DONOSTIAKO ITSASPEKO Fauna Eta Flora DONOSTIAKODONOSTIAKO ITSASPEKOITSASPEKO Fauna Eta Flora
ADEVE Asociación para la Defensa de las Especies en Vías de Extinción
DONOSTIAKO ITSASPEKO Fauna eta Flora DONOSTIAKODONOSTIAKO ITSASPEKOITSASPEKO Fauna eta Flora
A.D.E.V.E.
Egilea: Fernando Pedro Pérez
IRAUNGITZEKO ZORIAN DAUDEN ESPEZIEAK DEFENDATZEKO ELKARGOA
Argitaratzailea: ADEVE Argazkiak: Fernando Pedro Pérez, Maite Legarra, Xabi Agirre, Jon Uria, Kepa Zalakain. Diseiñua: Cristina Urionabarrenetxea. Lehen argitaldia: 2008ko abendua ISBN: 978-84-92401-41-3. Legezko gordailua: BI-3817-08.
2 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 3 I tezke, badia tezke, estuarioetakoeta leku eskersedimentu bigunen eredai-sor badirabereere, egitura malguari Gehienbathaitzen azalean hazten denlorratzberdea osatzen dute. sartzentaradira, haietaneta ohikoa dira.Estuarioetan, barruragoko lekue- eskaileretan tan, arroketaneta hazten matekogai direnez, horma bertikale- Portuetakosarri. kutsadura ereera- tekoarengoialdean agertzen dira dakodiluzioari; hori dela marear-eta diotelehorketari gezakureta eragin- dutenaren,nahiko ondo eusten bateantxura hauskorrak ematen LABERDEAKKLOROFITOAK- ALGA askokoharizpiak dituena. finekoa,eta Cladophora,eta adar batzukdira tsu Blidingia, harizpi motz generoBesteaztertzea. tez garrantzi- xehetasunakko mikroskopioaren bitar- zelula-geruzakzenbatzea bestela-eta beharrezkoaizaten dafrondearen zeintzea espezietakoa den bakoitza; antzekoadirudi). daerrazaEz asma- drikoakukitzeanetaditu, belusaren na)Codiumeta (fronde lodiak zilin-eta Enteromorpha(hodi moduko frondedu- (frondelaminarrak dituena), Mareartekoeremuan ugari dira Ulva gordeletan. na; berdinna; aurkitzen dira gezatanur klorofizeoakdira,alga motarikugarie- Ulvagenenerokoak alga berdeak edo datzensubstratuan. Diskoitxaskortxikibaten bidez finka- jantan egiten dituzte Europakoekialdekoeta zenbait herri- arruntazletxugaitsas deitzen zaie eta ugarienakBizkaiko itsasertzean. Izen Ulvapsudocurrata Ulvaeta rigida dira direnhainbat espezie biltzen ditu. generoakmorfologian berdintsuak zerrana,antzeko duena.ertza ilunarenartekokolorea duena, garde- espeziea,berde argiaren berdeeta DESKRIBAPENA: mintz itxurakomintz (Ulvalactuca). ULBALAKORDENA LALACTUCA ULVA “Ulva” NEURRIAK: handiak. harieta nahikoa luzez osatutako alga koakdira,badira alga zelulabakarrak (500enespezie).bat Tamainaaskota- (4.600espezietik gora) zein itsasoan ditu. geruzako zabal-zabalak osatzen beherago,inoizeta kolore berde bizi- ugaltzenmareartekoda, aldea baino direnhondoetan; udaberrian udaneta bizigehienezda, 10sakonmetro HABITAT: izandaitezke. 10-40zabalcm edo arehandiagoak araberaaldatzen luze40da:cm eta hondoharritsuen gainean tamainaespeziearen 4
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a
CODIUM DECORTICATUM CODIUM DIFORME r o Hala eta guztiz ere, posi- l F
blea da bereizketa egitea a t
ALGAK adarkadura zonei begira- e
tuz, espezie honetan a n
delako zona horiek lan- u dura eta zabaldura a F
nabarmenak pairatzen o k
baitituzte, Codium e p tomentosum-ean iger- s a s
tzen ez direnak. t
NEURRIAK: 40-60 cm. I o
HABITATA: ugaria da k a i
gure kostaldean eta arro- t s
ka gainetan edo behe mailako kubete- o n
DESKRIBAPENA: maiz aurreko espe- tan, batez ere olatuetatik babestutako o
ziearekin nahasten da, kolorea edo tex- lekuetan, ere aurkitzen da. D tura bezalako ezaugarriei buruzko itxu- Euskal kostaldeko alga berden artean ra orokorrak ez baititu ezberdintasunak zabalkuntza haundieneko espezietzat erakusten. kontsidera daiteke. DONOSTIAKO KOSTALDEKO ULBALAK ORDENA ETA KODIALAK ORDENA KODIALAK ORDENA CODIUM ADHERENS DESKRIBAPENA: DESKRIBAPENA: Codium diforme eta NEURRIAK: 5-15 cm. espezie honetako espe- Codium bursa izena duten hurbileko HABITATA: oso naharoa da gure kos- zimenak kolore berde beste bi espezie badaude. Biek aresti- taldetan. Litoralean bizi da lokatzezko iluneko plaka batzu osa- koaren tinkotasun berdinekoak dira. edo harezko eremualdetan eta sarritan tzen dituztenez aisa Halaz ere lehendabizikoak esfera erdi- kubetetan agertzen da. ezagutzeko modukoak ko itxurako masa txikiz osatutako dira. Delako plaka talo bat aurkezten duen bezala, horiek tinkotasun arol- Codium bursa-ren taloa bereiz- tsukoak dira eta soslai garria da diametroan 30 zm.tarai- irregularrekoak. no hel daitekeen esfera baten Bere agerpena naharoa forma duenez. Codium diforme-a da eta zaila izaten da arraroa da gure kostaldetan plaka hauek estalitako baina Codium bursa erlatiboki arroketatik ibiltzea oso sarritakoa da. Biak lehendabizi- irristakorrak direnez. koaren gisan litoralen behe lerro- NEURRIAK: 25-50 cm. tan bizi dira eta olatuetatik tokirik babestuenak nahiago dituzte.
5 6 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 7 goakosatuz. haztendira,multzo handiago edo txikia- DESKRIBAPENA: algahauek mordoka CODIUMTORMENTOSUM KODIALAKORDENA belakiarenantzeko ukitubiguna dute. katuakdira,sokaren itxurakoak, eta Multzookebakidura biribileko taloadar- sexualaalgakda; zatiketaetaprozesu (Gemazioaugaltze direnespezieak. tuenbidez ugaltzen gemaziotxandaka- xualaz;badira sexualazedo ase- dira,ugalketa eratarabat ugatzen Algaberdeak hain- sokaitxuragatik. koloreagatiketa ezagutzendabere Algahaumota erraz ra txikikorauretan, aurkitzendira sakone- HABI koakizaten dira. normaleanak 40cm- bainagure kostaldeko- izanhaziarte daitezke, nakdira;130 luze cm NEURRIAK: bateztinkotzen da. harizpierrizoidal sorta gurutzaturiktratura antzekoadasus-eta Berefieltroarentextura dira). sortzailetikbanandu garatueta egiten rnamuinaksortzenditu haueketa alga TATA: urte osoanurte berdeilu- CODIUMTORMENTOSUM nean. harrizkolokatzekoeta substratuen gai- 8
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a
CHAETOMORPA LINUM CLADOPHORA RUPESTRIS r o l
DESKRIBA- F a PENA: t ALGAK gene- e
ro berdinekoa a n
denak, ez du u errizoiderik a F
erakusten eta o k
kolorea iluna- e p goa da (ia bel- s a s
tza). t
NEURRIAK: I o
7-12 cm. k a HABITATA: i t s
behe ertlitora- o n
lean banatzen o
da non kasu D gehienetan epifitoa den. DONOSTIAKO KOSTALDEKO KLADOFORALAK ORDENA KODIALAK ORDENA KLADOFORALAK ORDENA BRYOPSIS PLUMOSA DESKRIBAPENA: espezie honen taloa Eskuko lupa batez argiro ikusten da adarkadurarik gabeko harizpi zurrun harizpi bakoitza zelula haundi ilada sorta batez gorpuztutako muluak osa- batez osatuta dagoela. Oinarriko zelula, tzen agertzen da. Delako harizpiek zeinaz harizpia sustratura lotzen den, kolore berde ilunekoak dira eta luzeran gainerako zelulak baino askozaz ere 30 cm.ak har ditzakete. Harizpi zurru- luzeagoa da. Jarraitzen diotenak luze- nak eta erlatiboki lodiak ran haundiagoak dira zabalean baino eta ezberdintasun hau puntara heltzen diren heinean ematzen da. NEURRIAK: HABITATA: oso arrunta da. Litoralaren goi eta erdi lerroetan bizi da, maiz hare- ak estalitako arroken gainean. Aurkitu DESKRIBAPENA: kolore berde iluna NEURRIAK: 10-11 cm. ahal da libre uretan haizebera. du eta hamar zentimetro neur ditzake. Espezie hau Ulothrix eta Rhyzoclonium Oinarri alderdian ez du adarkadurarik HABITATA: behe ertlitoralean eta generoenak diren espezietatik hauetan aurkezten, baina altura jakin batez gero behelitoraleko eremu goienetan bana- harizpiak bigunak eta oso finak direlako adar pinatu bereizgarri sorta bat ager- tzen da, normalean olatuen baitara dau- bereizten da. tzen da ardatz nagusira loturik. den tokietan.
9 10 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 11 babestuetanlitoral eremuko goi zorroan zonetakoko kubetetan, nahiz zonaeta gainetanka goilitorale-eta HABI NEURRIAK: dagoentik arren. espezimenenertaina azpi- kostaldeanbizi diren gorahardezake, Euskal Luzerandu.bat metrotik edotura zimurdura sorta itxuraematen dioten hes- aipatzenduen hesteforme puztuaBereda.izenak honentaloa tubularra eta berdeargiko espezie DESKRIBAPENA: TATA: LDNI MINIMA BLIDINGIA arruntaarro- 10-50cm. kolore ULBALAKORDENA NEOOPALIZA ENTEROMORPHA batzutanjanaritzat hartzen da. ereagertzen den,Europako herrialde arroketan. riagoilitoraleko HABI cm. NEURRIAK: rik. ematendiotela- itxuraforme heste-batsorta Zimurdurararik. duenadarkadu- daapenaseta taloatubularra Bereda.bat Luzera)espezie txikiki(1-4cm. argikoneurrieta NA: DESKRIBAPE- koloreberde TATA: TATA: uga- 1-4 ka gainetanka kubetetaneta litoralekogoi zonako arro- HABI NEURRIAK: espezieansartuadago. Enteromorphaintestinalis Autorebatzuntzat puntakkamutsakditu. batezereoinarrialdean eta adarkaduraaurkezten du, delikatua ez. Aldamenetan bezainbesteko biguna eta daBlidingiaeta minima berdeilun nahiz argikoa rrenzentimetrobat harditzake. Kolore eretubularra daluzeraneta hogeitama- DESKRIBAPENA: TATA: 20-30cm. honengisan algahonen frondea NEOOPACOMPRESA ENTEROMORPHA ULBALAKORDENA izandahau ere. Herrialdebatzutan janaritzat erabilia bizidaosoeta arrunta da. 12
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 13 A eremuan: Ondokoakereikusten dira marearteko losus bereziki ak, Algaarreetatik aipatzekoak dira fukazeo- egitenzaie jatea. larrukarakraz dira,belarjaleeieta nekeza (Fukoina,algina..). Arrazoiberagatik itxu- lodietandauden polimeroak direla medio Feofitoakhauskaitzak dira,bere pareta honainoekartzen duBizkaiko golgotik). nekezhazten bainada), sarritan urak 15urterairitsdaiteke (gure kostaldean Ascophyllumnodosum, esatebaterako, Bestalde,batzukoso luze bizi dira: diekbaino60m gehiago izan dezakete. dituenfronde zirkular arre-horiekin;eta batzuetan.Kelp izeneko han-feofito lgahauek handi samarrak izaten dira LAARREAKFEOFITOAK- ALGA eta Bifurcariabifurcata Fucus spiralis,Fucus vesicu-Fucus Pelvetiacanaliculata. , berezko , Leathesia sargazorikohikoenetako eta bat, Sargassumkin; mareartekomuticum, Dyctiotadichotoma atomaria Cystoseiratamariscifolia Algakbereizteko, daitekeazter nolako Asparagopsisarmata, Australiakoa. gazoadeitua bertakoa delako, edo dezSargassum Japoniakomuticum, sar- besteeskualdeetatik etoriak direla, adibi- Gauzajakina daalga horietako batzuk Halidryssiliquosa erebai. polyschides,Cystoseiraeta baccata eta Ochroleuca,urterokoeta Saccorhiza dira,tzenbatez ere laminaria multzoetanko putzuetaneta ereager- anugariagoak diren arren,urak ekarrita- Laminatuakkoak. itsasertzeko behealde- (adaranitzeko frondesak ditu); eta Colpomenia, , fronde dikotomikoe-, ; irisatua; ; puxikaitxura- Taonia 14
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 15 nazeoentzatbesteetabatzuentzat, bonatoaosobabesgarri egokia dakorali- Zelula-paretan rentzat. duten kaltzio kar- esker,diraez jangarri edozein belarjale- Arreakgorriak,eta aldiz, kutikula lodiari berdeekduteezdefentsa sistemarik. UlvaEnteromorphaeta urteroko alga lehian,baina hazkuntza baxuatasa du. jaleei. Trebeagoadaespazioa lortzeko lakoingurunearen gorabeherei belar-eta diskoadituen alga hobetoda, eusten die- Kontrakokasua frondesak eustekoeta bainaosoagerikoak dira belarjaleentzat. asimilatzendituzteelikagai gasak,eta dirahutsikdagoen edozein lekutan. Erraz egiturasinpleko alga txikiakarin hazten habitatlatzetara egokitzeko. Adibidez, estrategiaduten marearteko harkaitz- LAARREAKFEOFITOAK- ALGA roakbaitira. algakongarri bikainak dira,gatzetan opa- farmazianosoerabilia. Bestalde,makro- sortzenbatelikagaienda, sektorean eta (karragenoa)uretan disolbatuz jelatina crispusalgatik lortzen den polisakaridoa gisaerabiltzen berean,Erada. Chondrus bakterioentzona, hazkuntza-ingurune dentzen polisakarido agar bat, agar deri- azpikibehealdean. Berarenganik atera- multzodez,zabaletan hazten mare-da, Gelidiumsesquipedale alga gorria, adibi- direnrri produktuak ateratzen dira. farmazian tzan, kosmetikaneta erabilga- dira,besteetabatzuetatik elikagaigin- Makroalgabatzukzuzen kontsumitzen kuakizan ezikezin baitituzte jan. belarjalegehienek- lapak, kitoiak tri- eta 16
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 17 HABI NEURRIAK: txokarahorixkaeta kolorekoa. direnerrezeptakuluak, gainazala gara- rretandaude singleak ala bidebanatuak adarkatzendira adarkadureneta mutu- baittzenden. Ardatzakdikotomikoki kanalatuahartukurba-etaestutuarte txikiagoazeinarendu, frondea forma algadabatFucus-aketa baino neurri DESKRIBAPENA: finkoaosatzen du. jadaGernikako Itsasadarrean horizonte anLekeitiotik haruntz aurkitzen etada, duentzen feofitoaizanik. Euskal kostalde- mareaerdikozonan nibelik goitituena har- spiraliszinturoiaren gainetik, aurkitzen da, FUCUSCERANOIDES TATA: ertlitoralgoi mailan, Fucus 5-15cm. berdeskakoloreko FUKALAKORDENA EVTACANALICULATAPELVETIA estalditzake. aurkitzenurondoakda, ere F.spiralis-enetatan azpitik Handa. normalean bazterre- uharanetantako kokatzen kostaldean,nagusiki erreka- HABITATA: NEURRIAK: bereiztendirenak. irregularkiaurkezteagatik izateagatikfrondeaneta oso Vesiculosus-enetikluzatuak aurkeztenF.ditu, erakustenxixkuetafaltsuak aurrekoarenespiralizazioa Bereditu.tenoinarrian duez puntazorrotzekoak aurkez- errezeptakuluzatibituak eta spiralis-enantzahaundikoa, DESKRIBAPENA: 30-60cm. ugariaEuskal Fucus NEURRIAK: oroiteraztendute. aldendaitezke. Alkitrannarrio bat osoitsatskorraksustraturik nekez ilunaArre edo beltzkoloretako azkar ditu. algazirripedoeta batzuestaltzen ertlitoralgoi erdieta mailako beste denez,rra arrokaketa noiznahieta eraztenra bereditu, soslaia irregula- Bereitxurakmundrun narrioak gogo- Adinarekinlibratzen dira. nehezaldentzen dira bertatik. osatzenditusustratura lotu loturik, arreilun ala beltzkoloreko xartaketak DESKRIBAPENA: du, paperadu, bezala, urradaitezkeelarik. lisoaketaak dira tinkotasun papirokara barrenada, hutsikBeredu. paretak mehe- arrehoriska globotsukoformaeta alga bat leuna.Papera bezala urratzen Koloreda. DESKRIBAPENA: OPMNAPEREGRINA COLPOMENIA 2-10cm. espeziehonek frondemintzairea eta EKTOKARPALAKORDENA AFI VERRUCOSA RALFSIA dean. HABITATA: NEURRIAK: delarik.tzen gelatinakarabehatzezda, errazzanpa- datenhelduetan, bereeta tinkotasuna trinkoadagazte formatan hutsiketa ego- Leathesiadifformis dahau. Azkenhau osonaharoa daEuskal kostal- 25 cm diametrokoa.25cm nahasdaitekeena: Peregrina-rekin ugariadena C. eta ziebat Atlantikoan bertan.Bada espe- epifitabizi delarik bestealgen gainean zonanarroketan eta erdibehe ertlitoral Naharoa tzen. da rriaduezgaindi- txikibaten txo neu- generaleanpelota- harditzakeen arren, Diametroan20cm. 18
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a HOLOPTERIS SCOPARIA a
ASCOPHYLLUM NODOSSUM r o l F a t ALGAK e a n u a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
FUKALAK ORDENA ESFAZELARIAK ORDENA DESKRIBAPENA: arre-olibakara kolo- zio gorputzak (errezeptakuluak) aurki reko alga, lehortzean zeharo beltza daitezke. DESKRIBAPENA: alga oso trinkoa, dute eta adarkadura ez da hain itxia, dena. Neurri haundia har dezake metro- NEURRIAK: 30-150 cm. marroi kolorekoa, itxura oso bereizga- erregularki pinatutako muluen antza ko luzera ere goitituz. HABTATA: espezie hau ertlitoraleko rria aurkezten du. erakutsiz. Sustratura oinarriko disko batez tinko- erdi mailako zona babestuetan bizi da Udaran aldezbeste eta gainezarritako Espezie hau oinarri aroltsua osatzen tzen da, hemendik zenbait fronde gogor Fucus vesiculosus espeziearekin lehia konu itxuraz adarkatuta agertzen da, duten errizoide batzuz finkatzen da sus- eta zintiforme abiatzen da. bizian. Atlantiar kostaldean tipikoki A. ardatz nagusiak alde guztitara adarka- tratura. Ardatz nagusia borobildua da oinarria- nodosum eta vesiculosus zinturoi bat tzetik gertatzen delarik. Adar sekunda- NEURRIAK: 10-15 cm taraino goratzen ren inguruan baina berehala opiltzen agertzen da Fucus spiralis espeziearen rioak txandan daude eta luma baten da eta adarkatzen da dikotomikoki zenbait azpitik zona babestuetan datzatenean, bizarren modura azaltzen dira. Multzora HABITATA: alga hau naharoa da aldiz. Ez du erdi nerbiorik aurkezten eta olatuekin A. nodosum desagertu egiten begira, gainezarririko erratz konikoak Euskal kostaldean, astindutako arroke- markarik bereizgarriena ardatz nagusia bait da. gogora erazten ditu algak, apizeak tan batez ere, nahiz eta babes gunee- moztuz tarteka kokatzen diren aire- Euskal kostaldean Gernikako nabarmentzen direlarik argiagoak iza- tan ere agertzen den. Ertlitoral erdi mai- xixku oboide haundiek suposatzen Iitsasadarretik aurrera aurkitzen dira nik, horiska kolore batekoak. lan bizi da zinturoi bat osatuz, non dute. Frondeko aldebietatik adar txiki ekialderagoko tokietan bakarka ager Neguan zehar dena dela, Halopteris Enteromorpha ramulosa, Ulva rigida eta eta meheak ateratzen dira, heuren daitekeen arren. scoparia espezimenek neurri txikiagoa beste batzu ere aurkitzen diren. muturrean kolore horiskako erreproduk-
19 20 a
SARGASSUM MULTICUM r o l F a t ALGAK e a n u a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
FUKALAK ORDENA SARGASSUM MULTICUM DESKRIBAPENA: Japoniatik datorren guztietan ari da hedatzen eta 1982 a alga hau gauregun Europear kostalde ezkeroztik suposatzen da aurkitzen dela hosto formako espansio laminarrak dara- arren eta iraunkorki murgildutako espezi- Euskal kostaldean, non bestalde geroz matzate, nahiz eta ardatz nagusiarenak menak ere. eta ugariagoa den. eta lehen adarkadurenak haundiagoak Urtean zehar, eta udazkena haseran Fijazio oinarri disko bat du, nondik ardatz izaten diren. Adar guztietan -nahiz terzia- bere zikloaren amaierarekin bat eginaz, nagusi bat irtetzen bait den, honek begi rio ardatzetan arraroagoak izan eta adarkadura guztiak galtzen dituzte. apikala bat dauka, bertatik ardatz prima- ardatz nagusian inoiz ez agertu- espe- Azken hauek ugaltzen eta beren jatorriz- rioak edo adarkadurak irtetzen direla; ziea mugatzen duten xixko pedunkula- ko gunetik leku hurrunetan hedatzen delako begi zuhaitzetan eta gainerako tuak agertzen dira, besikula hauek hosto jarraitzen duten espezimen bizizko masa goi landareetan idoro di-tzakegu haien bati ala errezeptakulu bati elkartuak ager- flotagarriak sor ditzake. antza haundia ematen dioten espansio tzen dira. Azken estruktura honek xixku- NEURRIAK: nahiz eta bere jatorrizko eskatatsu multzo batez urgaizia dago. rena bezalako distribuzio arau bati jarrai- lekuan 70 cm.tik gorako dimentsioak ez Primario adarkaduretatik (arestian aipa- tzen dio landarean eta bertan aurkitzen hartu, europear eta amerikar kostaldee- tutako neurri haundiak hartzen dituztenak dira ugalketa estrukturak. tarako aipatuak daude 8 m.tarainoko dira), sekundario txikiago batzu abiatzen Goi mailak hartzen ditu normalean, espezimenak. Euskal kostaldearen dira era berean normalean terziario adar- Gipuzkoak justu marea biziaren maila kasuan 4 eta 6 zm.rainoko espezimenak kadurei eusten dietelarik. Guzti hauek behenean aipatu poblazioak dauden kausitu izan dira.
21 22 a
FUCUS VESICULUSUS FUCUS SPIRALIS r o l F a t ALGAK e a n u a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO FUKALAK ORDENA FUKALAK ORDENA
DESKRIBAPENA: Fucus generoko gaine- dagokietenak. DESKRIBAPENA: arestiko espeziearen luzexkak, eta abar. rako espezieak bezala, sustratura oinarri Espezie honetako espezimenak 50 gisako alga bat da. Aire-xixkuak ez ditue- NEURRIAK: 15-40 cm. disko batez tinkotzen den alga bat da, diko- cm.tako neurriraino hel daitezke eta ere oli- lako eta errezeptakuluak bazter estu HABITATA: alga hau litoral maila goiene- tomikoki adarkatzen den zinta baten forma bakara kolorekoak dira. antzu batez inguraturik daudelako bareiz- an bizi da, toki astinduetan batez ere. du eta oso agirian ertnerbio bat. F. vesiculosus-en seinale bereizgarria er- ten da. Atlantiar kostaldea Pelvetia canaliculata- Frondearen amaera zonetan gainazal tnerbioaren aldebietan kokatzen diren aire Fucus spiralis genero honetako espezie- renaren azpitiko horizonte bat egiten zimurtuzko puzturiak daude, “errezeptaku- - xixku borobilak edukitzean datza, horrela- rik naharoena da Euskal kostaldean, dute. luak” deritzaieten eremu emankorreie korik ez duen barietate bat dagoen arren: nahiz eta bere neurri eta forma nor- evesiculosus forma. Besikulen agerpena malez Gernikako Itsasadarretik ala gabezia olatuen baitara egoteak eraba- haruntz baizik egoten ez den; handik kitzen du, gogor astindutako zonetan besi- Biarritzeraino limitaneus barietatea kularik ez dutelarik edo oso urri dutelarik. aurkitzen da. Barietate honen espezi- NEURRIAK: 20-90 cm. menak bere neurri txikiarengatik (ez HABITATA: litoral erdi mailari dagokio ditu 8 zm.ak gainditzen) eta soropila espezie hau, bertan zinturoiak osatuz. osatuz hazten direlako bereizten dira. Fucus spiralis-en azpitik bizi da hortaz. Gainera bata bestetik beren morfolo- Euskal kostaldean Gernikako gian ezberdintzen dira: batzuk erre- Itsasadarraren ondoren aurkitzen da, betie- zeptakuluak oso zabalak dituzte, re babestutako tokietan. beste batzuk berriz zilindrikoak eta
23 24 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 25 alga,dikotomikoki adarkatzen diren DESKRIBAPENA: horiskakoloredun IUCRABIFURCATA BIFURCARIA FUKALAKORDENA Errezeptakuluakardatzen muturretan ardatzborobilez osaturik. erremedioakbaititu. datenerreumaren kontrako Espeziehau errekolektatu egi- ditu. reanzinturoi finkoak eraikitzen sartaldekoetada,tzen sekto- litoralbehe ala erdi maila aurki- HABI hartzendu. NEURRIAK: Lokarrizilindriko formakoalga. zimur.eta azaltzenazaltzen dira,puzturik TATA: TATA: Euskalkostaldean 30-50Luzera cm. Udaranzehar oparo adarkatua dago eta urdinturkesaizarniatsua baizik. rikdagoenean daezmarroi kolorekoa, kustenduen iridiszenzian murgildu-datza: Seinaleosonabarmena barruanur era- tzeko. riaez-organikoetatik elikagaiak sintetiza- Baduteklorofila, berazeta gai dira mate- daudetan ugalketa-gorputzak. puntetanpuxikatxoak hauenditu; muturre- horiexekematen diote lakar itxura. Adar Milimetrogutxiko arantza bigunak ditueta ratzendugunean kolorea aldatu egiten zaio. Algahau berez urdina bainada, uretatikate- dure.tua uretandaudenean urdin turkesakolore irisa- itxurakoa.Flotagailu txikiak ditu. Algagazteel DESKRIBAPENA: algaabartsua lakareta YOER TAMARISCIFOLIA CYTOSEIRA FUKALAKORDENA tzaz beheragoko tzaz aldera bitartean. mareenartekomailatik hasi itsaser-eta HABI daiteke. NEURRIAK: datzenedozein mailako putzutan. Litoralbehe mailan bizi damaizeta ager- dagozkienorbainak geratuz. haundienagaltzen ardatzdu,nagusian udazkenbukaeran adarkadura zatirik TATA: hondoharritsuetan bizi da, gehienezluze60cm izan 26
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 27 Urte osoanUrte dirauen espeziea atsede-da; aldeanerebizi da. zabalakosatzen Mareartekoditu. beheko Bizkaikokostaldean; inoiz itsaspeko larre harrizkoakedo gogorrak. ugaria Oso da HABITATA: ke. NEURRIAK: horiskaarre- kolorekoak dira. arantzarikbaieta uretan bai lehorrean ere Trokoborobil txikiakizan arren daukateez kiekuretan egotentente laguntzen diote. Adarretantartekaturikdituen aire-xixki txi- enborhorretatik adar askoirteten zaizkio. arrehoriska. nagusiArdatz zilindrikoa dueta DESKRIBAPENA: itsasertzazbeheragoko hondo gehienezluzem 1izan daite- zuhaitzantzeko talo YOER BACCATA CYTOSEYRA FUKALAKORDENA geratzendira. aldeanbizi dira itsasbeheraneta agerian daudeurpean, bestebatzuk marearteko Espezieak900dik gora dira.betiBatzuk ilunaabar.eta dizkiefeofizeoei: arrea,oliba, berdea, arre nahasturikkolore desberdin askoematen Pigmentuhorrek bestepigmentu batzuekin erebadute. Klorofilaberdeaz gainera, pigmentu arrea luzeran80bainometro gehiago dituzte. tamainazeta askotarikoak dira:Batzuek iadenak ak, itsasoan bizi dira formazeta Datoorokorrak: Feofizeoak edo alga arre- berritzenzaizko. naldian(udazkenean neguan)eta edarrak 28
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 29 SCYTOSIPHONLOMENTARIA EKTOKARPALAKORDENA mailakokubetetan. batezerelitoral erdi goieta mailakoarroken gainean eta riadaubaberrian ertlitoral erdi HABI NEURRIAK: rik. duenten itxuraematen diola- hestekikorda batagogora erz- hertsaketenko agerpena da, nabarmenenarik tarte- tartez dutzenluzeran. Bereseinale- batzutatik30zm.taraino medi- kolorekoGutxi alga. cm. osatutakohutsez, horiska direneztzen tubozilindrikoz, bakarbatetikirten adarka-eta DESKRIBAPENA: TATA: TATA: espeziehau uga- 15-30cm. disko dira(adarkadura bertizilatua). (sekundarioak)koroak osatuzaerazen nagusietatikArdatz adaska txikiak Lokarriadarkatuen itxuraduen alga. berrianhazkuntza berriro hasten den. oinarriaksoilik irauten duelarik, non uda- dira,tzendistal eremuak desagertuz, Urtarohotzetan ardatzak hazten bara- finkatzenda. neurritxikikooinarriko disko txikibatez gogoratzendituen itxuradu. Arroketan Multzorabegira koroi zilindriko adarkatua osatuz(adarkadura bertizilatua). gorantzokertuak koroi tankerakoak kiakirtetzendira, oso etamotzak halaadarretatik adartxo sekundario txi- osatutadago. Nola ardatznagusitik denardatznagusi zilidriko mehe batez algadabatirregularkieta adarkatzen DESKRIBAPENA: kolorearreiluneko CLADOSTEPHUSSPONGIOSUS ESFAZELARIAKORDENA Ceramiumechinotum Janiaeta rubens. daramatzaUlva rigida, Ceramium rubrum, dunzonetan. Generalean epifita bezala mailanbizi dahare pixka bateko arroka- denespezie dabathau ertlitoraleta erdi HABI dituen. NEURRIAK: TATA: Euskalkostaldean naharoa luzeranhartzen10cm 30
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 31 DIKTIOTALAKORDENA AIAPAVONIA PADINA Laminarenbarne du.forma abanikoko baten frondeaneurri txiki- osopolita bereda: dualga honek eta nahastezina Itxura naegiten dute. trukideeknahastezi- zerrendatako zen- ileeta ilunez osatu- berekolore argiak renantzekkoa da; haizemailebiribila- DESKRBAPENA: ko inkrustazioakko dituelako, aragonito- kolorezuria dauka, kaltzio karbonato- Errodofizeoizanikbat algaere, honek zonetan.ko litoralteke erdi mailan gutxiastinduri- Soilikudaberrian udaraneta topadai- Laminarenertzean erebadaude ilek. ilunhauek ilez osaturik daude. ilunkonzentrikoak agertzen dira.Lerro neanongi nabarmentzen diren xingola batidionzor azpi txuriskabaten gai- koankarbonatu kalzikozko estaldura azalahoriska kolorekoa dakanpo-eta AIAPAVONIA PADINA hainbatale sortzendirenean. Multzokaagertu ohi estoloida, batetik ertzetanere. uretanko olatueta handirik gabeko ereputzuetan) baieta sakonera txiki- baibeti, marearteko zerrendan (batez harrizkosubstratuetan aurkitzen da HABITATA: daiteke. NEURRIAK: keta-organoakUdanditu. ugaltzen da. Ile-zerrendazentrukideen artean ugal- lerroforman, kontzentrikoak eginez. gehienezluzecm 7izan hondarguneakdituzten 32
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 33 planubakar batean txandaka adarkatzen adarkatzenden arren,adar nagusiak ardatzetanagusia zenbait planutan itxuraerratztinkotasunaeta aurkezten, dutsugoa.HalopterisEz scoparia-ren artean)cm 8eta(2koloreeta berdeska- gisakoanahizda, neurrieta txikiagokoa DESKRIBAPENA: algahau goikoaren ESFAZELARIAKORDENA HALOPTERIS FILICINA HALOPTERIS da. ralbehe mailan nehelitoraleaneta bizi HABITATA: NEURRIAK: trinkotasungutxiagokoa da. kotasunaaurreko espeziearena baino itxuradaukanez Erratz alga bereeta tin- dira.Disko baten bidez finkatzen da. ez daezoso ugaria ertlito-eta 2-8cm. HABI NEURRIAK: hastendahazten berriro frondea. geratzendelarik. Urtarohotza bukatzean txikitzendira,neguan ertnerbiora laburtuta Udaraazkenaldera algaren distalakzati moada. duentzen ertnerbioa. Adarkaduradikoto- bertatiketasortzen da alga osoa errekorri- Oinarridisko batezlotzen dasustratura, Tinkotasunmintzairea Nerbionagusia guztizikuskorra. sendotasunpixka eskuratzenbat dioena. tnerbioa-osonabarmena izakiizanik - bereeta frondea laminarra mehea,da, er- aldatuegiten Ingurutikda 10 40cm. arte, datenmarroia izateraino. Bereneurria dabatgaztea denean geroeta ilundu egi- DESKRIBAPENA: TATA: behelitoral mailan bizi da, 10cm. horiskakoloreko alga DICTYOPTERIS MEMBRANACEA DICTYOPTERIS DIKTIOTALAKORDENA birikaeskrofulaeta gaitzetan. hau. Terapeutikaerabilpenak erebaditu Hawaienelikadurarako erabilia espezie roegia. kubetetanzonaeta itzeletan.da naha-Ez 34
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 35 Sustraturadisko batezfinkatzen daeta haundiaizan daiteke metrotaraino).(2 DESKRIBAPENA: DESMARESTIALAKORDENA algaolibakara, oso EMRSI LIGULATA DESMARESTIA edobizabaleroko lamina batieginaz. zanpatzendaadarkatzen Bat den zm. oinarriazilidrikoa bainada, berehalaxe HABI NEURRIAK: dikoxingola adarkatuak. daramatzanneurri haun- txikiakmeheaketa tzak, zorro- ikuskorra.Adaska Nerbionagusia nekez dira.tzen lotuneanargalduak ager- formakoak- dira tza eta Azkenadarkadurak lan- agertuohi da. dartzetanegotzia e.a. mailanbizi hon-etada, TATA: 60-170cm. behelitoral edohauen orbainei. dira,ileeta andanei dizkie,zor hauekzig-zag eran agertzen lerrokonzentrikoak dira.Estria rengainazalak aurkezten dituen Ezaugarribereizgarria frondea- arte. moztutakoabaniko itxurahartu dituztenlaminatxotan irregularki dapixkanaka zatitutaertzak dabatestuzabaltzeneta joaten Oinarrida.tzen zona lamina narradadiskoeta batetikirte- Arteanibiltzen dena. Berefrondea lami- horiskakoalga, luzeran 20eta5cm. trokideilunez. Kolore arreargi edo DESKRIBAPENA: frondemarrazen- DIKTIOTALAKORDENA ANAATOMARIA TAONIA zimenakbakarka igertzen direlarik. mailakoputzusakonetan bizi espe-da, HABI NEURRIAK: TATA: ertlitoralekoerdi edo behe 7-20cm. 36
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 37 itxuraz, ileitxuraz, zerrobatetan bukatzen dira, irregularki. Azkenadarkaketek, xingola adarkatzeneta joaten dikotomoda, eta estuaoinarri zonan geroeta zabaltzen Luzeran20rako 10alga cm.tik marroia, bukatzendiren xingolak. batzuenko bidez “harieztatu” eran dirabetibi adar ateratzen.Litsak modu- mikoirregularra: Adarbakoitzetik ez DESKRIBAPENA: adarkaduradikoto- KUTLERIALAKORDENA ULRAMULTIFIDA CUTLERIA lan. tzurengainean bizi dabehelitoral mai- HABI NEURRIAK: aurkeztenda. elastikoadaGainazalabatik bat. pikart Algabizirik dagoenean, bere tankera “zirpildua·”. espeziehonen aurkezten duen itxura litsakizango bailiran. Hortikdatorkio TATA: arrokabesteetaalga ba- 10-20cm. dintsuenmultzoak dira. bakarrakdira besteetabatzuk zelula ber- baino.batzukProtistoorganismo zelula- LandareErreinuan, Protistoen Erreinuan gatikgaur egun akgak diraez sartzen lanitzakdirela onartu ahal izateko;horre- egitura Oso xumea duteorganismo zelu- Algakzelulaerrenkadez osatutadaude. denoliba kolore horiska hartzen dute. Algahelduek espeziearen bereizgarri dirabestediktiotale batzuetatik. urdiniluna dutehorretaneta bereizten Hazkundealdian kolore urdin argia edo bitanbanatzen da). tomietanbanatu ohi dira (adar bakoitza horiskazintarendute, diko-etaitxurra, DESKRIBAPENA: taloekoliba kolore DIKTIOTALAKORDENA YTOADICHOTOMA DYCTYOTA ten du.ten Olatuenindarra hainbat gradutan jasa- edobestealga batzuen gainean. aldeetan,harrizko substratuen gainean mareartekomareezeta beheragoko HABI daiteke. NEURRIAK: rriona da. gehienakuretan bizi dira uraetaeuska- algekduteezhorien beharrik; alga organohoriek beharrezkoak dira,baina toinik.Lehorreko landarentzat euspen- Taloakduezorririk, sustrairikez zur-ez “talo”deitzen zaio. ehunikgaratzen beraieneta egiturari Organismoh TATA: gehienezluze30cm izan espeziehau arrunta da oriekduteezbenetako 38
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 39 direlakonabarmentzen Oinarritikda. menakluzeagoak estilizatuagoaketa DESKRIBAPENA: NEURRIAK: argiirregularrak aurkezten ditu estiperiketamaz gabe. Sarritan narrio osobatezosaturako alga, maizigitai for- DESKRIBAPENA: DIKTIOTALAKORDENA ITOADCOOAIMPLEXA DICHOTOMA DICTYOTA EAOI FASCIA PETALONIA luzeranHartzen 20ditucm. barietatehau espezi- laminalantzeolatu izandezake. NEURRIAK: da.tzen neguanzehar. mailakoarroketan bizi daudazkena eta HABI rekoaberdeskarada, joaz. bietaedo hiru zabalean. ergiArre kolo- EKTOKARPALAKORDENA TATA: gehienez20-25luze cm. kubetetanlitoraleta behe gaineanhazten azal- BatzutanCystoseira dagoelarik. ta generaleanmurgildu- putzusakonetan, beheeta mailako roadaertlitoral erdi Barietatehau naha- azaltzenda. Kiribilketaerebat zietipoan baino. haundiagoadaespe- distantziaapur bat dikotomieneta arteko estutzenjoaten dira hasitaadarkadurak ileenagerpena frondearen gainaza- zabaleroaduelarik. Bereizgarria da luzerahartzencm.rako5 tik 2du, NEURRIAK: eginaz. duenesturaden “estipe” batilekua argaltzendelarik hostobaten itxura duena,uhintsua, oinarrian bapatean alga,lamina arraultzantzeko forma DESKRIBAPENA: orohar10 edo 15cm.ko olibakarakoloreko EKTOKARPALAKORDENA UCAI LATIFOLIA PUNCTARIA HABITATA: Azalaileduna. direnformakoarrantzorri- osoak. hersgunea)bateanbat argaltzen batentxortenagogora erztenduen Oinarrian“estipe” eratzenbat (hosto lean. astinduetan. gisanertlitoral erdi mailako zona gutxi biziizaten daarroketan edo epifita udaberrianneguaneta 40
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 41 ra. Hala ra. guztizetaespezimenere, erdieta aldetik finkatzen dira arroka- sendotasuneta mintzairekoak dira, Espezimengazteak oliba kolorekoak bereiztendena. sustraturaparaleloki hazten delako Berefrondea horizontalki hedatu eta geruzako dauka.bat kotasunlarrukarakoa ilez- Ertzak da. readen bitartean heldutasunean tin- haienfrondea konikoa mintzai-eta detiklotzen diren algak. Gaztaroan, DESKRIBAPENA: AADNAPROTOTYPUS ZANARDINIA arrokaraerdial- KULTERIALAKORDENA tzen. lekoadadaezeta sarritan aurki- HABI di-tzakeenalga. NEURRIAK: dentzen artean. gingiletanirregularki ager-zatituta deneantea konikoa beranduagoda, aldatzendaadinaren arabera: gaz- direlarik.tzen Algarenereforma sustraturagune ezberdinetatik finka- larruareneta tinkotasunakoak dira, heladuakarrebeltzkara kolorekoak TATA: espeziehau behelitora- diametroanhar20cm Litoralbehe mailakoak behelitoralekoaketa dira berez. epifitazerrodofitoak, Laminariaeta ochroleuca-k leuna epeta bestebiek zurruna dutelarik. Laminaria hyperborea-k estipea zimurtua zabaltzensortuz dena bapatean. Laminaria digitata-k estipea espezimendute,bat gazteetan xinglea helduetaneta zatit Aipatutakohiru algek antzeko haudute,forma da“zurtoin” edo Hyperboreabezalako espezieak. Halaguztizetamaizere, aurki daitezke lehorrera datoztelarik L. G GENEROA LAMINARIA Laminariaochroleuca agertzen delarik, espezierik meridionalena de enerohonetako algak orohar diraez agertzen Euskal kostaldean, LAMINARIALAKORDENA uaden lamina bat ifitarikgabekoa. osomalgua du, estipezilindriko Digitata L. eta edonoiz dueta nez. 42
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 43 LAMINARIALAKORDENA AIAI OCHROLEUCA LAMINARIA goetanhobeto bizi direlako. Bizkaikokostaldean, hotza-ur bestebatzukurri samarrak dira Espezieda. hau antzekoeta beheragokoaldean aurkitzen HABI luzeizan daiteke NEURRIAK: tzuetanhoriska da. banaturiktan daude. Oinaba- osoanUrte dirau. zinte-Orriak argiadu. dasubstratuan. Kolore arre kinzilindrikoen bidez finkatzen drikoa. Atzaparantzeko luza- honenetabat azpian oin zililn- DESKRIBAPENA: TATA: gehienetanmareez gehienezm 1,5 orrihandi algaOinarrianda.bat duen erraboila tza- meditzerahel daitekeen neurri haundiko DESKRIBAPENA: ACRIAPOLYSCHOIDES SACCORHIZA noiznahibimetro LAMINARIALAKORDENA rantziaagertzen Konkorda. lodi oina-bat Erraboilahutsikdago anitzetaprotube- rrarengatiknahastu ezinezko itxuradu. sublitoralegonkor moduan bizi da. kitzenekialdekoanda, murgildutako taldekomendebaldar sektorean aur- behelotoralean bizi Euskalda. kos- HABI sungogorrekoa da. koloreaarreargia sendota-etada, xingoletaneta zatitzenda. Algaren laminazabaldu egiten babapatean Estipearenmuturretikaurrerantz uhintsuakditu. Askizurruna da. gerozanpatu egiten daertzaketa edo“zurtoina” zilindrikoa bainada, Espezimengazteak direnean, estipe rrian(erraboila) orrietazatiturik. TATA: TATA: litoralbehe mailan eta 44
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a
SPHACELARIA CIRROSA HALIDRYS SILQUOSA r o l
DESKRIBAPENA: F
espezie hau bere a t
ALGAK jas txiki eta tinkotasun urguriarengatik e
bereizten da: luzeran ez ditu 3 edo 4 a n
cm. Gainditzen eta bere itxurarengatik u luma txiki bat oroiterazten du. Planu a F
bakar batean adarkatzen da, adarka- o k
dura pinatu aurkakoa izanik, ardatz e p nagusitik aurkako adarrak irtetzen s a s
direnez, nondik eta berriro bigarren t
adarrak irtetzen diren, hauek ere aur- I o
kakoak. k a NEURRIAK: i 3-4 cm. t s
HABITATA: litoral behe mailan bizi da. o n o D ESFAZELARIAK ORDENA FUKALAK ORDENA
HIMANTHALIA ELONGATA
DONOSTIAKO KOSTALDEKO FUKALAK ORDENA DESKRIBAPENA: alga hau ez da aurkitzen Euskal kostaldean, baina DESKRIBAPENA: espezie honek ez du esistitzen egon daitezke haizeberan datozten Euskal kostaldean, baina naharoa da haizeberan errezeptakuluen (zati emankorrak) aurkitzea. Neurri haundia har dezake (metrotik gora) pusketak. Algaren zati begetatiboa eta marroi kolorekoa espezimen bizietan datzane- enbutu txiki moduko batetara an, baina hilik agertzen direnean beltzak dira. Bere murrizten da, altueran 3 edo 4 cm. itxura nahastezina da silikula forma duten xixku aeri- Gainditzen ez duela, bertatik, erdi- fera luzatuak eta zeharka trankatuei esker, ilarrez gunetik, irtetzen da erreprodukzio edo babarrunez betetako lekak gogora eraziz. zatia, 2 metro luzera eta 0’5 edo Ardatz nagusiak adarkadurak, xixku aeriferoak edo cm. Bateko zabalera soilik hartzera errezeptakuluak (erreprodukzio estrukturak) txanda- hel daitezkeen uhal zanpatu luzee- katuak, zig - zag era ematen diotelarik, daramatza. tan. Errezeptakuluen gainazal Errezeptakuluak, xixkuen gisara, luzatuak dira, zimurtua da. baina ez dute gelaunerik aurkezten. Xehetasun Oinalde koniko batetarik irtendako honek bereiztu bide ditu bi estrukturak. hede luze eta zimurtsu formako Silikula formako aire-xixkoak (ilarrez betetako lekak haizeberako algak. gogora erzten dituzte). Euskal kostaldean ez da NEURRIAK: 3-4 cm. auekitzen. HABITATA: litoral behe mailan bizi NEURRIAK: 30-120 cm. da, non zinturoi zehatzak osatzera HABITATA: litoral behe mailan eta kubeta sakone- hel bait daitekeen. tan bizi da espezie hau.
45 46 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 47 txertakoorrakerekoralezkoen multzo- LithophyllumMesophyllumeta alga maizikusten dira marearteko putzuetan. deartikulatuko koralezko algak dira,eta esatenak zaie.Corallina Janiaeta fron- harrizkoa,izaten dute. Algakoralinazeo- horregatiketa tetan, itxurazurruna, are karbonatoadutemetaturik zelula-pare- honetakoMota zenbait algek kaltzio berdinetakoak. makoakdira;adarrak eradituzte,des- Algagorrien frondesak orriedo hari for- azpianerehazten dira. argiarekin.Hori dela alga eta, arreen egindezaketelako intentsitate gu-txiko dira,tzenespezie batzuek fotosintesia tzarenbehealdeko behe-tarteetan ager- H Batez ere, mareartekoere,Batez itsaser-eta auekereduteez itxura deigarririk. ALGA GORRIAK - ERRODOFITOAK GORRIAK- ALGA gaigintza). retan(Farmazia,kosmetika elika-eta batzukegiten direlako hainbat sekto- erabilgarrieta diren besteosagarri bilduaizaten berarekinda, agar-agar zieenGelidium artetik, sesquispedale nekezlehortzen dira,Gelidium espe- Porphyraumbilicalisen fronde zabalak cartilagineum,farfailitxurakoa; larrukarasamarra izan);Plocamium jakidabathainbat herritan, nahiz eta dira;tuaChondrus crispus (berau ere ciliatarenfronde zabalak osojaki prezia- emantenmototsa Calliblepharisdu; Asparagopsisarmatakpintzel baten Badiramareartekoan bestealga batzuk: pigmentufotosintetikoak dituztela. arren,bere koloreak argi adierazten du koakdira,harrizkoeta itxuraduten muskuilulapetan.eta agertzendaarrokaren gainean edo algafina. mehatxAdatsbezalabat Marroiiluna edo berdeska koloretako amaitzentan dira. daudearantzetaitxura bate-zorrotzmutur adarkatuakikusten dira,adarrak txandaka agertzenLupazda. begiratuta ardatzoso moluskoenmaskorgainean soroak osatuz Tailuosoñarroa duarroaketa gainean edo dio,biologikoak fidagarriagoak.eta miakbestekriterio moetabatzurri begiratzen kolorearenkariaz banatu, gauregun taxono- haserabatean hiru alga talde haundiak beren arrazoiabarne kriterioetan nahiz ze, datza, eta marroiaalgada, gorrien barruan sartzearen keenalga dabatzeren bere kolorea arras DESKRIBAPENA: okertzeraeraman gaitza- CAULACANTHUSUSTULATUS GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK edospiralisFucus feofitoarekin nahasian. edulis) hartzenbertandu, muskuiluen ( Arriskuzkoparajeetako erdi mediolitorala lizaketafenomenoaren adibide garbia da. BizkaikoItsasadarrari daragion meridiona- mediterranearepeletanur egokia, HABI NEURRIAK: TATA: maskorrengainean hazten delarik, udariaEuskal kostaldean eta 4-6 cm. 4-6 Mytilus 48
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a
CORALLINA OFICINALIS CORALLINA ELONGATA r o l F a t ALGAK e a n u a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
KRIPTONEMIALAK ORDENA KRIPTONEMIALAK ORDENA
DESKRIBAPENA: arrosa urguri kolore- NEURRIAK: 5-12 cm. DESKRIBAPENA: alga kareduna. hazten da, putzuetako harrizko substra- ko karekizko alga da, edo eta txuriska HABITATA: ugari daude alga hau Euskal Ardatz adarkatuez osatuta dago. Ardatz tua guztiz estaltzeraino. eguzki argitara dagoenean. Kubeta kostaldean, ertlitoralean eta batez ere horiek oinetik bertatik artikulaturik eta Espezie bizikorra. Batez ere olatuek sakonenetako espezimenak tonu ilunak behe ertlitoralean berez. Zona guzti kaltzifikaturik daude eta horregatik alga gogor jotzen duten aldeetan aurkitzen aurkezten dituzte, ardokara izan daitez- honetako kubetetan ere agertzen da. honek gandor itxura du. Gris moreska da. Itsasbeheran uretatik kanpo iraute- kelarik. Olatuen ekintzaren arriskuan dauden da. ko gaitasuna du. Lakain edo artikulu luze bezain zabaletan lekuak ondo jasaten ditu eta beste alga Ardatz nagusietatik irtendako adas- agertzen delako nabarmentzen da. batzuk baino askozaz ere hobetogo kak (adarkadura sekundarioak) haue- Oinarri aldean oinarri disko fin eta kare- eguzki errainuen eragina (fotofila). tatik jaiotzen dira luma baten bizarrak kizkoa nabarmentzen da, arrokara gogor- Gainera, uretako kutsadura maila mode- izango balira bezala, hots, bi alder- ki itsatsirik; bertatik abiatzen dira ardatz ratu bat pairatzen du. dietan eta plano bakar batetan (adar- tenteak. Hauek ardatz nagusiaren saihe- XVIII. mendean sartu bitarte bermifugo kadura pinatua). Adar sekundarioak tsetan eta planu berean bigarrengo ada- eraginkor bezala erabilia izan zen; gaure- gero eta apizera hurbilago egon rrak kokatzeko moduan adarkatzen dira, gun, ikerketa sakonagoek bere zeluletan orduan eta motzagoak dira puntara gero eta hurbilago egon orduan katalasa enzimaren edukina argitu dute NEURRIAK: gehienez 8 cm luze izan eta motzagoak bai baitira, multzoak luma eta produktu honen iturritzat erabiltzea- daiteke. itxura (adarkadura pinatua) hartzen du. ren posibilitatearekin espekulatzen da. HABITATA: marearteko aldean ugari
49 50 a
JANIA RUBENS AMPHIROA VERRUCULOSA r o l F a t ALGAK e a n u a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
KRIPTONEMIALAK ORDENA
DESKRIBAPENA: ardokara koloreko kare- sekundario ateratzen dira bakarrik bi dira kizko espeziea, adarren muturrak gehiene- ardatz hau baino argalagoak (adarkadura tan txuriska dituelarik. Eguzki errainuak jaso- dikotomikoa). tzen dituzten tokietan tonu arrosa hitsa aur- NEURRIAK: 2-5 cm. KRIPTONEMIALAK ORDENA kez dezakete. HABITATA: erlatiboki arrunta da Euskal kos- Bere adarrak segmentu edo artikulotan zati- taldean, behe ertlitoralean agertzen da, ohiz- tuta dauzkate, are luzeagoak dira zabalak koa da kubetetan. DESKRIBAPENA: oso gogorra ukitura mikoa ere, hau da, algak adarkadura baino. Oinarrian arrokara estuki loturiko Normalean neurri gehiagoko beste algaren bere zelulak matriz batean osoro xarta- irregularra dauka. harekizko disko fin bat agertzen da, bertatik baten gainean aurkitzen da (epifitoa) eta tuta daudenez, gorri - horiska, arrosa- NEURRIAK: 1-3 cm. jaiotzen dira ardatz tenteak, zatiketa bakoi- bakanka arroka gainean. Olatuek astinduta- kara edo txuriska kolorekoa da. HABITATA: espezie aski naharoa tzean bi ardatz mehego eta soilik bi (adarka- ko lekuetan tipikoa da. Segmentutan zatituta agertzen da, Euskal kostaldean, ertlitoraleko kubete- dura dikotomoa) ematen dituztelarik. Agente atmosferikoen baitara egotea ez du karekizko oinarri disko bat du nondik tan agertzen da nagusiki. Bereziki ugari Multzoa gaikaldean dentsuagoa den mulua- ondo jasaten eta nahiko ondo pairatzen ure- ardatz tenteak irtetzen bait diren. Hauek da itsas - trikua dituzten kubetetan, nor- ren antzera agertzen da, hor biltzen baita tako kutsadura ertain maila. erlatiboki motzak dira eta arau jakina malean kubetaren azpia tapizatzen adarkaketarik kopuru haundiena eta adar XVIII. mendean bermifugo modura erabilia jarraitu gabe ematen dituzte adar duen Lithophyllum incrustans algaren dentsitaterik haundiena beraz. izan da, garai hartan Corallina officinalis-etik sekundarioak. gainean epifita agertzen delarik. Ardatz nagusi baten zatiketa bakoitzetik adar bereizte ezinarengatik zihurrenera. Adarkadura ez da pinatua ezta dikoto- Olatuek biziki astindutako zonetan.
51 52 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 53 ka da.ka askorekin.horiskaGris edo grismores- arantzaedo orriantzeko irtenune txiki gainetangeruzak osatuzhazten da, DESKRIBAPENA: LITHOPHYLUM TORTUOSUM LITHOPHYLUM KRIPTONEMIALAKORDENA algakareduna. Harri azpianjalkitzen dira.Horregatik zenbait hauekzelulen hormen gainean edo kristalakhain zuzen kristaletaere, jariatzenkalitzadute, edo aragonito Algakaredunek kaltzio karbonatoa espezieugari hau Euskal kostaldean haundikoada. dentzen koral espeziearen antza rioa“Venusen garauna” izenez ezagu- erlatiboki tsarte sakonak ondo-utziaz, agertzenrrak dira heuren artean hu- Gainazaleanelkar lotzen diren ganga- erdiesferikomodura agertzen denez. kuxintsuakonferitzen dioten zarakar Bereitxuranahastezina daforma koakematen dute. toruosumharriz-tartean, espeziek,L izandaiteke NEURRIAK: rakogune egokia bihurturik. dauka,ornogabeko txikien ehize- Berehutsarteetan fauna ugari da. kuandauden lekuetan aurkitzen ertlitoralerdi mailan olatuen arris- erresponsablea. animaliespezieen agerkundearen haueidagokien nola alga hala renadibide garbia moetaurda, ekitenduen meridionalketa fenomenoa- tsaratasunarengatikgure kostaldean osatzerairisten baitden. Urepelen bol- arrokarengainean etengabeko azal bat Mediterraneoanereoso arrunta nonda, gehienez11 luzecm LITHOPHYLUM TORTUOSUM LITHOPHYLUM HABI sertzean. koaerrazaurki dezakegu Bizkaiko itsa- Algahonek osoanurte dirau nahi-eta da. TATA: urautsiedo arroketan bizi 54
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 55 ratzenduten mikrohabitat aunitz sortzen ornogabekoitsas ugarien garapena esku- laminabatensorta gisan agertzen da, rainobatabestearen gainezarririkoatzetik Arrokagainean benetako tapiza osatze- direnez. karekizkobateanmatriz sarturikaurkitzen beretinkotasun harrizkoa dabere zelulak menetantxuriskaere izan daitekeelarik, pearenarriskuz narriatuta diren espezi- horiskaArrosa- koloreko alga, eguzkikil- zuriakertzak dira. koakdira gainetik zuriskaketa azpitik,eta orriaklarrosa edo larrosa-moreska kolore- sarkorra;orrimehe etzanez osatutadago, DESKRIBAPENA: MESOPHYLLUM LICHENOIDES MESOPHYLLUM KRIPTONEMIALAKORDENA algakareduna eta etarikoakdira. Koral-harriakosatzen dituzten organismo- raleanarriskuzko zonetan. koadaertlitoral behe mailan behelito-eta Erlatibokiugaria Euskal kostaldean, tipi- daiteke. gehienezsakon.60osoanUrtem aurki batagehienez sakon35m besteaeta HABITATA: guneaestaldezake. artekodiametroa bainadu, zenbait m2-ko NEURRIAK: tzeraino. dabegirada soilaz ezagutzen zaila bihur- algaBestedu. batzuzestalia agertu ohi hondoharritsuetan bizi dira, talobakoitzak 10eta5cm Arrokaragogorki lotuak dauden jeneral- riskakizaten dira. ditzake.Gingil periferikoan txu- ertzak gainazaleanlerro konzentrikoak aurkez zarakarbatenfin moduan agertzen da, Perimetroborobila gingilduzko ertz karekizkoalga. narriatzendenean txuriskakoloreko DESKRIBAPENA: KRIPTONEMIALAKORDENA more, arrosamore, edo LITHOTHAMNIUM CALCAREUM LITHOTHAMNIUM HABI NEURRIAK: zolda,ardoska kolorekoa. plakaki meheezetatxiki eratutako tan, lehorketa tan, arrizkuz kanpo geratuz. mailahorretako arraildura kubete-eta Ertlitoraleanbanatzen dabatezeta ere erlatibokiugaria espezie hau. zenbaitparaje osoarriskutsuetan da TATA: 2-4cm. Euskalkostaldeko soilik 56
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a
LOMANTARIA ATRICULATA LITHOPHYLLUM INCRUSTANS r o zabaletan baino zatituriko l F
ardatzez osatuta agertzen a t
ALGAK da. Adarkadura dikitoma da, e
nahiz eta noizean behin a n
puntetan adartxo txikien ber- u tizilioak agertzen diren. a F
Adartz nagusi baten adarka- o k
dura bakoitzatik normalki bi e p adar sekundarioak irtetzen s a s
dira. t
NEURRIAK: 3-4 cm. I o
HABITATA: ugaria da k a i
Euskal kostaldean, behe t s
ertlitoralean eta behelitorale- o n
an arraildurak eta hutsarteak o
DESKRIBAPENA: Lomantaria articula- tapizatzen ager baitaitekeen. Delako D ta neurri txikiko espezie bat da, odol maila zonalean beste espezie batzu kolorekoa eta marroitua ere. epifitatzen topa daitezke indibiduo txi- Konstrikzioz segmentu are luzeagotan kiak ere.
