STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

GMINY SOMONINO

grudzie ń 2009 r.

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY SOMONINO

ZESPÓŁ AUTORSKI

Główny projektant mgr in Ŝ. arch. Irena Grzywacz uprawnienia urbanistyczne nr 1631 członek Północnej Okr ęgowej Izby Urbanistów nr G-035/2002 Projektant prowadz ący mgr in Ŝ. arch. Adam Rodziewicz uprawnienia urbanistyczne nr 1689 członek Północnej Okr ęgowej Izby Urbanistów nr G-142/2002 Zagadnienia przestrzenne mgr in Ŝ. arch. Maria D ąbrowska mgr in Ŝ. arch. Barbara Lewicka Zagadnienia kulturowe mgr in Ŝ. arch. Bohdan Szyła ński Archeologia mgr Danuta Król Środowisko przyrodnicze mgr Bogusław Grechuta Geologia mgr Jacek Bukowski Infrastruktura techniczna mgr in Ŝ. Michał Kozłowski Infrastruktura transportowa mgr in Ŝ. Jolanta Rolle

Przy opracowaniu wykorzystano materiały ze „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Somonino” przyj ęte uchwał ą Rady Gminy Somonino Nr III/13/02 z dnia 11 grudnia 2002r. przygotowane przez Przedsi ębiorstwo Powierniczo – Wykonawcze „GLOB”:

Główny projektant mgr in Ŝ. arch. o specjalno ści planowanie Urbanistyka przestrzenne Barbara Lewicka uprawnienia urbanistyczne nr 1613 członek Północnej Okr ęgowej Izby Urbanistów nr G-044/2002 Demografia, infrastruktura i zagadnienia społeczne, usługi, przemysł, turystyka mgr Zygmunt Wobalis Prognoza demograficzna mgr Andrzej Piotrzkowski Środowisko przyrodnicze, geologia mgr Małgorzata Grechuta Rolnictwo mgr Jan Ślusarczyk Infrastruktura techniczna mgr in Ŝ. Ryszard Musiał Infrastruktura transportowa mgr in Ŝ. Jolanta Rolle Środowisko kulturowe mgr in Ŝ. arch. Krystyna śuławska- Kantorowska Archeologia mgr Danuta Król Opracowanie graficzne i techniczne – mgr Jarosław Czocha ński – grafika komputerowa Aleksandra Rudzi ńska

2

I. WPROWADZENIE...... 7 1. PODSTAWA PRAWNA, CEL I ZAKRES OPRACOWANIA STUDIUM ...... 7 1.1 Podstawa prawna opracowania Studium oraz uwarunkowania prawne ... 7 1.2 Cel i wymagany zakres opracowania Studium ...... 7 2. ROLA I ZADANIA STUDIUM ...... 9 3. PODSTAWA MERYTORYCZNA STUDIUM ...... 9 4. DIAGNOZA STANU ISTNIEJACEGO ...... 10 4.1. Analiza obowi ązuj ących planów miejscowych w gminie ...... 10 4.2 Analiza wniosków do studium ...... 11 4.2.1 Wnioski z opracowa ń regionalnych dla obszaru gminy Somonino .. 11 4.2.2 Wnioski mieszka ńców gminy ...... 11 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 12 1.1 Poło Ŝenie i powi ązania regionalne i lokalne ...... 12 1.2 Struktura funkcjonalno - przestrzenna ...... 12 1.3 Główne funkcje ...... 13 1.4 Stan władania i własno ści ...... 14 1.5 Podstawowe dane charakteryzuj ące gmin ę Somonino ...... 14 2. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ...... 15 2.1. W zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, wynikaj ące z koncepcji i programów europejskiech ...... 15 2.2. W zakresie gospodarki rolnej, wynikaj ące z potrzeby integracji z przestrzenia europejsk ą ...... 16 2.3. W zakresie infrastruktury technicznej, wynikaj ące ze strategii rozwoju województwa pomorskiego ...... 16 3. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ...... 17 3.1. Jako ść Ŝycia mieszka ńców – procesy demograficzne, stan i potrzeby w zakresie infrastruktury społecznej oraz gospodarki ...... 17 3.1.1 Ocena dotychczasowych procesów demograficznych ...... 17 3.1.2 Biologiczna prognoza ludno ści do roku 2020 – analiza wyników prognozy ...... 18 3.1.3 Bezrobocie ...... 18 3.1.4 Mieszkalnictwo ...... 19 3.1.5. Infrastruktura społeczna ...... 19 3.1.6. Gospodarka ...... 20 3.2 Stan i funkcjonowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej ...... 21 3.3 Turystyka i wypoczynek jako potencjalna główna funkcja rozwoju ...... 22 3.4 Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego, w tym wyst ępowanie obszarów i obiektów chronionych na podstawie przepisów szczególnych ...... 24 3.4.1 Poło Ŝenie ...... 24 3.4.2 Budowa geologiczna i rze źba terenu ...... 24 3.4.3 Surowce naturalne ...... 25 3.4.4 Warunki hydrograficzne ...... 26 3.4.5 Warunki klimatyczne ...... 27 3.4.6 Lasy ...... 28 3.4.7. Obszary i obiekty podlegaj ące ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody ...... 28

