3 Redactioneel Veel over werk Het is misschien niet leuk en het is misschien ook geen nieuws maar Nederland is een rechts land. In opiniepeilingen halen de rechtse partijen de laatste tijd enorme meerder- heden. Als we D66 bij de rechtse partijen rekenen (en er is eigenlijk geen reden om dat niet te doen) gaat het de laatste keren om zo’n 90 tot 95 zetels in de Tweede Kamer voor rechts tegenover zo’n 60 voor links. Nu is het aardige van Nederland dat rechts hier heel links is, dat zowel de marktliberalen als de conservatieven en de christenen nooit seri- euze bezwaren hadden tegen homohuwelijk of liberaal drugsbeleid en dat men ook al- tijd wel het nut inzag van een functionerende verzorgingsstaat. Maar het zet het aarze- lende optimisme over een PvdA die heet op te krabbelen na twee moeizame jaren coalitie met de VVD wel weer in perspectief. Hoe dan ook is de politieke opgave voor de komende jaren ‘werk’. De werkloosheid is te hoog, het werk is niet evenwichtig verdeeld over het land en de beroepsbevolking is niet op de juiste manier opgeleid. Grijp de herziening van het belastingstelsel aan om wat aan de werkloosheid te doen, schrijven Tweede Kamerleden Ed Groot en Henk Nijboer in dit nummer. Minder belasting op arbeid en meer op btw om meer werkgelegenheid te schep- pen, en vergeet ook niet om wat beter naar de belasting op vermogen en de belastingdruk van bedrijven te kijken. Ze bevestigen en passant de stelling van Nico Wilterdink in diens bespreking van de WRR-studie over ongelijkheid verderop in dit nummer, namelijk dat de terugkeer van het thema ongelijkheid vooral de terugkeer van politieke strijd is. Wat betreft de spreiding van werk door het land schrijven Arjen Edzes en Jouke van Dijk dat werk creëren ook een zaak van de regio’s zou moeten zijn, dat de eeuwige fixatie op de Randstad als banenmotor afleidt van het verschil dat gemeenten en provincies kunnen maken. Met Google in Groningen als bewijs. Fabian Dekker gaat in op de manier waarop technnologie veranderingen op de arbeidsmarkt aanjaagt. Niet alleen veel een- voudig handwerk maar ook denkwerk met een routineus karakter staat onder druk. Meer nadruk op creativiteit tijdens hun opleiding maakt mensen minder kwetsbaar in zo’n omgeving. In het tweede gedeelte van dit nummer herdenken we Willem Witteveen, die deze zomer omkwam door het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne. We bespreken zijn werk in de hoop dat iets van zijn veerkracht en originaliteit bij ons blijft. S& D Jaargang 71 Nummer 5 Oktober 2014 4 Column De overheid moet ook naar zichzelf kijken Door Marijke Linthorst Concurrentie kan bovendien tot gevolg Redacteur S&D hebben dat maatschappelijk gewenste voor- zieningen niet gerealiseerd worden. Bijvoor- beeld: een woningcorporatie wil samen met We staan aan de vooravond van grote veran- een aanbieder van thuiszorg een complex ou- deringen in de zorg. Natuurlijk worden deze derenwoningen bouwen. Het is in dat geval ingegeven door bezuinigingen, maar de ver- logisch dat de thuiszorgorganisatie garanties antwoordelijke bewindspersonen hebben vraagt dat ouderen die zorg nodig hebben ook een andere aanpak voor ogen. De veran- deze ook bij die organisatie zullen afnemen. deringen in de zorg moeten tot twee effecten Ook dat is een in principe verboden markt- leiden: de zorgvrager moet weer centraal ko- verdelingsafspraak. De kans dat het complex men te staan (‘van structuren naar mensen’) er komt, is klein. en burgers moeten eerst kijken wat zij zelf Een integrale aanpak vraagt om een herbe- kunnen doen. Samenwerking is daarbij cruci- zinning op de rol van de overheid. Er is niet al- aal. Minister Schippers wil dat ziekenhuizen leen samenwerking tussen professionals en de meer zorgverlener worden, met alle neuzen cliënt en zijn netwerk nodig, maar ook tussen één kant op. Staatssecretaris Van Rijn liet zich zorgaanbieders onderling. Dat is nooit eenvou- onlangs in Buitenhof in soortgelijke bewoor- dig, want zij zullen dan soms moeten erkennen dingen uit: werkers in de zorg en mantelzor- dat een ander beter in staat is om ‘hun’ dienst te gers moeten gezamenlijk bekijken wat ie- leveren. In dat proces zijn afspraken onontbeer- mand nodig heeft en wie daarbij wat kan lijk. Het kabinet zou er goed aan doen nog eens leveren. te bezien of een zo efficiënt mogelijke zorg niet Deze nieuwe aanpak past niet naadloos in méér gebaat is bij het faciliteren van samenwer- het huidige regime in de zorg, dat vooral ge- king dan bij het belemmeren daarvan. richt is op het bevorderen van marktwerking. Op de tweede plaats moet ook de overheid Concurrentie moet ertoe leiden dat organisa- zich afvragen wat zij zelf kan doen. Het belang- ties het beste product leveren tegen een zo rijkste argument voor minister Schippers om laag mogelijke prijs. Maar in een krimpende winstuitkering in ziekenhuizen toe te staan is markt, en dat is waar het kabinet op aan- dat