DONOSTIAKO KOSTALDEKO PALMARIALAK ORDENA
DESKRIBAPENA: Lomentaria cla- LOMANTARIA CLAVELLOSA KRIPTONEMIALAK ORDENA vellosa tamaina haundiagokoa da eta kolore gorri aurkezten du. Adarkadura txandan ematen da DESKRIBAPENA: Arrokara itsasten Nabaria da L. Incrustans-en hazkun- piramide bernuzko muluak sortuz, den zarakar lodi bat osatuz agertzen tza itsas-trikuak (Paracentrotus livi- segmentu ezberdinak mugatzen den ardokara koloreko karekizko dus) bizi diren kubetetan, ekinoder- dituzten konstrikzioak ez dira espeziea. moa bere aparatu mastekatzaileak Lomentaria articulata-n bezain mar- Gainazalean itxura uhintsua ematen dituen hortzez erauzten dituen alga katuak. Lomentaria articulata baino dioten konkor leunak ditu. Espezimen pusketaz elikatzen da. Itsas trikuak arraroagoa da kostalde honetan, gazteak soslai ia zirkularra dute “alhaketa” eta bere oinarrian den zona berbera hartzen du. Ardatz baina indibiduo ezberdinak hazten algaren hazkuntzaren ondorio konbi- nagusi bakoitzatik ateratzen dira diren heinean elkar eragozten diote natua da animalia hauek sarturik dau- adar sekundarioak maila eta plnu beren ertzak altxatuz. Ondorioa deneko hutsarteen erresponsablea. desberdinetan (adarkadura txanda- espezimenen arteko sutura lerroa NEURRIAK: 4 cm. katua). Ardatz nagusiaren mordoa nabarmentzen den gangar zorrotz bat HABITATA: alga oso naharoa da piramide formakoa da. da. Era honetan etenik gabeko tapiz Euskal kostaldean, batez ere arris- NEURRIAK: 40 cm. bat osatzen da arrokaren gainean, kuzko kokaguneetan. Tipikoa da ertli- HABITATA: ugaria da Euskal kos- beste alga espezie batzuentzat oina- toralean eta oso arrunta maila hone- taldean. rritzat balio duelarik. tako kubetetan, osatzera irits daiteke.
57 58 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 59 ko gingilko biribilduak dauzkan ardatznagu- Mordoak,maila desberdinetan kokatuta- kolorekoa)tinkotasun gogorra dauka. Batzutanla.gainazaleko zatiak(ardoska abarrekofruitontziizangobat balitz beza- gorriskakolorekoz eratutako algak (maila DESKRIBAPENA: ESOEI ATROPURPUREA PEYSSONELIA KRIPTONEMIALAKORDENA gainjarritakogingil Euskalkostaldean sustraturalamina Espezieosopolimorfikoa den arren, mateabehekoan. Koloregorri bizia dugain aurpegian eta geruzakareztutaaurkitzen baitda. espeziedabatzeren bere zelulazko gain du.sibat Tinkotasunnahiko gogorreko ere. gorriska,gorri urdinska, baita horia batetikbestera aldatzen arreda: gaineanhazten dira.Kolorea espezie daude tuta haueketa batabestearen lobulatuko dira.Ertz orrietzanez osa- Haizemaileitxurako alga sarkorrak da.tzen baturikomailetan tartekaturikager- paralelutanardatzetabakar batez NEURRIAK: HABI daiteke Gizakiakelikagaiak edo daitezke. annahiz sakonean60m bizi esker,alga gorriak azale-ur izpiak.tzen Gaitasun horri baitirasakonetarainour sar- giaerabil-tzen horiexekdute, izpiurdin moreeneta ener- eguzkiarenargi-espektroko Datuorokorrak: alga gorriek pehinkakoalga da.bat Behelitoraleanereaski noiz- espezimenakdira. goetatikarrastaka ekarritako habitataduen zona sakona- kostaldean,espezieak bere Noizikbehinka agertzen da 100m. TATA: hondoharritsuak, gehienez gehienezluze12cm izan ESOEI ATROPURPUREA PEYSSONELIA garrantzitsuenak. algaguztietatik alga gorriak dira sendagaiakegiteko erabiltzen dituen 60
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 61 aurkakoadartxo txikihutsaksortzen kokiadarkatzen dira berorietatiketa agertzenda. nagusiakArdatz dikotomi- Ukimenurguriko masaarbuskularretan Inguru,kolore cm. gorri ilunekoa. Neurritxikikoespeziea, normalean 3 dura). beranagertzen dira (aurkako adarka- nagusiarenbialboetan altueraeta ber- esferikoakdira jeneralkieta ardatz diete.tenHauek gutxigora behera lakainak,ten adar sekundarioei eragi- makoak.Hersguneek mugatzen dituz- DESKRIBAPENA: GASTROCLONIUM OVATUM GASTROCLONIUM algahodiez for- - PALMARIALAKORDENA aurkitzenda. eguzkikolpetikiharduratiketa salbu ertlitoraleanbehelitoralean.eta Beti gaineanagertzen da(epifitoa) behe kostaldean,besteespezie batzuren HABITATA: NEURRIAK: menakaurkitzen dira. okasiotanbertizilatuak diren espezi- aurkanala txandan egon daitezke, zabaletanzatitzendituztela. Adarrak keztensegmentudituzte, luze bezain esturanabarmena (konstrikzioak) aur- diraardatzean, honekiko lotunetan 3 cm. 3 nahikoarrunta Euskal kontrajartzendira ardatznagusiaren bi luzeakbaino arinki zabalagoak. Adarrak Lakainakzabalak bezain luzeak edo dituentuak indibiduak. baina ke, noiznahi topatzen dira bertizila- aurkakoakedo txandakakoak izan daitez- zabaletanzatitzendituztelarik. Adarrak aurkeztendituztesegmentu luze bezain nagusiekherstura batzu(konstrikzioak) nakofaduna dazatikaeta zatika ardatz Espezietubularra hauda, bereda, barre- detasuneannabarmentzen dira. siriktonugorriskak espezimenaren gar- gorriskakolorekoa, bere neurri txikiaiku- DESKRIBAPENA: neurritxikikoalga PALMARIALAKORDENA HMI PARVULA CHAMPIA kaduratikbabestuta agertzen dabetik. (epifitoak).Eguzkiztapenetik lehor-eta infralitoraleanagertzen dira espezieak taldean,batezere behe ertlitoralean eta HABI NEURRIAK: gatik(adarkadura bertizilatua). inguruanaltueraeta berdinean jaiotzea- koroakosatzen denakdituzte, honen alaardatzbaten inguruan adarrezko jaiotzendira (adarkadura txandakatua) desberdinetanardatzaren inguruan alboetan(aurkako adarkadura), maila TATA: TATA: nahikoarrunta Euskal kos- 10cm. 62
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 63 dutenadar sekundarioak ateratzen dira nagusiArdatz bakoitzatik inguratzen damaionezaugarria izaki. nagusianzehar, espezieari izena adarrekbertiziloak osatzen dituzteadar luzeagoakdira zabalak baino. Bigarren mugatzendituzten segmentuak are Algatubelar dabatnon konstrikzioak behinkasikgardena izan daitekeen. reaaurkezten dunahiz noizeaneta ertainneurriko espeziea, gorrizka kolo- DESKRIBAPENA: HLCAI VERTICILLATA CHYLOCLADIA tankeraurguria eta PALMARIALAKORDENA mediolitoralean. sakonenetanbakarrik azaltzen dabehe lehorketarasentibera denez kubeta toralean,udaran eguzkikolpera- eta anerebehe mediolitoralean infrali-eta Udaberrianagertzen daudazkene-eta markatuaurkeztenbat baitduen. kostaldeannon urtarobaitako joera HABI NEURRIAK: (adarkadurabertizilatua). eraztunedo adarrezko koroak egiten TATA: ez daezoso arrunta Euskal 50cm. NEURRIAK: iladadu.bat edoinguratzen14cm den zelula Zeharkakoebakiduraz beste12 dikotomikoki tzak adarkatzen dira. dagoEz kortikatutabereeta arda- Neurtzenditukoloreeta gorri bizia. Polysiphonialanosa-k cm. tara8 tik 4 dituztebetietaadarkatuta daude. elkartzekoerrizoideak aurkezten beraerabaktzen daba Sustraturaere. dira,bere kopurua espeziearen ara- gehiagozeratutaegoteagatik bereizten dirakostaldean. Zelula ilada bainobat DESKRIBAPENA: 4 - 8 cm. 8 - 4 algaaskiohizkoak ZERAMIALAKORDENA OYIHNALANOSA POLYSIPHONIA aldean. daepifito bezala, batezere erdi beheeta HABI TATA: mediolitoralosoan agertzen 64
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a NEMALION BELMINTHOIDES a
FURCELLARIA FASTIGIATA r o espezie bat da eta espezimena l F
ihartzen denean beltza bilaka dai- a t
ALGAK tekeen gorri kolorekoa. e
Dikotomikoki adarkatzen diren a n
ardatz zilindrikoz osatuta, ardatz u ezberdinen dikotomiak maila ber- a F
dinean egotea bereizgarria du. o k
Adarrek banatzean bi adar sekun- e p dario besterik ez dituzte ematen s a s
(adarkadura dikotomikoa), hau t
muturreko zaitietan ikusten da I o
batez ere. k a NEURRIAK: i 10-20 cm. t s
HABITATA: noizik behinekoa o n
Euskal kostaldean, olatuen arris- o
kuan ez dauden lekuetako behe D mediolitorala eta infralitorala har- DESKRIBAPENA: tailu erlatiboki handiko tzen ditu.
GIGARTINALAK ORDENA ZERAMIALAK ORDENA DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: odolkara kolorea HALOPITYS INCURVUS NEMALIALAK ORDENA eta ertain neurriko espeziea, bere tin- kotasuna fermua da ukitura. Gutxi gora behera dikotomikoki DESKRIBAPENA: ertain neurria eta mediolitorala hartzen ditu udarran (pseudodikotomikoak) adarkatzen itxura gelatinakara, gainazalaren tanke- zehar. Olatuek astindutako tokietan diren ardatz zilindrikoz dago osaturik, ra gelatinakararen ondorioz kolore gorri egokitzen da. nondik soilik alderdietarik batetik eta izarniatsua du. Ez dago ez beti berdinetik adar guztietan, tipi- adarkatuta, arrokara koki inkurbatuak (espezieari izena itsasten diren karrak diru- ematen dioen ezaugarria) diren adar diten adar zilindriko txikiago eta zorrotzagoak irtetzen batzu abiatzen dira oina- bait diren. rritik. Adar sekundarioak kurbatuak, pun- Alga ez adarkatuak, loka- tetan bukatzen diren adar txiki ba- rriak edo harrak dirudite tzuen itxuraz eta adar nagusiaren aldeeta- Ugaria den lekuetan haizeberan datorre- arrokara bere oinaldetik riko bakar batetan agertzen dira. narekin bat egon daiteke (ekaitzen ondo- erantsiak. NEURRIAK: 25 cm. ren kostara heltzen den alga erauntsien NEURRIAK: 10-25 cm. HABITATA: ugaria da Euskal kostaldean, multzoa) eta europear paraje batzuetan HABITATA: ugaria mediolitoraleko eta infralitoraleko kubeta tradizionalki bildua izan da eta soroak abo- Euskal kostaldean, egon- sakonetan agertzen delarik bertan. natzeko erabilia. korra da eta erdi eta goi
65 66 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 67 DESKRIBAPENA: ooe or iuaerakustenduertaineta neurria hartzen iluna gorri kolore HALURUSEQUISETIFOLIUS ZERAMIALAKORDENA infralitoraleanagertzen da. erdian, mediolitoraleko kubetetan eta HABI NEURRIAK: tanaedo ekiseto baten antzadu. Algarenitxurajenerala azeri baten buz- erantsita(adarkadura bertizilatua). nakosatzen baitdituzte batzu besteri dituzteadar nagusiak adarrezko eraztu- Adarsekundarioek erabat estaltzen taude. txikienbertizilioz osorik estalita bai- arrengorantz bihurtzen diren adartxo nagusiakirregularki adarkatzen diren aroltsuko Itxura alga ardatzda,bat 15ducm.tara). tatik (7 TATA: ugariadaEuskal kostalde- 15cm. HABI daiteke luzenezcm 9izan NEURRIAK: diraoinaldean. Adarrakestuagoak rrarenantzera. estaltzentua dubela- Algahonen substra- satuadu. koloreeta urdinska iri- taloazilindrikoa da DESKRIBAPENA: Udanugaltzen da. habitatean.ten hondarguneakdituz- aldeanteko bizi da, jarraikiz. Algahau marearen goiko berdinakikusten dira ordenarik gabe Harizpibakoitzaren barruan zelula des- osatutakosorobezalabat agertzen da. filamentuko argal adarkatu gabekoz DESKRIBAPENA: ZERAMIALAKORDENA TATA: TATA: AGAARTROPURPUREA BANGIA marear- gehie- marroi-gorrikolore- HNI COERULESCENS CHONDIA espeziegutxietarik baibat baitden. baldintzagogorrak pairatzeko gai diren ingurunedegradatuak behartzen dituen haundikolekuetan bereizgarria nonda, gozoetanaurkitzen dela. Kutsadura BANGIALAKORDENA eta kanaletakoeta ur anbezala erreka ketarikgabe itsaso- kolorapeneanalda- morfologianedo keztenhots, du, gauzakuriosoa aur- Espeziehonek ekikantaurian. nahikonaharoa da banatzendaeta mediolitoralean HABI cm. NEURRIAK: agertzenda. mugarenhurbilean TATA: 8-15 goi 68
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a CHONDRIA DASYPHYLLA ETA CHONDRIA TENUISSIMA a
LAURENCIA OBTUSA r o l F a t ALGAK e a n u a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO Chondria Dasyphilla.
ZERAMIALAK ORDENA
DESCRIBAPENA: Chondria dasyphilla eta Chondria tenuissima-k ez dute iridiszenziarik, bi kasuetan ardatz nagusi bakar bat agertzen da. C. Dasyphylla-k mutur lauzko txandakako ala ZERAMIALAK ORDENA kontrako adarrak ditu ardatz gainean, zantartu- ta ez badago kolore garri bizia erakusten du. Chondria tenuissima-k badirudi ardatz bat baino DESKRIBAPENA: Laurencia obtusa Itxura piramidala. Adar sekundarioak gehio dituela zeren hau kasik oinarritik irregular- ardatz zilindrikoz osatuta dago, haueta- ager daitezke bai ardatz nagusien albie- ki zatitzen da, bigarren ardatzaren gainean adar tik forma berainez kontrako ala txanda- tan kontrajartzen (aurkako adarkadura) zorrotzak kokatzen dira. Arrosa kolore bereizga- kako adarrrak irtetzen dira, azken ala altuera desberdinetan txandakatzen rria du. hauek adar pennatu txikiago batzui eus- (adarkadura txandakatua). Adar sekun- NEURRIAK:10-20 cm. ten diete, zanpaturik eta mutur motz darioek beste txikiagoak (erramulak) HABITATA: espezie guztiak behe mediolitorala (adar hauek adartxo pennatu berriak daramatzate, zeintzuk luma baten biza- eta infralitorala hartzen dituzte, batez ere ola- eta forma berdinekoak aurkez ditzake- rrak bezala jartzen bait diren (adarkadu- tuetatik babestuak dauden lekuetan. Arruntak te). Mediolitoraleko kubetetan edo infra- ra pinatua). Adartxo hauek, zapalduak dira denak Euskal kostaldean, batez ere litoralean epifitoa sarritan agertzen den izan daitezke. Chondia coerulescens eta Chondia scintillans. neurri ertain - txikiko alga bat da. NEURRIAK:10-20 cm. Chondria Tenuissima.
69 70 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 71 normaleantxandakako edo kontrako adarlaunduak aurkezten ditu. Adarrak duakdira txandakakoeta banaketazko herrestariakkasuditu,honetan laun- Gigartinateedii-k ereardatz kionez. erekobezala) honifaktore dago- erlatibokiurguria baitda (genero- infralitoralahartzen espezieditu, etakobehe mediolitorala eta gutxietatakokutsatutako paraje- nahiagoondoOlatuzdu. astindu- berazhutsarteak kubetaketa Insolazioaduezondo jasaten eta adarrakditubereizgarriak. Izenadamaieten arantza formako denezsorozabalak osatzen ditu. ribakarra espezieda, herrestarria ardatzzilindrikoak dituen ordezka- DESKRIBAPENA: DESKRIBAPENA: ko arrokako gainean infralitoralekoeta maizsoroak osatzen ditumediolitorale- da ARNI PINNATIFIDA LAURENCIA tailutxikikoa dakostalde honetan, ZERAMIALAKORDENA Laurenciapinnatifi- generoan NEURRIAK: iluna,generalki hutsarteputzuetan.eta Elastikoa,ukimenera kurruskairea, gorri proliferazioberriak ematen ditu. NEURRIAK: urritzendira. Aukerantxikiada. katua)apizeraeta hurbiltzean neurriz txandakatzendira (adarkadura txanda- IATN ACICULARIS GIGARTINA GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK rioakardatznagusien luzeran launaeskeitzen. Adarsekunda- daudemoztuta muturreko azal girdatsua,azken adarkadurak Tinkotasunbiguna, batzuetan lin- rriaprestatzeko. PepperDulse deituriko gozaga- gaitikbildua izaten daEskozian mingarbizi izatenbat horre-du, Laurenciapinnatifida-k zapore launduak tzak dira. jarraitzendio baina bere arda- Laurenciaobtusa.ren ereduari arrailduretan.Adarkadurak 4-10cm. 3-10cm. ardatznagusiak baino zabalagoak. itxurairekizkoa, azken adarkadurak diraez DESKRIBAPENA: rrak zabaldurikrrak daude alderantzizko erdikoerretena azalduz, adarren mutu- Espezimenakluzeraz makurtzen dira gorrietatikerebereizten dutela. bereahaideetatik ezezik enparau alga gutzendabere ardatzkanalatuak direlako, agertzendira.Gigartina stellata errazeza- moadaarriskuzkoeta zonetan Bikasuetan adarkadura dikoto- rrikodisko batezfinkatzen dira. herrestariakarrokaraeta oina- pistillataespezieak diraez Gigartinastellata Gigartinaeta datzensoilik. arraildurakubetetaneta ager- mediolitoralainfralitoralekoeta insolaziora,bada, beheneko acicularisbaino urguriagoa da DESKRIBAPENA: IATN PISTILLATA GIGARTINA algagutxiadarkatua, Gigartina GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK NEURRIAK: saltsagelatinaeta prestakuntzan. gelatinekarrain buztanari hartuzioten tokia NEURRIAK: jasatzendituenez. duraorganikoaren baldintza moderatuak mediolitoralahartzen dituenez kutsa-eta espezierikjasanberena daerdi beheeta HABI triangelumoduan. IATN STELLATA GIGARTINA sizgelatinen prestakuntzarako. Lortutako osougariak baitsiren) espezimenak ego- diraEuropako iparraldean (non espezie Pistillata, tradizionalki G. eta bilduak izan generokoespezieak, Stellata batezere G. rekingertatzen denez gauza-Gigartina zabalakegiten dira -Gigartina pistillata- haundiagoaru duhaueketa puntetan duraeredu berbera duen arren adar kopu- gorriarekinnahas daiteke, zeinak adarka- Chondruscrispus espezie bai ereeta argiariberebiziko urguritasuna dioenez. arrailduretanhutsarteetaneta eguzki infralitoraleaneta banatzen betiereda, Gigartinapistillata behe mediolitoralean TATA: 7-16cm. zihurreneratalde honetako 10-20cm. 72
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 73 Asparagospisarmata-kduez berak soi- salbutik aurkitzen da. ditutzen(kubeta iraunkorrak), olatueta- urguria,kubeta sakonenak soilik har- aninfralitoralean.eta Desekaziora udaranagertzen dabehe mediolitorale- HABI NEURRIAK: da.tzen piramideitxuradu puntuaneta buka- Edotxikiagoak adatzeaneta multzoak adartxikiagozko lau iladaz) zm. 2eta nagusiabezala adarkatuak (hau da, adarrakditu, bitipotakoak dira:ardatz dietenardatzzilindrikoak aurkezten Berebaranoan lau adar iladei eusten ertainneurrikoa arrosaeta kolorekoa. DESKRIBAPENA: TATA: TATA: urtarokoa,udaberrian eta 30cm. ukituraurguria da, ASPARAGOPSISARMATA NEMALIALAKORDENA batenkroskora itsatsirik. jatorrizko Australiatikagertu zenbuke gorabehera orain berrogeitamar urte egunEuropako hego kostaldean gutxi zapenarenadibidea daarruntaere, Errodofitoahau habitat berrien koloni- suneskasez elkarrekin). ezberdinengisan (hau ahaidekota-da, espezieezberdin gisan edo generoeta gertatzenden bezala) klasifikatzen dira gikoarenkariaz (besteespezie batzukin elkar.Biformenezberdintasun morfolo- honetan-bitopatuformek behar dute zieakesistitzen jarrai dezan kasu-eta zikloaborobiltzen duena. Hau espe-da, esporofitikarekinbatera algaren bizi -gametofitikoa-Falkenbergia rufulanosa likalga espezierik osatzen,dabatfase DESKRIBAPENA: da, algada, lehor kilogramo bakoitzeko sus- kostaldeetanagara ateratzeko erabiltzen biliaUdariada. australiar iparamerikareta rietan.Japonen giza elikadurarako era- rrerajasatean nahiko arrunta daestu- gaztasunaldaketak lohieta hare eka- infralitoraleanetatetan banatzen da, HABI baittendiren. bizinonda, gezazkour ekarkinak ego- zabalaaurkezten Lekadu. haretsuetan iraganazberderaino doan kolore gama diotela.Marroi ilunetik, purpura tonutik kienagerpena espezieari izena ematen tipikoadagaratxa moduko konkor txi- dikotomiaketa ugariak izan,adarretan rea. Adarkadurairregularra nahizda, hari-formakoatinkotasuneta kurruskai- sa- DESKRIBAPENA: RCLRAFOLIIFERA GRACILARIA k oinarrik diskoidala aurkezten dujas TATA: behemediolitoraleko kube- Gracilariaverruco- Gracilariafoliifera GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK RCLRAVERRUCOSA GRACILARIA NEURRIAK: errendimenduz. tantziahorretako hirurehun gramorainoko NEURRIAK: tan eta infralitoraleanetatan aurkitzen da. HABI korraizateagatik bereizten baita. Foliifera-tik mehegoaG. ke, haus-eta gorriarenbatzukinforma nahas daite- Rhodymeniapalmata alga bai ereeta emateko. bukatzendiren adarkadura anitz hauirregularki zatitzenda puntan zabaltzenden ardatzlaun bat. Ardatz rakolamina emanazbat pixkaka dubatnondik irtetzenbait den takete- koloremarroitu Oinarribatez. disko riska(alga zantartuak) izan daitekeen kolorekorra, gorri iluna edo maiztxu- zeharrargitsuagogorrada, haus-eta TATA: 7-50cm. 30cm. mediolitoralekokubete- 74
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 75 dituela. harrizko tan, gune handiak estaltzen Sarritanaurkitzen damehekour tokie- dirazurruneta sendoeta itxuradute. DESKRIBAPENA: GELIDIUM SESQUIPEDALE GELIDIUM taloakgorri ilunak NEMALIALAKORDENA ko erabil-tzenko baita,agar deritzon gai duena,industrian ekoizkin askoegite- nomiarakogarantzirik handiena itsasertzekoespezie nagusia eko-eta HABI ingurukoadaluzeraeta artekoa.30cm NEURRIAK: lagokarada. rokogainerako partaideak bezala, karti- pinatuaketa Ukimenera,dituzte. gene- hauetatikberebat adartxoxinple motz adargeneralean kontrakoak emateko, hestuak.etaZutunikoak adarkatzen dira (apenasikuskorrak), biak dira launak nikoardatzek harrastakarien gainetik hartzendunagusigoeta osoa dutezutu- Gelidiumsesquipedale-k neurri handia TATA: beharbadahauxe dagure ardatzendiametroa mm 2 te: fikoeritrina te: izeneko pigmentu algagorrieek pigmentu bimotadituz- orokorak:Datu kostara. zirikoalga masahaundiak irixten dira baliatzenhauda, ekaitzekda, erau- izenezezagutzen den gertakizunez Espainian.Euskal Herrian haizebera lortzekoFrantzian,Morokken eta Bizikiesplotatzen den alga daagara zabalakosatzen baitdituen. edo20m.taraino hedatzen diren zelai garbitasunarenarabera sakonera 18 arrunta Oso infralitoralean, non uraren hedatzentan da. aldeetanitsaspekoeta eremu zabale- ondoda, bizi daolatu handiak dauden ezagunatartean. Algahau osogogorra errodofizeoekedo GELIDIUM SESQUIPEDALE GELIDIUM ten diote.ten koloregorria edo purpura-morea ema- klorofilarekinnahasten dira algarieta ninapigmentu urdinska. Pigmentuok gorria,zenbaiteta espezietan fikozia- 76
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 77 ko ardatzekko duteherrestakarien gainetik, Gelidiumlatifolium-an nagusiagoa zutuni- borobilduzorrotzaraino.formatik tzei. Adarrenpuntak osoaldakorrak dira, ostertxuriedo kizkuritxura ematen die er- hurrenezarririk eusten baitdieten. Honek bestetxikiago laundueta batzui oso bestebatzuktentejaiotzen dira,zeintzuk DESKRIBAPENA: adarherrestarietatik, NEMALIALAKORDENA GELIDIUM LATIFOLIUM GELIDIUM itxuraematen die ertzei. Adarrenpuntak baitdieten. Honek ostertxuriedo kizkur laundubatzui osohurren ezarririk eusten jaiotzendira,zeintzuk bestetxikiago eta Adarherrestarietatik, bestebatzuktente kurraemanaz. osotrinkoak irtetzendira ertzeiitxura kiz- ardatzetan.Hemendik kontrako adarrak ertainneurria adarkaduraeta irregularra arazidutekostalde hauetatik. Irlandan,kontrolgabeko bilketek desager onaagararenda, lorpenerako erabilia lengestioak duen garrantziaren adibide Berekontserbaketan errekurtso natura- mediolitoralean. HABI NEURRIAK: zorrotzaraino. osoaldakorrak dira,borobildu formatik TATA: 5-10cm. arruntainfralitoralean eta kontrakoadarrak Gelidium sesquipeda- rakoangakoa zutunikoda; ardatzen morfologiazkokriterioak salbu, bereizte- duranahiko ezberdina barneda eta, koloreaereantzekoa Bereda.adarka- ditutenlehendabizikoaren nagusigoz, zutunikoakharrastakariaketa aurkez- erraza.Espezie honek bezala ardatz espezimenekintatuko nahasten daoso Gelidiumsesquipedale-ko itxurahariz- zirpilitxuraazaltzen du. goakateratzen dira,algaren mordoak arestikoakbaino adar luzeago urria-eta DESKRIBAPENA: TRCAI CAPILLACEA PTEROCLADIA ardatznagusietatik NEMALIALAKORDENA kostaldetik. urteetandesagertu egin zenirlandar ondoriozbigarren gerrate mundialaren errekurtsoarendute, gestiobeten txar Zelandanagara lortzeko erabiltzen Bereugaritasuna ikusirik, Nueva dituztenlekuetan. dira,batezere olatuek astintzen ez kubetetaninfralitoraleaneta aurkitzen HABI NEURRIAK: matzate. ezindietela) askozaz luzeagoak dara- le-renakbaino (pinatu txikiagoei eutsi TATA: 6-20cm. behemediolitoraleko 78
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a
HYPNEA MUSCIFORMIS CHONDRUS CRISPUS r o l F a t ALGAK e a n u a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO GIGARTINALAK ORDENA GIGARTINALAK ORDENA DESKRIBAPENA: alga oso adarkatua, Dietetikako denda askotan komerzializa- itxura itxikoa, azken adarkadurak oso zaba- tzen den karragena edo Irlandako goroldia DESKRIBAPENA: azken urteetan deskak eta gorri oso hitsak izaten lak dira. Espezie oso arrunta, tailua ertaine- da ere, kremak eta gelatinak prestatzeko Euskal kostaldean gero eta arrunta- dituzte. tatik gora eta tinkotasun kurruskairea bere erabiltzen da arrain buztanen ordez. goa egiten ari den alga bat da, ur epe- Adarkadura txandakatua bi adar mote- izen generikoak adierazten duen bezala Prozedura arras sinplea da, aski da espezi- letakoa izatez. kin. Sekundatioak gako forman buka- (Chondrus kartilagoa). Okasiotan beltza menak ordu erdi edo ordu bete irakiten edu- Tailu haundiko espezimenak (30 tzen direnak zeintzuk beste motatako- bihur daitekeen kolore gorri iluna du. kitzea sukaldean erabilgarria den gelatina cm.taraino) aurkezten ditu txandakako ak, puntetan bukatutako adar fina eta Oinarri zati hestu bat du, nondik pixkanaka argi eta geza lortzeko. Iragan menderarte adarkadura batez eta bi adar moeta motxagoak, jasotzen dituzten. zabaltzen den ardatz launa jaiotzen den, tisis kasuetan erremedio bezala erabili ezberdinez, alde batetik amu eran NEURRIAK: 30 cm. adarkadura dikotomoa da eta itxuraz nagu- zuten. Bere bilketak Irlandako mendebalde- okertuta bukatzen diren ardatz sekun- HABITATA: behe mediolitoraleko siaren antzeko ardatzak ematen ditu. ko kostaldeko industrializazioa bultzatu darioak agertzen dira, hauek ilek diru- kubetetan eta infralitoralean agertzen Adarren apizeak moztuta daude edo arraila- zuen XIX. Mendean zehar eta XX.aren diten adarkadura motzago eta sinplea- da. tuak dira. Maiz Askomizete taldeko hasieran, sasoi egiaz fortunak ordaintzera go batzuz daude estalita. Ardatz Espezie honetatik gelatina bat atera- Leptosphoeria chondri onddoez parasitatua heldurik (alga libra batek 2 txelin eta 6 peni- sekundarioen mutur okerrek lehorreko tzen da, bere propietatea disoluzio egoten da, horregaitik likena zela pentsatu ke balio zituen 1830 ean). landareetan kiribilek duten funtzio ber- oso konzentratu batean dagoenean zen (likena alga batez eta onddo batez kon- NEURRIAK: 8-15 cm. dintsua betetzen dute, hots begetalak edo sustanzia kimiko jakin batzurekin posatutako elkartea da, etekinak bi partai- HABITATA: behe mediolitoraleko arrail- tente irauteko beste adar edo alga (alkalis) tratatzean soilik solidifikatzen deentzat izanik) eta liken karrageen deitua dura eta kubetetan eta infralitoralean batzukin korapilatzen dira. Tonu ber- da. izan zen. agertzen da.
79 80 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 81 moreaere. izatendaedonoizeta beltza eta sortzenbatdelarik. Kolorea gorri bizia gutxiedo gehiago laundutako ardatz bertatikdikotomikoki adarkatzen den sustraturadisko txikibatezbaturik, Tipikokikurruskairea dira ukimenera, dituenez arren. larranarrioeta osohaundiak osatzen taldean,bere banaketa nahiko irregu- Algatalde hau arrunta daEuskal kos- diruditelarik. launduagoak,eta azkenak xingolak DESKRIBAPENA: GYMNOGONGRUS NORVEGICUS GYMNOGONGRUS adarkadurakgero GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK tan (arrailduraktan hutsarteak).eta infralitoralahartzen dituleku itzaltsue- HABITATA: NEURRIAK: dituzte. goak(arrosamoreska) - erakusten dirabaina adar puntek tonalitate hitsa- Espezimenakkolore gorri ilunekoak daitezkeenarren. bilduakizan ohi dira eremoztutaegon direnardatzzilindrikoz, apizeak boro- formakoosatuzberehala launtzen neurriaduoinarrian adar iaxingola – Gymngongrusnorvegicus-ek ertain 5-15cm. behemediolitorala eta rikmurritzena da. behinka.Taldeko espezie- aurkituaizan danoizik duetan,infralitoralean haretsuosoezetaastin- toraleanbanatzen daleku HABI NEURRIAK: larrukaraden alga. neurritxikikoa guztizeta Adarenpuntak txuriskak, kak. puntaknormalean txuris- Marroi-gorriskakolorea, ardatzkasikzilindrikoz. likarinki laundutako berenda, muturretan soi- arestikoabaino txikiagoa Gymngongrus.griffithsiae DESKRIBAPENA: CALLIBLEPHARISCILIATA TATA: erdimedioli- 1-2cm. GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK GYMNOGONGRUS GRIFFITHSIAE GYMNOGONGRUS NEURRIAK: algatipikoa da. Behemediolitorala infralitoralekoeta proliferazioenko bitartezlotzen da. errizoideatratura deituriko hari -forma- HABITATA: nonirakiduraz gel lortzenbat baitduten. IrlandanEskozianeta kontsumitzen da ugalketakazaltzen dituzte. zilindrikoa motz Oin duen orria,ertzek berberazforma ala arantzatsuz. proliferaziougari ditubere bereertzetan, hestuaurkeztenbat Laminadu. honek ematekoberehala irekitzen den oinarri laminada, lantza-formakoa zatituaezeta koloregorri bizikoa ertaineta neurrikoa DESKRIBAPENA: Kurruskaireadasus-eta 10-30cm. Calliblepharisciliata 82
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 83 zerantzzabaltzen doaz triangelu sos- Oinaldeanzilindrikoak dira baina api- dagoez Ia adatznagusien zaiketarik. arantzatsuakertzak dituztenak. zatituaegon daitezkeenak berebateta ferazioluze hestuaketa agertzen dira, ardatzakemanaz, beren ertzetanproli- larkiadarkatzen diren formako taket hestua,pikanaka zabaltzen dairregu- koarengisako neurrikoa Oinarrianda. kolore ta gorri bizikoa bereeta ahaide- DESKRIBAPENA: Calliblepharisjuba- GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK CALLIBLEPHARISJUBATA algatipikoa da. Behemediolitorala infralitoralekoeta proliferazioenko bitartezlotzen da. errizoideatratura deituriko hari -forma- HABI NEURRIAK: tsuetan. algabadada, daezarraroa leku hare- Harezestalia izatea jasaten duen dituzte. alderdietatikberarekinforma azaltzen laiaemanez. Adarsekundarioak bi TATA: TATA: kurruskaireadasus-eta 3-10cm. NEURRIAK: peknikatua). aldeanneurri gutxikorrez (arkadura noadar txikidituztejarririk. Barruko Azkenadarkadurek bitikbosterai- dira,tzenbitik laurako kopuruan. keela-aurpegietarik batetan koka- -ardatzbatetikbestera alda daite- dira.tuakHauek adar euskarriaren zorrotzakarinkieta barnera -kurba- ematenazkendituzte, adarkadurak txikiak, da. Adarhauek txandakako adar berriak adarreiko eusten dien ardatzlauna jaiotzen hemendiketa sekzio bederarekin txandaka- finkatzenden oinarri disko aurkeztenbat du tsideragarrikoa(10-20 m. Altura). Arrokara tinkotasunda,bat urgurikoa neurrieta kon- DESKRIBAPENA: 5-30cm. koloregorri biziko alga PLOCAMIUM CARTILAGINEUMPLOCAMIUM GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK jarritaharrastakatua izaten da. erauziageroeta kostalderaino haizeberan epifitoaekaitzda,tenorean honekin batera Gelidium tan. sesquipedale algaren ohizko agertzendaeguzkiak jotzen duenez lekue- zonaastinduetan. Behe mediolitoralean ere nonda, narrio zabalak osatzen baitituen HABITATA: infralitoraleanespezie arrunta 84
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 85 katuaagertzen. txandakatua)inoiz daezadarkadura pekni- desberdinetanjartzen dira (adarkadura emateko. Adarrakardatznagusian altuera berrianzehar gorri bizi koloreko bestebatzu zaharrekmarroiaktinte hartzen dituzteuda- txikizeiharak. Algairaunkorra ardatzda, sorturikguenekon tatik batzen duten zaintxo zeharkatzendituen ertnerbio haue-etabat Eskukolupa batezbereiz daiteke adarrak adartxoretatik arantzatsuak sortzendira. katuakjaiotzen baitdiren, azken adarkadu- nondikardatzhestutuak irregularkieta adar- Alturabai).Sustratura oinarri disko lotzen da tailunahiko haundia hartzen du(25 Cm. gorribizikoa kurruskairea,eta DESKRIBAPENA: razioakagertzen dira,honek espezimenari berribatitokia egin haztenarte diren prolife- bikoedo hiru lamina). Muturretan lamina adarkatutakolamina jaiotzenbat delarik (zati- dago,bertatikgutxi gora behera irregularki segmentukasikzilindriko motz batezosaturik zeanbehinkakoa daeki kantabrikoan. Oinarri luakurruskairea gorrieta ilun kolorekoa, noi- DESKRIBAPENA: HLOHR CRISPA PHYLLOPHORA ertainetikhaundirako tai- kolore GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK SPHAEROCOCCUSCORONOPIFOLIUS NEURRIAK: Euskalda. kostaldean daezoso arrunta. behera15metrotako urondoraino banatzen HABI tsuak. deneznahiago dituarraildurak zuloeta itzal- toraleanaurkitzen argitarada, ososentibera HABI NEURRIAK: zabaltzendira proliferazio orrikarak emanez. emateko(adarkadura distikoa), azkenean ardatzsekundarioak zatiketabakoitzean TATA: TATA: TATA: behemediolitoralean infrali-eta behemediolitoraletik gutxigora adarkatzendira biedo hiru batzutan.teke launduakArdatz oinarrianertnerbio bai iger dai- edoborobilduak. Landarearen askialdakorrak dira,zorrotzak baittzendira. Laminen puntak oinarrizurtoin hestubatez elkar- sortutakolaminaktik jatorrizkora eskuratzendio,proliferazioeta- itxuralakaindu bereizgarria 10-15cm. 25cm. InglaterranLavel izenez Eskozianeta dabere desagerketarekin). menpeanlegoke, gauza bera gertatzen darrauretakoeta tenperatura lokalaren bereagerkunde momentua osoaldako- agertzendelarik (dena dela, kostaldean negu- partean goi mediolitoralean naduen alga ugari dabathau, udazken HABI NEURRIAK: gelatinakarazosoetamehea. agertzenzatitezina,da, mukitinkotasun Lantza-formakolamina baten modura artekoalturacm 8eta duena. more-tsukoloreko espezimenak dira,2 DESKRIBAPENA: TATA: Urtarobaitako naharotasu- 10-15cm. ardokaraarinki OPYALINEARIS PORPHYRA BANGIALAKIRDENA prestatzeko. zirenkostaldeetan alga hauek Laver-a ginkorbezala, errekolektatu egiten eskorbutuarenkontrako erremedio era- hanlurreko landarerik dagoenezez eta latitudegorenetako heuren bidaietan, Balenarrantzuntzietanerabilia izan zen dute.tatzen dagustoetaatsedengarria duela segur- limoi tsez, edo hozpin saldaz elikatzen tzeanDelakodatza. pastabiperrau- liskatsulortubatbitarte irakiten manten- landareaketa arreilun koloreko pasta Prestatzekomodua nahiko sinplea da deiturazjana izaten den espezie da.bat Irlandaneta Slake,Slouk edo Slaukan 86
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 87 denlekuetan. arrunta Oso izanez arren infralitoralaeta hartzen itzaleanditu, dau- kugarrietakobehe mediolitorala HABI dira. larik.mihiGuztiak formakoak nagusiengunean jaiotzen dire- txikiak(proliferazioak)Orri orri laminakjaiotzen dira. makoproliferazioak daramatzen berorretatikmihi (ligulatuak) for- dentzen batezosatuta dago, xingolaformakoizateko- zabal- hasieranArdatz hestugeroeta kurruskairea. kotasungogor bateznahiz ez edohits zeharrargitsua tin-du, DESKRIBAPENA: luzatuegiten dira lobulu dikotomoetan Laminabadagoezzatituta muturrakere, luakhartzen dituzten. aurkitzendiren espezimenek tai-tarteko nahiznormaleaneta kostalde hauetan espeziea,ko 10-13 alturarekin, cm.ko zeharrargitsuatinkotasuneta papirokara- DESKRIBAPENA: NITHOPHYLLUM PUNCTATUM NITHOPHYLLUM TATA: ZERAMIALAKORDENA parajeosoezarris- koloregorri kolorearrosa aedo HALARACHNIONLIGULATUM taldehonetan. naharotasuntxikibatezagertzen dakos- turik aurkitzeaturik ohizkoa da. hurbilekourondoetatik tirainez harrastaka- kostaldeanbestekokagune batzutatikedo babesturikotuetatik parajeetan. Euskal infralitoraleanetatan bizi betiereda, ola- HABI ikusten. gurutzaturikbesteeztaformakorik ere GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK TATA: behemediolitoraleko kubete- Gainazaleandaeznerbio dagokie. izena,ugalpen estrukturei zaiezor algari eman zaion batzuaurkezten haueiditu, ke. Tonugorriko puntuztapen besteaskoerakuts bait ditza- osopolimorfikoa denez garrienaridagokio, espezie edoforma morfotipo bereiz- batzuemateko.Eredu hau amaitzendiren prolongapen EskozianDulse izenez Irlandaneta Dillick kubetetan. mediolitoralainfralitoralekoeta arraidura eta HABI NEURRIAK: izandaiteke. Muturralaundua, ak. zorrotzaala biribildua Proliferaziorikgabe. Algakosopolimorfiko- dezakete. bilduakedo itxuraetahariztatu ereaurkez laminenmuturrakmoztuak dituelarik, boro- sortzenbaitden. Espeziea polimorfikoa da, pixkanakazabaltzen den zurtoin hestubat dikotomikokiadarkatutako laminak emanaz tipikokipalma formakoa- ematen dioten Diskobatezfinkatuta dago nondik itxura alturan10batetakoa.cm.ren heldaitekeen gorri kolorekohits alga eta DESKRIBAPENA: TATA: 10cm. nahikonaharoa dabehe marroigorrizka izatera HDMNAPALMATA RHODYMENIA PALMARIALAKORDENA zenbaitgisadu besteetaplaterretan. esperimentatuagoak,eta erabili ohi dute Mediterranearahoak zorrotzagoakere, denzopa tipikoa prestatzen zuten. PatriziorenZopa” Eirekopatroiaren ohorez goseteakematuzituen, nekazariak Irlandakjoan den mendean jasan zituen kabenaturala bultzatzen zuelarik. ariziren inglesdarren aho finen artean atse- ziren,tensasoi hartan uhartea kolonizatzen bestetxikietazenbait animali itsatsirikeras- Espezimenhauek garbitzeke moluskueta direnespezimenak biltzen ziren. tarakomuskuiluen maskortarteetan hazten garrezkogisadu batetan jaten horre-zen, jatenIrlandanda. joan den mendean lusa- dagordiniketa txikleetamoduan maxkatuz izenezelikatzen Garbitzekedute. lehortzen deiturazezagutzen “San 88
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 89 askotanitsastensoldatuda, erebai, jaiotzenbaitden. Algamintzaire hau halazabaltzen den tailu mehe bat zatitutakolamina ematekobat bere- diranondik lerroformako lakainetan- Sustraturadisko bateztxikifinkatzen zimengisan agertzen dira. alturazgorrieta kolorezkohits espe- DESKRIBAPENA: RHODOPHYLLIS DIVARCIATA RHODOPHYLLIS 6 tik 10era tik 6cm.ko GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK sakonetaneretopa daiteke. beheda, mediolitoraleko kubeta dutenarroketako ziloguneetan bizi HABI NEURRIAK: batzurenemisioari esker. (errizoideak)txikitraitxo sekundario laminarrarenzenbait puntutan sus- besteespezimen batzuekin gainazal TATA: TATA: 6-10cm. infralitoralahartzen litoralainfralitoralaeta hartzen ditu, Parajearriskugarrietako behe medio- zahartzendenean. kurruskaireaere, bilakatzen da diren.Hasiera batean mamitsua bada uhintsuz,osoa, ertz jaiotzen bait batezfinkatzen danondik lamina hardezakeena. Arrokaradisko txiki algako laminarra da30eta cm.tako DESKRIBAPENA: koloregorri ilune- GIGARTINALAK ORDENAGIGARTINALAK CIYEI DUBYI SCHIZYMENIA mareakekarria topatzea. roakostaldean zona sakonagoetatik osoarrunta denez arren daezarra- HABI NEURRIAK: diren. batzukertzetan(ugalketak) ateratzen haundia, Orri nondik bestetxikiago duenalga da.bat harezarinki estalia izatea jasaten TATA: Mendebalkantabrikoan 10-15cm. 90
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 91 Ceramiumechinotum- arantzaktutako dituen bitartean, Ceramiumciliatum dituztenzenbait iladetan agertzen dira. osatzenrrek dituzten zelulak inguratzen biakdaude armatuak arantzekoeta ada- aurkeztentezke duten arantze moeta, lupapotente jobehar dugu. Bereiz dai- beremugetarako mikroskopiora edo Beretailua batetakoacm.ren5 daeta itxurazirrinda gorri argizeta duteere. ababegietanaurkezten ondoriozdute, hanum eta DESKRIBAPENA: eaimclau Ceramiumdiap- Ceramiumciliatum -ek bezala-ek kortikadura soilikbat EAIMEHNTMEACERAMIUMCILIATUM CERAMIUMECHINOTUMETA -ek hiru-ek zelulaz osa- Ceramiumechinotum ek zelulaek bakarra ZERAMIALAKORDENA lekubaketsuetako infralitoralean bizi da. HABI NEURRIAK: Ceramiumciliatum. hiruzelula dauzkala behatzen da: Mikroskopiozikustean arantza bakoitzak echinotum. kardunakdirela behatzen Ceramiumda: Mikroskopiozikustean arantzak zelulaba- litoralean. gaineanhareaeta metatzenbehe medio- Arruntakdira epifito bezala edo arroka dutemuturraketabarrurantz okertuak. Biekadarkadura dikotomoa aurkezten duarantza bakoitzean. TATA: 5-18cm. behemediolitoralean eta Lauilada zelulaz, zeharkako ebakiduran bakarradelarik. bateragametofitikoa)(fase espezie zehazkiago-Asparagopsisarmata-rekin esporofikoafase dahau-tetrasporofitoa, duelaeratzen oharteraztea, baizik eta beresa-k kabuz alga espezierik ez InteresgarriadaFalkenbergia rufulano- egondaitezen daude banatuta. besteetahirurak hau inguratzeko moduan harizpizosatutadago. Zelulak, bataerdian Lauzelula iladaz eratuadarkatutakoeta arrazoia). (horrahoreman zaion izen espezifikoaren kotoikarakosatzen agertzen baitden kantaurian,non arrosa koloreko masa DESKRIBAPENA: AKNEGARUFULANOSA FALKENBERGIA osoarrunta daeki NEMALIALAKORDENA eremumailan. behemediolitorala infralitoralekoeta goi HABI NEURRIAK: egitenditubeste batzuen gainean. ruan.Bola kotoikara arrosa kolorekoak erdialdeanbat dago hirueta honen ingu- TATA: TATA: bestealga batzuren gainean 3-4 cm diametrokoa.3-4cm 92
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK 93 OYIHNAELONGATA POLYSIPHONIA ZERAMIALAKORDENA CERAMIUMRUBRUM ramenlantza -formakoa dute. itxuratipikoki kotoikara ingu-eta keztenPilaketadituzte. hauek adartxikizkopilaketa itxiakaur- adarkatzendira muturretaneta zurrunakdira,dikotomikoki nagusiakArdatz zutunikoak eta dira. gazteakpurpura kolorekoak adarzaharrenetan dusoilik, neurrikoakolorapenda, iluna elongata DESKRIBAPENA: zetan: osorikzetan: kortikatutaager- nahikoantzekoa dazenbait gau- Ceramiumrubrum aurrekoaren dute. goenikuspena eragozten bait kortikalgorriek barneko bakuna- argizeta agertzen dira,zelula espezimenaktan zirrinda gorriz agerdaitezke, azken kasuhone- tikatuakedo soilik bateanzati izatendute. Ardatzakosorik kor- egon,neurri nahiko nabarmena zelulailada bakar batezosatuta dirabereizgarriak. Nahiz eta okerturikozatibituriko apizeak dikotomoapuntaketa barrurantz durapseudodikotomoa edo DESKRIBAPENA: aurrekoarenantzeko OYIHNI ELONGATA POLYSIPHONNIA CERAMIUMRUBRUM Polysiphonia bereadarka- infralitoraleanereaurki daiteke. haretsuetaneta agertzen da, mediolitoralekokubeta babestu HABI NEURRIAK: ratzen. zelulailada dituzteerdikoa ingu- adarditu, zaharrenek zortzi bestelauz inguratuta aurkezten zelulailada gazteetanzatibat Zeharkakoebakiduraz erdiko zeren guztizereerrazak dira bereizten an-tzekoneurria Haladu. eta zeakdaudeez osookertuta eta uniformeahartzen beredu-, api- berazdatzen- gorriskatinte toraleanbizi da. anlekueta baketsuetako infrali- HABI NEURRIAK: dienpolimorfismoa. taldebatetan pen-tsa erazten pekobakar baten ordez espezie espezialisteida, epigrafe honen Polimorfismohaundia duen alga duinoiz arantzarik aurkezten. TATA: TATA: TATA: Ceramiumrubrum- 5-30cm. behemediolitorale- 10-13cm. erdibeheeta ek ezek 94
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a I T S A S O R N O G A B E A K PORIFEROAK-BELAKIAK LEUCOSELENIA COMPLICATA
CLATHRINA CORIACEA a r o l F a DESKRIBA- DESKRIBAPENA: mili- t PENA e : arrau- metro bateko diametrodun a n
tza formako tutuak, erretikulu oso txi- u belakia; tutu kiak eratuz. Gehien ager- a F
mehe zuriska tzen den kolorea zuria da, o k
askok osatzen hori-limoia ere agertzen e p ITSAS ORNOGABEAK
dute. den arren. s a
BIOLOGIA: s
Tutu anasto- itsasoko ura t
mosatuak, iragaziz lortzen ditu elika- I o
adarkatu gaiak eta oxigenoa. k a i
gabeak. Karbono dioxidoa eta hon- t s
NEURRIAK: dakinak botatzen ditu. o n
batezbesteko diametroa: 8 cm. bizi da, gehienez 8-10 metro sakon diren HABITATA: hondo harri- o BIOLOGIA: planktonen elikatzen da. hondoetan. tsuen gainean bizi da, D HABITATA: hondo harritsuen gainean HEDAPENA: Atlantikoa. gehienez 15 metro sakon diren hondoetan. HEDAPENA: Atlantikoa. CLATHRINA CLATHRUS
trodun tutuak, erretiku- GRANTIA COMPRESA lu handiagoak eratuz. Gehien agertzen den DESKRIBAPE- kolorea hori bizia da NA: albotik oso DONOSTIAKO KOSTALDEKO (forma atlantiar batzu konprimaturik zuriak dira). dagoen forma, BIOLOGIA: itsasoko ia hostoantze- ura iragaziz lortzen koa. ditu elikagaiak eta oxi- BIOLOGIA: genoa. Karbono dioxi- itsasoko ura ira- doa eta hondakinak gaziz lortzen botatzen ditu. ditu elikagaiak HABITATA: hondo eta oxigenoa. harritsuen gainean bizi Karbono dioxi- da, gehienez 10 metro doa eta honda- sakon diren hondoe- kinak botatzen tan. ditu. HEDAPENA: Atlantikoa HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi tan. DESKRIBAPENA: 2 milimetroko diame- eta Mediterraneoa. da, gehienez 15 metro sakon diren hondoe- HEDAPENA: Atlantikoa.
97 98 PORIFEROAK-BELAKIAK TETHYA AURANTIUM AXINELLA POLIPLOIDES a r o l
DESKRIBAPENA: globo itxu- zaizkio. Kolore horia edo laranja. F a rakoa, ia erabat esferikoa, oso Zentimetro bateko diametroa izan deza- t e
porotsua eta kolorez horiska. keten adar seudozilindrikoak. Oskulu a
NEURRIAK n
: diametroa 5 cm izarstu ezaugarritsuak. u ingurukoa da. NEURRIAK: 40 eta 60 cm arteko luzera a
BIOLOGIA: F
belakiak zorro itxu- izan dezade. o
BIOLOGIA: k rako animaliak dira. Oinetik fin- belakiek barruko eskeletoa e p ITSAS ORNOGABEAK
katzen dira substratuan eta dute. Eskeletoaren osaera espezie bate- s a s
gorputza poroz josita dute. Ura tik bestera aldatzen da. Silizezkoa, kare- t
poroetatik sartzen zaie eta kizkoa edo espongina izeneko substan- I o
oskulu izeneko zulo handiago batetik gemak sortzen dira eta hazita daudenean tzia organikoaz osatuta izan daiteke. k a i
botatzen dute. Horrela, belakiek iragazke- amarengandik banandu eta substratuan Axinella poliploides-ek silizezko espiku- t s
taren bidez hartzen dituzte elikagaiak eta finkatzen dira. Ugalketa mota horri “gema- lak ditu, eta espopnginazko eskeleto kor- o n
oxigenoa. zioa” deritzo. neoa. o Ugalketa sexualaz eta asexualaz ugal- ELIKADURA: planktonez elikatzen da. ELIKADURA: planktonez elikatzen da. D tzen dira. Ugalketa sexualean obuluak eta HABITATA: hondo harritsuetan bizi da, HABITATA: hondo harritsuetan bizi da, espermatozooak ingurura isurtzen dituzte. sarritan zulo txikietan babesturik. 10 m eta 100 bitrteko sakonera duten Ugalketa asexualean amaren gorputzean HEDAPENA: Atlantikoa. DESKRIBAPENA: zuhaitz itxurako bela- leku ilunetan kia. Enbor nagusitik zenbait adar irteten HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. AXINELLA DAMICORNIS CICLONA VIRIDIS
Kolore hori bizia. DESKRIBAPENA: zorro NEURRIAK: 20 eta 40 antzekoak dira, arreberdes- DONOSTIAKO KOSTALDEKO cm arteko luzera izan ka kolorekoak, eta harrian dezade. erroturik bizi dira bata bes- BIOLOGIA: Axinella tetik hurbil. damicornis-ek silizezko NEURRIAK: 5 cm arteko espikulak ditu, eta luzera izan dezade. espopnginazko eskele- BIOLOGIA: belaki honek to korneoa. kareharria zulatu egiten du; ELIKADURA: plankto- zuloak egindakoak erruz nez elikatzen da. ugaltzen da. Belaki multzo- HABITATA: hondo ak bizirik dauden bitartean harritsuetan bizi da, beste organismo batzuen- 15 m eta 90 bitrteko tzat kaltegarriak izan daitezke, batez ere tzen dira. sakonera duten leku moluskuentzat. ELIKADURA: planktonez elikatzen da. DESKRIBAPENA: adar zapaldu edo hos- ilunetan. Belaki hilen multzoak, ostera, itsas zizare HABITATA: hondo harritsuak. toantzekoak, anastomosatu samarrak. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. eta krustazeoen ekosistema txikiak bihur- HEDAPENA: Atlantikoa.
99 100 PORIFEROAK-BELAKIAK PACHYMATISMA JOHNSTONIA CIOCALYPTA PENICILLUS a r o l DESKRIBAPE-
Kolorearen intentsita- F
NA: a belakia trin- tea aldakorra da, hori t
koa. Giltzurrin motela eta grisaska e a
forma duten bitartekoa. n u
kuxin mamitsu Digitazio konikoak a
handiak eratzen dituzten belakiak. F o
ditu batzuetan. Luzeskako baletan k e p ITSAS ORNOGABEAK
Azalean oskulu antolaturiko eskele- s a
txiki asko ditu toa, bal hauetatik bal s t
multzoka kokatu- oker txikiagoek irte- I o
rik. Biguna da eta tzen dutelarik. k a
arre-gris kolore BIOLOGIA: ezer i t s
iluna du. gutxi dakigu espezie o
NEURRIAK: n
40 honen biologiaz. o
cm. mota hau ugarienetakoa da gure itsaser- ELIKADURA: plank- D BIOLOGIA: planktonez elikatzen da. tzeko hondoetan. tonez elikatzen da. HABITATA: hondo harritsuak. Belaki HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. HABITATA: hondo DESKRIBAPENA: belaki bitxi honen itxu- harrtsuak. HEMENIACIDON SANGUINEA rak esperragoa gogorarazten du. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. CICLONIA AMARILLA Forma desberdin asko VIRIDIS har ditzake, substratua- DESKRIBA- ren arabera. Azala PENA: zein DONOSTIAKO KOSTALDEKO leuna edo papiladuna substraturen izan daiteke. gainean haz- Esponginazko zuntzik ten den, hala- gabe. Antolatu gabe ko itxura har- dauden edo kokaera tzen du; kolo- zerbait lumarra duten re hori bizia estiloak. du, eta osku- NEURRIAK: 8 cm. luak estu-estu BIOLOGIA: ez dago kokatuta ondo aztertuta. daude. NEURRIAK: ELIKADURA: plankto- 35 cm. nez elikatzen da. BIOLOGIA. HABITATA: hondo itsasoko ura harritsuak. iragaziz lortzen ditu elikagaiak eta oxige- botatzen ditu. DESKRIBAPENA: HEDAPENA: belaki sakor gorria. Atlantikoa eta Mediterraneoa. noa. Karbono dioxidoa eta hondakinak HABITATA: hondo harrotsuak.
101 102 PORIFEROAK-BELAKIAK CLIONA CELATA IRCINIA FASCICULATA a r o l
DESKRIBAPENA: kolore hori isurtzen dituzte. Ugalketa F a bizi, laranja edo gorriska, kolore asexualean amaren gorpu- t e
bereko papilekin. tzean gemak sortzen dira eta a n
Tilostilo kategoria bakarra. hazita daudenean amaren- u Papila labur eta zabalak. Belaki gandik banandu eta substra- a F
zulagileak. tuan finkatzen dira. Ugalketa o
BIOLOGIA: k ugalketa sexualaz mota horri “gemazioa” deri- e p ITSAS ORNOGABEAK
eta asexualaz ugaltzen dira. tzo. s a
ELIKADURA: s
Ugalketa sexualean obuluak eta itsasoko ura t
espermatozooak ingurura isur- iragaziz lortzen ditu elika- I o
tzen dituzte. Ugalketa asexuale- gaiak eta oxigenoa. Karbono k a DESKRIBAPENA: i an amaren gorputzean gemak sortzen Karbono dioxidoa eta hondakinak bota- bildukin forma edo dioxidoa eta hondakinak botatzen ditu. t s
dira eta hazita daudenean amarengandik tzen ditu. zabala. HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi o n
banandu eta substratuan finkatzen dira. HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi BIOLOGIA: ugalketa sexualaz eta ase- da, gehienez 10 metro sakon diren hon- o Ugalketa mota horri “gemazioa” deritzo. da, gehienez 14 metro sakon diren hon- xualaz ugaltzen dira. Ugalketa sexualean doetan. D ELIKADURA: Itsasoko ura iragaziz lor- doetan.HEDAPENA: Atlantikoa eta obuluak eta espermatozooak ingurura HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. tzen ditu elikagaiak eta oxigenoa. Mediterraneoa. VERGONIA CAVERNICOLA OSCARELLA LOBULARIS DESKRIBAPENA: belaki obuluak eta espermatozooak esziafiloa, koba eta gune ilune- ingurura isurtzen dituzte. takoa. Tutu anastomosatu erre- Ugalketa asexualean amaren gularrak ertzen ditu eta ez du DONOSTIAKO KOSTALDEKO gorputzean gemak sortzen ugalketa bejetatibodun gemarik dira eta hazita daudenean zabaltzen. amarengandik banandu eta Bi mailatan, lehen eta bigarre- substratuan finkatzen dira. nean, bananduriko zuntzak. Ugalketa mota horri “gema- Euren arteko desberdintasuna zioa” deritzo. sendoeran dago. ELIKADURA: itsasoko ura BIOLOGIA: ugalketa sexualaz iragaziz lortzen ditu elika- eta asexualaz ugaltzen dira. Ugalketa ELIKADURA: Itsasoko ura iragaziz lor- gaiak eta oxigenoa. Karbono sexualean obuluak eta espermatozooak tzen ditu elikagaiak eta oxigenoa. dioxidoa eta hondakinak ingurura isurtzen dituzte. Ugalketa ase- Karbono dioxidoa eta hondakinak bota- DESKRIBAPENA: desberdinduriko gune botatzen ditu. xualean amaren gorputzean gemak sor- tzen ditu. periferiko edo cortex-ik gabe. Itsaspen HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi tzen dira eta hazita daudenean amaren- HABITATA: hondo harritsuen gainean biguna. da, gehienez 12 metro sakon diren hon- gandik banandu eta substratuan finka- bizi da, gehienez 9 metro sakon diren BIOLOGIA: ugalketa sexualaz eta ase- doetan. tzen dira. Ugalketa mota horri “gemazioa” hondoetan.HEDAPENA: Atlantikoa eta xualaz ugaltzen dira. Ugalketa sexualean HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. deritzo. Mediterraneoa.
