Dijitalleşmenin Türk Dizilerindeki Eğlenceli Reklam Uygulamalarina Yansimasi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:15 Özel Sayı:29 Bahar 2016/1 s.241-264 DİJİTALLEŞMENİN TÜRK DİZİLERİNDEKİ EĞLENCELİ REKLAM UYGULAMALARINA YANSIMASI R.Gülay ÖZTÜRK* ÖZET Teknolojik gelişmeler ve inovatif çalışmalar pazarlama uzmanlarının algılarını müşterilerine ürünü nasıl tanıtacağı ve satacağı noktasında önemli ölçüde etkilemiştir. Geleneksel mecralarda gördükleri reklamlardan kaçma eğilimi gösteren hedef kitlenin dikkatini çekmek üzere geliştirilen inovatif stratejilerden biri, reklam ve eğlencenin birleşiminden doğan “eğlenceli reklam” lardır. Eğlence endüstrisinin ve yeni iletişim teknolojilerinin hızla gelişmekte olduğu Türkiye’de bu alanlara hedef kitlenin ayrı bir önem vermesi ise, markaların ve reklamcıların dikkatini çekmektedir. Eğlenceli reklam türüne Türkiye’de de yönelimin giderek artması, bu alanda dijital iletişim teknolojilerinin nasıl bir role sahip olduğu sorusunu beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı Türkiye’deki TV dizilerinde yer alan eğlenceli reklam örnekleri üzerinden dijitalleşmenin nasıl kullanıldığını literatür taraması yöntemi ile açıklamaktır. Anahtar Kelimeler: Dijitalleşme, Eğlenceli Reklam, TV Dizileri. THE REFLECTION OF DIGITALIZATION ON ADVERTAINMENT PRACTICES IN TURKISH TV SERIES ABSTRACT Technological developments and innovative studies have affected the perception of marketing experts a great deal regarding how to present and sell a product to their customers. One of the innovative strategies that have been developed to attract the attention of a target audience, which shows a tendency to avoid advertisements in the traditional mediums, is advertainment, a combination of advertisement and entertainment. Leisure industry and new communication technologies are growing rapidly in Turkey. The fact that the target audience places a particular importance on these domains attracts the attention of brands and advertisers alike. The ever-increasing tendency toward the advertainment in Turkey, brings along a question with respect to the role of digital communication technologies on this issue. In this context, this study aims to explain with literature review methodolgy how digitalization in use on advertainment samples in Turkish TV series. Key Words: Digitalization, Advertainment, TV Series. * Doç. Dr., İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi, Reklamcılık Bölümü, [email protected] R.Gülay ÖZTÜRK 1. GİRİŞ Bratberg, televizyon endüstrisi ilk amaçları para kazanmak olan reklamveren ve yayıncılar tarafından desteklendiğinde, bu ikili arasındaki ilişkilerin sağlanması ve sürdürülebilmesi için onların üzerlerinde bir baskı hissettiklerini ve bu baskının sonucunda “eğlenceli reklam” kavramının ortaya çıktığını belirtmiştir (2007:23-24). Reklam ve eğlence sözcüklerinin biraraya gelmesinden oluşan “eğlenceli reklam” tanımsal olarak “Mal veya hizmetin tanıtımında algının yönlendirilmesi açısından eğlence unsurlarının reklam verisi ile birleştirilmesidir” şeklinde ifade edilmektedir(Shaqiri,2003:1). Eğlenceli reklam eğlendirerek markanın satın alınmasını sağlayan bir kodlama olarak da tanımlanmaktadır (Bratberg, 