuldig voor. Het dragen van een Keltisch Kruis is populair bij extreem-rechts maar ook onder meer populair onder Iiefhebbers van lerland, en wordt ook regelmatig in kunst verwerkt. Jurisprudentie: • De rechtbank Arnhem is van oordeel (21 december 1992) dat het dragen van een hanger met Kelten Kruis en een T-shirt met de tekst ‘Twente Skins’ en runetekens een overtreding oplevert van artikel 137c Sr.7 • De rechtbank Dordrecht is van oordeel (1994) dat het in het openbaar aanbrengen van een Kelten Kruis en de tekst ‘White Power’ een overtreding aflevert van artikel 137c Sr.8.

Odal-rune

Betekenis: “Odal, adel. Eigen bloed en eigen erf zijn de hoogste adel.” Runeteken, door de SS gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. Redelijk populair, vooral als speldje op revers van jas of als badge.

Levensboom Lebensbaum Manrune Lebensrune Todesrune Berkenkruis

Betekenis: “Man, leven, nieuw leven. Jong blijft het leven dat ter eeuwigheid voert.” Het Berkenkruis is een afgeleide van de todesrune. De todesrune is een omgekeerde lebensrune. Wordt zelden gebruikt, af en toe op T-shirt, als tatoeage of als speldje.

Wolfsangel

Betekenis: “Weerbaarheid. Zijd bewust van het gevaar en wil het overwinnen.” Runeteken, door de Nationaal Socialistische Beweging (NSB) gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. Wordt zelden gebruikt, af en toe als tatoeage, of als speldje.

Trifos Triskel Drievoet

Betekenis: Zonnerad met drie spaken; de spaken staan voor de dagdelen. Drievoet verwijzend naar ‘de drie-eenheid: het worden, het zijn en het vergaan’. Gebruikt door de Zuid-Afrikaanse Weerstandsbeweging. Op het moment zelden gebruikt.

SS-Totenkopf

Betekenis: Teken van de SS (‘Schutzstaffel’) een elitearmee tijdens het nationaal-socialisme in Duitsland die o.a. in de concentratiekampen ingezet waren. Zelden gebruikt, komt af en toe voor als badge.

White Power fist

Betekenis: Een blanke vuist, symbool voor White Power. Zelden gebruikt, af en toe als badge.

Thor-Hammer

Betekenis: Geeft aan dat de drager een Odinist is. Populair in extreem-rechtse kringen, maar hoeft geen extreem-rechtse betekenis te hebben. Meestal als hanger aan een ketting.

Grafische symbolen met mogelijke extreem-rechtse betekenis

Nederlandse vlag

Betekenis: Badge op bomberjacks, hoeft niks te betekenen, maar kan aanleiding zijn om te vragen wat het symbool van de vlag voor iemand betekent: wordt er onderscheid gemaakt tussen Nederlanders en andere groepen? Soms staat er op de Nederlandse vlag een Keltisch kruis of een Odal-rune, dan is er wel sprake van extreem-rechtse sympathie.

Getal- en Letter-symbolen Aangezien veel extreem-rechtse leuzen bekend zijn en een erg negatieve uitstraling hebben, worden deze leuzen omgezet in getalcodes. Deze codes, of combinaties van deze codes zijn voor extreem- rechtse personen onderling herkenbaar.

88

Betekenis: De H is de achtste letter van het alfabet. 88 staat dus voor HH oftewel, voor wie dat zo wil zien, ‘Heil Hitler’.

18

Betekenis: Eerste en achtste letter, AH of te wel Adolf Hitler, hoewel de meeste mensen het cijfer 18 waarschijnlijk eerder associëren met de leeftijd waar mensen hun rijbewijs kunnen halen, en AH met een supermarktketen.

14 Betekenis: 14 staat voor 14 Words: “We must secure the existence of our race and the future for white children.” Een Amerikaanse nazileuze die populair is onder extreem-rechtse skinheads en gabbers. Het is een citaat van de Amerikaanse nazi David Lane, die wegens moord in de gevangenis zit. Vertaald: “Wij moeten het bestaan van ons ras en de toekomst voor blanke kinderen veilig stellen.”