103 104 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ITSAS ORNOGABEAK 105 PORIFEROAK-BELAKIAK ELIKADURA: Ugalketahorrimota “gemazioa” deritzo. banandusubstratuaneta finkatzen dira. hazitaeta daudenean amarengandik amarengorputzean gemak sortzendira isurtzenUgalketadituzte. asexualean obuluakespermatozooaketa ingurura xualazugaltzen dira.Ugalketa sexualean BIOLOGIA: kin. belakiarenbasean. Espikula andarkatue- Kolore forma. laranja-gorriska, zurbilagoa DESKRIBAPENA: dituelikagaiak oxigenoa.eta Karbono dioxi- ELIKADURA: “gemazioa”deritzo. tratuanfinkatzen dira.Ugalketa horrimota deneanamarengandik banandu subs-eta putzeangemak sortzendira hazitaeta dau- Ugalketadituzte. asexualean amaren gor- luakespermatozooaketa ingurura isurtzen lazugaltzen dira.Ugalketa sexualean obu- BIOLOGIA: kolorehori bizidun belakia. taktoanjartzen denean ilundu egiten den mailakoakbereiztu gabe. Aidearekinkon- denak Zuntz berdinak, lehen bigarreneta uretikateratzerakoan. bejetatibodungemakin. egitenBeltztu den irregularraksatu eratzen ugalketaditu, sakontasunetikbehera. Tutuanastomo- fiziehorizontaletan bizi metroko2da, DESKRIBAPENA: EGNAAEROPHOBA VERGONIA CNHLAACUTA ACANTHELLA ugalketasexualaz asexua-eta ugalketasexualaz ase-eta itsasokourairagaziz lortzen itsasokourairagaziz lor- belakifotofiloa,super- zuhaiskaantzeko Mediterraneoa. etan. gehienezda, sakonmetro8 diren hondo- HABI ditu.tzen Karbonodioxidoa hondakinaketa bota- ditutzenelikagaiak oxigenoa.eta HABI doahondakinaketa botatzen ditu. HEDAPENA: etan. gehienezda, 10sakonmetro diren hondo- HEDAPENA: TATA: TATA: hondoharritsuen gainean bizi hondoharritsuen gainean bizi AtlantikoaMediterraneoa.eta Atlantikoaeta tzen ditutzenelikagaiak oxigenoa.eta ELIKADURA: deritzo. dira.tzenUgalketa horrimota “gemazioa” rengandikbanandu substratuaneta finka- sortzendira hazitaeta daudenean ama- anamaren gorputzean gemak Ugalketadituzte.tzen asexuale- espermatozooakingurura isur- Ugalketasexualean obuluak eta asexualazeta ugaltzen dira. BIOLOGIA: ak. barruan.Estrongilo ektosomiko- grisakanpotik, okrekolorekoa DESKRIBAPENA: BIOLOGIA: lehendabizikoakeskailera moduan lotuz. Bigarrenkin. mailako zuntzakgarbiak, ugari,osoharritsuak, hondar espikula-eta DESKRIBAPENA: ANCHIOETENACIOR ugalketasexualaz ugalketasexualaz ase-eta itsasokourairagaziz lor- belakiurdin- lehenmailako zuntz AOPNI SCALARIS CACOSPONGIA HEDAPENA: hondoetan. bizigehienezda, 10sakonmetro diren HABITATA: ditu.tzen Karbonodioxidoa hondakinaketa bota- HEDAPENA: etan. gehienezda, sakonmetro9 diren hondo- HABI ditu. TATA: doahondakinaketa botatzen oxigenoa.eta Karbono dioxi- gazizlortzen dituelikagaiak ELIKADURA: zioa”deritzo. Ugalketahorrimota “gema- substratuaneta finkatzen dira. neanamarengandik banandu sortzendira hazitaeta daude- amarengorputzean gemak Ugalketadituzte. asexualean matozooakingurura isurtzen sexualeanobuluak esper-eta xualazugaltzen dira.Ugalketa hondoharritsuen gainean bizi AtlantikoaMediterraneoa.eta hondoharritsuen gainean AtlantikoaMediterraneoa.eta itsasokouraira- 106
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a PORIFEROAK-BELAKIAK HALICHONDRIA PANICEA CHONDROSIA RENIFORMIS a r o l DESKRIBAPENA: belaki zabal edo bildu- obuluak eta espermatozo- F a
kinezkoak, irregular samarrak. Antolatu oak ingurura isurtzen t e
gabeko eskeletoa. Plaka altxatuak tutu dituzte. Ugalketa asexua- a oskulifero laburretan; ogi mami-itsaspena; lean amaren gorputzean n u
marea arteko guneetan. gemak sortzen dira eta a
BIOLOGIA: ugalketa sexualaz eta ase- hazita daudenean ama- F o k
xualaz ugaltzen dira. Ugalketa sexualean rengandik banandu eta e p ITSAS ORNOGABEAK
obuluak eta espermatozooak ingurura substratuan finkatzen dira. s a
isurtzen dituzte. Ugalketa asexualean Ugalketa mota horri s t
amaren gorputzean gemak sortzen dira “gemazioa” deritzo. I o
eta hazita daudenean amarengandik ELIKADURA: itsasoko k a i
banandu eta substratuan finkatzen dira. ura iragaziz lortzen ditu eli- t s
Ugalketa mota horri “gemazioa” deritzo. kagaiak eta oxigenoa. o n
ELIKADURA: itsasoko ura iragaziz lor- DESKRIBAPENA: desberdinduriko Karbono dioxidoa eta hondakinak bota- o
tzen ditu elikagaiak eta oxigenoa. lurralde periferiko edo cortex sendoarekin. tzen ditu. D Karbono dioxidoa eta hondakinak bota- Kontsistentzia tinko, konpakto eta larruka- HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi tzen ditu. doetan. ra. Superfizie lau dizdiratsua. da, gehienez 11 metro sakon diren hon- HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi BIOLOGIA: ugalketa sexualaz eta ase- doetan. da, gehienez 15 metro sakon diren hon- HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. xualaz ugaltzen dira. Ugalketa sexualean HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. HEMIMYCALE COLUMMEA RANIERA CRATERA
obuluak eta espermatozooak DESKRIBAPENA: zabal edo DONOSTIAKO KOSTALDEKO ingurura isurtzen dituzte. bildukinezkoa; fistularik gabe. Ugalketa asexualean amaren Estrongiloak edo bildukinezkoa gorputzean gemak sortzen dira banaturiko tutu laburdun laranja eta hazita daudenean amaren- kolorekoa. gandik banandu eta substra- BIOLOGIA: ugalketa sexualaz tuan finkatzen dira. Ugalketa eta asexualaz ugaltzen dira. mota horri “gemazioa” deritzo. Ugalketa sexualean obuluak eta ELIKADURA: itsasoko ura ira- espermatozooak ingurura isur- gaziz lortzen ditu elikagaiak eta tzen dituzte. Ugalketa asexuale- oxigenoa. Karbono dioxidoa eta an amaren gorputzean gemak sortzen Karbono dioxidoa eta hondakinak bota- DESKRIBAPENA: baten gehiagotan hondakinak botatzen ditu. dira eta hazita daudenean amarengandik tzen ditu. banantzen diren banda poliespikulatuak HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi banandu eta substratuan finkatzen dira. HABITATA: hondo harritsuen gainean eratzen dituzten subtilostrongiloak. da, gehienez 10 metro sakon diren hon- Ugalketa mota horri “gemazioa” deritzo. bizi da, gehienez 10 metro sakon diren BIOLOGIA: ugalketa sexualaz eta ase- doetan. ELIKADURA: itsasoko ura iragaziz lor- hondoetan.HEDAPENA: Atlantikoa eta xualaz ugaltzen dira. Ugalketa sexualean HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. tzen ditu elikagaiak eta oxigenoa. Mediterraneoa.
107 108 PORIFEROAK-BELAKIAK SUBERITES DOMUNCULA DYSIDEA FRAGILIS a r o l DESKRIBAPENA: bildukin F a
forma edo zabal-gingildua t e
gingil laburrekin. Kolore gris a
edo zuriska. n u
BIOLOGIA: ugalketa a
sexualaz eta asexualaz F o k
ugaltzen dira. Ugalketa e p ITSAS ORNOGABEAK sexualean obuluak eta s a
espermatozooak ingurura s t
isurtzen dituzte. Ugalketa I o
asexualean amaren gorpu- k a i
tzean gemak sortzen dira t s
eta hazita daudenean ama- o n
rengandik banandu eta substratuan finka- tzen ditu. o
tzen dira. Ugalketa mota horri “gemazioa” HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi D deritzo. da, gehienez 14 metro sakon diren hon- ELIKADURA: itsasoko ura iragaziz lor- doetan. tzen ditu elikagaiak eta oxigenoa. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. Karbono dioxidoa eta hondakinak bota- DYSIDEA TUPHA
obuluak eta espermatozooak
DONOSTIAKO KOSTALDEKO ingurura isurtzen dituzte. Ugalketa asexualean amaren gorputzean gemak sortzen dira eta hazita DESKRIBAPENA: tilostilo, estilo eta amaren gorputzean gemak sortzen dira daudenean amarengandik banan- oxak proportzio aldakorrean. eta hazita daudenean amarengandik du eta substratuan finkatzen dira. Gasteropodo bizi edo hilen maskorren banandu eta substratuan finkatzen dira. Ugalketa mota horri “gemazioa” gainean hazten da; gasteropodoa hilik Ugalketa mota horri “gemazioa” deritzo. deritzo. dagoenean karramarro ermitari batekin ELIKADURA: itsasoko ura iragaziz lor- ELIKADURA: itsasoko ura iraga- elkarturik. tzen ditu elikagaiak eta oxigenoa. ziz lortzen ditu elikagaiak eta oxi- Xartakari, globular edo adarkatua: hori Karbono dioxidoa eta hondakinak bota- DESKRIBAPENA: adar seudozilindriko, genoa. Karbono dioxidoa eta hondakinak eta laranjek osatutako gama barruko tzen ditu. herrestari, batzutan anastomosatuak botatzen ditu. koloreak. HABITATA: hondo harritsuen gainean dituen forma adartsua. Kolore zuriska, HABITATA: hondo harritsuen gainean bizi BIOLOGIA: ugalketa sexualaz eta ase- bizi da, gehienez 16 metro sakon diren arre edo tonu moreekin. da, gehienez 10 metro sakon diren hon- xualaz ugaltzen dira. Ugalketa sexualean hondoetan. BIOLOGIA: ugalketa sexualaz eta ase- doetan. obuluak eta espermatozooak ingurura HEDAPENA: Atlantikoa eta xualaz ugaltzen dira. Ugalketa sexualean HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. isurtzen dituzte. Ugalketa asexualean Mediterraneoa.
109 110 HIDROZOOAK ESKIZOFOOAK AUMALA AGLAOPHENIA PLUMA (Rhizostoma pulmo) a r o l F a t e a n u a F o k e p ITSAS ORNOGABEAK s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: polipoen koloniak sexualari ekiten diote eta euren gameto- dira, luma antzekoak. Adarkaturik daude ek bat egiten dutenean larba planktoni- DESKRIBAPENA: marmoka honek Badituzte zentzumen-organoak argia eta eta simetria erradiala dute. Polipoak koa sortzen da. Larba hori hondoan fin- kupula itxurako unbrela handia du, zuri grabitatea sumatzeko. Horrela argiak
DONOSTIAKO KOSTALDEKO adarretan daude bata bestearen ondo- katzen da eta horrela beste kolonia bat horiska edo zuri urdinska. jotzen duen alderantz mugitzen dira eta an, geruza korneoa osatzen dutela, eta garatzen da. Marmoka honen gorputzak ez du minik hondotik urrun eta azaletik hurbil egoten ukitzen zaienean geruza horren barruan ELIKADURA: planktonez elikatzen da. egiten, zelula erregarririk ez duelako. dira, elikagai gehiago aurki dezaketen ezkutatzen dira. HABITATA: harrizko horma eta hondoe- LUZERA: 60 cm arteko diametroa izan aldean. Marmokak oso organismo xume- NEURRIAK: 10 cm. tan. Gehienez 50 m sakon. dezake; unbrelaren ertzean 80 lobulu ak dira, barruan ez dute burmuin, bihotz BIOLOGIA: karniboroak dira eta plank- HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. ditu, eta azpialdeanahoaren inguruan 8 edo brankien organorik. tonetik ellikatzen dira, euren ten- erro, muturretan ertz ebakiak dituztenak. ELIKADURA: arrain txikiz elikatzen da. takuluetan mikroorganiskoak Marmoka honen gorputzak ez du minik Zelula erregarriz hornitutako erroen arte- harrapatuz. Tentakulu errega- egiten, zelula erregarririk ez duelako. an harrapatzen ditu arraintxoak eta para- rriak dituzte. BIOLOGIA: planktoneko organismorik lizatu egiten ditu. Kolonian hasten da ugalketa, handienetakoa da. Nahiz eta %95ean HABITATA: azalean igerian egoten dira ugal-orgaoak sortzen direnean. ura izan, itsasoko ura baino pisu handia- umbrelari astiro eraginez eta gutxitan Organook, behin heldurik daude- goa du. Hori dela eta, marmokek etenga- hurbiltzen dira kostara. Udako hilabetee- nean, sexudun organismoak be iraun behar dute igerian, hondora tan azaldu ohi dira. sortzen dituzte, hauek ugalketa joango balira hil egingo liratekeelako. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
111 112 MARMOKA ARGIDUNA (Pelagia noctiluca)
AURELIA AURITA a r o l F a
marmoka bihurtuko, bai- t e
zik eta itsas hondora a n
erantsirik sexugabe u
ugalduko den polipo zor- a F
tzigarro bihurtuko da, o k
honen ugalkeraren hala- e p ITSAS ORNOGABEAK ko une batetan sortuko s a s
diren xafla txiki moduko t
batzuek bizitza pelajikoa I o
hartu eta marmoka bila- k a i
katuko direlarik. t s
DESKRIBAPENA: kanale erradial Hortaz, marmoka baten “kumea” polipoa o n
estuak, osa ugariak, urdailetik marjenerai- da eta alderantziz. Egitate honi, marmoka o no. Tentakulu marginalak laburrak, oso eta polipoa espezie berbera -zientzi izen D ugariak hauek ere. ezberdinak izan ditzakeelarik ereosatzea- TAMAINA: 25 cm. ri alegia, belaundi-aldizkapen deritzo. BIOLOGIA: marmoka ugarienen artean, HABITATA: azalean bizi da, igerian, Aurelia izenekoa sexu bidez ugaltzen da, korronteak batetik bestera darabilela, edo arren espermatozoideak eta emeen obu- azaletik metro gutxira. luak batuz alegia; arrautz xume hau ez da HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. DESKRIBAPENA: gure kostaldean udan egiten ditu. azaltzen da. Haren gorputz lingirdatsua Azala ukituz gero min handia ematen du. CYANEA LAMARCKI (unbrela) %95an urez osatuta dago eta Marmoka hilen ppozoiak ere eraginkor
DONOSTIAKO KOSTALDEKO perretxiko itxurakoa da, nahikoa zapala. diratu. Gardena da eta tonu horiak, gorriak edo Marmokak itsas hondoan finkatuta dau- DESKRIBAPENA: zinta forma gabeko bioletak izan ditzake. Unbrela gardenaren den polipo txikietatik sortzen dira gema- aho-besoak. Subunbrelan 8 talde eratzen azpian zizare antzeko lau ugal-guruinak zioaren bidez. Polipoetatik banatzendi- dituzten tentakuluak, talde bakoitzean 40- (gonadak) ikus ditzakegu. ren marmoka gazteei efira deitzen zaie. 60 tentakulu daudelarik. Umbrelaren Unbrelaren ertzean zortzi tentakulu ditu ELIKADURA: arrain txikiz elikatzen da. gehiengo diametroa 300 mm. eta ahoaren inguruan lau erro. Exunbrela Zelula erregarriz hornitutako erroen arte- TAMAINA: 15 cm. garatx irtenekin. an harrapatzen ditu arraintxoak eta para- BIOLOGIA: marmokak itsas hondoan fin- Gauez luminiszentea da eta batzuetan lizatu egiten ditu. katuta dauden polipo txikietatik sortzen ikusgarriro argitzen du. HABITATA: azalean bizi da, igerian, dira gemazioaren bidez. Polipoetatik LUZERA: gehienez 10 cm-ko diametroa korronteak batetik bestera darabilela, banatzendiren marmoka gazteei efira dei- egiten ditu. izan dezake. edo azaletik metro gutxira. Sasoi tzen zaie. HABITATA: azalean bizi da, igerian, BIOLOGIA: arrain txikiz elikatzen da. jakin batzuetan kostatik hurbil aurki ELIKADURA: arrain txikiz elikatzen da. korronteak batetik bestera darabilela, edo Zelula erregarriz hornitutako erroen artean dezakegu. Zelula erregarriz hornitutako erroen artean azaletik metro gutxira. harrapatzen ditu arraintxoak eta paralizatu HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. harrapatzen ditu arraintxoak eta paralizatu HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
113 114 PORPITA PORPITA PHYSALLIA PHYSALIS a r o l TAMAINA: 12 cm gehie- F a
DESKRIBAPENA: disko biribila goikalde- nez. t e
ko superfiziearen gainean modu diagona- BIOLOGIA: marmokak a
lean kokaturiko bela formako lamina berti- itsas hondoan finkatuta n u
kalik gabe. Daktilozoide sinpleak. dauden polipo txikietatik a
TAMAINA: 20 cm. sortzen dira gemazioa- F o
BIOLOGIA: k
marmokak itsas hondoan fin- ren bidez. Polipoetatik e p ITSAS ORNOGABEAK
katuta dauden polipo txikietatik sortzen banatzendiren marmoka s a
dira gemazioaren bidez. Polipoetatik gazteei efira deitzen s t
banatzendiren marmoka gazteei efira dei- zaie. I o
tzen zaie. ELIKADURA: arrain txi- k a
ELIKADURA: i
arrain txikiz elikatzen da. kiz elikatzen da. Zelula t s
Zelula erregarriz hornitutako erroen arte- erregarriz hornitutako erroen artean o n
an harrapatzen ditu arraintxoak eta parali- DESKRIBAPENA: ez da nektosomarik harrapatzen ditu arraintxoak eta paraliza- o
zatu egiten ditu. agertzen. Neurri haundia eta purpura tu egiten ditu. D HABITATA: azalean bizi da, igerian, kolorekoa duen neumatoforoa. Animali HABITATA: azalean bizi da, igerian, korronteak batetik bestera darabilela, edo pleustonikoa, ur´haize interfasean biziz, korronteak batetik bestera darabilela, edo azaletik metro gutxira. flotagailua ur gainetik geratzen delarik. azaletik metro gutxira. HEDAPENA: Atlantikoa. Erdian flotagailu handia. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. VELELLA VELELLA CHRYSAORA HYSOSCELLA
TAMAINA: 4 cm. DESKRIBAPENA: 24 tentakulu
DONOSTIAKO KOSTALDEKO BIOLOGIA: marmokak itsas marginal, 8 sentimen organo margi- hondoan finkatuta dauden poli- nalekin txandaturik agertzen diren 8 po txikietatik sortzen dira taldeetan kokatuak, bakoitza, noski, gemazioaren bidez. hiru tentakulukin. Kostaldeak bizi Polipoetatik banatzendiren den espeziea. “V” forma eta kolore marmoka gazteei efira deitzen marroia dituzten 16 marka erradial zaie. dituen exunbrela. ELIKADURA: arrain txikiz eli- TAMAINA: 30 cm. katzen da. Zelula erregarriz BIOLOGIA: marmokak itsas hon- DESKRIBAPENA: disko eliptikoa, goial- hornitutako erroen artean harrapatzen ditu doan finkatuta dauden polipo txikietatik an harrapatzen ditu arraintxoak eta para- deko superfiziearen gainean modu diago- arraintxoak eta paralizatu egiten ditu. sortzen dira gemazioaren bidez. lizatu egiten ditu. nalean kokaturiko bela formako lamina HABITATA: azalean bizi da, igerian, Polipoetatik banatzendiren marmoka gaz- HABITATA: azalean bizi da, igerian, bertikal batekin. Daktilozoide sinpleak korronteak batetik bestera darabilela, edo teei efira deitzen zaie. korronteak batetik bestera darabilela, edo Gainaldean disko toleduna dutenak; zooi- azaletik metro gutxira. ELIKADURA: arrain txikiz elikatzen da. azaletik metro gutxira. deek azpialdean dute. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. Zelula erregarriz hornitutako erroen arte- HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
115 116 ANTOZOOAK ITSAS ANEMONA ARRUNTA (Anemonia sulkata) URTICINA FELINA a r o l DESKRIBAPENA: Urticina felina F a
deritzona erdi luperaturik bizi ohi da t
zirrikituetan eta oso arrunta da e a
Algorri (Zumaia eta Deba artean) n u
inguruko itsasaldi-arrasean; a
Tentakuluak 10etik 10ean (10-10- F o
20), garatxakin, eta askotan harri eta k e ITSAS ORNOGABEAK antzeko ondakinak erantsirik. p s
TAMAINA: a
2-3 cm. s ELIKADURA: harrapakin handiez t I o
elikatzen da eta behinola bera baino k a
handiagoa zen Pachigrapsus mar- i t
ELIKADURA: s
moratus karramarro beltz bat jaten zuela planktoneko animaliez eli- o n
ikusteko parada izan genuen. katzen da. o HABITATA: Animalia hau erresumingarri gerta daiteke Urticina felina anemona txiki D gizakiarentzat, baina hala ere behin baino eta jatuna Euskal Herriko Kostaldearen gehiagotan harrapatu izan ditugu eskuz hondoetako harri koskorren artean bizi da. espezie honetako aleak inongo minik hartu HEDAPENA: Atlantikoa. gabe. CERIANTHUS LLOYDI
bigunetan lurperaturiko tutuetan bizi dira. DESKRIBAPENA: oinean disko mami- bidez pozoia sartzen diote eurak ukitzen DONOSTIAKO KOSTALDEKO LUZERA: tutua 1 m luze izan daiteke. tsua du eta beronen bidez finkatzen da dituen edozeri. BIOLOGIA: batez ere ugalketa sexualaren bidez substratuan. Diskoa tentakuluen azpian Azalean horrelako ezten bat sartuz gero ugaltzen da, urtarriletik uztailera bitartean. ezkutaturik dago sarritan. Kolorea erresumina sentitzen da, asuna ikutu Arrautza asko isurtzen ditu eta uretan arrautzeta- berde, arre eta gris artekoa izan daiteke, osetan bezala baina askoz luzaroago. tik larba planktonikoak sortzen dira. eta tentakuluen muturretan larrosa edo Batzuetan zauri sakonak egiten dituzte, ELIKADURA: planktonez eta animalia txikiez eli- morea. Ahoa tentakuluen erdian dago. oso astiro orbaintzen direnak. katzen da. Tentakuluetan dituen zelula erregarrie- BIOLOGIA: krustazeo txikiz, ornogabez HABITATA: hondo harritsuetan bizi da. kin pozoitu eta mugitu ezinik uzten ditu eta jarraian eta arrainez elikatzen da. Tentakuluetan Batzuetan tentakuluek erabat estaltzen tentakuluen erdiko ahora eramaten ditu. harrapatu eta gero ahora eramaten ditu. dute hondoa eta olatuek eraginik bate- HABITATA: hondar edo lokatzezko hondoetan Maiatza eta uztaila bitartean ugaltzen ra eta bestera mugitzen dira. bizi da, tutua hondarretan hondoratuta duela. da. Sexu banatuak ditu baina sexurik Itsasbeheraren maila eta 20 m sakon DESKRIBAPENA: tentakulu sail bi dituzten Tutua 1 m luze izan daiteke. Metro gutxiko eta 40 gabe ere ugal daiteke, zatiketaren bidez artean bizi daiteke. espezie bakartiak: ahotik sortzen den ezpaian- m bitarteko sakonera duten tokietan bizi daiteke. (bereizketa). 20-30 cm bitarteko diametroa du. saila eta diskoaren periferiatik sortzen den sail HEDAPENA: Atlantikoa eta Zelula erregarri ugariz hornituta dago. HEDAPENA: Atlantikoa eta marginala. Helduak luzeak dira, eta substratu Mediterraneoa. Zelula horiek ezten mikroskopikoen Mediterraneoa.
117 118 ANEMONA SAKOR HORIA (Parazoanthus axinellae) GORGONIAZURIA a
(Eunicella verrucosa) r o l F a t
DESKRIBAPENA: aurrean deskriba- e a
tu dugun espeziea bezala hau ere n u
koral korneoa da eta plano bakarrean a
adarkatzen diren kolonietan bizi da. F o
Superfizieko geruzako eskleritoak k e ITSAS ORNOGABEAK p
mailu karakteristikodun forman. Barne- s a
geruzakoak luze eta garatx antzekoak. s t
Kolonia zuri edo larrosa kolorekoak, I o
garatx formako adarrekin. Oso adarka- k a tuak. i t NEURRIAK: s 50 eta 60 cm bitarteko o n
luzera izan dezake. o
BIOLOGIA: ekainean eta uztailean D ugaltzen da arrautzen bitartez. Arrautzetatik larba planktonikoak irteten HABITATA: harri eta substratu gogorren dira. gainean. Gehienez 150 m sakon. ELIKADURA: planktonez elikatzen da.. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. GORGONIA (Lophogorgia lusitanica) DESKRIBAPENA: polipo txikiak, hori bizi HABITATA: hondo harritsuetan edo subs- luzera izan dezake. edo laranja kolorekoak. Kolonietan estu- tratu gogorretan bizi da; substratuok beste DONOSTIAKO KOSTALDEKO BIOLOGIA: arrautzen bidez ugaltzen estu pilaturik bizi dira. Polipo bakoitza oin organismo batzuk izan daitezke (belakiak, da. Arrautzetatik larba planktonikoak sakor batez finkatzen da harrian. Hanka gorgoniak). Sarritan aurkitzen da inguru irteten dira. erretraktil bana dute, honen muturrean ilunetan. Berdin bizi daiteke 1 m sakon Polipoek harrapatzen duten planktonaz zilioen koroa eta zilioen erdian ahoa. nahiz 100 dik gora metro sakon diren elikatzen da. Janari ugari lor dezake, Tentakulu luzeak, ez oso, ez gardenak. tokietan. abaniko forma duenez inguru zabala LUZERA: hankak 5 mm-ko diametroa du HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. jorratu ahal duelako. eta 10 mm-ko luzera. Koroak 24-36 zilio DESKRIBAPENA: polipoen koloniak ELIKADURA: planktonez elikatzen da. ditu. dira, plano bakarrean adarkatuak eta HABITATA: harri eta substratu gogorren BIOLOGIA: haitzuloetako sarreretan egon laranja kolorekoak. Itsas korronteek gainean bizi da, baita substratu artifizia- ohi da, beti ere korrontea dagoen tokietan; alboz jotzeko moduan kokatzen dira. letan ere, adibidez, zementu blokeetan horrela janari gehiago harrapatzen du. Polipoak dauden adarrak malguak dira edo portuetako dikeen hormaetan. ELIKADURA: planktonez elikatzen da. eta ez dute karekizko benetako eskele- Gehienez 150 m sakon diren tokietan Kolonietan polipo emeak eta arrak daude; torik. bizi daiteke. ugalketa sexualaren bidez ugaltzen dira. NEURRIAK: 40 eta 50 cm bitarteko HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. Martxoan ipintzen dituzte arrautzak.
119 120 EPIZOANTHUS COUCHI AIPTASIA COUCHI a r o l
luze. Zirkulu zentrukide F a
DESKRIBAPENA: kolonietan estu-estu txandakatuetan kokaturik t metaturik bizi diren polipo zuri-grisaskak; daude. e a
oin sarkorren bitartez finkatzen dira LUZERA: 3 cm. n u
harrian. Hanka erretraktil bana dute, BIOLOGIA: espezie obipa- a
honen muturrean zilioen koroa eta zilioen roa da eta sexu banatuak F o k
erdian ahora. Koroak 24-26 tentakulu ditu. ditu. Inoizka bibiparoa ere e p ITSAS ORNOGABEAK
Ez dira ezaugarri hauek agertzen. izan daiteke. s a
Tentakulu gardenak dituzten polipoak, ELIKADURA: krustazeo s t
gehienetan mutur zuria. txiki eta ornogabez elika- I LUZERA: o 1,2-2 cm bitarteko diametroa tzen da. Tentakuluetan k a du. harrapatu eta gero ahora i t BIOLOGIA s : sarritan kokatzen da korron- eramaten ditu. o HABITATA: n tean dauden aldeetan, planktona erraz- harrien eta o
go lortu ahal izateko. DESKRIBAPENA: hankak oin itsaskorra substratu gogorren gainean, substratu D Kolonietan polipo arrak eta emeak du eta sarritan harriaren zirrikituetan ezku- naturalak zein artifizialak. 2 m eta 30 m daude; ugalketa sexualaren bidez ugaltzen HABITATA: hondo harritsuetan, korrontea taturik dago. Tentakuluak behean lodiak bitarteko sakonera duten tokietan aurki dira. dagoen tokietan; gehienez 100 m sakon. eta muturrean zorrotzak dira, arreak, zeha- dezakegu. ELIKADURA: planktonez elikatzen da. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. rrargiak eta jaspeatuak, gehienez 6 cm HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
ANEMONIA BITXIA AIPTASIA MUTABILIS (Corynactis viridis)
dira. Hauei akrosfera deitzen zaie, DESKRIBAPENA: bentosarik ez duen
DONOSTIAKO KOSTALDEKO eta kolore askotakoak dira: larrosak, kolumnaren erdigunean dauden zinklido itxu- moreak, berdeak, laranjak... razkoak. Tentakuluak ez dira azkartasunez Tentakulu kapitatuak. Noizean behin erretraitzen estimulatuak izaten direnean. pseudokoloniak eratzen ditu. Basea Sarritan inkonspikuoak diren zillindroak, linbo- oso gutxitan da 10 milimetroko dia- tik hurbil edo bentosak dituen kolumaren goi- metroko baino haundiagoa. kaldean kokatuak. Tentakuluak azkartasunez LUZERA: 0,25-2,5 cm diametroa. erretraitzen dira estimulatuak izaten direnean. BIOLOGIA: korrontea dagoen toki Gehienetan nahiko handia izaten den anemo- ELIKADURA: krustazeo txiki eta ornogabez ilunetan bizi dira. Ez dakigu ziur nola na, milimetroko altuera gutxi gora behera, ten- elikatzen da. Tentakuluetan harrapatu eta gero DESKRIBAPENA: kolonietan pilaturik bizi ugaltzen diren; antza denez, luzetara zati- takulu luze eta mazizoekin. Diskoa marroi iluna ahora eramaten ditu. baina bakoitza bere aldetik hazten diren ane- tzen dira. da, lolumak kolore argiagoa duelari. HABITATA: harrien eta substratu gogorren mona txikiak dira. Koloniek harrietako gune ELIKADURA: planktonez elikatzen da. LUZERA: 2,5-3 cm. gainean, substratu naturalak zein artifizialak. 2 handiak janzten dituzte. HABITATA: arrokak eta substratu gogorrak, BIOLOGIA: espezie obiparoa da eta sexu m eta 30 m bitarteko sakonera duten tokietan Tentakulak (anemona bakoitzak 100en bat gehienez 100 m sakon. banatuak ditu. Inoizka bibiparoa ere izan aurki dezakegu. ditu) kolore argiagoko bolatxoetan amaitzen HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. daiteke. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
121 122 MADEPORA HORIA
ACTINIA FRAGACEA a r
(Leptopsammia pruvoti) o l
mareen erritmoan. Gogor oratzen F a
dio harriari, olatuek eraman ez deza- t
DESKRIBAPENA e
: kolore hori biziko poli- ten. Krustazeo txikiaketa arrainak a poak, “eguzki” txikien antzekoak. Harriak jaten ditu; janaria urri denean lekuz n u
estaltzen dituzten multzoetan aurki daitez- alda daiteke elikagaien bila. a
ke, baina gehienetan bakarka eta kolonia- Actinia fragacea sexu banatuak F o k
rik osatu gabe bizi diren polipoak dira. dituen espeziea da. e p ITSAS ORNOGABEAK
Tentakulu ugariz hornituta daude. Espermatozooak eme helduetan s a
Tentakulok garatxo asko dituzte, zelula sartzen dira, obuluak ernaltzen s t
erregarrien bilguneak. dituzte eta obulu ernalduetatik akti- I o
Individuo helduetako septuak. Pourtales- Tentakuluetan harrapatu eta gero ahora DESKRIBAPENA: base txikiaren diametroa 80 nia gazteak sortzen dira. Hauek amaren k a i
en planoaren arauera bat egin gabe. eramaten ditu. milimetro ingurukoa. Scapus gorria, mantxa barruan hazten dira erabat garatuta egon arte t s
Gehienik 96 tentakulu dituzten polipoak. HABITATA: hondo harritsuetan bizi da, argiekin. eta orduan kanportzen ditu amak. o n
LUZERA: 3-4 cm bitarteko diametroa du. batez ere toki ilunetan, esate baterako LUZERA: 8-9 cm bitarteko luzera izan dezake. ELIKADURA: krustazeo txiki, ornogabez eta o
BIOLOGIA: seguru asko ugalketa sexua- igarobide meharretan edo haitzuloen BIOLOGIA: marea beheran tentakuluak arrainez elikatzen da. Tentakuluetan harrapa- D laren bidez ugaltzen dira. sarretan. ezkutatzen ditu eta biribildu egitenda; marea tu eta gero ahora eramaten ditu. ELIKADURA: ornogabez elikatzen da. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. gora denean berriro zabaltzen du tentakuluen HABITATA: arroketan, marea garako mailaz kkoroa. Akuarioan sartzen badugu aldi batez behera, gehienez 20 m sakon diren tokietan. AKTINIA GORRIA jarraituko du tentakuluak zabaltzen eta biltzen HEDAPENA: Atlantikoa. (Actinia equina) ACTINOTHOE SPYRODETA BIOLOGIA: marea beheran tentakuluak ezkutatzen ditu eta biribildu egitenda; marea gora denean berriro zabaltzen du tentakuluen DESKRIBAPENA: Aktinia hau 1 cm dia- DONOSTIAKO KOSTALDEKO kkoroa. Akuarioan sartzen badugu aldi batez metroko oin itsaskorraren bidez finkatzen jarraituko du tentakuluak zabaltzen eta biltzen da substratuan. Hainbat tentakulu txikiz mareen erritmoan. Gogor oratzen dio harriari, osatutako 3 zmko koroa biribila du, eta olatuek eraman ez dezaten. Krustazeo txikia- erdian ahoa. Batzuk zuriak dira osorik eta keta arrainak jaten ditu; janaria urri denean beste batzuk kolore bikoak: hanka hori- lekuz alda daiteke elikagaien bila. laranja dute eta tentakuluak zuriak. Aktinia gorria sexu banatuak dituen espeziea Anemona batzuek, Actinothoe spyrodetak da. Espermatozooak eme helduetan sartzen bezala, itsasbeheran lehortzea saihesteko, DESKRIBAPENA: gure kostaldean aktinia dira, obuluak ernaltzen dituzte eta obulu ernal- tentakuluak ixten dituzte, eta haiek zabaltzen BIOLOGIA: itsasertzaz beheragoko substra- hauek gorriak izaten dira, baina badira laranjak duetatik aktinia gazteak sortzen dira. Hauek dituzte berriz ere mareak gora egiten duene- tu gogor edo harritsuetan itsatsita bizi da. eta berdeak ere. Oinean bentosa dute harriari amaren barruan hazten dira erabat garatuta an, uretatik elikagaia eta oxigenoa harrapa- ELIKADURA: planktoneko animaliez elika- eusteko. Ahoaren inguruan 200 bat tentakulu egon arte eta orduan kanportzen ditu amak. tzeko. Anemona hau maiz daiteke leku ospe- tzen da. dituzte sei zirkulu zentrukidetan banaturik. Base ELIKADURA: krustazeo txiki, ornogabez eta letan, itsasbeheran agerian geratzen diren HABITATA: itsasertzaz beheragoko substra- txikiaren diametroa 50 milimetro ingurukoa. arrainez elikatzen da. Tentakuluetan harra- irtenune harritsuen azpian. tu gogor edo harritsuetan itsatsita bizi da. LUZERA: 7 cm bitarteko luzera izan dezake. patu eta gero ahora eramaten ditu LUZERA: 3 cm bitarteko diametroa du. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
123 124 ZERIANTOA (Cerianthus membranaceus) HILEN ESKU GORRIA a r
(Alcynium palmatum) o l F a DESKRIBAPENA: altzionario t e
honek kolonia zuhaiskarak osatzen a n
ditu, gorriak edo laranjak, atzamar u antzeko adarrekin. Polipoak zuriak a F
dira eta zortzi tentakulu dituzte. o k
Lokatzezko substratuan, finkatu e p ITSAS ORNOGABEAK gabe dauden koloniak. Basal gunea s a s
haragizko pedunkulu forman, poli- t
porik gabe. elikatzen da. I o
LUZERA: gehienez 30-40 cm luze izan Egunean bi aldiz kolonia urez puzten da, k a i
daiteke. polipoak agerian geratzen dira eta plank- t s
BIOLOGIA: ugalketa sexualaren bidez tonetik janaria biltzeari ekiten diote o n
ugaltzen da, arrautzak errunez udaberrian HABITATA: harrietan, 10 m eta 100 m o eta udan. bitarteko sakonera duten tokietan. D Polipoek harrapatzen duten planktonaz HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
BALANOPHYLLIA REGIA
bat eginak. Gehienik 48 ten- takulu dituzten polipoak. DESKRIBAPENA: sedimentuetan hon- mugitu ezinik uzten ditu eta jarraian DONOSTIAKO KOSTALDEKO LUZERA: 20 doraturik dagoen mintzezko tutua, ura tentakuluen erdiko ahora eramaten cm. ukitzean gogortzen den muki antzeko ditu. BIOLOGIA: substantzia batez egina. Batez ere ugalketa sexualaren bidez korrontea dago- Arriskurik txikiena somatzen duenean ugaltzen da, urtarriletik uztailera bitarte- en toki ilunetan tentakuluak tutu barruan ezkutatzen an. Arrautza asko isurtzen ditu eta ure- bizi dira. ditu. Tutuaren muturrean bi tentakulu- tan arrautzetatik larba planktonikoak ELIKADURA: sorta zentrukide ditu, barrukoak mehe- sortzen dira. planktonez elika- ak eta laburrak, eta besteak kolore des- ELIKADURA: planktoneko animaliez tzen da. berdinekoak, lodiagoak eta luzeak. elikatzen da. HABITATA: arro- Guztira 200 bat dira. Beraz, inguru han- HABITATA: hondar edo lokatzezko kak eta substratu dia jorratu ahal du janaria bilatzeko. hondoetan bizi da, tutua hondarretan gogorrak, gehie- LUZERA: tutua 1 m luze izan daiteke. hondoratuta duela. Tutua 1 m luze izan nez 90 m sakon. BIOLOGIA: planktonez eta animalia daiteke. Metro gutxiko eta 40 m bitarte- DESKRIBAPENA: individuo helduetako HEDAPENA: Atlantikoa eta txikiez elikatzen da. Tentakuluetan ko sakonera duten tokietan bizi daiteke. septuak Pourtales-en planoaren arauera Mediterraneoa. dituen zelula erregarriekin pozoitu eta HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
125 126 POLIKETOAK ITSAS ZIZARE ZURIA ITSAS ZIZARE SARKORRA a
(Pomatoceros triqueter) r (Nephthys hombergii) o l
BIOLOGIA: inguruan arris- F a DESKRIBAPENA: poliketo kua somatzen duenean t e
honek buruan ez du begirik, bi tutu barruan ezkutatzen da a n
antenatxo baino; ez du beste eta sarrera operkulaz ixten u inolako luzakinik. Gorputza du. a F
sendoa eta luzea du eta eba- Uretan ugaltzen da. Arrek o k
kidura ia karratua.Gutxi gora- eta emeek espermatozoo- e p ITSAS ORNOGABEAK
behera 200 segmentu ditu eta ak eta obuluak isurtzen s a s
horietako bakoitzean parapo- dituzte. t
do bi (lokomozio-organoak). ELIKADURA: ura iragaz- I o
Kolorea larrosa eta gorriaren ten du eta elikagaiak dituz- k a ELIKADURA i arteanaldatzen da. : partikula organikoekin elika- ten partikulei eusten die. t s
LUZERA: helduek 20 cm-ko luzera izan tzen da. HABITATA: mota guztieta- o n
dezakete gehienez. HABITATA: hondo hareatsuak, marearteko ko substratu gogorren gai- o BIOLOGIA: hondarpean bizi dira. Beste aldean edo beherago. DESKRIBAPENA: zizare sedentarioak nean bizi da: hondo harritsuetan, untzien D anelido batzuk eta molusku txikiak harrapa- HEDAPENA: Atlantikoa. dira; tutu zuriska baten barruan bizi dira. kaskoetan, buien zutarrietan, dikeetako tzen dituzte elikatzeko. Tutua karekizkoa da eta goitik behera dago zumentuzko hormetan eta moluskuen substratuari atxikita. maskorretan. NEREIS KOLOREANITZA LUZERA: 2,5 cm arteko luzera. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.. (Nereis diversicolor) ITSAS ZIZARE TUBIKOLA LUZERA: 12 cm arteko luzera. (Serpula vermicularis) BIOLOGIA: hondarpean bizi da. Hainbat adar eta sarrera dituzten galeriak zulatzen DESKRIBAPENA: karekizko tutu DONOSTIAKO KOSTALDEKO ditu. Bizitza nahikoa sedentarioa egiten du baten barruan bizi den zizare eta gorputzaren aurrealdea baino ez du sedentarioa. Tutuak 7-12 zm bitar- hondarpetik ateratzen urak dakartzan ani- teko luzera du, substratuari atxikita malia eta landare hondakinak jateko. dago eta irteerako zuloaren parean Galeria barruan ere elikatu ahal da; horre- apur bat altxatzen da. Zulo horreta- tarako bere parapodoekin urari eragiten tik brankia-gandor bi irteten dira, dio, era horretan sortzen duen korronteak gorriak edo zuriak. Gandor bakoi- planktoneko organismoak galeriara ekar- tzean luma antzeko 30-40 luzakin DESKRIBAPENA: buruan lau begi ditu trapezio tzen dizkio eta hauek tuneletako hormetan itsa- ditu. eran kokatuta, lau kirru pare, etabaraila nahikoa tsita geratzen dira, hormak mukiz estalita bitaude. LUZERA: 7-12 cm arteko luzera. ELIKADURA: uretan dauden partikula orga- sendoak dituen tronpa bat. Gorputza luzea da HABITATA: hondar edo lokatzezko hondoetan BIOLOGIA: badu operkulua eta tutu barruan nikoez elikatzen da; brankia-koroak harrapa- eta 120 segmentutan banaturik dago. Kolorea edo harri artean, ur meheetan edo sakonagoe- ezkutatzen denean sarrerako zuloa operku- tzen eta iragazten ditu partikula horiek. berde-hori eta laranja-gorriskaren artekoa da. tan. Sarriago aurkitzen da estuarioetan. luaz ixten du. HABITATA: harrizko substratuen gainean Bizkarrean zehar odol-zaina den marra gorri HEDAPENA: Atlantikoa. Uda amaieran ugaltzen da. Bere garapena- bizi da. mehea du. ren aldietako batean larba igerilaria da. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
127 128 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ITSAS ORNOGABEAK 129 ELIKADURA: banatuz. ugalketaasesualaren bidez, gurasoa bitan arrautzaktutuenbarruan inkubatuz eta , ugaltzenugalketada: sexualaren bidez, BIOLOGIA: kete. artekodiametroa izan deza- LUZERA: dira.tzen batabestearekin korapila- Zizareakhazi ahala tutuak rrak. osokoak,finak hausko-eta kizkoakdira,zuriak, zilindri- zizareakdira. Tutuakkare- banatan tutu eta bizi diren DESKRIBAPENA: duenarrean tutu bizi Sabelidoenda. fami- 25mm-koluzera 5mm-koetadiametroa DESKRIBAPENA: koloniek10cm SALMAZINA (Salmacinadisteri) urte osoanurte partikulaorganikoekin elika- taldeka zizaresedentarioa. HEDAPENA: tan. gogorren tratu gainean bizi da, Tokiilune- HABITATA: da.tzen HEDAPENA: eremutan zabalak estaltzen dituelarik. HABITATA: elikatzenda. ELIKADURA: Udanugaltzen da. tutuarenbarrura biltzen da. Arriskuasumatzen duenean bere dituenorganismo txikiezelikatzeko. zabaltzenduplanktonetik biltzen zizareguztiek bezala, gandor hori BIOLOGIA: koroazuriska dalumaeta itxurakoa. ixtekooperkulurik. Brankia-adarren tutuarenbarruan dagoenean sarrera liakozizare guztiek bezala, duez AEL SABELLA SABELLA arrokeiatxikitabizi batzue-da, hondoharritsuetan edo subs- AtlantikoaMediterraneoa.eta AtlantikoaMediterraneoa.eta brankia-gandorraduten partikulaorganikoekin osoatutuaren barruan ezkutatzen du mehatxatutasentitzen denean, gandor (esatebaterako, itzalbat),detektatu eta Argi-intentsitatearenaldaketaren bat sentitzekogai diren ozelo batzukditu. BIOLOGIA: koroareneta diametroa 15cm-koa da. LUZERA: moreakhoriak.eta renildaskaketatartekoak, zuriak,ditu, Koloreaskohoriarenditu, arreetailuna- substratuansendo finkatutadago. Tutumalguaren barruan bizi Berauda. DESKRIBAPENA: batezbeste30 altuerazm-ko du, koroarenoinarrian, argia zizaresedentarioa. ITSAS MUSTUKA ITSAS (Sabella spallanzani) (Sabella HEDAPENA: neraduten lekuetan. Bermeo100eta5etab).arteko sako- m metanosougaria da(Mundaka, gogorreiatxikitabizi portuetakoda; hor- HABITATA: dituflagelo mikroskopiko batzuen bidez. atxikitageratzen dira ahoraeta zuzentzen zaizkiontzen substantziak jario likinari berekoroa zabaltzen Gaineradu. eror- ELIKADURA: ugaltzenda. zabaltzenEkainetikdu. urrira bitartean azkar.Minutu batzukpasatuta, berriro AtlantikoaMediterraneoa.eta harriariedo substratu elikatzeko,poliketo honek 130
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a EKINODERMATUAK ITSAS LUZOKERRA ITSAS LUZOKER ARREA (Holoturia forskalii) a r
(Holoturia tubulosa) o l F a t
DESKRIBAPENA: e
gorputza a
formari dagokionez aurrekoa- n u
ren dagokionez, aurrekoaren a
(Itsas luzokerra) antzekoa F o k
du. Desberdintasun nagusia e p ITSAS ORNOGABEAK kolorean datza; izan ere, s a
honako hau gris arrea da. s t
korpuskulu turriforme gutxi eta I o
txikiak. k a
LUZERA: i
tamainari dagokionez, ostera, dira poliki, itsas hondotik. t s
40 cm-koa ere izan daiteke. Udan ugaltzen da. o n
BIOLOGIA: itsas luzoker arrea ez du ELIKADURA: gai organikoak jaten ditu, o
Cuvieren tuturik. Gainerakoan, elikadura eurak iragazi ondoren. D eta ohiturak itsas luzokerrak dituenen ber- HABITATA: hondo hareatsu edo harritsue- dinak dira. tan, metro gutxi eta 100 m bitarteko sako- Itxuraz estatikoak izan arren, itsas izarrak nera duten tokietan.z HEDAPENA: bezala itsas luzokerrak herrestan ibiltzen Atlantikoa eta Mediterraneoa.
HOLOTURIA POLII
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga eta Baina hauxe da harrigarriena: gauza iza- an, hiru errenkada oin irensle zilindrikoa du; gorputz-muturretako batean ten da bere erraiak botatzeko, harraparia
DONOSTIAKO KOSTALDEKO ditu. Kolore beltza du, papila tentakulu txikiak ditu eta aho barrura bil- asetzeko asmoz. Erraiak berriro sortzen zuri distiratsu ugarirekin. tzen ahal ditu; beste muturrean uzkia du. zaizko gero. LUZERA: 20 cm artekoa da. Kolore beltza du, baina bizkarraldean papi- Hondar kopuru handiak irensten eta ira- BIOLOGIA: gai organikoak la zuriak ditu; sabelaldea,berriz, horiska gazten ditu; hondar horretatik gai organiko- jaten ditu, eurak iragazi ondo- du. ak aprobetxatzen ditu, eta gainerakoa ren. Gonadak mesenterioaren ezkerretara kanpora botztzen du berriz ere, kordoi txi- Ahoan dituen tentakuluekin bakarrik. kitan. itsas hondoko jalkinak irensten LUZERA: 25 cm luze eta diametroko 5 cm Negu aldean ugaltzen da. ditu; jalkinetatik partikula orga- artekoa izaten da. ELIKADURA: gai organikoak jaten ditu, nikoak hartzen ditu eta gaine- BIOLOGIA: ezerk enbarazu egiten dione- eurak iragazi ondoren. rakoak kanpora botatzen. an edo arriskua duela sentitzen duenean, HABITATA: hondo hareatsu edo harritsue- HABITATA: alga ugari dauden Itsas kuzokerrak zenbait kordoi zuri bota- tan. Gehienez 100 m-ko sakonera duten hondo harritsuetan. Azaleko tzen ditu uzkitik; oso ere kordoi likitsuak lekuetan. DESKRIBAPENA: ebakidura gutxi gora- uretatik hasi eta 100m sakon bitartean. dira, bi metro luze ingurukoak (Cuvierren HEDAPENA: Atlantikoa eta behera zilindrikoko gorputza du; sabelalde- HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.. tutuak dira), eta etsaiari itsasten zaizkio. Mediterraneoa.
131 132 ITSAS TRIKU ARRUNTA (Paracentrotus lividus) ITSAS TRIKU BIOLETA a r
(Sphaerechinus granularis) o l F a
DESKRIBAPENA: gorputz t e
handi eta biribileko itsas tri- a kua. Arantza sendo eta n u
laburrak ditu, 2 cm inguru- a F
koak, punta biribilekin. o k
Kolore aldakorra du, morea e ITSAS ORNOGABEAK p
edo gorriska; arantzen s a s
puntak, berriz, zuriak iza- t
ten ditu. I o
Simetria pentamerodun gor- k a i
putza. Arantza labur eta t s
motzak. Globo itxurako oskola ezten labur- bilatzen dituzte, beraz, gehiegizko argita- o n
xeagoak eta punta zuridunak. sunetik babesteko. Itsas triku arrunta beza- o Individuo albino, guztiz zuriak ere aurki la, gauez izaten da aktiboagoa. D daitezke. Urte osoan ugaltzen da. TAMAINA: 12 eta 13 cm bitarteko oskola ELIKADURA: alga finkatuak eta lantzean dauka. behin itsasoak kubetetan biltzen dituenak BIOLOGIA: erabat kamuflaturiko aleak jan ohi ditu, Ulva, Enteromorpha, aurki ditzakegu; bestelako organismo, harri Cystoseira, Codium izenekoak esaterako, DESKRIBAPENA: gorputz hemisferikoa itsasertzean bizi ohi dira, ale helduak, eta abar erabiltzen dituzte kamuflatzeko, edota muskuilu ttikiak, balanoak, zelente- duen itsas trikua; arabtza eta zorrotzak ditu, ordea, behe-itsasertzeko inguruetara bil- edo bestela plastikoak eta paperak ere bai. rak eta kopepodoak. 3 cm inguru luze, ez hurbilegi bata bestetik. tzen dira, baina harkaitzeko substratua Itsas triku hauek mota askotako materialak HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. Sabelaldean bost hortz zurik osaturiko ahoa zulatu gabe orma arrokatsuetan sakabana- du. Kolore arre morea, gorriska, zuria edo turik bizi bait dira. DONOSTIAKO KOSTALDEKO ECHINUS ESCULENTUS besdeska izaten du. Gauez izaten da aktiboagoa. Urte osoan Itsas trikuak karekizko oskola dauka, eta 20 zehar ugaltzen da. plaka-sorta izaten ditu. Plaka batzuek irte- ELIKADURA: itsas triku arruntak belar- DESKRIBAPENA: globo forma- nuneak izaten dituzte eta haietatik arantzak jale kimakariak dira, bentoseko algak ko oskola, gorriska, tuberkulu ateratzen dira; beste batzuek, berriz, poroak jaten dituztenak. Leunenetatik hasten zuriekin. izaten dituzte. Poro horien gainean itsas tri- dira, jeneralean. Enteromorpha eta TAMAINA:10 cm. kuak pintza mikroskopikoak ditu, eskuen Ulva motetako berdeekin, baina kora- HABITATA: algak ugari diren moduan erabiltzen dituen pendulu mugiga- linazeoak bezalako gogorrak ere jan hondo harritsu eta hareatsuetan, rrien gainean. ditzateke. Hori dela eta, maiz itsas tri- azaleko uretatik hasi eta 150 m TAMAINA: 5 7 cm inguruko diametroa du. kuez populatutako eremu harritsuak sakonerako uretara bitartean. BIOLOGIA: espezie honek karekizko har- aurki daitezke algarik ez dutenak. ELIKADURA: algak eta detrituak kaitza zulatzen du bere arantza eta haginak HABITATA: hondo harritsuetan, kostaldetik jaten ditu errotatuz, honela egiten duen zuloa babes- 80m-ko sakonera bitartean. Eurek eginda- HEDAPENA: Atlantikoa eta leku gisa erabiltzen duelarik. ko zuloetan aurkitzen ditugu, taldeka. Mediterraneoa. Ale gazteenak, arreska kolorekoak,erdi- HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
133 134 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ITSAS ORNOGABEAK 135 LUZERA: tzadunplaka medio-dortsala. ertzetanarantza zuriasko 1-3ditu. aran- besoditugorriaeta edo laranja Besoenda. DESKRIPZIOA: ahoraeramaten dituzilioen mugimenduen txikiezelikatzen mikroorganismookda; bideanaurkitzen dituen mikroorganismo izargorria Itsas astiro-astiro ibiltzen daeta baterakoizarrenak.itsas trikuarenak,itsas edo mugikorrak, esate Plakafinkoak izan daitezke, esatebaterako osatzenduteekinodermatuen eskeletoa. BIOLOGIA: 20radiametroacm-ko dute. erebadaude. gora-behe- Gutxi bainaseizazpieta besokoak izargorriak aurkituko ditugu, Gehinetanbesokobost itsas dira.akKilorea laranja-gorria da. muturretanetadute, meheago- besoekebakidura iazirkularra horretatikGorputz irtetendiren honenerdiko gorputza txikiada. DESKRIBAPENA: ITSASOKO IZAR GORRIA IZAR ITSASOKO diametroagehienez 50-60 karekizkoplaka artikulatuek (Echinastersepitosus) triangeluformakobost itsas izaritsas HONDARREKOIZARRA ITSAS HEDAPENA: atsuengainean. iluntzean,sarriaurkituko dugu hondo hare- izarhau Itsas egunez gutxitan ikusten da; lekuetan. HEDAPENA: direntokietan. doetanbizi gehienezda, 250sakon m HABITATA badaudeizaritsasgorri hermafroditak. ugaltzenSexuda.banatuak Haladitu. ere, sepositus E. zehar. besobitartez, azpietan dituen ildoetan (Astropectenarancianus) metro batzukmetrosakonera30eta m duten HABITATA: belakiezeta elikatzen dena. ELIKADURA: moluskuezelikatzen da. peanegoten Gauezda.hondo hardituen BIOLOGIA: da. cm-koa : harrizkosubstratua duten hon- AtlantikoaMediterraneoa.eta AtlantikoaMediterraneoa.eta udaberritikudazkenera arte hondohareatsuetan bizi da, gautaraEgunezda. hondar- moluskubriozoek ttikiez, aurrealderikatzealderik.ez edo-Beraz, uzkiabizkarraldean. izarrek duteezItsas Gehienekahoa sabelaldean duteeta irtetendiren nerbio-kordoiak.bost nerbio-eraztunako eraztuneta horretatik arren,badute nerbio-sistema: aho inguru- batekerebenetako buburik eduki ez guztiakitsasoan bizi euretarikodira, eta, filumekoakdira. Taldehonetako animalia BIOLOGIA: cm-koaizan ohi da. cm-koaizan daiteke gehienez, baina 60 orbanberde-grisaskekin. izarra 80Itsas jositarrez daude. Kolorea arrehoriska da, Gorputzabesoaketa tzak. arantza gogo- besosendo malguakditu, puntazorro-eta DESKRIBAPENA: itsas izarrakitsas ekinodermatuen itsas izaritsasarruntak bost (Marthasteriasglaciarias) ITSAS IZARRA ITSAS HEDAPENA: sakondiren lekuetan. tuengainean bizi gehienezda, 180 m HABITATA: da. izarra azarotikItsas otsailera ugaltzenarte dutzenharrapakina bildu liseritzeko.eta Behinireki ondoren bere urdaila kanpora- gauzako da. indarrazharrapakinen gorputzak irekitze- bibalbiozetaoz elikatzen Bereda.besoen izarrakrustaze- trikuz, itsasdetrituz,Itsas baieta tik barrutik ere. dialberdinetan banatuta dago bai kanpo- Haudute. haienda, egitura atalbosterra- Ekinodermatueksimetria pentaerradiala zeinnorabidetan mugitzen dira. itsas izarraitsas harrizko substra- AtlantikoaMediterraneoa.eta 136
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a ITSAS IZARRA
AMPHIPHOLIS LONGICAUDA a r
(Asterina gibbosa) o l
LUZERA: 10 cm. F a
DESKRIBAPENA: gorputz BIOLOGIA: kosmopolita, hermafro- t e
zabala eta bost beso labur dita eta umegilea da, eta gehienetan a dituen izar txikia, arantza finez zuriska izan ohi da. Ekinodermo n u
estaila. Kolorea aldakorra da, gehienak, simetria pentagonalekoak a F
gris horiska, gorriska edo ber- izanik ere, larbatan aldebiko sime- o k
deska. triadunak eta biziera planktonikoko- e p s ITSAS ORNOGABEAK LUZERA: gehienez 5 cm-ko ak izaten dira, eta gainera arantza a s
diametroa izan dezake. luzeak izaten dituzte flotagarritasuna t
BIOLOGIA: espezie hermafro- errazteko eta harrapakariengandik I o
dita da eta ernalketa gorputzetik babesteko. k a
DESKRIBAPENA ELIKADURA: i kanpo egiten du. : disko borobila eta ofiuren elikagaiak besoetan t s
Espezie honetako animaliak, ezkataduna; kolorea: grisaxka edo zurixka; dituzten arantzak erabililz harrapatzen o n
gazteak direnean, arrak dira eta gero eme blokeen azpian bizi ohi den itsasizar ttiki bat txikiak. Beso luze samarrak eta azpialde dituzten kiziak dira; bestela hondoko o bihurtzen dira. da molusku ttikiez, briozoek eta belakiez eli- estukoak; azpialdean ez da podiorik ageri. molusku ttikiak, lamelibrankioak gehien D Asterina gibbosa da sexuz alda daitezkeen katzen dena. Suge baten buztana diruditen bost beso batez, jaten dituzte. itsas izar hermafrodita bakanetako bat. HABITATA: hondo harritsuetan bizi da, luze eta oso malgu dituzte (hemenditik HABITATA: itsarertzeko hondo arrokatsue- Moluskuz, ofiuraz eta belakiz elikatzen dira. gehienez 100 m-tik gorako sakonera duten datorkio bere zientzi-izena: Ophis=suge, tan bizi ohi da, ELIKADURA: Asterina gibbosa delakoa lekuetan. eta Ura= buztana, grekeraz). HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. itsasertzeko inguru babestuetako harri eta HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. OPHIOTHRIX FRAGILIS OFIURA BELTZA (Oficomia nigra) DESKRIBAPENA: beso luze
DONOSTIAKO KOSTALDEKO samarrak eta azpialde estukoak; eta barneko ezkata tentakularrak berdinak. azpialdean ez da podiorik ageri. LUZERA: gehienez 5-7 cm-ko luzera izan Disko eta beso eztendunak; kolo- dezake. rea: berdea edo urdinxka. Aho BIOLOGIA: hondora jalkitzen diren subs- papilarik gabe. tantziez elikatzen da. Ofiuraren etsai nagu- LUZERA: 12-15 cm. siak, gazteak direnean, itsas izarrak eta BIOLOGIA: ekinodermo gehie- arrainak dira. Besoak erraz apurten zaizke nak, simetria pentagonalekoak baina berriro sortu zaizkie baina beriro sortu izanik ere, larbatan aldebiko DESKRIBAPENA: gorputza pentagono ahal dituzte. simetriadunak eta biziera plank- antzekoa da eta gehienez 2-3 zm-ko diame- HABITATA: ofiura beltza algaz estalitako tonikokoak izaten dira, eta gainera arantza Ophiothrix fragilis deitu espeziea, besoak troa izan dezake. hondo harritsu eta hareatsuetan bizi da, azala luzeak izaten dituzte flotagarritasuna erraz- arantzez beteta dituena; hauskorrak dira Beratikbost beso muturzorrotz irteten dira. eta 400 m-ko sakonera bitartean. teko eta harrapakariengandik babesteko. oso, eta koloreen aldetik oso ezberdinak Gaineko aldea bikor txikiz estalita dago. Egun lainotsuetan eta ilunabarrean ofiu- HABITATA: erdi eta behe itsasertz ingu- izan daitezke. Kolorea beltz arreska da. Aho papilakin. Kanpo rak beren zuloetatik irteten dira. ruetan, harrien azpian, naharo aurkitzen da HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa.