3 3.5 Geologia - stan bazy surowcowej ...... 31 3.5.1. Zło Ŝa w trakcie dokumentowania ...... 31 3.5.2. Zło Ŝa udokumentowane nie posiadaj ące koncesji na wydobycie. ... 31 3.5.3. Zło Ŝa udokumentowane podlegaj ące eksploatacji...... 31 3.6 Stan i funkcjonowanie środowiska kulturowego, w tym wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów szczególnych ...... 31 3.6.1. Analiza warto ści i zasobów środowiska kulturowego w poszczególnych miejscowo ściach...... 32 3.7 Infrastruktura transportu ...... 48 3.7.1. Poło Ŝenie gminy na tle układu komunikacyjnego województwa ...... 48 3.7.2. Klasyfikacja sieci drogowej ...... 48 3.7.3. Nat ęŜ enie ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich ...... 48 3.7.4. Transport kolejowy ...... 49 3.7.5. Publiczna komunikacja autobusowa ...... 49 3.7.6. Ście Ŝki rowerowe ...... 49 3.8 Infrastruktura techniczna ...... 50 3.8.1. Systemy infrastruktury technicznej, stopie ń uporz ądkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami ...... 50 4. CZYNNIKI STYMULUJ ĄCE I OGRANICZAJ ĄCE ROZWÓJ GMINY ...... 53 4.1. Czynniki stymuluj ące ...... 53 4.2. Czynniki ograniczaj ące ...... 53 III. CELE ROZWOJU I PODSTAWOWE ZASADY GOSPODAROWANIA PRZESTRZENI Ą GMINY ...... 54 IV KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 56 1. OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY ...... 57 1.1 Obszary i obiekty o lokalnych, regionalnych i ponadregionalnych walorach przyrodniczych, w tym obj ęte ochron ą prawn ą: ...... 57 1.2 Obszary o wysokich warto ściach przyrodniczych pełni ące istotn ą funkcj ę w osnowie przyrodniczej gminy, w tym obj ęte ochron ą prawn ą: ...... 61 1.3 Obszary i obiekty o walorach przyrodniczych wskazane do obj ęcia ochron ą prawn ą: ...... 62 2. OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 63 2.1. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne o warto ściach kulturowych 65 2.2 Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne o ponadregionalnych warto ściach kulturowych obj ęte ochron ą prawn ą: ...... 79 2.3 Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PKWZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: ...... 80 2.4 Układy przestrzenne do bezwzgl ędnego zachowania (planu i struktury): ... 80 2.5 Układy przestrzenne do zachowania ze wzgl ędu na ich warto ść historyczn ą, kompozycyjn ą i kulturow ą: ...... 81 2.6 Ochrona obiektów wpisanych do ewidencji zabytków poprzez: ...... 82 2.7 Obiekty i strefy ochrony archeologicznej obj ęte ochron ą prawn ą ...... 82 2.8 Elementy przyrodnicze (aleje, parki, cmentarze) do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: ...... 82 2.9 Wsie o wysokich walorach ekspozycyjnych do obj ęcia ścisł ą ochron ą istniej ącej harmonii krajobrazowej ...... 83

4 2.10 Fragmenty gminy (poza wsiami) o wysokich walorach ekspozycyjnych do obj ęcia ścisł ą ochron ą istniej ącej harmonii krajobrazowej ...... 83 3. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW ...... 84 3.1. Ekoturystyka ...... 85 3.1.1. Turystyka pobytowa na terenach wiejskich...... 85 3.1.2. Turystyka pobytowa w gospodarstwach wiejskich – agroturystyka . 85 3.1.3. Obszary o najwi ększych predyspozycjach rozwoju ekoturystyki ..... 86 3.1.4. Infrastruktura paraturystyczna ...... 86 3.2 Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej . 87 3.3 Gmina satelitarna dla metropolii trójmiejskiej ...... 88 4. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UśYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁACZONE SPOD ZABUDOWY ...... 88 4.1. Mieszkalnictwo ...... 88 4.1.1 Budownictwo skoncentrowane ...... 89 4.1.2 Budownictwo rozproszone ...... 89 4.2 Mieszkalnictwo pobytowe ...... 90 4.3 Usługi ...... 90 4.4 Przemysł, bazy, składy ...... 91 4.5 Tereny wył ączone spod zabudowy i o ograniczonych mo Ŝliwo ściach lokalizacji zabudowy ...... 91 5. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI ...... 92 5.1. Infrastruktura transportu samochodowego ...... 92 5.2. Infrastruktura transportu kolejowego ...... 93 5.3. Komunikacja rowerowa ...... 94 5.4. Komunikacja piesza ...... 94 6. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 94 6.1. Zaopatrzenie w wod ę ...... 95 6.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków ...... 95 6.3. Odprowadzanie wód opadowych, regulacja stosunków wodnych ...... 96 6.4. Zaopatrzenie w gaz ...... 96 6.5. Zaopatrzenie w ciepło ...... 96 6.6. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą ...... 96 6.7. Unieszkodliwianie odpadów ...... 97 6.8. Telekomunikacja ...... 97 7. KIERUNKI POLITYKI PRZESTRZENNEJ W ZAKRESIE OBRONY CYWILNEJ 97 8. KIERUNKI DZIAŁA Ń PLANISTYCZNYCH ...... 98 8.1 Obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym ...... 98 8.2 Obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust.1 ...... 98 8.3 Obszary, dla których obowi ązkowe jest sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych, w tym obszary wymagaj ące przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, a tak Ŝe obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda Ŝy powy Ŝej 2000m2 oraz obszary przestrzeni publicznej ...... 98