RAC

Betekenis: ‘’ Een term die ooit werd geïntroduceerd in de Engelse extreem-rechtse skinheadbeweging. Het was een antwoord op allerlei Rock Against initiatieven. Tegenwoordig staat RAC voor de muziekstroming waarin skinheadbands extreem-rechtse politieke teksten zingen.

ZOG

Betekenis: ‘Zionist-Occupied Government’ Deze afkorting staat voor de overtuiging van extreem-rechts uit dat ‘de joden de regering en de media controleren’.

WP Betekenis: Deze afkorting staat voor de leuze ‘White Power’.

WPWW Betekenis: Deze afkorting staat voor de leuze ‘ World Wide’.

Badges van extreem-rechtse bands Badges en T-shirts van extreem-rechtse bands komen vaak voor en zijn een teken van herkenning voor aanhangers van extreem-rechtse ideeën. Een overzicht van de bekendste bands:

Skrewdriver

Engelse band, zeer populair onder extreem-rechtse skinheads.

Brigade M

Nederlandse band, populair vanwege hun nummer “Eigen Volk Eerst!”.

Overige kledingcodes Binnen de skinhead- en gabberscene zijn kledingcodes belangrijk, bepaalde merken zijn erg populair. Shirts en hemdjes van Lonsdale, overhemden van Fred Perry, kleren van Hooligan Streetwear, bomberjacks, kistjes van Dr. Martin. Deze merken zeggen op zich zelf niks, maar kunnen bij extreem- rechtse codes horen en aanwijzing zijn om wat beter te kijken. Bepaalde combinaties kunnen duiden op extreem-rechtse ideeën, maar dat hoeft niet!

Lonsdale

Lonsdale heeft een lange geschiedenis in de bokswereld. De Engelse ex-boxer Bernard Hart heeft het merk groot gemaakt. Maar dit merk is om een andere reden ook bij extreem-rechts populair. Want als je een jack aanhebt met daaronder een Lonsdale- shirt en dan het jack half dicht doet, vallen de buitenste letters van de merknaam weg en is alleen ‘NSDA’, de eerste letters van de ‘NSDAP’ in beeld. De NSDAP was de politieke partij van Adolf Hitler ten tijde van het nationaal-socialisme. Recent zijn er T-shirts gezien, die met bijna hetzelfde logo, maar waar de tweede ‘L’ vervangen is door een ‘P’. Lonsdale wil niets te maken hebben met extreem-rechts en heeft daar duidelijk afstand van genomen. Lonsdale steunt antiracisme-initiatieven en startte de campagne ‘Lonsdale loves all colours’. Zie bijv. ook: Lonsdale loves all colours en Geschiedenis van het merk

Fred Perry

Fred Perry is een traditioneel tennismerk maar is de laatste jaren in de skinhead-scene populair geworden en wordt ook door Neonazi’s gedragen. De Lauwerkrans van het merk is voor hen een symbool van overwinning. Vooral truien, T-shirts en capuchontruien zijn populair. De firma Fred Perry wil niets te maken hebben met neonazi’s en geeft regelmatig geld aan antiracismecampagnes.

Kleurcodes Ook kleuren worden gebruikt als extreem-rechtse codes.

Witte veters Betekenis: Witte veters in zwarte kistjes staat voor ‘White Power’. Dit betekent meestal dat de drager achter dat idee staat, maar vergissingen zijn natuurlijk mogelijk.

Colofon Dit overzicht is een aanvulling op/combinatie van brochures van RADAR en KAFKA – Antifacistische Onderzoeksgroep .

Bron: • ‘Racistische Graffiti- uitingen, aanpak en registratie’, RADAR,1997. • ‘Extreem-Rechtse Symboliek binnen Subculturen’, KAFKA, 2001. Te bestellen door overmaking van € 3,50 op giro 71006 ten name van Kafka, Postbus 14710, 1001 LE , onder vermelding van ‘Brochure Symboliek’.