137 138 OFIURA ARRUNTA KRINOIDEOAK (Ophioderma longicaudum) KRINOIDEOAK a
(Komatulak) r o l F a t e
rinoideoek a n
lore baten u
K a irudiko taxukerafi- F
na daukate. o k
Espezie abisal e p ITSAS ORNOGABEAK batzu txorten s a s
baten bidez hon- t
doei loturik bizi I o
dira. Aintzineneko k a i
garaietan itsasoe- t s
tan bizi izan ziren o n
bizidun talde jori o baten azken D aleak dira; jalkin- hondarrezko har- kaitzak ere osatu zituzten bere kan- poeskeletoaren
ANTEON BIFIDA DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: gorputz pentagonala, BIOLOGIA: arrunta da gure kostaldean, DESKRIBAPENA: espezie hau oso ikus- diametroa 3 cm ingurukoa; gorputzetik baina batzuetan ez da erraz ikusten, oso garria da, bai kolore, bai itxura lumakara- bost beso zilindriko irteten zaizkio, mehe- ezkutuan egoten delako. Harrapari akti- dun hamar besoen bitartez mugitzen dire- ak, punta zorrotzekoak eta oso mugiko- boa da, eta detrituak ere jaten ditu. nean duten dotoretasuna dela eta. rrak; besoak 15 zm luze ere izan daitez- Udaberrian eta udan ugaltzen da. Ongi garatutako luzapen lateralak dituzten ke. Bai gorputzak, bai besoek, arantza HABITATA: kostaldean, algak eta honda- besoak. Itxura lumarra hartzen du. Kaliz txiki-txikiak dituzte. Gaineko aldea beltz rra dituzten harkaitzarteetan, batez ere koniko samarrean egiten dute bat. arrea du, baina besoek kolore argiagoko harrien azpian eta harrietako zuloen TAMAINA: 15 cm. uztaiak izan dizakete; sabelaldea grisa baruan; izan ere, fotofobikoa da (argitik ELIKADURA: planktonez elikatzen da. edo horia izaten du. Bikorrez estalitako ihes egiten du). Metro bat eta 70 m bitar- HABITATA: arrokak eta substratu gogo- diskoa. teko sakonera duten lekuetan. rrak, gehienez 15-35 m sakon. LUZERA: gehienez 15 cm-ko luzera izan HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. dezake.
139 140 M O L U S K U A K a
TXITOIA r
POLIPLAKOFOROAK o (Chiton olivaceus) l F
LEPIDOPLEURUS CAJETANUS a t e a
DESKRIBAPENA: plaka zefaliko n u
eta kaudalak, oso markatutako a
7tik 10ra bitarteko kosta kantzen- F o
trikorekin. k e MOLUSKUAK
TAMAINA: 5 zentimetro artekoa. p s
BIOLOGIA: a
ugalketari dagokionez, s kitoiek sexu bereiziak dituzte, gona- t I
dek bat egiten dute, haundia, baka- o k a
rra eta barrunbe palialean aurkituz, i t
gonoporoen bidez irekitzen diren s o
ganodutu pare bat dutelarik. n o
Sexu-heldutasuna, hazketaren bukaeran rik. Badago, beraz, beste animaliengan D erdiesten dute, lehenengo, bigarren edo gisara, askapen hau estimulatzen duen hirugarren urtean eman daitekeelarik . substantzi bat eta esperman aurkitzen Ugalketa garaiak, orohar, udaberritik uda- dena. Arrautzeak bakan-bakan edo gelati- rarte irauten du. Espermatozoideak barrun- nazko substantzi batez elkarrerantsirik, be palialean askatzen dira, emeek, beren lerro edo espiretan erruten dira. arrautzeak ordurarte askatzen ez dituztela- HEDAPENA: Atlantikoa.
CALLOCHITON LAEVIS DESKRIBAPENA:
DONOSTIAKO KOSTALDEKO perinoto izeneko ilunak tartekatzen dituen zerrenda bat gihar-eraztun baten maneiatzen ere badu. interstizio plaketan 6 hortz era- dituen zortzi plakaz estalita dauka TAMAINA: 4 zentrimetro artekoa. kusten titu. gorputza. Estalkiaren azpian zenbait BIOLOGIA: egunean zehar geldirik ego- TAMAINA: 3 zentimetro artekoa espikula agertzen dira. Normalean ten da txitoia. Iluntzen duenean poliki- BIOLOGIA: ugalketari dagokio- kristal ñimiñoak edota eskeleto zatiak poliki mugitzen da janari bila-batik bat, nez, kitoiek sexu bereiziak dituzte, izan ohi dira. landarean jaten ditu-, eta aurkarietatik gonadek bat egiten dute, haundia, Ondo garatutako oina du. Bere orga- defenditzeko bere zortzi zatiko masko- bakarra eta barrunbe palialean aur- noek ez dute bihurdurarik jasaten eta rrean kiribiltzen da, armadilo batek egin- kituz, gonoporoen bidez irekitzen tutu zuzen baten formakoa du hestea. go zukeen bezala, bistan zati zaurgarri- diren ganodutu pare bat dutelarik. Faringearen barruan erradula izeneko rik utzi gabe. DESKRIBAPENA: gerrikoaren gainalde- ELIKADURA: algak jaten ditu batik bat. organua du. Kurrika formako hortzak ELIKADURA: algak jaten ditu batik bat. ko ezkataz, zabalago baino luzeagoak, HABITATA: alga asko duten hondo arri- dituen mihin zimurdun halako bat da, HABITATA: alga asko duten hondo arri- tinkokii ordenatuak. Orratz-formako aran- katsuetan bizi ohi da, itsasertzaren eta 60 eta horrekin karraskatu eta masteka- katsuetan bizi ohi da, itsasertzaren eta tza luze eta uztaituak erakusten ditu, oso metroko sakoneraren artean. tzen dituzte bizi diren harrien gaineko 60 metroko sakoneraren artean. hauskorrak eta gerrikoaren bazterra ongi BANAKETA: Atlantikoa eta landarean. BANAKETA: Atlantikoa eta gailentzen dutenak. Tarteko kuskuek Mediterraneoa. Oliba-kolorea da, eta marra argi eta Mediterraneoa.
143 144 GASTEROPODOAK a
LAPA LAKARRA r
PATELLA LUSITANICA o (Patella aspera) l F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: bere maskorrak bait da) daude. DESKRIBAPENA: kanpoko maskorra sakonera handiagoan bizi orduan eta txi- halako puntu beltz batzuk ditu arraia TAMAINA: 4-6 cm. grisera egiten duen zuri kolorekoa du, eta kiagoa da maskorraren altuera, eta ahu- erradialen gainean lerrokaturik, kono HABITATA: Patella lusitanica erdi-itsas- marra horixka-zurixkak ere baditu. lagoa kono-forma. Agian, sakoneko ure- itxurakoa da eta erradio gisa baztererai- bazterreko alderdietan bizi ohi da, eta Barrualdea irisatua du. Sahiets erradialak tan ez dute ezinbestekoa forma hori ola- no luzatzen diren zerrenda lodi beltz goi-itsasbazterrean ere aurki daiteke ur ez ditu oso markatuak baina bai, ordea, tuei indarrari aurre egiteko eta ur kantita- batzu ditu barnetik Barnearen erdigu- hautsietako inguruetan. hazkunde zerrendak. Hortaz, nahiko te handiak biltzeko. Era berean, gero eta nea argiagoa du. Euskal Herriko ekialdeko itsasaldean lakarra da, eta hortik datorkio izena. alga handiagoak egon, orduan eta lapa Maskorra oso berezia du, baina ale (Jaizkibelen) bizi den populazioak ondo- Laranja kolorekoa du oineko gihar-masa, gutxiago. helduek (Eako gehienek, adibidez) ko balioa du bataz beste: erradularen eta krema kolorekoak dira berriz mantua- ELIKADURA: landareak jaten dituzte puntu beltzen ezaugarria ia galdua luzeera/maskorraren luzeera=4,3; sei ren ertzetan dituen garroak. batik-bat. dute maskorraren kanpoaldea higaturik baino handiagoa izan dezaketenak ere TAMAINA: 5 zentimetro artekoa, baina 7 HABITATA: erdi itsasertzeko beheko dutelako. Hortaz, espezie bizia ezagu- badaude. zentrimetrora ere hel daiteke. aldean eta beheitsasaldean bizi da tzeko gelditzen zaizkigun tasunen arte- HEDAPENA: hegoalderako joera duen BIOLOGIA: hermafrodita da. Arrautzek, eta ezin du lehorketa luzerik jasan. an bere oin zurixka, mantuan zuriz pig- espezie hau oso ugaria da ernalduak izan ondoren, planktonarekin BANAKETA: Atlantikoa. Espezie hau mentaturik dituzten garroak, eta oina- Mediterraneo aldean; bere iparreko hel- bat egiten dute eta, zabaldu ostean, fito- oso zabalduta dago Noruegatik hasi- ren behealdeko giharreen lodia (aurre- muga Frantziako Hegoaldean dago, planktonez elikatzen dira larbak hondora ta marokkoraino (Mediterraneoan ere nean aipatu espezieena baino lodiagoa Cap Breton-en hain zuzen. jaitsi aurretik. Bitxia bada ere, gero eta bai).
145 146 LAPA ARRUNTA a
(Patella vulgata) r o l F a t e a n u MOLUSKUAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: olatuetatik babes- handiak, 42ºC-etaraino hain zuzen. den (berdintsua izaten da toki gehiene- eta bokaleetako kanpo-mugetan ager- ten duen kono itxurako maskorra da Erdi-itsasbazterreko alderdietan bizi tan, izan ere). tzen da soilik. bere ezaugarri nabarmenena. direnak 25ºC baino gehiagoko tenpera- ELIKADURA: algak eta landareak BANAKETA: espezie atlantiko hau Maskorraren kanpoko aldean kolore turak zenbait hilabetez pairatzeko gai jaten dituzte batik bat. Noruegatik Portugaleko hegoaldera ugari izan ditzake, grisera egiten duen dira, eta 13-15ºC bitartekoak behe- HABITATA: goi-itsasbazterretik behe-itsa- bitartean bizi da, iparralderako joera zurixkatik marroira bitartekoak, eta itsasertzeko mailan bizi direnak. bazter mailaraino aurki daiteke, toki bakoi- badu ere. oso ezaugarri homojeneoak "sahiets" erradialak ditu, sendo eta irre- Patella vulgata-k inguru-baldintza tzeko dentsitatea oso ezberdina izanik . ditu, inguru hotzetan bereziki gularrak ahulagoekin txandakatuz. hauei egokitu beharko du, ziur aski, Gure itsasbazterrean gainazal leunetan (Frantziako Bretainian eta Galiziako Barrualdean zurixka eta dirdiratsua da; bere metabolismoa, itsasaldi-artearen agertzen da maizago eta batez ere itsasbazterrean), euskal kostaldean ez oso irisatua, ordea. Patelidoen fami- barruan non dagoen. estuarioen inguruetan, non espezie ordea aldakortasun gehiago dauka liako gainerako espezieen modura, ez Beste espezieekiko lehiatasuna eta nagusia izateraino hel daitekeen. maskorraren koloreari eta animalia du operkulurik, eta bere arnas-organo- lehorketa dira Patella vulgata-ren Ezaugarri hau iparralderako joera biziaren barneko eta oinaren kolorape- ek zakatz-lerro halako bat osatzen dute populazioak dituen faktore mugatzaile- duten espezieen artean (pelvetia cana- nari gagozkielarik. mantuaren ertzean. ak. Bestalde, uraren hotz-beroak hil- liculata, Fucus vesiculosus, etabarren EUSKAL HERRIAKO KOSTALDEAN TAMAINA: bost zentimetro artekoa. kuntza handiagoa edo txikiagoa gora artean, alegia) ohizkoa den arren, DUEN BANAKETA: Euskal herriako BIOLOGIA: ale helduek ederki jasan beherak izaten direlarik zein urtetan Patella vulgata delakoa alga hauek kostalde osoko marearteko zerrenda ditzakete lehorketa eta tenperatura den, ez ordea zein geografi aldetan baino zorrotzagoa izaki, eta estuario arrokatsua.
147 148 DONOSTIAKO KOSTALDEKO MOLUSKUAK 149 horretanduen nakar ugariaren ondorioz. Barrualdea,berriz,oso irisatua dagune lakelkarrengandik nahiko aparte ditu. izandaitekeena, tolestaduraeta erradia- nabar-gorrixkailunagoadu, edo argiagoa Maskorrarenkanpoko aldeak kolore berdekoloreko oin gihartsuari esker. kulurikgogoreta itsastenzaie arrokei garrotxikibatzukirteten dudira. oper-Ez zentzumen-funtzioakertzetik dituzten barrenazirkulatzen duMantuarenurak. serieko luzetarakoa horietanetadu, atzekohurbil,ertzetik zazpi zulok osaturi- bereiztenduhoriengandik. irtenean, Zati bainabere garapen kiribil nabarmenak bibalbioendu,tua maskorraren antzekoa, DESKRIBAPENA: maskorbiribil-obala- ITSAS BELARRIA ITSAS (Haliotis tuberculata) (Haliotis TAMAINA: uztendira. inguruetanhartutako belarriitsas helduak hautatzentuak dira- leku horretan aurretik gogortuek jotzen dituztenez leku babes- Lekuahautatu ondoren -normaleak ola- Espeziehorien azkuntza osoerraza da. espezieakerabiltzen dira horretarako. izanmetro ditzaketen Haliotis discus daitekeenHaliotis maxima 20etazentri- handikoakdirenez, 25zentimetrora hel ereustiatzen Normalean,da. tamaina kontsumorakoerabiltzen danakarraeta belarrihaztegiak daude. Bereharagia BatuetanJaponian,eta esaterako- itsas Hainzuzen herrialdeere, askotan-Estatu Nakarhori osoerabilia dabitxigintzan. 8-9zentimetro bitartekoa, da, zonada, infralitoraletik 25metroko HABITATA: dituenespezie begetarianoa da. ELIKADURA: gutxitanmugitzen dira lekutik. hauibilbideda, txikiakegiten dituzteeta zeinhelduan nahiko sedentarioak dira; hangoharrietan Gazteakitsasteko. azkeneaneta hondora jaisten dira, desberdinakigarotzen dituztelarbek, Arrautzakzabaltzen direnean, estadio dira,tzenplanktonarekin eginik.bat horieketadituzte,ten azaleraino igo- Emeekmilio erdi-bi miloi arrautza erru- BIOLOGIA: batzuetan. nahiz10etazentimetrora heldu hondoarrokatsuetan bizi udaberrianugaltzen da. batikalgakbat jaten azpiangeratzen dira. egitenduenean, urakestalitako arroken dartzetatikurrun.mareakMaiz, behera zailekoleku arrokatsuetan daude, hon- Populazioaskotatik. nagusiak sarbide gertutadago jada kostaldeko leku denez,gero urriagoaeta desa-etada, anugariagoa zenbaina, askoustiatzen taldekozona infralitoralak. Garaibate- DUENBANAKETA HERRIKOKOSTALDEAN EUSKAL neoanereaurki daiteke. KanaletikSenegaleraino. Mediterra- BANAKETA: itsas-animalizestalita egon ohi dira. algazkarekizkoeta eskeletoa duten sakoneraduten uretaraino. Batzuetak Atlantikoa,Mantxako : Euskal Heriko: kos- 150
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO MOLUSKUAK 151 dena. Alderraiibili ohi janarietada, bila espezieprimitiboa udanda, ugaltzen BIOLOGIA: izaterahel daiteke. TAMAINA: iluna,eta gorriska, berdea urdinska.eta Koloreaskoizan ditzake:marroi argia laduena. marraskilosendoa, 9-11 bueltako kiribi- Puntazorrotzeko konoaren itxurako duenoperkulu korneoa du. duenean,maskorraren sarrera ixten Bereburua mehatxupean sentitzen edoardo-kolorekoak ditu. horixkabaten gainean, orban arrosak nagusiamaskorkoniko polita Hondoda. DESKRIBAPENA: maskorrazentimetrokoa2,5 gastropodoenklaseko bereezaugarri (Calliostoma zizyphinus) (Calliostoma TRONPA HABITATA: polipoakjaten ditu. Meditarraneoa. BANAKETA: gogokourautsiak. espezieBeste batzukbezala,ez dituez 90sakonmetrotik diren uretaraino. arrokatsuetanbizi zonada, infralitorale- ELIKADURA: geroeta hondora joaten dira. Larbokaldi batezplanktonean bizi dira Arrautzetatiklarba txikiaksortzen dira. Ugalketasexualaren bidez ugaltzen da. dakinorganikoak) jaten du. Algakdetrituaketa (hondoratutako hon- zehar. mugitzendahondo arrokatsuetan algazestalitako hondo algakhidroideoeneta Atlantikoaeta nez, tamainanez, bateko aleak osourriak dira, mareartekohondoak. Jatekobiltzen dire- Herrikokostaldeko KETA: ANDUEN BANA- KOSTALDE-KO HERRI- EUSKAL Meditarraneoa. Atlantikoaeta BANAKETA: edosakonagoetan. mehekour tokietan harrida, azpietan, harritsuetanbizi HABITATA: dira. gaztebihurtzen Bertanmarraskilo dira.ten gerohondora joa- neanbizi dira eta aldibatezplankto- dira.tzenLarbok larbatxikiaksor- Arrautzetatikda. renbidez ugaltzen Ugalketasexuala- jatendu. kinorganikoak) doratutakohonda- detrituaketa (hon- BIOLOGIA: LUZERA: maskorra. duna.7-9biradun duna;punta-mutur ebakieta ekilatero- maskorkonikoa DESKRIBAPENA: 3 cm. 3 Euskal hondo algak ALOTM GRANULATUM CALLIOSTOMA tan diratan soilik ugariak. sarbideeta zaileko endaietan labarre-eta 152
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a
MAGURIO NANOA NAKAR KARRAKELA r o l (Littorina neritoides) (Gibbula cinerea) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: azalera lisoko mas- gainerako magurioek egiten duten DESKRIBAPENA: maskor koniko-biribil- BANAKETA: Atlantikoa eta kor ñimiño puntazorrotza da bere ezau- bezala, eta barrenean gordetzen dituz- dua du, zazpi espira eta zilbor txiki bat Mediterraneoa. garri nagusia, belzkara edo beltz- te, bota gabe, itsasoa emea dagoen dituena. Ahoa -maskorraren sarrera, ale- EUSKAL HERRIAKO KOSTALDEAN urdinxka. lekura heldu arte. Hain zuzen ere, hori gia- operkulu korneo baten estaltzen du. DUEN BANAKETA: Euskal Herriako kos- TAMAINA: 0,5 zentimetro gehienez ere. marea biziak daudenean gertatzen da, Bere izena (cinerea) maskorraren kolore talde osoko marearteko hondo arroka- BIOLOGIA: karrakela ñimiño honen eta orduan botatzen ditu arrautzak ure- grisaskari zor dio. Hala ere, nabarmena- tsuak. Espezie oso ugaria da. Hala eta zakatzak oso txikiak direnez, nekez har- tara. Gainerako espezieek bezala, goak edo ahulagoak izan daitezkeen guztiz ere, jateko asko biltzen denez jende tzen du arnasa urpean. Hori dela eta, arrutzak, bosna, kapsula batzuetan zerrenda gorrixkak ere baditu. asko hurbiltzen den senaia arrokatsuetan ezin du denbora asko igaro urpean. egotean dira gordeta. Ohitura hori dela TAMAINA: 1, 5 zentimetroko altuera. gero eta urriagoa da. Zakatz-arnasketa eskasa odol-hodiek eta, bi astez behin askatzen ditu arrau- BIOLOGIA: sexualki ugaltzen da. Emeek konpentsatzen dute, horiei esker uretatik tzak. milaka erruten dituzten arrautza ernal- kanpo arnasa hartzea ahalbidetzen dion ELIKADURA: batik bat algak. duak zabaltzen direnean, hondora heldu- birika halako bat du-eta. Horren ondo- HABITATA: itsasertzeko goiko aldee- takoak karrakela gazte bilakatzen diren rioz, itsasertzeko goiko aldeetan eta tan bizi da, maiz ur gabezia aurre egi- larba pelagikoak irteten dira. zipriztin-guneetan bizi da. teko gai ere badiren kolonia zabaletan. ELIKADURA: algak jaten ditu nagusiki. Emeek, harrek ernaldu ondoren, ez BANAKETA: Atlantikoa eta HABITATA: kolonia handitan bizi da, dituzte arrautzak berehala botatzen Meditarraneoa. zona infralitoraleak, alga eta harri artean.
153 154 a
ZIBA BERDESKA r MONODONTA LINEATA o l (Gibbula pennanti) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: oskoldunal biribilka- koan, hondora jaisten dira larbak. DONOSTIAKO KOSTALDEKO tua; animalia maskorreko irekiduratik ELIKADURA: algak eta hidroidoen ateratzen da.. Ertzeko irekidura luzatua polipoak jaten ditu. eta du koskarik, ildorik edo sifoirik (ire- HABITATA: algaz estalitako hondo kidura itxia). Irekidura hagin koniko arrokatsuetan bizi da, zona infralitorale- nabarmena dute. tik 40 metro sakon diren uretaraino. Maskor tinko eta lodia, idekiera borobil- BANAKETA: Atlantikoa eta DESKRIBAPENA: kiribil konikoa duen beste marraskilo batzuek bezala, kuadrangularra. Kolore grisa edo zuris- Mediterraneoa. marraskiloa. Kiribila ez da oso altua eta zibak itsasbeherako “lehorraldiak” ta, zig-zag-ean marra beltz fin azken buelta oso lodia du. Maskorrak jasan ditzake, maskorraren ahoa ada- askorekin, batzutan moztuak eta ahoa biribila eta handia du, eta azpial- rizko operkuluaz hermetikoki ixten norabide makurreranzkoan, oina- dea nahikoa zapala. duelako, barruan ur apur bat atxikitzen rrain, zutabetxoaren inguruan Kolorazioa berdeska da, ardo koloreko duela. espazio xuri haundi bat dago. guneak dituela. Algaz eta landare-detrituz alikatzen da. TAMAINA: maskorra 2,5 zentime- Zibor itxia edo abantxu itxia duen mas- Sexuak banatuta daude. trokoa izatera hel daiteke. korra. HABITATA: hondo harritsuak. BIOLOGIA: arrautza bidez ugal- LUZERA: tamaina batez beste 1,8 cm- Marearteko aldea eta 10 m-ko sakone- tzen dira. Arrautzak zein larba koa da. ra duen aldea bitartean bizi da. irten berriak planktonarekin BIOLOGIA: marearteko eremuko BANAKETA: Atlantikoa. nahasten dira. Garapena osatuta-
155 156 a
ZIBA ZIMURTSUA r o
LITTORINA SAXATILIS l (Astraea rugosa) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: maskorra handia- Algak erradularein arraspatzen ditu DESKRIBAPENA: tronpa-formako mas- arrokatsuetan bizi da, zona infralitoraletik goa da luzera zabalera baino. Txikia, eta, listuarekin lubrikatuz, sabeleraino kor lodi eta astuna du, ertz handiko zazpi 50 metro sakon diren uretaraino, algaz kolore oso iluna, arrea edo morea; eramaten ditu. espira dituena. Maskorra oso zimurtsu eta harriz beteriko hondoetan. marearteko zipriztinen mailaraino eta HABITATA: algaz estalitako hondo arro- bilakatzen duten egitura begitsu eta aran- BANAKETA: Atlantikoa, Bizkaiko gainekoraino. katsuetan bizi da, zona infralitoraletik 10- tzatsua du. Golkoraino, eta Mediterraneoa. Ildaskak maskorraren gainean, gandor 12 metro sakon diren uretaraino. Gorri-arreska du kolorea, nahiz eta zen- EUSKAL HERRIAKO KOSTALDEAN zentrala, area obertitu txikiko idekiera. BANAKETA: Atlantikoa eta bait zati -hala nola zutabetxoaren amaie- DUEN BANAKETA: Euskal Herriako Kolore aldakora, xaspeatua askotan. Mediterraneoa. ra eta ahoraren ertza- laranja kolorekoak kostaldeko hondo arrokatsuak. TAMAINA: maskorra 1 zentimetrokoa izan. Ahoa laranja-koloreko karekizko izatera hel daiteke. operkulu baten babesten du, eta horrek BIOLOGIA: arrautza bidez ugaltzen hazkunde zerrenda kiribilak oso ondo dira. Arrautzak zein larba irten berriak markatuta agertzen dira. planktonarekin nahasten dira. TAMAINA: maskorra 5-6 zentimetro Garapena osatutakoan, hondora jais- bitartekoa da. ten dira larbak. BIOLOGIA: uda partean ugaltzen da. ELIKADURA: batik bat alga jaten ELIKADURA: algak jaten ditu batik bat. dituen espezie begetarianoa da. HABITATA: alga ugari dituzten hondo
157 158 a
TURRITELA ZERITIO ARRUNTA r o l (Turritela comunis) (Cerithium vulgatum) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: punta oso zorrotza dira harik eta larbak, euren garapena DESKRIBAPENA: gorputz txiki bat tutako oso eskultura aldagarria. Kolore eta elkarrengandik oso hurbil dauden burutu ostean, hondora jaisten diren gogorarazten duen maskor garatxotsua marroia orban argirekin. espira gorrixka edo zurixka-horrixkak arte. du, turritelen maskorarren antzekoa, TAMAINA: 5 zentimetro artekoa. ditu turritelaren maskor lirainak. ELIKADURA: batik bat algak eta itsas- baino zertxobait zabalagoa. BIOLOGIA: arrautza bidez ugaltzen dira. maskor liraina du hondoa estaltzen duten substantzia Begitsuak dira maskorreko espiralak, eta Arrautzak zein larba irten berriak plankto- Nahiko txikia da aho biribila, ertzetan organikoak jaten ditu. ondo markatuta ageri dira suturak. Ahoa narekin nahasten dira. Garapena osatu- lihazki halako batzuk dituen operkulu HABITATA: hondo hareatsu-lohitsu- obalatua eta nahiko handia du, sifoi- takoan, hondora jaisten dira larbak. batek babestua. arrokatsuetan erdi lurperatuta bizi ohi kanal txiki bat ere baduena. Ertzak Oina ez du oso garatua, eta ondo da, hondo horietan ugaria baita detri- ondulatuak dira eta operkulu korneo bereizita dago burua. tua, ertzetik 80 metro sakon diren ure- batek babesten du. Ildaska finez tartekatutako 5etik 8ra taraino. Maiz moluskua kanpora botatzen duten bitarteko gandor espiraledun masko- BANAKETA: Atlantikoa eta edota maskorra hutsik aurkitzen duten rra, oso haundia. Mediterraneoa. ermitauak sartzen dira moluskuaren Kolore marroi horiska. EUSKAL HERRIAKO KOSTALDEAN maskorrean. TAMAINA: 5 zentimetro. DUEN BANAKETA: Euskal Herriako Joskura sakoneko maskorra, kanpo BIOLOGIA: arrautza bidez ugaltzen kostalde osoko marearteko ondoko ezpaina hortz korapilotsu lerrokada da. Arrautzak plankonarekin nahasten hareatsu-arrokatsuetan. batekin, tuberkulozko bi lerrokada era-
159 160 a
ESKALARIA PORTZELANATXOA r o l (Scalaria communis) (Trivia monacha) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA?: punta fin eta zorro- HABITATA: 5-15 metro sakon diren ure- DESKRIBAPENA: maskor ñimiñoa Arrautzak uraren azalera igo eta tza duen maskor liraina du, turritelaren tako hondo hareatsu-lohitsuak. du, esferikoa eta zertxobait ponpa- planktonarekin nahasten dira, harik maskorraren antzekoa. Oso berezkoak BANAKETA: Atlantikoa eta tua, kafe-ale baten tamainakoa. eta larbak arrautzatik irten, garapena dituen banda batzuk osatuk elkartzen dira Meditarraneoa. Maskorrak, azalean, hogei bat osatu eta hondora jaisten diren arte. ondo ordenatutako gandorrak. Ez du zil- EUSKAL HERRIKO KOSTALDEAN sahiets fin ditu, eta horiek hortz ELIKADURA: erradula erabilita zula- borrik, eta operkulu korneo batek estal- DUEN BANAKETA: Euskal Herriko kos- mehar bilakatzen dira ahoaren ertze- tzen dituen aszidia eta tunikadoz eli- tzen dio aho biribila. Zurixka-arrea edo talde osoko hondo hareatsuak. an. Molusku honen espora oso katzen da. gorrixka-area –batez ere ertzetan– motza da. HABITATA: detritu ugariko hondo da maskorra. Arrosara egiten duen zurixka-kolore- arrokatsuetan bizi da, zona infralito- TAMAINA: 3-4 zentimetro bitarte- koa da kanpoaldean, eta zurixka ralean. koa. barrualdean. Oin luze eta meharra BANAKETA: Atlantikoa eta BIOLOGIA: espezie hermafrodita du, eta mantuan bi luzapen antzema- Meditarraneoa. proteandrikoa da. Hau da, espezi- ten dira. Luzapen horiek ahotik irten EUSKAL HERRIAKO KOSTALDEAN men guztiak arrak dira lehenik eta eta erabat estal dezakete maskorra. DUEN BANAKETA: Euskal Herriako hazi ahala eme bilakatzen dira. TAMAINA: 1, 5 zentimetro. kostalde osoan. Espezie urria da eta, ELIKADURA: algak eta detritu orga- BIOLOGIA: emeek uretara botatzen oso txikia denez, antzematen ere nikoak. dituzten arrautza bidez ugaltzen dira. zaila da.
161 162 BITXILOREA a BITTIUM RETICULATUM r o
(Nassarius incrassatus) l F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: bitxilore erretikulatua- korra erradulaz zulatzen dute. ren oso antzekoa da, baina txikiagoa. HABITATA: harrien artean eta zartadure- Bitxilorearen maskor konikoak laburra du tan bizi dira, baita hondo areatsu-lohitsue- sifoiaren kanala. Ahoa obalatua du, eta tan lurperatuta ere, itsasertzetik 15 metro ahoaren kanpoko aldean ezpain lodi bat sakon diren uretaraino. DONOSTIAKO KOSTALDEKO du, zerrenda ilunagoak dituen arre kolore- BANAKETA: Atlantikoa (Mantxako Kanala DESKRIBAPENA: mazkorra handia- ELIKADURA: batik bat algak eta koa, nahiz eta kanpoko ezpaina zurixka eta Ipar Itsasoa arte) eta Mediterraneoa. goa da luzera zabalera baino. Txikia, itsas-hondoa estaltzen duten substan- izan. Ondo definitutako zazpi bira konbexu EUSKAL HERRIAKO KOSTALDEAN luzea eta estua; sare antzeko irudia tzia organikoak jaten ditu. ditu, lerroak eta sahietsak dituztenak. DUEN BANAKETA: Oso ugaria da Euskal du. 4 kordoi espiraleko maskorra eta BANAKETA: Atlantikoa eta TAMAINA: gehienez ere 1,5 zentimetro Herriako kostalde osoko itsasertzean. 12 kosta longitudinalen inguruan, zei- Mediterraneoa. artekoa. nak, tuberkulatu itxura ematen BIOLOGIA: emeek azalera igo eta dioten, zainarroren bat, gaztai- planktonarekin nahasten diren milaka netik marroira bitarteko kolo- arrautza erruten dituzte. Larbak ere rea. planktonarekin bat eginik egoten dira TAMAINA: maskorra 0,8 zenti- eta handitzen ari diren bitartean fito- metrokoa izatera hel daiteke. planktona jaten dute. Larba-aldiari BIOLOGIA: arrautza bidez dagokion garapena burutzen dutenean ugaltzen da. Arrautzak planko- algaz estalitako hondo arrokatsuetara narekin nahasten dira harik eta jaisten dira. larbak, euren garapena burutu ELIKADURA: nagusiki sarraskia ostean, hondora jaisten diren (arrain eta molusku hilak) jaten dute, arte. baita molusku txikiak ere. Horien mas-
163 164 a
TURUTATXOA r
NASSARIUS PIGMAEUS o l (Ocenebra erinacea) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: haskor sendoa die ostrei maskorrean erradula indar- horixka-grisasaka, batzuetan orban tsuarekin eta ondoren barruko haragia DESKRIBAPENA: Antze zurbil kolore- bentonikoa eramateko. arre oso ilunez zipriztindua. Sifoiaren zurrupatzen dute ko maskorra, oinarriko orbanik gabekoa. ELIKADURA: molusku txikiak. kanala oso laburra da eta nahiko itxita HABITATA: hondo arrokatsu eta lohi- Kanpoko ezpaina zurbila BANAKETA: Atlantikoa eta agertzen da, batez ere ezpezimen hel- tsuak, 40-50 metroko sakonera bitarte- TAMAINA: maskorra 0,4 zentimetrokoa Mediterraneoa. duetan. koak. Ugaldu beharra sentitzen duene- izatera hel daiteke. TAMAINA: 7 zentimetro bitartekoa. an hurbiltzen da kostaldera. HABITATA: harrien artean zartadu- BIOLOGIA: estaliak izan ondoren, BANAKETA: Atlantikoa eta retan bizi dira, baita hondo areatsu- emeek arrautzak erruten dituzte eta Meditarraneoa. lohitsuetan lurperatuta ere, itsaser- horiek azalera igo eta planktonarekin tzetik 3-8 metro sakon diren ureta- nahasten dira. Larbak fitoplanktona raino. jaten dute euren garapena osatu arte, BIOLOGIA: emeek uretara bota- eta une horretan kostaldetik hurbil dau- tzen dituzten arrautza bidez ugal- den hondoetara jaisten dira. Hondoan tzen dira. Arrautzak uraren azalera bizimodu bentoniko eta sedentarioa igo eta planktonarekin nahasten eramaten dute. dira, harik eta larbak arrautzatik ELIKADURA: espezie honek ostrak irten, garapena osatu eta hondora jaten ditu. Horretarako zulo bat egiten jaisten diren arte, bertan bizimodu
165 166 DONOSTIAKO KOSTALDEKO MOLUSKUAK 167 moluskuhilak) ostrak. eta ELIKADURA: hondoraan, jaisten diren arte. harikgarapena eta, osatzen dutene- bekbizimodu pelagikoa egiten dute bidezugaltzen da. Arrautzeklar-eta ondorenerruten dituzten arrautzen BIOLOGIA: TAMAINA: ezpainak,berriz,zurixkak ditu. izena.Maskorraren azala nabarra da; ber,maskorrak,hortiketa datorkio Erretikulaedo laukitxo ugari hala-ditu, Sifoiarenkanala, berriz,oso laburra da. zabalkoskaduna duen aho obalatua du. maskorrakoniko-oboidea ezpainetada, DESKRIBAPENA: 3 zentimetro3 artekoa. emeekernalduak izan sarraskiak(arrain eta Gastropodohonen IXLR ERRETIKULATUA BITXILORE (Nassariusreticulatus) barreiatzendiren usainak. Janaria berehalaantzematen dituuretan Hainzuzen usaimenere, aparta dueta duelausainak hobeto antzemateko. tronpakorrontearen norabiden uzten lokatzetanlurperatzen dubere burua, Gastropodohonek hondarretan edo sakondiren uretan. lurperatutabizi 3-15da, metro hondoarrokatsu-hareatsuetan edo tatuta zona infralitoraleko HABITATA: putzazurrupatzen dute. erradulazrra zulatu ondoren gor- dieteten eraso.masko-Ostraren horiekereestaliegi- Ostrei arte. dirahildako arrainen inguruan, honetakoespezimen ugari biltzen harrapatujateko.etaBatzuetan espezie kinadagoen lekuraino heltzen horida, korrontearenaurka narrakaska harrapa- patutadaudenak- gordelekutik irteneta edota,bizirik egon arren,sarean harra- dagoelausaintzen duenean arrain- hilak harrienazpian ezku- taldeosoko marearteko hondoetan. DUENBANAKETA: HERRIKOKOSTALDEAN EUSKAL Mediterraneoa.etaarte) Kanala,Baltikoa Itsaso etaItsasoaIpar BANAKETA: Atlantikoa(Mantxako Euskalherrino kos- 168
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO MOLUSKUAK 169 Sexubanatuak dituernalketaeta emea- baitikbat. jatenizarakitsasditu, holoturiaketa karniboroaeta daekinodermatuaketa BIOLOGIA: LUZERA: kanaleirekia. bira7 baio gehiagoko maskorra,luzea, zuriekin. Gaztainakolorekoa edo gorriska, orban dasifoi-kanaleta labur irekiaeta du. ugariMaskorrarendituzte. ahoa konikoa hartzengainerakodu; atalek albo-nodulu maskorrarenguztirako luzeraren erdia besteakbaino askozlodiagoa daeta luzangadu. Azkenbira egiten duen atala DESKRIBAPENA: 20-25luzeracm-ko izan dezake. marraskilohau harraparia konoantzeko maskor TA MARRASKILOA ITSAS (Charonia rubicunda) (Charonia birabakoitzak kolore berriak formaeta kikoantzekotasun eskasa azaltzen du, Kurkuiluarenmaskorgazteak, helduare- dakamila distantziara errotudezakete. amaberekoak diren besteengadik ehun- larbakorronteekbatzuk, arrastraturik, betekoaizan daiteke, horregatik,eta batzurenkasuan, denboratarte hori urte korraekoizteko ezartzen baitkurkuiluda; zaina,rik, denbora iragan ondoren, mas- beliger tatik deritzon larba ateratzen dela- arrautzmikroskopikotik garatzen ber-da, Molusku bainogehiago biltzen ditu. arrautzak;habia bakoitzak 100 arrautza Emeakzulo klabeifomeetan erruten ditu rengorputzaren barruan egiten du. ugarienantzera,kurkuila,itsas tuz estalitakoetan tuz bizi da. hondartsuetan tan, edo detri- HAIBTATA: gobilakatuz. maskorragero mardula-eta segitzentzen ondorioz,du, bainakaltzio-gatzak jaria- ditubira berriak ekoitzen, tzaroraheltzen denean, ez daitezke.Moluskuak, zahar- izenekoildo sakonak soma maskorhelduan, barizeak lodipenazkarakterizatuta dagoelarik, eta honeta,estomaedo ahoaren ezpainaren lorratzakgeratzen zaizkio maskorran, kasu zaionOstraren modura, hazkunde-faseen bariatuakbereganatzen baitditu. hondoharritsue- BANAKETA: dutentokietan bizi daiteke. nahizbaino60m gehiagoko sakonera marraskiloa. Azaletikhurbileko tokietan portuetanGure errazaurkitzen daitsas Atlantikoa. 170
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO MOLUSKUAK 171 Arraultzatxanoitxurako,edo4 gabekomaskorra. Ornamenduerretikulaturik gehienez. Luzerada. cm-koa8da tamainaartekoacm 6eta3 laranjakolorekoa Ohikoda. laranjareneta tartekoa. Ahoa Koloregrisa edodu, krema noduluokhandiagoak dira. pareaduena; azken bueltan noduluenilara edobat ilara kiribileta rra, osoan zehar irtenune edo azkenbuelta handi-handia duena, laka- ertainakonikoada, beheaneta lodia, daezoso ugaria. Maskorra tamainaz DESKRIBAPENA: marriskilohaumota ITSAS MARRASKILO GORRIA ITSAS (Thais haemastoma) (Thais BIOLOGIA: Gaztainkolore iluna, idekiera laranja. zeharkakoeta tolesdurekin barruan. Arrautzaitxurako idekiera, zerratua ertz kordoi5 espirale korapilotsurekin. harraparitrebea muri-da, Arrautzetatiklarbak irtetendira plank-eta dituentzen kapsula zurien barruan. ditutensubstratuari oinarritik helduta jar- Ugaltzekosasoian emeak arrautzak erru- dabereziki. zidoguztiak bezala. Bibalbioz elikatzen ko eta 30 m bitarteko30etakom hondoetan bizi da. daudenharritsuetan.toki Azaletikhurbile- beheragokosertzaz aldean bizi algakda, HABITATA: gaztebihurtzen dira. toneanaldi batezbizi ostean marraskilo mareartekoaldean edo itsa- 172
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a
ITSAS BARE URDINA r o l (Glossodoris cantabrica) BEHITXOA F
(Peltodoris altromaculata) a t e a
LUZERA: tamaina gehienez 15 n u
cm-koa izan daiteke. a MOLUSKUAK
BIOLOGIA: espezie hau belaki F o
batzuen bizkarroia da. Belakien k e p
azalean bizi diren landare ugariez s a
elikatzen da gehienbat. s Hermafrodita da eta udazkenean t I
ugaltzen da. Arrautzak zinta lingir- o k a
datsu horisketan biltzen ditu eta i t
zinta horiek substratuan itsatsirik s o
DESKRIBAPENA: gorputz biribil eta uzten ditu. n o
zapala du. Beraren itxura arrautzaren Arrautzetatik lehen txikiak irteten dira eta D antzekoa da, geldirik dagoenean. euren bizitzaren lehen aldia planktonean Antzeko aldean bi errinoforo laminar ditu egiten dute. (tentakuluak, kimiorrezepzioan espezia- HABITATA: hondo harritsuak, itsasertzaz lizatutako sentimen-organoak: usaimen beheragoko aldean, azala eta 50 m-ko eta dastamen organoak). Oso kolore sakonera bitartean. berezia du, zuria orban ilunekin. BANAKETA: Atlantikoa. DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: prisma angeluzuze- eta espermatozoideak sortzen dituen HYPSELODORIS TRICOLOR naren itxurako gorputz luzanga duen gonada bakarra du. Arrautzak ilara lin- nudibrankioa. Aurrealdea biribila du eta girdartsuetan erruten ditu. DESKRIBAPENA: aurre- bertan bi errinoforo ditu; brankia-gando- HABITATA: hondo harritsuetan bizi da, alde biribileko gorputz rra mustukaren antzekoa da. Itsas bare ur meheko tokietan edo sakonago. luzanga, lamina zehiarrak hau urdin kolore bizikoa da; dituzten bi errinofororekin; hegaletan banda horiak ditu eta atzeko muturra zorrotza kolore bereko zerrenda batek da; brankia-gandor luma- simetrikoki zatitzen du. 3 cm kara du. Gorputz urdinaren luze izan daiteke. erdian marra bat du luzeta- BIOLOGIA: belakiz eta algaz ra, horia normalean, eta elikatzen da. Beraren defentsa hegaletan beste marra bi, nagusia azidoa jariatzen duten horiak edo zuriak. Tamaina guruin epidermikoetan datza. gehienez 2cm-koa da. Azido horrek oso zapore txarra BIOLOGIA: belakiz elika- ematen dio. tzen da batez ere. gehienez 50 m sakon diren tokietan. Hermafrodita da eta obuluak HABITATA: hondo harritzuetan bizi da, BANAKETA: Atlantikoa.
173 174 DONOSTIAKO KOSTALDEKO MOLUSKUAK 175 koak. Batzuk erraldoiakBatzukkoak. marraskiloenda, talde- gastropodoakdira,hau BIOLOGIA: bitartekoaizan daiteke. Tamaina1530eta cm beraaldatzen da. Koloreaespezieen ara- begiaketa dituzte. readuten tentakuluak) (funtziokimiorrezepto- zefalikoak,erriforoak daburuaneta tentakulu zabala.Burua luzanga txikiaetaoinetadute, erbiekgorputz luzanga DESKRIBAPENA: itsas erbiakitsas itsas ITSAS ERBIA ITSAS (Aplysia punctata) (Aplysia direnhondo hareatsu edo harritsuen HABITATA: milioierdi arrautza bil ditzake. espermadeitzen zaie bakoitzaketa osatzenSokadituzte.hauei itsas Arrautzeksokalingirdatsu luzeaketa dirabataketabestea estaltzen dute. ugaltzendira,taldeka: ilaran jartzen Hermafroditakdira udaberrianeta argazkietanikusdezakegun bezala. gorputzarengainean biltzen dituzte, Lobuluokerabiltzen dituzteneanez eraginezuhinak sortzendituzte. dira.Horretarako, alboetako lobuluei bezala,erbiakitsas igerian mugitzen dezakete.Baina, bestemarraskiloak ez dirakilogramoeta bateko pisua ereizan itsas erbiakitsas algak ugari BANAKETA: gaineanbizi dira. AtlantikoaMeditaerraneoa.eta 176
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a BIBALBIOAK a
MUSKUSILUA r
CARASSOSTREA GIGAS o l (Mytilus galloprovincialis) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: muskuilu ezagunak BIOLOGIA: plankton-estadiioetatik abia- maskor kuskukide eta asimetrikoa du, turik ugaltzen da muskuilu gazte bihurtu DESKRIBAPENA: oso maskor haundia, HABITATA: estuario inguruetan bizi da triangeluar samarra, eta txangarik (kus- arte. Urtean hiru aldiz 6 eta 12 milioi beheko kuskua luzanga da eta ahurta- batez ere. Batzuetan, enbat gogorren kuen artikulaziorik) gabekoa. arrautza bitartean eruten dituzte. sun sakon batekoa.. Eskultura kontzent- ostean kostaldera egoitza agertzen dira. Aurreko muurra zorrotza da eta bertan HABITATA: espezie hau multzoa bizi da, rrikoa, oso sendoa. BANAKETA: Atlantikoa. dago unboa (hazten den aldea, hau da, haitzetan eta era guztietako substratu Oskol lodiak eta elkarren kuskuen alde apikala); atzeko muturra gogorretan atxikita, itsasertzean nahiz desberdinak; ez da esko- biribila da. Maskorraren kolorea morea itsasertzaz beheragoko aldean. tadura. Luzatuta; kusku edo marroi iluna da. BANAKETA: Atlantikoa. zimurtsuak, hortz erako Unbo irtena, zorrotza, atzekaldera itzulia. ertzak. Handiagoa; azpiko Txangaren plaka txikia da, hortz haundi kuskua ahurra. gutxirekin, arku itxi bat eratuz, ertze ben- TAMAINA: 8-14 cm. traletik oso garbi mugatua. Mantuaren BIOLOGIA: seksubaka- ertzea arrosa, purpura edo more kolore- rra da, hau da bi seksuak koa. Aurreko muskulu aduktorearen banaturik daude. marka txikia eta zirkularra da. ELIKADURA: fitoplankto- TAMAINA: tamaina oso aldakorra da, 5 na edo bakteriak eta kizi eta 15 cm bitartekoa. organikoak.
177 178 a r
CARASSOSTREA ANGULATA o
MYOFROPS ARISTATUS l F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: oskol lodiak eta elka- ostean kostaldera egoitza agertzen dira. rren desberdinak; ez da eskotadura. Ostraren arrautz txikia, nekez heltzen da Luzatuta; kusku zimurtsuak, hortz erako 2 mm neurtzera, eta gutxi gorabehera bi ertzak. Ostrea edulis bezain handia edo astetan zehar noraezean ibili ondoren, handixeagoa; goiko kuskua ganbila da. larba, substratu gogorrean fixatzen da, Tarteko neurridun maskorra, gainaldeko eta orduan maskorra jariatzeari ekiten kuskua zertxobait konbexoa, maskorra- dio. Ostra helduak, 15 cm-tako diame- ren ertzeak tolesdurak eta gandor kiz- troa neurtzera hel daitezke, baina gehie- kurturekin, aduktorearen marka, dekolo- nak, heldutasunera iritsi aurretik harra- DESKRIBAPENA: maskor luzanga, riak eta kizi organikoak. ratua, purpura eta marroi-gorriska. patzen dituzte. Anitz ostrak, hazkundee- zilindrikoa, aurreko muturra borobila da HABITATA: Myofrops aristata arrokak TAMAINA: 7-11 zentimetro artekoa. raztun karakteristikoak aurkezten dituzte eta mehar samara antzekoa, hertsia eta zulatu egiten ditu. Eurek egindako zulo- BIOLOGIA: seksubakarra da, hau da bi beren kuskuetan, zeharrean mozturiko apendize zorrotz batetan bukatua. etan entzerratuak. seksuak banaturik daude. zuhaitz-enborretakoen modukoak hain Tamaina: 1,5-3 zentimetro artekoa. BANAKETA: Atlantikoa eta HABITATA: estuario inguruetan bizi da zuzen. ELIKADURA: fitoplanktona edo bakte- Mediterraneoa. batez ere. Batzuetan, enbat gogorren BANAKETA: Atlantikoa.
179 180 a r
OSTRA o
ANOMIA EPHIPPIUM l (Ostrea edulis) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: oskol substratuan ostrak ezin duelako luzaroan itxita DESKRIBAPENA: arroketan sendo txer- maskorra irekitzea lortzen du, ostrak ezin DONOSTIAKO KOSTALDEKO zementatuak. Kusku luzeak eta meheak, iraun arnasarik hartu gabe. tatzen den kusku lodiko maskorra. duelako luzaroan itxita iraun arnasarik nakar-itxurakoak, irregularrak, gazteetan Ostrak hermafroditak dira eta txandaka egi- Euskarri duen substratuari egokitatuko hartu gabe. kusku eskotatua itsatsi egiten da. ten dute arrarena eta emearena. Emeek forma izaten du, baina orokorrean biribil Ostrak hermafroditak dira eta txandaka Ezkerreko kuskua (gainekaldekoa) hiru milioi larba baino gehiago egiten dituzte antzekoa eta irregularra izan ohi da. egiten dute arrarena eta emearena. inpresio muskularrekin. urtean, larba nahikoa garatuak.Larba Hainbat saihets erradial zentrukide ditu. Emeek milioi larba baino gehiago egiten Beheko kuskuan zulo bat dauka larbak horiek substratuan finkatzen dira, lehenen- Ezkerreko kuskua ganbila da eta substra- dituzte urtean, larba nahikoa garatuak. biso baten bidez itsasten bait dira, eta go eta behin haien bitartez, alboz jarrita; tuari atxikita dago; eskuinekoa zapala edo Larba horiek substratuan finkatzen dira, gero, maskorra hazten denean, bisoa gero zementu antzeko substantzia jaria- apur bat ganbila da eta ostraren estalkia lehenengo eta behin haien bitartez, alboz inguratu egiten du zulo bat libro utziaz. tzen dute eta ezkerreko kuskua horren gai- da. Maskorraren ertzeak krenulaziodunak, jarrita; gero zementu antzeko substantzia Goiko kuskus oso fina da, eta laranja- nera erortzen uzten dute. aduktorearen marka, xuria edo dekolora- jariatzen dute eta ezkerreko kuskua horren nakaratu kolorekoa denez, apaingarri Substantzia hori gogortu egiten da eta, tua. Kolore asko izan ditzake, zuria eta gainera erortzen uzten dute. gisa erabilia da. horrela, ostra hautatutako lekuan bizitza marroi moreska bitartekoak. Substantzia hori gogortu egiten da eta, TAMAINA: 3-6 zentimetro artekoa. osorako finkatuta geratzen da. TAMAINA: tamaina, gehienez, 15 cm- horrela, ostra hautatutako lekuan bizitza BIOLOGIA: ostrak, arriskua sumatzen HABITATA: harri eta substratu gogo- koa da. osorako finkatuta geratzen da. duenean, gaineko kuskua gogor eta rren gainean, itsasertzeko arroketan BIOLOGIA: ostrak, arriskua sumatzen HABITATA: harri eta substratu gogorren hermetikoki ixten du. Hala ere, ostraren nahiz hondoan. duenean, gaineko kuskua gogor eta her- gainean, itsasertzeko arroketan nahiz hon- etsai nagusia den itsas izarrak ekin eta BANAKETA: Atlantikoa eta metikoki ixten du. Hala ere, ostraren etsai doan. ekin maskorra irekitzea lortzen du, Mediterraneoa. nagusia den itsas izarrak ekin eta ekin BANAKETA: Atlantikoa.
181 182 a
BERBERETXOA BERBERETXO TUBERCULATA r o l (Cerastoderma edule) (Acanthocardia tuberculata) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: bibalbio hau duela estuarioetan ere aurki dezakegu. Oinaren DESKRIBAPENA: maskor borobildua, edo bakteriak eta kizi organikoak. urte batzuk ugaria zen gure hondartze- bat-bateko mugimendu indartsuen bidez erdi tamainakoa, 20-24 kostarekin, ez HABITATA: estuarioetako lohi edo hare- tan. sartzen da hondarpean eta bertan luzaro- oso irtenak eta ezregularrak diren nodu- an lurperaturik pilaka aurkitzen dena. Maskor sendoa, zuri-horiska, zerenda an egoten da, janaria iragazketaren bidez lorekin, kostetan, zeharkako zimurdura BANAKETA: Atlantikoa. zentrukide ilunagoak dituena. Kuskuak biltzen duela. Sifoiak hondar gainera ate- kizkurrak erakusten ditu, mar- 25 bat saihets dituzte, hazkundeko ildas- ratzen ditu arnasa hartzeko. Berberetxoak katuagoak tarteko espazioe- ka erradialek zeharkatuak. Berauek 50 cm-ko jauziak egiteko gai dira. tan. Zuria ala gaztainkolorea. saihetsen gainean ezkata txiki batzuk Horretarako, oina harri batenedo hondoa- LUZERA: gehienez 9-10 cm eratzen dituzte. ren gainean bermatu eta kolpetik luzatzen ditu. Tarteko neurria duen maskorra. 22-28 dute, oina malgukia izango balitz bezala. BIOLOGIA: espezie hau sek- kostaduna. Azala guztian zehar nodulu Sexuak banatuta daude. Berberetxoak subakarra da; arrak eta txikirekin. Kolore xuria edo burdintasuna larba pelagikoen bitartez ugaltzen dira. emeak daude alegia. marra zuriskekin. ELIKADURA: fitoplanktona edo bakteriak Errutaldia maiatzetik urria LUZERA: tamaina 2 eta 5 cm artekoa da. eta kizi organikoak. bitartean burutzen dute eta bi BIOLOGIA: berberetxoak oso ondo jasa- HABITATA: hondo hareatsuak edo harea urtegarrenean lau zentimetro ten ditu gazitasuranern gora-beherak. Hori eta lohia dituztenak. Lokatzezko hareetan. luze izateraino heltzen dira. dela eta, itsasadarren bokaleetan eta BANAKETA: Atlantikoa. ELIKADURA: fitoplanktona
183 184 a r
ACANTHOCARDIA ACUELEATA ACANTHOCARDIA ECHINATA o l F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: maskor mehea, HABITATA: hondo hareatsuak edo hon- DESKRIBAPENA: 16-20 kostadun mas- haundia, ildaskaturiko arantzadun 20-22 darra eta lohia dituzten hondo mistoak, korra, hauetariko bakoitzean, nodulu eta kostarekin, aurrekaldean laburrak eta itsasertzaz beheragoko aldean. arantza sail bateko marra irtenekin gibelekaldean luzeagoak, tarteko espa- Lokatzezko hareetan. BIOLOGIA: beste bibalbio batzuk beza- zioak zabalak eta zeharka ildaskatuak. BANAKETA: Atlantikoa. la hondarpean egoten da, sifoiaren Haztainkolore argia, arantzak zuri-gri- bitartez arnasa hartzen duela. Oina zilin- santzak. driko samarra du eta oso garatua. Oina LUZERA: gehienez 9 cm ditu. hondarperatzeko eta jauzi egiteko “mal- BIOLOGIA: beste bibalbio batzuk guki” bezaa erabiltzen du. bezala hondarpean egoten da, sifoia- TAMAINA: gehienez 7 cm ditu. ren bitartez arnasa hartzen duela. ELIKADURA: fitoplanktona edo bakte- Oina zilindriko samarra du eta oso riak eta kizi organikoak. garatua. Oina hondarperatzeko eta HABITATA: hondo hareatsuak edo hon- jauzi egiteko “malguki” bezaa erabil- darra eta lohia dituzten hondo mistoak, tzen du. itsasertzaz beheragoko aldean. ELIKADURA: fitoplanktona edo bak- Lokatzezko hareetan. teriak eta kizi organikoak. BANAKETA: Atlantikoa.