5 8.4 Obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne ...... 99 9. OBSZARY NARA śONE NA NIEBEZPIECZE ŃSTWO POWODZI ...... 99 I OSUWANIA SI Ę MAS ZIEMNYCH ...... 99 9.1. Obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi ...... 99 9.2. Obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo osuwania si ę mas ziemnych ..... 99 10. ZŁO śA BAZY SUROWCOWEJ ORAZ OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO śU KOPALINY FILAR OCHRONNY ..... 100 11. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH ORAZ OBOWI ĄZUJ ĄCE NA NICH OGRANICZENIAPROWADZENIA DZIAŁALNOSCI GOSPODARCZEJ, ZGODNIE Z PRZEPISAMI USTAWY Z DNIA 7 MAJA 1999r. O OCHRONIE TERENÓW BYŁYCH HITLEROWSKICH OBOZÓW ZAGŁADY ...... 100 12. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI ...... 100 13. GRANICE TERENÓW ZAMKNI ĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH ...... 100 14. INNE OBSZARY PROBLEMOWE, W ZALE śNO ŚCI OD UWARUNKOWA Ń I POTRZEB ZAGOSPODAROWANIA WYST ĘPUJ ĄCYCH W GMINIE ...... 101 V UZASADNIENIE ZAWIERAJ ĄCE OBJA ŚNIENIA PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń ORAZ SYNTEZA USTALE Ń PROJEKTU STUDIUM ...... 101

6

I. WPROWADZENIE

1. PODSTAWA PRAWNA, CEL I ZAKRES OPRACOWANIA STUDIUM

1.1 Podstawa prawna opracowania Studium oraz uwarunkowania prawne Rada Gminy Somonino uchwał ą Nr III/13/02 z dnia 11 grudnia 2002r. przyj ęła „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Somonino”, w którym okre ślono główne cele i kierunki rozwoju przestrzennego oraz zasady prowadzenia polityki przestrzennej gminy. W miar ę upływu czasu materiał ten wymagał uzupełnienia o aktualn ą sytuacj ę i ewoluuj ące potrzeby gminy. Wójt Gminy Somonino dokonał analiz i oceny aktualno ści studium, która wykazała potrzeb ę zmiany studium. Po dokonaniu oceny Wójt Gminy Somonino wyst ąpił do Rady Gminy z wnioskiem o przyst ąpienie do sporz ądzenia zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Somonino”. Rada Gminy Somonino uchwał ą Nr V/31/2007 z dnia 28 lutego 2007 r. w sprawie przyst ąpienia do opracowania „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Somonino” wyraziła wol ę zmiany tego dokumentu. Wykonuj ąc uchwał ę Wójt Gminy zawarł umow ę z Przedsi ębiorstwem Inwestycyjnym PROKART Sp.zo.o. w Kartuzach w celu aktualizacji w/w Studium. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego powstało w oparciu o nast ępuj ące akty prawne:
ustaw ę z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, z pó źn. zm.),
rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233),
rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 maja 2004r. w sprawie sposobu uwzgl ędniania w zagospodarowaniu przestrzennym potrzeb obronno ści i bezpiecze ństwa pa ństwa (Dz. U. Nr 125, poz. 1309),
przepisy odr ębne.

1.2 Cel i wymagany zakres opracowania Studium Z wej ściem w Ŝycie ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, z pó źn. zm.) zmienił si ę zakres, problematyka i tryb sporz ądzania studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Z nowych obowi ązkowych do uwzgl ędnienia elementów studium, nale Ŝy wyszczególni ć i ustali ć zasady ochrony dóbr kultury współczesnej, okre śli ć obszary, na których b ędą rozmieszczone inwestycje celu publicznego o znaczeniu gminnym i ponadlokalnym, obszary przestrzeni publicznej, okre śli ć obszary, dla których sporz ądzenie planu miejscowego jest obowi ązkowe na podstawie przepisów odr ębnych, w tym obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda Ŝy powy Ŝej 2000m2, okre śli ć obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć plan miejscowy , w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne, wyszczególni ć obszary

7 wyst ępowania złó Ŝ surowców mineralnych, obszary zagłady i ich stref ochronnych, granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych oraz inne obszary problemowe w zale Ŝno ści od uwarunkowa ń i potrzeb zagospodarowania w gminie. Przyst ępuj ąc zatem do korekty poprzedniej edycji studium, nale Ŝało wzi ąć pod uwag ę wymagania obecnie obowi ązuj ącej ustawy.

Studium jest narz ędziem kształtowania polityki przestrzennej Samorz ądu. Jest ono wyrazem pogl ądów i postanowie ń zwi ązanych z rozwojem gminy. Głównym zadaniem studium jest okre ślenie polityki przestrzennej gminy wpisanej w polityk ę przestrzenn ą pa ństwa oraz ogólnych kierunków i zasad zagospodarowania przestrzennego gminy. Studium ma za zadanie tak Ŝe sformułowanie lokalnych uwarunkowa ń, celów i programów rozwoju, dzi ęki czemu staje ono si ę dokumentem wytyczaj ącym ogóln ą polityk ę przestrzenn ą gminy, a jednocze śnie posiada ć b ędzie charakter wytycznych do sporz ądzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Okre ślona w studium polityka przestrzenna jest zgodna z zasadami ustanowionymi przepisami prawa i uwzgl ędnia w zagospodarowaniu gminy:
dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu;
stan ładu przestrzennego i wymogi jego ochrony;
stan środowiska, w tym stan rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej, wielko ść i jako ść zasobów wodnych oraz wymogi ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego;
stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;
warunki i jako ść Ŝycia mieszka ńców, w tym ochrony ich zdrowia;
zagro Ŝenie bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia;
potrzeby i mo Ŝliwo ści rozwoju gminy;
stan prawny gruntów;
wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych;
wyst ępowanie obszarów naturalnych zagro Ŝeń geologicznych;
wyst ępowanie udokumentowanych złó Ŝ kopalin oraz zasobów wód podziemnych;
wyst ępowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych;
stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopie ń uporz ądkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami;
zadania słu Ŝą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych.
oraz okre śla si ę w szczególno ści:
kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów;
kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u Ŝytkowania terenów, w tym tereny wył ączone spod zabudowy;
obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk;
obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;
kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej;
obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym;

8
obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust. 1;
obszary, dla których obowi ązkowe jest sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych, w tym obszary wymagaj ące przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, a tak Ŝe obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda Ŝy powy Ŝej 2000 m2 oraz obszary przestrzeni publicznej;
obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne;
kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej;
obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi i osuwania si ę mas ziemnych;
obiekty lub obszary, dla których wyznacza si ę w złoŜu kopaliny filar ochronny;
obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowi ązuj ące na nich ograniczenia prowadzenia działalno ści gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 153, poz. 1271);
obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji;
granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych;
inne obszary problemowe, w zale Ŝno ści od uwarunkowa ń i potrzeb zagospodarowania wyst ępuj ących w gminie.

