Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Jak rozwija ć klaster - praktyczny

przewodnik

DTI nap ędza nasze ambicje -„bogactwo dla wszystkich” poprzez prace na rzecz stworzenia lepszego środowiska sukcesu biznesowego w Wielkiej Brytanii. Pomagamy ludziom i przedsi ębiorstwom w osi ągni ęciu wi ększej produktywno ści poprzez promowanie przedsiębiorstw, innowacyjno ści oraz kreatywno ści.

Wspieramy brytyjski biznes w kraju i zagranic ą. Silnie inwestujemy w światowej klasy nauk ę oraz technologie. Chronimy prawa ludzi pracuj ących oraz konsumentów. Opowiadamy si ę za uczciwymi i otwartymi rynkami w Wielkiej Brytanii, Europie i na całym świecie.

2 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

dti

Jak rozwija ć klaster - Praktyczny Przewodnik

Raport przygotowany dla Departamentu Handlu i Przemysłu oraz angielskich Regionalnych Agencji Rozwoju (RDAs) przez firm ę Ecotec Research & Consulting

3 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik SPIS TRE ŚCI

SPIS TRE ŚCI

Przedmowa 5

1. Wprowadzen 7 ie

CZ ĘŚĆ A Strategia klastra

2. Rozwój strategii opartych na klastrach 12

3. Mierzenie (ocena) rozwoju klastrów 19

CZ ĘŚĆ B: ‘Co działa”?: Polityka działania w celu wspierania klastrów

4. Krytyczne czynniki sukcesu 25 5. Czynniki wspieraj ące oraz polityki sukcesu 43

6. Instrumenty komplementarne oraz uwarunkowania polityki sukcesu 54

ZAL ĄCZNIKI A: Przypisy 58

B: Bibliografia 61

C: Słowniczek 69

D: Konsultanci 77

E: Poradnik oceny rozwoju klastra 79

4 Jak rozwij ać klaster - pra ktyc zny przewo dnik

Lord Sainsbury

PRZEDMOWA

W zglobalizowanym i technologicznie zaawansowanym świecie, przedsi ębiorstwa coraz cz ęś ciej ł ącz ą si ę w celu wygenerowania wi ększej konkurencyjno ści. To zjawisko – klastrowanie (clustering) – jest widoczne na całym świecie.

Ka żdy zna klaster IT w Silikonowej Dolinie lub klaster usług finansowych w londy ńskim City. Są to znane przykłady, ale klastrowanie ma miejsce w całej Wielkiej Brytanii. Mapa klastrów DTI, opracowana w 2001 r., pokazuje klastry na terenie całej Wielkiej Brytanii: przemysł lotniczy na północnym zachodzie, przemysł tekstylny na East Midlands oraz przemysł informatyczny (IT) wzdłu ż autostrady M4 to najwa żniejsze z nich. Klastrowanie ma stałe pozycj ę w Wielkiej Brytanii, a celem tego przewodnika jest pomoc w osi ągni ęciu jeszcze wi ększego sukcesu.

Wiele pisano na temat korzy ści klastrowania , du ży wysiłek wło żono w identyfikacj ę (mapping) klastrów, jednak zaskakuj ąco mało uwagi po świ ęcono na zebranie najwa żniejszych materiałów dotycz ących czynników krytycznych dla rozwoju klastra. Niniejszy dokument ma na celu wypełnienie tej luki.

Przedstawia on analiz ę oraz materiał badawczy, aby wskaza ć, w jaki sposób decydenci mog ą wspomóc w rozwoju klastrów. Podej ście przedstawione w tym dokumencie nie mo że zagwarantowa ć sukcesu, ale działania polityki, zawarte w tym dokumencie, pokazuj ą najlepsze praktyki i powinny stanowi ć platform ę lokalnych strategii klastrów w regionie, opart ą na mocnych dowodach.

Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Ciesz ę si ę bardzo, że podczas opracowywania tego dokumentu DTI ści śle współpracowała z Regionalnymi Agencjami Rozwoju oraz kolegami z Mersey Partnership . Jest to wa żne, poniewa ż skuteczne polityki rozwoju klastrów musz ą by ć realizowane regionalnie i lokalnie.

Mam nadziej ę, że niniejszy dokument b ędzie stanowił cenny dodatek do agend klastrów Regionalnych Agencji Rozwoju, które udost ępni ą go partnerom biznesowym oraz samorz ądom w celu opracowania polityk pomocnych w dalszym rozwoju klastrów w Wielkiej Brytanii.

Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

1. WPROWADZENIE

Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik jest przewodnikiem opartym na dowodach i skierowanym do osób zaanga żowanych w realizacj ę polityki rozwoju klastrów na szczeblu lokalnym. Ma on przedstawi ć cenne informacje źródłowe na temat tego „co działa” i „co nie działa”.

Podr ęcznik jest oparty na sumiennej analizie ograniczenia rynkowe. skuteczno ści interwencji klastrów, a dokumenty potwierdzajace t ę ocen ę s ą dost ępne pod Czym s ą klastry? adresem www.dti.gov.uk/economics. Klastry to grupy powi ązanych ze sob ą gał ęzi Niniejszy raport został podzielony na dwie cz ęś ci: przemysłu. Maj ą one dwa kluczowe elementy. Po pierwsze, przedsi ębiorstwa w klastrze • Cz ęść A przedstawia porady dotycz ące musz ą by ć powi ązane. Po drugie, grupy sposobu opracowania i pomiaru strategii powi ązanych przedsi ębiorstw znajduj ą si ę we klastrów. wzajemnym bliskim s ąsiedztwie. Inaczej rzecz • Cz ęść B przedstawia przykłady ujmuj ąc, klastry to: rodzajów interwencji, które mog ą zach ęci ć do pomy ślnego rozwoju klastrów. „Geograficzne koncentracje powi ązanych ze sob ą przedsi ębiorstw, “Kluczowym zagadnieniem jest wiedza, wyspecjalizowanych dostawców, kiedy nale ży interweniowa ć a kiedy usługodawców, przedsi ębiorstw zrezygnowa ć. Czasami rozwój klastrów w powi ązanych gał ęziach przemysłu oraz mo że wi ąza ć si ę ze znaczn ą administracj ą instytucji stowarzyszonych (np. – technologia zmienia si ę gwałtownie i nie uniwersytetów, agencji standaryzacji oraz zawsze sprzyja strukturom komitetów.” stowarzysze ń handlowych) (Obserwacje Praktyka, 2002 r.) w szczególnych obszarach, które konkuruj ą, ale równie ż współpracuj ą." (Porter, 1998) W niniejszym Przewodniku zało żono, że interwencja polityki nie mo że spowodowa ć Powi ązania pomi ędzy przedsi ębiorstwami s ą utworzenia klastra z niczego, ale mo że zarówno pionowe, np. poprzez ła ńcuchy wspomóc rozwój ju ż istniej ących klastrów. zakupów, sprzeda ży, jak i poziome, poprzez Wyra żone jest równie ż stanowisko, że klastry produkty i usługi komplementarne, brane pod uwag ę przez praktyków zostały ju ż stosowanie podobnych wyspecjalizowanych zidentyfikowane. W rezultacie, nie produktów, technologii oraz standardów, zastanawiamy si ę nad pytaniem czym jest a tak że np. innych powi ąza ń. Wi ększo ść klaster. Dlatego te ż niniejszy Przewodnik z nich wł ącza tak że uwarunkowania lub sieci koncentruje si ę na tym, co powoduje, że tworzy społeczne, które przynosz ą korzy ści dla si ę skuteczny klaster (klaster sukcesu) oraz w zaanga żowanych przedsi ębiorstw. jaki sposób praktycy mog ą wpływa ć na ten proces. Interwencje mog ą w najlepszym przypadku usprawni ć oraz pobudzi ć pełne sukcesów działania klastrów, ale musz ą by ć one oparte na racjonalnym podej ściu, które stara si ę przezwyci ęż yć niepowodzenia i

7 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

• Umo żliwianie rozwoju infrastruktury dla Wspólna lokalizacja zach ęca do formowania profesjonalnych usług prawniczych, klastrów pomi ędzy przedsi ębiorstwami. Mo że finansowych oraz innych. zwi ększy ć ich znaczenie przynosz ąc korzy ści wynikaj ące z funkcjonowania w sieci. Obszar Klastrowanie jest jedn ą z kluczowych sił geograficzny obejmuj ący klastry mo że si ę nap ędowych wzrostu gospodarczego w skali znacznie ró żni ć. W przypadku niektórych lokalnej, w miastach oraz regionach. Jednak klastrów mo że istnie ć wiele sieci o zasi ęgu przyj ęcie podej ścia klastra nie jest jedyn ą regionalnym, krajowym i nawet metod ą zach ęty do regionalnego wzrostu mi ędzynarodowym. ekonomicznego. Nieformalne ł ączenie w sieci, rozwój ła ńcuchów dostaw oraz podnoszenie Dlaczego nale ży skupi ć si ę na klastrach? umiej ętno ści siły roboczej odgrywaj ą rol ę w podnoszeniu ich konkurencyjno ści oraz Klastrowanie mo że nie ść ze sob ą szerok ą powoduje dalszy rozwój. gam ę korzy ści zarówno dla biznesu, jak i dla szeroko poj ętej gospodarki. S ą to mi ędzy Jakie czynniki le żą u podło ża innymi: sukcesu klastra?

• Zwi ększony poziom wiedzy . Ka żdy klaster jest inny, ale kilka wspólnych Przedsi ębiorstwa maj ą wi ększe pole cech wyró żnia si ę jako podstaw ę rozwoju 1 manewru dla swoich ła ńcuchów dostaw skutecznych klastrów na całym świecie . i uzyskuj ą potencjał wynikaj ący z wymiany Wspólne cechy maj ą ró żne wagi, od “l żejszych wiedzy i współpracy pomi ędzy sob ą. elementów” działania klastra, takich jak rozwój • Zdolno ść przedsi ębiorstw do ł ączenia sieci i instytucji, poprzez „ci ęż sze", takie jak komplementarnych umiej ętno ści w celu istniej ąca infrastruktura lub obecno ść du żych ubiegania si ę o wi ększe zamówienia, przedsi ębiorstw, do bardziej nienamacalnych o które jako pojedyncze jednostki nie aspektów, takich jak istnienie przywództwa lub byłyby w stanie konkurowa ć. kultura gospodarcza. Mo żna równie ż • tencjał dla gospodarki o du żej skali, zidentyfikowa ć wiele innych czynników, które słu żą cy dalszemu rozwojowi specjalizacji przyczyniły si ę do rozwoju skutecznych produkcji w ramach ka żdego klastrów, takich jak dost ęp do rynków, finansów przedsi ębiorstwa, poprzez wspólne zakupy oraz specjalistycznych usług. podstawowych surowców, w celu uzyskania atrakcyjnych rabatów lub Rysunek 1 [poni żej] przedstawia wzgl ędne wagi poprzez wspólny marketing. wspólnych czynników sukcesu na tle • Wzmocnienie społecznych i innych szerokiego wachlarza ró żnych klastrów nieformalnych powi ąza ń, prowadz ących w ró żnych regionach i w ró żnych okresach do powstawania nowych pomysłów oraz czasowych. podejmowania nowych działalno ści biznesowych. Z punktu widzenia podstawy dowodowej, • Usprawniony przepływ informacji mo żna okre śli ć trzy czynniki, które w ramach klastru, np. umo żliwiaj ący posiadaj ą decyduj ące znaczenie dla usługodawcom finansowym ocen ę, kto jest rozwoju skutecznych klastrów: dobrym przedsi ębiorc ą, a ludziom biznesu informacj ę, kto świadczy dobre usługi wsparcia. 8 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

• krytyczne czynniki sukcesu; Owe komplementarne czynniki, takie jak • czynniki wspieraj ące sukces; doradztwo, mog ą wspiera ć indywidualn ą • komplementarne czynniki sukcesu. działalno ść gospodarcz ą, ale nie s ą wył ącznie ukierunkowane na klastry. Trzy „ krytyczne czynniki sukcesu ” to: Nale ży podkre śli ć w tym miejscu, że dowody • obecno ść funkcjonuj ących sieci nie okre ślaj ą zale żno ści pomi ędzy dowolnym i partnerstw (powi ąza ń); z tych czynników i rozwojem skutecznych • silna baza innowacyjna ze wspieraj ącymi klastrów, po prostu s ą one w mniejszym lub działaniami B+R tam, gdzie to wła ściwe; wi ększym stopniu obecne w skutecznych • stnienie silnej bazy umiej ętno ści. klastrach. Wszystkie z przeanalizowanych przypadków skorzystały w mniejszym lub Cztery inne czynniki wydaj ą si ę równie ż mie ć wi ększym stopniu z interwencji opracowanej swój wkład w sukces rozwoju klastrów, ale nie w celu przezwyci ęż enia niepowodze ń są tak wyra źnie przedstawione w dowodach: rynkowych oraz ogranicze ń rozwojowych.

• odpowiednia infrastruktura fizyczna; • obecno ść du żych przedsi ębiorstw; • silna kultura korporacyjna; • dost ęp do źródeł finansowania.

W ko ńcu szeroka gama innych czynników uzupełnia rozwój skutecznych klastrów w innych okoliczno ściach.

Rysunek 1 : Krytyczne czynniki sukcesu rozwoju klastra

Krytyczne czynniki sukcesu zidentyfikowane w literaturze badzwczej

Partnerstwo w sieci Innowacyjne technologie Kapitał ludzki Inftastruktura Obecno śc du żych firm Przedsi ębiorczo ś firm Dost ęp do źródeł finansowania Usługi specjalistyczne Dostep do rynków Dost ęp do usług wspieraj ących biznes Konkurencja Kryteriasukcesu Dost ęp do informacji Komunikacja Przywództwo Aspekty wirtualne / ICT Zewn ętrzne wpływy ekonomiczne

0 10 20 30 40 50 60 70 80 Source: Ecotec % artykułów przedstawiaj ących kryteria sukcesu

9 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Kto powinien si ę zaanga żowa ć?

Głównymi uczestnikami w rozwoju klastrów musz ą by ć zaanga żowane przedsi ębiorstwa. Wył ącznie dzi ęki ich aktywno ści klaster b ędzie si ę wzmacniał i rozwijał. Dlatego te ż liderzy biznesowi odgrywaj ą kluczow ą rol ę. Jednak nie s ą oni jedynymi „aktorami”. Instytucje edukacyjne odgrywaj ą równie ż swoj ą rol ę i okazały si ę w niektórych przypadkach wa żnymi katalizatorami w rozwoju klastrów. Uniwersytety mog ą odgrywa ć rol ę edukacyjn ą, ale mogą równie ż by ć kluczowymi uczestnikami w promowaniu bada ń i rozwoju oraz innowacyjno ści klastra.

Inni uczestnicy, w tym po średnicy finansowi, tacy jak firmy z kapitałem podwy ższonego ryzyka oraz organizacje świadcz ące usługi biznesowe, posiadaj ące wiedz ę wła ściw ą dla klastra. Wszystkie te organy mog ą pomóc we wzmacnianiu rozwoju klastra oraz odegra ć rzeczywist ą rol ę w tym procesie. W ko ńcu, lokalne władze, Regionalne Agencje Rozwoju oraz inne instytucje wpływaj ące na rozwój ekonomiczny mog ą by ć zainteresowane usprawnieniem rozwoju klastrów poprzez wspieraj ącą polityk ę interwencyjn ą. Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

CZ ĘŚĆ A. Strategia klastra

Cz ęść A - przedstawia podej ścia w opracowywaniu strategii klastra.

Rozdział 2 - ilustruje rodzaje czynników, które musz ą zosta ć uwzgl ędnione podczas opracowywania strategii klastra.

Rozdział 3 - porusza kwestie stosowanych instrumentów.

11 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

2. Rozwój strategii opartych na klastrach

Ten rozdział krótko przedstawia podwaliny formułowania strategii klastra. Bada on główne elementy strategii promowania rozwoju klastra.

Kluczowe aspekty strategii klastra.

Kluczowe aspekty strategii opartych na klastrach zostały przedstawione na poni ższym wykresie i składaj ą si ę z:

1. Mobilizacji : budowania zainteresowania oraz uczestnictwa. 2. Diagnozy : identyfikacji oraz zdefiniowania klastra, a nast ępnie okre ślenia jego mocnych i słabych stron. 3. Strategii współpracy : okre ślenia działa ń wymaganych do promowania rozwoju klastra, w powi ązaniu z głównymi udziałowcami klastra. 4. Wdro żenie : Wdro żenie tych działa ń. Wraz z pocz ątkiem wdra żania strategii klastra, pojawia si ę pi ąty aspekt: 5. Ocena : Monitorowanie oraz ocena wyników i przegl ąd tre ści strategii.

Rysunek 2 : Opracowanie strategii rozwoju klastra

12 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Kluczowe elementy Build interest and participation – stwórz zainteresowanie oraz uczestnictwo Identify and define cluster(s) – okre śl i zdefiniuj klaster (klastry) Identify and prioritise challenges and actions with stakeholder – okre śli i ustal z udziałowcami priorytety dla wyzwa ń oraz działa ń Build commitment and mechanizm to implement policies – wypracuj zaanga żowanie oraz mechanizmy wdra żania polityk Mobilisation – mobilizacja Diagnosis – diagnoza Implementation – wdra żanie Collaborative strategy – wspólna strategia Cluster policy – polityka klastra

13 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Rysunek 3 : Etapy cyklu życia klastra

Embryonic – etap embrionalny Established – etap stabilny Mature – etap dojrzały Declining – etap upadaj ący

Nale ży pami ęta ć, że przedstawione etapy nie charakter musi podlega ć prawu popytu. musz ą nast ępowa ć po sobie - pierwsze dwa Nale ży równie ż poło żyć nacisk na spójn ą aspekty, mobilizacja i diagnoza, mog ą zosta ć polityk ę interwencji." np. zamienione w kolejno ści. Ró żne etapy s ą czasami z natury bardzo interaktywne. (Obserwacje Praktyka, 2002 r.) Kluczowym elementem jest opracowanie zintegrowanego podej ścia do współpracy Klastry maja rozpoznawalny z przedsi ębiorstwami i instytucjami cykl życia zaanga żowanymi w klaster. Poprzez dyskusje oraz wspóln ą prac ę zaanga żowanych stron, Klastry s ą dynamiczne i maj ą rozpoznawalny mog ą zosta ć zidentyfikowane wewn ętrzne cykl życia. Interwencje, które s ą wła ściwe we mocne i słabe strony, a zewn ętrzne zagro żenia wczesnym etapie rozwoju, b ędą i szanse – uwypuklone. Strategia klastra mo że prawdopodobnie ró żniły si ę od tych wła ściwych wi ęc okre śli ć, gdzie interwencje s ą wła ściwe i w dla pó źniejszych etapów. Cykl życia jest cz ęsto jaki sposób maj ą by ć one ukierunkowane. opisywany w ró żny sposób, ale mo żna go przedstawi ć za pomoc ą procesu cyklicznego “Wszystkie interwencje s ą powi ązane składaj ącego si ę z 4 etapów: mi ędzy sob ą. Istnieje potrzeba stworzenia spójnego pakietu wsparcia, którego • Klastry embrionalne – te we wczesnych

14 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik etapach rozwoju. • Klastry ustabilizowane – te, które postrzega si ę jako maj ące mo żliwo ści dalszego rozwoju. • Klastry dojrzałe – te, które s ą stabilne lub, którym dalszy rozwój sprawi trudno ści. • Klastry upadaj ące – te, które osi ągn ęły swój szczyt i które upadaj ą lub chyl ą si ę ku upadkowi - klastry w tym stadium mog ą si ę czasami odrodzi ć i wej ść ponownie w cykl rozwoju.

15 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Poruszanie si ę między poszczególnymi znalezieniem iskry przedsi ębiorczo ści, która etapami mo że by ć po prostu funkcj ą cyklu nada mu bieg. Siły kryj ące si ę za życia bran ży, odzwierciedlaj ącej cykl powstaniem klastra ró żni ą si ę od tych produktu dla konkretnego klastra. Wraz dojrzewaniem bazy technologicznej niezb ędnych do zapewnienia jego ci ągłego i produkcyjnej klastra, w celu utrzymania rozwoju. Chocia ż rosn ące zyski i efekty skutecznego działania wymagana jest zewn ętrze mog ą nap ędza ć rozwój klastra, to innowacja. W niektórych przypadkach mo że pocz ątkowa iskra jest du żo trudniejsza do nast ąpi ć przej ście do nowej formy pracy lub uzyskania i bardziej ryzykowna do nowego obszaru rynku, aby zapobiec upadkowi klastra i ponownie ustanowi ć cykl. pod ąż ania.” (Bresnahan i inni, 2002) W praktyce klastry b ędą si ę prawdopodobnie rozwijały, kwitły i mutowały w bardziej skomplikowany sposób ni ż uproszczona Inny dowód (dokument) sugeruje, że konkretne prezentacja przedstawiona tutaj. rodzaje interwencji pozostaj ą wła ściwe przez cały okres życia klastra, ale wymagana „Regiony przemysłowe potrzebuj ą intensywno ść zmienia si ę wraz ze sposobem pewnego rodzaju czynnika jej stosowania, uwzgl ędniaj ąc skład klastra pobudzaj ącego lub interwencji, s ą jak oraz rang ę uczestnicz ących w nim instytucji. organizmy, które maj ą martwe i żyj ące cz ęś ci i przechodz ą proces Rozwój strategii klastrów ewolucyjny." (Obserwacje Praktyka, 2002 r.) Praktycy działaj ący w dziedzinie klastrów musz ą uwzgl ędni ć jego rodzaj, stap rozwoju ą ę ą Najnowsze badania sugeruj ą, że ró żne oraz skład. Osi ga si to poprzez dobr ę ę ę interwencje b ędą wła ściwe na ró żnych diagnoz oraz prac z przedsi biorstwami ą etapach cyklu życia klastra. W niniejszym i wszystkimi podmiotami klastra. Opracowuj c Przewodniku zwracamy uwag ę na strategi ę klastra praktycy musz ą wzi ąć pod ę konkretne działania, które mog ą by ć uwag poziom specyficznej charakterystyki niezb ędne na ró żnych etapach rozwoju klastra, z którym pracuj ą. klastra. W klastrach embrionalnych, władze oraz po średni brokerzy mog ą by ć wa żni w Podczas opracowywania strategii i działa ń zach ęcaniu do współpracy i działa ć jako klastra praktycy powinni by ć kreatywni i strzec brokerzy informacyjni. Rola ta mo że by ć si ę przenoszenia do świadcze ń innych grup bez zb ędna w pó źniejszym etapie. Zach ęcanie uwzgl ędnienia cech wła ściwych danemu do otwarto ści i innowacyjno ści w dojrzałych klastrowi. Umo żliwienie przedsi ębiorstwom i upadaj ących klastrach jest niezb ędne do oraz organizacjom funkcjonuj ącym w klasterze unikania niebezpiecze ństwa regionalnego uczestniczenia we własnych działaniach mo że zamkni ęcia si ę. Pomaga to nie tylko okaza ć si ę równie skuteczne jak interwencja w utrzymaniu konkurencyjno ści bezpo średnia. Chocia ż znane s ą gotowe tradycyjnych klastrów, ale stanowi równie ż narz ędzia, to dokładny kształt i waga punkt wyj ściowy dla promowania rozwoju przykładana do ka żdego z nich b ędą ró żne. nowych gał ęzi przemysłu.

“Mówi ąc wprost, nasz argument polega na tym, że procesy rozpoczynania i utrzymywania klastra maj ą ró żne ekonomie. Rozpoczynanie klastra wi ąż e si ę po pierwsze, z budowaniem fundamentów ekonomicznych dla przemysłu lub technologii, a po drugie, ze 16 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

z szeregiem polityk wdro żonych „Praktycy nie powinni kierowa ć si ę przez Land, który próbował uniwersalnymi politykami" stworzy ć niezb ędn ą baz ę instytucjonaln ą dla rozwoju klastra. (D’Oetreppe, 2003) Obejmowało to:

• Promowanie nowych „Przedsi ębiorstwa tworz ą krytyczne obszarów technologii. poł ączenie mi ędzy sob ą w takim • Stworzenie parków i agencji stopniu, że, aby klaster skutecznie biotechnologicznych, centrów si ę rozwijał, uczestnicy b ędą musieli oprogramowania, technologii stworzy ć pewn ą form ę roboczego infrastruktury ruchu, autostrad partnerstwa." danych oraz miasteczek nauki. • Utworzenie centrum transferu (Obserwacje Praktyka, 2002 r.) technologii (we współpracy z władzami lokalnymi). Strategie klastrów powinny równie ż • Wsparcie centrów technologii rozró żnia ć interwencje, które s ą i nie s ą dla nowych przedsi ębiorstw. specyficzne dla klastra, ale które mog ą • Utworzenie „Nowych Stowarzysze ń przyczyni ć si ę do jego rozwoju. Np. Biznesowych" skierowanych do poprawa infrastruktury jest rzadko młodych przedsi ębiorców. specyficzna dla klastra. W przeciwie ństwie • Schematy pomocy technologicznej do interwencji wspieraj ących dost ęp do wspieraj ące małe przedsi ębiorstwa finansowania, które mog ą by ć wysoce (poni żej 20 pracowników). specyficzne dla konkretnego klastra. • Wspólne projekty badawcze pomi ędzy małymi i średnimi Rozwój klastra mo żna usprawni ć poprzez przedsi ębiorstwami (MSP), centrami strategie zintegrowane. Dobrym transferu technologii i innymi przykładem jest Badenia Wirtembergia przedsi ębiorstwami. opisana poni żej. Ogólnie, dowody sugeruj ą, że interwencje polityki, które s ą Sukces klastrów w Badenii Wirtembergii dobrze opracowane, mog ą stanowi ć przypisuje si ę mi ędzy innymi: skuteczne wsparcie dla rozwoju klastrów sukcesu. • Pionowym poł ączeniom wzdłu ż ła ńcucha warto ści. Wysokim poziomom regionalnych źródeł. Profil 1 2: Zintegrowane podej ścia do rozwoju klastra • Silnym powi ązaniom dostawczym Od „Ofensywy Innowacji” („push”) pomi ędzy lokalnymi MSP a du żymi w 1992 roku, Badenia przedsi ębiorstwami. Wirtembergia starała si ę stworzy ć • infrastruktur ę maj ącą zach ęci ć do Elastycznej i wysokiej jako ści powstawania klastrów w nowych produkcji, która pozwoliła przemysłach technologicznych przedsi ębiorstwom na unikni ęcie (szczególnie z bran ży konkurencji opartej na cenie. biotechnologii, telemediów oraz • ochrony zdrowia).Wi ązało si ę to Kulturze politycznej pragmatyzmu i 17 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik zgodzie. • Rozpowszechnieniu szkole ń zawodowych. • Istnieniu schematów pomocy technologicznej w celu dotowania rozwoju produktu. • Publicznym nisko • oprocentowanym kredytom dla MSP oraz przedsi ębiorstw typu start-up. • Istnieniu centrów technologii, • zwykle znajduj ących si ę obok szkół zawodowych. • Szerokiemu dost ępowi do usług firm konsultacyjnych ds. innowacji prowadzonych przez Izb ę Handlu. • Pozytywnemu wizerunkowi Badenii Wirtembergii jako regionu wiarygodno ści, jako ści i innowacyjno ści.