5. Muziek en extreem-rechts Gevoelens als liefde, woede, haat en onmacht zijn goed met muziek uit te drukken. Muziek kan ook dienst doen als propaganda-instrument. Zo gebruiken extreem-rechtse groeperingen muziek om hun gevoelens te uiten en om medestanders te vinden voor hun ideeën en denkbeelden. Fascistische en racistische teksten worden verwerkt in een ‘muzikaal’ schema. Regelmatig komen extreem-rechtse bandjes in het nieuws zoals onlangs Brigade M. De M staat voor Mussert. Deze band huurde al een jaar lang een oefenruimte in Leiden onder een valse naam. Met nummers als ‘Schande voor ons ras’, ‘Eigen volk eerst’ en ‘Trouw aan rood, wit en blauw’ komt hij uit voor zijn ideeën. Aangezien dit verboden is moeten dit soort bandjes wel onder valse voorwendselen opereren. Waar komen ze vandaan en hoe kunnen ze hun muziek exploiteren? Marco Camphens dook in de geschiedenis in van extreem-rechtse muziek en beschrijft in het onderstaande de ontwikkelingen van deze muziekstroom.

Bands Er zijn veel bands die de extreem-rechtse ideeën uitdragen. Ian Stuart Donaldson is één van de sleutelfiguren in extreem-rechtse muziekkringen. In 1977 richtte hij de band Screwdriver als reactie op de linkse punkmuziek. Steeds meer gaf deze skinheadband met zijn heavy sound af op de maatschappij en werd een ‘white power’ beweging. Dat deze band enige successen boekte leidde ertoe dat tussen 1983 en 1985 veel bands het recept van harde muziek en radicale teksten overnamen. De nieuwe bandjes vonden kleine poppodia in onder andere Groot-Brittannië Scandinavië, Duitsland, Brazilië en Nederland. De extreem-rechtse ideeën verspreidden zich langzaamaan steeds verder. Het is niet alleen meer de radicale skinheadmuziek waarin extreem-rechtse ideeën tot uiting komen. De ‘white noise’ stroming is van skinheadmuziek uitgebreid tot een breed spectrum aan muziekstijlen. Country-achtige melodieën met extreem-rechtse onderwerpen behoren net zo goed tot de stroming als de harde rock. Internationaal is er een toename van extreem-rechtse muziek te zien. Zo komt uit Scandinavië de extreme Blackmetal-muziek. Racistische en fascistische ideeën worden in dit genre mede vertegenwoordigd door Varg Vikernes (ook bekend als Count Grishnackh van de eenmansband Burzum). In de, voornamelijk uit Duitsland afkomstige, Dark Wave- en Gothicstijl komen ook bands voor die extreem-rechtse ideeën ventileren. Bands als Dies Natalis en Sol Invictus zijn daar voorbeelden van. De muziekstromingen Gothic, Dark-Wave en Black-metal zijn niet per definitie ‘extreem-rechts’. Het gaat bij deze stromingen gelukkig maar om een klein aantal bands. Vaak nemen bands die worden verdacht van extreem-rechtse sympathieën openlijk afstand van fascistisch en racistisch gedachtegoed. Daar komt bij dat een band pas in de extreem-rechtse hoek geplaatst mag worden als de band als geheel zich rechts uitlaat. De groep kan niet worden afgerekend op uitingen of gedachten van afzonderlijke bandleden. Er zijn bands die weinig aan de verbeelding overlaten. De politieke voorkeur van de bandleden komt al in de bandnaam tot uiting. Ook in de songteksten winden ze er geen doekjes om. Zo staat bijvoorbeeld Rahowa, de naam van een Amerikaanse band, voor Racial Holy War. Het nummer met dezelfde titel begint met de volgende niets-verhullende coupletten: As I march into battle, my comrades I hail Tonight the white race prevails Death by our swords to the vile, alien, hordes Their every resistance shall fail They see it, it’s there in our eyes We know it, it’s time that we rise Not one of their numbers shall be spared The Racial Holy War has been declared!