2. ROLA I ZADANIA STUDIUM Zgodnie z art. 9 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, studium uchwala Rada Gminy. Nie jest ono aktem prawa miejscowego, ale zawarte w nim i uchwalone przez Rad ę Gminy zasady polityki przestrzennej winny by ć wi ąŜą ce dla Wójta Gminy i wszystkich jednostek organizacyjnych działaj ących na terenie gminy. Jest to wi ęc wa Ŝny akt władczy, w którym Rada Gminy bezpo średnio wpływa na działania całego aparatu wykonawczego. Studium nie stanowi podstawy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i nie ma okre ślonego czasu obowi ązywania.

3. PODSTAWA MERYTORYCZNA STUDIUM Wytyczne do studium z opracowa ń wy Ŝszego rz ędu: 1. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego uchwalony uchwał ą Nr 639/XLVI/02 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 30 wrze śnia 2002 oraz inne dokumenty i materiały b ędące w posiadaniu Zarz ądu Województwa Pomorskiego, słu Ŝą ce do opracowania informacji i wniosków do Studium przekazane przez Zarz ąd Województwa Pomorskiego z dnia 13.10.2004 r., które w cało ści zostały uwzgl ędnione w Studium. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego został opracowany pod rz ądami ustawy z 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu

9 przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 ze zmianami). Jest opracowaniem regionalnym, okre ślaj ącym wieloprzestrzenne struktury funkcjonalne na tle uwarunkowa ń środowiska przyrodniczego, w tym podstawowe elementy sieci osadniczej, systemy obszarów chronionych, rozmieszczenie infrastruktury technicznej, społecznej, zadania rz ądowe słu Ŝą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych wraz z obszarami do ich realizacji. Plan ten nie jest aktem prawa miejscowego, jednak zgodnie z obowi ązuj ącą ustaw ą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zmianami) studium gminy podlega uzgodnieniu w zakresie jego zgodno ści z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa.

Wśród innych dokumentów i materiałów nale Ŝy wymieni ć:
Strategi ę rozwoju województwa pomorskiego uchwalon ą uchwał ą 587/XXV/05 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 18 lipca 2005 r.,
Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego pod redakcj ą Feliksa Pankau – Gda ńsk 2006,
Studium ekofizjograficzne województwa pomorskiego pod redakcj ą Jarosława T. Czocha ńskiego – Słupsk – Gda ńsk 2006,
Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy 2011-2014 pod redakcj ą Krzysztofa Wojcieszyka – Gda ńsk 2007,
Plan gospodarki odpadami dla województwa pomorskiego 2010 pod redakcj ą Anny Grapatyn-Korzeniowskiej – Gda ńsk 2007,
Studium Ochrony Krajobrazu Województwa Pomorskiego pod redakcj ą Mariusza Kistowskiego, Bogny Lipi ńskiej i Barbary Korwel-Lejkowskiej – Gda ńsk 2005,
Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Pomorskim na lata 2004-2013 – Gda ńsk 2004,
Dane GUS dla gminy Somonino, 2. Zało Ŝenia do planu zaopatrzenia w ciepło 3. Strategi ę rozwoju gminy Somonino 4. Plan rozwoju lokalnego gminy Somonino z planem finansowym na lata 2007- 2013. 5. Plan gospodarki odpadami dla Gminy Somonino wraz z Program ochrony środowiska gminy Somonino 6. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013.

4. DIAGNOZA STANU ISTNIEJACEGO

4.1. Analiza obowi ązuj ących planów miejscowych w gminie Z analizy liczby, a jest ich 79, obowi ązuj ących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wynika, Ŝe w ci ągu ostatnich kilkunastu lat na obszarze gminy znacznie wzrosły potrzeby głównie w zakresie terenów mieszkaniowych. Na podstawie w/w analizy mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe: 1. od roku 1990 na obszarze gminy zachodz ą procesy i zjawiska, takie jak:

10
stały napływ ludno ści – stały i czasowy – głównie z aglomeracji Trójmiejskiej, powoduj ący wzmo Ŝony ruch budowlany na obszarze gminy
nowe tereny zabudowy mieszkaniowej na obszarach wsi o najwi ększej liczbie ludno ści nie posiadaj ą charakteru wiejskiego, a zabudowa okre ślana kiedy ś jako zabudowa letniskowa to zabudowa o charakterze wypoczynkowym całorocznym, niczym nie ró Ŝni ąca si ę od zabudowy mieszkaniowej
wzrastaj ące obci ąŜ enie transportem samochodowym układu drogowego (droga krajowa nr 20 i droga wojewódzka 224) spowodowany bliskim sąsiedztwem aglomeracji Trójmiejskiej
stały proces zmniejszania si ę liczby gospodarstw rolnych o powierzchni 5 – 15 ha (wtórny podział gruntów na działki budowlane)
tendencje odchodzenia od produkcji rolnej na rzecz funkcjonowania małych gospodarstw wiejskich lub całkowitego odej ścia od produkcji rolnej
Procesy te w znacz ący sposób wpływaj ą na zapisan ą w obowi ązuj ących planach polityk ę przestrzenn ą gminy. 2. Uchwalone plany powoduj ą trudno ści w kształtowaniu racjonalnej polityki przestrzennej gminy.