Podsumowanie

Zakres potencjalnych interwencji jest szeroki, jak przedstawimy w tym przewodniku, ale nie wszystkie b ędą wła ściwe dla ka żdego klastra lub regionu. Wła ściwe interwencje b ędą zmieniały si ę z czasem. Strategie, a tak że interwencje musz ą by ć dynamiczne i koncentrowa ć si ę na potrzebie. Z drugiej strony, managerowie klastrów powinni by ć równie ż ostro żni w zbyt intensywnych interwencjach, rynek powinien przewodzi ć, a interwencje by ć opracowane tak, aby usprawni ć działania sił rynkowych.

„Interwencja polityki powinna by ć minimalna i mie ć na celu ochron ę rozwoju klastra, a rynek powinien by ć sił ą nap ędow ą.”

(Obserwacje Praktyka, 2002 r.)

18 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

3. Mierzenie (ocena) rozwoju klastrów

Poprzedni rozdział przedstawił znaczenie opracowania odpowiednich strategii rozwoju klastrów. Ten rozdział natomiast podkre śla znaczenie mierzenia (oceny) stopnia rozwoju klastrów.

Posiadanie dobrej ilo ściowej informacji zwrotnej jest wa żną cz ęś ci ą procesu przegl ądu Analiza jako ściowa mo że obejmowa ć dyskusj ę strategii, oraz informowania o samej strategii pomi ędzy przedsi ębiorstwami w klasterze na rozwoju. Jednak, jak wynika z podj ętych prac temat innowacyjnych tre ści projektu lub oceny i przedstawionych w zał ączonym Dokumencie "l żejszych” charakterystyk klastra. Dowodowym, istnieje niewiele dowodów stosowania stałych wska źników do oceny Mierzenie skuteczno ści interwencji (pomiaru) rozwoju klastrów. Ten rozdział przedstawia podej ście do wyboru wska źnika. Twórcy polityki b ędą chcieli wiedzie ć, czy Proces rozpoczyna si ę od spojrzenia na interwencje przyj ęte do polepszenia działania stosowane wska źniki jako narz ędzia klastra osi ągn ęły zamierzone cele. Będą wspierania decyzji, a nast ępnie wyboru równie ż chcieli wiedzie ć, dlaczego interwencje potencjalnego zakresu monitorowania. okazały si ę nieskuteczne. Mo że to pomóc w okre śleniu czy dana polityka podej ścia jest Dlaczego mierzymy (oceniamy) klastry? efektywna, czy jest wystarczaj ąca i wła ściwa. Ocen ę sukcesu mo żna podj ąć w sensie Wiadomo, że ustanowienie zestawu absolutnym, tzn. czy interwencja osi ągn ęła wska źników, według których mo żna cele, które sobie stawiała, ale mo że równie ż monitorowa ć działanie klastra na przestrzeni zosta ć uwzgl ędniona w stosunku do innych czasowej i fizycznej jest wa żne ze wzgl ędu na: mo żliwych działa ń lub podobnych podej ść przyj ętych w innych miejscach. Regularne • ocen ę wpływu pomiarów klastra oraz monitorowanie b ędzie równie ż pomocne dla zapewnienia, czy interwencja jest wdra żana • działanie benchmarkingu w sposób planowy, przynosi zamierzone efekty, działaj ąc jako wczesne ostrze żenie Zrozumienie ró żnych elementów klastrów oraz o potencjalnych trudno ściach. ich odpowiedniego działania jest wa żnym krokiem w okre ślaniu, gdzie klastry mog ą by ć Mierzenie skuteczno ści ró żnych interwencji silne lub słabe oraz gdzie odpowiednia przyczynia si ę do monitorowania i oceny polityk interwencja mogłaby by ć wła ściwa. Wi ąż e si ę rozwoju klastra jako cało ści. Nale ży zrozumie ć, to z przeprowadzeniem analizy jako ściowej że sukces lub pora żka odnosz ą si ę do i ilo ściowej. Analiza ilo ściowa mo że obejmowa ć przyj ętych interwencji lub do zewn ętrznych analiz ę statystyczn ą lub numeryczn ą czynników znajduj ących si ę poza kontrol ą zmiennych takich jak zatrudnienie lub produkt. twórców polityki. Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Ramka 1 . Cele oceny (pomiaru): Wi ększo ść wska źników skupia si ę na ekonomicznych wynikach klastra. Obejmuje to Pomiar klastra mo że wymaga ć wyniki, ale nie dostarcza informacji na temat okre ślenia trzech kluczowych rzeczy: tego, co dzieje si ę z siłami nap ędowymi sukcesu klastra. Zasadno ści interwencji : oceniaj ąc czy polityka lub interwencja jest wła ściwa Ró żne wymiary rozwoju klastra mo żna w stosunku do problemów technicznych, z grubsza zaklasyfikowa ć według jednego społecznych lub ekonomicznych, które ma z czterech kryteriów, które obejmuj ą rozwi ąza ć. nast ępuj ące trzy „siły nap ędowe”:

Skuteczno ści interwencji : fakt, że • Sieci i partnerstwa – zakres kapitału oczekiwane rezultaty zostały uzyskane, społecznego. a cele osi ągni ęte. Ocena poprzez • Innowacyjno ść oraz B+R – zakres odniesienie produktu, rezultatu i innowacyjno ści i zdolno ści B+R. oddziaływania współczynnika na cel • Umiej ętno ści – dost ępno ść oraz jako ść siły ilo ściowy. roboczej w ramach klastra. • Gospodarka i przedsi ębiorstwo – poziom Wydajno ści interwencji : fakt, że rezultaty zatrudnienia, liczba przedsi ębiorstw oraz uzyskano przy sensownym koszcie. ich działania i wyniki. Współczynnik wydajno ści uzyskuje si ę zazwyczaj poprzez dzielenie nakładów W zasadzie, sukces konkretnej interwencji bud żetowych przez liczb ę uzyskanych powinien by ć oceniany na podstawie celów, rezultatów. które maj ą by ć osi ągni ęte i sposobu, w jaki przyczyni si ę on do ogólnej działalno ści samego klastra. Mierzenie działalno ści klastrów Co należy mierzy ć? jest oparte na udoskonaleniach w działaniu poszczególnych cz ęś ci składowych klastra oraz Idealnie, program pomiaru powinien okre ślaniu wpływu jaki wywieraj ą na nie polityki obejmowa ć zarówno efekty podj ętych klastra. Powszechn ą praktyk ą jest: interwencji jak i całkowity rozwój klastra. W przypadku tego drugiego, nale ży • okre ślenie korzy ści dowolnej interwencji; uwzgl ędni ć ró żne aspekty rozwoju klastra oraz • wyników przez ni ą osi ągni ętych oraz stara ć si ę zrozumie ć, w jaki sposób ka żdy potencjalnie, element rozwija si ę w czasie. • wpływu, jaki miała na rozwój klastra jako cało ści. Klastry maj ą wiele aspektów i pomiar powinien to uwzgl ędnia ć. Nie ma sensu mierzy ć

jednego lub dwóch wska źników rozwoju ż ę klastra, poniewa pomija si w ten sposób inne wa żne aspekty działalno ści. W praktyce aspekty, które s ą cytowane jako najwa żniejsze dla rozwoju klastra, takie jak sieci oraz rozwój kapitału społecznego, nie s ą obecnie mierzone regularnie ani wła ściwie.

20 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Podejmuj ąc decyzj ę o tym, które współczynniki Jakie rodzaje współczynników zastosowa ć, zapewnienie ich zwi ązku mo żemy zastosowa ć? z podejmowanymi działania nie jest jedynym problemem. Powinni śmy tak że rozwa żyć czy Wybór współczynników, które mo żna maj ą one szersze odniesienie. Współczynniki, zastosowa ć b ędzie zale żał od: które s ą unikalne dla danego klastra nie b ędą zawsze przydatne w mierzeniu wzgl ędnego • charakteru klastra; działania dla innych podobnych klastrów • charakteru przyj ętych interwencji oraz w Wielkiej Brytanii lub poza ni ą. Przykłady • ogólnej polityki celu. unikalnych współczynników mog ą obejmowa ć absolutny wzrost w funduszach badawczych Ju ż wcze śniej sugerowali śmy, że mierz ąc otrzymywanych przez pojedyncze rozwój klastrów powinni śmy rozró żnia ć ró żne uniwersytety. Lepszym pomiarem byłoby wymiary klastrów. Wybór współczynników zmierzenie ogólnego poziomu wydatków na powinien odzwierciedla ć to podej ście. Niektóre badania w klasterze jako cało ści. z mo żliwych współczynników sukcesu przedstawiono na Rysunku 4 poni żej. Nie s ą Nauka pomiaru rozwoju klastrów pozostaje one ani ostateczne ani wyczerpuj ące, ale jeszcze w powijakach, wi ęc niemo żliwym stanowi ą ilustracj ę potencjalnych będzie dokładne zmierzenie działania współczynników, dzi ęki którym mo żna zmierzy ć konkretnego klastra. Jednak mo żna stara ć si ę rozwój klastrów zrozumie ć wyniki konkretnych interwencji w stosunku do konkretnego klastra oraz jego podmiotów.

Rysunek 4: Ilustruj ąca struktura monitorowania

Siła nap ędowa – sieci i Siła nap ędowa – innowacyjno ść i B+R Siła nap ędowa – zasoby ludzkie parpartnerstwa • Liczba umów o partnerstwie • Zatrudnienie w sferze B+R • Liczba wolnych stanowisk • Liczba umów o współpracy • Wydatki na B+R • Odsetek zdobytego • Liczba wydarze ń sieciowych • Liczba przedsi ębiorców typu spin-out wykształcenia • Liczba wspólnych działa ń • Liczba zło żonych wniosków patentowych • Liczba okre ślonych kwalifikacji badawczych: • Liczba nagród za innowacje • Zakres zmierzonych „braków” • Zakres kapitału społecznego • Liczba nowych produktów / umiej ętno ści przyj ętych procesów

Wyniki – Gospodarka i przedsi ębiorstwo • Zmiana zatrudnienia netto • Zwi ększona warto ść dodana brutto / PKB • Wzrost liczby istniej ących przedsi ębiorstw • Liczba przedsi ębiorstw funkcjonuj ących w ramach klastera • Poziom inwestycji • Poziom zyskowno ści • Warto ść eksportu

21 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Sk ąd pochodz ą informacje? W jakim przedziale czasowym powinien odby ć si ę pomiar oraz Ogólnie, istniej ą trzy potencjalne źródła wyznaczone cele? informacji, z których mo żna skorzysta ć przy ocenie rozwoju klastrów: Klastry rozwijaj ą si ę w długim okresie czasu, a najskuteczniejsze z nich maj ą histori ę • oficjalne zestawienia danych si ęgaj ącą kilku dekad wstecz. Przy podejmowaniu decyzji o wyborze wła ściwej statystycznych; struktury monitorowania nale ży wzi ąć pod • komisyjna kontrola działalno ści; uwag ę, że poł ączenie okre ślonych • jako ściowe zrozumienie oparte na współczynników mo że dostarcza ć regularnych dyskusjach z członkami klastra. informacji do oceny zrozumienia post ępu, uwzgl ędniaj ąc bardziej długoterminowe cele. Ka żde ze źródeł ma swoje plusy i minusy, a na Idealnym b ędzie, je śli struktura monitorowania wybór wła ściwych współczynników mo że mie ć będzie składała si ę z kilku współczynników, wpływ dost ępno ść informacji. Pomiar które mog ą by ć mierzone co rok, oraz niektórych współczynników jest skomplikowany zestawiane z innymi do pomiaru wył ącznie co z powodu sposobu zbierania danych. Wady kilka lat. Ró żne aspekty rozwoju klastrów b ędą i zalety ró żnych pomiarów powinny by ć równie ż wymagały odmiennych poddane dokładnej ocenie przed przypisaniem harmonogramów monitorowania i mo żna to współczynników do konkretnych działa ń. wbudowa ć we wspomnian ą struktur ę. Na przykład interwencje wspieraj ące innowacje Ogólnie poł ączenie trzech ww. źródeł b ędzie mog ą zacz ąć przynosi ć owoce za kilka lat, dawa ć najpełniejszy obraz stanu rozwoju podczas gdy wst ępne partnerstwo budowania klastra oraz skutków, jakie ma na szerzej inicjatyw mo że mie ć krótszy przedział czasowy. rozumian ą gospodark ę. Będzie oczywi ście istniał kompromis pomi ędzy rozszerzonymi Struktura okre ślaj ąca współczynniki oraz cele, zasobami a poziomem osi ągni ętego które mog ą by ć monitorowane i przegl ądane zrozumienia. w cyklach rocznym, dwuletnim, pi ęcioletnim i dziesi ęcioletnim, mo że stanowi ć informacyjne Istniej ą jednak pewne ograniczone dowody poł ączenie podatne na zmiany. Pozwoli to potwierdzaj ące, że praktycy korzystaj ą równie ż na zebranie ró żnych zestawów danych ze specjalistycznych metod oceny rozwoju w zale żno ści od cykli raportowania klastra, takich jak profilowanie biznesowe statystycznego oraz cz ęstotliwo ści bada ń. (analiza przedsi ębiorstw według produktów), analiza ła ńcucha dostaw oraz analiza nakładów / wyników. Tam, gdzie ostatnia analiza mo że zosta ć sprowadzona do poziomu regionalnego, mo że ona dostarczy ć kluczowych danych na temat powi ąza ń pomi ędzy sektorami.

22 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Ustanawianie celów

Ustanawianie celów dla konkretnych współczynników jest wa żnym aspektem inicjatyw rozwoju klastrów. Nale ży zna ć nie tylko kierunek, w którym chce si ę pod ąż ać, ale równie ż jak daleko chcemy zaj ść i ile nam to prawdopodobnie zajmie.

Cele powinny by ć:

• specyficzne dla danej inicjatywy; • mierzalne przy zastosowaniu okre ślonych zestawów danych; • osi ągalne przez wła ściw ą inicjatyw ę przy dost ępnych zasobach; • realistyczne , bior ąc pod uwag ę sytuacj ę, oraz • zwi ązane czasowo , gdy ż istnieje okre ślony termin, do którego zostan ą one osi ągni ęte.

Uczenie si ę na podstawie do świadczenia

Celem rozwoju pomiaru klastra jest mo żliwo ść uczenia si ę bazuj ąc na do świadczeniach, w celu usprawnienia podejmowanych działa ń. Nieskuteczne działania powinny zosta ć zako ńczone, skuteczne kontynuowane, powtarzane, tam gdzie to wła ściwe lub zawieszane, je śli nie s ą ju ż odpowiednie. Nowe działania powinny by ć podejmowane tam, gdzie informacje wskazuj ą na powstaj ące słabe punkty lub sytuacja powinna zosta ć pozostawiona samej sobie, tam gdzie działania są zb ędne.

Monitorowanie i ocena s ą cz ęś ci ą cyklu polityki, a informacje uzyskane z pomiaru rozwoju klastra powinny zosta ć wł ączone do procesu polityki w celu informowania o dalszym rozwoju. Na ten wymóg mo że mie ć wpływ przedział czasowy przyj ęty dla monitorowania rozwoju klastra.

23 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

CZ ĘŚĆ B: ‘Co działa”?:

Polityka wspierania klastrów

Cz ęść B przedstawia czynniki sukcesu klastra oraz rodzaje polityk interwencji*, które mog ą zosta ć zastosowane.

Rozdział 4 przedstawia * decyduj ące czynniki sukcesu.

Rozdział 5 koncentruje si ę na wspieraj ących czynnikach sukcesu.

Rozdział 6 omawia czynniki komplementarne .

24 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

4. Decyduj ące czynniki sukcesu

Rozdział przedstawia najbardziej decyduj ące czynniki sukcesu. S ą to kwestie, okre ślone w badaniach, które powinny znale źć si ę w centrum ka żdej strategii klastra. Rozdział zajmuje si ę równie ż problemem ich wa żno ści oraz przedstawia mo żliwe podej ścia polityki.

Dowody sugeruj ą, że istniej ą trzy decyduj ące stosowaniu formalnych czynniki sukcesu, które le żą u podstaw i nieformalnych powi ąza ń.” sukcesu klastra ( Ramka 3 ). (OECD, 1996) Ramka 3. Decyduj ące czynniki sukcesu w rozwoju klastra Skuteczne klastry maj ą zwykle silnie zakorzenione sieci oraz system wzajemnych Nasze badanie uwypukliło trzy atrybuty powi ąza ń. Zaufanie oraz stosunki klastrów, które stanowi ą podstaw ę rozwoju mi ędzyludzkie s ą dobrze rozwini ęte, daj ąc tym klastrów sukcesu (skutecznych): samym klastrowi wysoki stopie ń rozwoju kapitału społecznego. Rozwini ęcie takich relacji • Sieci i partnerstwa. wymaga czasu. Sieci mog ą by ć wspierane przez silne struktury instytucjonalne wspólne • Mocna baza umiej ętno ści. warto ści kulturowe oraz wspólny cel.

• Innowacje oraz zdolno ść B+R. Warto ść nieformalnych sieci, opartych na relacjach społecznych oraz nawet na zmianach Obecno ść funkcjonuj ących sieci pracy, jest elementem umo żliwiaj ącym transfer i partnerstw wiedzy w klastrze. Nieformalne środki rozprzestrzeniania informacji, takie jak Sieci, które generuj ą formalny i nieformalny współpraca informacyjna lub znaczne sieci przepływ wiedzy i informacji w ramach klastra kontaktów mog ą tworzy ć „społeczno ść wiedzy”. stanowi ą element scalaj ący, przyczyniaj ąc si ę do sukcesu. Dost ęp do cichej wiedzy mo że wspiera ć zbiorowe uczenie si ę oraz bardziej konkurencyjne wyniki. Sieci mog ą by ć środkiem stanowi ącym punkt dostarczania wielu działa ń rozwoju klastra.

„Kluczem wzrostu dla wielu małych przedsi ębiorstw w klasterze jest jego zdolno ść do zdobywania siły poprzez współprac ę i kolaboracj ę przy

25 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

„Mo że wydawa ć si ę, bior ąc pod uwag ę konieczno ść zachowania poufno ści, że Sieci mog ą si ę ró żni ć rozmiarem pocz ąwszy od przedsi ębiorstwa, producenci niewielu przedsi ębiorstw pracuj ących razem samochodów wy ścigowych rozwijałyby nad zbiorowymi pomysłami do stowarzysze ń si ę lepiej poza tym regionem, ale z setk ą i wi ęcej członków. przypadek jest odwrotny – maj ą wi ęcej do Rozmiar jest mniej wa żny ni ż fakt, że słu żą zyskania wykorzystuj ąc gł ęboki, ale wspólnemu celowi i przynosz ą korzy ści swoim gwałtownie zmieniaj ący si ę strumie ń członkom. Niektóre sieci s ą wysoce wiedzy.” wyspecjalizowane, podczas gdy inne obejmuj ą wiele ró żnych dziedzin. (Pinch and Henry, 1999)

Sieci i partnerstwa s ą cz ęś ci ą krajobrazu “Nale ży spróbowa ć zach ęci ć przemysłowego w niektórych klastrach, takich przedsi ębiorstwa do współpracy, je śli jak te w północnych Włoszech, rozwijaj ące si ę istnieje jasne przesłanie do takiego naturalnie przez relacje społeczne i kulturalne. działania. Wypracowanie ch ęci W innych miejscach zostały one stworzone współpracy mi ędzy przez przedsi ębiorstwa w ramach klastra lub przedsi ębiorstwami oraz profilu dla poprzez interwencj ę sektora publicznego, klastra wymaga czasu.” cz ęsto w odpowiedzi na zidentyfikowane słabe strony. (Obserwacje Praktyka, 2002 r.) Tam gdzie sieci i partnerstwa s ą słabo rozwini ęte, jest miejsce dla inicjatyw Dzielenie si ę wiedz ą przez sieci i partnerstwa rzeczywi ście promuj ących ide ę klastrowania mo żna osi ągn ąć poprzez bezpo średnie i pobudzaj ących umysły managerów MSP. kontrakty lub technologie informatyczne, takie Wskazywanie MSP na bezpo średnie korzy ści jak sie ć. Technologia rozwin ęła si ę znacznie płyn ące z klastrowania oraz szanse, które w tym zakresie i praktycy klastrów korzystaj ą mog ą straci ć, jest najlepsz ą metod ą z interaktywnych portali klastrów w celu zapewnienia zaanga żowania i wsparcia. usprawnienia nawi ązywania kontaktów, Przykład pierwszy stanowi ilustracj ę roboczej dzielenia si ę informacjami o klasterze oraz sieci, która była stymulowana przez sektor stosowania ich w bie żą cych działaniach publiczny – praktycy mog ą odwiedzi ć stron ę pomi ędzy przedsi ębiorstwami. Kluczem jest internetow ą, aby zobaczy ć w jaki sposób fakt, że istnieje przepływ wiedzy, a w przypadku przedsi ębiorstwa Szkockiego Przemysłu bardziej specyficznych sieciach tak że aktywna Żywno ści i Napojów (the Scottish Food and współpraca. Drink Industry ) zach ęca si ę do współpracy. “Je śli klaster jest du ży3 nie mo żna mówi ć o indywidualnych przedsi ębiorstwach, Przykład 1 4: Rozwijanie sieci: Szkocka poniewa ż jest ich zbyt wiele. Promowanie Żywno ść i Napoje () Klaster Scottish Food and nawi ązywania kontaktów jest wi ęc wa żne Drink jest dobrym przykładem całego wraz z rozprzestrzenianiem si ę przemysłu ł ącz ącego si ę w celu pomocy informacji.” samemu sobie. Ka żde z pojedynczych przedsi ębiorstw ma na celu własny rozwój (Obserwacje Praktyka, 2002 r.) poprzez dzielenie si ę do świadczeniami i innowacjami. 26 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Wraz z pomoc ą Scottish Enterprise and prawdopodobnie cech ą klastrów w Highlands and Islands Enterprise, Scottish przyszło ści i rzeczywi ście wiele RAR oraz Food and Drink pomogły szkockim bran ż podejmie kroki zach ęcaj ące do takiego przedsi ębiorstwom, producentom żywno ści procesu – poprzez tworzenie wirtualnych sieci i napojów w: przedsi ębiorstw lub centrów współpracy gospodarczej (patrz przykład 5 oraz działania • dost ępie do kluczowych informacji Yorkshire Forward opisane poni żej). rynkowych; • pozyskaniu nowych pozycji Nawi ązywanie kontaktów oraz u sprzedawców detalicznych w Wielkiej Polityki Rozwoju Instytucjonalnego Brytanii; • zbudowaniu umiej ętno ści ich siły Tworzenie powi ąza ń roboczej; oraz Budowanie powi ąza ń pomi ędzy członkami • opracowaniu nowych produktów. klastra jest jednym z najwa żniejszych elementów ka żdej strategii rozwoju klastra. Scottish Food and Drink jest obecnie W wielu przypadkach sieci s ą tworzone rozpoznawan ą mark ą, wspieran ą przez naturalnie przez przedsi ębiorstwa znajduj ące agencje publiczne, która ma bardzo dobr ą si ę w nim. Mo że by ć to po prostu ł ączenie si ę informacyjnie stron ę internetow ą. Klaster ma przedsi ębiorstw lub innych podmiotów, opublikowan ą strategi ę, opracowan ą we umo żliwianie ustanowienia wewn ętrznej współpracy z przedsi ębiorstwami żywno ści dynamiki lub praktyczne działania w celu i napojów i organizuje serie regionalnych zbudowania współpracy i wspólnych działa ń. forów oferuj ących mo żliwo ść spotkania si ę Mo że si ę to wi ąza ć z wypracowaniem nowych i kontaktów powi ązanych przedsi ębiorstw. struktur lub form instytucjonalnych, które b ędą w stanie te role rozwin ąć . Społeczno ści Praktyki Cz ęsto sieci tworz ą si ę w naturalny sposób Sieci klastrów musz ą dawa ć co ś wi ęcej ni ż w klasterze w odpowiedzi na potrzeb ę tylko mo żliwo ść spotkania si ę. Sieci b ędą identyfikacji przedsi ębiorstw-członków lub idealnie formowały “społeczno ści praktyki”, z inicjatywy jednego lub dwóch kluczowych przy obecno ści wielu takich sieci w ka żdym podmiotów. Wa żnym jest, aby wszyscy klasterze, kojarzonych z ró żnymi interesami. członkowie zyskiwali co ś na uczestnictwie. To, co powoduje, że jedno przedsi ębiorstwo lub W tym wzgl ędzie najlepiej działaj ące sieci to grupa zainteresowania chce przył ączy ć si ę do tworz ące si ę z inicjatywy oddolnej. klastra, nie b ędzie takie samo dla ka żdego a ich potrzeby z czasem najprawdopodobniej Przykład 2 5: Wypracowanie nowych ulegn ą zmianie. Sieci b ędą prawdopodobnie struktur instytucjonalnych stale si ę tworzyły i reformowały, poniewa ż zmieniaj ą si ę ich członkowie, a tak że potrzeby. W niektórych przypadkach wraz z rozwojem klastra powstaje cały szereg sieci oraz Rozwój społeczno ści praktyk mo że pomóc innych instytucji, co jest cz ęstym naturalnym przedsi ębiorstwom w dzieleniu si ę pomysłami, zjawiskiem w dojrzałych klastrach. handlu lub „zara żaniu” si ę innowacyjnymi W Cambridge na przykład: pomysłami. Mog ą one równie ż działa ć pomi ędzy klastrami (na przykład dla celów • Cambridge Network została utworzona szkoleniowych). Społeczno ści interesów b ędą przez lokalnych liderów biznesu w celu 27 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik zwi ększenia nawi ązywania kontaktów rozci ągn ęła je na promowanie mi ędzynarodowej pomi ędzy lokalnymi przedsi ębiorstwami współpracy pomi ędzy niemieckimi i fi ńskimi informatycznymi i w celu podniesienia ich przedsi ębiorstwami 7. Dla kilku przedsi ębiorstw mi ędzynarodowego profilu; do świadczenie okazało si ę pozytywne i zwi ększyło konkurencyjno ść przedsi ębiorstw • akademicko-biznesowy zwi ązek, poprzez obni żenie kosztów działalno ści, Cambridge Futures został równie ż rozszerzenie rynku, zastosowanie nowych utworzony, przy finansowaniu z sektora procedur zarz ądzania itp. Jednak do świadczenia prywatnego, w celu zbadania ró żnych Finlandii i innych pa ństw, które podj ęły takie scenariuszy dla planowanego rozwoju projekty rozwoju partnerstwa, wykazały równie ż, rejonu Cambridge; i że w niektórych przypadkach współpraca zako ńczyła si ę natychmiast po zaprzestaniu • The Greater Cambridgeshire Partnership finansowania przez rz ąd. Wydaje si ę wi ęc, że została utworzona w 1998 r. pomi ędzy skuteczne partnerstwo musi opiera ć si ę na lokalnymi przedsi ębiorstwami, rz ądem uzasadnieniu biznesowym, je śli ma ono oraz uniwersytetem. przetrwa ć dłu żej bez publicznych zasobów.