Symboliek Runentekens worden veel gebruikt binnen extreem-rechtse kringen. Deze dienen als symbool voor een grote beschaving. Extreem-rechtse bands gebruiken vaak het excuus dat runen an sich niets met nationaal-socialisme te maken hebben. Vaak gaat het echter om tekens die ook ten tijde van Derde Rijk werden gebruikt in combinatie met een tekstuele verwijzing naar (extreem)rechtse ideeën. Regelmatig worden de ‘successen’ van de ‘grote blanke beschavingen’ als die van de Vikingen, Kelten en Germanen verheerlijkt. Vervolgens wordt in de teksten gesuggereerd dat met de nieuwe samenleving het verval van de beschaving is ingezet. Iets minder expliciet dan Rahowa is de eerder genoemde band Dies Natalis (let ook op het Engels wat de band gebruikt): Rain – Dies Natalis Dead men in Uniform walk stormy ways in great still Halls on streets of blood were build in thoussand years of brotherwar Bloody ages your civilization is only another form of organized beasts rain washed away from the earthface A heart in uniform and burning wheels turn trough the time and armys marching on in rhythm of an open war Bands gebruiken naast deze symbolen ook afkortingen en getallen. Een voorbeeld hiervan is de band WAR88. Deze bandnaam staat voor Heil Hitler. De getallen staan voor letters in het alfabet, 88 is dus HH. (18 staat bijvoorbeeld voor AH; i.e. Adolf Hitler.) De Nederlandse band Holocaust veranderde onlangs zijn naam in WOTAN’s Order. Naast de duidelijke verwijzing naar een oude beschaving staat WOTAN ook voor Will Of The Aryan Nation. Regelmatig wordt ook verwezen naar personen die een belangrijke functie hebben gespeeld in de geschiedenis van extreem-rechts. Death In June is verwijst voorbeeld naar de sterfdag van SA-kopstuk Ernst Röhm. Ook de eerder genoemde Ian Stuart Donaldson is vaak het onderwerp.

Onderwerpen Strijdlustige militairen die zich inzetten voor de ‘perfecte samenleving’ worden bezongen. Soms krijgen deze militairen een duidelijke identiteit mee als de bands teruggrijpen naar het verleden. Onderwerpen zijn dan de helden en martelaren van extreem-rechts. De Tweede Wereldoorlog is een grote inspiratiebron. De nationaal-socialistische ideologie is meestal de basis voor de verhaallijn. De teksten gaan vaak om het ‘onrecht’ dat de ‘witte beschaving’ is aangedaan. Sommige bands hebben een revisionistische inslag. Dat wil zeggen dat zij de holocaust ontkennen en het zien als een leugen. Zij willen als het ware de ‘herziene’ versie van de geschiedenis propageren waarin het Duitse volk geen blaam treft. Naast het strijdtoneel van de Tweede Wereldoorlog is ook de huidige samenleving een onuitputtelijke bron van inspiratie. Economische malaise is voor veel bands reden genoeg om flink uit te halen naar diverse minderheidsgroepen. Immigranten krijgen de schuld van het economisch slechte klimaat in de samenleving, zij zouden parasiteren op de welvaart. Naast onderscheid op grond van afkomst wordt er ook onderscheid gemaakt op grond van religie. De meeste bands veroordelen elke religie daar zij ervan uitgaan dat religie mensen passief maakt. Ook zou religie ervoor zorgen dat de mensen het belang van de ‘eigen staat’ uit het oog zouden verliezen. Sommige, met name Amerikaanse, bands erkennen wel het christendom. Zij laten zich inspireren door clubs als de KKK (). In vrijwel alle teksten wordt opgeroepen tot geweld tegen bevolkingsgroepen. De bands creëren, allen op hun eigen manier, een vijandsbeeld dat rassenhaat moet rechtvaardigen. De huidige trend is dat de bands zich nog steeds voornamelijk focussen op een zondebok, vaak immigranten. Maar ook de tegenstanders van de extreem-rechtse ideeën moeten het vaak ontgelden. Zo gebruikt Brigade M onder andere de tekst: “Voostanders van de multicultuur eindigen tegen de muur”. Het principe van de ‘Holy Racial War’ is vergelijkbaar met de religieuze ideeën over het vergaan van de aarde en de daarbijbehorende ‘dag des oordeels’. De grote laatste strijd zal zorgen voor het ‘duizend jarige rijk’. In de teksten van bands wordt hier ook vaak op gewezen. Meestal wordt deze oorlog ‘the great battle’ genoemd, soms ook wel ‘Ragnarok’, naar de Vikingmythologie.