185 186 a r
LIMA HIANS o MODIOLUS BARBATUS l F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: periostrako zimurrako Gainazal batetan Modiolus-aren koloni- maskorra, gainakaldea eta atzekaldea ile kuntza harkaitzezko substratuko zirrikitu
DONOSTIAKO KOSTALDEKO latz eta tenteez estaila (ez nahasi itsatsiri- eta zuloetan hasten da nabaria izaten. ko bisuekin). Handibat aldiz, zulo xeheetan babesturik DESKRIBAPENA: maskor elipsoidala, azpian topa daitekeena eta gora kolore- TAMAINA: 4 zentimetro artekoa. dagoenean, Paracentrotus lividus itsastri- ez hain makurra eta bi aldetatik irekia. ko garro ikusgarriak dituena,haien mas- BIOLOGIA: udaberri-udazkenetan egiten kua da bere etsairik nagusiena, karekizko Ertzean zimurtutako kosta erradial ugari- korraren kuskuak azkar hertsirekiz igeri dituen bi errutaldietako eme bakoitzak algetan berriki finkatu diren ale ttikiak ires- dun azala. Triangeluarrak eta asimetri- egiteko gai dira miloi bat arrautz edo erruten ditu. ten bait ditu. koak; kusku zapalak, bigunak; mantua- BANAKETA: Atlantikoa eta Ernaroaren ostean milaka ale tinkatzen ELIKADURA: muskuilua tupustean ager- ren ertzak gorriak edo laranjak, garro Mediterraneoa. dira, baina ekaitzek brehala dausezten tu eta desagertzen den espeziea dugu. Ur paleal asko habiak egiten du. dira, baina ekaitzek berehala dausezten hautsiak eta elikadura ugari (fitoplanktona TAMAINA: 1-2 zentimetro artekoa. dituzte erabat. Asko dira Modiolus barba- edo bakteriak eta kizi organikoak) eskein- BIOLOGIA: arrautza bidez ugaltzen tus baldintzapetzen dituzten zertzeladak: tzen dizkionak nahiago ditu. da. Arrautzak plankonarekin nahas- inguruaren aldaketa fisiko-kimikoak, espe- HABITATA: erdi-itsasertzetik behe-itsaser- ten dira harik eta larbak, euren gara- zieen arteko lehiatasuna, harrapaketa, eta tzeara bitartean bizi da harkaitzei itsatsirik. pena burutu ostean, hondora jaisten nola ez, elikadura erraz aurkitu ahal izatea. Mytilus-arekin batera bizi ohi da, eta diren arte. Gure kostaldean duen lehiakidea batzuetan ugaria izan daiteke HABITATA: pitzaduretan edo harri Chthamalus stellatus izeneko zirripedoa. (Txatxarramendiko uhartearen iparralde- finkoen artean; substratu bigunezko Substratuaren nolakotasunak ere baldin- an, Gernikako itsasadarrean). apurrak harrien artean. Lima hians, tzatzen du muskuiluaren ugari-urria. BANAKETA: Atlantikoa. hondo hareatsuetako, arroken
187 188 a r o
VENUS FASCIATA VENUS VERRUCOSA l F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DEKRIBAPENA: zabalak eta lauak HABITATA: harea eta lohizko hondoe- DEKRIBAPENA: gandor kontzentrikoez organikoez elikatzen dira. diren gandor kontzentriko gutxiko eskul- tan bizi ohi da. eratuko eskultura, ertzetatik hurbil, gara- HABITATA: harea eta lohizko hondoe- tura. Maskor subtriangularra, 6-7 kosta BANAKETA: Atlantikoa eta txa itxurako arantza bihurtuz. Altzo palia- tan bizi ohi da. sendorekin. Oso kolore aldakorra. Mediterraneoa. la txikia, hiruangeluduna. Kolore zuria BANAKETA: Atlantikoa eta TAMAINA: 2,5 zentimetro arte- ala marroia. Mediterraneoa. koa. TAMAINA: 6 zentimetro arte- BIOLOGIA: arrautza bidez koa. ugaltzen da. Arrautzak planko- BIOLOGIA: arrautza bidez narekin nahasten dira harik eta ugaltzen da. Arrautzak plan- larbak, euren garapena burutu konarekin nahasten dira harik ostean, hondora jaisten diren eta larbak, euren garapena arte. burutu ostean, hondora jais- ELIKADURA: iragazleak iza- ten diren arte. ten dira eta planktonez edo ELIKADURA: iragazleak iza- beren zakatzetako iragazietan ten dira eta planktonez edo geldiarazten dituzten kizi orga- beren zakatzetako iragazie- nikoez elikatzen dira. tan geldiarazten dituzten kizi
189 190 a r
SCROBICULARIA PLANA o
MACTRA CORALINA l F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: eskuineko kuskua- elikatzen dira. DESKRIBAPENA: alboko hortzik ez zakatzetako iragazietan geldiarazten ren aurreko hortz kardinala, txangarekin HABITATA: harea eta lohizko hondoe- duen txanga. Tamainu haundiko masko- dituzten kizi organikoez elikatzen dira. paralelo beti. Altzo paliala sakona. tan bizi ohi da. rra. Eskuineko kuskua bi hortz kardinale- HABITATA: harea eta lohizko hondoe- Kolore krema, tinte purpura edo arro- BANAKETA: Atlantikoa eta rekin, ezkerrekoak bat bakarra. Altzo tan bizi ohi da. santzarekin, mokoetan batez era. Mediterraneoa. paliala sakona eta bere behekaldea lerro BANAKETA: Atlantikoa eta TAMAINA: 5-6 zentimetro arte- palialarekin gurutzatua. Kolore xuri-grisa Mediterraneoa. koa. ala marroia. BIOLOGIA: arrautza bidez ugal- Hagin txikiak; zapala tzen da. Arrautzak plankonare- TAMAINA: 4-5 zentimetro arte- kin nahasten dira harik eta lar- koa. bak, euren garapena burutu BIOLOGIA: arrautza bidez ugal- ostean, hondora jaisten diren tzen da. Arrautzak plankonarekin arte. nahasten dira harik eta larbak, ELIKADURA: iragazleak izaten euren garapena burutu ostean, dira eta planktonez edo beren hondora jaisten diren arte. zakatzetako iragazietan geldia- ELIKADURA: iragazleak izaten razten dituzten kizi organikoez dira eta planktonez edo beren
191 192 a r
TELLINA FABULA o l F
TELLINA INCARNATA a t e a
DESKRIBAPENA: mokoak n u
abantxu erdian. Maskor haus- a
korra, meharra, ia leuna. F o
Kolore xuria, horia edo arrosa, k e MOLUSKUAK p
mokoak arrosa purpura kolo- s a
rekoak. Bi hagin kardinal; kus- s t kuen barne ertz leuna. I Haren maskor xehea arrosa o k a
bizi kolorekoa izan daikete i t
batzuetan. s o
TAMAINA: 2 zentimetro arte- n o
koa. D BIOLOGIA: arrautza bidez ugaltzen da. zietan geldiarazten dituzten kizi organiko- Arrautzak plankonarekin nahasten dira ez elikatzen dira. harik eta larbak, euren garapena burutu HABITATA: harea eta lohizko hondoetan ostean, hondora jaisten diren arte. bizi ohi da. ELIKADURA: iragazleak izaten dira eta BANAKETA: Atlantikoa eta planktonez edo beren zakatzetako iraga- Mediterraneoa.
TELLINA TENUIS DESKRIBAPENA: mokoak aurreko ELIKADURA: iragazleak izaten dira eta DONOSTIAKO KOSTALDEKO muturratik hurbil. Neurri txikiko masko- planktonez edo beren zakatzetako ira- BIOLOGIA: arrautza bidez ugal- rra. Kolore zuria edo horia eta erradio gazietan geldiarazten dituzten kizi orga- tzen da. Arrautzak plankonarekin purpura kolorekoak ala osotara purpura nikoez elikatzen dira. nahasten dira harik eta larbak, kolorekoa. HABITATA: harea eta lohizko hondoe- euren garapena burutu ostean, Bi hagin kardinal; kuskuen barne ertz tan bizi ohi da. hondora jaisten diren arte. leuna. BANAKETA: Atlantikoa eta ELIKADURA: iragazleak izaten Haren maskor xehea arrosa bizi kolore- Mediterraneoa. dira eta planktonez edo beren koa izan daikete batzuetan. zakatzetako iragazietan geldia- TAMAINA: 2-2,5 zentimetro razten dituzten kizi organikoez artekoa. elikatzen dira. BIOLOGIA: arrautza bidez DESKRIBAPENA: mokoak abantxu HABITATA: harea eta lohizko hondoetan ugaltzen da. Arrautzak plan- erdian. Maskor hauskorra, meharra ia ia bizi ohi da. konarekin nahasten dira harik leuna. Kolore xuria, horia edo arrosa, BANAKETA: Atlantikoa eta eta larbak, euren garapena mokoak arrosa purpura kolorekoak. Mediterraneoa. burutu ostean, hondora jais- TAMAINA: 2-3 zentimetro artekoa. ten diren arte.
193 194 a
DATIL OKERRA r o
DONAX VITTATUS l (Solen marginatus) F a t e a n u a MOLUSKUAK F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gainerako bibalbioeta- zehar gora eta behera mugitzen dira. Datil DONOSTIAKO KOSTALDEKO tik argi bereizten dituen forma dute datil okerra azkar ezkutatzen da hondarpean DESKRIBAPENA: maskor oblongoa BIOLOGIA: donazido guztiek bezala okerrek. bere burua arriskuan ikusten duenean, atzekaldetik, angelu zorrotz batetan kadeluxak oin indartsua du, hondotik Maskor luzanga angeluzuzena dute, kus- bere oin mugikor eta garatuari esker. bukatzen den gila irten batekin, zehar- abiadan gora egiteko erabiltzen kukidea eta asimetrikoa. Maskorra haus- Gainerako denbora hondarraren azaletik kako ildaskak longitudinalak diren duena. korra da oso, eta muturretan biribila. hurbil ematen du, bi sifoietatik arnasa har- besterekin gurutzatuak. Eskuineko Arrautzen bitartez ugaltzen da. Kuskuen aurrealdeko ertzen parean argi tuz. Sifoi bata ura irensteko erabiltzen du, kuskuaren bizkarraldeko aurreko Berauetatik irteten diren larbak hasie- bereizten dira hazkundeko ildaska zentru- uretatik oxigenoa eta elikagaiak hartzen ertzea ildaska argi batekin, ertze ben- ran planktonean bizi dira.Geroago, kideak. Kuskuak luzera zabalera baino lau baititu (batez ere algak eta detrituak), eta trala zeharkako garatx finaduna. hondoan finkatu eta kuskubiko txiki aldiz handiagoak zuzenak. bestea, ura kanporatzeko. Kolore horia eta hiru erradio xurirekin, bihurtzen dira. Maskorraren kanpoaldean ildo bertikale Arrautza bidez ugaltzen da. Arrautzak zonalde kontzentriko ilunagoa, purpu- Animalia hil ondoren, kuskuak txime- bat erakutsiz, aurrez-aurreko ertzearen plankonarekin nahasten dira harik eta lar- ra eta moredunarekin. leta baten hegoak bailiran ireki eta atzean, aurreko aduktorearen marka ez da bak, euren garapena burutu ostean, hon- Kusku berdinak; saihetsezurrak ez honela topatzen dira itsasbehera lotailua bezain luzea. Ez dago alboko hor- dora jaisten diren arte. dira oso markatuak edo ez dago aldian hondartzako harean ibiltzean. tzik. Kolore hori iluna. ELIKADURA: fitoplanktona edo bakteriak saihetsezurrik; txangako hagin kardi- ELIKADURA: fitoplanktona edo bak- TAMAINA: datil okerrak 10-12 cm luze eta kizi organikoak. nalak handiak dira. Bi hagin kardinal; teriak eta kizi organikoak. izan daitezke gehienez. HABITATA: substratu bigunean bizi direnak. kuskuen barne ertz haginduna. HABITATA: eremu hondartsuak. BIOLOGIA: datil okerrak tutu-formako txi- BANAKETA: Atlantikoa eta LUZERA: gehienez, 3 cm-koa da. BANAKETA: Atlantikoa. minia luzeen barruan bizi dira eta horietan Mediterraneoa.
195 196 ZEFALOPODOAK OLAGARROA a r
(Octopus vulgaris) o LOLIGO FORBESI l F a t
TAMAINA: e
25-30 cm. a BIOLOGIA: gorputza- n u MOLUSKUAK ren paretetako organo a
espezializatu sail baten- F o k
gandiko argi produkzio- e p
aren fenomenoa, s a
1920.ean Berri-rengan- s t
dik laburbildua izan zen I o
lehendabiziko aldiz, k a
baina data horrezaz i t s
geroztik, gaiarekiko o n
ezagureak aportazio o
gutxi izan du, bere balio- D garritasuna, aipatutako DESKRIBAPENA: maza tentakularra 4 organoen anatomia edo bere funtziona- bentosa lerro longitudinalekin, elkarrekin mendu era bezalako ikuspegietan hutsu- subigualak. Mantuaren alde bentralean ne haundiak erabakitzeke gelditu direla- kromtoforo bermikularrak.. rik. DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: zefalopodo honek zor- dian, ura uhertzen duen tinta beltzaren POTA tzi erro ditu, eta erro bakoitzean bi bentosa- zorrotada botatzen du. krustazeoz, (Ommastrephes sagitatus) ilara. Errook mintz batez josita daude eta moluskuz eta arrainez elikatzen da erdian aho korneo bar dute, papagaiaren berezeki . Berauek bere erroez harra- mokoaren itxurakoa. oso begi garatuak patzen ditu eta bentosez eusten die. DESKRIBAPENA: ditu, eta zaku-formato gorputza. Kolorea Bentosak hutsunea sortzeko gai diren hamar garro, haieta- aldakorra da, mimetikoa baita: horiska, muskuluorganoak dira. Harrapakinak ko bi luzeagoak; arrea, berdeska... listuaz geldiarazten ditu noizbehinka edo Gorputzaren luzera gehienez 3 m-koa izan Olagarroak neguaren bukaeran ugaltzen sasoika kostara daiteke, baina gehienetan 20 eta 60 cm dira, heldutasun sexuala iristen dutenean. datoz igerian. artekoa izan ohi da. Emeak 150.000-400.000 arrautza erruten Alboetako igeri- BIOLOGIA: gaueko azturak dituen ani- ditu, zuloguneen sabaietatik zintzilikatzen hegal triangeluarrak, malia da. Harririk harri dabil bere erro- dituen kordoietan. Inkubazio-aldian ez du gorputzaren azken ak erabiliz, eta arriskua ikusten duene- ezer jaten. Horregatik, gehienetan arrau- herenean. an bakarrik egiten du igeri; horretarako, tzen eklosioaren ostean hiltzen da. Tolesdura batzu bai, baino aldameneko bol- ur-zorrotada bultzatzen du sifoiaren HABITATA: olagarroa kostako haitzetako tsarik gabeko fobea. Bi bentosa lerro zuze- bitartez eta erroak era hidrodinamikoan arrakala eta zuloetan bizi da, gehienez 100 nak garro-pedunkulan. Ez dute fotofororik. biltzen ditu. Batzuetan, bere ihesal- m sakon diren tokietan. TAMAINA: 50-80 zentimetro artekoa.
197 198 TXOKOA
TXIBIA a r
(Sepia officinalis) (Loligo vulgaris) o l F a t e a n u MOLUSKUAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: hamar erro ditu, horie- eusteko. Jarraian, olagarroak bezala, harra- DONOSTIAKO KOSTALDEKO tatik zortzi motzak, lau bentosa-ilararekin; pakina listuaz paralizatzen du. Ernaltze eta bi uzkurgarriak, askoz luzeagoak, eta sasoian txokoak kostatik hurbil ikus daitezke bentosak muturretan bakarrik dituztenak. bikoteka igerian, oso kolore ikusgarriak Azkenok zabaltxoagoak dira muturretan. dituztela. Arrautzetatik irteten diren txoko DESKRIBAPENA: txibiaren gorputza arrosa urdinska eta gorri edo arre bitar- Gorpua zapala, luzea eta zabala da, kolo- gazteak harrapakinak ehizatzeko eta elika- oso luzea eta zorrotza da. Burua oso tekoa. Taimaina, gehienez, 40 cm koa rea oso aldakorra da, ingurunearen, ani- tzeko gai dira. Ernaroan, arrek xingola zuri- garatua du eta alboetan begi konplexu da. maliaren aldartearen edo haren bizitzako beltz batzu izaten dituzte eta haien bi beso bi ditu. Gorputzaren saihetsetan bi BIOLOGIA: gaueko azturak ditu. sasoiaren araberakoa baita. Gorputza luzeak gogortu eta gero, hektolito edo ugal- hegal ditu. Hegal horiek gezi-puntan Abendutik uztailera bitartean ugaltzen hegal mehe batez inguratuta dago. ketarako beso bihurtzen zaizkie. Mahats amaitzen dira. Hamar erro ditu; horie- da. Emeek arrautzak zorro lingirda- Txokoa hegalari mugimendu ondulatuak mordo beltzen iduriko arrautzak erruten tarik zortzi aho-erroak dira, laburrak eta tsuetan bilduta erruten dituzte. Zorro eraginez ibiltzen da batetik bestera. dituzte emeek. Hildako txokoen barne-mas- uzkurtu ezinezkoak, eta bi bentosa- horiek haitzetan eta substratu gogorre- Luzera gehienez 40 cm-koa da. korra hondartzetara hel daiteke; hegaztien ilara dituzte. Beste biak luzeagoak eta tan itsatsita uzten dituzte, kostatik hur- BIOLOGIA: harraparia da eta egunez hon- kaioletan ipini ohi dira, bereziki kanarioen uzkurgarriak dira, muturrean mailu for- bil. darpean edo uretan geldirik egoten da janarietarako kaltziozko osagarri bezala. makoak, eta lau bentosa-ilara dituzte. HABITATA: espezie pelagiko hau harrapakinen zain. Baten bat begiztatzen HABITATA: hondo harritsu eta hondar- Erroen erdian ahoa dago, bi baraila hondo harritsu eta hondartsuetan bizi duenean, kontuz hurbiltzen da eta oso tsuetan, itsasertzaz beheragoko aldean sendoz hornitua. da, itsasertzaz beheregako aldea eta azkar luzatzen ditu bere bi erro oratzaileak, hasi eta 100 m baino gehiagoko sako- Txibiak begi garatuak ditu. Kolorea oso 200 m baino gehiagoko sakonera bitar- hura harrapatzeko eta beste zortzi erroekin nera duten lekuetaraino. aldakorra da, nahita alda baitezake: tean.
199 200 K R U S T A Z E O A K ZIRRIPEDOAK LANPERNA SASILANPERNA (Pollicipes cornucopia) (Lepas anatifera a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: pedunkulu marroia, ostean larbak (naupliusak) kanpora doaz, DESKRIBAPENA: oinarren tegumentu botilak, eta udaberrian ur korronteek mardula, zentimetro gutxiko luzera duena. “cipri” esaten zaien forma bihurtu ondoren leuna, larrukara; arrea edo zurixka; mul- eta iparretiko haizeek gure hondartze- Muturrean oskola dago: karekizko bost substratuari itsasten zaizkio eta lanperna tzoetan kostaratzen da egurrei edo tara bultzatu egiten dute. plaka zuriska, mintz gorri batez josita. gazteak izan arte hazten dira. urgaineko bestelako objektuei; bost pla- HEDAPENA: (Kosmopolitoa) Atlantikoa Oinarren tegumentu latza eta ezkata txi- ELIKADURA: planktonekin eligagaiak kako harresia. Pedunkulua kapitulua eta Mediteraneoa…. kiez estaila; iluna, more edobeltza; oso biltzen dituzte hari-formako apendize txi- bezain edo luzeagoa. arroka babesgabeetan; oskolak bost kiak ateraz. TAMAINA: 6-14 cm olaka handi baino gehiago ditu eta beste HABITATA: lanperna marearteko aldean ELIKADURA: planktonekin batzuk txikiagoak. bizi da, olatuek jotzen dituzten haitzetan. eligagaiak biltzen dituzte TAMAINA: 7-12 cm. HEDAPENA: Atlantikoa. hari-formako apendize txi- BIOLOGIA: lanpernak eta balanoak kiak ateraz. (balanoak hurrengo orrialdean deskriba- HABITATA: Lepas anatife- tuko ditugu) aldakuntza handiak izan ra edo sasilanperna ur dituzten krustazeo sedentarioak dira, zirri- azalean flotatzen diren pedioen azpilklasekoak. objektuetan hazten da, Hermafroditak dira. Obuluak barrunbe izan daitezen zuhaitz palealean ernaltzen dira. Eklosioaren enborak ala plastikozko
203 204 a
CHTHAMALUS STELLATUS BALANOA r o
(Balanus perforatus) l F
DESKRIBAPENA: harresi txiki eta a zapala. Eusteko oinik gabea. TAMAINA: balanoaren diametroa 5 t e
Chthamalus stellatus kostaldean bizi eta 12 mm bitartekoa da. a n
den espeziea da, oso polimorfoa. BIOLOGIA: balanoek lehorraldi luze- u Gehien agertzen den lekuak gune goi ak jasan ditzakete baruan ur tanta a F KRUSTAZEOAK erdilitoral eta supralitoralak batzuk bilduz. Bitarte horietan, gaine- o k
dira, toki oso nahasietan. Oso ongi ra, airetik oxigenoa hartzeko gai dira. e p onartzen du lehorketa, eta hau baiez- Planktonetik elikagaiak biltzen dituzte s a s
tatzeko, esan hiru urte iraun ditzakeela hari-formako apendize txikiak t
urik gabe, hilean bi egun bakarrik sartuz 100.000ra bitarteko ale aurki daitezke (kirruak) ateraz. Hermafroditak dira I o
urean. Honez gain, modu hermetikoan metro karratuan, eta gure kostaldean uda eta ernalketa gurutzatua eta gorputz k a i
isten denez, zenbait ordutan iraun dezake hasieran finkatzen dira araldeka. DESKRIBAPENA: balanoek substratuari barrukoa egiten dute. t s
lixiban sarturik. Chthamalus jeneroaren sistimaketa zuzen- gogor atxikitako kono-enbor formako HABITATA: edozein substratu gogor: o n
TAMAINA: 1-2 cm tzeko beharra egon da azkenengo garaio- oskolak dituzte, sumendi txikien antzeko- maskorrak, haitzak, harriak, itsasun- o
BIOLOGIA: frogatu ahal izan denez, ani- tan azterketa biokimikoen (elektroferesis ak. Karekizko sei plaka gris zuriskak osa- tziak... Itsasertzaz goragoko eta itsaser- D malia honek lehorrean hiru urtez bizirik delakoaren) bidez kanpomorfologia bere- tzen dute oskola. tzeko aldeetan. jarrai dezake hilean egun bat edo bitan tsuko espezieak badirela egiztatu izan da Kolore bereko operkulu-kusku batzuek HEDAPENA: Atlantikoa eta bakarrik uretan sartuz gero. Hain tinko eta. irekidura ixten dute. Mediterraneoa. ixten denez denbora luzea igaro dezake HABITATA: mareen goialdean. lehorrean dagoelarik. Populazio dentsitate HEDAPENA: Atlantikoa eta handieneko inguruetan 50.000tik Mediterraneoa. BALANUS AMPHITRITE
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: kolore BALANUS EBURNEUS zuria, larrosa edo purpura koloredun marrakin. TAMAINA: balanoaren diametroa eta TAMAINA: balanoaren dia- mm bitartekoa da. metroa eta mm bitartekoa BIOLOGIA: balanoek lehorraldi luzeak da. jasan ditzakete baruan ur tanta batzuk BIOLOGIA: balanoek leho- bilduz. Bitarte horietan, gainera, airetik rraldi luzeak jasan ditzakete oxigenoa hartzeko gai dira. Planktonetik baruan ur tanta batzuk bilduz. elikagaiak biltzen dituzte hari-formako Bitarte horietan, gainera, airetik oxigenoa HABITATA: edozein substratu gogor: apendize txikiak (kirruak) ateraz. hartzeko gai dira. Planktonetik elikagaiak maskorrak, haitzak, harriak, itsasun- DESKRIBAPENA: irekidura azpitriange- HABITATA: edozein substratu gogor: masko- biltzen dituzte hari-formako apendize txi- tziak... Itsasertzaz goragoko eta itsaser- luarra. Geruzetako hegalak okerrak dira, rrak, haitzak, harriak, itsasuntziak... Itsasertzaz kiak (kirruak) ateraz. tzekoaldeetan. eta erradioak okerrak eta ertz hortzkatua goragoko eta itsasertzekoaldeetan. Hermafroditak dira eta ernalketa gurutza- HEDAPENA: Atlantikoa eta dute. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. tua eta gorputz barrukoa egiten dute. Mediterraneoa.
205 206 BALANUS SACULINA CARCINI (Balanus improvisus) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: Sacculina carcini ezin ugalduko du. Gure itsasaldean bizi DONOSTIAKO KOSTALDEKO parasito biziera duen beste zirripedo bat diren aleek Carcinus maeneas eta Xantho da, zeinen larba naupliusak beste oskol- incisus parasitatzen dituzte batez ere. dunena bezalakoa dirudien liseriketa-tutu- TAMAINA: 0,5-2 cm. rik eduki ez arren, Zipris delako biziaroan ELIKADURA: parasiota da. aurkitzen delarik karramarro bati atxeki- HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. DESKRIBAPENA: erronbo formako kagaiak biltzen dituzte hari-formako tzen zaio eta ostalariaren barrura sarta- irekidura, luzeska. Hegal ia horizonta- apendize txikiak (kirruak) ateraz. tzen da bere oskola utzita; karramarroa- lak dituzten geruzak. Estu, oso okerrak Hermafroditak dira eta ernalketa guru- ren hesteari atxekiriko zelula mordo bat diren eta ertz laua duten erradioak. tzatua eta gorputz barrukoa egiten bihurtzen da orduan. Karramarroak TAMAINA: balanoaren diametroa eta dute. hurrengo jantziberrikuntza daginean mm bitartekoa da. HABITATA: edozein substratu gogor: parasitoa ikus daiteke honen sabelaldea- BIOLOGIA: balanoek lehorraldi luzeak maskorrak, haitzak, harriak, itsasun- ren azpitik irtetzen den poltsa moduko bat jasan ditzakete baruan ur tanta batzuk tziak... Itsasertzaz goragoko eta itsa- eratzen duela. bilduz. sertzekoaldeetan. Geroztik karramarro otsalariak ez du jan- Bitarte horietan, gainera, airetik oxige- HEDAPENA: Atlantikoa eta tziberrikuntza berririk egingo eta haren noa hartzeko gai dira. Planktonetik eli- Mediterraneoa. sesku organuak endakatu egingo direnez
207 208 ANFIPODOAK
GAMARUS LOCUSTA a
TALITRUS SALTATOR r o l F
DESKRIBAPENA: Bostgarren eta sei- a t
hirugarren uropodo- garren pereiopodo- e a
aren barruko adarra en daktiko txikia n u
KRUSTAZEOAK kanpokoaren here- da. a na baino handiagoa Lehen gnatopodoa F
da. sinplea da. o k e
hirugarren geruza TAMAINA: 1-2 cm- p s
epimeralak zenbait ko luzera izan a s
zeta du atzekaldeko dezake. t I
marjinan. Gorputz ELIKADURA: o k
zapala aldeetan. algak eta detrituak a i t
Arrek haziagoa dute elikatzen dira. s bigarren hanka HABITATA: alga o n parea (2.gnatopo- DESKRIBAPENA: gorputz zapala alde- asko dituzten hondo harritsuen gainean o doa) emeek baino. tan. Harea colorea, begibeltza. Olatuek bizi da. D TAMAINA: 2 cm-ko hondartzetan jotako lekuetan, zuloetan BANAKETA: Atlantikoa eta luzera izan dezake. ohizkoa da itsasaldi-arteko algen ingu- ezkutatua. Mediterraneoa. ELIKADURA: algak elikatzen da. ruan. HABITATA: Gammarus locusta izene- BANAKETA: Atlantikoa, Pazifikoa eta koa fitofagoa da, belarjalea alegia, eta Mediterraneoa. AMPLELISCA SPINIPES DONOSTIAKO KOSTALDEKO HARPINIA PECTINATA DESKRIBAPE- NA: goikaldeko antenak modu lehen, bigarren eta hiruga- nabarian gaindi- rren geruzen atze-distalek tzen du behekoal- arantza txikiak dituzte. dekoaren pedun- Gorputz zapala aldeetan. kulua. Gorputz TAMAINA: 0,9-1,8 cm-ko zapala aldeetan. luzera izan dezake. TAMAINA: 1-1,5 ELIKADURA: algak eta cm-ko luzera izan detrituak elikatzen dira. dezake. HABITATA: alga asko ELIKADURA: dituzten hondo harritsuen algak eta detrituak DESKRIBAPENA: hirugarren geruza gainean bizi da. elikatzen dira. epimeralaren atzekaldeko marjina aran- BANAKETA: Atlantikoa eta HABITATA: alga asko dituzten hondo BANAKETA: Atlantikoa eta tza luze batek markatzen du. Koxako Mediterraneoa. harritsuen gainean bizi da. Mediterraneoa.
209 210 ISOPODOAK a
IDOTEA BALTICA r
ARMADILIUM VULGARE o l F
DESKRIBAPENA: gor- a t
putza bizkarrean eta Uropodoak laburrak e sabelean zapaldua. eta zanpatuak dira, a n
Gorputz laburragoa. eta ez dute telsona- u KRUSTAZEOAK a Antena pereionaren ren ertza gainditzen. F
bigarren segmenturai- Periopodo laburrak. o k no iristen da. Kontxako TAMAINA: 2-2,5 e p s
geruzak handiak dira. cm-ko luzera izan a s
Pleotelsonaren atzeko dezake. t I
ertzak hiru hortz ditu. o k
TAMAINA: arrak : 3-3,5 ELIKADURA: algak a i
cm. Emeak: 2 cm. quispedalearen artean, baina oso zaila eta detrituak elika- t s ELIKADURA: algak eta detrituak elika- da ikusten alga espezie hauekin nahas- tzen dira. o n tzen dira. ten duen haren kolorapen mimetikoaren HABITATA: alga o HABITATA: Idotea baltica erdi-itsaser- poderioz. asko dituzten hondo D tzeko kubetetan bizi da Halopitis incur- BANAKETA: Atlantikoa eta DESKRIBAPENA: gorputz konbexua. harritsuen gainean bizi da. vus alga gorriaren artean, eta orobat Mediterraneoa. Gorputza bizkarrean eta sabelean BANAKETA: Atlantikoa eta behe-itsasertz inguruanGelidium ses- zapaldua. Mediterraneoa.
LIGA OCEANICA ONISCUS ASCELLUS DONOSTIAKO KOSTALDEKO
atzekaldeko ertza laua eta kon- bexua da, alboetako muturrak DESKRIBAPE- barrurantz okerturik dagoen NA: gorputz puntan bukatzen direlarik. zabala eta laua. TAMAINA: 3 cm-ko luzera izan Begiak alboetan dezake. daude kokaturik. ELIKADURA: algak eta detri- Antenetako fla- tuak elikatzen dira. geloa 3 giltzartek HABITATA: goi-itsasertz osatzen dute. DESKRIBAPENA: burua ez dago toraxe- inguruetako ohizko biztanle dugu Ligia TAMAINA: 2,2,5 ko lehen segmentuan sarturik. oceanica delakoa, batzuetan gainera cm-ko luzera Uropodoak estiliformeak dira. oso ugaria, estuarioen hurbileko alder- izan dezake. Uropodoak pleotelsonaren neurri berdina dietan bereziki. ELIKADURA: algak eta detrituak eli- harritsuen gainean bizi da. edo zertxobait handiagoa dute. Arraren BANAKETA: Atlantikoa eta katzen dira. BANAKETA: Atlantikoa eta antenak ez dira hain luzeak. Telsonaren Mediterraneoa. HABITATA: alga asko dituzten hondo Mediterraneoa.
211 212 DEKAPODOAK IZKIRA IZKIRA TXIKI (Palaemon elegans) (Palaemon serratus) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: gorpuz gris edo arre HABITATA: izkira azaleko uretan eta DESKRIBAPENA: gorputz zapala aldee- ELIKADURA: hondakin organikoz elika- berdeska, gardena, sabelaldeko segmen- itsasbeheran agerian geratzen diren eta tan . tzen da. tuetan zeharkako bandak eta zerrenda algaz bateta dauden haitzetako putzue- Oso aurpegi luzea, modu nabarian gain- HABITATA: Izkira txiki azaleko uretan eta ilunak dituena. Aurpegi luze, estu eta tan bizi da. ditzen du eskafozeritoaren muturra. Alde itsasbeheran agerian geratzen diren eta haginduna. Orban horiak ditu hanketan TAMAINA: tamaina gehienez 6 cm-koa da. distala estua da eta gorantz okerturik algaz beteta dauden haitzetako putzue- eta orban urdinak 5 cm inguruko luzera ELIKADURA: hondakin organikoz elika- dago. tan bizi da. duten hagin txikietan. Lau espezie des- tzen da. Bi arantza pare telsonaren atzeko marji- HEDAPENA: Atlantikoa eta berdin daude. HEDAPENA: Atlantikoa eta nan Mediterraneoa. BIOLOGIA: izkirak gauez jarduten du Mediterraneoa. TAMAINA: tamaina gehienez 11 cm- bereziki. Hondakin organikoz elikatzen da. koa da. Izkirak azkar mugitzen dira isatsaren BIOLOGIA: udaberrian eta udan ugal- muturreko abanikoari indarrez eraginez, tzen da. Emeak arrautzak hondoaren eta atzeraka dabiltz. Urte osoan ugaltzen gainean erruten ditu eta bertan gerta- dira. Emeek arrautzak pleopodoen arte- tzen da eklosioa. Larbak kostarantz edo an (isatsaren barruko organoak) garraia- itsasadarren estuario-etarantz abiatzen tzen dituzte, arrautzen inguruko ura ete- dira, hau da, gazitasun maila txikiko aza- nik gabe berritu dadin. leko uretarantz.
213 214 IZKIRA ASPERUS CRANGON CRANGON (Palaemon adspersus) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: gorputz zapala alde- Izkira gorrien tankeratoak diren hauek etan. Estilerozitoaren barneko angelua hareapean sartzen dira. DESKRIBAPENA: hiru arantza pare Izkira gorri gazteak egun osoa ema- zorrotza da. Bigarren pereipodoaren ELIKADURA: planktona, algak eta kizi telsonaren atzeko marjinan. Palpoak ten dute jaki bila, eta itsasertzeko daktiloa propodioaren erdia baino txikia- organikoak jaten dituzte. dituen baraila. arrain batzuen, batez ere gadidoen, goa. Kilarik gabeko oskola. HEDAPENA: Atlantikoa eta Bizkarraldean 7 edo 8 hotz dituen harrapakin errezak dira aitzitik, hel- TAMAINA: tamaina gehienez 3-5 cm- Mediterraneoa aurpegia. Hauetatik azkena postorbi- duak ez dira hain errezak, zuloetan koa da. tarioa da, eta honen aurrekoa orbita- gorde eta soilik ilunkeran jatera ate- BIOLOGIA: animalia hauek ren gainean gertatzen da. ratzen bait dira. arrak dira lehen bi urteetan, eta TAMAINA: tamaina gehienez 7 cm- ELIKADURA: hondakin organikoz ondoren eme bilakatzen dira. koa da. elikatzen da. Honez gain, larbak guztiz itsas- BIOLOGIA: neguan ur sakonagoeta- HABITATA: Izkira adspersus azale- tarrak dira, eta hazten direnean ra joaten dira. Emeek arrautzak ple- ko uretan eta itsasbeheran agerian estuarian bizitzera egoitzen dira. opodoen artean (isatsaren barruko geratzen diren eta algaz beteta dau- HABITATA: ugaria da honda- organoak) garraiatzen dituzte, arrau- den haitzetako putzuetan bizi da. rrezko guneetan eta estuarietan. tzen inguruko ura etenik gabe berritu HEDAPENA: Atlantikoa eta Gernikako itsasadarrean adibi- dadin. Mediterraneoa. dez nahiko ale topatzen dira..
215 216 KARRAMARRO ERMITARIA (Clibanarius erythropus) DIOGENES PUGILATOR a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: ibiltzeko hankak tzen dira. ditu, ile ugariz jantziak eta muturretan Detrituz elikatzen dira. Martxoa eta matxardak dituztenak. Buruan antena abendua bitartean ugaltzen dira. luzeak eta gris berdeska koloreko bi TAMAINA: tamaina gehienez 2 cm-koa DESKRIBAPENA: animalia honen HABITATA: ermitari sorgina marear- DONOSTIAKO KOSTALDEKO begi irtenak nabarmentzen dira. da. luzera (maskorrik gabe), gehienez 25 teko eta itsasertzaz beheragoko alde Hirugarren maxilipedoak bereizturik HABITATA: karramarro ermitariak cm-koa da. Ibiltzeko erabiltzen dituen arrokatsuetan bizi da. basean, oso urrun euren artean. marraskilo hilen maskorretan bizi dira, hanka iledunak ditu, matxardan amai- HEDAPENA: Atlantikoa Lehen hanka parearen kelipedoak itsasertzaz beheragoko aldean. tzen direnak. forma eta neurri berdinekoak dira. HEDAPENA: Atlantikoa. Haginak ez dira biak berdin-ber- Koilara forman zulatutako beha- dinak eta mutur zuriak dituzte. tzak. Lehen hanka parearen kelipe- TAMAINA: ermitaria deitzen zaion doak forma eta neurri desberdi- karramarro honen luzera 3 cm-koa nekoak. Begi-eranztunak luza- da gehienez, bere maskorretik pen zorrotz mugikorra du bi kanpo dagoenean. ezkata oftalmikoen artean. BIOLOGIA: karramarro ermitariak TAMAINA: tamaina gehienez 3 oskol gogorrik gabeko krustazeoak cm-koa da. dira eta gastropodoen maskorren BIOLOGIA: detrituz elikatzen barruan babestu behara dute. Hazi da bereziki. Martxotik abendura ahala maskor batetik bestera alda- arte ugaltzen da.
217 218 PAGURUS PRIDEAUXI a r
PAGURUS BERNHARDUS o l F a t
irtenagoa da, eta triange- e lu zorrotz forma agertzen a n
du. Eskuineko eskua u KRUSTAZEOAK a bikorrez betetik dago. F
Bikor hauek sendoagoak o k dira erdian, eta punta- e p s
rantz nolabait konbergen- a s
teak diren bi ildaska t I
luzeska eratzen dituzte. o k
TAMAINA: tamaina a i
gehienez 3 cm-koa da. t s ELIKADURA: arraintxoz, zizarez, molus- o n
DESKRIBAPENA: tutu bat irteten da kuz eta animalien hondakinez elikatzen o arren azken hanka pareeko koxen sexua- da. D ren zulogunetik. HABITATA: Pagurus bernardus arrokatsu Ez da tuturik irteten arraren sexuaren zulo- eta hondartsuetan bizi da. gunetik. Aurpegia alboko angeluak baino HEDAPENA: Atlantikoa
PSIDIA LONGICORNIS DONOSTIAKO KOSTALDEKO
DESKRIBAPENA: kili- pedo sendoak,desber- dinak. Daktiloetarai- no bat behintzat okerturik. Pintza zapalak; oskol borobila. Gorputza DESKRIBAPENA: ez da tuturik irteten TAMAINA: tamaina gehienez 1,5 cm- sabelaren parean arraren sexuaren zulogunetik. Ez dago koa da. makurtua, zefalotora- arantzarik hanka ibiltarien daktiloen ertz ELIKADURA: arraintxoz, zizarez, xaren azpian. konkaboan. moluskuz eta animalien hondakinez eli- TAMAINA: tamaina Eskuineko eskuaren goikaldeko aurpe- katzen da. gehienez 0,9 cm-koa gian kila ahul moduko tontortxo bat HABITATA: Pagurus prideauxi arroka- da. HABITATA: ugariagoa da behe itsaser- dago. Tberkuluak daude goikaldeetan tsu eta hondartsuetan bizi da. ELIKADURA: ornogabe txikiak elika- tzetan. eta alboetan. HEDAPENA: Atlantikoa eta Mediterraneoa. tzen dira. HEDAPENA: Atlantikoa
219 220 PORCELLANA PLATYCHELLES GALATEA STRIGOSA a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: gorputza sabela- Sabelaldia gogor inarrosiz ere igeri ren parean makurtua, zefalotoraxaren egin dezake. DESKRIBAPENA: krustazeo oskol- Gainera, euren nerbio-sistema liburu azpian (txamarraren antzera). HEDAPENA: Atlantikoa. duna, zapala, zabal baino luzeagoa, honetan aurrerago deskribatu ditugun Sabelalde uzkurtua. Pinza zapalak; gorri kolore bizikoa, banda urdinek espezieena baino garatuagoa da. oskol borobila, argia. Kilipedo zaba- zeharkatua eta, sarritan, beste orga- Hori dela eta, krustazeoek mugimen- lak, zanpatuak. Daktiloak ez daude nismo batzuek estalia. Lehenengo du azkar eta zehatzak egin ditzakete. okerturik. apendize parea oso handia eta aran- Galathea strigosa espezie gautarra TAMAINA: tamaina gehienez 0,8 tzatsua da. Abdomenaren erdia eta karniboroa da. Bere burua arris- cm-koa da. barrurantz okertuta dauka; aurpegi kuan ikusten duenean azkar egiten ELIKADURA ETA HABITATA: orno- triangeluarra eta hagin handiak ditu. du ihes, kriskitinaren antzeko hotsa gabe txikiak iresten ditu eta gehie- 15-17 cm-ko luzera izan dezake. atereaz. Abendutik abuztura bitartean netan “ahotz gora” bizi ohi da harria- Ez dago epipodiorik toraxeko hanke- ugaltzen da. ren azpian, edota harkaitzen behe- tan. Irudiaren araberako aurpegia. HABITATA: hondo harritsuetako zulo- kaldean zutik, bestela esanda. BIOLOGIA: krustazeoak artropodoen etan. 3 m edo gehiagoko sakonera Zerbait hurbiltzen bazaio tarrapata- filumekoak dira. Beren artean artiku- duten tokietan. ka ihes egiten dagoen harriaren latzen diren piezek osatutako kanpo- HEDAPENA: Atlantikoa eta inguruan itzulika. eskeletoa dute, muskuluen euskarri. Mediterraneoa.
221 222 KARRAMARRO BELTZA (Pachygrapsus marmratus) a
GALATHEA SQAMIFERA r o l F a t e
DESKRIBAPENA: a n
gorputza sabelaren u KRUSTAZEOAK parean makurtua, a F
zefalotoraxaren o k
azpian (txamarraren e p
antzera). Sabelalde s a s
uzkurtu gabea. t
Epipodiak daqude I o
lehen hiro hanka k a i
pareetan. Irudiaren t s
araberako aurpegia. o n
TAMAINA: tamaina o
gehienez 3 cm-koa D da. ELIKADUR: ornogabe txkiak elikatzen azpian. dira.. HEDAPENA: Atlantikoa eta HABITATA: behe-itsasertzean Galathea Mediterraneoa. squamifera frango aurkitzen da harrien DESKRIBAPENA: oskol zapala, 4 cm beltzak algaz, lapaz eta detrituz elikatzen zabal eta ia karratua; more iluna edo dira. Maiatzetik ekainera bitartean ugal- DONOSTIAKO KOSTALDEKO MUNIDA RUGOSA berde-grisa, orban horiz josia. Haginak tzen dira oso garatua daude eta arrarenak handia- HABITATA: itsasertzeko eta itsasertzaz goak dira. Hanka luze eta iletsuak ditu. beheragoko haitzak. (txamarraren antzera). Zabalera 4-5 cm-koa da. DESKRIBAPENA: azken hanka parea Lamina triangeluar zanpatu BIOLOGIA: karramarro beltzak ura bere eraldatu gabea, aurrekoen antzerakoa. baten forma duen aurpegia. gorputzaren barruan biltzen du eta, TAMAINA: tamaina gehienez 6 cm- Begi txikiak. Hanka ibiltarien horrela, uretatik kanpo zenbait egunetan koa da. daktiloak propodioen erdia egon daiteke, baldin eta giroak heze BIOLOGIA: anemona batzuen harrapa- baino laburragoak dira. badirau. Begi zorrotza du eta, arriskuan kin izan daitezke, baina merkaturako TAMAINA: 4-5 cm-ko luzera dagoenean, arroketako arrakaletara joa- baliorik ez dute bat ere. izan dezake. ten da ezkutatzera. Hanka batetik oratu- ELIKADURA: elikadurari dagokionez, HABITATA: Munida rugosa ta harrapatzen saiatzen bagara hanka itsastriku txikiak,muskuiluak, barraskilo- hondo harrokatsu eta hondar- bertan behera utzita ihes egingo du. Izan ak, poliketoak eta arraitxoak iresten ditu, tsetan bizi da. ere, hankak gune jakin batzuetatik apur- bere aldetik beste arrain eta itsas hegaz- DESKRIBAPENA: gorputza sabelaren HEDAPENA: Atlantikoa eta tzen zaizkio eta hurrengo mudaldian ti batzuen elikagai delarik. parean markurta, zefalotoraxaren azpian Mediterraneoa. hanka berriak sortzen ditu. Karramarro HEDAPENA: Atlantikoa.
223 224 ABAKANDOA (Homarus gammarus) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: urdina, gorpuz osoan bezala, neguan ur sakonagoetara jaisten gisa kontsideratzen, benetako apendize- da oskol berria gogortuta dagoen arte. orban zuri txikiak ditu. Asimetrikoak eta da. Animalia gautarra da. Krustazeoz, rik ez dituztelako. HABITATA: 10 m eta 5etik gora m arteko oso handiak diren bi hagin indartsu eta moluskuz, zizarez eta animalia hilez eli- Gorputzeko segmentuen parakuntzaren sakonera duten tokietan bizi da, hondo beldurgarri ditu. Handiena moluskuak katzen da. ondorioz, abakandoak, soilik aurreranzko harritsuetan. mastekatzeko erabiltzen du; eta txikiena, Udan ugaltzen da. Emeek gehienez edo atzeranzko mugimenduak burutu HEDAPENA: Atlantikoa eta hortzuna, haien zati samurrak zatikatzeko 30.000 arrautza erruten dituzte, zenbait ditzake: ezin egin ditzake birarik. Oskol Mediterraneoa. eta ahoratzeko. Antena pare bi ditu. larba-alditatik igarotzen direnak. honen somitoak kitina izeneko Lehenengoak laburrak eta erdibituak dira; Abakandoa, otarraina bezala, muden proteinaz eginak daude, kaltzio- eta bigarrenak, oso luzeak. bitartez hazten da. deposituz gogortua dagoelarik. Abdomenaren bukaeran isats-hegal Krustazeo ugarik, gorputz segmentatua Lakainak, meheagoak dira loture- zabala du. Otarraina gehienez 50-60 cm dute bere bizitzako uneren batetan aba- tan, animaliari mugimendua ez luze izan daiteke. kandoek adin helduak eraakusten dute eragozteko. TAMAINA: abakandoa gehienez 50-60 lakainketa hori. Animalia horien gorputzak Hazteko, abakandoak, estalkia cm luze izan daiteke. Pisua: 3-8 kg. eraztun inbrikatu eta apendizeen ezarpe- bazterreratu eta bestea ekoiztu BIOLOGIA: abakandoak gordelekuak naz eraturik daude. Abakandoetan 19 behar du. Honek oso zaurgarri zulatzen ditu eta egunez eta mudaldietan eratzun edo somito daude. Buruaren bihrtzen du harrapakarien aurre- zulo horietan ezkutatzen da. Otarraina muturra eta hegats kaudala ez dira lakain an; horregatio, zuhurki ezkutatzen
225 226 SANTIO HANDIA (Scyllarus arctus) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: gorpuz gris edo arre berdeska, gar- dena, sabelaldeko segmen- tuetan zeharkako bandak eta zerrenda ilunak dituena. Aurpegi luze, estu eta hagin- duna. Orban horiak ditu han- ketan eta orban urdinak 5 cm inguruko luzera duten hagin txikietan. Lau espezie des- koari indarrez eraginez, eta atzeraka ELIKADURA: animalia hilez elikatzen berdin daude. dabiltz. Urte osoan ugaltzen dira. da. BIOLOGIA: izkirak gauez Emeek arrautzak pleopodoen artean HABITATA: izkira azaleko uretan eta jarduten du bereziki. (isatsaren barruko organoak) garraia- itsasbeheran agerian geratzen diren Hondakin organikoz elika- tzen dituzte, arrautzen inguruko ura eta algaz bateta dauden haitzetako tzen da. etenik gabe berritu dadin. putzuetan bizi da. Izkirak azkar mugitzen dira Santio handiek haitzuloetako sabaie- HEDAPENA: Atlantikoa eta isatsaren muturreko abani- tatik “zintzilik” ematen dute eguna. Mediterraneoa.
227 228 BUIA PINNOTHERES PISUM (Cancer pagurus) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: buiaren oskola eramaten du arraren esperma. obalatua da, oso gogorra eta sendoa, Esperma horrek hurrengo urteko arrau- gehienez 30 cm-ko zabalera izan deza- tzak ernaltzeko ere balio dio. keena, leuna eta laranja-arre kolore- ELIKADURA: ornogabeak iresten koa. Haginen puntak beltzak dira. dituzte, lamelibrankioak batez ere.
DONOSTIAKO KOSTALDEKO Urtebete garrenean 3 cm. luze beste- HABITATA: buia hondo arrokatsu eta rik ez da, eta 12 cm.etara heltzen hondartsuetan bizi da. Azalean edo delarik, sei urtez, lortzen du helduta- gehienez 50 m-ko sakonera duten sun seksuala. Animalia honek migra- lekuetan. DESKRIBAPENA: Pinnoteres pisum HABITATA: oso arrunta da muskui- zio luzeak, batzutan 1.500 km. Baino HEDAPENA: Atlantikoa. gutxi gorabehera zentimetro bakarre- luen artean. gehiagokoak, egin ditzake kos- koa den karramarro borobil bat da HEDAPENA: Atlantikoa. taldean barna, honen zergatia behe-itsasertz inguruko muskuiluen oraindik ezagutzen ez dugula- barruan jankide bezala bizi dena. rik. Oskol subobola,globo formakoa. BIOLOGÍA: bere hagin sendo- Hirugarren maxilipedoaren iskioak ez harrapakinak birrintzen ditu: eta meroak bat eginik daude. moluskuak, krustazeoak eta Daktiloen azken pereiopodoak, ekinodermatuak. dagokien propodioaren erdia baino Emeek estalketaren ondorengo luzeagoak, oso okertuak, eta zurru- hamabi-hamalau hilabeteetan nik eta arantzarik gabeak. erruten dituzte arrautzak. Bitarte TAMAINA: tamaina gehienez 1 cm- horretan emeak poltsa batean koa da.
229 230 KARRAMARRO BERDEA (Carcinus maenas) a r
XAIBA VIGUTATA o l F a zabala. Kopeta oso proiek- t e
tutua, albo bakoitzean bi a n
uhindura dituen aurpegi u KRUSTAZEOAK a irtenean. F
TAMAINA: tamaina gehie- o k
nez 3,5-koa da. e p HABITATA: Xaiba vigutata s a s
kostatik hurbil bizi da, itsa- t
sertzeko hondo harritsue- I o
tan, alga asko dagoen k a i
tokietan. t s o n
ELIKADURA: ornogabe o txikiak elikatzen dira. D DESKRIBAPENA: oskola luze bezain HEDAPENA: Atlantikoa
POLYBIUS HENSLOWI
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: oskol leuna, oliba- hondakinez elikatzen da. Udan ugal- DESKRIBAPENA: Polybius verde kolorekoa eta 5-8 cm luze, aurre- tzen da. henslowi espezie pelagikoa da, ko ertzean hortzak dituena eta obala- Gazte direlarik, mota askotako pigmen- oso ugaria ozeano Atlantiko ure- tua, aurrealdean zabalagoa. tapenak dituzte oskol-jantzian, eta itsa- tan. Galizan pateixo edo patexu Azken hanka parearen muturra gezi saldi-arteko alderdietako substratu izanarekin ezagutzen da. Bai baten antzerakoa; oskol boroboila eta arrokatsuetan egoten diren algen beha- superfiziean bai bi uren artean handiagoa zabalera luzera baino. rra izaten dute. Hazi ahala, karramarro egoten da, eta batzutan hondo- TAMAINA: tamaina gehienez 9 cm-koa honek kromatismo aniztasuna galdu an, 100 metrorainoko sakone- da. eta bere oskoljantziaren kolorea unifor- ran. Dituen kelipodoekin kalteak BIOLOGIA: ia karramarro guztiak meago eta berdintsuago bilakatzen da. eragiten dira arrantzaleen saree- bezala, karramarro guztiak bezala, ELIKADURA: arraintxoz, zizarez, tan. karramarro berdea alboz dabil. moluskuz eta animalien hondakinez eli- Aurre-alboetako ertzak markatu gabeak. TAMAINA: tamaina gehienez 2-3 cm- Gautarra da. marea behera denean katzen da. Bigarrenetik laugarrenerainoko periopo- koa da. irteten da uretatik hondarretan elikagai HABITATA: itsasertzaz beheragoko doen daktiloak dilataturik daude. ELIKADURA: arraintxoz, zizarez, molus- bila ibiltzeko. Arriskua sumatuz gero aldena bizi da, harrizko, hondo harea- Aurre-abloetako ertzak markatuak. kuz eta animalien hondakinez elikatzen hondarpean ezkutatu ahal da. arrain- tsu eta lohitsuen gainean. Bigarren-laugarren periopodoen daktilo- da. txoz, zizarez, moluskuz eta animalien HEDAPENA: Atlantikoa. ak estiliformeak dira. HEDAPENA: Atlantikoa.
231 232 TXAMARRA (Liocarcinus puber) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: oskol sendo, zabal pala horiek hondarra zulatu eta harrapa- Emeak arrautzak sabelaldean garraia- moluskuz eta animalien hondakinez eli- eta biribila du. Oskolaren aurrealdeko kinen zain hondarpean ezkutatzeko era- tzen ditu. katzen da. ertza zerra-formakoa da. Marroi iluna, biltzen ditu. Izkiraz eta arrain txikiz elika- Gizakiak gainera, beste arerio asko, ola- HABITATA: hondo harritsu eta ha- belus antzeko ilez estalia. Hagin sendo tzen da. gorroa kasu; sakonera gutxiko alderdie- reatsuen gainean bizi da, itsasertzaz eta garatuak ditu. tan murgiltzerakoan oskol-jantzi huts beheragoko aldean edo beherago. Oskolak gehienez 7 cm- piloa topatzen badugu, ziur egon gaitez- HEDAPENA: Atlantikoa. ko zabalera izan dezake. ke olagarro gordelekuren bat dago- Azken hanka parea keela aldean. zapala du, igeriketarako Esate baterako, 1981.ean Euskal egokitzapena bailitzan. Herrian itsasertzean arrunt ugaldu BIOLOGIA: txamarra ziren olagarroak, haiekin batera karramarro igerilaria da. nekora ale gazteak ere nahiko aniz- Bere eboluzioan atzeko tu ziren eta. hanken muturrak pala Artisau gisa nasa bidez lan egiten antzekoak bihurtu zaizkio duten untzien diru iturri nagusiene- eta uretan igeri egiteko takoa da espezie hau. erabiltzen ditu. Gainera, ELIKADURA: arraintxoz, zizarez,
233 234 TXANGARRA XANTHO INCISUS (Eriphia verrucosa) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputza sabelaren TAMAINA: tamaina gehienez 10-12 cm- DESKRIBAPENA: gorputza sabelaren eta ez da batere harrigarria espezie
DONOSTIAKO KOSTALDEKO parean makurtua, zefalotoraxaren koa da. parean makurtua, zefalotoraxaren azpian honen ale albinoak aurkitzea. azpian (txamarraren antzera). Pintza BIOLOGIA: gauez maskorra aldatzen (txamarraren antzera). Pintza gogorrak HABITATA: itsasertzeko eta itsasertzaz gogorrak eta ez zapalak. Azken hanka duenez gero, une hau hurbiltzen denean eta ez zapalak. Azken hanka parea eral- beheragoko haitzak. parea eraldatu gabea, aurrekoen antze- bere kideengandik ere gorde beharrean datu gabea, aurrekoen antzerakoa. Oskol ELIKADURA: arraintxoz, zizarez, molus- rakoa. Oskol hexagonala. Handiagoa aurkitzen da animalia hau, ezen eta borobila. Handiagoa zabalera luzera kuz eta animalien hondakinez elikatzen zabalera luzera baino, baina iletsua. oskoldun hauen artean kanibalismoa baino, laua. da. Sabelalde uzkurtua. gertatzea ere badado. Aldaketa egin bez Hirugarren maxilipedoaren merosak ez du HEDAPENA: Atlantikoa. Orbitak itxirik daude barruko angeluan, laster, txangarra “puztu” egiten da ura irtengunerik kanpokaldean. Alboko antenak kanpoan gertatzen direlarik. xurgatuz, aldaketaren ondorengo lehen azken hortzaren atzeko ertza biribilka- Erdi-itsasertzekoa den beste espezie bat orduan itsuski handitzen delarik. turik dago. dugu Eriphia verrucosa edo txangarra, HABITATA: txangarra naharoa goi-itsas- TAMAINA: tamaina gehienez 3 cm- gure itsasaldeko hararratzetan oldarko- bazterreko erdiko alderdietan, zenbait koa da. rrena, gorputza zurda sendoz estaila egun egon daiteke uretatik kanpo bere BIOLOGIA: Xantho incisus izenekoa duena. zakatz hobiak heze gordetzen direnez. arrunta izaten da kostalde osoan Zirrinkituen artean babesturik egoten da, ELIKADURA: ornogabe ttikiez elikatzen harrien azpian; izaera lasaiekoa eta eta oso zaila gertatzen da handik irten delarik. harrapatzen erraza den karramarro araztea hankaren bat hautsi gabe. HEDAPENA: Atlantikoa. honek argitik urrun bizitzea nahiago du,
235 236 XANTHO PORESSA PILUMMUS HIRTELLUS a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: oskola DESKRIBAPENA: ez dago arabtzarik ELIKADURA: ornogabe eta organismo
DONOSTIAKO KOSTALDEKO obala da zeharraldetik, laua pereiopodoen karpoan. Mailu formako hilez elikatzen da bereziki. edo bikor txikietik. Hirugaren zurda ugari dago oskolaren aurrekalde- HEDAPENA: Atlantikoa eta maxilipedoaren merosak irte- an eta hanketan. Bi kila daude endosto- Mediterraneoa. gune zorrotzik gabea, izateko- ma edo ahoko koadroaren sapaian. tan irtegune motza dute. Endostomaren kila biak ez dira agertzen Alboko azken hortzaren atzeko edo atzekaldean daude eta txikiak ertza kila zorrotz formakoa da. dira. TAMAINA: tamaina gehienez TAMAINA: tamaina gehienez 2- 4 cm-koa da. koa da. HABITATA: itsasertzeko eta BIOLOGIA: urtarrilatik apirilera itsasertzaz beheragoko hai- bitartean ugaltzen da. Emeak tzak. arrautzak sabealdean garraiatzen ELIKADURA: arraintxoz, ziza- ditu. rez, moluskuz eta animalien HABITATA: Pilummnus hirtelus hondakinez elikatzen da. kostatik hurbil bizi da, itsasertzeko HEDAPENA: Atlantikoa. hondo harritsuetan, alga asko dagoen tokietan.