W innych przypadkach, przedsi ębiorstwa Sieci i partnerstwa mog ą wspiera ć rozwój chc ące organizowa ć sieci otrzymuj ą granty, nowego produktu, na przykład poprzez co stanowi aktywne działanie / wsparcie. dzielenie si ę informacjami pomi ędzy instytucjami badawczymi, organami badawczymi i przedsi ębiorstwami lub po Przykład 3 6: Ł ączenie przedsi ębiorstw prostu mi ędzy przedsi ębiorstwami. Po utworzeniu sieci mog ą pojawi ć si ę Stan Oregon, podobnie jak inne stany w szersze korzy ści. Sieci zapewniaj ą USA, opierał si ę na wcze śniejszych budowanie zaufania i zrozumienia, oraz do świadczeniach Danii w budowaniu sieci. poszerzenie wiedzy i informacji. Maj ą one Program został opracowany w celu natur ę upraszającą, zapewniaj ąc zach ęcenia przedsi ębiorstw do ł ączenia si ę uczestnikom forum ocen ę potencjału w sieci. Elementy programu sieci to: wspólnej pracy oraz współpracy na danym obszarze. • Brokerzy sieci – kluczowi dla ka żdej sieci, brokerzy działali jako czynniki usprawniaj ące kontakty oraz scalanie przedsi ębiorstw. Przykład 4 : Zaanga żowanie Opracowano równie ż program szkolenia przedsi ębiorstw brokera w celu wspierania struktury w Oregonie. • Multiplikatorzy - dobrze umiejscowione osoby Istnieje wiele sposobów na zaanga żowanie znaj ące lokalne przedsi ębiorstwa, które mog ą przedsi ębiorstw w sieci. Scottish Enterprise przekazywa ć brokerom sieci informacje na tematzastosowało nast ępuj ące środki szans współpracy. zaanga żowania przedsi ębiorstw w swój • Inicjatywy – wsparcie dla małych klaster turystyki: przedsi ębiorstw polegaj ące na rekompensowaniu cz ęś ci kosztów wynikaj ących1. Utworzono Grup ę Przywódcz ą z uczestnictwa w sieci. składaj ącą si ę z czempionów • Kampanie informacyjne wykorzystanie mediów, przemysłowych i kluczowych broszur oraz biuletynów do nagła śniania udziałowców. potencjalnej warto ści sieci.

Finlandia wypracowała takie samo podej ście, ale 28 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik produktów, finansów biznesowych, IT oraz 2. Nast ępnie moderatorzy współpracowali e-handlu. z przedsi ębiorstwami w celu opracowania profilu podstawowego oraz zakresu sektora. Sie ć Enterprise Hub zamierza zało żyć do 30 3. Zorganizowano spotkania, podczas których nowych Centrów w całej południowo- przedyskutowano potencjalne strategiczne cele wschodniej Anglii. Ka żde Centrum b ędzie oraz nadano priorytety działaniom. Na tym etapie zapewniało: było wa żne nakre ślenie przyci ągaj ącej wizji lub • wspólne zrozumienie dla klastra. Przestrze ń inkubacyjn ą dla nowych 4. Wykorzystano te akcje do stworzenia „Grup przedsi ębiorstw. • Działania”, które opracowały działania i plany Silne powi ązania z inwestorami biznesowe dla sektora. Jednym z zakresów dostarczaj ącymi kapitału odpowiedzialno ści grupy przywództwa był podwy ższonego ryzyka. • przegl ąd oraz wspieranie procesu jako cało ści. Zaprzyja źnione uniwersyteckie wydziały badawcze. • Sieciowanie z celem Klub biznesu dla nawi ązywania kontaktów. • Nie powinno si ę zach ęca ć do nawi ązywania Doradztwo podatkowe i ksi ęgowe oparte kontaktów dla własnego dobra, poniewa ż jest na sieci internetowej • to środek do celu, a nie cel samym w sobie. Mentora biznesu. Je śli kontakty nie spełni ą pewnej potrzeby, nie przetrwaj ą. To wła śnie “nawi ązywanie Co czyni sieci skutecznymi? kontaktów celowych", dostarcza rzeczywistych Rozwa żaj ąc jakie rodzaje sieci s ą korzy ści w zakresie sukcesu klastra. Jest to najskuteczniejsze, na pierwszy plan prawdziwe wtedy, kiedy sieci staraj ą si ę wysuwaj ą si ę trzy elementy: zapewni ć wspólne umiej ętno ści lub potrzeby szkoleniowe, wspólny marketing i działania • sieci musz ą mie ć zdolno ść B+R. W zakresie polityki interwencji, nale ży propagowania dobrych praktyk; zwróci ć uwag ę na wspieranie takich sieci, • sieci musz ą rozci ąga ć si ę poza w których istnieje wyra źny impuls działania do klaster; przodu. Je śli go nie ma, sie ć załamie si ę ju ż po • sieci powinny by ć mi ędzynarodowe. wst ępnej interwencji. Te punkty odnosz ą si ę do koncepcji „nawi ązywania kontaktów celowych”. Przykład 5: Uruchomienie punktu kontaktowego Przykład 6 8: Rozwijanie sieci W Anglii, South East England Development mi ędzynarodowych Agency (SEEDA), opracowała swoj ą sie ć Enterprise Hub (Centrum przedsi ębiorczo ści) Przedstawiciele the Carolina Hosiery cz ęś ciowo by móc wspiera ć nawi ązywanie Association , wraz z pracownikami Centrum kontaktów pomi ędzy przedsi ębiorstwami. Technologicznego Community College , Prominentny Business Champion , wspierany dyrektorem Agencji Technologicznej Północnej przez grup ę ambitnych przedsi ębiorców, Karoliny oraz doradc ą gubernatora ds. prowadzi ka żde Centrum. Brokerzy ekonomicznych pojechali do Gastel Goffredo uniwersytetu i sieci wspieraj ą Centrum, oraz Capri w północnych Włoszech. Wyjazd udost ępniaj ąc zespoły ekspertów do przyczynił si ę nie tylko do nawi ązania doradzania małym przedsi ębiorstwom stosunków z konstruktorami maszyn odno śnie wdra żania innowacji, wzorów w Brescia i rozwoju sieci eksportowych, ale 29 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik doprowadził równie ż do reorganizacji lokalnego centrum technologicznego, poprzez oferowanie dodatkowych bada ń i szkole ń oraz stworzenie sieci badawczo- rozwojowej pomi ędzy przedsi ębiorstwami bran ży po ńczoszniczej a Uniwersytetem Stanowym Północnej Karoliny.

30 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Nie nale ży uwa żać, że wszystkie sieci powinny mie ć tak ą charakterystyk ę, s ą to jedynie cechy sieci w bardziej znacz ących Przykład 7 9: Ustalenia klastrach. Sieci mog ą sformułowa ć instytucjonalne dla promowania długoterminowe cele. Ogólne przesłanie jest innowacyjno ści nast ępuj ące: skierowane do wewn ątrz nawi ązywanie kontaktów mo że wspiera ć Wiele skutecznych klastrów jest rozwój to żsamo ści lokalnych klastrów, ale nie wspieranych przez szereg organizacji, będzie słu żyło pobudzeniu konkurencyjnej niektóre z nich skupiaj ą si ę na danym pozycji przedsi ębiorstw w ramach klastra klasterze, a inne maj ą bardziej ogólne w perspektywie długoterminowej. zadania. Analysical Biotechnology Clusters w Massachusetts okre śliły poni ższe podmioty jako kluczowe: „Upewnij si ę, że nale żysz do sieci o wysokich aspiracjach rozwoju poza • Massachusetts Biotechnology Council : region.” Stowarzyszenie handlowe reprezentuj ące przedsi ębiorstwa (Obserwacje Praktyka, 2002 r.) biotechnologiczne. • Massachusetts Department of Economic Rola podmiotów nawi ązuj ących kontakty Development : Odgrywa kluczow ą rol ę dla rozwoju biznesu i handlu, polepszaj ąc klimat biznesowy (ulgi Instytucje, takie jak uniwersytety oraz podatkowe na B+R, ulgi podatkowe na stowarzyszenia handlowe, mog ą odgrywa ć inwestycje). kluczow ą rol ę w ukierunkowaniu rozwoju • : Zało żony przez stan, niezale żny organ klastra.W najlepszych przypadkach, budowania przedsi ębiorstw o organizacje sieciowe mog ą umo żliwia ć intensywnej technologii. i animowa ć całe strategie rozwoju • Massachusetts Institute of Technology : klastra.Podmioty sektorowe mog ą odgrywa ć Wiod ące centrum bada ń biotechnologii kluczow ą rol ę w zakresie nawi ązywania i komercjalizacji, inkubatory kontaktów i maj ą t ę zalet ę, że s ą zorientowane uniwersyteckie oraz park na rynek oraz na przedsi ębiorstwa.Jednak technologiczny, Centrum mo że to oznacza ć, że inne płaszczyzny Przedsi ębiorczo ści MIT szkoli rozwoju klastra mog ą zosta ć zaniedbane i naukowców w przedsi ębiorczo ści; Biuro praktycy powinni rozwa żyć, czy takie podmioty Licencjonowania Technologii MIT świadcz ą usługi na rzecz członków lub potrzeb okre śla technologie wła ściwe dla sektora jako cało ści – to mog ą by ć dwie bardzo nowych przedsi ębiorstw, przedstawia ró żne rzeczy.Nale ży równie ż pamięta ć, że technologie potencjalnym inwestorom grupy sektorowe mog ą działa ć jako bariera dla (zwykle inwestorom dostarczaj ącym rozwoju klastra, poniewa ż klastry wychodz ą kapitał podwy ższonego ryzyka). poza tradycyjne definicje sektora – na przykład • Whitehead Institute of Biomedical niektóre klastry mog ą by ć zdefiniowane przez Research : Niezale żna instytucja wspólne technologie. badawczo-edukacyjna.

31 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Studium przypadku organów nawi ązuj ących Korzystanie z 36-hektarowego kampusu kontakty w stanie Massachusetts ( Profil 3 ) jest odzwierciedla misj ę MTC polegaj ącą na najprawdopodobniej najbardziej znane na promowaniu partnerstwa pomi ędzy świecie. sektorami przemysłowym, edukacyjnym oraz rz ądowym. The George Kariotis Center jest administracyjn ą siedzib ą MTC. The Karl Profil 3 10 : The Massachusetts Technology Weiss Education and Conference Center jest Collaborative (MTC) wykorzystywane przez Uniwersytet Massachssets jako Centrum Edukacji The Massachusetts Technology Collaborative Zawodowej 11 . W Centrum Innowacyjno ści zostało utworzone w 1994 r. na pro śbę MTC mie ści si ę the Renewable Energy Trust 12 legislatury stanowej w celu wspierania rozwoju oraz Inicjatywa Innowacyjno ści 13 . Kampus ekonomicznego w innowacyjnej gospodarce obejmuje 70 000 stóp kwadratowych poprzez działania, które wspieraj ą rozwój najnowszych obiektów, obecnie przemysłów technologicznych. Inicjatywa wynajmowanych przez Kopin Corporation 14 , Innowacyjno ści MTC spełnia ten cel na dwa producenta monitorów wysokiej rozdzielczo ści, sposoby: z siedzib ą w stanie Massachusetts. • sponsoruj ąc projekty we współpracy Nawi ązywanie kontaktów i partnerstw na z klastrami przemysłu technologicznego ró żnych etapach cyklu życia lub z regionami stanu, które tworz ą takie klastry oraz W fazie embrionalnej cyklu życia klastra • sponsoruj ąc projekty, które kultywuj ą ustanowienie, stworzenie oraz klimat innowacyjno ści we Wspólnocie ukierunkowanie sieci i partnerstw wydaje si ę Brytyjskiej (. by ć wa żne. Wraz z dojrzewaniem klastra, “nawi ązywanie kontaktów celowych" staje si ę Inicjatywa klastrów MTC sponsoruje projekty, powszechniejsze, a zach ęcanie do pracy które wzmacniaj ą innowacyjno ść w 9 mi ędzy przedsi ębiorstwami (interakcja biznes- kluczowych klastrach (reprezentuj ących około biznes) mo że odgrywa ć wa żną rol ę dla 1/4 wszystkich miejsc pracy w stanie). praktyków klastra. Mog ą oni wspomaga ć Rozwija on wymian ę pomysłów dla działa ń upadaj ące klastry w formowaniu partnerstw toruj ących nowe drogi pomi ędzy agencjami lub sieci jako odpowied ź na newralgiczne stanowymi, prywatnymi przedsi ębiorstwami / warunki rynkowe i potencjalne zagro żenia. klastrami oraz instytucjami edukacyjnymi. W południowym Yorkshire nacisk został Jeden z takich projektów obejmował poło żony na transformacj ę upadaj ącego lub stworzenie Mass MEDIC, stowarzyszenia dojrzałego przemysłu poprzez skupianie handlowego przedsi ębiorstw sprz ętu wysiłków na Advanced Manufacturing medycznego znajduj ących si ę Research Centre , Centrum Doskonało ści dla w Massachusetts, oraz Berkshire Connect, przemysłu lotniczego, które b ędzie w centrum ukierunkowanego na wprowadzenie dost ępu nowego Advanced Manufacturing Park do szybkiego Internetu w najbardziej (Zaawansowanego Parku Produkcji). Celem zachodniej cz ęś ci stanu. Dodatkowo, MTC tej inicjatywy jest skupienie si ę na posiada, zarz ądza oraz rozwija siedzib ę indywidualnych mocny stronach podsektora w Westborough jako Park Technologiczny w podregionie i usprawnienie wspólnych stanu Massachusetts ( the Massachusetts działa ń i wiedzy na konkretnym obszarze. Technology Park ).

32 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Jest to cz ęść odpowiedzi na ci ągły upadek aktywa młodych projektantów, artystów oraz sektora jako cało ści w obliczu konkurencji programistów, dobrze umiejscowiony w celu i innych nacisków. zgł ębiania rozproszenia komputerów osobistych i Internetu. Klaster rozwijał si ę ze Na dłu ższ ą met ę ustanowienie wewn ętrznych wzgl ędu na niewielki zasób młodych relacji pomi ędzy przedsi ębiorstwami pomaga projektantów, artystów oraz pisarzy, którzy s ą powi ąza ć produkcj ę ekonomiczn ą i zwi ększy ć biegli w technologii cyfrowej. Mo żliwo ści potencjał dla przedsi ębiorstw w celu Nowego Jorku usprawniły równie ż przystosowywania si ę do nowych rynków skorzystanie z usług wpieraj ących i zmienionych warunków ekonomicznych. regionalnych uczestników bada ń, edukacji oraz transferu ekonomicznego, promocyjnego i technologicznego. Dost ęp do talentów Ramka 4 15 : Do świadczenia artystycznych i edytorskich jest równie ż wyniesione z dekady istnienia sieci wa żnym czynnikiem w sukcesie klastra 16 .

• Przedsi ębiorstwa b ędą współpracowały Poł ączenie umiej ętno ści oraz kompozycji i współpracuj ą. jest wa żne. • Rozwój sieci mo żna przyspieszy ć przez Skuteczne klastry wymagaj ą szerokiej gamy działania brokerów. wła ściwych umiej ętno ści i zdolno ści ludzkich. • Granty motywacyjne maj ą ograniczon ą Rodzaje umiej ętno ści biznesowych, które s ą warto ść , wi ęc sieci w ten sposób poszukiwane w ramach klastra obejmuj ą zało żone rzadko przetrwaj ą poza cykl powi ązane z przedsi ębiorstwami, takie jak życia grantu. umiej ętno ść strategicznego zarz ądzania dla • Kapitał społeczny jest ogromnie liderów biznesowych, przedsi ębiorczo ść dla niedoceniany. absolwentów, techniki zarz ądzania i produkcji, • Uczenie si ę jest wystarczaj ącą korzy ści ą umiej ętno ści przywódcze, mentorowanie / dla przedsi ębiorstw do ł ączenia si ę doradztwo oraz umiej ętno ści rozwoju w sieci. personalnego.

Istnienie silnej bazy umiej ętno ści Popyt oraz poda ż – rozwa żania

W literaturze istnieje zgodno ść , że skuteczne Jako ść oraz dost ępno ść szkole ń mo że klastry to takie, które s ą w stanie oceni ć stanowi ć równie ż czynnik przyczyniaj ący si ę do i utrzyma ć siln ą baz ę umiej ętno ści, zarówno rozwoju skutecznych klastrów. Mo że to w postaci wysokiego poziomu i zarz ądzania dotyczy ć istniej ącej siły roboczej oraz nowych umiej ętno ściami, jak i odpowiednio potencjalnych podmiotów wchodz ących na wykwalifikowanej siły roboczej. Uznaje si ę to rynek siły roboczej. Zasobno ść dost ępnej za kluczowy czynniki w przyci ąganiu infrastruktury szkoleniowej odpowiadaj ącej i utrzymywaniu przedsi ębiorstw oraz jako potrzebom pracodawców oraz świadcz ącej wkład w skuteczny rozwój przedsi ębiorstw odpowiednie szkolenia stanowi decyduj ący w ramach klastra. Jako ść oraz wielko ść czynnik. Klastry mog ą mie ć wpływ na dostawc ę dost ępnej siły roboczej jest wi ęc decyduj ącym usług zach ęcaj ąc do odpowiednich zachowa ń, elementem rozwoju skutecznego klastra. które s ą elastyczne i spełniaj ą potrzeby Jako światowa stolica kultury, mediów oraz pracodawcy . finansów, Nowy Jork oferuje rozwijaj ącemu si ę przemysłowi multimedialnemu ogromne 33 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Przykład 8 17 : Szkolenie Podczas rozwijania działa ń w tym zakresie, i edukacja informatyczna praktycy powinni skorzysta ć z ka żdej szansy poł ączenia ró żnych przedsi ębiorstw oraz grup The Northeast Oklahoma Manufacturers pracowniczych poprzez promowanie wspólnej Council (NEOMC) w Okmulgee, stan zasady rozwi ązań szkoleniowych. Wesprze to Oklahoma, został stworzony w 1993 roku zarówno rozwój samych sieci, jak równie ż przez techniczn ą fili ę Uniwersytetu Stanu przyczyni si ę do rozwoju społeczno ści praktyk Oklahoma, Manufacturing Extension lub celowych sojuszy. Partnership , oraz 30 przedsi ębiorstw, w odpowiedzi na potrzeby umiej ętno ści Wielu praktyków oraz autorów podkre śla i zatrudnienia lokalnych przedsi ębiorstw. znaczenie wy ższej edukacji oraz współpracy Z powodzeniem ustanowił on programy biznesowej (patrz Clusters: Higher Education sta żowe oraz akademi ę letni ą, która and Business Collaborating for Success 19 gdzie wprowadza młodych ludzi do produkcji high- zawarta jest szeroka gama dobrych tech, daj ącej mo żliwo ść zrobienia kariery. praktycznych przykładów). Tworzenie silnych Inna działalno ść obejmuje mi ędzy innymi powi ąza ń pomi ędzy Instytucjami Wy ższego pomoc w pozyskaniu kontaktów, poprzez Kształcenia oraz przedsi ębiorstwami jest korzystanie z matrycy zasobów oraz podstawow ą cz ęś ci ą polepszania wyników szkole ń członków, w celu rozwoju e-handlu ekonomicznych, a instytucje te odgrywaj ą oraz zdolno ści e-biznesu . coraz wi ększ ą rol ę w zwi ększaniu (www.ocevnet.org/neomc 18 ). konkurencyjno ści gospodarek regionalnych.

Klastry oferuj ą szanse skupienia si ę na Przykład 9 20 : Wpływ na zakres lokalnej zasadach rozwoju zasobów ludzkich w taki zasady szkole ń sposób, który jest w szczególno ści korzystny dla rozwoju przedsi ębiorstwa. Mo że odbywa ć British Aerospace opracowało studia si ę to na zasadzie specjalistycznego ukierunkowane na in żynieri ę lotnictwa oraz doradztwa, przewodnictwa oraz usług nauk ę w Ayrshire w celu zwi ększenia informacyjnych (dla osób oraz aktywów wykwalifikowanej siły roboczej dla przedsi ębiorstw), grantów / wsparcia na lokalnych przedsi ębiorstw w tym sektorze. szkolenia dla przedsi ębiorstw, lub poprzez Irlandia oraz Kanada maj ą równie ż krajowe tworzenie specjalistycznych centrów dla inicjatywy szkolenia lotniczego. Oxford szkolenie i rozwoju. Managerowie klastrów Brookes University opracował innowacyjne powinni zaanga żowa ć si ę, wraz z lokalnymi kursy szkoleniowe, aby sprosta ć potrzebom liderami biznesu, dostawcami edukacji oraz kwalifikacji dla lokalnych klastrów Radami Uczenia si ę i Umiej ętno ści w rozwój biotechnologii, e-publikacji oraz sportów skutecznych polityk umiej ętno ści. motorowych. Managerowie klastrów powinni mie ć równie ż świadomo ść , że pracodawcy s ą bardziej Zapewnianie doradztwa oraz pomocy skłonni do zainwestowania wi ększych nakładów w projekt, tre ść oraz ocen ę Niektóre skuteczne inicjatywy nie skupiaj ą si ę kwalifikacji, po publikacji Narodowej Strategii na świadczeniu szkole ń, ale na zwi ększaniu Umiej ętno ści ( the National Skills Strategy ). świadomo ści, odno śnie tego co jest ju ż dost ępne, wpływaj ąc na standardy w śród dostawców szkole ń.

34 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik Został on zało żony dzi ęki badaniom oraz • Zastosowanie wyników bada ń LMI, w celu przekazania potrzeb ustanowienie struktury instytucjonalnej, przemysłowych do dostawców usług pokazuj ąc ogrom pracy wymaganej by edukacyjnych i szkole ń, którzy mog ą osi ągn ąć pozornie proste wyniki. wesprze ć rozwój siły roboczej. • Rozwój regionalnych konsorcjów opartych na szkoleniach pracodawców, utworzonych w parciu o wyniki badań, Profil 4: SkillsNet™ kontakty i sieci powstałe podczas bada ń21 . SkillsNet™ jest inicjatyw ą kalifornijsk ą d ążą cą do odniesienia si ę do powszechnych kwestii Badanie nie dało wielu przykładów doradztwa multimedialnej siły roboczej, zapewniaj ąc oraz projektów doradzania skupionych na wsparcie, szkolenia oraz odpowiedni ą kluczowych klastrach. Jednak, istniej ą dowody informacyjn ą baz ę danych dla pracowników sugeruj ące, że działalno ść doradcza jest przemysłu informatycznego (cyfrowego). w szczególno ści wa żna w przypadku Internetowe forum http://www.skillsnet.net upadaj ących klastrów (patrz Profil 5 ). SkillsNet™ ma na celu zach ęcenie ró żnych sektorów do komunikacji i współpracy. Wspólnym celem jest wspieranie rozwoju Profil 5 22 : Redukcja stalowni wykwalifikowanej siły roboczej dla kluczowych zawodów multimedialnych w Wraz z upadkiem klastra, umiej ętno ści gospodarce cyfrowej XXI wieku. SkillsNet™ interwencyjne oraz ponowne szkolenia s ą zapewnia: cz ęsto niezb ędnym działaniem. W ramach przemysłu stalowego w Wielkiej Brytanii, • doradztwo na temat charakteru przybrało to form ę inicjatywy znanej jako the przemysłu multimedialnego; Rapid Response Service . Została ona • rodzaje stanowisk, jakie s ą ustanowiona jako szereg lokalnych dost ępne w klastrze; partnerstw, skupiaj ących Jobcentre Plus z • rodzaje kursów szkoleniowych (w tym lokalnym LSC , Business Link oraz Regionaln ą baza danych 158 ró żnych kursów); Agencj ą Rozwoju. Zazwyczaj inicjatywy te • przewodnik dla poszukuj ących maj ą nast ępuj ącą form ę: pracy w przemy śle. • Identyfikacja umiej ętności mo żliwych do SkillsNet™ został zało żony transferu oraz potrzeb ponowych szkole ń w nast ępuj ących etapach: osób, finansowanie dodatkowych szkole ń oraz wczesny dost ęp do szeregu • Podj ęcie bada ń LMI w powi ązaniach mo żliwo ści standardowego Jobcentre z udziałowcami skupionymi na: Plus (na przykład dla Work Based Learning for Adults ). • okre śleniu wspólnych potrzeb; • wypracowaniu strategii umiej ętno ści; • wyznaczeniu priorytetów; oraz • budowaniu wsparcia dla działania.