2007:23-24). Reklam kirliliğinin ve reklam maliyetlerinin artması; buna karşılık geleneksel reklam mesajlarının etkisinin azalması gibi nedenler eğlenceli reklam uygulamalarına olan yönelimi artırmıştır. Bununla birlikte tüketicilerin giderek çok fazla ticari mesaja maruz kalması, onları bu mesajlardan nasıl kaçabileceği konusunda farklı yöntemler (PVR, DVR, TiVO ve Replay TV gibi) kullanmaya sevk etmiştir. In-Stat/MDR tarafından yapılan bir araştırmaya göre tüketicilerin %54.3’ü reklamların %75’ini atladığını dile getirmiştir.2004 yılında Knowledge Networks tarafından yapılan bir araştırmaya göre ise, izleyicilerin TV izlerken aynı anda yemek yeme, kitap okuma ya da internete bağlanma eyleminde oldukları ve bu oranın 1994 yılında %67 iken, 2004 yılında %75’e çıktığı kaydedilmiştir (Russell, 2007:3). Dolayısıyla TV açık olsa bile kuşak reklam mesajlarının izleyici tarafından tamamen alındığının söylenmesi zorlaşmaktadır. Günümüz dünyasında hedef kitlenin daha çok belirli özelliklere göre sınıflandırılan bir niteliğe bürünmesinin ise reklamverenleri müşterilerine erişebilmek için video, sinema reklamları, ürün yerleştirme gibi alternatif mecralara yönlendirdiği gözlenmiştir. Bu noktada, özellikle kuşak reklamlardan kaçma eylemi sergileyen izleyiciyi yakalaması adına eğlenceli reklamların önemli bir reklam türü olarak kabul edildiği söylenebilmektedir. En iyi eğlence içerikleriyle ve bu içeriğin oluşmasında katkısı olan ünlü aktörlerle markaların isimlerinin anılması ise, markaya bilinirlik ya da farkındalık yaratmasını sağlaması açısından bir rekabet avantajı sunmaktadır. Eğlenceli reklam uygulamalarına TV programları, sinema filmleri, kitap, video klipler internet ve bilgisayar oyunları gibi çeşitli alanlarda sıklıkla rastlanılması dikkat çekmektedir (Chitu and Tecau, 2010:23-24). Diğer taraftan Türkiye’de insanların çalışma dışında kalan zamanının önemli bir kısmını boş zaman faaliyeti olarak eğlenmeye ve dijital mecralara yönlendirdiği gözlenmektedir. Eğlence sektörünün geleceğine dair önemli tespitlerde bulunan PwC tarafından hazırlanan rapora göre 2018 yılında Türkiye’de eğlence ve medya sektörünün büyüklüğünün 18 milyar doları aşması beklenmektedir. PwC Türkiye Eğlence ve Medya Sektörü lideri Murat Çolakoğlu Türkiye’nin, eğlence ve medya sektöründe en hızlı büyüyen dokuz ülke arasında yer aldığına dikkat çekmektedir. Reklam yatırımlarına önemli bir ölçüde yön veren rapora göre eğlence ve medya sektöründe, dijitale yapılan toplam harcamanın 2013 ile 2018’i kapsayan süreçte, yılda yüzde 12,2'lik bir büyüme sağlayacağı belirtilmektedir (http://www.pwc.com.tr, 2015).Deloitte tarafından 2014 yılında hazırlanan “Dünyanın en renkli ekranı: Türkiye’de Dizi Sektörü” başlıklı rapora göre ise Türk izleyicilerin günde ortalama 3,9 saat dizi izlediği kaydedilmiştir 242 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi 15. Yıl Özel Sayısı Bahar 2016/1 (Özertem, 2014:5). Aynı raporda Türkiye’de medya yatırımlarında %50’nin üzerinde TV’nin ağırlıkta olduğu ve markaların dijital çalışmalarında bile TV’yi dikkate aldıkları belirtilmiştir (Özertem, 2014:5-6). Son 4 yılda, yerli dizilerin ise diğer program kategorileri arasında daha baskın hale geldiği ve TV kanallarında gözlenen bir