237 238 TXANGURRO (Maja squinado) a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DONOSTIAKO KOSTALDEKO DESKRIBAPENA: gure kostako karra- tzak sabelaldean garraiatzen eta babes- motelak dira eta erraz harrapa daitezke. zelentereak eta beste ornogabez elika- marrorik handiena da. Oskola 20 cm ten dituzte. BIOLOGIA: udara da arrek eta emeek tzen dira. zabal izan daiteke; metro batekoa, han- HABITATA: txangurroa landare asko ugalketarako erabiltzen duten garaia, HEDAPENA: Atlantikoa kak zabaltzen dituenean. Kolore marroi dituzten hondo arrokatsu eta harritsuen emeen jantzibe- gorriska du; txangurroari algak eta beste gainean bizi da, metro gutxi eta 70 m rrikuntza burutu organismo batzuk atxikitzen zaizkio. arteko sakonera duten lekuetan. eta berehala. Haren oskolak bihotz itxura du, aurreal- DESKRIBAPENA: bere hanka zuze eta Hauek, haien dean estuagoa eta ile eta arantzaz gorputz txikia dela eta, ez da harritze- jantziaz gabetu- josia, luzeagoak aurpegian eta alboe- koa, txangurroa “itsas armiarma” dei- rik, sabeleko tan. Hanka luzeak ditu eta haginak gor- tzea munduko zenbait lekuetan. luzakinetan era- putzaren aldean txikiak dira. Txangurroa Europako karramarro han- man beharko BIOLOGIA: ornogabe eta organismo dienetarikoa da, eta jateko harrapatzen dituzte arrau- hilez elikatzen da bereziki. da. Planetako beste zenbait itsasotan tzak sei hilabe- Txangurroak apiriletik abuztura bitarte- antzeko karramarroak daude; soilik tez., an ugaltzen dira, eta taldeka biltzen dira Australiako kostan, ehun espezie dife- ELIKADURA: ernalketari ekiteko. Karramarro guztien rente inguru edukitzeaz harro daude. ekinodermoak, emeek bezala, txangurro emeek arrau- Nahiz eta hain zangaluze diren, oso poliketoak,
239 240 HERBSTI CONDILIATA PISA TETRAODON a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: oskolak tuberkulu tsuen gainean bizi da, metro gutxi eta DESKRIBAPENA: aurpegia bi boletiformeak ditu. Aurpegi laburra. 20 m arteko sakonera duten lekuetan. arantza zilindriko luzek osatzen
DONOSTIAKO KOSTALDEKO Aurpegia bi arantza zilindriko luzek osa- ELIKADURA: ornogabe eta organismo dute. Arantza horiek ez dira diber- tzen dute. Arantza horiek ez dira diber- hilez elikatzen da bereziki. genteak azken aldean, edo, iza- genteak azken aldean, edo, izatekotan, HEDAPENA: Atlantikoa. tekotan, oso gutxi. oso gutxi. Hiru arantza daude zakatz-gune- TAMAINA: tamaina gehienez etako alboko marjinetan. Hestean 2,5-3-koa da. dagoen arantza motza da. BIOLOGIA: emeek estalke- TAMAINA: tamaina gehienez 2- taren ondorengo 6-7 hilabete- koa da. etan erruten dituzte arrau- HABITATA: erdi-itsasbazterrean tzak. Bitarte horretan emeak Halopitis incurvus alga gorria poltsa batean eramaten du hazten den kubetetan oso ugaria arraren esperma. Esperma da Pisa tetraodon izeneko espe- horrek hurrengo urteko arrau- ziea. tzak ernaltzeko ere balio dio. ELIKADURA: ornogabe txikiak HABITATA: Herbstia condi- eta algak elikatzen dira. liata landare asko dituzten HEDAPENA: Atlantikoa. hondo arrokatsu eta harri-
241 242 INACHUS DORSETTENSIS INACHUS PHALANGIUM a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: alboetako 2 tuberku- ELIKADURA: ornogabe eta organismo DESKRIBAPENA: gune gastrikoan bi eta organismo hilez elikatzen da berezi-
DONOSTIAKO KOSTALDEKO luak dira irtenenak. Antena arteko hor- hilez elikatzen da bereziki. tuberkulu txiki daude zeharkako marran. ki. tza aurpegiaren bi aldeen artean ager- HEDAPENA: Atlantikoa. Orbitek ez dute arantza postorbitariorik. HEDAPENA: Atlantikoa. tzen da. TAMAINA: tamaina gehienez 2,2 cm- Gune gastrikoan 4 tuberkulu txiki daude koa da. zeharkako marran. BIOLOGIA: azaroatik api- TAMAINA: tamaina gehienez rilera bitartean ugaltzen 3 cm-koa da. da. Emeak arrautzak BIOLOGIA: azaroatik apirile- sabealdean garraiatzen ra bitartean ugaltzen da. ditu. Emeak arrautzak sabealdean HABITATA: Inachus pha- garraiatzen ditu. langium landare asko HABITATA: Inachus dorse- dituzten hondo arrokatsu ttensis kostatik hurbil bizi da, eta harritsuen gainean bizi itsasertzeko hondo harritsue- da, metro gutxi eta 80 m tan, alga asko dagoen tokie- arteko sakonera duten tan. lekuetan. ELIKADURA: ornogabe
243 244 MACROPODIA TENUIROSTIS MACROPODIA ROSTRATA a r o l F a t e a n u KRUSTAZEOAK a F o k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: oskol triangeluar txi- tzak sabealdean garraiatzen ditu. kia, aurpegi luzea, arantza luzeak ditue- HABITATA: Macropodia tenuirostris DESKRIBAPENA: gorputza sabelaren ELIKADURA: ornogabe txikiak elika-
DONOSTIAKO KOSTALDEKO na; hagin sendoak ditu, eta ibiltzeko era- kostatik hurbil bizi da, itsasertzeko parean makurtua, zefalotoraxaren tzen dira. biltzen dituen hanka garatuak, 5 cm hondo harritsuetan, alga asko dagoen azpian. Pintza gogorrak eta ez zapalak. HABITATA: Macropodia rostrata kostatik inguko luzera dituenak. tokietan. Azken hanka parea eraldatu gabea, hurbil bizi da, itsasertzeko hondo harri- Aurpegi luzea, bostgarren antena-gil- ELIKADURA: ornogabe eta organismo aurrekoen antzerakoa. Oskola handiagoa tsuetan, alga asko dagoen tokietan. tzartea gainditzen du. Arantzak daude hilez elikatzen da bereziki. luzera zabalera baino, mutturrean aurpe- HEDAPENA: Atlantikoa antenen giltzarte basalaren behekalde- HEDAPENA: Atlantikoa. gi edo luzakin modukoa du. ko ertzean. Aurpegia bi arantza mehek osatzen dute. Aurpegia bi arantza mehek osatzen Arantza hauek jarraiturak dira, basealde- dute. Arantza hauek jarraiturak dira, an behintzat, eta luzera desberdina izan basealdean behintzat, eta luzera dezakete. Ez dago irtengunerik begieta- desberdina izan dezakete. Ez dago ko pedunkuluen aurreko ertzean. irtengunerik begietako pedunkuluen Aurpegi laburra, ez du bostgarren aurreko ertzean. antena-giltzartea gainditzen. Es dago TAMAINA: tamaina gehienez 1,9 arantzarik antenen giltzarte basala- cm-koa da. ren behekaldeko ertzean. BIOLOGIA: urtarrilatik apirilera TAMAINA: tamaina gehienez 2,2 bitartean ugaltzen da. Emeak arrau- cm-koa da (Zefalotorax).
245 246 A R R A I N A K DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 249 bitartean. Errunaldiangaude, azaro urtarrilaeta maitejokoak suspertzen ditu. aldeangehienbat, izokinen arteko emariagehitu egiten horrek,da;gaua renamaieran tenperaturak jaitsi ureta ibaiangora joan ondoren, udazkena- BIOLOGIA: amuarrainakitsas zapala. samarradauka isats-hegatsa, eta bereiztendira:izokin arruntak ganbil rrainarenantzekoa daHonetanoso. ohiamua-itsasditu guztira. Itxuraz, lerroak120-130 ezkatainguru izan ezkatañimiñoez estalitakoa; albo- deanzilarkaraeta saihetsetan-, eta meadauka -urdin-kolorekoa bizkarral- DESKRIBAPENA: IZOKINA (Salmo salar) (Salmo Aurrekohilabeteetan Gorputz fusifor-Gorputz hotzak. . Oxigenaturakogarbiakur eta rengobaldintzak betebehar dituzte: egokiabilatzen Errunlekuekdu. ondo- dagoenemea arraultzak uztekotoki Gorteiatzenhasi aurretik,argose bihurtuz. modukoizugarriakhortz dituen gako kanaritzekotan, amore emateko bereziki,koa, bestebatekinar borro- lakluzatu itxuraldatzeneta dira,behe- laldehori-berdexkaz Bereere.barai- gorrinabarmenez osatua,baita sabe- bizkarreandu, aldamenetaneta puntu berrizArrak jantzi berria estreinatzen beltzgorrixkaketa azaltzen zaizkio. egitenbaita,gorputzeaneta orban obulutegienbolumena erehanditu Emearisabelaldea handitzen zaio, baiemeak beren itxuraaldatzen dute. Unehori iritsibaino lehen, bai arrak obuluakegotziko berriz,arrak,ditu; segundukobatean, tarte emeak bere godute. Azkenean,gehienez 15 gorteiatutakodama konbentzitu egin- bereetaeztik inguruko mugimenduk alegia.na, Hainbat dardarizoikutuk, orduan,arraren indarak ahituko ditue- Uneasmoz.ko” bizi-bizia hasten da hurbiltzenzaio emeari “maitemintze- errutenru omen Bitartean,ditu.arra duentzen kiloko 1.000 arraultza ingu- arraultzaka errungo Emeakditu.pisa- zulatzenbatzuk bertanetaditu, mila- emeak20bitarteko30eta cm ildo Errunleku . egokia aurkitutakoan, estalia. Hondoa . ongi babestua harriezureta edoazkarra. Korrontearen . abiadura moderatua bitartekoak. Sakonera . gutxikoak, 3040eta cm ur harrietanur lurperatuta gelditu diren 200egun bitartean behar izaten dira Urarntenperaturaren arabera, 70eta proportziohandiagoan iristen dira. berriz,kontrako sexuko kideak baino nekeziristen dira itsasora.Emeak, Bizirikirauten duten ale bakarrak gabe,akabatu egingo gehienetan.da, amaitzean,ahuldutaarra, babesiketa ahalegindukodira.Ugalketa lanak rekinsexuharreman gehiago izaten baiarrabai emea bestehainbat kide- piloamugitu beharko baitu.Ondoren, ginakegingo izugarrizkoditu, harri Horiditu. egiteko, ikaragarrizko ahale- emeakhondoko harriezur estaliko ondoren,arraultzak babestearren, ernaldukodituen esperma. Horren Izokin jaioberria Izokin 250
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 251 Igerilarigisa egiten dituen lehenengo inguruakabatu egingo da. bizikoproba horren aurrean, %90 igerieta egiten ikasiko Hildu. edo elikatzeraez behartuta egongo da, besikulagaltzen beraz,du;ornogabe- emangodio hasiera. Elikatu duen duentrantsizio aldi erabakigarri bati heldutasunarennak, bidean jartzen ahulak,orain pinttoizenez ereezagu- Maiatzedo ekaina aldera, izokinkume mantenduz. korrontearenaurka jartzen dira,oreka inguraturik,indarrak eta, gordetzeko, renhondoan egoten dira,argi ahulez batenbidez elikatzen dira.Han, ibaia- kuandauden bitartean, besikula kinkumeakjaiotzen dira,errunle-eta gertatuohi dahori. Une horretan izo- ateratzeko.edoMartxo apiril aldera arrabalaranjatuetatik izokinkumeak itsasoetarabiadaiatu ahal izatearren. detzenahaleginduko Iparraldekoda, beharbezala hazteko,indarrak gor- datukodubere kideen aurrean, eta Orainbere lurraldetxoa defen-sutsu Poliki-poliki,izokinkumea hazten doa. handiagoaereematen die. gaixotasunenaurrean erresistentzia sunaemateaz gain, harrapaketen eta janaria eta, du, eskuratzeko errazta- lurraldezosatutako mosaiko bihurtzen Sakabanaketahorrek ibai ondoa oldarkorra. lehiaondorioz,sortzen eta, du, jarrera helburu.Horrek izokinkumeen arteko janariaduen sail baten jabe egitea du korronteanahikoaeta tenperatura eta saiotxoetan,errekaren barruan Bizitzeko ahaleginetan Bizitzeko Bainalehenago, gazietaraur ohitzeko itsasorabidaiatzeko zorian dago. berrihorretan, esgin izena duena, izokina,tutako bere bizitzaren urrats urtekohazkundearen ondoren, indar- latitudeetan,Gure urtebeteko edo bi tamainan. izateakereeragin zuzena dubere tzentraziohandiagoa edo txikiagoa Tenperaturakuretakoeta kaltzio kon- bidaiatuahal izan arte. deanzain dituen hotzetarantzur indartuegingo daplanetaren iparral- duibaian, horretanurteeta zehar bestetxoakurtebetez egon beharko jaitsi.raKasu horretan, izokin gazte- bestelaezin izango baita ibaian behe- gutxienekotamaina lortubeharko du, bezalakobaldintzetan egon dadin, sorakobidaia hori egiteko behar Hainzuzen egunenere, batean itsa- Orainnortasuneanarte nabarmendu kontsumitzendu. handitzenzaio oxigenoeta gehiago Fisikoki,aktiboagoa jatekoda; gogoa itsasaldiluzerako prestatzen dira. besteorgano tzak, batzuen artean, giltzurdina, tutua, maskuria zaka-eta egitenzaizkie. Barrualdean, liseriketa isatsaaldamenekoeta hegalak beltzu Gorputzada.liraindu egiten zaie,eta zilartik kolorekoa izatera pasatzen hastentzen dira. Azalagorrixka izate- hotzetanur bizi ahal izateko,eralda- esginbatzukiparraldeko itsasoetako Udaberriarenetorrerarekin batera, tutakoa. zuzensmoltifikazioere, prozesua dei- aldaketabatzukjasan behar hainditu, Itsasoramoldatzea 252
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 253 IbaikoErregea egunez zein gauez abiatukoda. Hori ko. gertatuzgero, itsasorantz handiagoaizatea besterik daezfalta- tenperaturaigotzea argitasunaeta mailauhertasunaeta egokiak izatea, luzeahastear egongo Urarenda. Behinsmoltifikazioa bidaiagertatuta, da. garatzenduen zentzumena usaimena zesuhorretan beharbada gehien teetan)estuarioan gertatzen den pro- rrean(orduetan) nahiz luzean (hilabe- menaizugarri zorrozten Epedu.labu- rriakgogoan gordetzeko duen ahal- bizilekuizan duen ibaiaren ezauga- estreinatzearekinbatera,orain arte baituteizokinek. Baldintza berriak itzultzekoeta bidea taldeka egiten garaiangragario bihurtzen joatekoda, zaionindibidualismoa, migratzeko NorvegianBaltikoan. Itsaso eta Groenlandian,FeroeUharteetan, hauetakobatean amaituko alegia,da, Milakakilometroko bidaia eremu emangora baitira. gerobesteere,hainbat aukera aditze- inguruandagoen hipotesi bakarra, kinakorientatzeko duen gaitasunaren lotutadago Bainaoso. hori daezizo- hainbatkorronte ozeaniko birakarri berriraeramango dituen bidaia luzea Zientifikoekran. diotenez, bizileku egitendituztela, metroko3sakone- Egiaztatudaizokinek egunero 50km rriadagiro aldaketa horretan. kalitatekoareneta beharra erabakiga- garapenaziurtatzeko janari iturriugari tzadaklagunduta. Beregorputzaren katzenduen korronte nagusiaren bul- bereibai ibilbidean estuarioa zehar- mugitzendaiparraldeko lurretarantz, ihesegin behar izaten Horiendute. hainbatharrapakariren grinetatik ere erasoetatikihes egiteaz gain, beste Etapada.horretan zehar, gizakien gohilabeteetn; gero moteldu egiten askozazkarragoa izaten dalehenen- izokinarenItsasoan, hazkundea nagusiki. hotzetakoarrainez elikatzen dira, planktonez,sardinez, txibiez ureta bateansakabanatzen dira.Han, bitarteko30m sakonera duen tarte taldeetankokaturik,izokinak 10eta Lehenaipatutako eskualdeetako kos- Uharteetankokatzen direla. Groenlandiantakoak, Faroeeta jakina,kinak, eta, Gipuzkoako arroe- BadirudiEuropako ibai arroetako izo- Habitat berri bat berriHabitat ohiduten bestehainbat elementu gain,ibilbidean orientatzeko erabili arrorainoiristeko.Hala, usaimenaz jarraitzendioten zirenekosortu ibai daezagutzen,Ez zehatz-mehatz zeri zaio.tzen honihoming (etxerako itzulera) dei- bideahartzera eramaten Itzuleraditu. nakumetako bizilekura itzultzeko Espezieairaunarazteko deiak izoki- da.tatzen helmugarekikoaketaku egiteko pres- egokialortuzgero, izokina bere sorle- bitartean,behin itzultzeko tamaina Ibaiaurtebeteetautzi hirueta urte ditzakegu. marrazoa,ubarroia aipafokaeta artean,arraia, fletana,bakailaoa, Etorkizunerako itzulera Etorkizunerako 254
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 255 biziizan daitsasoan ingurukg6eta izenekoaapirilean sartzenbida; urtez Urteanzehar sartzendira; apirilekoa erreserbetaratutako jotzen baitute. hartzen,itsasoko aurreko etapan pila- behar,igoeran, eta, duteezjakirik gezataraurOrain, berriz egokitu gutxikhartzen dutela okerreko bidea. berasartzendira. Aipatubehar da poliki-polikikorronteenitsaseta ara- Izokinaksorleku izan zituztenibaietan Uraren . gazitasuna tenperatura.eta Korronte ozeaniko. handiak. Lurraren . grabitate eremuak. tromagnetikoak. Lurraren . eremu magnetiko elek-eta Eguzki edo. ilargiaren posizioa. aipatzendira,besteak beste: Ibaira sartzea Ibaira kinakharrapatzeak hainbat hain-eta garriakerebadira; uretatikkanpo, izo- izandabestelakoere, kontuinteres- Izokinarenbilakaera interesgarria da.ten Helmugarairistean, zikloa berriz has- baitiote. pinttoekutzitakoarrastoari jarraitzen kuakbilatzeko ibaian oraindik dauden menaereerabiltzen dutela errunle- Behinibaian barrena, badirudi usai- Urumeanizokin gehienak. egiaztatudaurrian sartzendirela informaziogehiegirik badagoez ere, izandira ozeanoan. Horri buruzko pisuaizaten duteurtebetezeta bizi hauek tan; bi-artekokg2eta1,5 rraiaksartzendira Gipuzkoako ibaie- izenezezagutzen diren izokin-amua- Pedroarraia edota SanJuan arraia pisatzenomen Ekainean,du. San mugeiburuzko hitzarmena eta mendera XIX, iraunarte zuen,1857an estuariokonasen jabetza dela eta, Hendaiarenartekolehia Bidasoako Hondarribia,ere,Izan etaIrun errepikatuegingo zen. etanzehar, behin baino gehiagotan irailaren5ean gertatumende-etazen, ahaleginetan.Eszena hori 1574ko arrantzarakoeta txabolak suntsitzeko Bidasoakoibaiertzetan zituztennasak Ehunhondarribiar inguru irundarrek zuzenere. renkategoriara eraman dutenak, hain garbietanmugitzen den izokina mitoa- hamaikagertaera izan dira,bere ur mende.Bidasoako ibaiertzetan kontubatbitxi sortuak ditu mendez- Ibaia, istilu iturri istilu Ibaia, Santuanmezaemana zutenapaizei ematerabehartuta zeuden, baita Aste harrapaketenudalbatzati agintariei libreanbainomerkeago. berean,Era rriansaltzen zituen izokinak, merkatu ErrentariakUdalak ezarritako salneu- eskuratuz. errentanuztenzituen, etekin handiak HorrelaHondarribiak bere nasak eginzezaketela izokinaren arrantza. irizpidehorri jarraiki, beraiek bakarrik berenjurisdikziopean zegoela, eta ibaiarenbokale guztia,ereIrun barne, hondarribiarrekzioten nazioarteko bitarreinasen emakida zielautzi eta, eutsizien.Erregek 1241ean hondarri- guztidunakbere ideia intereseieta Bainaordura Hondarribia arte, ahal- alegia.zituztenratu arte, harreman tuz korapilotsu haiek bide- 1886anarrantza hitzarmena izenpe- 256
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 257 Bainazirenez Bidasoan bakarrik ger- zitueneta Torre Altakokonteak hiru”. kinbana jaso Epaileakzuten; bijaso Lizentziadunaketa Altunajaunak izo- Korregidoreak,Espezza jarraiki,Gobernadoreak, Ingeniariak, honakohau irakur daiteke: “ohiturari egiaztadaiteke helburu hori;bertan baitzituen.tzen 1755eko agiri batean gain,az mesede politikoak erejaso- bilegioei,etekin ekonomikoak jasotze- Hondarribiakeusteatemati beren pri- ulerErraz daiteke, beraz, izokineneta zenbaketa egiten zuten. nasakoarrantzaleen txabolan sartu ziren,aurretik tzak ezeresan gabe BainaHondarribiko agintariak zorro- harrapatuakzituztela esanez. saltzeraeramaten kanaberazzituzten, errentariakizokinak klandestinitatean Inposaketaere, horiek direla bide, ziren.Hala dirudi, behintzat, 1885. biztanleenartekoeztabaidak sortzen Halazen. batzuetanere, ibaiertzeko eskubidehori mugarik gabe luzatu baimenako eman Dirudienez,zen. etanibaian arrantzan arituahal izate- edozeinko biztanlek hurrengo urte-6 zutela.1564. Urtean,bi herri horieta- esklusibotasunaerrentan ematen juekUrumeak izokinen arrantzaren dagoDonostia Hernanikoeta kontze- mendeko XVI. hainbat agiritan jasota jurisdikzioan,kexajasotzenbat zuen. ibaianOria jartzeagatik, Usurbilgo pasaeraoztopatzen zuen nasa bat GipuzkoakoForu Aldundiakgabarren 1744ekoespediente dugu;bat hartan, izanziren.Horren erakusgarri ibaietanOriaeta erehainbat ika-mika sortzenetaziren istilu haiek; Urumea izokinarentatzen harrapaketa dela “Errege.erreginek, Arantzazuko san- “Errege.erreginek,Arantzazuko batengainean garraiatzen baitzuten. elurgarozeta estalita,mandoeta preziatua,saskiluze batzuetan sartu, osoegoera onean jasotzen zuen jaki eskaintzekoohitura. Errege mahaiak gortekoeragin handiko pertsonaiei bazuenarrain zoragarri hau Madrilgo Hondarribiak(Irunekgeroago)ere, galerazidute(..)” arrainabereziki, eta, izokina igarotzea ibaijarriz, eta, osoko zabalera hartuz, zuhaitzadarrez egindako hesiak horretarako, hesoladute(...), eta baserriarenparean erreka itxi Osinagaauzotarrek(...) “...Bart rrita: ondorengoidatzi honek dioena iraku- UrtekodataHermaniko udaletxeko Ohitura onak Ohitura eskaintzenbaitigute. interesgarriden besteikuspegi bat Urumeakoarrantzaleek hori bezain paratubehar, Bidasoako eta Bainahistoriari bakarrik dioguez erre- emateko. izokinbost bidaltzeko ohiko pertsonei Irungoalkateari eskatuzioten hogeita Hala,1806an eskualdeko diputatuek erabilizuen diplomazia lanetan. doreona zela goi mailan, askotan eta, kienBidasoako izokina osoenbaxa- GipuzkoakoForu Aldundiakerebaze- rainoestimatzen zutenerakusten du. Bidasoakoizokin preziatua zenbate- 1830eanbidaliak, errege-erreginek horrek,Oñatikoalkateak Irungoari Bidasoakobiizokin eskaintzea” Idatzi naizenezegoki iritzi izan diot harrera eta, ona egiteaz arduratzen tutegirabisitan joan nahi dutelarik, 258
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 259 du. ordea,kolore arrexkagoa izan ohi Ibaiakbizilekutzat dituenean, ezkataan;handiez estalita dago. rraldeanzilarkaraeta saihetsalde- koloreurdinxka ageri duena bizka- zapalGorputz garaiaeta dauka, gehiagoerealbo-lerroan. zakatz-arkuetan,baitaeta ezkata zakatz-arrastelugehiago izatea koakditubereizgarri harekiko: antzekoadaKodaka, baina ondo- Astunaren(Alosa fallax fallax) oso bainohandiagoak dira betiere. DESKRIBAPENA: KODAKA (Alosa alosa)(Alosa emeakarrak ibaietanugaltzen, haietara gauez, Izokinabezalaxe, itsasoan bizi dira dutenetan. 120-250 tan, bitartekometro sakonera dubizia, hondo hareatsu-harkaiztsue- BIOLOGIA: Katalogoak. daukaEspezie Mehatxatuen Euskal horrexegatik,espezie bakantzat jota uretangora baino daitekeez ikus; kalibaietan. egun,Gaur Bidasoaren TAMAINA: HABI hirueta kiloko pisua hardezake. TATA: TATA: luzeanizan60cm ditzake kodakakitsasoan ematen arrainurria eus-oso,da, bereakbaitdira. zaielarik,itsasoan urdinak ibaianeta bieian, bizkarreko kolorea aldatzen hiruedo lau betetzenurte dituztene- bihurtukodira ugaltzeko, arraketa Emeakdute.kohurrengo urtean bertaneta erabateko neurria erdietsi- orduanrik; itsasoan barnatzen dira, gazietanurteabete egotenarte direla- dagoeneanbokalera jaisten dira,ur irtetendira haietatik, uda amaitzear zazpiedo egungarreneanzortzi larbak direnezak hondora erortzen dira; dute.ten Arrautzakurabaino pisuago- goadenean (17gradu ingurukoa) egi- errutaldiaibaiaren tenperatura handia- urek10gradu dituztenean etasartu tu eta arraineta tu txikiakditu elikagaitzat. Ibaietanbizi delarik, krustazeo,intsek- planktona. zakatz-arrasteluenbidez iragazten du datzenia soil-soilik; zakatz-arkuetako ELIKADURA: migrazio-garaitikurtebetera edo. heldutasuna,emeeketa geroxeago, biurteArrekegitean erdiesten dute anugaltzera itzuliko dira. hazteneta tu diren, hurrengoeta urte- lortzennondute, berehala zaharberri- alabaina,batzuek itsasora bihurtzea Errutaldiaburuturik hil egin ohi dira, .hanplanktonez elika- 260
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 261 dugubehin ereaingira arrautzik aurki- hau.Non jaiotzen da?,zergatik ez izandabetidanik animalia interesgarri BIOLOGIA: zuen,kg-ko2etapisua. emebatek90 zentimetroko luzera Nerbioiibaian harrapatu zenarrain behetik14.6zentimetroko+- tarteaz. neurria48.6zentimetrokoa goitikda, direnkitu aingira horien batezbesteko TAMAINA: gazteedo angula gisa ere. baieta ibaietan sartzendiren arrain dagoentzeko heldu zilar-antzeko gisa, Sargazoenitsasora berehala emigra- gabekoheldu gisa (aingira horiak) eta anguilla)osoezaguna daerabat garatu DESKRIBAPENA: (Anguilla anguilla) (Anguilla AINGIRA EuskalHeriko ibaietan aur- kondairaaskoren iturri arrainhau (Anguilla biurtegarrenean helduko direlarik eza- Europarakobidea urratuko duteberriro, Golkokokorrenteek bultzaturik larbatipiak azalerantz abiatu, eta egingodira,haietatiketa sortzendiren hauekditu; ernaldu ondoren hautsi emebakoitzak 10miloi arrautzerruten 1.000etaan, metrotakosakoneran, artekoitsasourrunera heltzen direne- Berehelburua den AntilaBermudeneta arrantzaleeneta ardurarik hartzeke. ibaianbeherako bidaia hau oztopoen daian. Taldehanditan egiten dute zoenitsasorantz itzulerarik duenez bil- guztietatikabiatzen daernaroan sarga- helduenbizitoki diren Europako ibai izatenarrain honen bizitza bitxia. Ale tzen?1886. Urtean hasi zenezaguna edoindustrietakoez isurketaorganikoez oneko te uretan zein lijasalea kalita-etada, HABITATA direlarik. prestatzenko hasten beharrekomigraziora- abisaletarantzegin dituelikatzearieta uztendiote hondo bizkarrailundu egiten zaie,begiak han- Heldutasunseksuala lortzen duenean aingiratikiagoak asegabe janez. moluskuak,arraintxoak baitaeta ere aingirabihurtzen dira,intsektuak, diraibaietan, hauetanureta hazi eta bihurturik. Angulakgauez barneratzen gunakpreziatuaketa diren angula : osoanima- : arrainurtetsuakaurki ditzakegu. horietanetadituzte, tamainu handiko hondarrekoarrain multzoak osatzen horigertatuzgero ezin ugal daitezkeen- Itsasorakobidea ixtenbazaie –ezen hezeanzehar narras joan daiteke. Denborabatezuretatik irten belareta kutsaturikbadaudeez behinik behin. kutsaturikdauden ibaietan bizi osoda, 262
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a r o l F
KATUARRAIN MOMAR a (Scyliorhinus canicula) (Scyliorhinus stellaris) t e a n
DESKRIBAPENA: gorputz u luzanga eta kanela-kolore a F
zuriska du ezaugarri, tita o ARRAINAK k
beltz ugariz -eta katuarrai- e p
narenak baino handiagoez- s a
zipriztindurikoa. Ahoa han- s t
diagoa eta arkutua dauka. I o
Mintz ñirñirkaririk gabeak k a ditu begiak. i t s
TAMAINA: katuarraina o n
baino handiagoa da. Ohiko o
tamaina, 70-80 cm. bitarte- D koa. Alerik zaharrenek metro eta erditik (1,65 m.) gora izan dezakete. BIOLOGIA: gaueko marra- zo-katua da. Egunez geldi dirau, hondoko arroken artean ezkutaturik. DESKRIBAPENA: gorputz luzanga HEDAPENA: kostaldeko marrazo txi- Ugalketa-sistema obiparoa
DONOSTIAKO KOSTALDEKO eta krema-kolorekoa du bereizgarri, kia, Sciliorrinidoen familiakoa. Euskal du. Katuarrain emeek bina- tamaina txikiko orban ilunez zipriztin- kostaldeko hondo hareatsu-arrokatsu ka erruten dituzte arrau- durikoa; bizkarraldean mordoa izan guztietan ageri da, 10-100 metro bitar- tzak, eta hondoko alga eta ohi du. Katuarrainaren burua zorro- teko sakoneratan; salbuespen gisa, arroka artean kiribilkatuta tzagoa da ahaide duen momar izene- 400 metrotaraino ere jaits daiteke. uzten dituzte. Norbaitek koarena baino. Katuarrainaren hedapen-eremuak enbarazu eginez gero, BIOLOGIA: gaueko espezie bat da, Atlantikoa hartzen du bere baitan, harilko bat bailitzan uzkur- egunez geldi dirauena, hondoko arro- hasi Norvegiatik eta Mauritaniaraino; tzen da, katuarraina beza- ken artean ezkutaturik. Ugalketa-sis- eta baita Mediterraneo itsasoa ere. latsu. tema obiparoa du. Katuarrain emeek TAMAINA: 50-70 cm. bitarteko tamai- ELIKADURA: arrainak, moluskuak eta neratan; batzuetan, 130 metrotaraino binaka erruten dituzte arrautzak, eta na izan ohi du, oro har. Alerik zaha- krustazeoak. jaitsi ohi da. hondoko alga eta arroka artean kiri- rrenek metro bateko luzera izan deza- HEDAPENA: katuarrainaren ahaide Momarraren hedapen-eremuak Ozea- bilkatuta uzten dituzte. kete. hurbilekoa izaki, kostaldeko marrazo txi- no Atlantikoa hartzen du bere baitan, TAMAINA: 50-70 cm. bitarteko tamai- ELIKADURA: arrainak, moluskuak kia da momarra ere, Sciliorrinidoen hasi Norvegiatik eta Hego Afrikaraino; na izan ohi du, oro har. Alerik zaha- eta krustazeoak. familiakoa, eta, euskal kostaldeko eta baita Mediterraneo itsasoa ere. rrenek metro bateko luzera izan ARRISKUGARRITASUNA: Ez da hondo hareatsu-arrokatsu guztietan ARRISKUGARRITASUNA: ez da arris- dezakete. arriskutsua. ageri dena, 12-70 metro bitarteko sako- kutsua.
263 264 a r o l F
TOIL LISO BASTANGA ARRUNTA a (Mustelus mustelus) (Dasyatis pastinaca) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: kolore aldakorra du Horrexegatik, hain zuzen, zenbait bas- Bastanga arruntaren gorputzak. tangek bizpahiru ezten izan ohi dituzte DESKRIBAPENA: gorputz fusiformea beren estreinako bizi-urtean. Berdexka, gris-urdinska, eta orban zuriz noizbehinka. Zakatz-irekidurak oso txi-
DONOSTIAKO KOSTALDEKO du bereizgarri, grisaxka-urdinska kolore- TAMAINA: 1,60 metro. zipriztindurikoa ere izan daiteke zenbai- kiak dituzte. koa. Burua apur bat zapaldua dauka; ELIKADURA: batez ere, krustazeoak tetan. Sabelaldea zuriska du. Bastanga TAMAINA: 2,50 m. begiak, berriz, handiak eta berde-horix- eta moluskuak. Besteak beste, hondoko helduek, sarritan, dentikulu arantzadu- BIOLOGIA: obobibiparoa da. Uda- kak ditu. arrainak -lengoraduak, barbarinak…- ere nak izan ohi dituzte bizkarraldean eta isa- sasoian ugaltzen da. Estalketaren ondo- BIOLOGIA: gaueko tiburoia da, eta bibi- harrapatzen ditu. tsean; isatsa beltza du. Larruazal leuna ren, arrautzaren bitelo-substantziak eta paro edo bizierditzailea, hots, kumeak HEDAPENA: toil liso marrazoa euskal eta mukosoa dauka, maiz, ezten txikidun amaren uteroko paretek jariatzen duten bizirik erditzen dituena. Plazenta-modu- kostaldeko hondo limotsuetan bizi da, lerro bat ageri ohi dute bizkarraren erdial- urina darabiltzate elikagaitzat; urin horri ko batek lotzen ditu enbrioiak amaren 50-400 metro bitarteko sakoneratan. dean, isatseraino iristen dena. Isatsak esker, arrautzak paretetara itsasten dira. uterora, eta horren bidez elikatzen dira. Emari handiko ibaien bokaleetako badie- ezten gogor eta horztun bat dauka, Erditze bakoitzean, 6-9 kume inguru jaio- Bederatzi hilabeteko sabelaldiaren ondo- tan ageri ohi da sarritan; esaterako, eus- mucusez estalitakoa, eta atzealdean - tzen dira, behar bezala garatutakoak. ren, emeak 10-25 kume inguru erditzen kal kostaldeko Nerbioi edo Bidasoa luzetarako arraila paraleloetan kokatuta- Elikadura: Krustazeoak, moluskuak eta ditu. Horretarako, kostaldera inguratzen ibaien bokaleetan. dituen guruin pozoitsuekin lotuta dago. arrainak. dira; 20-50 metro bitarteko sakoneradun Toil lisoaren hedapen-eremuak Ozeano Bastangak azkon bat bailitzan darabil HABITATA: kosta inguruetako hondo hondoetan izan ohi dira erditzeak. Atlantikoa hartzen du bere baitan, hasi bere eztena, eta gogor eragiten dio isa- hareatsu-lohitsuetan bizi da, eta batik bat Ugalketa burutu ostean, emeak ur sako- Britainiar uharteetatik eta Hego tsa astintzen duenean. Denbora joan itsasadarren bokale inguruetan, 12-70 nagoetara jaisten dira. Kumeak, aitzitik, Afrikaraino; Mediterraneo itsasoan ere ahala, eztena askatu egiten da isatsetik, metro bitarteko sakoneratan. sakonera txikiko uretan gelditzen dira ageri da. eta haren ordez beste bat agertzen.
265 266 a r o l F
ARRAIA GASTAKA ARRAIA UHINDU a (Raja clavata) (Raja undata) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: Batetik, iltze-forma- antolatuta dauzka, baina gainerako ko arantza handiak ditu bereizgarri arraiarik gehienek baino ilara gutxiagotan. arraia gastakak, bizkarraldean irregular- TAMAINA: Metro batekoa, nahiz eta ki sakabanaturikoak; eta, bestetik, ezten zenbait emek 1,20 zm. izan ditzaketen. DESKRIBAPENA: errostro laburrekoa biak, bata leuna eta bestea zuntzezkoa.
DONOSTIAKO KOSTALDEKO handiz osaturiko ilara bat, bizkarraldeko Hego-luzera, berriz, 400 metrokoa. izatea eta eztenik gabeko gorputza edu- Egunez, hondo hareatsuetan erdi-lurpe- erdi-lerroan paraturikoa, hasi burutik eta BIOLOGIA: Arraia guztiek ohi dute- kitzea ditu bereizgarri. Beste honako ratuta egoten da; gauez jardun ohi du isatseraino. nez, ugalketa-sistema obiparoa dara- ezaugarri hauez gain: orban luzanga eta ekinean gehienbat, eta harrapakinen bila Gure kostaldean bizi diren arraietarik, bil. 60 zm.-ko luzera duenean erdies- bihurgunetsuak ditu gorputzean, arre- ibiltzen da. sarriena da arraia gastaka. Baina, ten du sexu-heldutasuna. Ernaldu ilun kolorekoak, bizkarraldean simetriko- ELIKADURA: arrainak, moluskuak eta batzuetan, sailkagaitza izan ohi da, dis- ondoren, 20 arrautza ere errun ditza- ki antolaturikoak eta puntutxo zuriz ingu- krustazeoak koaren bizkarraldeak eta bizkarrean kete emeek. Arrautza bakoitza kapsula sakabanaturiko orbanek ageri dituzten berdexka edo marroi-ilun batek babes- raturikoak. Hala begiak nola ahoa txikiak HABITATA: hondo hareatsu-limotsuetan tonuak oso kolore-sorta zabalekoak ten du. Kapsula horrek arrailadura ditu. Arrek hortz oso zorrotzak dituzte, bizi da, 25 metroko eta gehiagoko sako- izan daitezkeelako; izan ere, aldakorra mehe bat izan ohi du, enbrioiari arnas- zeharkako ilaratan antolaturikoak; emee- neratan. baitira adinaren, sexuaren, urte-sasoia- keta ahalbidetzen diona; 9 zm. da nak, aldiz, kamutsak dira ia eta mosaiko- ren edo kokalekutzat duen tokiaren ara- luzean eta 6 zm. zabalean. eran ezarritakoak. bera. Kolore-aldaketa horiek direla bide Enbrioiek 13 zm. izaten dituzte jaiota- TAMAINA: 1,20 cm. bitartekoa. eta adin bakoitzari dagozkion ezaugarri koan; 4-6 hilabete iraun ohi du jaio BIOLOGIA: ugalketa-sistema obiparoa berezkorik ezaren eraginez, hain zuzen, aurretiko inkubazioak. du. Arrautza-kapsula handia da -9 cm. bestelako arraia-espezietzat sailkatu ELIKADURA: Batez ere krustazeo- luzean eta 5 cm. zabalean -, arrosa-kolo- izan dira arraia gastaka barietate asko. ak, baina baita arrainak eta molus- Begi handiak ditu. Hortzak, berriz, ilaratan kuak ere. rekoa, eta bi orban berde-ilun ageri dituena alboetan. Ganbilak ditu alde
267 268 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 269 arte. Prismamordoaz arte. osatutadaude, eta elektriko"antzeko-edo bilakatu diren eraldaketajasan dutenak, harik "pilaeta muskulu Izatez, batzukdira, sekulako "elektroplasto"eredeiturikoei esker. banatandituen biorgano elektriko edo beretea borondatez, buruareneta albo gia,deskarga elektrikoak eragin ahal iza- Honakoaduezaugarri nagusitzat, ale- triangeluarraduezda;uzki-hegatsik. kar-hegatsezhorniturikoa. Isats-hegatsa kuluedo txortenabidu,motz-motza biz- berriz,leuna biluzia.eta pedun-Isatseko Sabelaldeakoa. zuriska larruazala,du; irregularkibarreiaturikoez zipriztinduri- duena,ka marroi-ilun tita eta ugariz eta dauka,bizkarraldea marroia edo grisax- DESKRIBAPENA IKARAIOPIKART (Torpedomarmorata) : gorputz zapaldua: biktimeieraso egiteko;deskarga eta, arerioengandik tsuak, babesteko edo intentsitatea,hala nola: deskarga indar- egitenduteeragiten dituzten deskargen negatiboa.eta Ikaraio pikartek erregulatu arrainaksabelaldean ditupolo positiboa diskoeneta karga-antolaketa horri esker, eztiorrazebateko gelasken antzekoa da, korronteakizatea Gailuarenda. taxukera ohikoena,ordea, 40-80 voltio bitarteko diametatzen200da: voltiotik gorakoa; potentziabaturik,tentsio-diferentzia han- eragitentxikibat bainadu, disko guztien nukleopila. Disko bakoitzak deskarga jelatinakaradutebatberen baitan eta osatzendutenez. Diskoek substantzia daude, ta zutabe bertikal edo erraki bat prismakmilaka -250.000- diskoz hornitu- dermatuak,arrainak, ELIKADURA: bibiparoa da. direnak.Espezie obo- luze 6-9dituzte,zm. kumebizi erditzen aldera,emeek 20-34 estalketak.etaakIrail izanohi dira gorteiatze- renhasiera aldean BIOLOGIA: TAMAINA organoelektrikoetara. muinarenadarkaduren bitarteziristen da duazerebrotik abiatzen hezur-etada, bilaaritzeko.Deskarga eragiteko agin- komunikatzekoedo hondoko objektuen ahulak,espezie bereko bestealeekin : 90cm. : udaberria- ekino- arte, eta Mediterraneoa.eta arte, HEDAPENA: bitartekometro sakoneratan. tsuetanbizi itsasertzetikda,hasi 100eta HABI krustazeoakmoluskuak.eta TATA: hondohareatsu lohi-eta Atlantikoa,ItsasoraIpar 270
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a r o l F
IKARAIO ARRUNTA BOKARTA a (Torpedo torpedo) (Engraulis encrasicholus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz lerden eta bizi ohi da; horietan harat-honat ibiltzen luzanga dauka; sabelaldea biribildua da neguan, 100-150 metro bitarteko DONOSTIAKO KOSTALDEKO izaki, eite zilindrikoa hartzen du. sakoneratan. Udan, kostaldera hurbil- Bizkarraldean kolore berdexka du; tzen da eta ura azalekoetan aurki daite- DESKRIBAPENA: gorputz zapaldua horretarako, kokalekutzat dituen saihetsalde eta sabelalde zilarkarak ke. dauka, kanela-kolorekoa, eta 5-7 arrautzak paretara itsasten dira. ditu. HEDAPENA: Atlantikoa, hasi ozelo urdin beltzez orlaturikoez horni- Garatzen hasi berria denean, kanpo- TAMAINA: 20 cm. Senegaletik eta Norvegiaraino, eta turikoa; ikaraio ale batzuk, ordea, aldekoak ditu zakatzak. Udaren BIOLOGIA: 13-23ºC arteko tenperatura Mediterraneoa. ozelorik gabeak ere izan daitezke. amaiera aldera, 20-30 kume erditzen duten urak ditu gogokoen. Azal ingu- Sabelalde zuriska du; begi txikiak, dituzte emeek, 6-9 cm.-koak. ruko uretan halako tenperaturik aur- eta, larruazal leun eta sendoa ditu. ELIKADURA: ekinodermatuak, arrai- kitu ezean, sakonera handiagokoe- Organo elektriko batzuk ere badauz- nak, krustazeoak eta moluskuak. tara jaisten da, neguan egiten due- ka, 220 voltio arteko deskargak sorta- HABITATA: hondo hareatsu eta lohi- nez. Ia beti arrain-sarda handietan razteko gai direnak. tsuetan bizi da, itsasertzetik hasi eta mugitzen da. Antxoaren bizitza-luze- TAMAINA: 60 cm. 100 metro bitarteko sakoneratan. ra ez da zazpi urtetik gorakoa izaten. BIOLOGIA: udaberrian du estalketa- HEDAPENA: Atlantikoa, Angolatik ELIKADURA: mikroorganismo rako garaia. Emearen uteroko pare- hasi eta Bizkaiko Golkoraino, eta planktonikoak. tek jariaturiko urinez elikatzen da, eta Mediterraneoa. HABITATA: arrain-sarda handietan
271 272 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 273 BIOLOGIA: arenarabera. Tamainahanditu egin ohi zaio latitude- luzera cm.-ko ereizan dezake. TAMAINA: 31ezkatainguru izan ditzake. jauskorrakEzkata ditu. Albo-lerroak29- ageri. anmihian,eta ordea, daezhortzik ñimiñoezhornituta dauzkana; bomerre- daaho hori,baraila biak zeharohortz Superosamarra edo goi-kokapenekoa Buruaaho batean amaitutakoa du. zilarkarasaihetsetan nahiz sabelean. dexkaageri duena bizkarraldean, eta bezainlerdena-, kolore urdinska-ber- bereizgarrisardinak antxoarena-ez DESKRIBAPENA: (Pilchardus pilchardus) (Pilchardus TXARDINA 12-20bitartekoa; 30cm. errunaldiadagokionean, gorputzluzanga du nez, hirunez, urterekin erdiesten dutesexu- errunditzakete.Zenbait ikerlarik diote- larik,70.000 arrautza edo aregehiago errun tza ditzakete;hirueta dituzte-urte erruten.betetzean,Biurte 50.00 arrau- duteez20.000 arrautza baino gehiago betekourte adina dutenek, esaterako, Estreinakozerrutea dagokien emeek, arrautzainguru erruten ditu. emeetabakoitzak 50.000-70.000 batekometro diametroa izan ohi dute flotatzekogaitasuna tan, ematen diena; koipe-tantaere, baitutebat beren bai- dutetenazaleaneta flotatzenizandute; dituarrautzak. Arrautzekgaineraur egi- murgiltzentan dahaietantxeeta erruten plataformaeta kontinentaleko hondoe- sardinadesagertu egiten dakostaldetik zakatz-arrasteluen erdiesteko,bere elikagaina; hori ELIKADURA: dutenurakditu gogoko. bitartekotenperatura 13-23ºC bat, Batik babesbila. senaietaraegiten dute dituztelarik,kostaldeko korronteaketa aldeko dituztenean, zm. ordea, bizimoduaeta pelagikoa daramate; 2 Larbekluzera mm.-ko 3 izan ohi dute aintzakotzathartuzgero. rentenperaturak eragindako aldaketak azaldaitezke, baina, latitudeak ura-eta heldutasuna;datudesberdin horiek aise plankto- IngalaterratikMediterraneoraino.eta HEDAPENA: igerilarinekaezina. HABI zaionura. bideziragazi ohi duahotik sartzen TATA: arrainpelagikoa etada, Atlantikoa,hasi 274
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 275 tzen ditueneantzen hasi 15etaurtera jatuneta handia. bete-urte Bost BIOLOGIA: 60kiloko pisua. TAMAINA: sabel-hegatsikpelbisekorik.ez Ezkatarikgabea duezetada,ez hastenzaio bizkar-hegatsa. agoaBular-hegatsendu. paretik Goi-barailabehekoa baino luze- ñimiñobaina gakodun mordoa. handimihi bat, zabala, hortzeta dauka,ondokoez horniturikoa: aho sendoapureta konprimatuabat dean,zuriskaeta sabelaldean. Buru karakolorekoa bizkar saihetsal-eta gorputzzilindrikoa dauka, gris-belz- DESKRIBAPENA: TA AINGIRA ITSAS (Congrer congrer)(Congrer 2,80 cm bitartekoa;2,80cm arraingautarra da suge-formako aldioro.Emeakarrautzak errun ordu- 13-14milioi inguru jaurtitzen baititu lagungarrizaio arrautzak erruteko, hondoere, sakonetako presioa 2.000-3.000da, bitartekoetara; izan sakonerahandiko hondoetara jaisten bitarteanugaltzen Horretarako,da. Mediterraneoa. SenegaletikNorvegiaraino,eta eta HEDAPENA: haitzuloetanezkutatutaegon ohi da. 100metrorabitartekotan; egunez, hasigutxitakometro sakoneratatik eta haitzuloetakoharri-lubetatan bizi da, HABI moluskuak.eta ELIKADURA tsuetanbabes hartzen dute. hondorajaitsirik, malkargune arroka- Larbek-angulen antzekoak izaki-, katzen. orduanplanktonareneta osagai bila- Arrautzakgaineraur igotzen dira arrazein emea hil egiten dira. arrakernaldu ko, egiten etaditu, TATA: hondoarrokatsuetan eta : arrainak, : krustazeoak Atlantikoa,hasi 276
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a r o l F
ZAPO ZURI PANECA HANDI a (Lophius piscatorius) (Trisopterus luscus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz bitxia dauka zinta jelatinakara bat uzten du, luzean 12 zapo zuriak, arre oliba-kolorekoa, eta metro ingurukoa eta kolore gorrixka gutxixeago edo gehixeago jaspeztatua. duena; zinta horretan daude arrautzak, Buru handi eta zanpatua du. Enbor txiki- arrak behin eta birritan ernaltzen dituenak. DESKRIBAPENA: kolore marroi-ilun tzen eta horietatik larba bat jaiotzen da,
DONOSTIAKO KOSTALDEKO koa da, ezkatarik gabea eta guruin muko- Zinta apurtu egiten da hurrena eta korron- edo arre-gorrixkako gorputza dauka. 3mm. dena luzean eta bizimodu pelagi- sa-jariatzaileez horniturikoa; jariaturiko teek garraiatzen dute, arrautzak aska dai- Saihetsaldeak grisaxkak ditu; sabelaldea koa daramana aldi batean. mukosa horretxek ematen dio, hain zuen, tezen ahalbidetuz. Larbak -pelagikoak bai- zuriska du. Bizkarraldea eta saihetsalde- ELIKADURA: krustazeoak, moluskuak darion liskatasun berezi hori. Aho handia tira- zentimetro bat neurtzen dute eta ez ak orban beltzez horniturikoak ditu, eta eta arrain txikiak. du -burua bezain zabal ia -, hortz zorrotz dute beren sortzaileen antz apurrik ere; 6 badituzte zeharkako banda lauso marroi- HABITATA: hondo arrokatsu-harea- mordoaz horniturikoa. Bular-hegatsen zm.-ko neurria erdiestean, eta metamorfo- ilun koloreko batzuk ere. Hiru bizkar- tsuetan ageri da, 10-30 metro bitarteko azpian dauden zaku dermiko batzuen sia jada burutu delarik, hondora jaisten hegats ditu, eta bi uzki-hegats. Goi-barai- sakoneratan. barruan dauzka zakatzak. Lehenengo dira. la behekoa baino luzexeagoa du. HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik bizkar-hegatsak sei erradio ditu; horietarik, ELIKADURA: krustazeoak, moluskuak TAMAINA: 45 cm. eta Ipar Itsasoraino, eta Mediterraneoa. hiru lehenengoak mintzik gabeak dira. eta arrainak. BIOLOGIA: udaberrian ugal- TAMAINA: 2 cm. HABITATA: hondo hareatsu eta limotsue- tzen da, 100 metro baino gutxia- BIOLOGIA: bost edo zapi urte dituenean tan bizi da, 10 metrotatik hasi eta 500 goko sakoneratan. Paneka han- eta 70 cm. luze denean, orduantxe erdies- metro bitarteko sakoneratan. Horietan diaren arrautzek apenas izaten ten du sexu-heldutasuna. Udaberriaren pausatuta egon ohi da, ia lurperatuxe eta dute milimetro bat baino handia- azken aldera edo udaren hasiera aldean bere harrapakinen zelatan; biktimak era- goko diametrorik; planktonaren burutu ohi du ugalketa, 400-1.000 metro kartzeko, lehenengo bizkar-erradioa astin- osagai dira. Arrautzak ez dira 10 bitarteko sakoneratan. Zapo zuri emeak du ohi du, oso aurreratua baitauka. edo 13 egun baino lehen zabal-
277 278 a r o l F
PANECA TXIKI ABADIRA HORIA a (Trisopterus minutus) (Pollachius pollachius) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz lerdena eta ematen, larbek bezala. Larbak metro luzanga dauka, ezkata ñimiñoez eta gutxiko sakoneratara jaitsi ohi dira eta DESKRIBAPENA: gadido bat da, pane- ditzake. mukosa ugariaz horniturikoa. Berde- horietan bizitzen dira, harik eta 25-30 cm. ka handiaren oso antzekoa, baina hura BIOLOGIA: udaberrian du ugalketa horixka edo grisaxka izan ohi da; saihe- neurtzera iritsi bitartean. Gero, 200 metro DONOSTIAKO KOSTALDEKO baino txikiagoa. Gorputz luzexeagoa garaia. Emeek arrautzak erruten dituzte tsaldeak zilarkarak ditu, orban kiribiltsu inguruko sakoneratara jaisten dira. dauka, kolore gris-arrexka edo horixka eta arrautzek ur gainera egiten dute batzuk ageri dituztenak, eta sabelaldea ELIKADURA: moluskuak, arrainak, ageri duena bizkarraldean, zilarkara aurki eta planktonaren osagai bilaka- zuriska. Hiru bizkar-hegats dauzka, eta krustazeoak eta anelidoak. saihetsetan eta zuriska sabelaldean. tzen, larbak bezalaxe. Larba lehertu bi uzki-hegats. Habitata: Hondo arrokatsuetan bizi da, Paneka handiak antzo, orbantxo beltz berriak fitoplanktonaz elikatzen dira Goi-baraila behekoa baino irtenagoa du, harea-zirrindetatik hurbil dudenetan zen- ugariz zipriztindurikoak ditu bizkar- hasiera batean; garatu ahala, baina, eta ez du barbularik muturrean. baitetan. saihetsak. sakonera gutxiko hondoetara jaisten TAMAINA: 40-60 m. bitartekoa; Hiru bizkar-hegats eta bi uzki-hegats dira, itsasertz ingurukoetara, eta, haziz 1,25 m. izatera irits daitezke. ditu, gorputzaren kolore berekoak, baina doazen heinean, sakonera handiko hon- BIOLOGIA: udaberrian ugaltzen apur bat ilunagoak; sabelaldeko hega- doetara hurbiltzen dira, 80-250 metro da. Ugalketa garaian, emeek 300 tsak, aldiz, zuriskak ditu. bitartekoetara. metroko sakoneratan erruten Goi-baraila behekoa baino aurreratuxe- ELIKADURA: arraintxo ñimiñoak, krus- dituzte arrautzak, 9-10 ºCko ten- agoa du. Behe-barailak barbula txiki bat tazeoak eta moluskuak. peratura artean dabiltzan uretan. dauka. HABITATA: hondo hareatsu-limotsue- Arrautzek -milimetro bateko dia- TAMAINA: 15-20 cm. bitartekoa. tan bizi da, arrokaz jositakoetan; horie- metrodunak- azalerantz egiten Salbuespen gisa, ordea, 25 cm ere izan tan bilatzen du aterpea. dute eta bizimodu pelagikoa
279 280 a r o l F
ABADIRA AHOLATZ HIRUBIXAR a (Pollachius virens) (Gaidropsarus vulgaris) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz lerdena eta ten dute eta bizimodu pelagikoa ematen, ADESKRIBAPENA: gorputz luzanga Habitata: Itsasertzetik hasi eta 250 luzanga dauka, ezkata ñimiñoez eta larbek bezala. Larbak metro gutxiko sako- dauka, sendo eta lodia aurrealdetik, eta metrora bitarteko sakoneratan bizi da,
DONOSTIAKO KOSTALDEKO mukosa ugariaz horniturikoa. Kolore neratara jaitsi ohi dira eta horietan bizitzen konprimatua atzealdetik. Kanela edo hondo algatsu edo arrokatsuetan, eta berde-ilunekoa da, beltza ia; saihetsalde- dira, harik eta 25-30 zm. neurtzera iritsi marroi-argi kolorekoa, tita ilun ugariz arrakala artean ezkutaturik. ak zilarkarak ditu eta sabelaldea zuriska. bitartean. Gero, 100-200 metro bitarteko zipriztindurikoa. HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Hiru bizkar-hegats dauzka, eta bi uzki- sakoneratara jaisten dira. Bost urterekin TAMAINA: 20-40 cm. bitartekoa; 60 cm. Portugaletik eta Norvegiaraino, eta hegats. Goi-baraila behekoa baino irte- erdiesten dute sexu-heldutasuna. neurtzera irits daiteke. Mediterraneoa. nagoa du, eta zenbaitetan barbula bat ELIKADURA: moluskuak, arrainak, BIOLOGIA: irailetik mar- izan dezake muturrean. Mukosa beltza krustazeoak eta anelidoak. txora bitartean ugaltzen dario ahotik. Honetan bereizten da aba- Habitata: Hondo arrokatsuetan bizi da, da. Aholatz hirubixar dirarengandik, alegia, albo-lerro zuzena harea-zirrindetatik hurbil dudenetan zen- emeak milaka arrautzatxo daukala, eta ez okerrak hark bezala. baitetan. Negu partean migrazio trofiko- erruten ditu, milimetro TAMAINA: 80-100 m. bitartekoa; 1,30 m. ak burutzen ditu -batik bat, sardinzarren bateko diametroa dute- izatera irits daiteke. atzetik; udaberrian, errunaldirako kokale- nak; arrautzak planktona- BIOLOGIA: udaberrian ugaltzen da. kutzat izango dituen tokietara jotzen du. ren osagai dira. Emeek 200 metroko sakoneratan erru- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Portugaletik ELIKADURA: moluskuak, ten dituzte arrautzak. Arrautzek -milime- eta Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. arrainak eta krustazeoak. tro bateko diametrodunak- azalerantz egi- Jatun handiak dira.
281 282 a r o l F
AHOLATZ MEDITERRANEO AHATE LAPATI a (Gaidropsarus mediterraneus) (Lepadogaster lepadogaster) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga HABITATA: hondo arrokatsuetan bizi dauka, marroi-iluna bizkarraldean eta da, landaredi ugariz horniturikoetan, eta zuriska sabelaldean -ezkata ñimiñoez 3-40 metro bitarteko sakoneratan. DESKRIBAPENA: buruaren aurreko tsuetan, harri mordoaz horniturikoetan, horniturikoa -; hegats arrexkak ditu, Aholatz mediterraneo helduak 60 aldea deprimituta izatea du bereizgarri; eta horien azpietan dihardu aterpe eta
DONOSTIAKO KOSTALDEKO ertzetan kolore ilunagoa ageri dutenak. metroko sakonerataraino jaits daitezke eta ahoa handiegia, dagokion tamaina- elikagai bila; 2-10 metro bitarteko sako- Gazteek kolore urdinska izan ohi dute, eta hondo lohitsuetan bizi dira. rako. Kolorazio horixka du. Begi han- neratan ageri da. 4 cm.-ko tamaina erdietsi bitartean. HEDAPENA: Atlantikoa, hasi diak dauzka. Bentosadun arrain-espe- HEDAPENA: Atlantikoa, Britainia Handiko TAMAINA: 25-30 cm. bitarteko tamai- Portugaletik eta Norvegiaraino, eta zie gainerakoek bezalako gorputza du. kostaldea, Frantzia. Egiaztaturikoaren na; 45 zm. ere izan ditzake, ordea. Mediterraneoa. Lepati orbanbikoak ere bentosa bat du arabera, eta Kantauri itsasertz osoan Biologia: Irailetik sabelaldean. zehar, Donostiako kostaldean bakarrik martxora bitartean TAMAINA: 4 cm. ageri da; baita Mediterraneo itsasoan ugaltzen da. Bere BIOLOGIA: udaberriaren azken aldera eta Itsaso Beltzean ere. arrautzak eta larbak, ugaltzen da. Larbak planktonaren bizitzaren lehen aro- osagai izaki, ez dira hondora jaisten etan, planktonaren sabelaldeko bentosa garatu artean. osagai izan ohi dira. Igerilari traketsa da oso. ELIKADURA: ELIKADURA: uretako arkakusoak, moluskuak, arrainak itsasoko zizareak eta zikirak. eta krustazeoak. Habitata: bizimodu sedentarioa Jatun handia da. ematen du hondo arrokatsu-harea-
283 284 a r o l F
CANDOLLI LAPATI DENTATU LAPATI a (Lepadogaster candollei) (Apletodon dentatus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: ahaide duen jagoten dute, harik eta arrautza guz- DONOSTIAKO KOSTALDEKO ahate-lepati atlantikoak bezala, ben- tiak zabaltzen diren artean. Larbak tosa bikoitza du sabelaldean eta planktonaren osagai izaki, ez dira DESKRIBAPENA: buruaren aurreko ELIKADURA: uretako arkakusoak, horren bidez itsasten da zona infrali- hondora jaisten sabelaldeko bentosa aldea deprimituta izatea du bereizga- itsasoko zizareak eta zikirak. toraleko harri ez oso sakonekoetara. garatu artean. rri; eta ahoa handiegia, dagokion HABITATA: bizimodu sedentarioa Kolorazio aldakorra du; halere, kolo- ELIKADURA: uretako arkakusoak, tamainarako. Kolorazio horixka du. ematen du hondo arrokatsu-harea- re arre argia da nagusi, orban gorri itsasoko zizareak eta zikirak. Begi handiak dauzka. tsuetan, harri mordoaz horniturikoe- berezi batzuk ageri dituena buruan HABITATA: bizimodu sedentarioa Bentosadun arrain-espezie gainera- tan, eta horien azpietan dihardu ater- eta bizkar-hegats osoan zehar. ematen du hondo arrokatsu-harea- koek bezalako gorputza du. Lepati pe eta elikagai bila; 2-10 metro bitar- Candolli lepatiaren ezaugarrietako tsuetan, hasi metro bateko sakone- orbanbikoak ere bentosa bat du teko sakoneratan ageri da. bat da, hain zuzen, "burua altxatu rakoetatik eta harri mordoaz hornitu- sabelaldean. HEDAPENA: Atlantikoa, Britainia ahal izatea", ornodunek horretarako rikoetan; horien azpietan dihardu TAMAINA: 4 cm. Handiko kostaldea, Frantzia. duten egokigailu berezi bati esker. aterpe eta elikagai bila. BIOLOGIA: udaberriaren azken alde- Egiaztaturikoaren arabera, eta TAMAINA: 8 cm. HEDAPENA: Atlantikoa, hasi ra ugaltzen da. Larbak planktonaren Kantauri itsasertz osoan zehar, BIOLOGIA: igerilari traketsa. Irlandatik eta Senegaleraino. osagai izaki, ez dira hondora jaisten Donostiako kostaldean bakarrik ageri Udaberriaren azken aldera ugaltzen Mediterraneo itsasoan eta Itsaso sabelaldeko bentosa garatu artean. da; baita Mediterraneo itsasoan eta da. Arrek nahiz emeek errunaldia Beltzean ere ageri da. Igerilari traketsa da oso. Itsaso Beltzean ere.