• Zało żenie Industry Skills Council , składaj ącej si ę z liderów przemysłowych, w celu kierunkowania implementacji.

35 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

• Wsparcie oraz doradztwo oferowane na Szkolenia dla pomiotów powracaj ących na miejscu. rynek • Miejscowe metody redukcji, które Wsparcie osób powracaj ących do siły roboczej wł ączaj ą lokalne firmy szkoleniowe oraz oraz tych pozostaj ących bez pracy mo że uczelnie wyja śniaj ące dost ępne równie ż pomóc w rozszerzeniu dost ępnej siły mo żliwo ści. roboczej. Interwencje mog ą obejmowa ć • Doradztwo dla osób rozwa żaj ących projekty szkoleniowe dla bezrobotnych, które zało żenie własnej działalno ści skupiaj ą si ę konkretnie na szansach gospodarczej, w tym planowanie w okre ślonym klasterze. Interwencje w tym biznesowe, dost ęp do finansowania oraz obszarze mog ą powi ąza ć wł ączenie społeczne szkolenia. z celami rozwoju klastra. Przykład 10 stanowi • Wachlarz kursów dla pracowników dobry przykład konkretnego centrum szkolenia dotkni ętych redukcj ą (zazwyczaj opartego na społeczno ści klastra. oferowanych przez LSC .) Przykład 10 24 : Szkolenie Klastra Szkolenie dla nowych pomiotów na rynku Samochodowego i Farmaceutycznego: Partnerstwa Uczenia si ę (PFL) Merseyside Skupienie si ę na nowych podmiotach na rynku w stosunku do siły roboczej mo że okaza ć si ę Partnerstwa Uczenia si ę działaj ą jako odpowiednie w stymulowaniu zainteresowania zarejestrowane instytucje po żytku w konkretnym klasterze. Mo że by ć to publicznego we współpracy ze spółkami szczególnie wła ściwe dla dojrzałych klastrów, prywatnymi, społecznym i gminnymi. Jest to które maj ą trudno ści z przyci ągni ęciem siły samowystarczalne, komercyjne roboczej. Wła ściwe mog ą okaza ć si ę równie ż przedsi ębiorstwo, którego celem jest pomoc interwencje ukierunkowane na młodzie ż w regeneracji Merseyside poprzez (praktyki) oraz projekty świadomo ści zapewnienie wysoko wykwalifikowanego, edukacyjnej, w tym HE i FE, (poł ączenia dobrze płatnego zatrudnienia dla lokalnych pracodawca-szkoła, inicjatywy szkoły mieszka ńców oraz sukcesu w biznesie dla ich (edukacja naukowa oraz projekty umiej ętno ści pracodawców. Zapewnia ono szkolenia technicznych), targi absolwentów oraz inne zawodowe dla 40 głównych klientów na środki zatrzymania absolwentów (takie jak północnym zachodzie, w tym dla takich praktyka). przedsi ębiorstw jak Jaguar, Evans Vaccines, Eli Lilly i Glaxo Smith Kline . Wysokie kwalifikacje młodych ludzi mog ą maskowa ć słab ą komunikacj ę, prac ę w zespole Celem Centrum jest (a) zapewnienie oraz umiej ętno ści rozwi ązywania problemów, szkole ń, które podnios ą wykształcenie przywracaj ąc potrzeb ę naprawy poł ącze ń oraz umiej ętno ści lokalnych pomi ędzy prac ą a szkoleniami. Cz ęste społecze ństw oraz (b) wsparcie przykłady obejmuj ą pracodawców oraz przedsi ębiorstw rozwi ązaniami dostawców usług edukacyjnych działaj ących szkoleniowymi dostosowanymi do wspólnie przy opracowywaniu programów potrzeb. W tym wzgl ędzie zapewnia ono nauczania oraz kursów obejmuj ących praktyki szkolenia oparte na społeczno ści oraz przemysłowe. Dobre podej ście do tego ukierunkowane na MSP w celu zdobycia problemu przedstawiono w przykładzie 8 . nowych umiej ętno ści i podwy ższenia ju ż istniej ących.

36 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

33 Centrum powstało z zało żeniem, że zajmuj ącego si ę bezpo średnio pracodawcy i lokalne gospodarki nie mog ą przedsi ębiorstwami w celu analizy kwitn ąć , je śli s ą od siebie odseparowane. potrzeb umiej ętno ści, znalezienia wła ściwych usługodawców oraz pracy Rozszerzanie bazy umiej ętno ści z dostawcami usług szkoleniowych, aby rozwin ąć ich zdolno ści (wyszkoli ć). Klaster mo że wymaga ć szerszej lub gł ębszej bazy umiej ętno ści ni ż ta, któr ą dysponuje obecnie. Rozwój zarz ądzania Rozwój umiej ętno ści Interwencje mog ą skupia ć si ę na bie żą cym powinien równie ż uwzgl ędnia ć potrzeby rozwoju umiej ętno ści, podnosz ąc poziom managerów oraz wła ścicieli firm w ramach umiej ętno ści pracowników ju ż zatrudnionych klastra. Strategiczne umiej ętno ści zarz ądzania poprzez ci ągłe uczenie si ę (w tym umiej ętno ści dla liderów biznesowych, przedsi ębiorczo ść dla kluczowych), transfer umiej ętno ści oraz inicjatyw absolwentów, szkolenia z zarz ądzania oraz rozwoju pracownika. Szkolenia e-handlu / ITC w technik produkcyjnych, a tak że nt. umiej ętno ści postaci rachunkowo ści on-line było powszechne przywódczych okazały si ę skuteczne dla sektora usług, natomiast szkolenie CAD oraz w promowaniu rozwoju przedsi ębiorstwa. uczenie si ę nowych technik produkcji było Umiej ętno ści te s ą szczególnie przydatne, promowane w klastrach opartych na produkcji. kiedy s ą dopasowane do potrzeb konkretnego Podobnie, przekonanie pracodawców do tych klastra. inicjatyw mo że im pomóc w uzyskaniu wiarygodno ści w tym sektorze. Przykład 11 Tworzenie centrum umiej ętno ści uwypukla dobre praktyki w pracy z klasterem W niektórych klastrach istnieje nacisk na w celu stworzenia bazy umiej ętno ści dost ępnej dla rozwój nowej infrastruktury szkoleniowej, przedsi ębiorstw w ramach klastra. poprzez któr ą b ędzie mo żna świadczy ć odpowiednie usługi szkoleniowe. Nie jest to konieczne, gdy ż obecna infrastruktura mo że Przykład 11 25 : Poprawa Umiej ętno ści zosta ć po prostu ponownie ukierunkowana, Wy ższego Poziomu aby spełni ć te wymagania. W Północnej Karolinie the Hosiery Technology Centre The BioPharm Skills Task Force został zało żony utworzone zostało przy Catawba Valley przez SEEDA i miał na celu zaspokajanie potrzeb Community College , ale jest niezale żne od edukacyjnych naukowców i managerów w uczelni stanowej. Rosenfeld informuje, że przemy śle. Program jest ukierunkowany na z powodzeniem szkoli ono pracowników pracowników w przemysłach produkcji oraz pracowników napraw, kształci biofarmaceutycznych, których zach ęca si ę do managerów fabryk oraz umo żliwia współprac ę poszerzenia wykształcenia. Obejmuje on trzy mi ędzy przedsi ębiorstwami 26 . główne elementy:

Specjalistyczne centrum nie mo że by ć tylko • Inwestowanie w centra zasobów w celu fizycznym budynkiem, ale mo że by ć zapewnienia informacji, podnoszenia wirtualnym centrum, które skupia osoby kwalifikacji, ponownego szkolenia, i zespoły z ró żnych instytucji edukacyjnych, doradztwa zawodowego oraz w celu wspierania potrzeb okre ślonych nauczania. klastrów. Ramka 5 przedstawia niektóre • Porównywanie szans w celu kluczowe cechy centrów umiej ętno ści, które s ą przyci ągni ęcia wła ściwych ludzi. zwi ązane z rozwojem klastra. • Ustanowienie BioPharm Skills Unit

37 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Ramka 5 27 : Cechy charakterystyczne Innowacje oraz zdolno ść B+R Dowody Centrum Umiej ętno ści Klastra wskazuj ą, że rozwój produktu oraz dobrze rozwini ęta struktura badawcza, wraz z innymi

formami innowacyjno ści, s ą niezb ędne dla • Oparte na klasterze a nie na dynamicznego klastra. Innowacyjno ść technologii. utrzymuje klaster w awangardzie rynkowej, • Podkre śla wiedz ę specyficzn ą dla podczas gdy silna baza B+R mo że zapewni ć przemysłu. pomysły oraz produkty dla przyszłego rozwoju. Promocja innowacyjno ści oraz B+R to dwie • Zapewnia kluczowe powi ązania ze oddzielne działalno ści, jednak poł ączone ze stowarzyszeniami przemysłowymi. sob ą. Innowacyjno ść odnosi si ę generalnie do • Stosuje biznes a nie sprz ęt w swoim produktu lub procesu rozwoju, podczas gdy kontek ście. B+R dotycz ą rozwoju nowej wiedzy. • Funkcjonuje jako skarbnica informacji W najlepszych przypadkach, skuteczna i portal informacyjny. innowacyjno ść jest wynikiem procesu badawczo-rozwojowego. • Uwypuklenie znaczenia personelu oraz programu w bud żecie, a nie cegły i zaprawy Innowacyjno ść mo że wzrasta ć stopniowo, wraz murarskiej. ze stopniowym rozwojem istniej ących • Dzieli si ę programami i informacjami produktów i procesów, lub mo że by ć bardziej w skali regionu i szkoli osoby z innych radykalna, wprowadzaj ąc całkowicie nowy miejsc. produkt lub podej ście. Skuteczne klastry s ą • Jest odpowiedzialne za ocen ę potrzeb w swojej naturze innowacyjne i praktycy mog ą klastra. wspiera ć proces innowacyjny poprzez • Pracuje ze stowarzyszeniami klastrów nad zach ęcanie do nawi ązywania kontaktów oraz standardami i certyfikacj ą umiej ętno ści. dzielenia si ę pomysłami. Tam, gdzie sieci • Zapewnia kontakt ze społecznie rozci ągaj ą si ę poza klaster, mo że okaza ć si ę to wyalienowanymi grupami. korzystne, poniewa ż cz ęsto innowacyjne pomysły to takie, które sprawdzaj ą si ę Interwencje umiej ętno ści na ró żnych w jednym środowisku i s ą stosowane w nim po etapach cyklu rozwoju klastra raz pierwszy. Cz ęsto warto zastanowi ć si ę jakie korzy ści płyn ą z informacji oraz usług Rozwój umiej ętno ści i inicjatyw dla nowych wywiadowczych w tym zakresie. podmiotów w klasterze mog ą by ć cennym elementem wspierania rozwoju klastrów Katalizatory dla bada ń i innowacyjno ści embrionalnych. Zakorzenione oraz dojrzałe Instytucje badawcze, w tym uniwersytety, przedsi ębiorstwa mog ą si ę poł ączy ć w celu fundacje non-profit , a tak że nastawione na zysk rozpatrzenia kwestii umiej ętno ści poprzez instytucje sfery B+R mog ą odgrywa ć wa żną wspólne działania, jest to mało rol ę jako katalizatory bada ń i innowacyjno ści. prawdopodobne na wczesnym etapie cyklu Mog ą one stanowi ć baz ę dla rozwoju nowych życia. pomysłów i zastosowa ń, ale mog ą równie ż odgrywa ć krytyczn ą rol ę w ukierunkowywaniu Niemniej jednak, istniej ą dowody, że braki przedsi ębiorczo ści wysokiej technologii. W tym umiej ętno ści mog ą mie ć miejsce na ró żnych wzgl ędzie publiczne i prywatne podmioty etapach rozwoju klastra. Ponadto, badawcze mog ą by ć kluczowymi siłami mechanizmy wybrane do wspierania rozwoju nap ędowymi w klasterze. umiej ętno ści mog ą si ę zmienia ć wraz z cyklem klastra.

38 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Jednak podło że społeczne jest bardzo silne, a pomysły przekazywane s ą szybko przez Przykład 12 28 : Publiczne lub prywatne kontakty mi ędzyludzkie i mobilno ść instytuty badawcze jako kluczowe siły pracowników. nap ędowe rozwoju klastra.

Rola instytutów badawczych jako sił Polityki Innowacji, Bada ń i Rozwoju nap ędowych rozwoju klastra została podkre ślona przez do świadczenia z takich Wsparcie bada ń i rozwoju mo że mie ć wiele miejsc jak Dolina Krzemowa w USA czy form, w tym stosowanie ulg podatkowych na Cambridge w Wielkiej Brytanii, gdzie badania i rozwój (rzadko dla konkretnego uniwersytety stanowi ą wa żny element klastra), finansowanie bada ń podstawowych rozwoju klastra. W Cambridge klaster i zaawansowanych, programy transferu szacuje si ę jako cz ęść nowych technologii, rozwój o środków przedsi ębiorstw, które wypłyn ęły z specjalistycznych bada ń lub po prostu uniwersytetu i wynosi ona do 31% nowych wspieranie rozwoju sieci badawczych, przedsi ębiorstw. 42 z 50 przebadanych łączenie przedsi ębiorstw, instytutów przedsi ębiorstw otrzymały bezpłatne badawczych oraz innych zainteresowanych doradztwo technologiczne ze strony stron. Wa żnym jest, żeby rola działalno ści pracowników uniwersytetu, poprzez B+R była postrzegana w kontek ście klastra formalne lub nieformalnie sieci, a 14 uznało jako cało ści oraz że zintegrowana strategia, to za wa żne dla sukcesu przedsi ębiorstwa. która zawiera ten element, jest opracowywana wokół tego klastra. Zach ęcanie do tworzenia Ale baza uniwersytecka nie jest ani konieczna sieci wielu przedsi ębiorstw mo że okaza ć si ę ani wystarczaj ąca, a instytucje B+R nie s ą kluczowym elementem w tym wzgl ędzie (patrz niezb ędne dla silnych i skutecznych klastrów. Przykład 23 dla niektórych podej ść ). Istnieje wiele przykładów klastrów, które działaj ą pr ęż nie i s ą wysoce innowacyjne, ale Promowanie bada ń, rozwoju i innowacji nie maj ą bazy B+R. przez infrastruktur ę badawcz ą.

Zało żenie parków naukowych Przykład 13 29 : Innowacyjno ść przy braku i technologicznych w celu przyci ągni ęcia bazy uniwersyteckiej przedsi ębiorstw zorientowanych na badania Uniwersytety nie musz ą by ć obecne dla jest cech ą wspóln ą wielu innowacyjnych rozwoju skutecznego klastra. Centrum klastrów. W Przykładzie 14 przedstawili śmy ameryka ńskiego przemysłu meblowego przykład, do którego odwołuje si ę wielu znajduje si ę w Mississipi. Powstało ono praktyków, jako do ilustracji współpracy z nowych przedsi ębiorstw spin-off Futorian uniwersytetów w dziedzinie polityki B+R przy Furniture , oryginalnego przedsi ębiorstwa skutecznym i rzeczywistym powi ązaniu produkuj ącego meble i działaj ącego na tym z sektorem prywatnym. obszarze. Obecnie istnieje ponad 200 przedsi ębiorstw w ramach klastra, plus dostawcy i usługi, a przedsi ębiorstwa konkuruj ą zaciekle w zakresie wzorów i nnowacyjno ści.

39 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Przykład 14 30 : The North Carolina Centrum zostało otwarte w 1987 roku, Research Triangle i oprócz doradztwa oferuje najemcom elastyczn ą lokalizacj ę na zasadach leasingu Research Triangle Park (RTP) poło żony na oraz mo żliwo ść dzielenia si ę obiektami pow. 7000 akrów, jest najwi ększym parkiem komunalnymi, w tym salami konferencyjnymi badawczym w Stanach Zjednoczonych. i restauracj ą. Centrum wyró żnia si ę poprzez: Mie ści si ę w nim ponad 140 organizacji. Ka żdego dnia RTP odwiedza ponad 42 000 • Zapewnianie najemcom wysokiej jako ści, pełnoetatowych pracowników. Uznany na bezpłatnego doradztwa w dziedzinie świecie jako przełomowe centrum B+R, Park biznesu. jest własno ści ą i jest zarz ądzany przez • Wspierania najemców i nie-najemców prywatn ą fundacj ę non-profit pod nazw ą poprzez zaanga żowanie w lokalne Research Triangle Foundation . The Research programy z wydziałami uniwersyteckim Triangle (Trójk ąt badawczy) jest utworzony oraz organami rz ądowymi w celu przez trzy uniwersytety: Duke University promowania tworzenia dobrobytu w Durham, Uniwersytet Północnej Karoliny w podregionie. w Chapel Hill oraz Uniwersytet Stanowy • Pomoc przedsi ębiorcom w dost ępie do Północnej Karoliny w Raleigh. finansowania przez takie organizacje jak Przedsi ębiorstwa takie jak Glaxo SmithKline GEIF, CVG i mensaIQcapital . Inc., IBM, Covance, Cisco Systems, Inc., • Działanie jako katalizator w lokalnym, Sony / Ericsson, Eisai Inc. i Nortel Networks regionalnym, krajowym oraz kwitn ą i rosn ą w środowisku podobnym do mi ędzynarodowym promowaniu kampusu, który skłania do bada ń technologii, w tym poprzez osrodek East interaktywnych. of England Innovation Relay Centre (EEIRC) . Oczywi ście zało żenie parku naukowego czy technologicznego nie jest wystarczaj ące. Aby Chocia ż istnieje wiele przykładów w całej promowa ć badania i innowacje, musz ą istnie ć Wielkiej Brytanii, to przypadek SE, silne powi ązania pomi ędzy badaczami przedstawiony w Przykładzie 15, jest jednym i lokalnymi przedsi ębiorstwami. Wiele tak dobrze usytuowanym centrum, które stara organizacji oferuje ju ż zintegrowan ą usług ę si ę wykorzysta ć mo żliwo ści komercyjne dla wsparcia dla przedsi ębiorstw, szczególnie praktycznego wspierania biznesu. małych przedsi ębiorstw, działaj ąc jako organy transferu technologii oraz promuj ąc kontakty Uniwersyteckie laboratoria badawcze mog ą uniwersytet-przedsi ębiorstwo. stanowi ć płodne źródło technologii i wiedzy dla przemysłu. Otwarcie tego potencjału mo że stanowi ć wyzwanie. W rezultacie wiele Przykład 15 31 : St. John’s Innovation Centre , uniwersytetów utworzyło Biura Ł ącznikowe, Cambridge które zajmuj ą si ę audytem potencjalnych komercyjnych zastosowa ń w ramach swoich Zlokalizowane w Parku Innowacyjnym wydziałów i upraszczaj ą proces komercjalizacji stworzonym przez St Johns College, (Przykład 16 ). University of Cambridge , Centrum Innowacyjne zapewnia wsparcie oraz lokalizacj ę dla przedsi ębiorstw maj ących niewielk ą wiedz ę.

40 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

W niektórych okoliczno ściach, bariery inicjatywy do komercjalizacji bada ń. w komercjalizacji bada ń s ą zasadnicze i mog ą Badacz otrzymuje 90% z pierwszych £30 000 wymaga ć działania na szczeblu krajowym. We otrzymanych przez uniwersytet, a jego udział Francji np. badaczom uniemo żliwiono spada nast ępnie we wcze śniej ustalonych zakładanie przedsi ębiorstw, kiedy prowadzili przedziałach. badania w placówkach publicznych. To zredukowało liczb ę badaczy chc ących „Innowacje oraz zdolno ść do zmian były spróbowa ć skomercjalizowa ć swoje pomysły. zawsze głównymi siłami nap ędowymi Nowe przepisy zostały wprowadzone w 1999 gospodarki stanu Massachussets, wraz r., aby znie ść t ę barier ę, a badacze w takich z technologiami opracowanymi przez dziedzinach jak biotechnologie maj ą obecnie uniwersytety, talentem oraz inwestycjami prawo do zakładania przedsi ębiorstw w B+R stanowiły dwie główne siły przynosz ących zyski przy jednoczesnym nap ędowe przy tworzeniu technologii." zachowaniu swoich stanowisk badawczych do 6 lat. (D’Otreppe, 2003)

32 Przykład 16 : Komercjalizacja bada ń Promowanie transferu technologii uniwersyteckich

Uniwersytet w Oksfordzie zało żył ISIS Obecne my ślenie sugeruje, że Wielka Brytania Innovation , własne przedsi ębiorstwo musi porusza ć si ę szybciej w zakresie transferu technologii. Miało to pomóc przekładania dobrych zapisów bada ń 33 badaczom uniwersyteckim chc ącym naukowych na pomysły komercyjne . spróbowa ć skomercjalizowa ć swoje pomysły. Uniwersytet przekazał swoj ą Wiele sieci oraz systemów interwencyjnych własno ść intelektualn ą ISIS, a ta ocenia, zostało opracowanych w celu zach ęcenia do ochrania oraz wprowadza na rynek własno ść transferu technologii. Wcze śniej wspomniano intelektualn ą. ISIS pomogło w utworzeniu 28 ju ż wdro żenie oraz wymogi uczestnictwa przedsi ębiorstw „wykształconych” (z innych w niektórych programach grantów dla przedsi ębiorstw) od 1997 roku i składa przedsi ębiorstw. Struktury instytucjonalne przeci ętnie jeden wniosek patentowy na zostały równie ż stworzone, aby promowa ć tydzie ń. Zarz ądzaj ąc ponad 300 wnioskami transfer technologii środkami formalnymi patentowymi, ISIS stara si ę uzyska ć licencje i nieformalnymi. Chyba najbardziej znanym na technologie dla przedsi ębiorstw w celu przykładem instytucji, która promuje transfer rozwoju i sprzeda ży produktów opartych na technologii jest Steinbeis-Stiftung w Niemczech. technologii. Przykład 17 34 : Transfer technologii Z ka żdej otrzymanej tantiemy, ISIS w Badenii Wirtembergii otrzymuje 30% w uznaniu swojej roli w sprzedawaniu i patentowaniu wynalazków, Steinbeis-Stiftung für a uniwersytet otrzymuje pozostałe 70%. Wirtschaftsförderung w Badenii Udział uniwersytetu jest nast ępnie Wirtembergii składa si ę z sieci 220 dystrybuowany pomi ędzy uniwersytet a centrów technologii. badacza zgodnie z opublikowan ą polityk ą własno ści intelektualnej, generuj ąc

41 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Centra te umo żliwiaj ą MSP rozwijanie ich Współpraca jest kluczem wiedzy technologicznej, produktów oraz Wspieraj ąc innowacje, badania i rozwój, jako ści produktów poprzez wspólne praktycy powinni unika ć promowania działa ń projekty. Jednym z najwa żniejszych zada ń w pojedynczym przedsi ębiorstwie lub instytucji, centrów transferu było zainteresowanie je śli zamierzaj ą wzmocni ć klaster. Jest mało przedsi ębiorstw nowymi technologiami prawdopodobne, że przyniesie to korzy ści dla i produktami. Schematy pomocy szerszego klastra lub wesprze jego rozwój. technologicznej dotuj ą 25% rozwoju Zamiast tego praktycy powinni korzysta ć innowacyjnego produktu, w celu z ka żdej mo żliwo ści promowania wspólnej zredukowania ryzyka finansowego. Są one pracy oraz dzielenia si ę informacjami, tak jak na uzupełniane przez publiczne nisko przykład poprzez wspólne projekty badawcze, oprocentowane kredyty dla MSP. Credit przyczyniaj ąc si ę tym do rozwoju sieci Bank Badenii Wirtembergii, nale żą cy do celowych. Po raz kolejny korzystanie z podej ść pa ństwa, pracuje ści śle z bankami lokalnymi wielu przedsi ębiorstw, jak to przedstawiono (Sparkassen), które znajduj ą si ę blisko MSP. w Przykładzie 23 , mo że okaza ć si ę pomocne. Biura doradztwa innowacyjnego, prowadzone przez izby handlowe, s ą Innowacyjno ść i cykl rozwoju klastra dobrze rozlokowane w całym landzie, tak, że nawet przedsi ębiorstwa na obszarach Nowe pomysły rozwoju musz ą przenika ć przez wiejskich mog ą czerpa ć korzy ści z dost ępu cały cykl życia klastra. Na przykład wznowienie do wiedzy. Sie ć promuje dyfuzj ę inicjatyw działa ń wynalazczych oraz polityka wspierania dla nowych technologii. innowacyjno ści s ą wa żnymi cz ęś ciami ka żdego upadaj ącego klastra. Wsparcie ulepszania Obecnie zadaje si ę pytanie, co do produktów lub procesów wydawałoby si ę by ć efektywno ści istniej ących struktur, poniewa ż wa żne dla stabilnych i dojrzałych klastrów, jak wzory stosowane przez centra transferu równie ż wspieranie MSP w przygotowaniu na zmieniaj ą si ę. Ich nacisk przesuwa si ę nowe rynki. z transferu i projektów konsultacyjnych w kierunku rozwoju projektów indywidualnych. Przed transferem technologii staj ą nowe wyzwania, w tym restrukturyzacja lokalnej gospodarki, internacjonalizacja produktów oraz procesów, oraz zwi ększaj ący si ę popyt na wspólne działania badawczo-rozwojowe ze strony wielu przedsi ębiorstw.

