* Omslag Schuyt 10-05-2007 15:47 Pagina 1 Pagina 15:47 10-05-2007 Schuyt * Omslag Macht En Verantwoordelijkheid
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
* omslag Schuyt 10-05-2007 15:47 Pagina 1 Macht en REDACTIE In het publieke debat gaat het voort- durend over het dragen en nemen J.W. DUYVENDAK G. ENGBERSEN van ‘verantwoordelijkheid’. Burgers M. TEEUWEN I. VERHOEVEN moeten meer ‘eigen verantwoordelijk- heid’ tonen. Politici moeten ‘verant- woording afleggen’. Professionals verantwoordelijkheid moeten meer ‘verantwoordelijkheid terugkrijgen’. En topmanagers in de publieke sector en het bedrijfsleven moeten zich ‘verantwoordelijker gedragen’. Achter deze discussies over verantwoordelijkheid gaan belangwekkende kwesties schuil – van macht en onmacht, van machtsmisbruik, machtsuitoefening en machtsverlies –, die vaak niet worden onderkend. In deze bundel ter gelegenheid van het afscheid van Kees Schuyt als hoog- leraar Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam staat dit verband tussen macht en verantwoordelijkheid wél centraal. In 32 essays behandelen vooraanstaande auteurs de relatie tussen macht en verantwoordelijkheid binnen de uiteenlopende contexten van verzorgingsstaat, opvoeding, DUYVENDAK politiek, universiteiten, publieke sfeer en recht. Jan Willem Duyvendak is hoogleraar Algemene sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Godfried Engbersen is hoogleraar Algemene sociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Marigo Teeuwen is als socioloog verbonden | ENGBERSEN aan de Universiteit van Amsterdam. Imrat Verhoeven is als projectcoördinator verbonden aan de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). | TEEUWEN | VERHOEVEN Macht en (RED.) 9 789053 569825 verantwoordelijkheid www.aup.nl Essays voor Kees Schuyt Amsterdam University Press Amsterdam University Press macht en verantwoordelijkheid Liber Amicorum Schuyt.indd 1 14-5-2007 14:02:44 Liber Amicorum Schuyt.indd 2 14-5-2007 14:02:44 MACHT EN VERANTWOORDELIJKHEID ESSAYS VOOR KEES SCHUYT ONDER REDACTIE VAN JAN WILLEM DUYVENDAK GODFRIED ENGBERSEN MARIGO TEEUWEN IMRAT VERHOEVEN Liber Amicorum Schuyt.indd 3 14-5-2007 14:02:44 Omslagafbeelding: Castle and Sun, 1928 (no 201) (oil on canvas) by Klee, Paul (1879-1940) © Private Collection / Lauros / Giraudon / Th e Bridgeman Art Library Omslagontwerp: Kok Korpershoek, Amsterdam Vormgeving binnenwerk: V3-Services, Baarn isbn 978 90 5356 982 5 nur 741 / 756 © Jan Willem Duyvendak et. al. / Amsterdam University Press, Amsterdam 2007 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgesla- gen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 jº het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Liber Amicorum Schuyt.indd 4 14-5-2007 14:02:45 INHOUDSOPGAVE Woord vooraf Inleiding Jan Willem Duyvendak, Godfried Engbersen, Imrat Verhoeven en Marigo Teeuwen deel i drie verkenningen van macht en verantwoordelijkheid Vallende deuren en ander ongerief. Een historische beschouwing over de relatie tussen macht en verantwoordelijkheid Aafke Komter Tolerantie en macht Joop Goudsblom Verantwoordelijkheid in een technologische cultuur Tsjalling Swierstra deel ii staat en ongelijkheid Macht aan de top, verantwoordelijkheid aan de voet Paul de Beer Sociaal Atlantis Ellie Smolenaars De Nederlandse asielprocedure als de Titanic: over de verdeling van levenskansen en criminaliteit Godfried Engbersen Liber Amicorum Schuyt.indd 5 14-5-2007 14:02:45 Allochtonen of burgers: defi nitiemacht in debat en wetgeving over immigranten Kees Groenendijk Th uis in de politiek. Over sociale uitsluiting, zelfafsluiting en thuis voelen in Nederland Jan Willem Duyvendak Hervorming van de verzorgingsstaat: markttekort of overlegtekort? Jelle Visser Circulatie van arbeid op het platteland van West-India Jan Breman deel iii professionaliteit en opvoeding De rol van professionals in een veranderende verzorgingsstaat Romke van der Veen Arbeidsverdeling en machtsverdeling tussen ouders, verzorgers en leerkrachten. Het geval van de overblijf Rineke van Daalen De harde aanpak Ali de Regt deel iv politiek en burgers De Gaulle in Bayeux, -. De enscenering van charismatisch leiderschap Ido de Haan Hoeveel macht kan een plein verdragen? Ed Taverne Democratische deugden; de verantwoordelijkheid van politici en burgers Jet Bussemaker Wie de macht in het gezicht kijkt, eist verantwoording. Politici en actieve burgers in een mediadebat over gemeentelijke herindeling Imrat Verhoeven Oefenen in coöperatieve moraal