285 286 a r o l F
AKULA ABIXOI HANDI a (Belone belone) (Atherina presbyter) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz zeharo dauden ur atlantiarretatik hurbiltzen da DESKRIBAPENA: gorputz luzanga du arrain-sardetan; badirudi, gainera, ez luzanga eta konprimatua du bereizga- kostaldera eta hurrena haietara itzul- bereizgarri abixoi handiak, ezkata leunez dutela batere aurreratzen kontrakarrean. rri akulak; bizkarraldean kolore urdin- tzen da ostera. Udaberrian eta sakone- estalitakoa; albo-lerroan 52-56 ezkata Luzaroan geratzen dira toki berean.
DONOSTIAKO KOSTALDEKO berdexka ageri duena eta saihetsak ra gutxiko uretan erruten ditu arrautzak, inguru izan ditzake. Udaberrian, itsasotik kostaldera hurbil- lausoagoak ditu. Masailezurrek, luzatu kostaldetik hurbil dauden lekuetan. Kolore arre-berdexka du, zeharrargi tzen da; uda hasieran, berriz, arraba edo egiten baitzaizkio, moko sendo eta Arrautzak -3,5 mm.-ko diametrodunak- samarra; sabela zilarkara du. arrautza-multzoa erruten du itsasertze- erabat horzkatua osatzen dute, arta- hondora jausten dira, eta beren baitan Saihestetan luzetarako banda bat ageri an, sakonera txikietan oso. Arrautzak - zien eitekoa. dituzten -eta ia zm. bat luze diren- kiribi- du, buruaren atzealdetik isats-pedunku- urdinskak eta 2 mm.-ko diametrodunak- Behe-baraila luzexeagoa du. Begiak lei esker, algei itsasten zaizkie. Eme luraino doakiona. hondora jausten dira, eta beren baitan eta sudurtzuloak handiak ditu oso; bakoitzak 10.000-35.000 arrautza ingu- Ezkatek orbantxo beltz batzuk dituzte dituzten kiribilei esker, algei itsasten zaiz- begien albo-alboan ditu sudurtzuloak. ru erruten ditu; arrautzak bost asteren ertzetan, arrainaren kolore orotarikoaren kie. Egun batzuen buruan, 600 arrautza Bularraldeko eta sabelaldeko hegatsak buruan lehertzen dira. osagarri direnak. Buru zanpatu samarra erruten dituzte emeek. txiki-txikiak ditu; bizkarraldeko eta uzki- Mutur ia antzemangaitza izan ohi dute dauka. Aho handia du, nola barailak hala ELIKADURA: organismo planktonikoak. ko hegatsen atzealdean, berriz, ez du larbek jaio berritan; garatuz doazen hei- ahosabaia eta bomerra hortz txikiez hor- HABITATA: talde handietan ibili ohi da eta "pinula" izeneko "hegats txikirik" ageri. nean, ordea, ikaragarri hazten zaie nitutakoak dituena. horiekin batean igeri egiten du kostaldeko Hegatsek ez dute erradio arantzadunik. behe-baraila, eta hurrena, goi-baraila TAMAINA: 10-15 cm. bitartekoa. inguru sakonera gutxikoetan, metro bate- TAMAINA: 70 cm.-ko luzera eta kilo ere hazi egiten zaie. BIOLOGIA: bizimodu pelagikoa darama kotik hasi eta 10 metrora bitartekoetan. bateko pisua. HABITATA: arrain pelagikoa da, uraza- abixoi handiak. Itsasaderren bokaleetan HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik BIOLOGIA: bi urterekin erdiesten du lean harat-honat etengabean ibili ohi -Urumearen ibai-ahoan, adibidez- sar- eta Norvegiaraino; Mediterraneoan ere sexu-heldutasuna. Lehorretik urrun dena. tzen da eta horietan gora egiten du ageri da.
287 288 a r o l F
MUXU MARTIN ORRATZ HANDI a (Zeus faber) (Syngnathus acus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: buru handia eta kostaldetik, eta Norvegiaraino iristen da DESKRIBAPENA: izenak argi adieraz- lentzen zaizkio, txandakaturiko banda hezurtsua dauka, arantzez eta gandor sardinzar, sardina eta lantzo txikien bila. ten duenez, orratz-itxurako gorputz bertikal argiez eta ilunez -ikuserrazago DONOSTIAKO KOSTALDEKO nabarmenez horniturikoa; gandorrak, ELIKADURA: krustazeoak, moluskuak luzanga eta argala dauka. Plaka dermiko edo ikusgaitzagoez -nabarmendurikoak. hain zuzen, hezur zefalikoen luzakinak eta arrainak, bentiko nahiz taldekoiak. poligonalez osatuta dago; plakak horiek TAMAINA: 45 cm. baino ez dira. Begi handiak ditu; ahoa, HABITATA: hondo arrokatsu-limotsuetan sendo bezain malguak dira, hots, babes- BIOLOGIA: arrek nahiz emeek antzeko berriz, protraktila du. Gorputz garaia, bizi da. garri gisa erabil ditzakeenak baina -aldi gorputza daukate. Alabaina, arrak oboidea eta konprimatua dauka, ktenidio- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik berean- mugikortasuna ezertan eragoz- emeak baino handixeagoak dira; ildaska ezkata ñimiñoez estalitakoa. Gris-horixka eta Norvegiaraino; Mediterraneoan ere ten ez diotenak. luzanga eta triangeluar bat dute isatse- kolorekoa edo gaztainkara du bizkarral- ageri da. Mutur luzanga du, konprimatu samarra, an. Apiril aldera ekiten diote ugalketa dea, distira metalikoak ageri ditue- gandortxo ertain bat ageri duena azpial- burutzeari. Maiatzean, esaterako, orratz na. dean; buruaren luzera halako bi baino handi emeak 200-400 arrautza inguru - TAMAINA: 50-60 cm. bitartekoa. txikiagoa da luzean. 2,5 mm.-ko diametrodunak- erruten ditu BIOLOGIA: gure inguruotako ure- Ez du isats oratzailerik; uzki-hegatsa, eta arrak sabelaldean duen poltsa-inku- tan, udaren amaiera aldean burutu berriz, txiki-txikia du, lehen begi-kolpean batzailean uzten. ohi du ugalketa muxumartinak. nekez ikus daitekeena. Kolore aldakorra Bost asteren buruan -uztailaren erdialde- Bere arrautzak -3 milimetrokoak- du, kokalekutzat duen hondoaren ezau- ra- jaiotzen dira kumeak, itxuraz beren planktonaren osagai dira. garrien arabera aldatzen zaiona; halere, sortzaileak bezalakoxeak baina zeha- Udazkenean, migratu egiten du tonu arre, berdexka edo grisaxkak gai- rrargiak.
289 290 a r o l F
PLATUXA LATZA a
IBAI ORRATZ t (Platichtys flesus)
(Syngnathus abaster) e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: suge-formako gor- karadun ibaien bokaleetako hondo DESKRIBAPENA: gorputz zimurtua jaiotzean, 2,5 mm.-ko tamaina dute, putza du bereizgarri, familiakide hareatsu eta lohitsuetan bizi da, detri- eta obalatua dauka. Are, erronboi- eta ez dira hondora jaisten harik eta
DONOSTIAKO KOSTALDEKO dituen gainerako signatido guztiek tu edo gorpuzkinen eta landareen dea, bizkarraldeko eta uzkiko hega- 100 mm. erdietsi arte. Arrek hiru urte bezalatsu. Kolore gris-berdexka ageri artean; ibaietan ere sartzen da tsak hedatzen dituenean; hegats barru erdiesten dute sexu-heldutasu- du, saihetsetan argiagoa dena eta batzuetan. horiek garatxo-ilara batez hornituta na eta emeek lau urterekin. horixka sabelaldean; hainbat orban HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Algarve-tik daude. Albo-lerroa ia zuzena du. ELIKADURA: krustazeoak, molus- ditu gorputzean. Aho-hodia labur eta Bizkaiko Golkoraino. Mediterraneoan Alderdi pigmentatua, gris edo kuak eta zizareak samarra du. eta Itsaso Beltzean ere ageri da. marroi-berdexka kolorekoa du, HABITATA: hondo hareatsu eta lohi- TAMAINA: 21 cm.- orbantxo laranjatu batzuez zipriztin- tsuetan bizi da; horietan lurperatu ra bitartekoa. durikoa; alderdi itsua, aldiz, zuriska ohi da, hasi 3 metrotatik eta 50 BIOLOG dute. du. metro bitarteko sakoneratan. Arrainkumeek 20 TAMAINA: 50 cm. Neguan urrundu egiten da kostalde- mm.-ko luzera dute BIOLOGIA: udaberrian, platuxa latz tik eta udan hurbiltzen da ostera. jaio berritan. emeek ur gazitan erruten dituzte Estuarioetan eta ur gezatan ibili ohi ELIKADURA: arrautzak, milioiren bat-edo eta mili- da sarritan. arraintxo txikiak eta metro bateko diametrodunak; arrau- HEDAPENA: Atlantiko, Itsaso krustazeoak. tzak ur gainean flotatzen dute. Larbak Zurirainoko Europako kostalde guz- HABITATA: ur gazi- aste beteren buruan jaiotzen dira; tiak, eta Mediterraneoa.
291 292 a r o l F
KABRARROKA KABRARROKA GORRI a (Scorpaena scrofa) (Scorpaena notata) t e a
loturikoak; horrexegatik n u
izan ohi dute hain ziztada a minberatsua. Hondoan F o ARRAINAK
etzanda ematen du egun k e
osoa, igeri egiteko gaitasun p s
gutxi eta mugatua baitu. a s TAMAINA: 50 cm. t I
BIOLOGIA: maiatzetik o k
abuztura bitartean du ugal- a i t
keta garaia. Orduan, kra- s o
barroka emeek milaka n arrautza erruten dituzte; o D arrek ernaldu ondorenean, ur gainera egiten dute arrautzek eta planktonaren osagai bilakatzen dira. Larbak lehertzen direnean, kostaldera hurbiltzen dira eta hondora jaisten, non bizimodu sedentarioari eki- DESKRIBAPENA: gorputz laburra eta ELIKADURA: zizareak, moluskuak, ten baitiote. sendoa dauka, kolore aldakorrekoa; arrainak eta krustazeoak. DONOSTIAKO KOSTALDEKO ELIKADURA: zizareak, gorri-grisaxka edo arrexka. Honetan HABITATA: hondo lohitsuetan bizi da, moluskuak, arrainak eta bereizten da krabarroka ertainetik, ale- hasi itsasertzetik eta 200 metro bitarte- krustazeoak. gia, ezkata handiagoak ditu, zabal ko sakoneratan. Habitata: hondo arroka- bezain luzeak, zabalak baino luzeagoak HEDAPENA: Atlantikoa, hasi tsuetan bizi da, alga mor- izan beharrean. Senegaletik eta Bizkaiko Golkoraino, doaz jositakoetan; alga Halaber, krabarroka txikiaren zeharkako eta Mediterraneoa. Ugaria. DESKRIBAPENA: laburregia eta sen- artean, mimetikoki antzaldaturik eta zela- lerro gehienekoak 40 ezkata ditu, doa dauka gorputza, kolore aldakorre- tan geratuko da, harrapakinen bat noiz eta ez 55 krabarroka ertainarenak koa: hasi gorri minetik eta gorri-arrexka- hurbilduko zain; ikusi orduko oldartzen bezala. Profil ganbileko gorputza raino. Tamaina handiko burua du, luza- da haiengana, eta bere aho handiaz ageri du, eta, pozoitsuak ditu kin dermiko eta arantza mordoaz horni- harrapatzen ditu. Hiru metrotatik hasi operkuluetako, uzkiko eta bizka- turikoa, batik bat operkuluetan. Ahoa - eta 100 metro bitarteko sakoneratan rraldeko arantzak. hortz txikiz jositakoa- handia du eta aurki daiteke. TAMAINA: 18 cm. ezpain lodiak ditu. Bizkarraldeko eta HEDAPENA: Atlantikoa, hasi BIOLOGIA: krabarrokak buru- uzkiko hegatsek arantza zorrotz eta Senegaletik eta Bizkaiko Golkoraino, eta tzen duen aldian eta moduan latzak dauzkate, guruin pozoitsuetara Mediterraneoa. Ugaria. gauzatzen du ugalketa
293 294 a r o l F
KABRARROKA ARRUNTA KABRARROKA TXIKI a (Scorpaena porcus) (Scorpaena loppei) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz laburra eta ELIKADURA: zizareak, moluskuak, sendoa dauka. Kolore aldakorrekoa da, arrainak eta krustazeoak. DESKRIBAPENA: krabarroka txikia- lezurrean zehar; buruarenazpian, DONOSTIAKO KOSTALDEKO baina ez da gainerako krabarrokak bezain HABITATA: arroka artean bizi da, zeine- ren -Scorpaena notata- an-tzekoa da berriz, garezur hobi bat du. gorria, apur bat argiagoa baizik. Batzuetan tara ezin hobeto moldatzen baita mime- oso, eta sarritan nahasi egiten dira TAMAINA: 15-20 cm. belzkara izan daiteke. Isats-pedunkulua- tikoki antzaldatuta. Gauez, behera egi- espezie biak. Buru handia dauka, BIOLOGIA: igerilari traketsa da. ren muturrean orban argi bat ageri du. ten du, baina ez da iristen krabarrokak larruazal-gingilez estalitakoa; halaber, Hondoan baino ez da bizi beti; duen Hegatsek, berriz, orbantxo gorrixka arre harrapatzen dituen sakonerataraino. eztenak ageri ditu bizkarreko, uzkiko gaitasun mimetiko itzelari esker, eta argiak izan ohi dituzte. Aho handikoa HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Senegale- nahiz pelbiseko hegatsetan, gurin antzaldaturik eta zelatan geratu ohi da, ezpain lodiak eta bandatan antolaturi- tik eta Bizkaiko Golkoraino, eta pozoitsuei lotutakoak guztiak ere. da, harrapakinak noiz arrantzatuko. ko hortz zorrotz eta ziztakariak dauzkana. Mediterraneoa. Ugaria. Kolore aldakorra du. Sarri askotan ELIKADURA: batik bat krustazeoak, Bizkar-hegatsek, uzki-hegatsek eta oper- gorri ardo-kolore jazpeztatua gailen- baina baita arrain txikia eta molus- kuluek guruin pozoitsuetara loturiko aran- tzen zaio, beltzez titakaturikoa, isats- kuak ere. tzak dauzkate; horrexegatik izan ohi da pedunkuluaren erdialdetik beherako HABITATA: hondo hareatsu edo limo- hain minbera horien ziztada. Hondoan zatian batik bat. Oro har, orban distal tsu sakonetan bizi da, 50-250 metro etzanda ematen du egun osoa. bat izan ohi du bizkar-hegatseko bitarteko sakoneratan. TAMAINA: 30 cm. alderdi arantzatsuaren mutur urrune- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi BIOLOGIA: krabarrokak burutzen duen koan. Mauritaniatik eta Bizkaiko Golkoraino. aldian eta moduan gauzatzen du ugalketa. Hezurrezko gandor bat dauka masai- Mediterraneoan ere ageri da.
295 296 a r o l F
PERLOI KUKU PERLOI HANDI a (Aspitrigla cuculus) (Trigla lucerna) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga aurrealdean, eta marmar egin dezake DESKRIBAPENA: gorputz luzanga TAMAINA: 60 cm. dauka, ezkata ñimiñoez horniturikoa; igeri-maskuriaren bitartez. dauka, hezurrezko plaka ildaskatu eta BIOLOGIA: ugalketa garian -udan DONOSTIAKO KOSTALDEKO 65-70 ezkata inguru izan ditzake albo- TAMAINA: 50 cm. bikordunez korazaturikoa. Badu buru burutzen baita-, kostaldera hurbiltzen lerroan. Buru sendoa du, hainbat ezten BIOLOGIA: uda-sasoian kostaldera bat ere, sendoa, eta operkuluetan aran- da arrautzak errutera; arrautzak metro dauzkana, eta profil ganbil samarreko hurbiltzen da arrautzak errutera. tza zorrotz eta latzak ageri dituena. bateko diametroa izan ohi dute, gutxi muturra. Halaber, perloi kukuaren Arrautzak lehertu ostean, arrainkume- Perloi handiaren mutur lakarrak errostro gorabehera. Hamar egunen buruan bular-hegatsak uzki-hegatsaren abia- ak azaleko uretara egiten dute eta zapaldu bat osatzen du. Bular-hegatsen lehertzen dira larbak eta ordudanik bizi- burura iristen dira eta hura aise gaindi- planktoneko osagai bilakatzen dira, erradioak apendize sentsorial erabate- modu pelagikoa daramate. Ondoren, tzen dute. Albo-lerroko ezkatak ildaska harik eta sakonera gutxiko hondoetara ko bilakatu zaizkio, harrapakinak haute- kostaldera hurbiltzen dira eta sakonera bertikaletan luzatzen zaizkio gorputze- jaisten den artean. mateko lagungarri dituenak. Organo gutxiko uretara jaisten dira eta azkenik an zehar. Gorrixka-koloreko arraina da, ELIKADURA: zizareak, moluskuak, lokomotore gisa ere erabil ditzake, ur sakonagoetara. distira zilarkarak ageri dituena saihe- arrainak eta krustazeoak ordea, hondo limotsuan zehar "ibili" ahal ELIKADURA: zizareak, moluskuak, tsetan eta bizkarrean; sabelaldea zuris- HABITATA: hondo hareatsu-lohi- izateko. Arrosa-kolorekoa da, iluna biz- arrainak eta krustazeoak. ka du. Bular-hegats gorriak dauzka, tsuetan bizi da, 20 metrotatik hasi eta karraldean, eta zuriska sabelaldean eta HABITATA: hondo hareatsu-lohitsuetan ertz orban belztunak; uzki-hegatsa, 250 metrora bitarteko sakoneratan. saihetsen beheko aldean. Ubel-kolore- bizi da, 20-200 metro bitarteko sakone- berriz, zuriska. Gainerako triglido edo HEDAPENA: Atlantikoa, hasi koak ditu bular-hegatsak, isats-hegatsa ratan edo gehiagokoetan. arraingorriek bezala, sei ukimen-apen- Mauritaniatik eta Norvegiaraino, eta gorrixka du, eta gainerakoak arrosaka- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Senegaletik dize lokomotore ditu bular-hegatsen Mediterraneoa. ra-horixkak. eta Norvegiaraino, eta Mediterraneoa.
297 298 a r o l F
ARRAINGORRIA KABRARROKA ARRANTZALUZE a (Trygla lyra) (Myoxocephalus scorpius) t e a
DESKRIBAPENA: n u
buru handi eta a
deprimitua du F o ARRAINAK
bereizgarri xabi- k e
roiak, gandor eta p s a
arantza ugariz hor- s niturikoa. Arantzak t I
guruin pozoitsu o k a
batzuekin lotuta i t
daude; hortik dator- s o
kio izen arrunta. n o Gorputza mehetu D egiten zaio atzeal- dean. Kolore arre- gorrixka ageri du sabelean eta saihe- tsetan; sabelaldea, berriz, zuriska du. Gorputz biluzia DESKRIBAPENA: haren gorputzak kuak jaten ditu, batez ere; hala ere, hel- dauka. Albo-lerroak forma konikoa du, zabala buruan eta sar- dua denean, arrain txikiak erasotzeko ez du hezurrezko DONOSTIAKO KOSTALDEKO tuxeagoa isats-hegalera hurbildu ahala. gauza ere izaten da. Neguan ugaltzen da. irtenunerik. Buru handia du, profil zorrotz samarre- HABITATA: hondo hareatsuak edo TAMAINA: 20-30 koa; buruaren aurreko aldean, ahora legartsuak. cm. bitartekoa; 50 bitartean, zulogune handia du. HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Afrikako cm. ere izan Bularhegatsak nahiko garatuta ditu, eta kostaldetik eta Marokoraino. ditzake. tzen dira. Larbak planktonaren osagai hiru erradio aske eta mugigarri ditu, itsas BIOLOGIA: dimorfismo sexual agerikoa dira; behin 1,5 cm.-ko tamaina dutene- hondotik ibili ahal izateko. Kolore arrosa du. Xabiroi arrek emeek baino hegats an, hondora jaisten dira. Bi urterekin bizia eta zuriska du sabelaldean. garaiagoak dituzte eta papila genitala erdiesten dute sexu-heldutasuna. TAMAINA: gehieneko tamaina 60 cm- garatuagoa daukate. Udazkeneko erru- ELIKADURA: arraintxoak -adibidez, zar- koa da. naldian, gorrixkagoa ageri dute sabelal- boak-, krustazeoak, moluskuak, arrau- BIOLOGÍA: igerilari fina da. Bizitzaren dea; emeenak, aldiz, kolore hori-laran- tzak eta arrainkumeak. lehen urtea kostaldetik hurbil pasatzen ja hartu ohi du. Udazkenean, alga HABITATA: arrain sedentarioa da, algaz du. Arraina heldutasunera ailegatzen artean eta arroketako arrakalatan hornituriko hondo arrokatsuetan bizi denean, ur sakonagoetara emigratu ohi erruten dituzte arrautzak emeek. dena, 4-50 metro bitarteko sakoneratan. da; 100 eta 700 m arteko sakonera duten Arrautzek masa trinkoak osatzen HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Afrikako lekuetan bizi da. Krustazeoak eta molus- dituzte eta bost asteren buruan leher- kostaldetik eta Marokoraino.
299 300 a r o l F
LUPINA ARRUNTA LUPINA PIKART a (Dicentrarchus labrax) (Dicentrarchus puntactus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz fusiformea ohi dira harrapakinen atzetik. DESKRIBAPENA: itxuraz, lupina arrun- ur gainean egon ohi dira kumeak, eta dauka, gris-berunkara kolorekoa bizka- ELIKADURA: arrainak, moluskuak, taren antzekoa da oso. Honetan bereiz- lehenik fitoplanktona eta geroago zoo- DONOSTIAKO KOSTALDEKO rraldean, zilarkara saihetsetan, eta zuris- krustazeoak eta anelidoak. ten da harengandik, alegia, txikiagoa da planktona dituzte elikagai; jarraian, hon- ka sabelaldean. Tonu arrosakoak izan HABITATA: hondo hareatsu-arrokatsue- eta orban ilun ugariz titakaturikoa. Begiak dora jaisten dira eta kostaldera hurbiltzen ohi ditu ezpainak. Operkuluaren gaine- tan bizi da, 2-100 metro bitarteko sako- ere handiagoak ditu; bomerreko hortzak, poliki-poliki. an, berriz, orban beltz nabarmen bat du neratan. aurreko aldean ez ezik, atzealdeko luza- ELIKADURA: anelidoak, krustazeoak bereizgarri. Buru sendoa du eta aho han- HEDAPENA: Atlantikoa, Kanarietatik kinean ere ageri zaizkio. eta moluskuak. dia. Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. TAMAINA: 35 cm.-ra bitartekoa, eta 3 HABITATA: plataforma kontinentaleko TAMAINA: metro bat. kiloko pisua. hondo hareatsuak. BIOLOGIA: udaberrian eta udan ugal- BIOLOGIA: lupina arruntaren antzeko tzen da. Lupina gazteak gregarioak ohiturak ditu; lupina pikarta, halere, ez edo taldekoiak dira, eta itsasadarretako da hain maiz ibiltzen estuarioetan, eta ur gazikaretan sartu ohi dira maiz. gehiago ageri da kostaldeko alderdi Heldu egindakoan, bakarti bilakatzen arrokatsuetan. dira, nahiz eta batzuetan talde txiki Udaberrian zehar eta uda-sasoian batzuek osatzen dituzten ibai-ahoetan. burutu ohi du ugalketa. Bere arrautzak Hondartzetan eta uharteetan ibiltzen planktonaren osagai dira, harik eta dira sarritan; horietan arin eta bizkor ibili lehertzen diren artean. Hasiera batean,
301 302 a r o l F
KRABA ARRUNTA TXITXARRO ARRUNTA a (Serranus cabrilla) (Trachurus trachurus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga tza bitarte erruten ditu. DESKRIBAPENA: gorputz lerdena arrautzak, milimetro bateko diametroa eta nahikoa estua du; burua konikoa ELIKADURA: moluskuak, krustazeo- dauka; grisaxka-kolorekoa du bizkarral- daukatenak. Arrautzak eta larbak
DONOSTIAKO KOSTALDEKO eta isats-hegala urkila itxura nabar- ak, anelidoak eta arraintxoak. dea, zilarkarak ditu saihetsaldeak eta planktonaren osagai dira. Larbek -2,5 menekoa ditu; ezkatak txikiak dira. HABITATA: itsasbazter harritsu edo sabelalde zuriska du. zm. neurtzen baitute jaio berritan- mar- Kolorea nahikoa aldatzen da adina- hareatsuetan; normalean 20-55 m Mutur puntazorrotza du; ahoa, berriz, moken babesa bilatu ohi dute, eta ren, uretako sakoneraren edo urta- sakon bizi da; 500 m sakon ere aurki- zeharo protraktila eta tubularra. Irten haien unbrela azpian aterpetzen dira; roen arabera. Oro har, marroi gorris- tu izan da aleren bat edo beste. samarra du baraila, eta albo-lerroa marmoketatik erauzitako edo eroritako ka izaten da, 7-9 marra bertikal ilu- HEDAPENA: Atlantikoa, Ipar Itsasoraino, bihurgunetsua, hezurrezko ezkata oso organo genitalak eta harizpi-puskak nagoekin eta 2 edo 3 lerro luze urdi- eta Mediterraneoa. Oso ugaria. garaiez osaturikoa. Operkuluaren atze- dituzte elikagai. nekin. Gehienez ere, 20 cm luze aldean orban beltz bat dauka. Badu ELIKADURA: planktona, arrautzak, izan daiteke. isats-hegal bat ere. beste espezieetako larbak eta arrainku- TAMAINA: 20 cm. TAMAINA: 50 cm. meak, krustazeoak eta moluskuak. BIOLOGIA: beste arrain batzuk, BIOLOGIA: sarritan arrain-sarda han- HABITATA: egunez, bitariko uretan krustazeoak, moluskuak eta zizareak diak osatzen ditu, eta uda-sasoian, egon ohi da, edo hondotik hurbilagoko- jaten ditu. horietan hurbiltzen da kostaldera ugal- etan. Ilunabar aldera, gora egiten du, ur Hermafrodita da; apiriletik ekainera tzera. Negu partean, aldiz, alderdi azalekoetara, eta han geratzen da gau bitartean ugaltzen da; beren burua sakonagoetara itzultzen da, 100-500 osoan, planktona duelarik elikagai. ernaltzen duten aleen kasuak ere metro bitarteko sakoneratara. Txitxarro HEDAPENA: Atlantikoa, Norvegiaraino, badaude. 20.000 eta 100.000 arrau- emeek ur azaletik gertu erruten dituzte eta Mediterraneoa.
303 304 a r o l F
HAITZETAKO BARBARIN LOHITAKO BARBARIN a (Mullus surmuletus) (Mullus barbatus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga dora jaisten dira eta kostaldera hurbil- dauka, gorri-laranjatua; zeharkako bi tzen. lerro hori ditu, eta bi barbula luze goi- ELIKADURA: moluskuak, krustazeoak, barailan. Buru luzanga du eta honetan algak eta anelidoak. bereizten da lohitako barbarinarenetik: HABITATA: hondo hareatsuetan bizi da, errostro luzanga eta ganbila du; begien 2-80 metro bitarteko sakoneratan. Uda- DESKRIBAPENA: gorputza luzanga ak, algak eta anelidoak arteko tartea, berriz, zapaldua du, eta ez sasoian itsasertzeraino hurbiltzen da; dauka, ez haitzetako barbarinarena HABITATA: hondo lohitsuetan bizi DONOSTIAKO KOSTALDEKO ahurra. neguan, aldiz, sakonera handiagoko ure- bezain lerdena, eta tamainaz harena da, haitzetako barbarina baino sako- TAMAINA: 20 cm ingurukoa izaten tara jaisten da. baino txikixeagoa; gorrixka-kolorekoa nera handiagoko uretan, hasi 20 da, baina 40 cm bitarteko luzera izan HEDAPENA: Atlantikoa, Kanarietatik du, iluna bizkarraldean, eta zuriska metrotatik eta 200 metrora bitarteko dezake. Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. sabelaldean. Moko-eran ebakita du sakoneratan. BIOLOGIA: taldean bizi da, kosta ingu- Ohikoa. errostroa, eta begitartea ahurra. HEDAPENA: Atlantikoa, Kanarietatik ruan; hondo hareatsu edo limotsuetan Zenbait iktiologoren iritziz, espezie Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. kokatu ohi da. Barbulak astindu ohi ditu, berdineko barietate bi dira haitzetako harrapakinen bila dabilelarik; harrapaki- barbarina eta lohitako barbarina. nak hauteman eta lurpetik atera ez ezik, TAMAINA: 25 cm. zapore onekoak diren igar dezake bar- BIOLOGIA: udaberrian du ugalketa bulei esker. Bi urterekin erdiesten du garaia, eta haitzetako barbarinarena sexu-heldutasuna. Udaberrian eta udan bezalatsu garatu ohi da. ugaltzen dira. Milimetro bateko diame- Maiatzetik irailera bitartean ugaltzen trodun arrautzak erruten ditu. Bere da; 4.000 eta 90.000 arrautza bitarte arrautzak eta larbak planktonaren erruten ditu. osagai dira. Larbak, garatu ahala, hon- ELIKADURA: moluskuak, krustazeo-
305 306 a r o l F
MUXAR EZPAINLODI MUXAR HANDI a (Diplodus cervinus) (Diplodus sargus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: muxar ezpainlo- HABITATA: bizimodu bakartia dara- DESKRIBAPENA: gorputz oboidea ELIKADURA: anelidoak, krustazeoak, diak bere kolorea du bereizgarri, gai- ma eta hondo arrokatsuetan bizi da, dauka, gris-argi kolorekoa, eta distira zilar- moluskuak eta algak.
DONOSTIAKO KOSTALDEKO nerako muxarrekiko, hots, zilarkara 10 metro eta gehiagoko sakonera- karak ageri dituena. Muxar handi gazteek HABITATA: zona litoralean bizi da, eta edo horixka izan ohi da, eta 5 zirrinda tan, eta algaz jositako hondo arroka- 8 edo 9 lerro ilunek zeharkatzen dituzte arrain-sardatan mugitzen da hondo arro- zabal arre-gorrixkek zeharkatzen dute tsu-hareatsuetan. Muxar ezpainlo- bertikalean, gutxiago edo gehiago nabar- katsu eta hareatsuetan zehar. Itsaspeko bertikalean. Mutur luzanga dauka, eta dien espeziea uharteetara hurbiltzen mendurikoek eta urteen joanarekin lauso- belardietan ere ibili ohi da sarritan, harra- ahoa txiki samarra. da sarritan. tzen direnak. Isats-hegatseko pedunku- pakin bila. TAMAINA: 65 cm izan ditzake luzean; HEDAPENA: Atlantikoa eta luan orban beltz bat du bereizgarri, erabat HEDAPENA: Atlantikoa, hasi pisuari dagokionez, 5 kilo astun izan Mediterraneoa. estaltzen ez duena, baina. Bular-hega- Gibraltartik eta Bizkaiko Golkoraino, eta daiteke. Alerik ohikoenak, tsen oinaldea iluna du; ahoa, berriz, irtena Mediterraneoa. ordea, 50 cm.-koak eta kilo eta eta ebakortz irtenez horniturikoa. erdikoak dira. TAMAINA: 50 cm. BIOLOGIA: udaberrian ugal- BIOLOGIA: udaberrian eta udan ugal- tzen da. Arrautzak eta larbak tzen da, hondo legartsuetan. Muxar han- pelagikoak dira, harik eta hon- diaren arrautzak planktonaren osagai doraino jaisten diren arte. dira, larbak bezalaxe; sortzez, larba guz- ELIKADURA: anelidoak, krus- tiak emeak dira, zahartu ahala ar bilaka- tazeoak eta moluskuak. tuz doazenak.
307 308 a r o l F
AKER MUXAR MUXAR ARRUNTA a (Diplodus puntazzo) (Diplodus vulgaris) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESRIBAPENA: Puntazzo generoari pelagikoa daramate; larbak, ordea, kos- DESKRIBAPENA: alboetatik konprima- katsuetan eta bitariko uretako harri-lube- dagokio. Mutur puntazorrotza eta profil taldera itzultzen dira artean urte-gutxiko tua ageri du gorputza; ingerada oboidea ta inguruetan ibili ohi direnetan; txibia eta ganbila ditu bereizgarri; ebakortz luze eta direlarik. dauka, kolore zilarkara eta distiratsukoa. lanperna bila ibili ohi dira. Beren hagin DONOSTIAKO KOSTALDEKO okertuak nabarmentzen zaizkio. ELIKADURA: herbiboro edo belarjalea Sabelaldeko hegatsak beltzak ditu, kan- eta ebakortz gogorrak erabiltzen dituzte Mutur zorrotza eta protraktila du; gazte- da, argi eta garbi; alabaina, zizare, poaldeko ertza zuria dutenak. lehenik erauzi eta gero birrintzeko. Metro tan, halere, ez zaie hain nabarmen ageri. molusku eta krustazeoez ere elikatzen TAMAINA: 15 eta 40 cm bitartekoa iza- batetik hasi eta 40 metro bitarteko sako- Gorputz garai, oboide eta konprimatua da. ten da. neratan aurki daiteke. dauka; kolore zilarkara-grisaxka du, HEDAPENA: Atlantiko tropikala, BIOLOGIA: maltzurra da eta oroimen HEDAPENA: Atlantiko tropikala, Bizkaiko zeharkako 7-8 banda beltz eta ilun ageri Bizkaiko Golkoraino, eta Mediterraneoa. handikoa. Uda amaieran eta udazkena- Golkoraino, eta Mediterraneoa. Oso ohikoa. dituena trabeska. ren hasiera aldean ugaltzen da. TAMAINA: 50 cm.-ko luzera. Orduan, kolore urdinska hartzen dio BIOLOGIA: udazkenean ugal- buruak, eta kopetaldean banda gorrixka tzen da. Ugalketa garaian, urdin- bat agertzen zaio. Arrautzak eta arrau- grisaxka koloreko bihurtzen zaio tzetako larbak planktonaren osagai dira. buruaren goiko aldea, banda Larba guztiak emeak dira hasieran arre-ilun estu bat ageri duelarik batean, eta gerora ar bilakatzen dira. begien aurrealdean eta beste ELIKADURA: anelidoak, krustazeoak, zabalago bat atzealdean. moluskuak eta algak. Arrautzek eta larbek bizimodu HABITATA: taldean bizi da, hondo arro-
309 310 a r o l F
MUXAR BUZTANBELTZ BUZTANBELTZ a (Diplodus annularis) (Oblada melanura) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputza apur bat ELIKADURA: algak, anelidoak, krusta- luzanga dauka, muxar handiena baino zeoak, moluskuak. DESKRIBAPENA: itxuraz, muxar han- ELIKADURA: anelidoak, krustazeoak, luzexeagoa, baina bogena baino laburra- Habitata: Hondo arrokatsu eta belarkara- diaren oso antzekoa, baino txikixeagoa. moluskuak eta algak. goa. Bizkarraldea urdin-kolorekoa du, tan bizi da. Arrain-sarda anitzak osatzen DONOSTIAKO KOSTALDEKO Gorputz konprimatua dauka, eta ezpain HABITATA: hondo arrokatsuetako saihetsaldeak zilarkarak ditu eta sabelal- ditu eta horiekin zeharkatu ohi du igerian meheak ditu. Muxar buztanbeltz gazteek arrain-sardatan mugitzen da kostalde dea zuriska. Begi handiak ditu. Burua, -bitariko uretan- kostaldea. Noizbehinka, zirrinda bertikalak ageri ohi dituzte, inguruetatik zehar. berriz, aho zeihar batean amaiturikoa. ur azalekoetara irteten da eta jauzika ibili zahartu ahala desagertzen zaizkietenak. HEDAPENA: Atlantikoa eta Sabelaldeko eta bularraldeko hegatsak ohi da uretatik kanpo. Helduak, berriz, zilar-kolorekoak izan ohi Mediterraneoa. Oso ohikoa. zuriskak ditu; uzkikoa eta isatsekoa, HEDAPENA: Atlantiko tropikala, dira, isats-pedunkuluan orban gorrixkak. Orban beltz bat du bereizgarri Bizkaiko Golkoraino, eta Mediterraneoa. beltz bat ageri dutenak. Ez dute isats-pedunkuluan; pedunkuluak, ertz ilunik hegatsetan, eta sabelal- berriz, ertz zuri-horixka bat du. deko hegatsak horixkak dituzte. TAMAINA: 25 cm. TAMAINA: 20 cm da luze. BIOLOGIA: udaberrian ugaltzen da. BIOLOGIA: gainerako muxarrak Buztanbeltzaren arrautzak planktona- baino fidakorragoa da. Apiriletik ren osagai dira. Mugimendu etenga- ekainera bitartean ugaltzen da. bekoan ibili ohi da beti, eguneko Bere arrautzak eta larbak plankto- orduaren eta urte-sasoiaren arabera. neko osagai dira. Hermafrodita Negu partean, 40 metro baino gehia- proteroginoa da. goko sakoneratara jaisten da.
311 312 a r o l F
TXOPA BOGA a (Spondyliosoma cantharus) (Boops boops) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: esparido bat da habia bat egiten dute hondarretan, DESKRIBAPENA: esparidoa, gorputz ahala, ar bilakatzen dira. txopa, muxar handiaren oso antzekoa. emeak han errun ditzan arrautzak; erru- luzanga eta deprimitua daukana; bizka- ELIKADURA: algak, anelido txikiak eta Gorputz oboide, konprimatu samarra eta naldia baino lehen, arrek gorteiatu eta rraldea berde-horixka eta sabelaldea krustazeoak. DONOSTIAKO KOSTALDEKO apur bat luzanga du bereizgarri, kolore jarraitu egin ohi dituzte emeak. Kumeak zilar-kolorekoa ageri dituena. Habitata: arrain-sarda handitan mugi- aldakorrekoa oso. bederatzi egunen buruan jaiotzen dira, Lauzpabost lerro horik zeharkatzen tzen da, harat-honat, kostaldean zehar; Txopa arrek gris-urdinska kolorea ageri eta ordura bitartean, arrek jagoten dute diote zeharretara gorputz osoa. Albo- hasi ur azalekoetatik eta 100 metroko dute bizkarraldean, eta saihetsak argia- errunaldia. lerroa belzkara du. Bular-hegatsen sakonerataraino. goak dituzte; saihetsaldeetan, bestalde, Txopo gazteak hondo arrokatsuetan ibili oinaldean orban txiki eta ilun bat nabar- HEDAPENA: Atlantiko tropikala, zeharkako zirrinda zabalak eta luzetara- ohi dira maiz; ugalketa garaia iristean, men daiteke. Ahoa txikia du, kamutsa Norvegiaraino -bakana da Bizkaiko ko ilara urdin-ilunak dituzte trabeska. ordea, hondo hareatsuen bila egiten eta dortsal samarra. Golkoaren iparraldean-, eta Mediterraneoa. Txopo gazteak eta emeak, berriz, marroi- dute, haietan habiak paratu ahal izateko. TAMAINA: 25 eta 30 cm bitarte ditu. horixkak dira; hegats zilarkarak dituzte, ELIKADURA: batez ere, algak, baina BIOLOGIA: apiriletik maiatzera bitar- luzetarako banda estu marroi-kolorekoek baita krustazeo txikiak ere. tean ugaltzen da. Boga emeek kostal- zeharkaturikoak. HABITATA: hondo hareatsu-arrokatsue- de inguruetan erruten dituzte arrau- TAMAINA: 25-35 cm. bitartekoa; 50 cm. tan bizi da, 7-50 metro bitarteko sakone- tzak. Arrautzak planktonaren osagai ere izan ditzake. ratan. dira, eta baita larbak ere, harik eta BIOLOGIA: txopo banaka batzuk herma- HEDAPENA: Atlantikoaren kostalde osoa, garatzen diren bitartean. Hermafrodita froditak dira. Sortzez emeak dira, baina Europako itsasbazterretatik Eskandinaviarai- proteroginoa da. Sortzez, eme jaio- garatu ahala, ar bilakatzen dira. Arrek no; Mediterraneo itsasoan ere ageri da. tzen dira ale guztiak, baina garatu
313 314 a r o l F
SALPA TXELBA HORTZANDI a (Sarpa salpa) (Dentex dentex) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga eta HABITATA: hondo arrokatsuetan bizi da, DESKRIBAPENA: gorputz luzanga eta Arrautzak -planktonaren osagai izaki- oboidea dauka, zilarkara. Kolore grisaxka algak erruz daudenetan. Arrain-sarda sendoa dauka; bizkarraldea gris-berdex- jitoan ibili ohi dira. Larbak, estreinako DONOSTIAKO KOSTALDEKO du bizkarraldean eta bederatzi-hamarren bete-betetan ibil ohi da kostaldean zehar, ka kolorekoa du, saihetsaldeak arrosak aldietan, fitoplanktonaz elikatzen dira eta bat lerro horik zeharkatzen dute luzetara; sakonera gutxiko urtean. Kostaldeko ditu eta sabelalde zuriska du. Sarritan, gero zooplanktonaz, harik eta kostaldera kolore horia biziagotu edo moteldu egiten espezie peto-petoa izaki, nekez urruntzen luzetarako zirrinda arrosa-kolorekoek hurbildu eta behin betiko hondora jaisten zaie, arrainaren emozio-egoeraren arabe- da kostaldetik. Ez da 20 metro baino zeharkatzen dituzte txelba hortzandi hel- diren artean. ra. Arraina hiltzean, orban horiek ezabatu gehiagoko sakoneratara jaisten. duen gorputzak. Negu partean, berriz, hondo sakonagoe- egiten dira erabat. Bular-hegatsen beheko HEDAPENA: Atlantiko tropikala, Bizkaiko Gazteek berde-urdinska kolorea ageri tan bizi da. aldean orban ilun bat ageri dute. Golkoraino, eta Mediterraneoa. dute. ELIKADURA: krustazeo txikiak, molus- TAMAINA: 45 cm.-koa, eta baita 50 cm.- Buru handia dauka, zahartu ahala are kuak -bati bat zefalopodoak-, algak eta koa ere. handiago egiten zaiona, goraune konkor arrain urdinak. Abiada handian eraso BIOLOGIA: udaberrian eta udazkenean, bat irteten zaiolako garondoaldean. egiten die harrapakariei. arrautzak errutera hurbiltzen da kostaldera TAMAINA: metro batera bitarteko luzera HABITATA: algaz jositako hondo arro- eta itsasertzaren ondoan uzten ditu. eta 12 kiloko pisua. katsuetan bizi da batez ere, 10-60 metro Arrautzak planktonaren osagai izango BIOLOGIA: uda-sasoian kostaldera bitarteko sakoneratan. dira, harik eta zabaltzen diren arte. inguratzen da arrautzak errutera eta HEDAPENA: Atlantiko europarra, hasi ELIKADURA: algak, anelido txikiak, krus- edonolako hondoetan -hareatsu, lohitsu, Marokotik eta Britainiar uharteetaraino. tazeoak eta planktoneko diatomeoak. arrokatsu edo algatsuetan- ageri da. Mediterraneoan ere ageri da.
315 316 a r o l F
ERLA LAMOTE a (Lithognathus mormurus) (Pagellus erythrinus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz konprimatu izan baitaitezke, edo sexu bitariko aldi DESKRIBAPENA: gorputz luzanga eta HABITATA: arrain-sarda txikitan mugitzen eta garaia dauka. Bizkarraldean kolorazio berean -ezeinetan heldutasunik erdietsi konprimatua dauka, gris-kolorekoa eta dis- da, eta muturrarekin arakatzen ditu limoak. arrosa edo gorrixka ageri du; saihetsalde- gabe -; eta, azkenean, eme bilakatzen
DONOSTIAKO KOSTALDEKO tira zilarkaraduna, 12-15 marra estu grisek Erla gazteak estuarioetan sartzen dira ak, berriz, gorrixka-zilarkarak ditu, eta dira. zeharkatzen dutena bertikalean. Burua maiz; helduak, ordea, erabat mesfidati sabelaldea zuriska. Begien gainean ELIKADURA: krustazeoak, moluskuak sendoa eta luzanga du. Ahoa protraktila. bihurtzen dira. orban urdinska bat ageri du, gorputzaren eta anelidoak. Masailezur bakoitza hortzez hornituta HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik beste hainbat ataletan bezalatsu. HABITATA: hondo limotsu edo harea- dago. eta Bizkaiko Golkoraino, eta TAMAINA: 50-60 cm. tsuetan bizi dira, 6-30 metro bitarteko TAMAINA: 50 cm. Mediterraneoa. BIOLOGIA: talde txikietan mugitzen da. sakoneratan. Neguan, halere, 200 metro- BIOLOGIA: uda-sasoian du erru- Udaberritik uda hasierara arte dute ugal- ko sakonerataraino jaits daiteke. naldia. Arrautzak urgaineratu egiten tzeko garaia. Lamotearen arrautzak HEDAPENA: Atlantikoa, Ipar Itsaso- dira eta haietatik larbak sortzen dira, urgainekoak edo flotatzaileak dira; larbek, raino, eta Mediterraneoa. aurki itsasertzera hurbildu ohi dire- beren biziaren hasieran, bizimodu nak. Larbarik gehienak arrak izaten pelagikoa daramate, eta ezari-eza- dira, gero eta garatu ahala eme bila- rian kostaldera gerturatuz joango katzen dira. Negu partean ez da dira. Lamote ale batzuk hermafrodita gehiegi urruntzen kostaldetik. proterandrikoak dira, alegia: ar dira ELIKADURA: moluskuak, krusta- sortzez; gero, trantsizio garai bat iga- zeoak eta anelidoak. rotzen dute, zeinetan ar nahiz eme
317 318 a r o l F
LENTOE TXELBA ARRUNTA a (Pagellus acarne) (Sparus pargus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputza arre-arrosa moluskuak eta anelidoak. kolorekoa dauka. Bular-hegatsen HABITATA: hondo hareatsu-arroka- DESKRIBAPENA: gorputz garai eta Bere arrautzak pelagikoak dira, eta barrualdean, berriz, orban belzkara tsuetan bizi da, 6-40 metro bitarteko konprimatua du bereizgarri, kolore zilar- horiek ez ezik, larbak ere planktonaren
DONOSTIAKO KOSTALDEKO nabarmen bat du bereizgarri. sakoneratan. kara edo grisaxka duena eta ezkata han- osagai dira. Lehertzen direnean, plankto- TAMAINA: 40 cm. HEDAPENA: Atlantiko tropikala; ezohi- diez estalitakoa. Albo-lerroak 53-60 na -hasiera batean fitoplanktona- dute BIOLOGIA: arrain-sardak osatuz mugi- koa eta bakana da Bizkaiko Golkoaren ezkata inguru izan ditzake. Operkulua elikagai larbek. tu ohi da, banakoen kopurua aldakorra iparraldean, eta ugaria Mediterraneoan. eta masailak ere ezkatadunak ditu. Hurrena, kostaldera inguratzen da eta izan ohi dutenetan. Udaren azken alde- Txelba arruntaren kopeta-profila ganbila hondotik hurbil bizitzera jaisten da. ra ugaltzen da. Lentoe emeak, 20- da, zakarki eta bat-batean beherantz egi- ELIKADURA: krustazeoak, moluskuak, 50 metro bitarteko sakoneratan, ten duena. Lamoteak baino mutur anelidoak eta arrain txikiak; urazaletik jaurti egiten ditu arrak ernaldutako motzagoa eta zapalagoa da. Isats-hega- hurbilean ibili ohi da horien atzetik. Biziki arrautzak. Arrautzak urgaineratu lean punta zuriak ageri zaizkio. gustatzen zaizkio txibiak. egiten dira eta planktonaren osa- TAMAINA: 60-70 cm. bitartekoa; gehie- HABITATA: hondo legartsu, algatsu eta gai dira, larben antzera. Larbek 2,5 nera jota, 10 kiloko pisua izan dezake. hareatsuetan bizi da, arroka eta harriez mm. izan ohi dituzte jaio berritan; BIOLOGIA: uda-sasoian burutzen du jositakoetan; arroken arteko arrakala eta eta zentimetro batera iristen dire- ugalketa.Ugalketa garaian, hondo nahi- barrunbeetan ezkutatu ohi da. nean, behera egiten dute eta itsa- ko sakonetan bizi da, 30 metrokotik hasi HEDAPENA: Europako kostalde osoan sertz inguruko hondo sakonera eta gehiagokoetan. Negu partean jaisten ageri da, hasi Senagaleko itsasbazterre- gutxikoetara hurbiltzen dira. da hondo arras sakonetara, 200 metro tatik eta Britainiar uharteetaraino. ELIKADURA: krustazeoak, ingurukoetara. Bizilekutzat du Mediterraneoa ere.
319 320 a r o l F
TXELBA URRABURU KAKAJALE a (Sparus aurata) (Umbrina canariensis) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz oboidea Urraburu emeak kostaldetik hurbil erru- dauka, garai eta sendoa; bizkarraldea ten ditu arrautzak; errunaldira bitartean - DESKRIBAPENA: gorputz garaia kuak, arrain txikiak eta krustazeoak. grisaxka kolorekoa, eta saihetsaldeak kostaldera hurbildu aurretik, alegia-, laku dauka, grisaxka-kolorekoa, berdexka HABITATA: plataforma kontinentaleko DONOSTIAKO KOSTALDEKO urre-zilarkarak. Bereizgarri du, esate- gazikaratan edo itsas-hondo sakonetan samarra; lerro okerrak ditu saihetsetan, hondo lohitsuetan bizi da. rako, orban hori bat izatea begien bizi ohi da. Arrautzak eta larbak urgaine- ageriago edo ezkutuagoan. Bizkarraren HEDAPENA: Atlantikoa, Senegaletik artean, eta orban beltz bat albo-lerro- ratu egiten dira. Larbek fitoplanktona goiko aldean ortzadar-koloreko isla zilar- hasi eta Ingalaterraraino, eta Medite- aren hasiera-hasieran. Ahoa, hagin dute elikagai, harik eta estuarioetako karak edo irisazioak ageri ditu. rraneoa. Ohikoa. gogorrez horniturikoa; horietaz balia- hondo sakonera gutxikoetara jaisten Behe-baraila goikoa baino tzen da muskuiluak, lanpernak edo diren arte. txikiagoa du, eta barbula bat ezkurrak birrintzeko. ELIKADURA: moluskuak, krustazeoak dauka kokotsean. Hortz txi- TAMAINA: 70 cm. eta anelidoak. kiak ditu, eta begi handiak. BIOLOGIA: aktiboa da egunez. HABITATA: taldean mugitzen da, harat- Preoperkulu horztuna Beldurtia eta fidagaitza da. Gauez, albo- honat, kostaldean zehar. Eurihalinoa dauka, eta operkuluak bi ka etzan ohi da hondarretan, atseden izaki, estuario eta ibaietan sartzen da. arantza zapal ditu. hartzeko. Urraburu asko eta asko her- Oro har, mota guztietako hondoetan ibil- TAMAINA: 50 cm. mafrodita proterandrikoak dira, alegia, tzen da, baina hareatsuak eta algez BIOLOGIA: udaberrian edo ar jaio eta zahartu ahala eme bilakatzen osaturikoak ditu gogokoen. udaren hasiera aldean buru- direnak. Udaren amaieratik udazkena- Itsasautsietara hurbildu ohi da, sarritan, tzen du ugalketa. ren erdialdera dute ugalketa-garaia. muskuilu bila. ELIKADURA: algak, molus-
321 322 a r o l F
GURBI HONDOETAKO KORROKOI a (Umbrina cirrosa) (Chelon labrosus) t e a
DESKRIBAPENA: n u
gorputz fusiformea a
eta muskulutsua F o ARRAINAK dauka, gris-zilarkara k e p
kolorekoa. Buru s a
zapala eta trinkoa s t du; ahoa, berriz, txi- I o
kia. Goi-ezpaina k a
lodia du, eta garatxo i t oso bereziez estali- s o
takoa. Hondoetako n o
korrokoiaren albo- D lerroak 40-45 ezka- ta inguru izan ohi ditu. TAMAINA: 60 cm. BIOLOGIA: arrain euritermikoa eta eurihalinoa da, eta DESKRIBAPENA: gorputz garaia TAMAINA: metro bat. ondorioz, apenas dauka, alboetatik konprimatua, eta BIOLOGIA: arrain sedentarioa da, erasaten dioten ten- DONOSTIAKO KOSTALDEKO berrugeta kakajalearena baino luze- eta izua, itsaspeko harpeetan ezku- peratura-aldaketek agoa; begiak ere hark baino txikiago- tatzea gogoko duena. eta gazitasun-bitar- ak ditu, eta bigarren bizkar-hegatsa Berrugeta harrizale gazteak estua- teek; ur gezatan laburragoa du. Mutur biribildua du. rioetan ibili ohi dira sarri askotan. bizitzeko ere gai da Ahoak behe-kokapena du; behe- Udaberrian edo udaren hasiera alde- aldi batean. Oso barailaren muturrean barbula bat ra burutu ohi du ugalketa. aise jasan dezakete dauka, laburra eta lodia, garatxo ELIKADURA: algak, moluskuak, kutsadura. Igerilari baten antzekoa. arrain txikiak eta krustazeoak. aktiboa da; hainbat Profil arras ganbileko bizkarra du. Habitata: Hondo arrokatsuetan bizi metroko jauziak egin ditzake, uretatik tzen ditu, eta horiekin zeharkatu ohi ditu Berrugeta harrizaleak kolore gris- da, alga mordoaz jositakoetan; baita kanpo. Uda-sasoian du ugalketa garaia. igerian -bitariko uretan- estuarioak eta urdinska metalikoa du, bizkarraldean hareaz tartekaturiko arroketan ere. ELIKADURA: planktonaz elikatzen da. itsas labar arrokatsuak, elikagai bila. saihetsaldean baino ilunagoa, eta HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Uretan dilindan dabiltzan substantzia Kutsadura handiko portuetan ere sartu sabelaldea zuriska du. Bizkarraldean Senegaletik eta Bizkaiko Golkoraino, organikoak hurrupatzen ditu, eta, arroke- ohi da. eta saihetsen goiko aldean orban eta Mediterraneoa. tako lingirdan edo -are- lupetzan aurki- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik oker eta horixkak ageri ditu, orban tzen dituen algak eta zizareak. eta Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. urdinskekin tartekaturik. HABITATA: arrain-sarda aleanitzak osa- Ugaria.
323 324 a r o l F
DABETA KORROKOI KAPITAIN a (Liza aurata) (Mugil cephalus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: Euskal kostaldeko nitzak osatzen ditu eta horiekin zeharka- gainerako korrokoi-espezieek baino gor- tu ohi ditu igerian -bitariko uretan- estua- DESKRIBAPENA: gorputz fusifor- tzeko gai da aldi batean. Uda-
DONOSTIAKO KOSTALDEKO putz lerdenagoa eta fusiformeagoa rioak eta itsas labar arrokatsuak. mea dauka, gris-urdinska kolorekoa, sasoian ugaltzen da. dauka. Buruan urre-koloreko distira bat HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik edo berdexka, zeharkako lerro bel- ELIKADURA: omniboro edo oroja- ageri zaio; operkuluek bi orban hori eta Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. tzez -gutxiago edo gehiago nabar- lea da, eta oso eklektikoa. Ez dio dituzte eta orban txikiago batzuk ageri Ugaria. mendurikoez- horniturikoa. Euskal muzinik egiten hustubideetako irtee- ditu begi bien atzeko aldean. Ez kostaldeko gainerako korrokoiek ez ratara jotzeari, elikatu behar duene- du betazal adiposorik begian. bezala, betazal adiposoa dauka an; halere, arroketako lingirda baz- Mugilidae familiako gainerako begian. Goi-ezpaina luzanga du eta katzen dute edo limoa zurrupatzen, aleek baino bular-hegats luzea- garatxorik gabea. Sabelalde oboidea elikagai zatikia erauzi ahal izateko goak dauzka, eta goi-baraila du. Ez buruak ez enborrak, ez HABITATA: arrain-sarda aleanitzak begiaren ertzeraino iristen zaio. dute urre-koloreko distirarik. osatzen ditu eta horiekin zeharkatu TAMAINA: 45 cm. TAMAINA: 1,20 m. ohi ditu igerian -bitariko uretan- BIOLOGIA: generokide dituen BIOLOGIA: arrain sendoa da, estuarioak eta itsas labar arroka- gainerako espezieen antzekoa. euritermikoa eta eurihalinoa. tsuak. ELIKADURA: algak, plankto- Alegia tenperatura-aldaketa eta HEDAPENA: Atlantiko tropikala, na, lingirda, lohia. gazitasun-bitarte zabaletara aise Bizkaiko Golkoraino, eta Mediterraneoa. HABITATA: arrain-sarda alea- moldatzen dena. Ur gezatan bizi-
325 326 a r o l F
DURDOA TXILIBITUA a (labrus bergylta) (Labus mixtus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga eta maiatzean, habi trauskil -edo DESKRIBAPENA: gorputz luzanga eta tazeoak eta moluskuak jaten ditu.