42 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

5. Czynniki wspieraj ące oraz polityki sukcesu

W tym rozdziale przyjrzymy si ę tym czynnikom, które zostały zidentyfikowane jako nios ące wa żny wkład w skuteczny rozwój klastrów.

Nie s ą one tak cz ęsto cytowane jak czynniki Du że przedsi ębiorstwa zapewniaj ą równie ż decyduj ące przytoczone w poprzednim ci ągły przepływ wykwalifikowanych osób, które rozdziale, ale stanowi ą wa żną podstaw ę, na mog ą wynaj ąć małe innowacyjne bazie której mo żna zbudowa ć strategie przedsi ębiorstwa i dzieli ć si ę wiedz ą poprzez rozwoju klastrów. ła ńcuchy dostaw ( Przykład 18 ).

Du że przedsi ębiorstwa pod wieloma Ramka 6 Czynniki wpieraj ące skuteczny wzgl ędami pełni ą równie ż rol ę rozwój klastra katalizatora: Obok trzech krytycznych czynników sukcesu przedstawionych w poprzednim • tworz ą mas ę krytyczn ą do świadczonych rozdziale, badanie 35 uwypukliło równie ż managerów i pracowników, niektóre aspekty wspieraj ące rozwój • mog ą dostarcza ć bazy klientów klastra, w szczególno ści: i dostawców, • zapewniaj ą idealne warunki dla rozwoju • obecno ść du żych przedsi ębiorstw; i rozrastania si ę przedsi ębiorstw wysokich • odpowiedni ą infrastruktur ę; technologii, • ducha przedsi ębiorczo ści; • daj ą efekty mno żnikowe w zakresie • dost ęp do finansów. regionalnej gospodarki dla towarów i usług (mog ą one obejmowa ć problemy zwi ązane W tej cz ęś ci przyjrzymy si ę ka żdemu z tych z zatrudnianiem absolwentów obszarów szczegółowiej i przedstawimy uniwersytetów przez biura świadcz ące przykłady podej ść , które zostały uznane za usługi dostawcze, do produkcji surowców). skuteczne w promowaniu tych czynników. Zalety klastrów opartych na „kotwicy” dla praktyków to fakt, że: Obecno ść du żych przedsi ębiorstw

• mog ą skupi ć si ę na zasobach publicznych, Du że przedsi ębiorstwa s ą cz ęsto obecne • mog ą stymulowa ć nawi ązywanie w skutecznych klastrach. Bardzo po żą dane kontaktów, przedsi ębiorstwa-kotwice s ą du żymi źródłami • mog ą usprawnia ć technologii, rynków i wiedzy. Du że restrukturyzacj ę gospodarcz ą. przedsi ębiorstwa działaj ą jako miniaturowe • Du że przedsi ębiorstwa mog ą czasami systemy innowacyjne na swoich własnych przekazywa ć zasoby, aby pomóc innym prawach, dostarczaj ąc pracownikom Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

• Mo że przyczyni ć si ę to do oszcz ędno ści Profil 6 38 : Pocz ątki klastrów kosztów (lokalizacja gospodarek) w sensie w Japonii lokalnych dostaw, siły roboczej, technologii i infrastruktury. W Japonii, klaster Komatsu powstał z Komatsu Construction Company . Klaster maszyn powstał z historycznej sieci wsparcia 36 Przykład 18 : Mentor biznesu oraz przedsi ębiorstw działaj ących w sektorze tekstyliów (produkcji jedwabiu Program DTI i PILOT Business to Business w szczególno ści). Przedsi ębiorstwa Nakajima Mentoring (B2B) 37 rozpocz ął si ę w pa ździerniku Aircraft i Fuji Heavy zapocz ątkowały rozwój 2000 roku. Wzi ęło w nim udział 20 mentorów klastra samochodowego w Ota. Original z wiod ących przedsi ębiorstw ropy i gazu Equipment Manufacturers w Ota tworzyli poł ączonych z "uczniami” z 20 MSP. Wst ępnym popyt na cz ęś ci, usługi oraz produkty. celem programu było zbudowanie bli ższych Istnienie du żego moderatora stworzyło relacji przemysłowych stanowi ących szans ę pionowy system pod-kontraktowania. Wraz dla uczestników do współpracy z rozwojem lotnictwa i przemysłu z przedsi ębiorstwami znajduj ącymi si ę na samochodowego w pierwszej połowie XX w., drugim ko ńcu ła ńcucha dostaw, poznanie obszar przyci ągał wiele nowych podmiotów poł ączonej organizacji oraz dost ęp do sieci oraz przedsi ębiorstw przekształcanych przedsi ębiorstw, które odegrały swoj ą rol ę w latach 1950 i 1960. Obecnie klaster ma w całym programie. Inicjatywa okazała si ę struktur ę hierarchiczn ą, w której ponad 70 przydatna w procesie wspólnego uczenia si ę przedsi ębiorstw działa jako pierwszy stopie ń. du żych przedsi ębiorstw i MSP, poprawie Drugi i trzeci stopie ń to dostawcy dla Fuji komunikacji oraz zrozumieniu wzajemnych Heavy Industries . Chocia ż firma pozostaje działa ń i ogranicze ń. głównym moderatorem, wielu producentów cz ęś ci Ota handluje równie ż z innymi Du że przedsi ębiorstwa jako katalizatory moderatorami w regionie i poza nim.

Du że przedsi ębiorstwa działały jako katalizatory Blisko ść dostawców oraz innych wspieraj ących rozwoju klastrów, a nast ępnie jako siły przedsi ębiorstw mo że wspomóc rozwój nap ędowe w bie żą cym procesie rozwoju innowacyjno ści i zredukowa ć koszty transakcji. klastra. W wielu wypadkach, stymulowały one Kr ąg si ę zamyka, poniewa ż nowe wej ście oraz wzrost powi ązanych przedsi ębiorstwa s ą przyci ągane na ten obszar przedsi ębiorstw w regionie i w ten sposób przez istniej ące klastry lub s ą tworzone przez wspierały rozwój krytycznej masy działania. byłych pracowników du żych przedsi ębiorstw. Nawi ązywanie lokalnych kontaktów mo że by ć bardzo przydatne dla przedsi ębiorstw. W Wielkiej Brytanii, the Society of British Aerospace Companies stwierdziła, że przedsi ębiorstwa w klastrach lotnictwa słu żą zazwyczaj jednemu lub dwóm du żym przedsi ębiorstwom, cz ęsto znajduj ącym si ę w bliskiej odległo ści. Wg raportu, takie przedsi ębiorstwa czerpi ą korzy ści z aktywów lokalnej siły roboczej, wyszkolonej i przyzwyczajonej do pracy w wymaganych wysokich standardach.

44 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Profil 7 39 : Pochodzenie Arizona Du że przedsi ębiorstwa i cykl życia klastra . Software Cluster Du że przedsi ębiorstwa wydaj ą si ę by ć cech ą dojrzałych i upadaj ących klastrów. W takim W latach 1950. du że przedsi ębiorstwa takie przypadku wspólne interwencje praktyków jak General Electric i Motorola utworzyły obejmuj ą stworzenie nowych rynków, wa żne fabryki na obszarze Phoenix, aby interwencje zarz ądzania rozwojem, rozwój skorzysta ć z warunków pogodowych, ła ńcuchów dostaw oraz usprawnienie produktu blisko ści dobrych uniwersytetów i ich lub procesu. Du że przedsi ębiorstwa mog ą studentów, oraz niskiej ceny gruntów i siły równie ż tworzy ć punkty kontaktowe dla innych roboczej. Wraz ze wzrostem przedsi ębiorstw szerszych działa ń klastra, takich jak wspieranie rozrastały si ę klastry powi ązanych strategii rozwoju umiej ętno ści, w tym technologii informacyjnych i przedsi ębiorstwa wspieranie rozwoju zarz ądzania półprzewodników, działaj ące jak magnes na w przedsi ębiorstwach klastra. Tam gdzie du że profesjonalistów z bran ży technologii przedsi ębiorstwa tworz ą punkty w klasterze informacyjnych. Ponadto, inne du że embrionalnym, interwencje b ędą przedsi ębiorstwa ulokowały si ę na tym prawdopodobnie ró żne, skupiaj ąc si ę na obszarze, inne zostały zało żone przez wysiłkach przyci ągni ęcia przedsi ębiorstwa, in żynierów, którzy wcze śniej pracowali dla promowania poł ącze ń ła ńcucha dostaw oraz którego ś z tych du żych przedsi ębiorstw. wspierania przekształconych przedsi ębiorstw. Dzisiaj Arizona jest jedn ą z najlepszych lokalizacji rozwoju oprogramowania. Dost ęp Zarządzenie ła ńcuchem dostaw pracowników w du żych przedsi ębiorstwach oraz studentów powi ązanych uniwersytetów Badania uwypukliły kilka przykładów, gdzie do najnowszej technologii i przełomowych rozwój ła ńcucha dostaw okazał si ę wa żnym bada ń przyczynił si ę do lepszej pozycji elementem w budowaniu relacji pomi ędzy konkurencyjnej Arizony na tym obszarze. du żymi przedsi ębiorstwami i lokalnymi MSP. Obejmuj ą one powi ązania ła ńcucha dostaw Du że przedsi ębiorstwa jako innowatorzy z przedsi ębiorstwami zagranicznymi lub OEM, w zakresie np. certyfikacji dostawcy, Du że przedsi ębiorstwa mog ą odgrywa ć budowania lepszych powi ąza ń kupiec / kluczow ą rol ę przy wdra żaniu wiedzy oraz dostawca, powi ąza ń pod-kontraktowych oraz technologii do MSP. Ukierunkowuj ąc sojuszy strategicznych. przyszłych przedsi ębiorców oraz inspiruj ąc przekształcaj ące si ę przedsi ębiorstwa, mog ą Usprawnienie poł ącze ń z kluczowymi by ć wa żnymi ogniwami w zakresie producentami (dostawcy 1. poziomu), stymulowania sprzeda ży oraz eksportu pomi ędzy dostawcami i przedsi ębiorstwami innowacji, zapewniaj ąc tym „krytyczn ą drog ę wspomagaj ącymi, aby znale źć nowe szanse na rynek” dla MSP, zarówno bezpo średnio, rynkowe, mog ą stanowi ć kluczow ą rol ę dla oraz jako baz ę dost ępu do rynków światowych. osoby (praktyka) działaj ącej na rzecz klastra. Tam gdzie przedsi ębiorstwa same nie W zasadzie praktyk b ędzie coraz bardziej przekazuj ą dalej innowacyjnych pomysłów, działał jako animator, zarz ądzaj ący relacjami czasami pracownicy decyduj ą si ę na zało żenie (np. poprzez rozwój sieci handlowych), ni ż własnej działalno ści, aby wypełni ć powstał ą na interweniuj ąc bezpo średnio. rynku luk ę. Zostało to uznane jako wa żna cecha obecnego sukcesu klastra British Motorsports .

45 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Przykład 19 40 : Rozwój ła ńcucha obejmowa ć proste udzielanie informacji dostaw we Francji przedsi ębiorstwom oczekuj ącym na przeniesienie si ę do tego obszaru, a ż do ‘"Mechaniczna Dolina" w Midi Pyrénées organizacji spotka ń i sieci z zewn ętrznymi została stworzona wokół sektora lotniczego, przedsi ębiorstwami oraz potencjalnymi samochodowego i narz ędziowego dostawcami finansowymi, oraz w Aveyron, Corrèze i Lot i składa si ę z około • cz ęś ciowe finansowanie jednostek 210 przedsi ębiorstw i 14 000 pracowników. rozwoju i informacji działaj ących Ten obszar jest jednym z 11 projektów w konkretnej dziedzinie. Te jednostki maj ą rozwoju klastra DATAR w tym regionie. ró żne cele (wspieranie, scalanie Polityka w tym przypadku została propozycji projektów lub przetargów opracowana tak, aby zach ęci ć do o granty pomocowe, badania dywersyfikacji i restrukturyzacji poprzez potencjalnego rynku, narz ędzia rozwój ła ńcucha dostaw. Du że komunikacyjne do promowania zalet oraz przedsi ębiorstwa (takie jako bazy umiej ętno ści regionu). przedsi ębiorstwo lotnicze Ratier w Figeac) są zach ęcane do rozwoju w ramach „dystryktów przemysłowych” oraz do Promowanie wewn ętrznych inwestycji współpracy z lokalnymi MSP. Francuskie do świadczenia pokazuj ą, że obok Promowanie wewn ętrznych strategii mo że planowania przestrzennego, strategie mog ą przyczyni ć si ę do strategii rozwoju klastra. by ć stosowane do pomocy w budowaniu Strategia opisana przez Enright jako strategia stosunków pomi ędzy przedsi ębiorstwami “przeszczepu”, ró żni ąca si ę od innych i do wł ączenia ich do lokalnej gospodarki. podej ść opartych na wzro ście organicznym, Szczególnie skuteczne polityki, opracowane będzie wdra żana, aby wzmocni ć klaster jako zach ęty do rozwoju klastra w Midi- w okre ślony sposób. Generalnie, intencj ą jest Pyrénées obejmowały: zwi ększenie ogólnego wolumenu przedsi ębiorstw lub wypełnienie okre ślonych • rozwój inkubatorów biznesu (pépinières) słabych stron w bie żą cej strukturze (na zapewniaj ących usługi logistyczne (takie przykład luki strukturalnej w ramach ła ńcucha jak faks, kopiowanie oraz poł ączenia dostaw poprzez relokacj ę głównego sieciowej szybkiej pr ędko ści), biura oraz uczestnika). Władze raczej nie korzystaj ą powierzchnie warsztatowe po niskich z tego sposobu budowania całego klastra. kosztach; • zwolnienie z podatku od nieruchomo ści Praktycy maj ą szeroki wachlarz dost ępnych przez trzy lata, co zwalnia nowe instrumentów, poniewa ż cz ęść ich przedsi ębiorstwa z jednego elementu wewn ętrznej inwestycji jest równie skuteczna obci ąż enia podatkowego; i nie ró żni si ę znacznie od tych przyj ętych • niskie stawki podatku od jako cz ęść bardziej ogólnych strategii nieruchomo ści (władze lokalne), inwestowania wewn ętrznego. Obejmuj ą one które powoduj ą, że jedna przepisy wsparcia finansowego, specjalnie społeczno ść jest bardziej stworzone pakiety szkoleniowe, budowanie atrakcyjna pod wzgl ędem wła ściwych obiektów, wspieranie biznesowym, ni ż inne; infrastruktury oraz bardziej specyficzne • wprowadzenie „Usługi Rozwoju doradztwo. Gospodarczego” (‘Economic Development Service’), która mo że

46 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Oczywi ści inwestor wewn ętrzny nie inwestycji wewn ętrznych, zapewnienia będzie jedynym beneficjentem takich wsparcia zasobów dla rosn ących porad i wsparcia, tak że przedsi ębiorstwa przedsi ębiorstw w stanie Arizona, oraz dla w klasterze mog ą z nich skorzysta ć. tych, którzy bior ą Arizon ę pod uwag ę jako now ą lokalizacj ę. Oferuje on zwarte portfolio “Opracowywanie kursów szkoleniowych usług – „jeden sklep” (one stop-shop) – dla w celu zast ąpienie luk umiej ętno ści mo że przedsi ębiorstw, obejmuj ące nast ępuj ące okaza ć si ę wa żną cz ęś ci ą przyci ągania elementy przedstawione na stronie inwestowania wewn ętrznego. Enterprise internetowej. Ayrshire opracowało projekt szkoleniowy finansowany przez Europejski Fundusz • Usługi biznesowe (w tym doradztwo, Społeczny, aby poł ączy ć inwestorów kapitał wysokiego ryzyka oraz pomoc w eksporcie). wewn ętrznych z osobami, które maj ą odpowiednie umiej ętności oraz • Dane o nieruchomo ściach (dost ępne podej ście, aby sprosta ć potrzebom nieruchomo ści) potencjalnych pracodawców”. • Informacje na temat środowiska działania (Obserwacje Praktyka, 2002 r.) biznesu oraz gospodarki / bada ń (podatki, dane rynkowe o sile roboczej itp.)

• Równie zaanga żowane parki biznesowe nie Raporty przemysłowe. tylko b ędą czerpały korzy ści płyn ące od • Pełn ą list ę stanowych bod źców ę potencjalnych inwestorów wewn trznych, ale i programów. mog ą równie ż zapewni ć jeden lub wi ęcej powodów do ulokowania si ę na tym obszarze, • Programy energetyczne. wykazuj ąc silne zaanga żowanie w tej cz ęś ci regionu dla konkretnego klastra i potencjalnie • Doradztwo w dziedzinie innowacji podnie ść profil regionu w danej dziedzinie. i technologii (imprezy oraz nawi ązywanie kontaktów, organizacje wspieraj ące technologie, inkubatory oraz parki Ale wizerunek i promocja wyró żniaj ą si ę. badawcze, programy pomocy Wypracowanie pozytywnego wizerunku dla technologicznej). obszaru poprzez marketing i promocje • wyró żnia si ę jako bardzo istotne Szczegółowy zakres inicjatyw małych przedsi ębiorstw oraz inicjatyw rozwoju siły ą ę w przyci ganiu inwestycji wewn trznych roboczej. zwi ązanych z klasterem. Regiony, które s ą znane z konkretnych klastrów, przyci ągn ą prawdopodobnie bardziej inwestorów Infrastruktura fizyczna wewn ętrznych, którzy s ą powi ązani z tym klasterem, ni ż te, które s ą nieznane. Rozwój Powi ązania komunikacyjne, infrastruktura „marki” lub wizerunku dla obszaru mo że by ć fizyczna, miejsca oraz obiekty zostały ju ż wi ęc kluczowym elementem ka żdej strategii wcze śniej okre ślone jako kluczowe czynniki rozwoju. dla rozwoju skutecznych klastrów. Rola nowoczesnej infrastruktury, w tym zapewnienie Przykład 20 42 : Marketing regionu obiektów dla przedsi ębiorstw oraz pracowników, jak równie ż dobry transport Wydział Handlu stanu Arizona reklamuje i poł ączenia komunikacyjne, jest wa żnym stan na całym świecie w celu promowania aspektem dla managerów klastra.

47 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Dost ępno ść wła ściwej infrastruktury biznesowej Dobra infrastruktura fizyczna niesie ze sob ą (odpowiednich obiektów oraz zapasów terenu) potencjał redukcji kosztów transportu, lepszego jest równie ż istotn ą cech ą rozwoju skutecznych dost ępu do surowców oraz wykwalifikowanej klastrów. Jest to szczególnie wa żne siły roboczej. Blisko ść klientów oraz dostawców w przypadku, gdy wymagane b ędą jest kluczow ą cech ą sukcesu wielu klastrów, wyspecjalizowane obiekty lub pomieszczenia dobra infrastruktura transportowa mo że jeszcze inkubatora. poprawi ć t ę pozycj ę. Natomiast słaby i utrudniony transport oraz poł ączenia Polityka interwencji w infrastruktur ę komunikacyjne mog ą działa ć jako hamulec rozwoju klastra. Zapewnienie, że jest miejsce na rozwój . Strategie rozwoju klastra powinny uwzgl ędni ć Przykład 21 43 : Wła ściwa struktura adekwatno ść dost ępnych obiektów do rozwoju danego klastra. Dost ępno ść lokalizacji jest niezb ędna i obiektów dla potencjalnych inwestorów oraz dla ekspansji istniej ących przedsi ębiorstw jest Infrastruktura mo że usprawni ć rozwój wa żnym elementem utrzymywania żywotno ści Rozwój szybkich poł ącze ń kolejowych do klastra. Mo że si ę to wi ąza ć ze wspieraniem Paddington, M4, M3 oraz M25 oraz dost ęp do zasad wła ściwego zapewniania miejsc Heathrow okazały si ę kluczowymi czynnikami i obiektów, uwzgl ędniaj ąc ka żdą konkretn ą w rozwoju przemysłu ITCE ( Information, potrzeb ę danego klastra. Parki naukowe, Technology, Communications and Electronics ) technologiczne i biznesowe mog ą by ć w korytarzu M4. Infrastruktura wspieraj ąca właściwymi podmiotami, jak równie ż pot ęż ne otworzyła si ę na komunikacj ę mi ędzynarodow ą parki produkcyjne i dystrybucyjne, poniewa ż i stała si ę podstaw ą uzupełnienia obszaru zach ęcaj ą do wspólnej pracy. Równocze śnie inwestorami wewn ętrznymi o wysokim profilu. mog ą by ć zapewnione wyspecjalizowane pomieszczenia np. dla inkubatora lub innych Jednak niewystarczaj ąca zdolno ść mo że działa ń zwi ązanych z rozwojem klastra. działa ć jako potencjalny hamulec rozwoju W innych przypadkach wystarczaj ącym mo że Skuteczny rozwój klastra oprogramowania okaza ć si ę zapewnienie wystarczaj ących w Arizonie spowodował trudno ści odno śnie zasobów gruntu lub obiektów na obszarach, pojemno ści infrastruktury. Przedsi ębiorstwa które odzwierciedlaj ą dynamik ę klastra. stanu Arizona uwa żaj ą, że cierpi ą z tego powodu w porównaniu z innymi regionami, poniewa ż badania dowodz ą, że „dłu żej surfuje Przykład 22 44 : Inkubatory si ę po Internecie z Phoenix ni ż innych cz ęś ci kraju”. Dzieje si ę tak głównie z tego powodu, i ż Inkubatory upraszaj ą do świadczenie wzrost korzystania z sieci jest wi ększy ni ż prowadzenia działalno ści dla nowych niezb ędne działania zwi ązane z ekspansj ą przedsiębiorstw, oferuj ąc ochronne i modernizacj ą istniej ącej infrastruktury. środowisko rozwoju.

48 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Do świadczenie UKBI 45 (UK Business Tworzenie parków naukowych i technicznych Incubation ) sugeruje, że konieczne s ą cztery na własn ą r ękę nie jest gwarancj ą sukcesu. praktyczne kroki podczas rozwijania Przegl ąd włoskich do świadcze ń pokazuje, że inkubatora: nie ma sensownych dowodów, że takie inicjatywy polityki publicznej maj ą pozytywny • Opracowanie pomysłów: minimalizacja wpływ na wyniki gospodarcze przedsi ębiorstw barier fizycznych i organizacyjnych oraz oraz dodaje, że najnowsze inicjatywy rozwoju pozwalaj ących przedsi ębiorcom by ć przedsi ębiorstw technologicznych nie dały innowacyjnymi. jeszcze po żą danych efektów.

• Ukierunkowanie pomysłu: wspieranie Przyczyny, dla których te a nie inne parki innowatorów poprzez zapewnianie czasu naukowe i technologiczne odnosz ą sukcesy nie oraz zasobów dla rozwoju pomysłu. zostały dobrze udokumentowane. Coraz cz ęś ciej parki oferuj ą szerszy zakres usług dla • Formalizowanie rozwoju: tworzenie rezyduj ących przedsi ębiorstw (patrz Przykłady jednostek biznesowych. 5 i 15 ), działaj ą na podstawie studium wykonalno ści, które identyfikuje sektory • Tworzenie nowego przedsi ębiorstwa: celowe. Na przykład w Los Angeles, plany definiowanie struktur przedsi ębiorstwa, przekształcenia byłych baz wojskowych w parki opracowuj ąc biznes plan i bud żet. naukowe i technologiczne skorzystały z analizy Wspieranie i pomaganie nowemu klastra, w celu zidentyfikowania potencjalnych przedsi ębiorstwu w inwestowaniu, rynków docelowych. Analiza dla byłej bazy finansowaniu, marketingu i sprzeda ży, Cabrillo na Long Beach zredukowała wst ępn ą w sprawach prawnych, rekrutacji, ICT oraz list ę potencjalnych klastrów do dwóch, innych mo żliwo ściach. w oparciu o bezpo średni ą ocen ę klastrów, szersze strategie regionalne oraz promowanie Wiele inkubatorów jest bezpo średnio znalezienia poł ączenia z California State powi ązanych ze wspieraniem rozwoju University Long Beach : głównym inwestorem konkretnych klastrów. The Babraham projektu 46 . Bioincubator w Cambridge otwarty w 1998 roku oferuje poł ączone laboratoria oraz biura Polityka planowania mo że by ć równie ż dla start-up i nowych przedsi ęwzi ęć kluczowa w dziedzinie bio- we wczesnej fazie rozwoju. Polityka wykorzystania terenu ma znaczny Babraham Bioincubator oferuje szeroki wpływ na rozwój klastra. W najlepszych zakres mentorowania biznesowego, przypadkach planowanie wspierało technologicznego oraz naukowego, w celu i usprawniało wzrost klastra ze wzgl ędów stworzenia wspieraj ącego środowiska, które strategicznych, ale zbyt cz ęsto system redukuje stopie ń wypalenia podczas planowania nie oferował wsparcia, które wczesnych etapów istnienia nowych mógłby. System planowania mo że by ć cenny, przedsi ęwzi ęć bio. Kluczowym wymogiem poniewa ż zachowuje on warto ści udogodnie ń wej ścia jest zało żenie, że wszystkie i zmniejsza przeszkody. Managerowie klastrów przedsi ębiorstwa musz ą opracowa ć powinni wiedzie ć, że wa żny jest regionalny technologi ę, która wpisuje si ę w funkcjonalny wymiar planowania oraz wewn ętrzny zwi ązek program badawczy geografii gospodarczej z rozwojem gospodarki regionalnej. realizowany w the Babraham Institute .

49 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Transport i komunikacja

Rola transportu oraz infrastruktury komunikacyjnej w promowaniu rozwoju klastra jest rzadziej brana pod uwag ę. Istnieje niewiele dowodów na inicjatywy specyficzne dla klastra, wi ększo ść programów inwestycyjnych jest, w najlepszym przypadku, oparta na informacjach o klasterze, uwzgl ędniaj ąc jego konkretne potrzeby. Jednak niektóre aspekty specyficzne dla klastra przyczyniły si ę do znacznych inwestycji, np. Massconnect i Berkshire Connect (patrz Profil 3 , str.27) lub do podniesienia rangi problemu, jak w przypadku Arizony powy żej.