Distributie De verspreiding van extreem-rechtse muziek vindt over het algemeen plaats door extreem-rechtse ondernemingen. Compact discs van sommige bands die als extreem-rechts bekend staan, zoals Marduk en Burzum, zijn echter gewoon in de cd-speciaalzaken te koop. In Nederland werd veel verspreid door Viking Sounds (Goes), en Berserker Records (Oestgeest). Tegenwoordig is alleen Nordisc (Leeuwarden) nog actief. Deze labels exporteren ook veel materiaal naar Duitsland. In Duitsland is een veel strengere controle op de distributie van deze bands. Het Duitse distributiebedrijf Darker than Black is door de Duitse overheid verboden. Ook de in Duitsland verboden bands Kreuzfeuer en Kraftschlag worden via Nederlandse distributiebedrijfjes verspreid. Er kan niet veel tegen worden gedaan. Er moeten harde bewijzen zijn dat de onderneming discrimineert of aanzet tot haat. Pas dan kan de volgende stap, een inval bij zo’n bedrijfje, plaatsvinden. Het bedrijfje heeft tegen die tijd al het verboden materiaal weggewerkt en gaat met een dubbele lijst werken; één keurige voor de openbaarheid en één die alleen intimi te zien krijgen. Eén van de grootste internationale verspreiders van fascistische en racistische muziek is het Amerikaanse bedrijf Panzerfaust. Bij datzelfde bedrijf zijn ook vlaggen te bestellen met symbolen uit het Derde Rijk. Bands laten zich meestal onder valse voorwendselen boeken om protesten te voorkomen. Toch zijn veel bands al bekend bij de diverse uitgaanscentra. Hierdoor is het mogelijk om de optredens niet door te laten gaan of af te zeggen. Soms gebeurt het dat de organisatie het over het hoofd ziet dat het om een extreem-rechtse band gaat. Vaak zijn dan de (landelijke) organisaties er nog op tijd bij om veel protest aan te tekenen bij het optreden en dit als nog niet door laten gaan.

(Internationale) organisatie Sinds 1985 komt in Engeland het tijdschrift Blood & Honour uit, een initiatief van Ian Stuart Donaldson. In het blaadje worden racistische en fascistische bands besproken. Ook staan er teksten in die jongeren moeten verleiden tot de extreem-rechtse ideologie. Het tijdschrift is inmiddels uitgegroeid tot een organisatie. Tegenwoordig zijn er veel internationale afdelingen van de organisatie opgericht. De Duitse afdeling is inmiddels verboden. In onder andere Scandinavië, Vlaanderen en Slovenië bestaat de organisatie nog. De doelstelling van de organisatie is de nationaal-socialistische overtuiging onder voornamelijk jongeren te verspreiden. Concerten zijn daar een goed propagandamiddel voor. Ook probeert de organisatie een eenheid te vormen binnen de fascistische politieke stromingen. Toch is het niet zo dat vanuit een politiek kader de concerten worden georganiseerd. De meeste fans handelen meer vanuit een racistisch standpunt dan vanuit politieke overwegingen. Politieke organisatie is er in Nederland nauwelijks, het gaat meer om kleine zelfstandige groeperingen. Bij deze groeperingen ontbreekt de führer-cultus tegenwoordig steeds meer. Wel is het zo dat leden van (inmiddels verboden) politieke organisaties zelf bandleden zijn. Tim Mudde is daar een voorbeeld van. Hij was bestuurder van de CP’86 en speelt nu samen met Jaspel Velzel (bestuur Berserker records) in de band Brigade M. Naast Blood & Honour bestaan nog tal van internationale organisaties die nationaal-socialisme als grootste ideaal hebben. Een aantal van deze bewegingen gebruikt het in combinatie met paganisme (heidendom). Deze versie gebruikt het nationaal-socialisme om tegen de onderdrukking door ‘Joden en andere gelovigen’ in te gaan. De bedoeling is de triomf van de ‘eigen’ cultuur (refererend aan de oude culturen van de Vikingen, Germanen of Kelten). De al eerder genoemde Varg Vikernes schrijft in dit kader vanuit zijn cel in Noorwegen ook pamfletten en artikelen. Dit doet hij voor zijn eigen internationale netwerk dat het Heathen Front heet. Deze organisatie heeft divisies in onder andere Nederland en Vlaanderen