4.2 Analiza wniosków do studium

4.2.1 Wnioski z opracowa ń regionalnych dla obszaru gminy Somonino W granicach gminy Somonino i w jej najbli Ŝszym s ąsiedztwie znajduj ą si ę nast ępuj ące obszary, obiekty i trasy o znaczeniu ponadlokalnym:
rezerwat przyrody „Jar Rzeki Raduni”
Kaszubski Park Krajobrazowy wraz z otulin ą
Kartuski Obszar Chronionego Krajobrazu
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni
Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy Rynna Brodnicko – Kartuska
Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy Rynna D ąbrowsko – Ostrzycka.
Zespoły przestrzenne i obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego
Strefa ochronna uj ęcia wody powierzchniowej „Straszyn” (zewn ętrzny teren ochrony po średniej)
Droga krajowa nr 20 Stargard Szczeci ński – Gdynia
Droga wojewódzka nr 224 Sopieszyno – Tczew – droga krajowa nr 1
Trasa rowerowa Puck – Malbork
Linia elektroenergetyczna 220 kV Gda ńsk – śydowo
Linia elektroenergetyczna 110 kV Gda ńsk – Ko ścierzyna – Sierakowice
Radiolinia ł ącz ąca stacje Szymbark – Gda ńsk

4.2.2 Wnioski mieszka ńców gminy Z 52 wniosków osób fizycznych, które wpłyn ęły w trakcie opracowania Studium dotyczy zdecydowanie zmiany dotychczasowego sposobu u Ŝytkowania z rolnego na funkcj ę mieszkaniow ą (35 wniosków) oraz mieszkaniow ą z usługami (16 wniosków, najcz ęś ciej rzemiosła i usług – w tym usług zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem).

11 Charakterystycznym zjawiskiem jest brak wniosków dotycz ących zmiany dotychczasowego sposobu u Ŝytkowania na cele zabudowy letniskowej. Funkcja ta zostaje wyparta przez funkcj ę mieszkaniow ą (budownictwo jednorodzinne), co świadczy albo o potrzebach posiadania przez mieszka ńców spoza gminy drugiego „mieszkalnego domu wiejskiego” o charakterze całorocznym. Zjawisko to mo Ŝe by ć równie Ŝ spowodowane ró Ŝnic ą stawek podatkowych. Ponadto w trakcie zaawansowanych prac projektowych, poza ustawowym terminem, wpłyn ęło około 50 nowych wniosków, które w miar ę mo Ŝliwo ści równie Ŝ starano si ę uwzgl ędni ć przy zmianie Studium.

I. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY

1.1 Poło Ŝenie i powi ązania regionalne i lokalne Gmina Somonino poło Ŝona jest w środkowej cz ęś ci województwa pomorskiego, w powiecie kartuskim. Południowo – wschodnia granica gminy jest jednocze śnie granic ą powiatu kartuskiego. Administracyjnie gmina Somonino stanowi jedn ą z o śmiu gmin powiatu kartuskiego i s ąsiaduje z:
od północy - gmin ą Kartuzy,
od północnego – wschodu – gmin ą śukowo,
od zachodu – gmin ą St ęŜ yca,
od wschodu - gmin ą Przywidz (powiat gda ński),
od południa – gminami: Nowa Karczma i Ko ścierzyna (powiat ko ścierski). Gmina poło Ŝona jest w obr ębie Pojezierza Kaszubskiego. Obszar charakteryzuje si ę urozmaicon ą rze źbą terenu. Najwy Ŝszy punkt terenu gminy (w okolicach wsi Kaplica) ma wysoko ść 296,2 m n.p.m., najni Ŝej poło Ŝone tereny (w dolinie rzeki Raduni) osi ągaj ą wysoko ść nieco powy Ŝej 157 m n.p.m. Liczne obni Ŝenia terenu, cz ęsto wypełnione jeziorami i oczkami wodnymi stanowi ą urozmaicenie krajobrazu, determinuj ąc jednocze śnie rozwój przestrzenny gminy. Gmina poło Ŝona jest w s ąsiedztwie aglomeracji trójmiejskiej i jest z ni ą bardzo dobrze powi ązana komunikacyjnie poprzez sie ć dróg:
drog ę krajow ą nr 20
drog ę wojewódzk ą nr 224
lini ę kolejow ą Ko ścierzyna-Gdynia Wie ś Somonino, pomimo lokalizacji poza w/w głównymi szlakami komunikacji drogowej, stanowi podstawowy o środek obsługi gminy o charakterze administracyjnym, koncentruje usługi podstawowe oraz usługi o charakterze ponadgminnym.

1.2 Struktura funkcjonalno - przestrzenna Z obszaru gminy mo Ŝna wyodr ębni ć 6 obszarów funkcjonalno – przestrzennych: 1. obszar, w skład którego wchodz ą wsie: Borcz, Wyczechowo, Hopowo i poło Ŝona w południowej cz ęś ci obszaru Kamela charakteryzuj ący si ę wyst ępowaniem gruntów ornych wysokiej klasy (IVa,b), z rozwini ętą produkcj ą