Podczas opracowywania strategii opartych na klastrach, nale ży uwzgl ędni ć charakter istniej ącego transportu oraz infrastruktury komunikacyjnej, czy jest ona odpowiednia do umo żliwienia i wspierania rozwoju klastra, zgodnie z propozycj ą. Przedstawiono to wcze śniej w Przykładzie 21 , który uwypukla znaczenie transportu i komunikacji dla wzrostu sektorów informatycznego, komunikacyjnego i elektronicznego w Dolinie Tamizy.

50 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

kapitału podwy ższonego ryzyka, specjalistycznych zasobów i finansowania (np. Duch przedsi ębiorczo ści dla inwestowania wewn ętrznego), publicznego i prywatnego finansowania bada ń i rozwoju, Obecno ść tzw. ducha przedsi ębiorczo ści jest aniołów biznesu oraz sieci inwestorów. wa żnym czynnikiem dla rozwoju skutecznego klastra. Jest to odzwierciedlone we wzro ście Dost ępno ść kapitału podwy ższonego przedsi ębiorstw, nowych podmiotów oraz ryzyka jest wa żna, poniewa ż mo że on przedsi ębiorstw przekształcaj ących si ę ponownie ukształtowa ć publiczne z istniej ących przedsi ębiorstw lub instytutów. finansowanie ryzyka ustanawiaj ąc Mo że mie ć to miejsce w szerszym kontek ście syndykaty inwestycji, gdzie sektor w klasterze - w du żych lub małych publiczny ponosi ryzyko technologii przedsi ębiorstwach, w organizacjach transferu a inwestor dostarczaj ący kapitał technologii, w "kulturze" sektora lub aktywno ści podwy ższonego ryzyka – komercyjne instytucji publicznych (mentalno ść „mo żna to ryzyko przedsi ębiorstwa . zrobi ć”). Podobnie zdolno ść adaptowania si ę do zmian rynkowych jest czynnikiem (Paija , 2000). stanowi ącym sukces MSP w skutecznym klasterze. Blisko ść po średników takich jak banki, przedsi ębiorstwa o kapitale podwy ższonego Skuteczne klastry b ędą gromadziły wiele osób ryzyka, domy handlowe (które po średnicz ą z duchem przedsi ębiorczo ści, które s ą i organizuj ą eksport) oraz innych instytucji elastyczne i chc ą wypróbowa ć nowe pomysły. finansowych jest postrzegana jako korzy ść dla Mog ą oni bada ć nowe szanse lub technologie, rozwoju klastrów. wprowadza ć innowacje na rynek oraz podejmowa ć dobrze skalkulowane ryzyko 47 .

Istnieje niewiele przykładów polityk zach ęcaj ących do tworzenia kultury przedsi ębiorczo ści w literaturze na temat klastrów oraz w śród praktyków. Nie łatwo powiedzie ć, że nie nale ży zach ęca ć do przedsi ębiorczo ści, po prostu wiedza na temat zastosowania oraz skuteczno ści takiego podej ścia jest znikoma w tym momencie. Poziom przedsi ębiorczo ści wydaje si ę by ć stosowany jako współczynnik odzwierciedlaj ący ogólny stan zdrowia klastra – cz ęsto cytuje si ę nisk ą przedsi ębiorczo ść jako powód do rozmy śla ń (np. z powodu niskiej liczby rejestracji nowych podmiotów).

Dost ęp do finansów Dost ęp do finansów przyczynia si ę do skutecznego rozwoju klastrów poprzez wspieranie wzrostu oraz ekspansj ę działa ń zwi ązanych z klasterem. Obejmuje to dost ęp do 51 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Cz ęś ciowo odzwierciedla to elastyczno ść stosowa ć chc ąc zach ęci ć do konkretnych instytucji finansowych polegaj ącą na rodzajów działalno ści, które s ą uwa żane za odpowiedzi na zmieniaj ące si ę potrzeby silne podwaliny przyszłego wzrostu. klastra, w szczególno ści pozyskiwanie nowych rynków. Mo że to by ć pomocne dla praktyków Bod źce podatkowe dla działalno ści B+R s ą w budowaniu relacji ze społeczno ściami powszechn ą zach ętą w wi ększo ści stanów inwestowania (nieformalnie lub poprzez w USA i w cz ęś ciach Francji. Np. formalne partnerstwa). Na przykład niektórzy w Massachussetts, jest dost ępnych wiele aniołowie biznesu oraz inwestorzy instrumentów finansowych, w tym kredyt dostarczaj ący kapitał podwy ższonego ryzyka podatkowy w wysoko ści 10-15% przez 15 lat specjalizuj ą si ę w konkretnych sektorach bada ń oraz kredyt podatkowy w wysoko ści 3% i mog ą stanowi ć dobre źródło na 3 lata przeznaczony na aktywa. W Midi specjalistycznego finansowania oraz Pyrénées nowe podmioty s ą zwolnione wsparcia. z podatku od nieruchomo ści przez trzy lata.

Ró żne źródła finansów b ędą stosowane przez Szanse oferowane przez nieukierunkowane ró żne przedsi ębiorstwa w zale żno ści od ich bod źce finansowe, takie jak Regional Selective konkretnych okoliczno ści. Badanie sektora Assistance lub Fundusze Strukturalne, nie biotechnologicznego w Oxfordshire podkre śla powinny zosta ć pomini ęte, a praktycy mog ą znaczenie aniołów biznesu, Uniwersytetu chcie ć rozpatrzy ć, w jaki sposób mog ą one Oksford, inwestora z kapitałem przynie ść korzy ści okre ślonym klastrom podwy ższonego ryzyka, prywatnej inwestycji, w regionie. W przypadku korzystania z takich inwestycji przedsi ębiorstwa matki oraz funduszy maj ą zastosowanie specjalne zasady wsparcia DTI (na przykład nagrod ą SMART ). i nale ży si ę z nimi wcze śniej zapozna ć. Żadne z nich nie jest specyficzne dla klastra. Wsparcie finansowe mo że by ć równie ż stosowane, aby zach ęci ć przedsi ębiorstwa do Polityki finansowania współpracy nad nowym produktem lub procesem. Wiadomo, że niektóre środki Zapewnianie informacji i doradztwa finansowe pozyskane przez w ramach Najpro ściej mówi ąc, managerowie klastra programów bazuj ących na Funduszach mog ą wspiera ć formy, poprzez zapewnianie Strukturalnych, s ą ukierunkowywane na doradztwa na temat potencjalnych źródeł konkretne klastry, na przykład w południowym finansowania. W zasadzie, jest to forma Yorkshire, an Invest for Growth 2 Scheme wsparcia najcz ęś ciej stosowana i mo że będzie wspierał przedsi ębiorstwa, które mog ą wymaga ć od managerów klastra stworzenia udowodni ć, że s ą cz ęś ci ą czterech klastrów mechanizmów kojarzenia potencjalnych wysokiego rozwoju w południowym Yorkshire. inwestorów oraz przedsi ębiorstw. Mo żna to wykona ć wykorzystuj ąc bazy danych Promowanie współpracy i nawi ązywania dost ępne w Internecie lub poprzez ułatwianie kontaktów kontaktów z lokalnymi dostawcami (patrz przykład poł ącze ń z dostawcami usług W niektórych przypadkach, rozwój klastra jest finansowych okre ślonych w Przykładach 5 promowany jako efekt uboczny bardziej i 15 ). ogólnych polityk wsparcia finansowego. Na przykład wsparcie działa ń B+R mo że stanowi ć Dost ęp do rodzajów finansowania . warunek wspólnej pracy pomi ędzy przedsiębiorstwami. Polityki finansowania mo żna równie ż 52 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Przykład 23 : Promowanie klastrów opracowało tzw. polityk ę Twinnigu w 1998 poprzez polityki finansowania r., która obejmuje: tworzenie centrów

W wielu przypadkach organy finansuj ące Twinning , oferuj ących biura, obiekty (np. ustanawiaj ą współprac ę jako warunek infrastruktur ę telekomunikacyjn ą) oraz przyznania grantu. Dzieje si ę tak na szkolenia biznesowe dla obiecuj ących przykład w unijnych wieloletnich nowych przedsi ębiorstw ICT; ustanawianie Programach Ramowych Rozwoju Bada ń i funduszy dla finansowania uczestnictwa Technologii . W USA, the National Science Foundation ł ączy granty dla Centrów Bada ń w nowych i młodych przedsi ębiorstwach na In żynieryjnych nie tylko z zaawansowanymi bazie publiczno-prywatnej, oferowanie sieci badaniami in żynieryjnymi, ale równie ż kontaktów mi ędzynarodowych i krajowych, z udokumentowanym transferem technologii które proponuj ą przedsi ębiorstwom na rzecz lokalnych społeczno ści doradztwo oraz ułatwianie nawi ązywania biznesowych, edukacyjnych i dziennikarskich . (Pavlik, 1999) kontaktów z dostawcami, dystrybutorami etc. Twinnig został opracowany w 1998 r. jako inicjatywa Hansa Wijersa, byłego Dopasowane rozwi ąza ń ministra gospodarki (1994-1998), i Roela Co wi ęcej, strategie klastra mog ą obejmowa ć tworzenie specyficznych usług finansowania, Piepera, znanego biznesmena. Od w celu unikni ęcia okre ślonych przypadków powstania Twinning zainwestował w prawie pora żek rynkowych. Ma to cz ęsto miejsce 60 przedsi ębiorstw ICT, z których 35 jest tam, gdzie rynki finansowe nie s ą w stanie nadal aktywnych i pracuje nad swoj ą wspiera ć przedsi ębiorstw postrzeganych jako przyszło ści ą przy wsparciu Twinning . firmy wysokiego ryzyka lub szukaj ących wzgl ędnie skromnych wielko ści kapitału. Aby Twinning stymuluje przedsi ębiorczo ść ICT wspiera ć skuteczne klastry, mechanizmy w Holandii poprzez zapewnianie kapitału wspierania finansowego musz ą by ć ryzyka oraz udost ępnienie swojej sieci dopasowane do konkretnych potrzeb oraz nowym przedsi ębiorstwom; przedsi ębiorca szans klastra, takich jak kojarzenie pozostaje pionierem, a celem Twinning jest przedsi ębiorstw klastra z dostawcami kapitału podwy ższonego ryzyka, lub musi stanowi ć zysk z zainwestowanych funduszy. Twinnig pakiet wraz z innymi działaniami rozwoju interesuje si ę wył ącznie przedsi ębiorstwami klastra. szeroko poj ętej bran ży ICT.

Przykład 24 48 : Wspieranie dost ępu do finansowania w Holandii

Oprócz władz regionalnych, rz ąd krajowy zainteresowany jest stymulowaniem regionalnych polityk gospodarczych w celu promowania przedsi ębiorczo ści wysokiej klasy oraz przekształcenia Holandii w wiod ący region ICT w Europie. Z tego powodu Ministerstwo Gospodarki

53 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

6. Instrumenty • Marketing, pomoc w zakresie komplementarne oraz wywiadu rynku i pomocy uwarunkowania w nawi ązywaniu kontaktów, np. skutecznej polityki kierowanie zdolno ści technologicznych na potrzeby Poprzednie rozdziały podkre ślały rynku. obszary działania, w których mog ą wspomóc rozwój klastrów poprzez Dost ępne dowody sugeruj ą, i ż powy ższe skoncentrowanie si ę na czynnikach interwencje cz ęsto maj ą ograniczony okre ślonych jako decyduj ące lub wpływ na skuteczny rozwój klastrów, cho ć przyczyniaj ące si ę do rozwoju klastrów . wspieraj ą skutecznie poszczególne przedsi ębiorstwa. Jest to cz ęsto bardziej Jednak jest wiele innych czynników, które skutkiem sposobu wykonywania mog ą wpłyn ąć na rozwój skutecznych powy ższych działa ń, ani żeli bł ędów klastrów, co przedstawiono w doł ączonym w samym podej ściu. Aby skutecznie Raporcie Potwierdzaj ącym. W niniejszym przyczyni ć si ę do rozwoju klastrów, rozdziale nakre ślimy kilka z tych działania wspieraj ące przedsi ębiorstwa aspektów. W szczególno ści podkre ślimy: musz ą by ć dostosowane do • Rol ę działa ń wspieraj ących poszczególnych potrzeb okre ślonych tradycyjny model biznesu. klastrów. • Kontekst w jakim działa sie ć. • Rol ę wspomagaj ącego środowiska Tradycyjne środki wspierania polityki. przedsi ębiorstw odgrywaj ą swoj ą rol ę w promocji rozwoju silnej bazy Polityka wspomagania biznesu / przedsi ębiorstw oraz we wzro ście nowych interwencje przedsi ębiorstw, przyczyniaj ąc si ę do ogólnego wzmocnienia gospodarki. Mog ą Pomoc jest cz ęsto zapewniana by ć one równie ż bardzo wa żne, jako że przedsi ębiorstwom w ramach klastrów wspieraj ą rozwój zarodków dla nowych w celu umo żliwienia poprawy ich działania. klastrów w przyszło ści, który mo że by ć Taka pomoc mo że przyjmowa ć ró żne przeoczony przez strategie skupiaj ące si ę formy. na klastrach. Niemniej jednak, managerowie klastrów powinni wiedzie ć, Najpopularniejsze interwencje to m.in.: iż środki wspomagania przedsi ębiorstw same w sobie nie s ą wystarczaj ące do • Wspomaganie uruchamiania promocji rozwoju klastrów. przedsi ębiorstw typu start-up, spin- out lub ciał badawczych uniwersytetów, jak i wzrost przedsi ębiorstw np. poprzez doradztwo, wspomaganie usług ICT lub przyznawanie grantów. • Doradztwo oraz poradnictwo biznesowe, np. w zakresie technik produkcji i zarz ądzania, szkolenia, planowanie przedsi ębiorstwa.

54 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Przykład 25 49 : Promowanie nowych obszarom, postrzeganymi jako bardzo przedsi ębiorstw wpływowi lub posiadaj ący zdolno ść do zachowania interakcji pomi ędzy Existenzgründungsinitiative Hannover udziałowcami klastrów. Region (EIH) działa na zasadzie partnerstwa pomi ędzy miastem Hannover, Ramka 7 50 : Dwa pogl ądy na Zwi ązkiem Komunalnym Landu Hannover, przywództwo Kreissparkasse oraz Stadtsparkasse. „Zaanga żowane osobowo ści s ą wa żne Działa jak one-stop-shop dla nowych – musisz mie ć silne przywództwo przedsi ębiorstw ( start-up ), oferuj ąc i dost ęp do innych ludzi zawsze wtedy, doradztwo w zakresie ró żnego typu gdy to mo żliwe. Inne obszary nie miały konsultacji oraz szkole ń w ofercie, wysyła ludzi „którzy by za tym nad ąż yli”. potencjalnych wła ścicieli przedsi ębiorstw do odpowiednich ekspertów i udziela „Obecno ść „zwyci ęzców” w klastrach wsparcia młodym przedsi ębiorstwom na jest kluczowa. Motywuj ą innych pocz ątkowych etapach rozwoju ich członków i zapewniaj ą energi ę przedsi ębiorstw. Na tym terenie otworzono i entuzjazm oraz ci ągło ść procesu równie ż punkt kontaktowy z bankiem tworzenia”. Deutsche Ausgleichsbank , zapewniaj ąc bezpo średni dost ęp do informacji Konkurencja jest sił ą nap ędow ą bankowych w Internecie. Klastry mog ą si ę rozwija ć, tam gdzie Konstadakopoulos stwierdza, i ż powy ższe obecno ść kluczowych klientów stymuluje podej ście przyczyniło si ę do rozwój dostawców oraz konkurencj ę zabezpieczenia wysokiej cz ęstotliwo ści miedzy nimi. Konkurencja mo że powstawania przedsi ębiorstw inspirowa ć, motywowa ć oraz stymulowa ć w Hannoverze, porównywalnej do kultur ę innowacji w ramach skutecznych Monachium i jedynie wyprzedzanej przez klastrów. Na obszarach intensywnej Hamburg, Düsseldorf oraz Frankfurt. konkurencji, gwałtowny rozwój produktów, nowe przedsi ębiorstwa oraz technologie Kontekst wspomagaj ący przekształcone mog ą kwitn ąć wspieraj ąc rozwój dynamicznych klastrów. Liderzy mog ą by ć wa żni Konkurencja nie musi wyklucza ć Skuteczne klastry mog ą by ć cz ęsto współpracy, a przedsi ębiorstwa mog ą kojarzone z silnym przywództwem ze aktywnie anga żowa ć si ę w oba te aspekty. strony indywidualnych osób lub instytucji. Nie znaleziono żadnego dowodu Liderzy przemysłowi mog ą odgrywa ć interwencji praktyków bezpo średnio decyduj ącą rol ę w usuwaniu przeszkód, wspieraj ących konkurencj ę, mimo i ż mog ą asystowaniu we wspieraniu współpracy, one by ć postrzegane jako produkt rozwoju wizji oraz działa ć jako „zwyci ęzcy” uboczny interwencji zaadaptowanych do dla przyszłej strategii klastrów. Silne innych celów. Powodem wł ączenia cywilne przywództwo mo że tak że pomóc komentarza w tym miejscu jest w popieraniu „zalet współpracy” poprzez podkre ślenie faktu, i ż klastry rozwijaj ą si ę podwy ższanie wzajemnej świadomo ści dzi ęki konkurencji, a dynamiczne klastry lokalnych sił oraz wspólnej wizji wzrostu dzi ęki dochodom przedsi ębiorstw, mog ą przedsi ębiorstwa. Liderzy s ą zazwyczaj by ć silniejsze w perspektywie lud źmi po świ ęcaj ącymi si ę lokalnym długoterminowej.

55 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

oprogramowania, opieraj ąc si ę na fakcie, Blisko ść rynków pomaga rozwija ć iż ameryka ńskie przedsi ębiorstwa klaster produkuj ące wysok ą technologi ę Wyrazisto ść i istnienie zarówno zazwyczaj szukaj ą miejsc, gdzie wewn ętrznego (lokalnego i krajowego) społeczno ść oraz jako ść życia tworz ą oraz zewn ętrznego (globalnego) rynku jest satysfakcjonuj ące środowisko życia dla cech ą wielu skutecznych klastrów. Dost ęp dobrze wykształconych, posiadaj ących do szerokiej populacji oraz dynamicznych wiedz ę techniczn ą i profesjonalnych rynków jest zdecydowanie przydatny dla pracowników. Jak stwierdza Departament niektórych klastrów. Lokalne rynki mog ą Handlu: pomóc klastrom rozwija ć si ę, a w niektórych przypadkach zyska ć pozycj ę „Przedsi ębiorstwa z łatwo ści ą rekrutuj ą pierwszego gracza. W innych przypadkach zdolnych ludzi w Arizonie. Arizona dost ęp do krajowego lub zapewnia jako ść życia mi ędzynarodowego rynku był bardzo nieporównywaln ą z innym obszarem tej wa żny dla zapewnienia stałego rozwoju wielko ści na świecie. Mieszka ńcy stanu klastrów. Ponownie praktycy mog ą tylko ciesz ą si ę wyborem stylu życia, marginalnie wpływa ć na dost ęp do doskonał ą opiek ą zdrowotn ą rynków, lecz doradztwo i informacje mog ą i przyst ępnymi kosztami życia” 51 . pomóc, podczas gdy inwestycje w infrastruktur ę mog ą przynie ść zyski. Środowisko wspomagaj ące polityki Wspomagaj ące, współpracuj ące Jako ść życia środowisko polityki jest wa żną cech ą Jako ść życia oferowana przez region w rozwoju skutecznych klastrów. Porter mo że by ć cech ą w rozwoju skutecznych podkre śla, i ż wiele z najwa żniejszych klastrów. Przy innych podobnych czynników wpływaj ących na rozwój elementach, atrakcyjne środowisko mo że przemysłu wywodzi si ę ze sposobu, w jaki oferowa ć zach ęty przyci ągaj ące krajowe ramy prawne wpływaj ą na kluczowych pracowników zapotrzebowanie na wyrafinowane i przedsi ębiorstwa. Wiele organizacji produkty, tryb innowacji przemysłowych promuj ących rozwój klastrów przyj ęło t ę oraz poziom przedsi ębiorczo ści. W rzeczy metod ę jako narz ędzie marketingowe, co samej, w niektórych przypadkach sukces zilustrowano w Przykładzie 26 na klastrów, takich jak np. klaster lotniczy przykładzie Arizony. We Francji, rozwój w pobli żu Tuluzy, we Francji, mo żna lokalnej bazy socjalnej, takiej jak: obiekty traktowa ć bezpo średnio jako rezultat sportowe, zielone przestrzenie w strefach polityki przyj ętej przez rz ąd Francji zatrudnienia oraz obszarach mieszkalnych i wspieranej dzi ś przez europejskie polityki odegrały rol ę w zakresie wizerunku skupiaj ące si ę na konkurencji, regulacjach regionu oraz były zdecydowanie wa żne oraz programach kosmicznych. przy przyci ągni ęciu do regionu zarówno przedsi ębiorstw, jak i pracowników. „Ewolucja sektora ICT w Irlandii była nap ędzana nie tylko siłami rynku, ale Przykład 26 : Handel swoimi mocnymi tak że świadomym projektem stronami i wprowadzaniem polityki publicznej w kontek ście ram UE, programów Arizona promuje si ę jako centrum rozwoju spójno ści oraz, w przeci ągu ostatnich

56 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

10 lat, partnerstwa społecznego.” (O’Donnell, 2000)

Na poziomie krajowym, stabilne makroekonomicznie środowisko jest wysoce pozytywnym czynnikiem, podczas gdy na poziomie regionalnym wa żne s ą tak że polityki wspieraj ące. Powszechn ą cech ą jest silna wola prowadzenia polityki wzrostu oraz jej kontynuacja przez lokalne i regionalne organy rz ądowe. Przykładowo, w regionie Midi Pyrenees polityka rz ądowa była sił ą nap ędow ą rozwoju klastrów. Pozytywne powi ązania stworzono tak że pomi ędzy polityk ą a sukcesem klastrów z Badenii Wirtembergii oraz przemysłem turystycznym.

„Lokalni ustawodawcy mog ą pomóc w dzieleniu si ę wizj ą rozwoju i nada ć kierunek wspólnym działaniom zmierzaj ącym do zwi ększenia konkurencyjno ści MSP. Regionalne i/lub lokalne władze wspieraj ą aktywnie rozwój klastrów koncentruj ąc si ę raczej na komplementowaniu, ani żeli na zast ępowaniu wysiłków społeczno ści.” (GFA Management 2001)

Przy rozwoju środowiska wspomagaj ącego polityk ę, praktycy powinni by ć świadomi, i ż nie ma jednej „magicznej pigułki”, która umo żliwi stworzenie skutecznego klastra, a raczej pełen zakres ró żnych, wymaganych działa ń, dostosowanych do lokalnych okoliczno ści. W trakcie rozpatrywania zakresu odpowiednich działa ń, nale ży skupi ć uwag ę na sposobie realizacji samych interwencji oraz na samych interwencjach. Środki aktywnie wspomagaj ące współprac ę lub wspólne działania z wi ększym prawdopodobie ństwem wzmocni ą w czasie rozwój klastra, ni ż środki, które nie poruszaj ą tego problemu.

57 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Zał ącznik A: Przypisy

Praktyczny przewodnik opiera si ę na szerokim zakresie źródeł jako cz ęś ci procesu bada ń. Są one szczegółowo wymienione w doł ączonym Raporcie Dowodowym . Poni ższe odniesienia s ą cytowane w tek ście i zawarte w postaci przypisów.

1. Dla pełniejszego obrazu tego przykładu, patrz Rozdział 3 dokumentu „ Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik”, Raport dowodowy .