Internet De laatste jaren is er een nieuwe vorm van verspreiding bijgekomen: het internet. Extreem-rechtse websites floreren als nooit tevoren. Op de sites (zoals die van Panzerfaust) worden vaandels, muziekproducties en dergelijke te koop aangeboden. Als er op deze sites een wachtwoord nodig is, kun je vaak volstaan met ‘Sieg’. Dit soort websites worden ook wel ‘hate sites’ genoemd. De website van Rahowa is hier een erg goed voorbeeld van. Er wordt informatie gegeven, de mogelijkheid om te reageren en om producten te kopen. (Deze producten zijn niet alleen via extreem-rechtse sites te koop, maar ook via veilingsites van Yahoo en amazon.com.) Verder worden ook in nieuwsgroepen discriminerende uitlatingen gedaan. Onderzoeksgroep Kafka en het Meldpunt voor Discriminatie op Internet (MDI) houden zich hiermee bezig. Zij melden dat na 11 september en de dood van Fortuyn (6 mei 2001) het aantal sites niet wezenlijk is toegenomen. Wel worden de sites veel vaker bezocht. Kafka en het MDI krijgen dan ook steeds meer meldingen van discriminatie binnen. Gezien het internationale karakter van internet is het moeilijk om (discriminerende) uitingen aan banden te leggen. De juridische regels omtrent vrijheid van meningsuiting verschilt per land. Domeinnamen met een expliciet ‘fout’ karakter zoals hitler.nl, hitlerjugend.nl en concentratiekamp.nl zijn eigendom van het internetbedrijf Namespace. Het bedrijf heeft de namen gekocht om misbruik te voorkomen. Hier lijkt ook de oplossing gevonden te zijn voor ‘hate sites’. Particulieren ondernemen zelf actie tegen beledigende internetpublicaties. Het internet wordt steeds meer een zelfregulerend systeem en dat is een positieve ontwikkeling voor de toekomst.