12 zwierz ęcą i ptactwa hodowlanego (fermy g ęsi, strusi, Ekofarma Wyczechowo) dominuj ącą zwart ą zabudow ą wsi, dobrymi powi ązaniami komunikacyjnymi (przez obszar przebiega droga krajowa) oraz otoczeniem znacznymi terenami le śnymi 2. obszar poni Ŝej drogi krajowej, w skład którego wchodz ą wsie: Poł ęczyno, Kaplica oraz Piotrowo, charakteryzuj ący si ę znacznym rozproszeniem zabudowy, ró Ŝnorodno ści ą jako ściow ą gruntów ornych, wyst ępowaniem znacznych powierzchni nieu Ŝytków oraz ł ąk i pastwisk, stosunkowo niewielk ą powierzchni ą terenów le śnych, brakiem wyst ępowania znacz ących terenów produkcyjnych i usługowych oraz znaczn ą powierzchni ą obj ętą ochron ą: Kaszubski Park Krajobrazowy wraz z otulin ą 3. obszar, w skład którego wchodz ą wsie: Egiertowo, Starkowa Huta i Rybaki, który prawie w cało ści stanowi obszar prawnie chroniony (Kaszubski Park Krajobrazowy wraz z otulin ą), charakteryzuj ący si ę wyst ępowaniem znacznej powierzchni gruntów ornych wysokiej klasy, niewielką powierzchni ą terenów le śnych oraz dominuj ącą zwart ą zabudow ą (głównie Egiertowo) skupion ą w s ąsiedztwie drogi krajowej, przebiegaj ącej przez ten obszar. 4. obszar, w skład którego wchodz ą wsie: Sławki i R ąty charakteryzuj ący si ę rozproszeniem zabudowy, ró Ŝnorodno ści ą jako ściow ą gruntów ornych, znaczn ą powierzchni ą terenów le śnych (R ąty), cz ęś ciowo stanowi ący obszar prawnie chroniony (Kaszubski Park Krajobrazowy wraz z otulin ą, Kaszubski Obszar Chronionego Krajobrazu i Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni) 5. obszar, w skład którego wchodz ą wsie: Ostrzyce, Gor ęczyno i Somonino, b ędący prawie w cało ści obszarem prawnie chronionym (Kaszubski Park Krajobrazowy wraz z otulin ą, Kaszubski Obszar Chronionego Krajobrazu i Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni ), charakteryzuj ący si ę zwart ą zabudow ą o charakterze mieszkaniowym, mieszkaniowo-usługowym (Somonino, Gor ęczyno), wypoczynkowym całorocznym i sezonowym (Gor ęczyno, Ostrzyce), ró Ŝnorodno ści ą jako ściow ą gruntów ornych, znaczn ą powierzchni ą terenów le śnych w Gor ęczynie. Wie ś Somonino maj ąca bardzo dobre powi ązania komunikacyjne wewn ętrzne i zewn ętrzne (droga wojewódzka i kolej), stanowi ąca ośrodek obsługi o charakterze administracyjnym, koncentruje usługi podstawowe oraz usługi o charakterze ponadgminnym i skupia najwi ększ ą liczb ę ludno ści. Wraz z Gor ęczynem stanowi ą dynamicznie rozwijaj ące si ę wsie na obszarze gminy. Obszar ten koncentruje wyst ępowanie terenów produkcji (w tym rolnej) i obsługi rolnictwa 6. obszar, w skład którego wchodzi wie ś Ramleje charakteryzuj ący si ę wyj ątkowym rozproszeniem zabudowy, wyst ępowaniem znacznej powierzchni gruntów ornych niskich klas, w cało ści stanowi obszar prawnie chroniony (Kaszubski Park Krajobrazowy wraz z otulin ą, Kaszubski Obszar Chronionego Krajobrazu i Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni, Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy Rynna Brodnicko – Kartuska ) oraz charakteryzuje się brakiem wyst ępowania terenów produkcji rolnej i zwierz ęcej.

1.3 Główne funkcje Dominuj ącą funkcj ą gminy jest rolnictwo, turystyka i wypoczynek. Obszar gminy jest z wielu powodów obszarem trudnym i kosztownym do zagospodarowania i pełnego wykorzystania rolniczego. Wyj ątkowo zró Ŝnicowana rze źba terenu stanowi jeden

13 z powodów niskiego wykorzystania potencjału rolnego, sprzyjaj ąc jednocze śnie rozwojowi procesów erozyjnych gleb. Warunki wypoczynku nale Ŝą tu do jednych z najlepszych w województwie pomorskim. Wypoczynkowi i turystyce sprzyjaj ą: pi ękno krajobrazu, które tworzy urozmaicona rze źba terenu, lasy, jeziora, „oczka wodne” i rzeka Radunia, wyst ępowanie jezior: Ostrzyckiego, Poł ęczy ńskiego, R ąty i Trzebno, znaczne zalesienie obszaru oraz nieska Ŝone środowisko naturalne.

1.4 Stan władania i własno ści Powierzchnia geodezyjna 11 211 ha
Grunty Skarbu Pa ństwa z wył ączeniem przekazanych w u Ŝytkowanie wieczyste 4 244 ha
Grunty SP przekazane w wieczyste u Ŝytkowanie 44 ha
Grunty gminne i zwi ązków mi ędzygminnych 81 ha
Grunty gminne i zwi ązków mi ędzygminnych przekazane w wieczyste u Ŝytkowanie 8 ha
Grunty osób fizycznych 6 232 ha
Grunty spółdzielni 26 ha
Grunty ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych 27 ha
Grunty wspólnot gruntowych 12
Grunty spółek prawa handlowego i innych 493 ha Z powy Ŝszego zestawienia wynika, Ŝe dominuj ącą form ą władania i własno ści w gminie s ą prywatne grunty (głównie u Ŝytki rolne) stanowi ące ok. 56 % ogólnej powierzchni gminy oraz grunty Skarbu Pa ństwa (głównie lasy) stanowi ące ok. 38% ogólnej powierzchni.