2. Litzenberger, T and Sternberg, S., ‘Clusters, Innovation System and Economic Policy of Baden Wurttemberg ’, (2002), appears as Annex 1 in ECOTEC, A Practical Guide to Cluster Development: Evidence Paper (2003)

3. Liczba przedsi ębiorstw w klastrach to wiele setek i niemo żliwe jest, aby mały zespół mógł si ę nimi zaj ąć .

4. http://scottishfooodanddrink.com/

5. Athreye, S., ‘ Agglomeration and Growth: A Study of the Cambridge Hi-Tech Cluster’ (2003), in, Bresnahan, T. and Gambardella, A. (eds.) Building High Tech Clusters: Silicon Valley and beyond (2004)

6. National Governors Association, A Governor’s Guide to Cluster-Based Economic Development (2002)

7. Korhonen, K.J., ‘ Finland: A History of Networking’ , in, OECD, IBID (1996)

8. NGA, A Governor’s Guide to Cluster-Based Economic Development (2002)

9. Cooke, P., ‘ Clusters as Key Determinants of Economic Growth: The Example of Biotechnology ’, in Mariussen, A. (ed.) Cluster Policies – Cluster Development? (2001)

10. http://www.mtpc.org/

11. http://www.umass-i495.net/

12. http://www.mtpc.org/RenewableEnergy/index.htm

13. http://www.mtpc.org/InnovationEconomy/Federal_Funding.htm

14. http://www.kopin.com

15. Rosenfeld, S.A., ‘ Networks and Clusters: The Yin and Yang of Rural Development’ , Proceedings (2001)

58 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

16. Pavlik, J.V., ‘ Content and Economics in the Multimedia Industry: The Case of New York’s Silicon Alley ’, in, Braczyk, H-J., Fuchs, G. and Wolf, H-G. (eds.), Multimedia and Regional Economic Restructuring (1999)

17. Rosenfeld, S.A., ibid (2001)

18. www.ocevnet.org/neomc

19. http://www.dti.gov.uk/clusters/2002.pdf

20. from Practitioner Observations (2002)

21. http://www.skillsnet.net/about/history.cfm

22. DfES, DTI, HMT, 21st Century Skills: Realising our Potential, Individuals, Employers, Nation , (July), Department for Education and Skills (2003)

23. DfES, DTI, HMT, ibid (2003)

24. http://www.pfl.org.uk/comm.html

25. http://www.seeda.co.uk/seeda_news/newsitems2000/Conference_Signals_Support_ for_Biopharm_Skills.htm

26. Rosenfeld, S.A., ibid, in OECD, ibid (1996)

27. National Governors Association, ibid (2002)

28. Athreye, S., ibid (2003); Wicksteed, B., Garnsey, E. et al, The Cambridge phenomenon revisited: parts one and two , SQW Ltd. (2000)

29. National Governors Association, ibid (2002)

30. http://www.rtp.org/

31. http://www.stjohns.co.uk/

32. Mumby-Croft, B., ‘ Oxfordshire Bioscience – Pulling Together’ , in, Naturejobs, (April) (2002)

33. Marsh, P., ‘ Britain falls behind rivals on innovation’ , FT.com; (2003)

34. Heidenreich, M, and Krauss, G., ‘ The Baden-Württemberg Production and Innovation Regime – Between Past Successes and New Challenges’, in, Braczyk, H-J., Cooke, P. and Heidenreich, M. (eds.) Regional Innovation Systems (1998)

59 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

35. Patrz Rysunek 4 and Sekcja 3 Dokumentu Dowodowego

36. http://www.og.dti.gov.uk/sponsorship/docs/Pearson%20Harper%20and%20BP.pdf

37. Case studies charting the 18 month relationships are available at http://www.og.dti.gov.uk/sponsorship/.

38. Yamawaki H, The Evolution and Structure of Industrial Clusters in Japan (2001)

39. Collaborative Economics, The Changing Face of the Software Cluster in Arizona (1999)

40. Siino, C. and Vidal, M. ‘ Public Support for Local Productive Systems (SPL) in France: The Case of the Midi Pyrenees Region’ (2002), in, DTI, Criteria for Success in Cluster Development, ECOTEC (2003)

41. The Délégation àAmémenagement du Territoire et à l’Action Régionale (DATAR) is the government department responsible for spatial planning and regional development.

42. http://www.commerce.state.az.us/BusAttraction/default.asp

43. SQW, Study of the Information Technology, Communications and Electronics Sectors (2001) and Collaborative Economics, ibid (1999)

44. http://www.babraham.co.uk/

45. http://www.ukbi.co.uk/

46. Gollub J (2000) Regional Cluster Strategy and Successful Science and Technology Parks.

47. Lowe, E., Championing the Entrepreneurial Spirit, Edward Lowe Foundation (2003) http://edwardlowe.org/champbklt.pdf

48. http://www.twinning.com/; Leisink, P.L.M., (2001) Multimedia Clusters and Business Development in the Netherlands, Utrecht School of Governance, Utrecht University

49. Konstadakopoulos, D., Diez, J.R., Kockel, U. and Mildhan, B., Knoweldge Companies in Britain and Germany: A Common Response to the Challenges of the Emerging Knowledge Based Economy ?, Anglo-German Foundation for the Study of Industrial Society (2001)

50. Practitioner Observations , 2002

51. http://www.azcommerce.com/Why Arizona Quality of Life.htm

60 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik Zał ącznik B: Bibliografia

AIAC (2001) Aerospace – Meeting Canada’s Innovation Challenge , Aerospace Industries Association of Canada, (September), Ottawa

Arino M-C. (1999) Les territoires innovants agrobiotechnologiques dans le sud de la France , Thèse de Doctorat, Université de Toulouse II le Mirail

Arizona Department of Commerce (2001) The Emerging Plastics and Advanced Composite Materials in Arizona, prepared by Collaborative Economics for ADC, (February), Arizona

Athreye, S., ‘ Agglomeration and Growth: A Study of the Cambridge Hi-Tech Cluster ’ (2003), in, Bresnahan, T. and Gambardella, A. (eds.) (2004) Building High Tech Clusters: Silicon Valley and beyond, Cambridge University P ress, Cambridge (Forthcoming)

Benko Georges et Lipietz Alain (dir.) (1992), ‘Les régions qui gagnent’, PUF, En particulier: G. Garafoli , Les systèmes de petites entreprises: un cas paradigmatique de développement endogène

Benko G., Dunford M., Heurley J. (1998) ‘Districts industriels: vingt ans de recherche’, Problèmes économiques , No. 2581, 9 Septembre, pp. 16-21

Benko Georges et Lipietz Alain (dir.) (2000) La richesse des régions , PUF

Bergman, E.M., den Hertog, P., Charles, D.R. and Remoe, S. (2001) Innovative clusters: drivers of national innovation systems , Organisation of Economic Cooperation and Development, Paris

Beslay C., Grossetti M., Taulelle F., Salles D., Guillaume R., Daynac M. (1998) La construction des politiques locales, reconversions industrielles et systèmes locaux d’action publique, L’Harmattan, collection logiques sociales

Boari, C. (2001) Industrial Clusters: Focal Firms, and Economic Dynamism – A Perspective from Italy – , World Bank Institute, The International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank, Washington, D.C

Bortagaray, I. and Tiffin, S. (2000) Innovation clusters in Latin America , 4th International Conference on Technology Policy and Innovation, Curitiba, Brazil, August 28-31

Braczyk, H-J., Cooke, P. and Heidenreich, M. (eds.) (1998) Regional Innovation Systems , UCL Press, London

Braczyk, H-J and Krauss, G. (1997) ‘Neue Herausforderungen an Innovationspolitik: Konsequenzen der regionalen Transformation in Baden-Württemberg’, in, Bullmann, U.;Heinze, R. G. (eds): Regionale Modernisierungspolitik , Nationale und internationale Perspektiven. Opladen: Leske und Budrich

61 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Bresnahan, T., Gambardella, A. and Saxenian, A. (2001) ‘“Old Economy” Inputs for “New Economy” Outcomes: Cluster Formation in the New Silicon Valleys’, Industrial and Corporate Change, Vol. 10 (4), pp. 835-60

Chinitz, B. (1961) ‘Contrasts in Agglomeration: New York and Pittsburgh’, American Economic Review (51), pp. 279–89

Collaborative Economics (1999) The Changing Face of the Software Cluster in Arizona , Arizona Department of Commerce, Governor’s Strategic Partnership for Economic Development in conjunction with Morrison Institute for Public Policy, (August), Phoenix, AZ

Commonwealth of Massachusetts (2002) Towards a New Prosperity: Building a New Competitiveness Across the Commonwealth , Department of Economics, (October), Boston, MA

Dahl, M.S. and Dalum, B. (2001) ‘The ICT Cluster in Denmark’, in, OECD (eds.) Innovative Clusters: Drivers in National Innovation Systems, Organisation for Economic Cooperation and Development, Paris

Daynac M., (1994) ‘Le secteur textile dans le bassin de Castres-Mazamet’, in Dupuy C., Gilly J.P. (sous la dir.de), L’industrie de Midi-Pyrénées: entre tradition et modernité , LEREP, Presses de l’Université des Sciences Sociales de Toulouse, pp. 151-207

DCMS (2002) Creative Industries Fact File , Department of Culture, Media and Sport, London

Defence Material Organisation (2001) How the Clustering of SMEs Can Assist Defence , ISO, South Australia Syndicate 1, Syndicate Reports, Defence and Industry Study Course, Canberra

DETR (2000) Planning for Clusters : A Research Report, Department of the Environment Transport and the Regions, London

Denscombe, M. (1998 ) The Good Research Guide for Small-Scale Social Research Projects , Open University Press, London

Dixon, R.J. and Thirwall, A.P. (1975) ‘A model of Regional Growth Rate Differentials along Kaldorian lines’. Oxford Economic Papers , Vol. 27, pp. 201 – 214

Downer, S. (2003) Skills White Paper set to weld learning and work, (21 May), New Start, Sheffield

DTI (1999) Biotechnology Clusters, Department of Trade and Industry, London

DTI (2001) Business Clusters in the UK – A First Assessment , Volume 1, (February), Trends Business Research Report to the Department of Trade and Industry, Department of Trade and Industry, London

62 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Enright, M.J. (2001) Regional Clusters : What We Know and What We Should Know . Paper Prepared for the Kiel Institute International Workshop on Innovation Clusters and Interregional Competition 12 – 13. November 2001

European Commission (2002) ‘Regional Clusters in Europe’, Observatory of European SMEs 2002, No. 3, Luxembourg, European Communities

Federal Statistical Office (2002) Statistic yearbook 2002 for the Federal Republic of Germany , Federal Statistical Office, Wiesbaden, Stuttgart

Feenstra, R.C. and Gordon, H.H. (1996) ‘Globalization, Outsourcing, and Wage Inequality’, American Economic Review , Vol. 86 (2), pp. 240-45

GFA Management (2001) ‘Best Practice in Developing Industry Clusters and Business Networks’, ADB-SME Development, TA Policy Discussion Paper No. 8, (November), Asian Development Bank, Manila

Gollub, J.O. (2000). Regional Cluster Strategy and successful science and technology parks ICF Consulting Project

Granovetter, M. (1973) ‘The strength of weak ties’, American Journal of Sociology , 78, pp. 1360–1380

Green, R., Cunningham, J., Duggan, I., Giblin, M., Moroney, M. and Smyth, L. (2001) ‘The Boundaryless Cluster: Information and Communications Technology in Ireland’, in Bergman, E., Charles, D. and den Hertog, P. (eds), Innovative Clusters: Drivers of National Innovation Systems, Organisation of Economic Cooperation and Development , Paris

Grossetti M. (2000) ‘Les effets de proximité spatiale dans les relations entre organisations: une question d’encastrements’, Espace et Sociétés , Janvier

Grotz, R.; Braun, B. (1993) ‘Networks, Milieux and Individual Firm Strategies: Empirical Evidence of an Innovative SME Environment’. In: Geografiska Annaler, Vol. 75B, pp. 149 – 163

Grotz, R.; Braun, B. (1997) ‘Territorial or Trans-territorial Networking: Spatial Aspects of Technology-oriented Co-operation within the German Mechanical Engineering Industry’, in, Regional Studies , Volume 31 (6), pp. 545 – 557

Guillaume R. (sous la dir.) (2001) Les Systèmes productifs locaux en Midi-Pyrénées: vers l’émergence de systèmes régionaux ?, Juin, rapport d’étape pour le Conseil Général de Midi Pyrénées. Rapport accessible sur le web: http://www.univtlse2 . fr/cieu/operations/CCRRDT/Pageaccueil.html

Hassink, R. (1992) Regional Innovation Policy: Case studies from the Ruhr Area, Baden- Württemberg and the North East of England’, in, Nederlandse Geografische Studies, Vol.

63 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

145 Haug, P. (1986) ‘US high technology multinationals and Silicon Glen’, Regional Studies, 20 (2),pp. 103-116

Hayward, K. (2002) UK Aerospace and the Regions – A National Industry with a Regional Impact, The Society of British Aerospace Companies, London

Hecquet V. Lainé F. (1999) Structures industrielles locales et formes d’organisation économique, in Revue ‘Economie et Statistiques , Dossier intégration économique et localisation des entreprises, No. 326-327, INSEE

Heidenreich, M., Krauss, G. (1998) ‘The Baden-Württemberg Production and Innovation Regime, Past Success and New Challenges’, in, Braczyk, H-J. et al (eds), Regional Innovation Systems, The Role of Governances in a Globalized World , pp. 214 – 244, UCL Press, London

Hoover, E.M. (1937) Location Theory and the Shoe and Leather Industries, Cambridge, MA Harvard University

Hoover, E.M. (1948) The Location of Economic Activity , McGraw Hill, New York

Isard, W. (1951) ‘Interregional and regional input-output analysis: a model of space economy’ Review of Economics and Statistics , (33), pp.318-328

Kaldor, N. (1970) ‘The Case for Regional Policies’, Scottish Journal of Political Economy . (November), pp. 337-348

Konstadakopulos, D., Diez, J.R., Kockel, U. and Mildhan, B. (2001) Knowledge Companies in Britain and Germany: A Common Response to the challenges of the emerging knowledge- based economy? ,(June), Anglo-German Foundation for the Study of Industrial Society, London

Krugman, P. (1991) ‘ Increasing returns and economic geography’ , Journal of Political Economy, 99 (3), pp. 483-99

Landesstiftung Baden-Württemberg (2002) Zukunftsinvestitionen in Baden-Württemberg, zusammengefasste Projektergebnisse. Online [01.10.02]: http://www.badenwuerttemberg.de/land/service/info/

Larosse, J., Slaets, P. and Wauters, J. et al (2001) ICT Clusters in Flanders: Co-operation in Innovation in the New Network Economy , Flemish contribution to the focus group on, ‘Cluster analysis and Cluster Based Policy’, (April), TIP/OECD, Paris

Lawton Smith, H., Mihell, D. and Kingham, D. (2000) ‘Knowledge-complexes and the Locus of Technological Change: The Biotechnology Sector in Oxfordshire’, Area, Vol. 32 (2), pp. 179-188

64 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Leisink, P.L.M. (2001) Multimedia Clusters and Business Development in the Netherlands , Utrecht School of Governance, Utrecht University, Netherlands

Lever, B. (2001) ‘Knowledge Based Clusters in Central Scotland’, presented at the Department of Urban Studies Annual Conference, Cities and The Knowledge Economy , Regional Studies Association, Glasgow

Lowe, E. (2003) Championing the Entrepreneurial Spirit , Edward Lowe Foundation, Cassopolis, Michigan

Massachusetts Technology Collaborative (2001) Index of the Massachusetts Technology Collaborative, Westborough, MA

Maillat D. (1995) ‘Milieux innovateurs et dynamiques territoriale’ in Rallet A. et Torre A., Economie industrielle et économie spatiale, Economica, pp. 211-231.

Maillat Denis, (1996) Du district industriel au milieu innovateur: contribution à une analyse des organisations productives territorialisées , Working Papers No. 9606a, Novembre

Mair, A. (2001) North West England Aerospace Cluster: Cluster Mapping Project, Final Report , (May), North West Development Agency, North West Aerospace Alliance, UK Regional Partnerships, Warrington

Mariussen, A. (ed.) (2001) Cluster Policies – Cluster Development ?, Nordregio, Stockholm

Marsh, P. (2003)’Britain falls behind rivals on innovation’, FT.com , (19 May)

Marshall, A. (1919). Principles of Economics , Industry and Trade, Macmillan, London

Martin, R.; Sunley, P. (2001) Deconstructing Clusters: Chaotic Concept or Policy Panacea ?, revised version of a paper presented at the Regional Studies Association Conference on Regionalising the Knowledge Economy, London, 21 November 2001

McCormick, D. (1999) ‘Enterprise Clusters in Africa: On the Way to Industrialisation?’, IDS Discussion Paper 366, (July), Institute of Development Studies, University of Sussex, Brighton

Mills, E.S. (1980) Urban economics . Scott, Foresman and Co, Glenview, IL

Ministry of Economic Affairs Baden-Württemberg (2000) Innovation System Baden- Württemberg, Promotion of Innovation and Technology as the Issue of Economic Policy.Online [01.10.02]: http://www.wm.baden-wuerttemberg.de/

Ministry of Economic Affairs Baden-Württemberg (2001) Facts and Figures – overview. Online [01.10.02] http://www.baden-wuerttemberg.de/english/unserland/daten/index.html

65 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Morgan, K. (1999) ‘The Auto Cluster in Baden-Württemberg’ in, Barnes, T. J and Gertler, M. S. (eds) The New Industrial Geography, Regions, Regulation and Institutions , pp.74 – 97, Routledge, London

Mumby-Croft, B. (2002) ‘Oxfordshire Bioscience – Pulling Together’, in, Naturejobs, Spotlight, (17 April), Nature Publishing Group, London

National Governors Association (2002) A Governor’s Guide to Cluster-Based Economic Development

North, D.C. (1955) ‘Location Theory and Regional Economic Growth’, Journal of Political Economy. 63 (3), pp. 243-258

O’Donell, R., (2000) ‘The New Ireland in the New Europe’, in, O’Donnell, R. (ed.), Europe: the Irish Experience, Institute for European Affairs, Dublin

OECD (1996) Networks of Enterprises and Local Development: Competing and Cooperating in Local Productive Systems , Organisation for Economic Cooperation and Development, Paris

OECD (2002) Glossary of Key Terms in Evaluation and Results Based Management , (July), Organisation for Economic Cooperation and Development, Paris

Ohlin, B. (1933) Interregional and International Trade , Harvard University Press, Cambridge, MA

Ozawa, T., Weiler, S. and Thompson, E. (2001) The Evolution of a New Industrial District: The Automobile Industry in the American Southeast, Planning and Markets , Vol. 4 (1), pp. 24-29

Paija, L. (2000) ‘ICT Cluster –The Engine Of Knowledge-Driven Growth In Finland, Keskusteluaiheita – Discussion Paper No. 733 , The Research Institute of the Finish Economy, Helsinki

Pavlik, J.V. (1999) ‘Content and Economics in the Multimedia Industry. The Case of New York’s Silicon Alley’, in, Braczyk, H.J., Fuchs, G. and Wolf, H.G. (eds.) Multimedia and Regional Economic Restructuring, Routledge, New York

Pecqueur Bernard (dir.), (1996) ‘Dynamiques territoriales et mutations économiques’, L’Harmattan, dont Georges Benko, Mick Dunford & Alain Lipietz, Les districts industriels revisités et Lahsen Abdelmalki (et alii), Technologie, Institutions et territoires: le territoire comme création collective et resource institutionnelle.

Perroux, F. (1950) ‘Economic space: theory and applications’, Quarterly Journal of Economics (64), pp. 89-54

66 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Pinch, S. and Henry, N. (1999) ‘Paul Krugman’s Geographical Economics, Industrial Clustering and the British Motor Sport Industry, Regional Studies, 33 (9), pp.815-827, reprinted in Daniels, P., Bradshaw, M, Shaw, D and Sidaway, J. (eds.), Human Geography: Issues for the 21st Century, pp. 342-373, Prentice Hall, Harlow

Porter, M.E. (1990) The Competitive Advantage of Nations , The Free Press, New York

Porter, M. E. (1998) On Competition , Harvard Business School Press, Boston, MA

Porter M.E. (2002) ‘Building the Microeconomic Foundations of Prosperity: Findings from the Microeconomics Competitiveness Index’, in The Global Competitiveness Report 2002- 2003 , (November), World Economic Forum, Geneva

Powell, W.W., Koput, K.W., Bowie, J.I. and Smith-Doerr, L. (2002) ‘The Spatial Clustering of Science and Capital: Accounting for Biotech Firm-Venture Capital Relationships’, Regional Studies Vol. 36 (3), pp. 291-305

Proulx Marc-Urbain (dir.) (2000) ‘Territoires et développement économique, L’Harmattan’, dont Hsaini Abderraouf“ Le dépassement des économies d’agglomération comme seules sources explicatives de l’efficacité des systèmes de production territorialisée. “, Revue d ‘Economie Régionale et Urbaine, No.2

Richardson, H. W. (1969) Regional Economics , Weidenfeld and Nicolson, London

Rosenfeld, S.A. (2001) ‘Networks and Clusters: The Yin and Yang of Rural Development’, Proceedings , (September), Federal Reserve Bank of Kansas City, pp. 103-120

Segal Quince Wicksteed (2001) Study of the Information Technology, Communications and Electronics Sectors, Report to the CBI Information Age Partnership on the Information Technology, Communication and Electronics Sectors (ITCE) Clusters, (February), SQW Economic and Management Consultants Limited, London

Statistisches Bundesamt (2002) Statistisches Jahrbuch 2002 für die Bundesrepublik Deutschland. Wiesbaden: Metzler – Poeschel

Sternberg, R. (1998) ‘Innovative Linkages and Proximity – Empirical Results from Recent Surveys of Small and Medium-sized Enterprises in German Regions’, Regional Studies , Volume 33 (6), pp. 529-540

Taulelle F. et Vidal M., (2001) ‘L’ouverture des systèmes productifs localisés et ses conséquences sur les acteurs publics locaux’, Colloque de Tarbes, Janvier

Tiebout, C.M., (1956) ‘Exports and Regional Economic Growth’, Journal of Political Economy. 64 (2), pp. 160-169

67 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

The Executive Office of Economic Affairs and the University of Massachusetts (1993) Choosing to Compete: A Statewide Strategy for Job Creation and Economic Growth , (May),Office of the Governor, and University of Massachusetts President’s Office, Boston, MA

Veltz, P. (1993) ‘Logiques d’entreprises et territoires: les nouvelles règles du jeu’, in Savy, M.and Veltz, P. (eds), Les nouveaux espaces de l’entreprise , DATAR, Editions de l’Aube.

Wicksteed, B., Garnsey, E. et al, (2000) The Cambridge Phenomenon Revisited: Parts One and Two, SQW Ltd, London

WEF (2002) Regional Competitiveness Report , World Economic Forum, Geneva

Yamawaki H, (2001) The Evolution and Structure of Industrial Clusters in Japan, World Bank Institute, World Bank, Washington, D.C

68 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik Zał ącznik C: Słownik terminów

Definicje

Klastry - geograficzne skupienia poł ączonych mi ędzy sob ą przedsi ębiorstw, wyspecjalizowanych dostawców, usługodawców, przedsi ębiorstw w powi ązanych dziedzinach przemysłu, i zwi ązanych z nimi instytucji (np. uniwersytetów, agencji standardów, oraz zwi ązków handlowych) szczególnie na polu konkurencji, lecz tak że współpracy ( Porter 1998:197 ).

Gł ęboko ść klastrów - termin odnosi si ę do intensywno ści form znajduj ących si ę na danym obszarze geograficznym. W miejscach gdzie skupienie przedsi ębiorstw na danym obszarze jest du że, sie ć jest „gł ęboka”, i analogicznie, tam gdzie jest niewielkie skupienie przedsi ębiorstw, sie ć jest „płytka”.

Cykle życia klastrów - odnosi si ę do technologicznych cykli życia, które s ą bardzo wa żne dla klastrów regionalnych. Powstawanie nowych technologii mo że spowodowa ć powstawanie nowych klastrów, lub nowych mo żliwo ści dla ju ż istniej ących. Nowe technologie mog ą równie ż doprowadzi ć do zmniejszenia lub zamkni ęcia istniej ących klastrów (koniec cyklu życia) wraz z powstawaniem nowych klastrów.

Etap rozwoju klastrów - podczas gdy gł ęboko ść klastrów odnosi si ę do liczby przedsi ębiorstw, etap rozwoju odnosi si ę do wieku klastrów (od jej powstania). Etap rozwoju klastrów mo że by ć zidentyfikowany na dwa ró żne sposoby. W literaturze istniej ą 3 szerokie kategorie: embrionalne, ukształtowane i dojrzałe. Embrionalne klastry to nowopowstałe, i na etapie wzrostu, lecz prawdopodobnie „płytkie”; ukształtowane klastry s ą, takimi, które wzrastaj ą lub s ą ju ż ustabilizowane i bardzo prawdopodobnie „gł ębokie”, oraz w ko ńcu dojrzałe klastry s ą prawdopodobnie tymi, które ju ż osi ągn ęły lub min ęły swój szczyt. Te klastry cz ęsto wymagaj ą twardej polityki interwencyjnej, aby przeciwdziałać ich upadkowi (cho ć wielu uwa ża, że nale ży pozwoli ć na ich naturalny koniec cyklu). W zwi ązku z tym w wywiadach z praktykami, klastry dzielone s ą na wzrastaj ące, ustabilizowane i zmniejszaj ące si ę. Szerzej mówi ąc wzrastaj ące to embrionalne, ustabilizowane to ukształtowane i zmniejszaj ące si ę to dojrzałe. Nazwy te s ą tym samym wykorzystywane zamiennie.

Decyduj ące czynniki sukcesu - jest to polityka oraz interwencje wykorzystywane do zapewnienia rozwoju skutecznych klastrów. Decyduj ące czynniki sukcesu skutecznego rozwoju klastrów zostały zidentyfikowane zarówno w literaturze jak i w wywiadach ze specjalistami z zakresu klastrów. W trakcie bada ń zidentyfikowali śmy kryteria sukcesu, strategie odniesienia sukcesu, interwencje polityk, które ł ącznie tworz ą krytyczne czynniki sukcesu.

Klastry geograficzne - s ą to klastry znajduj ące si ę w tym samym regionie, takie jak klaster medialny w Oxfordzie lub zaawansowane in żynieryjno-metalowe klastry w Południowym Yorkshire.

69 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Klastry przemysłowe - s ą to klastry, dla których kryterium dotycz ące przemysłu jest wa żniejsze ni ż połozenia geograficznego. Przykładem mo że by ć sie ć biotechnologiczna w Wielkiej Brytanii i Niemczech.

Współpraca mi ędzy przedsi ębiorstwami - poprzez dzielenie si ę zasobami (ludzkimi i finansowymi) oraz tworzenie trustów, sie ć mo że obni żyć koszty działalno ści, stworzy ć nowe mo żliwo ści biznesowe (poprzez nowe rynki i/lub nowe produkty), oraz zredukowa ć ryzyko działalno ści. Powy ższe wytłumaczenie jest podstaw ą współpracy mi ędzy przedsi ębiorstwami.

Infrastruktura instytucji - obecno ść infrastruktury instytucji jest integraln ą cz ęś ci ą sukcesu skutecznego klastra. Przykłady to obecno ść centrów bada ń w oparciu o uczelnie wy ższe, które wspieraj ą przemysł, takie jak centrum bada ń przestrzeni kosmicznej na Uniwersytecie w Sheffield.

Meta ocena - termin dotyczy oceny odnosz ącej sie do zsumowanych wniosków serii ocen. Mo że by ć tak że wykorzystany do opisu oceny, tak aby stwierdzi ć jej jako ść i/lub oceni ć działania osób oceniaj ących.

