Extreem Rechts 1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Extreem Rechts 1. Begrippen 2. Wat is extreem-rechts - de band met jongeren? 3. Overzicht van extreem-rechtse groepen in Nederland 4. Extreem-rechtse symboliek binnen subculturen 5. Muziek en extreem-rechts Bron: Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR) www. Lbr.nl Schaatsbaan 51 3013 AR Rotterdam Telefoon: 010 – 201 02 01 Fax: 010 – 201 02 22 1. Begrippen Termen als vooroordelen, discriminatie en racisme worden vaak te pas en te onpas door elkaar gebruikt. Wie wil reageren op ‘negatieve uitlatingen’ moet eerst weten waar hij of zij op reageert. Daarom wordt in het eerste deel van dit dossier stilgestaan bij deze termen en hun onderlinge samenhang. Vooroordelen Vooroordelen zijn oordelen of opvattingen over mensen die niet getoetst zijn aan feiten. Een bepaalde groep mensen wordt een kenmerk toegeschreven, zonder dat dat bewezen kan worden, zoals: “Islamieten zijn gevaarlijk”. Meestal zijn vooroordelen negatief. Soms is er wel een verband tussen voordelen en bepaalde feiten, maar wordt een feit dat opgaat voor een persoon of een kleine groep toegedicht aan een hele bevolkingsgroep, zoals: “Alle asielzoekers zijn economische vluchtelingen.” Discriminatie Discriminatie is het maken van onderscheid op onterechte gronden als gevolg waarvan een individu of een groep nadeel ondervindt. Een werkgever die geen mensen van buitenlandse afkomst wil aannemen discrimineert. Het feit dat iemands ouders Turks zijn is niet van belang bij een sollicitatie. Wel van belang is of iemand bijvoorbeeld beschikt over de juiste diploma’s en werkervaring. Mensen kunnen op verschillende gronden gediscrimineerd worden, bijvoorbeeld omdat zij vrouw/man, homo/hetero of jong of oud zijn, of vanwege hun afkomst, huidskleur, handicap of geloof. Geen onderscheid maken leidt soms ook tot discriminatie. Bijvoorbeeld wanneer bij een vacature hogere (diploma)eisen worden gesteld dan voor een functie noodzakelijk is. Mensen die geschikt zijn voor de functies, maar niet aan de gestelde eisen kunnen voldoen, worden dan onterecht uitgesloten. Binnen het begrip discriminatie kan onderscheid worden gemaakt tussen diverse vormen van discriminatie, zoals directe en indirecte discriminatie, bewuste en onbewuste discriminatie en incidentele en structurele discriminatie . Directe discriminatie: rechtstreekse ongelijke behandeling/benadeling. Indirecte discriminatie: regels of gedragingen die ongelijk uitwerken. Bewuste discriminatie: opzettelijk mensen achterstellen. Onbewuste discriminatie: zonder dat het de bedoeling is mensen discrimineren of uitsluiten. Incidentele discriminatie: eenmalige discriminatie. Structurele discriminatie: systematische achterstelling of benadeling van groepen. Discriminatie is meestal een combinatie van de verschillende vormen. Discriminerende regels zijn meestal niet discriminerend bedoeld, scheldpartijen daarentegen wel. Racisme Discriminatie heeft betrekking op gedrag en handelen, en kan op verschillende gronden plaatsvinden. Dat is hierboven beschreven. Racisme daarentegen heeft betrekking op een stelsel van denkbeelden waarin onderscheid wordt gemaakt tussen mensen op grond van hun afkomst, nationaliteit of huidskleur. Globaal is racisme te omschrijven als een ideologie, waarbij wordt uitgegaan van de superioriteit van de ene groep ten opzichte van andere groepen. Ook met betrekking tot racisme kan er onderscheid gemaakt worden tussen verschillende vormen van racisme: Oud racisme: opvattingen waarbinnen het menselijk ras wordt onderverdeeld in rassen en het ene ras superieur geacht aan het andere. Nieuw racisme/ cultureel racisme: opvattingen waarbij niet langer raskenmerken een rol spelen, maar waarbinnen de nadruk wordt gelegd op afkomst en cultuur. Etnische groepen worden gezien als ‘anders’ en andere culturen worden doorgaans gezien als inferieur of niet inpasbaar in de westerse samenleving. Bron onder andere: ‘Met de Mond vol Tanden- Reageren op racistische uitingen’, ADB Schiedam, 1996, zie ook ‘So What?!’. 2. Wat is extreem-rechts - de band met jongeren? Extreem-rechts is vooral een ‘containerbegrip’, een verzameling van verschillende ideeën en ideologische deelbegrippen. In die verzameling zijn elementen opgenomen van racisme, nationalisme, eurocentrisme, afkeer van parlementaire democratie en antisemitisme. De meeste extreem-rechtse organisaties onderscheiden zich onderling door het leggen van verschillende accenten bij deze onderwerpen. Vaak maken zij vooral duidelijk waar zij tegen zijn, en is het veel minder duidelijk waar zij voor zijn. De genoemde kenmerken (onderdelen van de container) zijn nauw met elkaar verweven. Hieronder een toelichting op de begrippen en de manier waarop verschillende extreem-rechtse groepen die gebruiken. Racisme: Tegenwoordig worden binnen