1.5 Podstawowe dane charakteryzuj ące gmin ę Somonino Liczba ludno ści 1 9484 Wykaz sołectw wraz z liczb ą ludno ści 1

l. BORCZ 606 2. EGIERTOWO 507 3. GOR ĘCZYNO 1340 4. HOPOWO 413 5. KAMELA 318 6. KAPLICA 276 7. OSTRZYCE 499 8. PIOTROWO 89 9. POŁ ĘCZYNO 355 10. RAMLEJE 354 11. R ĄTY 541 12. RYBAK1 303 13. SŁAWKI 505 14. SOMONINO 2638 15. STARKOWA HUTA 328 16. WYCZECHOWO 412

1 Źródło: Urz ąd Gminy Somonino, stan w dniu 31.12.2008 r.

14

Powierzchnia geodezyjna gminy 2 11 211 ha w tym: - ewidencyjna 11 171 ha - wyrównawcza 40 ha Dominuj ąca struktura u Ŝytkowania gruntów - uŜytki rolne ok. 54% ogólnej powierzchni - lasy ok. 34% ogólnej powierzchni Powierzchnia gruntów ornych - uŜytki rolne 5 994 ha, w tym: - łąki 610 ha - pastwiska 972 ha - grunty orne ogółem 4 147 ha, w tym: Dominuj ąca forma własno ści / władania - grunty osób fizycznych 6 237 ha - grunty Skarbu Pa ństwa z wył ączeniem przekazanych w u Ŝytkowanie wieczyste 4 244 ha Stopa bezrobocia w powiecie kartuskim 3 9,5%

2. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

2.1. W zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, wynikaj ące z koncepcji i programów europejskiech W europejskim programie koordynacji informacji o środowisku CORINE Jar Rzeki Raduni został uznany jako ostoja o powierzchni 1360 ha (typ ostoi: formy geomorfologiczne, wody śródl ądowe, zbiorowiska le śne). Ostoje programu CORINE są obszarami o wyj ątkowych w skali europejskiej walorach naturalnych i najwi ększym znaczeniu dla zachowania bioró Ŝnorodno ści. Ostoje CORINE stały si ę podstaw ą typowania ostoi przyrody dla wdra Ŝanego w Europie systemu sieci ekologicznej NATURA 2000. Według projektu ,,Koncepcja sieci NATURA 2000 w Polsce” dolina rzeki Raduni znalazła si ę w śród obszarów proponowanych do wł ączenia do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 (kod obszaru PL035). Z chwil ą wej ścia Polski do Unii Europejskiej obszary te obejm ą Specjalne Obszary Ochrony (SOO) wytypowane dla siedlisk i gatunków na podstawie Dyrektywy Siedliskowej oraz Obszary Specjalnej Ochrony (OSO) wytypowane jako istotne miejsca l ęgowe dla gatunków ptaków z mocy Dyrektywy Ptasiej. Wł ączenie do sieci NATURA 2000 nada tym obszarom status mi ędzynarodowy. Nało Ŝy to na pa ństwo obowi ązek skutecznej ochrony przyrody w ich obr ębie oraz wprowadzi konieczno ść stałego monitoringu stanu przyrody. Według projektu MO ŚZNiL dolina rzeki Raduni spełnia kryteria obszarów SO wytypowanych dla siedlisk i gatunków. Jar Rzeki Raduni ma stanowi ć obszar podstawowy o powierzchni 1352ha.

2 Źródło: Wojewódzki O środek Geodezji i Kartografii w Gda ńsku, stan w dniu 1.01.2008 r.

15 2.2. W zakresie gospodarki rolnej, wynikaj ące z potrzeby integracji z przestrzenia europejsk ą
uzyskiwanie i wykorzystanie odpowiednich dopłat z funduszów Unii Europejskiej dla umo Ŝliwienia konkurencyjnego rozwoju rolnictwa przez producentów rolnych,
wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego i agroturystyki to podstawowe działania, których realizacja b ędzie miała istotny wpływ na dotychczasow ą struktur ę rolnictwa. Działania te s ą konieczne ze wzgl ędu na prawdopodobne ograniczenie popytu na produkcj ę Ŝywno ści. Nie rokuje to opłacalno ści intensyfikacji tradycyjnej produkcji rolnej. Jej rozwój nale Ŝy upatrywa ć w zdecydowanej poprawie jako ści produktów rolnych. Poza produkcj ą tradycyjn ą konieczne jest zwrócenie uwagi na rozwój produkcji maj ącej wi ększe mo Ŝliwo ści zbytu (rynki poza granic ą kraju i chłonny rynek najbli Ŝszy – aglomeracja Trójmiejska), a tak ą b ędzie zapewne produkcja metodami ekologicznymi obejmuj ąca tradycyjne i nowe kierunki produkcji rolnej i zwierz ęcej.

2.3. W zakresie infrastruktury technicznej, wynikające ze strategii rozwoju województwa pomorskiego Cele i zasady rozwoju systemów infrastruktury technicznej sformułowane w „Strategii...” przyjmuj ą jako najbardziej istotne okoliczno ści zewn ętrzne, priorytety i cele strategiczne zawarte w Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego. Zawarty w niej priorytet nr 1 i przypisane mu cele strategiczne odnosz ące si ę do infrastruktury technicznej brzmi ą nast ępuj ąco (cyt.): „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury słu Ŝą cej wzmacnianiu konkurencyjno ści regionów”
Rozbudowa sieci telekomunikacyjnych i informatycznych
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska
Rozwini ęciem tych zapisów w „Strategii...” s ą:
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury słu Ŝą cej wzmacnianiu konkurencyjno ści i spójno ści regionu i wynikaj ące z niego cele:
Rozwój telekomunikacji – poprawa funkcjonalno ści regionalnego rynku usług telekomunikacyjnych,
Modernizacja i rozwój energetyki, poprawa infrastruktury energetyki – zwi ększenie efektywno ści wykorzystania energii i polepszenie zaopatrzenia w energi ę, zwi ększenie potencjału energetycznego regionu z wykorzystaniem źródeł odnawialnych, rozwój energetyki w oparciu o przyjazne dla środowiska no śniki energii.
Poprawa ekologicznych warunków Ŝycia – gazyfikacja obszarów wiejskich, poprawa zaopatrzenia w wod ę i polepszenie jako ści wód, szczególnie wody pitnej, modernizacja i budowa oczyszczalni ścieków w poł ączeniu z równoczesna budow ą systemów kanalizacji sanitarnej, regulacja stosunków wodnych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej i odprowadzania wód opadowych; rozwój regionalnego systemu malej retencji z poszanowaniem warunków ekologicznych, racjonalizacja gospodarki odpadami.