Interwencje polityki - interwencje polityki to polityka, któr ą si ę przyjmuje, aby wesprze ć rozwój klastra. Ka żda taka interwencja podlega szerszej polityce, a te s ą w pełni opisane w Glosariuszu Interwencji Polityki.

Regionalny System Innowacji

Środki sukcesu - to wska źniki wykorzystywane do oceny (pomiaru) skuteczno ści klastrów. Wska źniki te omówione zostały w Glosariuszu Środków Sukcesu.

Kryteria sukcesu - s ą to kryteria wykorzystywane do okre ślenia sukcesu (skuteczno ści) klastrów. Kryteria takie s ą podkre ślone w Glosariuszu Kryteriów Sukcesu.

Mi ękka infrastruktura - mi ękka infrastruktura odnosi si ę do mniej materialnych aspektów, takich jak edukacja oraz zalecenia szkoleniowe, jako ść infrastruktury życiowej, takiej jak parki, usługi zwi ązane z wypoczynkiem ludzi, biblioteki, wspomaganie biznesu, sie ć oraz usługi finansowe itp.

SME - jest to skrót od „małych i średnich przedsi ębiorstw” - MSP. Nie ma żadnego okre ślonego pułapu pomi ędzy małymi i średnimi przedsi ębiorstwami. Ogólnie, małe posiada od 5 do 20 pracowników, średnie od 20 do 200. Przedsi ębiorstwa z mniej ni ż 5 pracownikami s ą najcz ęś ciej nazywane mikro przedsi ębiorstwami. Dane s ą tylko orientacyjne. (Obecnie obowi ązuj ąca definicja MSP zawarta jest w Zał ączniku I do rozporz ądzenia Komisji (WE) nr 364/2004, z dnia 25 lutego 2004 r. – przyp. Polska Agencja Rozwoju Przedsi ębiorczo ści )

70 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Wewn ętrzne inwestycje

Ogólna porada - doradztwo dla przedsi ębiorstw przed inwestycj ą w mi ękkie działania. Mo że dotyczy ć usług doradczych zwi ązanych ze szkołami, a tak że zapleczem niezb ędnym do stworzenia szkół zarz ądzania.

Marketing - działalno ść podnosz ąca profil klastrów w skali kraju lub mi ędzynarodowej, w oczach przedsi ębiorstw i wykształconych pracowników. Mo że zawiera ć marketing bezpo średni, uznanie marki w regionie, marketing produktów niszowych oraz wydarzenia b ędące wizytówk ą dla okre ślonych gał ęzi przemysłu.

Szkolenia - rozwój zwi ązków ze szkołami i uniwersytetami, tak aby zapewni ć kształcenie ludzi w dziedzinach wymaganych w klastrze. Zapewnienie szkole ń na poziomie klastrów w celu zapełnienia luk w umiej ętno ściach pracowników przedsi ębiorstw, do których s ą one adresowane. Mog ą to by ć szkolenia z zakresu zarz ądzania, zmian w zarz ądach lub umiej ętno ści obsługi klienta.

Finanse oraz doradztwo finansowe - doradztwo nowym przedsi ębiorstwom z zakresu przyci ągania funduszy niezb ędnych dla rozwoju, wł ącznie z technologicznym rozwojem, innowacji produktów oraz inwestycjami kapitałowymi.

Infrastruktura - finansowanie infrastruktury, która wpływa na rozwój klastrów, m.in. transport, informatyka, komunikacja oraz infrastruktura (pomieszczenia). Zapewnienie, i ż potrzeby transportowe klastrów s ą wł ączone w strategie transportowe.

Budowa obiektów biznesowych - asystowanie w rozwoju przestrzeni biurowej, konferencyjnej i warsztatowej poprzez finansowanie, przygotowanie miejsc, budow ę oraz ulgi ogranicz ń w planowaniu. Zach ęcanie do wi ązania si ę w klastry oraz dzielenia przestrzeni ą robocz ą w celu zwi ększenia współdziałania podmiotów klastra. Poł ączenie rozwoju z zapleczem transportowym.

Finansowanie

Ulgi podatkowe - ulgi podatkowe dla przedsi ębiorstw pozwalaj ą na wewn ętrzne inwestycje oraz zapewniaj ą przedsi ębiorstwom konkurencyjne korzy ści. Ulgi mog ą poł ączy ć utrzymanie niskiego poziomu podatku korporacyjnego oraz kredytów podatkowych dla poszczególnych gał ęzi przemysłu. Ulgi podatkowe mog ą by ć tak że zwi ązane z lokalizacj ą wewn ątrz klastrów lub zwi ększonymi inwestycjami kapitałowymi, a tak że z działalno ści ą badawczo-rozwojow ą przedsi ębiorstw.

Inwestycje w akcje - przykładem mo że by ć DTI Regional Venture Capital Fund oraz inwestycje techniczne Aniołów Biznesu .

Mezzanine - mezzanine w typowej sytuacji wypełnia luk ę pomi ędzy zabezpieczeniem kredytu oraz akcjami, mieszcz ąc si ę w rankingu pod głównym długiem.

71 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Umowy s ą zazwyczaj podobne do tych w długu głównym, lecz mog ą by ć elastyczne.

Użytkownicy finansów mezzanine tradycyjnie płacili za kapitał na trzy sposoby. Po pierwsze, istniała płatno ść kuponami, które zazwyczaj pokrywały około 400 punktów bazowych powy żej LIBOR (stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku mi ędzybankowym w Londynie). Po drugie, dodatkowo obci ąż ano 400 punktami bazowymi od odsetek – tak zwane payment in kind (zazwyczaj skracane do PIK). Opłat ę t ą otrzymuje si ę po zako ńczeniu okresu mezzanine , umo żliwiaj ąc wi ększ ą proporcj ę przepływu gotówki, aby ponownie zainwestowa ć w bie żą cą działalno ść , ani żeli wykorzysta ć do obsługi długu. Ko ńcowy element płatno ści jest w formie gwarancji akcyjnych. Mo że to wynosi ć do sze ściu procent po życzonej sumy. Dostawcy mezzanine oczekuj ą zwrotu w okresie od kilkunastu do dwudziestu kilku lat, lecz porcja gwarancji mo że zwi ększy ć zwroty.

Po życzki - po życzki mog ą by ć udzielane przez sektor publiczny lub partnerstwo publiczno-prywatne.

Doradztwo finansowe - zapewnienie profesjonalnego doradztwa finansowego. W tym pomoc w tworzeniu biznes planów, doradztwo przedsi ębiorstwom z zakresu ryzyka inwestycyjnego w poszczególnych technologiach oraz kojarzenie inwestorów finansowych z odpowiednimi przedsi ębiorstwami.

Granty MSP - granty dla przedsi ębiorstw małych i średnich mog ą zach ęca ć do tworzenia nowych przedsi ębiorstw w klastrach. Granty mog ą by ć przeznaczone na pokrycie kosztów prac realizacyjnych, popraw ę środowiska, kosztów uruchomienia oraz prowizji maklerskiej. Przykłady to m.in. nagrody DTI Smart oraz małe schematy grantów SRB.

Regulacje - regulacje finansowe mog ą by ć wykorzystywane do stworzenia zach ęt dla tworzenia przedsi ębiorstw i ich wzrostu w ramach klastrów.

Umiej ętno ści

Środki inkluzji socjalnych - finansowanie systemu szkole ń zapewniaj ących członkom wył ączonych grup społecznych, takich jak bezrobotni oraz mniejszo ści etniczne, umiej ętno ści wymaganych przez przedsi ębiorstwa w ramach klastrów. Rekrutacja oraz marketing działa ń w pozbawionych tego szkołach, w celu promowania kariery w przemysłach klastra.

Wł ączenie w sił ę robocz ą/rekrutacja - środki nakierowane na zach ęcanie ludzi do pracy w przemysłach reprezentowanych przez klastry. Dotyczy to działa ń m.in. ze szkołami w celu zach ęcenia ludzi do osi ągni ęcia odpowiednich kwalifikacji; zapewnienie szkole ń z zakresu podstawowych umiej ętno ści; marketing karier w przemy śle i atrakcyjna reklama dalszych kursów i szkole ń; podejmowanie kwestii, takich jak wysokie koszty życia.

Umiej ętno ści zaawansowane - zapewnienie szkole ń pracownikom, tak aby mogli wykonywa ć swoj ą prac ę efektywniej i zwi ększa ć swoje mo żliwo ści rozwoju zawodowego.

72 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Najbardziej potrzebne szkolenia w zakresie umiej ętno ści obsługi mediów, informatyki, kontaktów z klientami oraz umiej ętno ści zarz ądzania strategicznego dla liderów przedsi ębiorstwa. Odpowiednie szkolenia mog ą by ć zapewnione we współpracy z instytucjami szkolnictwa wy ższego.

Umiej ętno ści z zakresu zarz ądzania - zapewnianie szkole ń pracownikom wy ższego szczebla umo żliwiaj ących im bardziej efektywne wykonywanie roli zarz ądzania. Szkolenie musi obejmowa ć zdolno ści przywódcze, przedsi ębiorcze oraz umiej ętno ści rozwoju przedsi ębiorstwa, zarz ądzanie personelem oraz techniki rozwoju klastrów.

Rozwój siły roboczej - zach ęcanie firm do po świ ęcania si ę programom długofalowego nauczania oraz rozwoju osobowego zapewnia ich pracownikom konkurencyjno ść oraz mo żliwo ść przyci ągni ęcia najlepszych pracowników. Rozwój siły roboczej mo że zawiera ć praktyki, miejsca praca oraz ci ągłe szkolenia z zakresu technicznego, informatyki, pracy z klientem oraz zarz ądzania.

Rozwój infrastruktury szkole ń - poprawa istniej ących obiektów szkoleniowych dost ępnych dla przedsi ębiorstw. Mo że zawiera ć: ustanowienie formalnych poł ącze ń mi ędzy przedsi ębiorstwami a instytucjami nauczania wy ższego, oraz zaoczne i techniczne szkoły, utworzenie krajowych centrów umiej ętno ści w poszczególnych sektorach, oraz utworzenie centrów umiej ętno ści w ramach klastrów.

Badania i rozwój (B+R)

Rozwój produktów - pomoc przedsi ębiorstwom w polepszeniu ich procesów rozwoju nowych produktów uczyni je bardziej konkurencyjnymi. Zastosowane w tym celu środki mog ą zawiera ć: ulgi podatkowe, finansowanie oraz pomoc w rozwoju produktów, a tak że przedsi ębiorstw współpracuj ących; centra rozwoju produktów na skal ę krajow ą lub w ramach klastrów; oraz badania powi ąza ń mi ędzy przedsi ębiorstwami dostawcami w celu ustalenia zakresu współpracy.

Badanie - zach ęcanie przedsi ębiorstw w ramach klastrów do wspólnej pracy oraz uniwersytetów do przeprowadzania bada ń technologicznych i produktowych. Tam, gdzie to mo żliwe przedsi ębiorstwa i uniwersytety powinny by ć zach ęcane do ustanowienia „technopoli” (wspólnych obiektów badawczych w tym samym miejscu).

Badanie stosowane - zach ęcanie przedsi ębiorstw, uniwersytetów oraz instytutów badawczych do wspólnej pracy w celu zaspokajanie praktycznych potrzeb przedsi ębiorstw poprzez badania.

Wykorzystanie rynku - pomoc przedsi ębiorstwom w ramach klastrów w okre ślaniu celów oraz dost ępu do rynków. Mo że obejmowa ć pomoc przy: badaniu rynku oraz profilowaniu klientów, analizy segmentacji rynku; rozwoju wizerunku marki dla przemysłu oraz marketingu niszowego.

73 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Wywiad gospodarczy - pomoc przedsi ębiorstwom w kompilowaniu informacji o innych przedsi ębiorstwach w ramach przemysłu. Przedsi ębiorstwa musz ą by ć świadome: potencjalnych inwestorów, lokalnych, regionalnych, krajowych i zagranicznych konkurentów; oraz rozmiaru bada ń i rozwoju poza przedsi ębiorstwem.

Transfer technologii - zach ęcanie przedsi ębiorstw w ramach klastrów do dzielenia si ę technologiami oraz produktami podnosz ącymi produktywno ść . Przedsi ębiorstwa w ramach klastrów powinny tak że by ć zachęcane do dzielenia si ę zyskownymi innowacjami, usługami oraz najlepszymi praktykami. Przedsi ębiorstwa powinny by ć zach ęcane do wł ączania si ę w formalne partnerstwa z uniwersytetami rozwijaj ącymi nowe technologie, które maj ą zastosowanie w ramach danej gał ęzi przemysłu.

Wsparcie biznesowe

Uruchomienie firm typu start-up - zapewnienie funduszy, doradztwa oraz wsparcia ICT dla nowych przedsi ębiorstw start-up w ramach klastrów.

Zapewnienie wysokiego wzrostu - zapewnienie funduszy, doradztwa oraz wsparcia ICT dla nowych przedsi ębiorstw w ramach klastrów w sektorach szybkiego wzrostu (high growth ).

Przedsi ębiorstwa typu spin-out - zach ęcanie do tworzenia nowych przedsi ębiorstw w oparciu o działania uniwersyteckich wydziałów badawczych oraz działa ń polegaj ących na przekształcaniu si ę istniej ących ju ż przedsi ębiorstw.

Wsparcie MSP (istniej ące) - udost ępnianie wsparcia istniej ącym MSP. Mo że zawiera ć: pomoc w tworzeniu powi ąza ń i procesów; działania zwi ązane z własno ści ą intelektualn ą; my ślenie strategiczne; modelowanie biznesu, wsparcie ICT; doradztwo w zakresie dopasowywania zdolno ści technologicznych do potrzeb rynku; oraz doradztwo w zakresie nowych produktów oraz technik zarz ądzania.

Wsparcie MSP (nowe) - udost ępnianie wsparcia istniej ącym MSP. Mo że zawiera ć: pomoc w tworzeniu powi ąza ń i procesów; działania zwi ązane z własno ści ą intelektualn ą; my ślenie strategiczne; modelowanie biznesu, wsparcie ICT; doradztwo w zakresie dopasowywania zdolno ści technologicznych do potrzeb rynku; oraz doradztwo w zakresie nowych produktów oraz technik zarz ądzania

Wsparcie dla du żych przedsi ębiorstw - zach ęcanie du żych przedsi ębiorstw do rozwa żenia potrzeb ich dostawców oraz zaanga żowania si ę w tworzenie klastrów w celu uzyskania korzy ści aglomeracyjnych.

Rozwój ła ńcucha dostaw - pomoc w budowaniu silniejszych powi ąza ń pomi ędzy przedsi ębiorstwami w ła ńcuchu dostaw. Rozwój powi ąza ń pomi ędzy zagranicznymi du żymi przedsi ębiorstwami oraz klastrami MSP.

Doradztwo biznesowe - zapewnianie doradztwa przedsi ębiorstwom

74 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik w wielu kwestiach, w tym dotycz ących źródeł finansowania, szkole ń, tworzenia biznes planów, odpowiadanie na mo żliwo ści rynku oraz prac ę z instytucjami finansowymi.

Wsparcie pocz ątku działalno ści (generyczne) - wsparcie zapewniane (w odniesieniu do doradztwa, finansów, wsparcia np. nieruchomo ściami o niskich kosztach itp.) dla przedsi ębiorstw w okresie ich inkubacji, tj. pomi ędzy uruchomieniem a osi ągni ęciem stabilnej zyskowno ści.

Wsparcie pocz ątku działalno ści (okre ślone) - wparcie zapewniane (w odniesieniu do doradztwa, finansów, wsparcia np. nieruchomo ściami o niskich kosztach itp.) dla przedsi ębiorstw w okresie ich inkubacji, tj. pomi ędzy uruchomieniem a osi ągni ęciem stabilnej zyskowno ści. Okre ślone wsparcie pocz ątku działalno ści mo że pomóc w np. zapewnieniu wyposa żenia laboratoriów dla przedsi ębiorstw farmaceutycznych.

Wsparcie eksportu oraz handel mi ędzynarodowy - pomoc przedsi ębiorstwom w ramach klastra w poszerzaniu rynków eksportowych. Mo że zawiera ć kontakty maklerskie z du żymi przedsi ębiorstwami zagranicznymi, bezpo średni marketing, nadawanie marki klastrowi, marketing produktów niszowych, wydarzenia promuj ące przedsi ębiorstwo oraz targi bran żowe.

Marketing - pomoc przedsi ębiorstwom w klastrach w dost ępie do nowych rynków. Mo że zawiera ć pomoc w zakresie bezpo średniego marketingu, nadawaniu marki klastrowi, marketingu produktów niszowych oraz udział w wydarzeniach promuj ących przedsi ębiorstwo oraz w targach.

Planowanie biznesu - doradztwo przedsi ębiorstwom w zakresie przygotowania bardziej oryginalnych (specyficznych) planów rozwoju przedsi ębiorstwa, które pomog ą zapewni ć sukces oraz wzrost przedsi ębiorstwa, ani żeli niewydajnych planów tworzonych dla przynoszenia korzy ści bankowi lub innym inwestorom.

Sprzeda ż i marketing - doradztwo przedsi ębiorstwom w zakresie rozwoju podej ścia do sprzeda ży i marketingu; lub przeprowadzania działa ń marketingowych na rzecz klastrów.

Finanse - zapewnianie doradztwa finansowego przedsi ębiorstwom, w postaci ulg podatkowych, inwestycji w akcje, mezzanine lub innych po życzek.

Mentoring oraz aniołowie biznesu - usługi doradztwa oraz konsultingu, poprzez bezpo średnie zatrudnienie członków personelu sektora publicznego lub nieformalnie poprzez ustanawianie mentorów w ramach istniej ącej społeczno ści biznesowej.

Rozwój zasobów ludzkich - pomoc przedsi ębiorstwom w rozwoju ich podej ścia do problemów zasobów ludzkich.

75 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Rozwój instytucji / klastrów

Klastry mi ędzynarodowe - tworzenie powi ąza ń z zagranicznymi przedsi ębiorstwami pomaga przedsi ębiorstwom w ramach klastrów poszerza ć rynki oraz zwi ększa ć wpływy globalne, a tak że zapozna ć si ę z nowymi produktami i badaniami. Powi ązania mog ą si ę tworzy ć poprzez nieformalne i formalne ł ączenie si ę klastrów, koordynacj ę działa ń klastrów oraz wymian ę informacji na szczeblu centralnym, krajowym i regionalnym.

Klastry ponad grup ą - ustanowienie poł ącze ń z innymi przedsi ębiorstwami, ła ńcuchami dostaw, klastrami oraz sektorami na skal ę regionaln ą lub krajow ą. Mo że zwi ększy ć wachlarz dostawców i doprowadzi ć do wzmo żonego transferu technologii. Poł ączenia mog ą by ć tworzone poprzez: nieformalne i formalne ł ączenie si ę w klastry oraz wymian ę informacji na szczeblu centralnym, krajowym i regionalnym.

Non-profit oraz prowadzone przez uniwersytet - współpraca z zainteresowanymi organizacjami danego sektora i uniwersytetami. Zwi ązki z uniwersytetami zapewniaj ą dost ęp do obiektów szkoleniowych i programów badawczych.

Stowarzyszenia handlowe oraz organy zawodowe - tworzenie lub poszerzanie zwi ązków handlowych oraz ciał zawodowych mo że pomóc w tworzeniu bardziej formalnych klastrów, umo żliwi ć dzielenie si ę najlepszymi praktykami oraz pomóc przedsi ębiorstwom przy oddziaływaniu na polityk ę rz ądu.

Sojusze strategiczne/umowy handlowe - utworzenie sojuszy mi ędzy przedsi ębiorstwami i władzami lokalnymi lub regionalnymi pomaga zapewni ć podej ście strategiczne do klastrów oraz do rozwoju regionalnego. Zawarcie umów handlowych mi ędzy du żymi przedsi ębiorstwami i ich dostawcami mo że przyczyni ć si ę do transferu umiej ętno ści i technologii.

Prowadzone przez przedsi ębiorstwo - klastry prowadzone przez przedsi ębiorstwo zapewniaj ą mo żliwo ść biznesu flagowego, a dzier żawcy zakotwiczonemu w klastrze do tworzenia zwi ązków przedsi ębiorstw lub sieci i wpływania na lokaln ą polityk ę społeczn ą.

Centra doskonało ści - tworzenie centrów bada ń i wykorzystywanie eksploatacji nowych obszarów wiedzy w celach handlowych. Wł ączenie w to uniwersytetów, instytutów badawczych oraz przedsi ębiorstw.

Dobra praktyka - przykładami dobrych praktyk mo żna sie ć dzieli ć wśród przedsi ębiorstw w ramach klastrów podczas warsztatów, a także dzi ęki tworzeniu formalnych centrów wymiany informacji i oceny.

Marketing - klastry oraz stowarzyszenia handlowe mog ą zapewni ć marketing ponad podziałami na rzecz klastrów i -całego sektora.

76 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Zał ącznik D: Konsultanci

Sektor Organizacja Nazwisko Cyfrowy, kulturowy i SEEDA Peter Taylor kreatywny Yorkshire Forward Jim Farmery Comedia Phil Wood Cultural Policy and Planning Professor Colin Mercer Research Unit, Nottingham Trent University Bristol Cultural Development Andrew Kelly Partnership Usługi biznesowe i finansowe Leeds Financial Services Initiative Ltd Jon Ansbro Warwick Science Park Bill Taylor Corporation of London Malcom Cooper Pro-Manchester Jon Barnacle Badenia Wirtembergia Centra for Technology Dr Gerard Fuchs Research University Stuttgatt Dr Silone Strambach Hi-tech Centre for Automobile Dr Paul Nieuwenhuis Industry Research Engineering Industries Pat Young Association Yorkshire Forward Bob Heywood EMTA Dr Michael Sanderson EMDA Graham Brown Midi Pyrenees ON-X Gilles Surlaive Clairis P Julie Actigenix Director of the start-up Ariege Expansion Xavier Bernard-Sans CIEU Regis Guillaume ADIMAC Bernard Lelong Przestrze ń kosmiczna Northwest Aerospace Paul Hughes (Aerospace) Alliance Sheffield University Keith Rigway Northwest Regional Iain Bentley Development Agency West Of England Aerospace Howard Chesterton Forum East and West Midlands Dr Andrew Mair Aerospace Alliance ICT Advantage West Midlands Stuart Webb SEEDA Peter Taylor

77 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Regional Information Peter Verhoeven Technology Association Birmingham University Padma Reddy Computer Science Department Warwick Manufacturing Dr Ian McCarthy Group, Warwick University Business Link Dianne Williams Turystyka Northwest Development James Berresford Agency East of England Tourism Gillian Artis Bard Southwest Tourism Board Gwyneth Leonard One Northest Lynne Del-Greco Northwest and Western Debbie Chinn Lancashire Business Link Scottish Enterprise Nicky Yule Południowo-Wschodnia The Oxford Trust Paul Bradstock Anglia Oxfordshire Biolink Jonatan Reynolds Lugor Ltd Dr Daryl Fernandes Think Pieces Toulouse University Corrinne Siino Stuttgart University Profesor Rolf Sternberg Oxford Brookes University Profesor James Simmie ECORYS US Etienne D’Otreppe

78

Zał ącznik E Poradnik oceny rozwoju klastra

Rozwój Promow Promowa Rozwój Utworzenie Promocja Wzmacnianie Wzmacnian Pomoc w Promocja Wspieranie Wspierani sieci anie nie umiej ętn infrastruktury inwestycji powi ąza ń ie powi ąza ń dost ępie przedsi ębio tworzenia e rozwoju innowacj działa ń ości klastra wewn ętrznyc wewn ętrznych zewn ętrzny do rczo ści nowych przedsi ębi i B+R h ch finansowa start-up orstw nia Tworzenie kontaktów mi ędzy przedsi ębiorcami Współpraca z uniwersytetami celem zach ęcenia do transferu technologii Tworzenie sieci ze stowarzyszeniami, profesjonalistami i zwi ązkami Promowanie wspólnej lokalizacji Tworzenie agencji „na wyci ągnięcie r ęki” Spotkania poszerzaj ące świadomo ść (konferencje i wizyty handlowe) Tworzenie sieci strategicznych

Poprawa kanałów komunikacji Ustanowienie sojuszy strategicznych Rozwój centrów doskonało ści Ustanowienie sieci współpracy mi ędzynarodowej Rozwój obiektów do współpracy Marketing regionu Doradztwo dla przedsi ębiorców Pakiety wsparcia szkole ń Zapewnienie bazy odpowiednich umiej ętno ści Doradztwo finansowe i funduszowe Zapewnienie miejsc i pomieszcze ń Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

Rozwój Promow Promowa Rozwój Utworzenie Promocja Wzmacnianie Wzmacnian Pomoc w Promocja Wspieranie Wspierani sieci anie nie umiej ętn infrastruktury inwestycji poł ącze ń ie poł ącze ń dost ępie przedsi ębio tworzenia e rozwoju innowacj działa ń ości klastra wewn ętrznyc wewn ętrznych zewn ętrzny do rczo ści nowych przedsi ębi i B+R h ch finansowa start-up orstw nia Zapewnienie infrastruktury transportowej Zapewnienie infrastruktury ICT Zapewnienie ulg podatkowych Fundusze na projekty badawcze Zapewnienie schematów transferu technologii Zapewnienie intensywnego rozwoju produktu Zapewnienie warunków dla prowadzenia bada ń Wyszukiwanie nowych pracowników Ustawiczne uczenie si ę, wł ącznie z rozwojem umiej ętno ści specjalistycznych (high level) Wsparcie dla osób powtórnie wchodz ących na rynek pracy Rozwój obiektów szkoleniowych Usługi specjalistycznego doradztwa i poradnictwa Rozwój kursów współpracy Wsparcie tworzenia nowych firm typu start-up i spin-out Wsparcie rozwoju powi ąza ń typu ła ńcuchy dostaw Poradnictwo i doradztwo biznesowe Zapewnienie inteligencji biznesowej Finansowe zach ęt dla rozwoju przedsi ębiorstw Wsparcie dla brokerów sieci

80 Jak rozwija ć klaster - praktyczny przewodnik

81