trende dönüştüğü vurgulanmıştır(Özertem,2014:8). Dolayısıyla Türkiye’de hem dijital mecralara yönelimin, hem de önemli bir boş zaman etkinliği olarak görülen dizi izleme alışkanlığının olması, Türkiye’deki diziler üzerinden dijital teknolojilerin de desteğinden yararlanarak eğlenceli reklam uygulamalarının nasıl yapıldığı konusuna açıklık getirmeyi gerekli kılmaktadır. Dolayısıyla bu gelişim, geleneksel reklam mecralarından kaçmakta olan kitleyi kendilerine çekmek, hatta pazarlama iletişim çalışmalarının içine dahil etmek isteyen markaların inovatif reklam stratejileri geliştirmelerine yol açmıştır. Bu stratejilerden biri de, Türkiye’de uygulamaları hızlı bir şekilde yaygınlık kazanan eğlenceli reklamlardır. Genel olarak ürün yerleştirme konusu ile ilgili çalışmalar oldukça yaygınken, dijital medyada eğlenceli reklam çalışmaları ile ilgili araştırmaların görece az olması ve bu çalışmaların daha çok çevrimiçi oyunlar (Chang vd., 2010; Lee ve Faber, 2007; Lewis ve Porter, 2010). ve bilgisayar oyunlarını (Mackay vd. 2009; Mau vd., 2008; Nelson, 2002; Chen ve Deterding, 2013:41) kapsaması dijital teknolojilerin eğlenceli reklam çalışmalarına katkısını görebilmek adına bu çalışmayı önemli kılmaktadır. Bu doğrultuda çalışmada öncelikle eğlenceli reklam kavramı ve türleri açıklanacak, ardından dijitalleşmenin eğlenceli reklam uygulamalarına katkısı anlatılacak ve son olarak da dijitalleşmenin Türk dizilerindeki eğlenceli reklam uygulamalarında nasıl yer aldığı örneklerle değerlendirilmeye çalışılacaktır. 2. KAVRAMSAL OLARAK EĞLENCELİ REKLAM VE TÜRLERİ Reklam ve eğlence bir araya geldiğinde karşımıza çıkan eğlenceli reklam (advertainment) (Hernandez, 2013), genel reklam değerleri ile eğlence içerikli reklam yaratmak, müşterileri cezbetmek, kendine bağlamak ve onları etkilemek üzere yapılan reklam amaçlı eğlenceli içerik araçlarının bir araya getirilmesidir (http://www.smith-trg.com, 2013: 87-88). Eğlenceli reklam, eğlence ürünlerinin marka iletişimi çalışmalarıyla bütünleştirilmesini sağlayan tutundurma faaliyetleridir. Burada meydana gelen marka iletişimi TV, sinema filmleri, radyo programları, videolar, video klipler, video oyunları, ve hatta romanları da içine alan geniş bir eğlence aracı içeriğinde kendini göstermektedir (Russell, 2007:3). Program içeriğinin seçilmesi ve oluşturulması ile eğlence ve reklam endüstrileri arasındaki birleşimi ifade eden ve bu anlamda ürün yerleştirmeden daha geniş bir anlamı içeren eğlenceli reklam, işleyiş açısından TV reklamlarından daha uzun bir zamanı kapsamaktadır (Kumanyika,2011:479). Eğlenceli reklamın amacı reklamı hem eğlenceli, hem de faydalı olacak biçimde hedef kitlenin onu izlemesini sağlamaktır. Burada bir zorlamadan ziyade, bir davetin söz konusu olduğu belirtilmektedir (http://www.prenhall.com,2015). Tüketicilerin günde binlerce reklam mesajına maruz kalması ve gönderilen reklam mesajlarının istenilen etkiyi yaratmaması durumu, markaların reklam mesajlarını gerçek dünyadaki reklam araçlarından (gazete, dergi, TV, açıkhava reklamı vb.) 243 R.Gülay ÖZTÜRK eğlence içerikli uygulamalara yönlendirmesine yol açmıştır. Bununla birlikte teknolojide meydana gelen ilerlemelerin (örneğin TİVO gibi uygulamalarla) izleyicilere geleneksel