Conclusie Dit is slechts het topje van de ijsberg. Extreem-rechtse media-uitingen komen vaker voor dan dat er wordt gedacht. Extreem-rechtse bands gebruiken muziek als propagandamiddel. Het is niet meer alleen de radicale skinheadmuziek met racistische en fascistische songteksten. De muziekstijlen lopen tegenwoordig zeer uiteen. Vooral in de nieuwe muziekstromingen komt het rechtsextremisme vooral met symbolen tot uiting. De oudere stromen en ‘minder muzikaal hoogstaande muziek’ maken meer gebruik van directe verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog. Soms zijn de bands ondubbelzinnig en wordt er direct opgeroepen tot geweld tegen bepaalde groepen. De onderwerpen variëren van ‘romantische weergaven’ van vervlogen beschavingen tot onvrede met de huidige maatschappij. Eén element dat altijd in de teksten is terug te vinden is de aanwezigheid van een zondebok. Deze rol wordt meestal vervuld door een (etnische) minderheid. De eigen groep wordt altijd de beste gevonden. Nationalisme en patriottisme zijn belangrijke waarden en de basis voor het oproepen tot geweld. In Duitsland ligt de distributie van de extreem-rechtse (muziek)producten steeds meer aan banden. Organisaties worden verboden. Het gevolg is dat Nederlandse bedrijfjes veel van de activiteiten van de Duitse bedrijfjes overnemen. Gelukkig wordt er internationaal ook steeds meer aan gedaan om extreem- rechtse groeperingen aan banden te leggen. Toch moet er nog veel gedaan worden aan de aanpak van de distributiebedrijfjes. Eén van de problemen is dat de bedrijfjes vaak erg kleinschalig en dus moeilijk te traceren zijn. Een ander probleem is het aantonen van de racistische en fascistische bedoelingen van het bedrijf. De organisatie van de extreem-rechtse beweging is vooral een papieren organisatie. De leden ontvangen de tijdschriften en pamfletten waar de concerten in vermeld staan. Echte politieke organisatie wil (gelukkig) nog niet echt op gang komen, ondanks de pogingen van Blood & Honour. Wel zorgelijk zijn de laatste ontwikkelingen op internet. Bijna iedereen kan op internet schrijven en aanbieden wat hij wil. De bestrijding van discriminatie op internet wordt een steeds grotere klus. Een mogelijke aanpak van het probleem zou kunnen liggen in de initiatieven van de internetsurfers zelf. Elke keer als zij op internet een uiting tegenkomen die niet door de beugel kan, moet hier melding van worden gemaakt. Dit maakt de bestrijding van racisme en fascisme sneller en effectiever.

Gebruikte bronnen: • TWAFA, ‘Nazi Music’, webpublicatie • TWAFA, ‘Skinheads’, webpublicatie • Koevoet, Wim, ‘Extreem-rechtse band oefent in Muziekhuis’, Leids Dagblad , 3 oktober 2002 • Postma, John, ‘Neofolk-concerten afgelast’, Alert! , Juli/augustus 2002 • Korpershoek, Diana, ‘Rammstein provoceert graag’, Trouw , 3 december 2001 • Postma, John, ‘Rumoer op een Nederlands pop-podium’, Alert! , herfst 2001 nummer 3 • Postma, ‘John, Blood & Honour’, Alert! , lente 2001, nummer 1 • Wit, Gerrit de, ‘Politie inval bij Berzerker Records’, De Fabel van de illegaal 42 , nov/dec 2000 • Postma, John, ‘Neo Folk of nieuw-rechts?’, Alert! , Winter 2000, nummer 2 • Casteren, Joris van, ‘Muziek met een bruin randje’, De Groene Amsterdammer , 4 november 2000 • Blokker, Bas, ‘’Nazi-muziek’ blijkt groeisector’, NRC Handelsblad , 19 september 2000 • Planet, ‘Duitse media starten portal tegen rechtsextremisme’, 13 augustus 2000 • Postma, John, ‘Rechts-extremisme en Black Metal’, Alert! , zomer 2000, nummer 1 • Vollaard, Jan, ‘Extreem-rechts. Obscuur, knullig of jeugdzonde’, NRC Handelsblad , 8 juni 2000 • Klaver, Marie-José, ‘Extreem-rechts. Het Derde Rijk is virtueel terug’, NRC Handelsblad , 8 juni 2000 • Wunderlich, Eike & Wohlrab, Hans, ‘Music that maims’, Searchlight , september 1999 • Lööw, Heléne, ‘White noise music – an international affair’, freemuse , november 1998 • ‘De BVD, de universiteit van extreem-rechts’, Amok/VD , herfst 1998 • Kemper, Peter, ‘Immer aggressiver Flirt mit dem Grauen’, Frankfurter Allgemeine Zeitung , 14-11- 1992 • Kagie, Rudie, ‘De regelrechte nachtmerrie van Type O Negative’, Vrij Nederland , 4 januari 1992