DONOSTIAKO KOSTALDEKO dauka, ikario-formakoa. Kolore alda- gutxi garaturiko- batzuk egiten dituz- estu samarra du, buru handi eta luzeare- Maiatzean eta ekainean ugaltzen da. korrekoa te durdoi emeek algez baliaturik, eta kin; mutur zorrotza du. Hortz handi eta Arrak habia bat edo gehiago egiten ditu, da: gorria, tita zuriz zipriztindurikoa; haietxetan erruten dituzte arrautzak; konikoak ditu, ilara bakarrean kokatuta; eta berarengana erakartzen ditu emeak. berde edo marroia, tonu argi nahiz bost egun barru zabaldu ohi dira. espain mamitsuak, 7-10 tolesturak osa- Arrain hauek taldeak osatzen dituzte; ilunekoa. Ezpain lodiak ditu oso. ELIKADURA: moluskuak, krustaze- tuak. Espezie honek dikromatismo talde horietan ar menperatzaile bat eta Bizkarraldeko hegatsa luzanga du, oak eta arrainak. sexuala du; hau da, arrek kolore bat iza- zenbait eme egoten dira, eta emeen arantzadun erradio mordo eta guzti. HABITATA: bizimodu bakartia dara- ten dute eta emeek beste bat. Arrak artean ere bat egoten da besteak menpe TAMAINA: 60 cm. izan ditzake luze- ma hondo arrokatsuetako harpe eta burua eta alboak horiak ditu, urdin biziaz hartzen dituena. Eme hori hiltzen bada, an, eta 5 kiloko pisua. Durdoi alerik arrakailetan, hasi 3 metrotatik eta 60 jaspeztatuak; emeek eta gazteek, ordea, beste bat jartzen da haren ordez; arra ohikoenek, halere, 50 cm. neurtzen metrora bitarteko sakoneratan. Inork kolore laranja dute, eta hiru orban beltz desagertzen bada, ordea, eme menpe- dute luzean, eta kilo eta erdiko enbarazurik egin ezean, eta elika- dituzte bizkarraldean, eta horien bitartee- ratzaileak eraldaketa fisiologiko batzuk pisua. gaia aski izanez gero, zeharo bizi- tan orban zuriak, bizkar-hegatsetik hasi jasan eta ar bihurtzen da. Prozesu hori BIOLOGIA: zenbait espezie herma- modu sedentarioa darama; bizitza eta isats-hegalera bitartean. eten egingo da metamorfosia gertatu frodita proteroginoak dira; alegia, osoa eman dezake harpe berberean. TAMAINA: emeek 20 eta 30 cm arteko bitartean benetako ar bat agertzen bada. bizitzako lehen aroan emeak dira, HEDAPENA: Atlantikoa, hasi luzera izaten dute; arrek, ordea, 40 cm HABITATA: 10 eta 150 m bitarteko denboraren joanarekin antzaldatu Marokotik eta Norvegiaraino -oso artekoa. sakonera duten hondo harritsuetan eta ar bilakatzen direnak. Ekainean ohikoa da han-, eta Mediterraneoa. BIOLOGIA: arrain haragijalea da; krus- bizi da.
327 328 a r o l F
DONTZEILA KARRASPIO BEGIUBEL a (Coris julis) (Symphodus melops) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: dontzeilak gorputz daitezke autoernaldu. Uda-sasoian DESKRIBAPENA: gorputz motza tazeoak eta moluskuak. luzanga eta deprimitua du oso. ugaltzen dira. Familiakide dituen gaine- dauka, garai samarra, eta isats-pedun- HABITATA: alga eta harriz jositako Kolorea, berriz, sexuaren arabera alda- rako espezieetan gertatzen denaren kulu zabalxea duena, kolore aldakorre- hondoetan bizi da, itsasertzetik gertu; tzen zaio. Dontzeila arrek, adibidez, aurka, juliaren arrautzak flotatzaileak koa; batik bat berdexka izan ohi du, harat-honat mugitu ohi da horietan, eli- DONOSTIAKO KOSTALDEKO kolore berde-laranjatu edo arre-horixka edo urgainekoak dira, eta ez diraute baina baita tonu marroi edo gorrixka- kagai bila. ikusgarria izan ohi dute; bular-hegatsa- alga-habia batean. Arrautzak lauzpa- koa ere. Operkuluak arabesko edo sifo- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi ren atzealdean zeharkako banda laran- bost egun barru zabaldu edo lehertzen asa gorrixka, berde eta urdinak ageri Marokotik eta Norvegiaraino -oso ohi- jatua eta orban beltz bat ageri dute. dira eta bizimodu pelagikoa ematen ditu bereizgarri. Ar helduek zeharkako koa da han-, eta Mediterraneoa. Emeak, aldiz, kolore arrexkakoak izan dute bi hilabetez. bandak izan ohi dituzte eta ohi dira. ELIKADURA: moluskuak, krustazeoak berdexka-horixka kolorekoa TAMAINA: alerik ohikoenak 14-16 cm. eta anelidoak. dira. Emeak ilunagoak dira, izaten dituzte, baina 29 cm. ere izan HABITATA: taldean bizi da, hondo arre-kolorekoak. ditzakete. arrokatsuetan edota arrokatsu-harea- TAMAINA: 25 cm. neur ditza- BIOLOGIA: labrido hau hermafrodita tsuetan, izan ere, sarritan, hondarpean ke. proteroginoa da. Dontzeila aleetarik, ezkutatzen da gauez. Hasi 2 metrotatik BIOLOGIA: uda-sasoian ugal- asko emeak izan ohi dira beren bizitza- eta 120 metrora bitarteko sakoneratan tzen da. Ugalketa garaian, ko lehen aroan, eta zahartu ahala, ar aurki daiteke. habia bakun eta landugabeko- bilakatzen dira. Trantsizio garaian, ar HEDAPENA: Atlantikoa, hasi etan erruten dituzte arrautzak eta eme izan daitezke aldi berean; Marokotik eta Norvegiaraino -oso ohi- emeek, algez egindakoetan. baina, kraba arruntak ez bezala, ezin koa da han-, eta Mediterraneoa. ELIKADURA: anelidoak, krus-
329 330 a r o l F
BAKETA KARRASPIOA a (Symphodus mediterraneus) (Symphodus roissali) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: honetan bereizten da gia, lehenik eme da eta gerora ar bilaka- DESKRIBAPENA: gorputz obala, emea habiara sartu eta arrautzak erru- generokide dituen gainerako aleengan- tzen dena. garaia eta estua; aho txikia du, ezpain ten ditu. Behin arrautzak ernaldu DONOSTIAKO KOSTALDEKO dik, alegia, bi hortz handi izateagatik goi- ELIKADURA: anelidoak, krustazeoak, mamitsuekin; ezkata handiak eta age- ondoren, legarrez estaltzen du habia. barailaren aurrealdean. Gorputz oboidea moluskuak, ekinodermatuak, arrain txi- rikoak ditu. Kolore aldakorra eta dikro- ELIKADURA: anelidoak, krustazeo- dauka, garaia, eta apur bat konprimatua; kiak eta algak. matikoa, sexuen araberakoa, du, ak eta moluskuak. isats-pedunkulua oso laburra du. Behe- HABITATA: alga eta hariz jositako hondo- nahiz araldian baizik ez den nabar- HABITATA: bentonikoa, itsasbelar baraila goikoa baino laburxeagoa du. etan bizi dira, batik bat karraspio gazteak. mentzen. Emea arreska da, edo arre ugariko hondo harritsu eta sakonera Kolore aldakorra izan ohi du, adinaren, HEDAPENA: Atlantiko ekialdea, eta besdeska orban beltzekin. Arrek txikikoetan bizi da. sexuaren urte-sasoiaren edo kokaleku- Mediterraneoa. ezpain gorriak dituzte, urdin berdes- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi tzat duen tokiaren arabera. kaz zipriztinduak. Marokotik eta Norvegiaraino -oso ohi- Karraspio arrek kolore gorrixka TAMAINA: gehienez ere 15 cm luze koa da han-, eta Mediterraneoa. ageri dute, luzetarako lerro urdine- izaten da. kin; emeak, aldiz, kolore ilunekoak BIOLOGIA: igerilari nekaezina; dira. moluskuak, krustazeoak, trikuak eta TAMAINA: 11-14 cm.-koa izan ohi hidroideoak jaten ditu. Apiriletik ekai- da, baina 18 cm. ere izan ditzake. nera bitarte ugaltzen da. Arrak hon- BIOLOGIA: espezie bakartia da, dotik hurbil habia egiten du, eta, eta hermafrodita proteronikoa, ale- gero, algaz (Ulva) estaltzen du;
331 332 a r o l F
DURDOI AHOTXIKIA GAILEGO a (Ctenolabrus exoletus) (Ctenolabrus rupestris) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga eta hauek. DESKRIBAPENA: Ctenolabrus genero- barruan jarraitzen dute aldi batean, harik gutxi gora-behera ardatz itxurakoa BIOLOGIA: udako hiletan ugaltzen da. ari dagokionean, gailegoaz gain ez da eta hondoraino jaisten diren arte.
DONOSTIAKO KOSTALDEKO aurreko aldean. Burua eta ahoa txikiak HABITATA: itsasbazterreko arraina da, beste ezein espezierik ikusi Bizkaiko ELIKADURA: anelidoak, krustazeoak ditu; hagin konikoak ditu ilara bakarre- itsasbelarrez estaliriko gune harritsue- Golkoan. Gorputz luzanga dauka; bizka- eta moluskuak. an, bi masailezurretan; ezkata handiak tan bizi dena. rraldea deprimitua eta marroi-iluna, edo HABITATA: hondo arrokatsuetan bizi da, ditu. Kolore arre gorriska du bizkarral- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik baita urre-kolorekoa ere zenbaitetan. metro batetik hasi eta 15 metrora bitarte- dean eta horia bi alboetan; sabelaldea, eta Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. Orban beltz nabarmen bat du bereizgarri ko sakoneratan; neguan, halere, 60 berriz, zuriska da, eta bi isats-pedunkuluaren goialdean. metroko sakonerataraino jaits daiteke. marra urdin ditu ahotik hasi TAMAINA: 20 cm. izan ditzake. HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik eta begietara bitartean; ertz BIOLOGIA: bi urterekin erdiesten du eta Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. zuriak dituen marra ilun sexu-heldutasuna. Behin hartara ezkero, batek zeharkatzen dio uda-sasoian ugaltzen da. Gailego emeek isats-hegala. Arrek, umal- milimetro bateko diametrodun arrautzak dian, orban urdinez apain- erruten dituzte. Arrautzek koipe-tanta bat tzen dute bizkarraldea eta dute beren baitan, flotatzeko gaitasuna isats-hegala. ematen dietena; pelagikoak dira eta TAMAINA: 15 cm bitarte- planktonaren osagai. Larbak bost egun koak izaten dira arrain barru jaiotzen dira, eta planktonaren
333 334 a r o l F
XABIROI TXIKIA XABIROI ZURI a (Trachinus vipera) (Trachinus draco) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga ELIKADURA: krustazeoak eta arrain DESKRIBAPENA: xabiroiak gorputz arrautzak pelagikoak dira. dauka. Horixka edo gris-horixka kolore- txikiak luzea eta estua du; aho handia eta oke- ELIKADURA: ornogabe txikiak eta koa du bizkarraldea; kolorea argiagotuz HABITATA: hondo hareatsuetan bizi da; rra; arantza txiki bat du begi bakoitza- arrain txikiak jaten ditu. doakio saihetsetan, harik eta sabelalde- horietan, begietaraino lurperatu ohi da, ren aurrean, eta beste bana, pozoi- HABITATA: hondo hareatsuetan, 100 an zuriska bilakatu arte. Honetan bereiz- bere harrapakinen zelatan. Xabiroi zuria tsuak horiek, zakatzetako operkulue- m bitartean ten da xabiroi zuritik, alegia, hegatsek baino ur sakonera gutxiagokoetan aurki tan. Kolore horiska edo arrea argia du, Hondo hareatsuetan bizi da, hasi bi kolore uniformea ageri diote eta betzulo- daiteke. Alerik gazteenak, bereziki, itsa- aldeetan arrasto diagonal urdin eta metrotatik eta 100 metro bitarteko
DONOSTIAKO KOSTALDEKO artea ginbaila du oso eta luzetarako sertzetik bertatik hasita aurki daitezke; horiekin. sakoneratan; horietan, begietaraino lur- ildaska bat osatzen dio. Ez du hark heltzen direnean, ordea, 100 metroko TAMANA: gehirnez ere, 40 cm hartzen peratu ohi da, bere harrapakinen zela- bezain gorputz lerdena. Igeri-maskuririk sakonerataraino jaitsi ohi dira. ditu luze. tan. Alerik gazteenak, esaterako, itsa- gabea da eta albo-lerroan 60 ezkata HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Marokotik BIOLOGIA: kostaldetik hurbil egoten sertzeko ur litoraletara hurbiltzen dira dauzka. eta Norvegiaraino, eta Mediterraneoa. da, hondar gainean pausatuta edo uda-sasoian. TAMAINA: 15-20 cm. bitartekoa. Ugaria. hondarpean. BIOLOGIA: arrain gautarra da. Egunez Udaberriaren hondarretan ezkutatzen bukaera aldean da, eta gauez harrapaki- eta udan ugal- nen bila ateratzen da. tzen da. Arrautza eta larba pelagi- Arrautzak ure- koak ditu. Arrain-espezie tan flotatzen honek eragiten dizkie ziz- dute, aske, tadarik gehien bainulariei, planktonarekin hareatan erdi-lurperatuta batera. egoten baita hondartzeta- Xabiroi zuriaren ko itsasertzean. larbak eta
335 336 a r o l F
KABUXA KATAIRE KABUXA ORBANGORRI a (Blennius gattorugine) (Blennius sanguinolentus) t e a
Marroi-gorrixka n u
kolorekoa da, a mukosaz estalita- F o ARRAINAK
koa, eta zeharka- k e
ko zazpi orban p s
ilun ditu trabeska. a s Buru gogorra du t I
eta mutur motze- o k
koa. a i t
TAMAINA: 30 cm. s o
bitarteko tamaina n izan ohi du. o D BIOLOGIA: uda- berrian du ugalke- ta garaia. Urari dagokionean, ten- peratura-aldaketa handiak jasateko gai da. ELIKADURA: DESKRIBAPENA: gorputza, lodia du HABITATA: hondo algatsu edo arroka- moluskuak, algak aurrealdean, eta konprimatua atzealde- tsuetan bizi da, hasi itsasertzetik bertatik DONOSTIAKO KOSTALDEKO eta anelidoak. an. Kolore grisa du; batzuetan, oliba- eta 5 metro bitarteko sakoneratan. HABITATA: kolorekoa izan daiteke, edo jaspeztatua. HEDAPENA: Atlantikoa, Loira ibaiaren hondo algatsu edo Beldurtzen denetan, tonalitate arre- estuarioraino, eta Mediterraneoa. arrokatsuetan bizi horixka hartu ohi du. da, hasi itsaser- Apendize dermikoak dauz- tzetik bertatik -non ka begi bakoitzaren gaine- marearteko an. putzuetan harra- TAMAINA: 15-20 cm. patuta geratzen bitartekoa. baita- eta 20 BIOLOGIA: udaberrian du metrora bitarteko ugalketa garaia. Urari sakoneratan. Oso dagokionean, tenperatura- ugaria. aldaketa handiak jasateko HEDAPENA: gai da. DESKRIBAPENA: gorputz luzanga Atlantikoa, hasi Marokotik eta ELIKADURA: moluskuak, dauka, alboetatik konprimatua. Eskoziaraino, eta Mediterraneoa. algak eta anelidoak.
337 338 a r o l F
MONTAGE KABUXA KABUXA TXIMELETA a (Coriphoblennius galerita) (Blennius ocellaris) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz luzanga bitarteko sakoneratan bizi da, hondo DESKRIBAPENA: blenio bat da, orban nez, udaberrian du ugalketa garaia. dauka, arrexka edo marroi-grisaxka arrokatsuetan; itsasertzean dagoe- ilun ozelatu bat duena bereizgarri biz- Kabuxa tximeleta emeak, hain zuzen,
DONOSTIAKO KOSTALDEKO kolorekoa, tita urdin eta zuri mordoa nean eta itsasgorak dirauen bitarte- kar-hegatsaren lehenengo zatian; hor- maskor hutsen barruan edo azpian ageri dituena. Banda bertikal ilun ba- an, uretatik kanpo geratu ohi da tik datorkio ocellaris -ozelatu edo ozela- erruten ditu arrautzak; ondoren, arrak tzuk izan ohi ditu. Hegatsak, berriz, maiz. dun- izen zientifikoa. ernaldu egiten ditu eta lehertu artean tonu horixkadunak ditu. HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Gorputz luzanga, garaia eta konprima- jagoten. TAMAINA: 7-10 cm. bitartekoa. Marokotik eta Britainia Handiraino, tua dauka. Kolore aldakorrekoa da oso: ELIKADURA: anelidoak, krustazeoak BIOLOGIA: udaberrian du ugalketa eta Mediterraneoa. Oso ugaria. gris-urdinska edo gorrixka izan ohi da, eta moluskuak. garaia. Oso ondo jasa- zeharkako orban marroi-gaztainkarak HABITATA: familiakide dituen gainera- ten du emertsio edo dituena trabeska bizkarraldean eta ko blenido-espezieak -adibidez, kabuxa urgaineratzea, baldin saihetsetan. Orban horiek lausotu egi- katairea edo kabuxa orbangorria- baino eta leku hezean bada- ten zaizkio, baina, eta ez dituzte banda sakonera handiagoetan bizi da. Batez go. oso nabarmenak osatzen. Begi handi ere, hondo arrokatsuetan bizi da, alga ELIKADURA: molus- eta obalatuak ditu; begien gainean, mordoaz horniturikoetan eta 30-100 kuak, algak eta aneli- berriz, zeharo garatuta dagoen apendi- metro bitarteko sakoneratan; baina doak. ze dermiko bat ageri da. baita 300 metroko sakoneratan ere. HABITATA: itsasertze- TAMAINA: 10-25 cm. bitarteko luzera. HEDAPENA: Atlantikoa, Ingalaterraraino. tik hasi eta 5 metro BIOLOGIA: gure kostaldeari dagokio- Mediterraneoan ere ageri da.
339 340 a r o l F
KABUXA TRIPTERYGON DELAISI a (Parablennius philiornis) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz ezkatatsua, Tripterigidoek hiru bizkar-hegats dituzte; luzea eta ardatz itxurakoa; mutur zorro- blenidoek, ordea, bat bakarra. DESKRIBAPENA: buruaren profila TAMAINA: gehienez ere 12 cm luze izan tza. Emeen eta lurraldekoi ez diren arren Tripterygon delaisiarrainak ornogabe nahikoa sakona du; betzuloen gaineko daiteke. kolorea arrea da, bst marra bertikalekin; bentonikiak jaten ditu. DONOSTIAKO KOSTALDEKO tentakulu laburrak ditu, harizpi formako BIOLOGIA: arrain bentonikoa da; uda horietako azkena (isatspedunkula) iluna- Ugalketa maiatzean eta ekainean izaten digitalizazioek osatuak. Kolorea da hasieran ugaltzen da. goa da. Araldian, ar lurraldekoiaren kolo- da. arrain honetako ezaugarrietatik deiga- ELIKADURA: moluskuak, krustazeoak rea horia da, baina burua beltza du. ELIKADURA: moluskuak, krustazeoak rriena; izan ere, koloreaz gainera orbai- eta anelidoak. TAMAINA: gehienez ere, 7 cm luze iza- eta anelidoak. nak ere aldatzen ditu arrain honek; hori HABITATA: hondo harritsuetan, 1 m eta ten da. HABITATA: harritsua, 20 m sakon bitar- guztia segundo gutxi batzutan egin 10 m bitartean aurkituko dugu. BIOLOGIA: tripterigidoak, batzuetan, tean. dezake, animo-egoeraren arabera; HEDAPENA: Atlantikoa. blenidoekin nahasten dira; hala eta guz- HEDAPENA: Atlantikoa. marra edo banda marroi tiz ere, lehenbiziko begi kolpean ilunak izaten ditu. Ar batzuk antzemateko moduko desberdintasu- erabat beltzak edo urdin ilu- nak dituzte. Adibidez, buruaren profila nak izaten dira; emeek, askoz ere luzeagoa da tripterigidoen- ordea, urre kolre deigarria gan; blenidoengan, ordea, nabarmen har dezakete (aurkikuntza okerra da. Gainera, tripterigidoek aparta urpekari batentzat), ezkatak dituzte buruan eta gorputze- eta gero, bere jatorrizko an, blenidoek ez bezala; izan ere, kolorea berreskuratu. ezkatarik batere ez baitute blenidoek.
341 342 a r o l F
TRIPTERYGON TRIPTERONOTUS BERDEL a (Scomber scombrus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz fusiforme BIOLOGIA: negualdia 150 metroko eta luzanga dauka berdelak, alboetatik sakoneratan ematen du berdelak; apur bat konprimatua eta gainazal oso udaberria iristean taldean biltzen da DESKRIBAPENA: gorputzaren itxurak bere gain haiek zaintzeko ardura. txartatua edo leuna ageri duena, ezkata eta migrazio konbinatua burutzen du, espeziek berezko dituen ezaugarriak bil- ELIKADURA: moluskuak, krustazeoak txiki leun eta mehe batzuei esker. Isats- kostaldera hurbildu ahala ur-maila DONOSTIAKO KOSTALDEKO tzen ditu: gorputz luzea eta estu sama- eta anelidoak. pedunkuluak gandorrak dauzka, baina azalekoagoetara jaisten baita. Gauez rra; buruaren profil zorrtza. Kolore gris Ornogabe bentonikoak jaten ditu. ez du gilarik. Buruan aho handi bat du, ur sakonagoetara jotzen du, elikagai arrea, zeharkako bost marra ilunagoe- HABITATA: metro bat eta 6 m bitarteko hortz txiki eta zorrotzez horniturikoa; bila jarraitzeko. kin; marra guztiek intentsitate bera dute. sakonera duten hondo harritsuetan bizi behe-baraila goikoa baino aurreratuagoa Gauez burutu ohi da errunaldia. Emeek Hala ere, ar lurraldekoiek, ugalketa- da. ageri zaio. Begiek, berriz, bi betazal adi- ez dituzte arrautza guztiak batera erru- aldian, kolore gorriska hartzen dute, beti HEDAPENA: Atlantikoa. poso dauzkate, banda bertikal estu bat ten, baizik 8-10 alditan-edo. Milimetro ere buru beltzarekin. uzten dutenak erdian. Ez du igeri-mas- batekoak izan ohi dira arrautzak eta lar- TAMAINA: gehienez ere 10 cm luze kuririk. Bizkarraldea urdin-berdexka kolo- bek 3-4 mm.-ko luzera dute jaiotakoan. izaten da. rekoa du, distira metalikoak eta orban Errunaldiaren ostean, berdelak sakaba- BIOLOGIA: apirila eta ekaina bitarte- beltz bihurgunetsuak -sigi-saga ezarrita- natu egiten dira, elikagai bila. an ugaltzen da. Arrek emeak dantza koak eta V formadunak- ageri dituenak. ELIKADURA: arraintxoak eta krustazeo batez erakartzen dituzte; hain zuzen Saihets zilarkarak ditu, nakar-itxurakoak pelagikoak, baita sardinak, antxoa ere, “zortziak” eginez igerian ibiltzen diren eta sabelalde zilarkaran amaitzen bokartak eta ijito-sardinak ere. zaizkie. Horrela, emeek beren arrau- zaizkion irisazio eta guzti. HEDAPENA: Atlantikoaren mendebal- tzak hautaturiko arraren lurraldean TAMAINA: 25-35 cm. bitartekoa; halere, dea, hasi Norvegiatik eta Afrika iparral- erruten dituzte, eta arrak hartzen du 50 cm.-ko luzera eta 2 kiloko pisua izan deko kostalderaino. Mediterraneoan ere ditzake. ageri da.
343 344 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 345 ageridituena. Zarbobeltzaren kakoseizirrinda itzalgris-arrexka gris-horixkadu, tonukoa, zehar-eta har,bera. Oro ordea, kolore iluna edokokalekutzat duen tokiaren ara- adinaren,sexuaren, urte-sasoiaren Kolore ke. aldakorra izan ohi du, lerroan40ezkata inguru izan ditza- handiEzkata samarrak albo-ditu; sudurtzuloatubular samarra du. ditu. Ahotxikikoa da. Aurrealdeko turikoa. Tamainaertaineko begiak zeiharra,hainbat hortz-ilaraz horni- lodiakageri dituena. Ahoa,berriz, masaildu, mardulak ezpaineta apurkonprimatua.bat Burua zabala dauka,subzilindrikoa, atzealdetik DESKRIBAPENA: ZARBOBELTZ (Gobius niger) (Gobius gorputzluzanga dira. bitartean.Orduan,hondora itzultzen inguruko cm. ten, tamaina erdietsi dutebizimoduaeta pelagikoa ema- direnLarbak arte. gaineraur egiten bederatziegun barru- zabaltzen zaintzeaz, tzak harik -zazpieta edo ostean. arduratzenArra daarrau- egitenespermazditu, zipriztindu gero,ditu;tzenarrautzak ernaldu dituhabiara haneta errutera behar- rik. hainbatArrak emeeramaten ordea,itsastekoahalmen izugarri- aldekobatimintzdu,ezesker; modurafuntzionatzen duena aurre- dutetzensabelaldean, bentosa enekbezala- disko oboide osa-bat hegatspelbikoek -gainerako zarbo- hasi50etam artean,itsasertzetik biziarrokenetada, hareatsu-lohitsuetan HABITATA: moluskuak.eta doak,krustazeoak ELIKADURA: zabalerako dutenak. altueramm.- 0,5eta inguru:mm.-ko 1,4 6.000arrautzatxo beltzemeak,1.000- dituarrautzak zarbo batean-arrakparaturikoan- erruten algazmaskorrezeta egindako habi BIOLOGIA: TAMAINA: 15-18bitartekoa. cm. udaberrianudan,eta hondo aneli- etro Mediterraneoa.ugaria. Oso BlancotikNorvegiaraino,eta eta HEDAPENA: bitartekosakoneratan. Atlantikoa,hasi Cabo 346
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a r o l F
PAGANELL ZARBO ZARBOA a (Gobius paganellus) (Gobius xanthocephalus) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: zarbo beltzaren HABITATA: talde txikietan bizi da, DESKRIBAPENA: gobidoek itsasbaz- berriz, udazkenaren bukaera aldean antzeko gorputza dauka. Lehenengo hondo lohitsuetan, itsasertzetik hasi terreko familia tipikoa osatzen dute; ugaltzen da, uste denez. DONOSTIAKO KOSTALDEKO bizkar-hegatseko lau erradio erdiko- eta 120 metro bitarteko sakonera- hondo mota guztietan bizi dira, baina HABITATA: espezie hau bentoniko ak, ordea, berdinak ditu, eta ez da tan. Sarritan, portuetan ere aurki bereziki ugari dira hondo harritsuetan; da, eta 10 eta 40 cm bitarteko hondo bat nabarmentzen besteen gaindik. daiteke. izan ere, substratu horretan erraz aur- harritsuetan bizi da. Honetan bereizten da gainerako zar- HEDAPENA: Atlantikoa, hasi kitzen dute babeslekua. HEDAPENA: Atlantikoa. boetatik, alegia, ez dauka erradio Senegaletik eta Eskoziaraino, eta Gorputz zilindrikoa eta estu librerik lehenengo bizkar-hegatsaren Mediterraneoa. Oso ugaria. samarra du. Kolore gris argia gainaldean, eta 50 ezkatatik gora du, orban ilun txiki batzuekin; ditu luzetarako lerroan. burua, berriz, horia du. TAMAINA: 15 cm. TAMAINA: 10 cm luze izaten BIOLOGIA: udaberrian ugaltzen da, gehienez ere. da, zarbo beltza eta hareatako BIOLOGIA: organismo bento- zarboa bezalaxe. Arrak jagoten nikoak jaten dituzte; hala nola, dituzte arrautzak, harik eta leher- krustazeoak eta moluskuak. tzen diren bitartean. Gobius cruentatus-en ugalketa ELIKADURA: krustazeo txikiak, urria eta abendua bitartean iza- anelidoak eta moluskuak. ten da. G. Xanthocephalus,
347 348 DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK 349 apurdeprimituabat duburua; luzeadauka. Hareatako zarboak ageriduisats-pedunkulueta oso DESKRIBAPENA: AEAOZARBO HARETAKO (Pomatochistus minutus) (Pomatochistus gorputzlerdena Kolorealdakorra izan ohi daezdu, lodiak,ahoaeta tamaina ertainekoa. dauzka.Masail mardulak ezpainditu, begiak,kokapen osogaraian jarrita gunetxoarreak bizkarraldean mendurikoa; arrosaznabar- izanohi du, erretikulatua antzekokolore Harea-zik. rrargiagoabai- opakoa,zeha- zieakbezain zarbo-espe-ko dituengainera- generokide Aldihorretan guztian, arraarduratu barrulehertzen dira. gutxigorabehera bederatzi egun errutendituarrautzak; arrautzak, Uda-sasoian,maskorhutsen azpian heldutasuna. biziako duenean erdiesten dusexu- nerakoespezieak bezala, bete-urte BIOLOGIA: TAMAINA: osoanzehar. dauzka tzak gorputzaren erdialde dituenhainbat orbanez gain,bel- tita rengoialdean. Errostroan ageri daukatelehenengo bizkar-hegatsa- adibidez,arrek, orbantxo beltzbat ilunsaihetsetan. Hareatako zarbo izatenedobostetaditu, zazpi orban 7 cm. 7 generokidedituen gai- Mediterraneoa.ugaria. Oso GibraltarretikNorvegiaraino,eta eta HEDAPENA: sakoneratan. hasi tzetik 180eta bitartekometro hondohareatsu-lohitsuetan, itsaser- HABITATA: lidoakmoluskuak.eta ELIKADURA: diote. dirabizimodueta bentikoari ekiten bitartean.Orduan,hondora jaisten koadaramate,tamaina cm.-ko 2 izan igotzendira.Han, bizimodu pelagi- baino mm. luzeagoak gaineraureta astintzenLarbakditu. diraez izaten 3 horretarako,rasteaz; bular-hegatsak ohidaarrautzak zaintzeaz egu-eta taldetxikietan bizi da, krustazeoane-txikiak, Atlantikoa,hasi 350
D o n o s t i a k o I t s a s p e k o F a u n a e t a F l o r a a r o l F
SASI ERREBOILO MIHI ARRAIN a (Zeugopterus punctatus) (Solea solea) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: kolore arre-gri- TAMAINA: 25 cm.-ko luzera. DESKRIBAPENA: gorputz luzanga eta metrodunak; gantz edo koipekiz hornitu- saxka -edo, batzuetan, gorrixka- BIOLOGIA: udaberrian ur azalekoa- zanpatua dauka, zapata-zolaren antze- rikoak izaki, flotatzeko gaitasuna dute. DONOSTIAKO KOSTALDEKO kaoba- izan ohi du; orban eta banda goetara hurbiltzen da, orduantxe bai- koa. Kolore aldakorrekoa da oso, gris- Hamar egunen buruan lehertzen dira ilunagoek zeharkatzen dizkiote albo- tagokio errunaldia. Arrautzak eta lar- urdinska edo oliba-kolorekoa -argixea- larbak. Jaiotakoan, beren sortzaileak ez lerroa, eta uzkiko nahiz bizkarraldeko bak pelagikoak dira. Harik eta antzal- goa edo ilunxeagoa-, eta orban fin-fin bezalakoak izan ohi dira: buruaren albo hegatsen oinaldeak. Gorputz obalatu daketa erabat burutu arte, ez dira bat ageri duena. Aho txikia eta arkutua banatara dituzte begiak eta bizimodua eta garai samarra du ezaugarri, ezka- hondora jaisten; antzaldaketari esker, dauka; alderdi itsuan bakarrik ditu hor- pelagikoa eman ohi dute, harik eta 1,2 ta txiki eta zeharo itsaskorrez babes- arrain simetriko izateari uzten diote tzak. Begiak, txiki-txikiak eta elkarren cm.-ko tamaina erdietsi eta heldu-itxura turikoa; ezkatek horztxo-antzeko eta arrain asimetriko bilakatzen dira. ondo-ondoan paraturikoak. hartzen duten artean; orduan hondora apendizeak dauzkate, beherantz Negu partean sakonera handiagoko TAMAINA: 70 cm. jaisten dira behin betiko. okerturikoak, eta bilo-antzeko itxura hondoetara jaisten dira. BIOLOGIA: itsasbazterreko ur litoral eta ELIKADURA: Anelidoak, krustazeoak, ageri dutenak. ELIKADURA: batez ere krustazeoak, sakonera gutxikoetan burutzen du ugal- eta arrain txikiak. Berrehun ezkata inguru dauzka baina baita arrain txikiak eta anelido- keta, zeinetan 6-12 ºC bitartekoa baita HABITATA: hondo hareatsu-limotsue- albo-lerroan. Bizkar-alboa, berriz, ak ere. uraren tenperatura. Euskal kostaldeari tan bizi da; horietan ezkutatu ohi da egu- goi-begiaren sestra baino lehenago HABITATA: algaz jositako hondoetan dagokionez, bada, udaberrian du ugal- nez, gaueko arraina baita. abiatzen zaio, familiakide dituen gai- bizi da, itsasbazter ingurukoetan. keta garaia. HEDAPENA: Atlantikoa, Senegaletik nerako eskoftalmido-espezieei HEDAPENA: Atlantikoa, hasi Lengoradu arrunt emeak mila arrautza hasi eta Eskandinaviaraino, eta bezalaxe. Portugaletik eta Norvegiaraino. inguru erruten ditu, milimetro bateko dia- Mediterraneoa.
351 352 a r o l F
OILAR ESICUIN BALEZTARRAIN a (Arnoglossus laterna) (Ballistes carolinensis) t e a n u a F o ARRAINAK k e p s a s t I o k a i t s o n o D
DESKRIBAPENA: gorputz garaia oro, hark tirriki-tarraka diharduen biz-
DONOSTIAKO KOSTALDEKO dauka, alboetatik konprimatua eta pahiru egunetan zehar; emeak arrau- DESKRIBAPENA: gorputz oboidea HABITATA: hondo hareatsu eta limo- gris-ilun koloreko plaka dermiko erron- tzak errun orduko, ernaldu egiten ditu eta konprimatua dauka, gris-horixka tsuetan bizi da. Horietan lurperatu ohi boideek babesturikoa; sabelaldean arrak. Larbak bi egun barru jaiotzen kolorekoa eta orban arreak ageri da, hasi itsasertzetik eta 150 metro kolore argiago ageri dute. Zakatz ireki- dira; orduan, gora egiten dute, eta dituena irregularki barreiatuta. Alderdi bitarteko sakoneratan; 300 m.-ko dura oso ñimiñoak dauzka, bular- planktonaren osagai bilakatzen, harik pigmentatugabea zeharrargia da. sakonerak erdiets ditzake. hegatsen oinaldetik hurbil-hurbil dau- eta larba-egoerari utzi eta bitariko ure- Ezkata jauskor handiek babesten HEDAPENA: Atlantikoa, hasi denak; bular-hegatsak ere txiki-txikiak tan edo hondotik hurbilean bizitzera diote gorputz osoa. Gibraltarretik eta Norvegiaraino, eta dira. jaisten diren artean. TAMAINA: 25 cm. Mediterraneoa. Ohikoa. TAMAINA: 50 cm. ELIKADURA: krustazeoak, molus- BIOLOGIA: urte osoan zehar ugal Abrako badian duen hedapena: Abra BIOLOGIA: ugalketa garaian, balezta- kuak eta arrainak. daiteke, baina udaberrian eta uda- kanpoaldea, oso ohikoa da rrain emeak habia prestatzen du zoru HABITATA: taldeetan bizi da, kostal- sasoian ugaldu ohi da batik bat. Santurtzitik hasi eta Galea lurmutu- hareatsuan: zoruari putz egiten dio, dean zehar bitariko uretan mugitzen Arrautzak eta larbak pelagikoak dauz- rreraino. hutsarte bat egiteko; edota hondar- direnetan, 3-70 metro bitarteko sako- ka. Larbak ez dira hondoraino jaisten, pusketak hartzen ditu ahoarekin, zulo- neratan. harik eta 3 cm.-ko luzera izan arte. txo bat prestatu eta gero han arrautzak HEDAPENA: Atlantikoa, hasi ELIKADURA: krustazeoak eta arrain erruteko. Arrak gertu-gertutik jarrai- Angolatik eta Mantxako Kanalera, eta txikiak. tzen du bere bikotearen mugimendu Mediterraneoa. Oso ohikoa.
353 354 DONOSTIAKO ITSASPEKO FAUNA ETA FLORA a r o l F a AURKIBIDEAAURKIBIDEA Laminaria ochroleuca ...... 42 t Sccorhiza polychides ...... 43 e a
Sphacelaria cirrosa ...... 44 n
Himanthalia elongata ...... 44 u
DONOSTIAKO ITSASPEKO FAUNA ETA FLORA a Halidrys siliquosa ...... 45 F
DONOSTIAKO KOSTALDEKO ALGAK ...... 2-92 o k e p ALGA GORRIAK - ERRODOFITOAK s ALGA BEREAK - KLOROFITOAK ...... 2-11 ...... 46-92 a s t
Ulva lactuca ...... 3 Corallina oficinalis ...... 48 I Coralina elongata ...... 49 o
Codium decorticatum ...... 4 k
Jana rubens ...... 50 a
Codium adherens ...... 4 i
Amphiroa verruculosa ...... 51 t
Codium diforme ...... 5 s Codium tormentosum ...... 6 Lithophillum tortuosum ...... 52 o Mesophyllum lichenoides ...... 54 n Chaetomorpha linum ...... 8 o Lithothamnum calcareum ...... 55 Cladophora rupestris ...... 9 D Bryopsis plumosa ...... 9 Lomentaria articulata...... 56 Blidingia minima ...... 10 Lomentaria clavellosa ...... 56 Enteromorpha liza ...... 10 Lithophyllum incrustans ...... 57 Enteromorpha compresa ...... 11 Peyssonelia atropurpurea ...... 59 Gastroclonium ovatum ...... 60 ALGA ARREAK - FEOFITOAK ...... 12-45 Chmpia parvula ...... 61 Chylocladia verticillata ...... 62 Fucus ceranoides ...... 16 Polysiphonia lanosa ...... 63 Pelvetia canaliculata ...... 16 Furcellaria fastigiata ...... 64 Rafsia verrucosa ...... 17 Halopitys incurvus ...... 64 Colpomenia peregrina ...... 17 Nemalion belminthoides ...... 65 Halopteris scoparia ...... 18 Halurus equisetifolius ...... 66 Ascophyllum nodosum ...... 19 Chondria coerulescens ...... 67 Sargassum multicum ...... 20 Bingia artropurpurea ...... 67 Fucus vesiculosus ...... 22 Chondria dasphylla eta chondria tenuissima ...... 68 Fucus spiralis ...... 23 Laurencia obtusa ...... 69 Bifurcaria bifurcta ...... 24 Laurencia pinnatifida ...... 70 Cytoseira tamariscifolia ...... 25 Gigartina acicularis ...... 70 Cytoseyra baccata ...... 26 Gigartina stellata ...... 71 Scytosiphon lomentaria ...... 28 Gigartina pistillata ...... 71 Cladostephus spongiosus ...... 29 Asparagopsis armata ...... 72 Padina pavonia ...... 30 Gracilaria verrucosa ...... 73 Halopteris filicina ...... 32 Gracilaria foliifera ...... 73 Dictyopteris membranacea ...... 33 Gelidium sesquipedale ...... 74 Desmarestia ligulata ...... 34 Gelidium latifollium ...... 76 Taonia atomaria ...... 35 Pterocladia capillacea ...... 77 Culteria multifida ...... 36 Hypnea musciformis ...... 78 Dictyota dichotoma ...... 37 Chondrus crispus ...... 79 Dictiota dichotoma implexa ...... 38 Gymnogongrus norvegicus ...... 80 Petalonia fascia ...... 38 Gymnogongrus griffithsiae ...... 81 Punctaria latifolia ...... 39 Calliblepharis ciliata ...... 81 Zardinia prototypus ...... 40 Calliblepharis jubata ...... 82
355 356 DONOSTIAKO ITSASPEKO FAUNA ETA FLORA a r o l F a t
Plocamium cartilagineum ...... 83 Aglaophenia pluma ...... 110 e
Phyllophora crispa ...... 84 a Sphaerococcus coronopifolius ...... 84 n ESKIFOZOOAK (Scyphozoa klasea) ...... 111 u
Porhyra linearis ...... 85 a Nithophyllum punctatum ...... 86 Aumala (Rhizostoma pulmo) ...... 111 F
Halarachnion ligulatum ...... 86 o
Marmoka argiduna (Pelagia noctiluca) ...... 112 k Rhodymenia palmata ...... 87 Aurelia aurita ...... 113 e p
Rhodophyllis divarciata ...... 88 Cyaenea lamarckii ...... 113 s Callithamnion granulatum ...... 89 a Porpita porpita ...... 114 s Ceramium echinatum eta Ceramium rubrum) ...... 90 Velella velella ...... 114 t Falkenbergia rufulanosa ...... 92 I Physallia phisalis ...... 115 o Polysiphonia elongata ...... 92 Chrysaora hysoscella ...... 115 k a Urticina felina ...... 116 i t Cerianthus lloydi ...... 116 s DONOSTIAKO KOSTALDEKO ITSAS ORNOGABEAK o Itsas anemonia arrunta (Anemonia sulcata) ...... 117 n Gorgonia (Lophogorgia lusitanica) ...... 118 o Gorgonia zuria (Eunicella verucosa) ...... 118 D PORIFEROAK (belakiak) ...... 96 Anemona sakor horia (Parazoanthus axinellae) ...... 119 Epizoanthus couchi ...... 120 Leucoslenia complicata ...... 96 Anemonia bitxia (Corynadtis viridis) ...... 120 Clatrina clathrus ...... 96 Aiptasia couchi ...... 121 Clatrina coriacea ...... 97 Aiptasia mutabilis ...... 121 Grantia compresa ...... 97 Madrepora horia (Leptopsammia pruvoti) ...... 122 Tethya aurantium ...... 98 Aktinia gorria (Actinia equina) ...... 122 Axinella damicornis ...... 98 Actinia fragacea ...... 123 Axinella poliploides ...... 99 Actinothoe spyrodeta ...... 123 Ciclona viridis ...... 99 Hilen esku gorria (Alcynium palmatum ) ...... 124 Pachymatisma johnstonia ...... 100 Balanophyllia regia ...... 124 Hymeniacidon sanguinea ...... 100 Zerantioa (Cerianthus membranaceus) ...... 125 Ciocalypta penicillus ...... 101 Ciclona amarilla viridis ...... 111 POLIKETOAK ...... 126 Cliona celata ...... 102 Oscarella lobularis ...... 102 Itsas zizare zuria (Nephthys hombergii) ...... 126 Ircinia fasciculata ...... 103 Nereis koloreanitza (Nereis diversicolor) ...... 126 Vergonia cavernicola ...... 103 Itsas zizare sarkorra (Pomatoceros triqueter) ...... 127 Vergonia aerophoba ...... 104 Itsas zizare tubikola (Serpula vermicularis) ...... 127 Acanthella acuta ...... 104 Salmazina (Salmazina disteri) ...... 128 Cacospongia scalaris ...... 105 Sabella sabella ...... 128 Anchione tenacior ...... 105 Itsas mustuka (Sabella spallanzani) ...... 129 Halichondria panicea ...... 106 Hemimycale colummela ...... 106 EKINODERMATUAK ...... 94 Chondrosia reniformis ...... 107 HOLOTUROIDEAK (Holothuroidea) ...... 130 Raniera cratera ...... 107 Dysidea fragilis ...... 108 Itsas luzokerra arrea (Holoturia tubulosa) ...... 130 Dysidea tupha ...... 108 Holoturia polii ...... 130 Suberites domuncula ...... 109 Itsas luzokerra (Holoturia forskali) ...... 131 KNIDARIOAK (Subphyllum medusozoa) ...... 110 EKINOIDEOAK (Echinoidea) ...... 132
357 358 DONOSTIAKO ITSASPEKO FAUNA ETA FLORA a r o l F a t e
Itsas triku violeta (Sphaerechinus granularis) ...... 132 Itsas marraskiloa (Charonia rubicunda) ...... 168 a Echinus esculentus ...... 132 n
Itsas marraskilo gorria (Thais haemastoma) ...... 170 u Itsas triku arrunta (Paracentrotus lividus) ...... 133 Itsas bare urdina (Glossodoris cantabrica) ...... 172 a
Behitxoa (Peltodoris altromaculata) ...... 173 F o
Hypselodoris tricolor ...... 173 k ASTEROIDEOAK (Asteroidea) ...... 133 Itsas erbia (Cplysia punctata) ...... 174 e p s
Itsasoko izar gorria (Echinaster sepitosus) ...... 133 a BIBALBIOAK (Bivalvia) ...... 177 s Hondarreko itsas izarra (Astropecten aranciacus) ...... 133 t
Itsas izarra (Marthasterias glaciaris) ...... 134 I
Muskuilu (Mytilus galloprovicialis) ...... 176 o Itsas izarra (Astropecten gibbosa) ...... 134 Carassostrea gigas ...... 177 k a
Ofiura beltza (Ofiocomina nigra) ...... 135 i
Myofraps aristatus ...... 178 t Amphipholis longicauda ...... 136 Carassostrea angulata ...... 179 s Ophiothrix fragilis ...... 136 o Anomia ephippium ...... 180 n Ofiura arrunta (Ophioderma longicaudum) ...... 138 Ostra (Ostrea edulis) ...... 181 o Berberetxoa (Cerastoderma edule) ...... 182 D KRINOIDEAK (Kromatulak) ...... 139 Berberetxo tuberculata (Acanthocardia tuberculata) ...... 183 Antedon bifida ...... 139 Acanthocardia acuelata ...... 184 Acanthocardia echinata ...... 185 DONOSTIAKO KOSTALDEKO MOLUSKUAK . . . . .140 Modiolus barbatus ...... 186 POLIPLAKOFOROAK (Polyplacophora) ...... 142 Lima hians ...... 187 Lepidopleurus cajetanus ...... 142 Venus fasciata ...... 188 Callochiton laevis ...... 142 Venus verrucosa ...... 189 Txitoia (Chiton olivaceus) ...... 143 Mactra coralina ...... 190 Scrobicularia plana ...... 191 GASTEROPODOAK (Gastropoda) ...... 144 Tellina incarnata ...... 192 Tellina tenuis ...... 192 Lapa (Patella lusitanica) ...... 144 Tellina fabula ...... 193 Lapa lakarra (Patell aspera) ...... 145 Donax vittatus ...... 194 Lapa arrunta (Patella vulgata) ...... 146 Datil okerra (Solen marginatus) ...... 195 Itsas belarria (Haliotis tuberculata) ...... 148 Tronpa (Calliostoma zizyphinus) ...... 150 Calliostoma granulatum ...... 151 ZEFALOPODOAK (Cephalopodoa) ...... 196 Magurio nanoa (Littorina neritoides) ...... 152 Nakar karrakela (Gibbula cinerea) ...... 153 Olagorra (Octopus vulgaris) ...... 196 Ziba berdeska (Gibbula pennanti) ...... 154 Monodonta lineata ...... 155 Loligo forbesi ...... 197 Littorina saxatilis ...... 156 Pota (Ommastrephes sagitatus) ...... 197 Ziba zimurtsua (Astrea rugosa) ...... 157 Txokoa (Sepia officinallis) ...... 198 Turritela (Turritela comunis) ...... 158 Txibia (Loigo vulgaris) ...... 199 Zeritio arrunta (Cerithium vulgatum) ...... 159 Eskalaria (Scalaria comunis) ...... 160 Portzelanatxoa (Trivia monacha) ...... 161 DONOSTIAKO KOSTALDEKO KRUSTAZEOAK . . .200 Bittium reticulatum ...... 162 Bitxilorea (Nassarius incrassatus) ...... 163 Lanperna (Pollicipes cornucopia) ...... 202 Turutatxoa (Ocenebra erinacea) ...... 164 Sasilanperna (Lepas anatifera) ...... 203 Bitxilore txikia (Nasarius pigmaeus) ...... 165 Chthamalus stellatus ...... 204 Bitxilore erretkulatua (Nassarius reticulatus) ...... 166 Balanus eburneus ...... 204
359 360 DONOSTIAKO ITSASPEKO FAUNA ETA FLORA a r o l F a t e
Balanoa (Balanus perforatus) ...... 205 a Pisa tetraodon ...... 241 Balanus amphitrite ...... 205 n Balanus improvisus ...... 206 Inachus dorsettensis ...... 242 u Saculina carcini ...... 207 Inachus phalangium ...... 243 a
Macropodia tenuirostris ...... 244 F o
ANFIPODOAK ...... 208 Macropodia rostrata ...... 245 k e p
DONOSTIAKO KOSTALDEKO ARRAINAK ...... 246 s
Gammarus locusta ...... 208 a s
Harpinia pectinata ...... 208 t Izokina (Salmo salar) ...... 248
Taliturus saltator ...... 209 I Ampelisca spinipes ...... 209 Kodaka (Alosa alosa) ...... 258 o Aingira (Anguilla anguilla) ...... 260 k a Katuarrain (Scyliorhinus canicula) ...... 262 i ISOPODOAK ...... 210 t Momar (Scyliorhinus canicula) ...... 263 s o
Toil liso (Mustelus mustelus) ...... 364 n
Idiotea baltica ...... 210 o Liga oceanica ...... 210 Bastanga arrunta (Dasyatis pastinaca) ...... 265 Armadilium vulgare ...... 211 Arraia gastaka (Raja clavata) ...... 266 D Oniscus ascellus ...... 211 Arraia uhindu (Raja undata) ...... 267 Ikaraio pikart (Torpedo torpedo) ...... 268 DEKAPODOAK ...... 212 Bokarta (Engraulis encrasicholus) ...... 270 Txardina (Pilchardus pilchardus) ...... 272 Izkira (Palaemon elegans) ...... 212 Itsas ainguira (Anguilla anguilla) ...... 274 Izkira txiki (Palaemon serratus) ...... 213 Zapo zuri (Lophius piscatorius) ...... 276 Izkira aspersus (Palaemon adspersus) ...... 214 Paneka handi (Trisopterus luscus) ...... 277 Cragnon crangon ...... 215 Paneka txiki (Trisopterus minutus) ...... 278 Karramarro ermitaria (Clibanarius erythropus) ...... 216 Abadina horia (Pollachius pollachius) ...... 2793 Diogenes pugilator ...... 217 Abadina (Pollachius virens) ...... 280 Pagurus prideauxi ...... 218 Aholatz hirubixar (Gaidropsarus vulgaris) ...... 281 Pagurus bernhardus ...... 219 Aholatz Mediterraneo (Gaidropsarus mediterraneus) ...... 282 Psidia longicornis ...... 219 Ahate lapati (Lepaogaster lepadogaster) ...... 283 Porcellana platychelles ...... 220 Candolli-lapati (Lepadogaster candollei) ...... 284 Galatea strigosa ...... 221 Dentatu-lapati (Apletodon dentatus) ...... 285 Galathea squamifera ...... 222 Akula (Belone belone) ...... 286 Munida rugosa ...... 222 Abixoi handia (Atherina presbyter) ...... 287 Karramarro beltza (Pachygrapsus marmoratus) ...... 223 Muxu-Martin (Zeus faber) ...... 288 Abakandoa (Homarus gammarus) ...... 224 Orratz handi (Syngnathus acus) ...... 289 Santio handia (Scyllarus arctus) ...... 226 Ibai-orratz (Syngnathus abaster) ...... 290 Buia (Cancer pagurus) ...... 228 Platuxa latza (Plachytes flexus) ...... 291 Pinnotheres pisum ...... 229 Kabrarroka (Scorpaena scrofa) ...... 292 Karamarro berdea (Carcinus maenas) ...... 230 Kabrarroka gorri (Scorpaena notata) ...... 293 Xaiba vigutata ...... 231 Kabrarroka arrunta (Scorpaena porcus) ...... 294 Polybius henslowi ...... 231 Kabrarroka txiki (Scorpaena loppei) ...... 295 Txamarra (Liocarcinus puber) ...... 232 Perloi-kuku (Aspitrigla cuculus) ...... 296 Txangarra (Eriphia verucosa) ...... 234 Perloi handi (Trigla lucerna) ...... 297 Xantho incisus ...... 235 Arraingorria (Trigla lyra) ...... 298 Xantho poressa ...... 236 Kabrarroka arrantzaluze (Myoxocephalus scorpius) ...... 299 Pilummus hirtellus ...... 237 Lupina arrunta (Dicentrarchus labrax) ...... 300 Txangurro (Maja squinado) ...... 238 Lupina pikart (Dicentrarchus punctatus) ...... 301 Herbsti condiliata ...... 240 kraba arrunta (Serranus cabrilla) ...... 302 Txitxarro arrunta (Trachurus trachurus) ...... 303
361 362 DONOSTIAKO ITSASPEKO FAUNA ETA FLORA a r o l
BIBLIOGRAFIA F a Haitzetako barbarin (Mullus surmuletus) ...... 304 t Lohitako barbarin (Mullus barbatus) ...... 305 e Augier H., Boudouresque C.F., 1971. Notions d’écobiocénotique marine. Excursions en a
Muxar espainoldi (Diplodus cervinus) ...... 306 Méditerranée. n Muxar handi (Diplodus sargus) ...... 307 C.R.D.P.Marseille éd., 110 p. u a Akermuxar (Diplodus puntazzo) ...... 308 Augier H., Gonzales M., Astier Jj.M., Bailleux B., 1983. La vie sur les fonds marins. Peuplements Muxarra arrunta (Diplodus vulgaris) ...... 309 benthiques méditerranéens (littoal ProvenceCote d’Azur). 1. Livret général. 2: 72 p., Boudouresque F o
Muxar buztanbeltz (Diplodus anularis)...... 310 C.F., Meinesz A., 1982. Découverte de l’herbier de Posidonie. Cah. Parc Nation. PortCcros, Fr. k e
Buztanbeltz (Oblada melanura) ...... 311 Boullard B., 1988. Dictionnaire de Botanique. Ellipses éd., Paris, 398 p. p Bournérias M., Pomerol C., Turquier Y., 1983-1991. Guides naturalistes des cotes de France. Vol. s
Txopa (Spondyliosoma cantharus) ...... 312 a
1 á 9. Delachaux et Niestlé éd., Neuchatel-Paris. s
Boga (Boops boops) ...... 313 t Campbell, A.C., 1983. Guía de campo de la flora y fauna de las costas de España y Europa.
Salpa (Sarpa salpa) ...... 314 I
Txelba hortzandi (Dentex dentex) ...... 315 Ediciones Omega, S.A., Barcelona, 336 p. o Campbell, A.C., 1984. Guía de la flora y fauna del mar Mediterráneo. k Erla (Lithognathus mormyrus) ...... 316 a Ediciones Omega, S.A., Barcelona, 334 p. i Lamote (Pagellus erytrhrinus) ...... 317 t Chapman V.J., Chapman D.J., 1980. Seaweeds and their uses. s Lentoe (Pagellus acarne) ...... 318 o Txelba arrunta (Sparus pargus) ...... 319 Chapman & Hall ed., London, 334 p. n Cinelli F., Fresi E., Gambi M.C., Solaini P., 1981. La vita nel Mediterraneo. La Cuba ed., Roma. o Txelba urraburu (Sparus aurata) ...... 320 Coppejans E., 1983. Iconographie d’Algues méditerranéennes. Clorophyta, Phaeophyta, D Kakajale (Umbrina canariensis) ...... 321 Rhodophyta. Gurbi (Umbrina cirrosa) ...... 322 Bibliotheca Phycologica, 63., J. Cramer ed., Vaduz, I- XXVIII, 317 ol. Hondoetako korrokoi (Chelon labrosus) ...... 323 Delépine R., 1985. Aquaculture des Algues. Encyclopedia Universalis, Paris, pp. 405-410. Dabeta korrokoi (Liza aurata) ...... 324 Delépine R., Boudouresque C.F., Frada-Orestano C., Noailles M. C., Asensi A., 1987. Algues et Kapitain (Mugil cephalus) ...... 325 autres végétaux marins. Fiches FAO d’identification des especes pour les besoins de la peche. Durdo (Labrus bergylta) ...... 326 Méditerranée et mer Noire. Zone de peche 37. Révision 1, Vol. 1. Végétaux et Invertébrés. Durdoi txilibitu (Labrus mixtus) ...... 327 Fisher, W., Schneider, M. Et M.L. Bauchot éd., F.A.O., Rome, 136 p. Dontzeila (Coris julis) ...... 328 Delépine R., Gaillard J., Morand P., 1988. Valorisation des Agues et autres végétaux aquatiques. Karraspio begiubel (Symphodus melops) ...... 329 IFREMER, C.N.R.S. éd., Paris, 350 p. Baketa (Symphodus mediterraneus) ...... 330 Dixon P., Irvine L., 1977. Karraspioa (Symphodus roissali) ...... 331 Seaweeds of the Britihs Isles. Vol.1, Rhodophyta, part 1 Introduction, Nemaliales, Gigartinales. Durdoi ahotxikia (Ctenolabrus exoletus) ...... 332 British Museum ed., London, 252 p. Gaileo(Ctenolabrus rupestris)) ...... 333 Feldmann J., 1954. Inventaire de la flore marine de Roscoff. Trav. Station Biologique Xabiroi Txiki (Trachinus vipera) ...... 334 Roscoff,.Feldmann J., 1985. Algues. Xabiroi Txiki (Trachinus draco) ...... 335 Encyclopedia Universalis, Paris, pp. 763-769. Kabuxa kataire (Blennius gattorugine) ...... 336 Feldmann J., Magne F., 1964. Kabuxa orbangorri (Blennius sanguinolentus) ...... 337 Additions á l’inventaire de la flore marine de Roscoff. Trav. Station Biologique Roscoff, 28 p. Fletcher R.L., 1987. Seaweeds of the British Isles. Vol.3, Fucophyceae part 1. British Museum ed., Montage kabuxa (Coriphoblennius galerita) ...... 338 London, 320 p. Kabuxa tximeleta (Blennius ocellaris) ...... 339 Floc’h J.-Y., 1964. Distribution verticale et écologie des Algues marines sur les Cotes bretonnes, Kabuxa (Parablennius philicornis) ...... 340 Penn. Ar. Bed, 4, pp. 182-190. Tiypterygon delaisi ...... 341 Gayral P., 1958. Algues de la cote atlantique marocaine. La nature au Maroc, 2, Soc. Sc. Nat. Et Tripterygon tripteronotus ...... 342 Phys. Du Maroc éd., 523 p. Berdel (Scomber scombrus) ...... 343 Gayral P., Cosson J., 1986. Connaitre et reconnaitre les Algues marines. Ouest-France éd., Zarbo beltz (Gobius niger) ...... 344 Ronnes, 223 p. Paganell zarbo (Gobius paganellus) ...... 346 Gorenflot R., Guern M., 1989. Organisation et biologie des Thallophytes. Doin éd., Paris, 235 p. Zarboa (Gobius xanthocephalus) ...... 347 Hamel G., 1931-1939. Phéophycées de France. Paris, 432 p. Hareatako zarbo (Pomatochistus minutus) ...... 348 Harmelin J.G., Vacelet J., Petron C., 1987. Méditerranée vivante. Promenades a la rencontre de la Sasi erreboilo (Zeugopterus punctatus) ...... 350 faune et de la flore. Glénat éd., Grenoble, 259 p. Mihi arrain (Solea solea) ...... 351 Hartog C., den, 1970. The sea-grasse of the World. Noth-Holland publishing Co ed., Amsterdam, Oilar eskuin ( Arnoglossus laterna) ...... 352 275 p, 31 fig. Baleztarrain (Balistes carolinensis) ...... 353 Hiscock S., 1985. The field key to the British red seaweeds. Field Studies Council ed., Taunton.
BIBLIOGRAFIA ...... 354
363 364 Donostiako Udala EUSKARAREN DONOSTIA ADEVE Ayuntamiento de San Sebastián PATRONATUA