ziekenhuizen een acuut probleem hebben: stuurt, werkt dat niet altijd zo. Het kan in ie- ze hebben te weinig vermogen en banken le- ders belang zijn als bijvoorbeeld aanbieders nen hun daarom geen geld of alleen tegen een van thuiszorg onderling afspraken maken, hoge rente. Waarom zou de overheid niet zelf zodat medewerkers hun baan houden, cliën- in dit gat springen en ziekenhuizen leningen ten kunnen blijven rekenen op hun vertrouw- verstrekken tegen een redelijke rente? de hulpverlener en zorgaanbieders weten Zorg is een collectief goed. De overheid waar zij aan toe zijn. Dat is echter een ‘markt- vraagt terecht van burgers om hier zuinig mee verdelingsafspraak’ en die zijn in principe om te springen, de eigen verantwoordelijk- verboden: dergelijke afspraken nemen de heid te nemen en niet alles van de overheid te prikkel weg om te innoveren en op prijs te verwachten. Die eis moet de overheid ook aan concurreren. (Hoewel je je kunt afvragen of zichzelf stellen: eerst kijken naar wat de over- een verdere verlaging van salarissen in de heid zelf kan doen en niet alles van de markt thuiszorg nog verantwoord is.) verwachten. S& D Jaargang 71 Nummer 5 Oktober 2014 5 Rode wangen Adri Duivesteijn en Diederik Samsom mengden zich deze zomer beiden in het publieke debat. De reacties waren tot nu toe lauw, maar dat kon wel eens de stilte voor de storm zijn. MENNO HURENKAMP Hoofdredacteur S&D Deze zomer bracht senator, ex-wethouder en lossingen. Meer activisme, minder technocra- ex-Tweede Kamerlid Adri Duivesteijn op per- tie is volgens Duivesteijn een veiliger koers soonlijke titel een gepassioneerd essay uit, voor de toekomst dan hopen dat de economie getiteld De PvdA staat met transactiedenken aantrekt en dat de kiezer de PvdA daarvoor haar eigen waarden in de weg. Het gaat slecht beloont. Hoe dan ook is volgens hem voor de met de PvdA, in de peilingen, in de laatste twee Provinciale Statenverkiezingen in het voorjaar verkiezingen, maar ook in het land; er is niet van 2015 zeker geen herstel te verwachten. zo veel meer over van de maatschappelijke Aan het eind van deze zomer schreef PvdA- beweging die de sociaal-democratie ooit was. fractievoorzitter Diederik Samsom twee keer Duivesteijn legt de oorzaak daarvan bij de een opiniebijdrage in de krant: ‘We moeten praktijk van het uitruilen van standpunten. steviger op eigen benen staan’ in de Volkskrant Goede politiek gaat om het uitvechten van op 23 augustus en ‘Voor velen is de crisis niet heldere standpunten op basis van eigen waar- voorbij’ in NRC Handelsblad op 13 september. den. Maar het regeerakkoord van het kabinet- Het waren in zekere zin aanlopen voor de Rutte II is een ‘handelsakkoord dat bestaat uit Algemene Beschouwingen van september, een veelvoud van ruiltransacties zonder crea- maar ze kunnen, moeten, natuurlijk ook gele- tieve compromissen’. En omdat er na de twee zen worden als antwoord op Duivesteijn en verkiezingsnederlagen die volgden op dat andere critici die vinden dat de PvdA het op de regeerakkoord amper zelfanalyse kwam, moet een of andere manier anders moet doen. niemand verbaasd zijn dat kiezers zich mas- In de Volkskrant betrekt Samsom de stelling saal van de PvdA afwenden, stelt Duivesteijn. dat de beperkte vooruitgang in Nederland Als de PvdA ook in de toekomst nog wat wil kwetsbaar is door internationale spanningen, voorstellen, moet zij een ‘veranderingspartij’ en dat er daarom meer inspanning nodig is zijn die tegendraadsheid en tegendruk organi- om de eigen maatschappij robuuster te ma- seert. Maar dat kan alleen wanneer de ideologi- ken. Meer werk maken van integratie, de sche kracht sterk is ontwikkeld. Duivesteijn rechtsstaat, defensie en Europese defensie- zoekt daarvoor aansluiting bij het WBS-project samenwerking, de innovatieve maakindus- Van waarde, maar wijst ook op de aanstaande trie, familiebedrijven, techniekonderwijs, het transities in het sociale domein als een sfeer mkb, duurzame energie en het bestrijden van bij uitstek waar sociaal-democraten van zich discriminatie zijn de terreinen die Samsom zouden moeten laten horen met creatieve op- daar concreet voor noemt. S& D Jaargang 71 Nummer 5 Oktober 2014 6 Menno Hurenkamp Rode wangen Een paar weken later doet Samsom in NRC relatieve uniformiteit onder de media nog Handelsblad iets wat politici niet vaak doen. eens onderstreept door de kop dat Samsom Hij constateert dat de regering misschien meer ‘rood op de wangen’ wil, die eerst in de soms wat te snel is gegaan met het doorvoeren Volkskrant stond en daarna ook in NRC Handels- van veranderingen. Er moet behoedzamer blad. Dat vervolgens Emile Roemer van de SP omgesprongen worden met de mensen die nu blunderde tijdens de Algemene Beschouwin- in kwetsbare posities zitten of die daar door gen kon dan ook wel eens een dankbaar aan- de komende wijzigingen in zorg en welzijn in knopingspunt blijken om de ‘horse race’ tus- terechtkomen.