extreem-rechtse groepen vooral ideeën uit het het concept cultureel racisme gehanteerd. ‘Raskenmerken’ spelen niet langer een rol, de nadruk wordt gelegd op afkomst en cultuur. Etnische groepen worden gezien als ‘anders’ en andere culturen worden doorgaans gezien als inferieur aan – of niet inpasbaar in de westerse samenleving (cultureel racisme). Zelden is er nog sprake van opvattingen waarbij het menselijk ras wordt onderverdeeld in rassen en het ene ras superieur geacht wordt aan het andere (oud racisme). Nationalisme: In ideologisch opzicht is er meestal sprake van een sterke oriëntatie op het ‘eigene’ en een afkeer van het ‘vreemde’. Het nationalisme kan via verschillende scheidslijnen lopen. Een deel van extreem-rechts in Nederland richt zich primair op Duitsland (nationaal-socialisme), terwijl een andere deel zich richt op de Nederlandse taalgebieden (Nederland, Vlaanderen en Zuid- Afrika). De nationalistische oriëntatie is echter veelal vooral eurocentristisch (bijvoorbeeld anti-islamitisch) en op cultureel racisme gefundeerd. Het nationalisme uit zich bij een deel van extreem-rechts ook in een sterk anti-Amerikanisme en een afkeer van Amerikaanse invloeden. Eurocentrisme: Het idee dat de Europese (westerse) cultuur superieur is aan niet-westerse culturen. Bijvoorbeeld het idee dat de islam een ‘achterlijke cultuur’ is. Afkeer van (parlementaire) democratie: Extreem-rechts uit altijd hevige kritiek op het ‘gevestigde’ politieke bestel en op de parlementaire democratie. Soms wordt het afschaffen dan wel omvormen van de (parlementaire) democratie bepleit, maar vaak gaat men niet verder – of durft men niet verder te gaan – dan het fel bekritiseren van het parlementaire stelsel. De kritiek op de parlementaire democratie gaat hand in hand met een streven naar een sterke staat, een hiërarchische ordening van de samenleving. Extreem-rechts heeft autoritaire en intolerante trekken, populair is bijvoorbeeld een thema als de herinvoering van de doodstraf, daarnaast keert extreem-rechts zich fel tegen progressieve en linkse organisaties en personen. Het intern democratische gehalte van extreem-rechtse organisaties is doorgaans gering. Dat is deels een verklaring voor de vele ruzies en afsplitsingen bij deze organisaties. Antisemitisme: Antisemitisme is alleen bij enkele extreem-rechtse organisatie een ideologisch hoofdpunt. Vaak zijn dat groepen die openlijk neonazisme propageren en in hun ideologie aansluiten bij het Derde Rijk. Antisemitische clichés komen vaker voor in extreem-rechtse kringen. Het vooroordeel dat ‘joden een grote invloed op de media en de overheid hebben en er daarom niets over joden gezegd mag worden’, is een terugkerend onderdeel van extreem-rechtse argumentaties. Organisatie extreem-rechtse groepen In organisatorisch opzicht wordt extreem-rechts gekenmerkt door een geringe stabiliteit: veel onderlinge verdeeldheid, splitsingen en scheuringen. Niet zelden is verschil van mening over de koers inzet van onderlinge conflicten. Vaak duiken dezelfde activisten in nieuwe clubjes en samenstellingen op (zie ook elders op deze site, Extreem-rechts in Nederland ). Extreem-rechts staat in Nederland voor een doorlopend dilemma. Strenge wetgeving en maatschappelijke afkeer van rechts-radicalisme maken het om juridische en electorale redenen noodzakelijk gematigd op te treden, maar zo’n gematigde opstelling stoot ook (potentiële) leden af. Een radicale opstelling leidt echter tot juridische vervolging en maatschappelijke marginalisering. Voor radicale en verboden standpunten is wel ruimte te vinden op het internet, middels websites die gehost worden in het buitenland. De anonimiteit van het internet wordt ook gebruikt in chatboxen en op webfora. Ten onrechte ontstaat zo op internet een beeld van een gedegen en groot netwerk van extreem- rechts. Extreem-rechts en jongeren Extreem-rechts wordt bij bepaalde jongeren als een normaal onderdeel van hun subcultuur gezien. Kleding, symbolen en muziek met een extreem-rechtse achtergrond zijn voor deze jongeren een kenmerk van hun blanke subcultuur, een deel van hun leven. Anders dan vaak gedacht, hangen zijn meestal geen gesloten (extreem-rechts/neonazistisch) wereldbeeld aan en ook de connectie met het nationaal-socialisme is niet (meer zo) belangrijk. Het gaat de jongeren meer om hun eigen groep en om een afgrenzen van alles wat ‘vreemd’ is, een sfeer van ‘wij’ en ‘zij’. Het is daarom belangrijk niet iedere jongere met bepaalde kleding, zoals een bomberjack, kistjes of een Lonsdale-shirt meteen als neonazi te zien. Voor veel jongeren is dit soort kleding en gedrag gewoon een vorm van protest. Een boksersmerk als Lonsdale of legerkistjes stralen kracht uit. Jongeren willen zich zo onderscheiden van andere jeugdculturen en hun eigen plek afbakenen. Ze luisteren naar skinheadmuziek of gabba-house