André Hoekema Liber Amicorum Schuyt.indd 6 14-5-2007 14:02:45 Wetenschap als voorbeeld voor verantwoorde politiek Gerard de Vries deel v universiteiten en intellectuelen Van wub naar mub: de teloorgang van democratie in de universitaire organisatie Nico Wilterdink Oordeel en voordeel; over verantwoorde beoordeling van onderzoek Abram de Swaan De maatschappelijke verantwoordelijkheid van intellectuelen Jan van der Dussen deel vi publieke sfeer en publieke moraal Publieke moraal, recht en sociale orde Hans Boutellier Voetbalvandalisme en beleid: macht en verantwoor- delijkheid van politie en voetbalclubs Ramón Spaaij Verantwoordelijkheid voor de stedelijke openbare ruimte Leon Deben deel vii rechterlijke macht en rechtshandhaving Is de rechter niet democratischer dan wij denken? Michiel Scheltema Onafhankelijkheid en openheid van de rechterlijke macht Leny de Groot-van Leeuwen Bij de volgende verdachte rechtsaf: een TomTom voor de strafoplegging? Pauline Schuyt Motivering en motief of: hoe de strafrechter verantwoording afl egt Simon Stolwijk Liber Amicorum Schuyt.indd 7 14-5-2007 14:02:45 De nieuwe internationale: waar macht ontbreekt, is recht een ijdel woord Max Kommer Verantwoord politiegeweld. Sturing en toetsing van politieel geweldsgebruik Jaap Timmer Recht en verantwoordelijkheden binnen de justitiële inrichtingsmuren Constantijn Kelk deel viii kees schuyt in beeld: curriculum vitae, bibliografie en lijst van gepromoveerden Curriculum vitae Bibliografi e samengesteld door Adriënne Baars-Schuyt Lijst van gepromoveerden Liber Amicorum Schuyt.indd 8 14-5-2007 14:02:45 WOORD VOORAF Wie de in dit boek opgenomen bibliografi e, lijst met promovendi en het cur- riculum vitae van Kees Schuyt bekijkt, realiseert zich dat een groot socioloog afscheid neemt van de Universiteit van Amsterdam, waaraan hij tussen 1991 en 2007 was verbonden. Maar de universiteit was zeker niet zijn enige werkterrein. Zijn kennis en betrok- kenheid heeft hij op talrijke maatschappelijke terreinen ingezet. Daarbij wist hij velen te inspireren om hun talenten te ontwikkelen. Een van de levensmotto’s van Kees luidt: “Look at that” in plaats van “Look at me”. Die grondhouding keert terug in zijn keuze voor de opzet van dit boek. Niet zijn persoon wenste hij centraal te stellen maar de inhoud van zijn vak. In plaats van een liber amicorum ging Kees’ voorkeur uit naar een boek waarin twee belang- rijke thema’s uit zijn oeuvre centraal zouden staan: macht en verantwoordelijk- heid. Het belang van de socioloog Schuyt en de door hem gekozen thematiek worden weerspiegeld in deze brede studie. Het enthousiasme om mee te werken aan deze afscheidsbundel was groot en heeft geresulteerd in tweeëndertig essays, geschreven door wetenschappelijke vrienden, universitaire collegae en promovendi van Kees. Om praktische redenen is er op voorhand een selectie van auteurs gemaakt, met als belangrijkste crite- rium of sprake is van recente samenwerking tussen Kees en de betreff ende auteur. Als we de grenzen ruimer hadden getrokken, dan zou dit boek uit een meerdelige uitgave hebben bestaan. Wij willen alle auteurs hartelijk danken voor hun essays én voor hun coulantie jegens de strenge redactie die we, juist ook vanwege het grote aantal essays, heb- ben gevoerd. Naast de auteurs zijn wij een aantal personen in het bijzonder dank- Liber Amicorum Schuyt.indd 9 14-5-2007 14:02:45 baar. We beginnen graag met Erik van Aert en Jaap Wagenaar van Amsterdam University Press met wie het – ook onder tijdsdruk – plezierig samenwerken was. Daarnaast danken wij Saskia de Vries, directeur van aup, die, in overleg met Kees, de eerste aanzet tot dit boek heeft gegeven. Veel dank zijn wij verschuldigd aan de familie Schuyt. In het bijzonder aan Kees’ dochter Adriënne Baars-Schuyt, die met veel inzet en toewijding het cv, de bibliografi e en de lijst met promovendi heeft opgesteld. Trees Schuyt-van Etten en Pauline Schuyt danken wij voor hun advies op diverse terreinen. Tot slot een woord van dank aan degene om wie het allemaal draait, Kees Schuyt, die ons alle vier in de loop der jaren bijzonder heeft weten te inspireren. Het was voor ons een eer om deze bundel te mogen samenstellen voor iemand die als per- soon én als socioloog een speciale plek inneemt in onze levens. Wij hebben met veel enthousiasme aan dit boek gewerkt en wij hopen dat u er bij lezing evenveel plezier aan zult beleven. New York / Utrecht / Amsterdam, 1 maart 2007 Jan Willem Duyvendak Godfried Engbersen Marigo Teeuwen