16 3. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY Uwarunkowania – czyli procesy lub zjawiska przyrodnicze, kulturowe, społeczne, ekonomiczne i przestrzenne, które sprzyjaj ą lub ograniczaj ą rozwi ązywanie problemów oraz zaspokojenie potrzeb i aspiracji społeczno ści

3.1. Jako ść Ŝycia mieszka ńców – procesy demograficzne, stan i potrzeby w zakresie infrastruktury społecznej oraz gospodarki

3.1.1 Ocena dotychczasowych procesów demograficznych Według stanu na 31.12.2008 r. w gminie Somonino mieszkało 9484 osób 1 (OK.0,43 % ludno ści województwa pomorskiego). Gęsto ść zaludnienia – 85 osób na km2 – w porównaniu ze średni ą dla terenów wiejskich regionu pomorskiego jest prawie dwukrotnie wi ększa i znacz ąco wi ększa w porównaniu do i gmin o podobnym udziale w powierzchni ogólnej lasów i gruntów ornych (St ęŜ yca, Sul ęczyno). W latach 1980-1990, pomimo wysokiego przyrostu naturalnego, wzrost ludno ści gminy nie był wysoki. Średniorocznie kształtował si ę na poziomie – 60 osób. Powodem tego zjawiska było ujemne saldo migracji. Lata 1990-2000 i 2001-2008 charakteryzował spadek przyrostu naturalnego, który był jednak nadal stosunkowo wysoki i dodatnie saldo migracji, w wyniku czego liczba mieszka ńców gminy w siedmiu ostatnich latach szybko wzrastała – z 8853 osób do 9484, średniorocznie o około 100 osób. Charakterystycznym zjawiskiem dla całej populacji województwa pomorskiego, w tym równie Ŝ dla gminy Somonino, jest post ępuj ący proces starzenia si ę ludno ści. Mimo to ludno ść gminy nadal jest młoda. Świadcz ą o tym nast ępuj ące dane porównawcze :

Stan w dniu 31.12.2007 3 udział ludno ści w wieku przedprodukcyjnym udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym gmina Somonino 29,3 10,6 województwo pomorskie wie ś 20,9 14,5 powiat kartuski wie ś 30,0 10,4 gmina St ęŜ yca 28,8 10,9 gmina Sul ęczyno 28,5 12,1

Młoda struktura wieku i wi ększa w porównaniu z innymi regionami prokreacja ludno ści wsi kaszubskiej uzasadniaj ą przyj ęcie dla gminy Somonino zało Ŝenia utrzymania w perspektywie stosunkowo wysokich wska źników urodze ń oraz dodatniego salda migracji, poniewa Ŝ zmniejszaj ąca si ę w ostatnich latach przewaga ludno ści przyje ŜdŜaj ącej nad wyje ŜdŜaj ącą , jak wynika z danych statystycznych, prawdopodobnie nie odzwierciedla rzeczywistych procesów, jakie zachodz ą na obszarze gminy. Znaczna liczba dokonanych, wnioskowanych wniosków o wydanie decyzji o warunkach zagospodarowania terenu, b ędących w trakcie opracowania i zamierzane zmiany obowi ązuj ących planów (głównie zmiana funkcji na mieszkaniow ą) oraz wnioski do Studium mieszka ńców gminy wskazuj ą na znaczne potrzeby terenów mieszkaniowych prawdopodobnie dla napływaj ącej ludno ści z Trójmiasta. W perspektywie nie zakłada si ę dla gminy znacznego wzrostu zatrudnienia (nale Ŝy liczy ć si ę ze spadkiem ludno ści czynnej zawodowo w rolnictwie).

3 Źródło: Urz ąd Statystyczny w Gda ńsku, Województwo pomorskie 2008, Gda ńsk 2008

17 W latach 2000-2008 nie było wi ększych ró Ŝnic w tempie rozwoju ludno ści w sołectwach. W porównaniu ze średnim – wy Ŝszy wzrost zaludnienia miał miejsce tylko w Somoninie, Egiertowie i R ątach. Prawdopodobnie tendencje te utrzymaj ą si ę w okresie perspektywicznym.

3.1.2 Biologiczna prognoza ludno ści do roku 2020 – analiza wyników prognozy Szczegółowe zało Ŝenia do biologicznej prognozy ludno ści i jej wyniki zawarte s ą w dokumentacji Studium „Analizy i studia wst ępne dotycz ące diagnozy stanu istniej ącego” w zakresie: demografii, infrastruktury społecznej, usług, warunków Ŝycia mieszka ńców, turystyki i wypoczynku oraz przemysłu
Według biologicznej prognozy ludno ści na rok 2020, któr ą przyjmuje si ę w Studium, przewiduje si ę, Ŝe liczba mieszka ńców gminy Somonino wzro śnie do ok. 10,7 tys.
W latach 2000-2020 nast ąpi ą istotne zmiany w strukturze wieku ludno ści. Będą one rzutowały w du Ŝym stopniu na potrzeby społeczno-gospodarczego rozwoju gminy.
Liczba dzieci i młodzie Ŝy w wieku przedprodukcyjnym w całym okresie obj ętym prognoz ą utrzymywa ć si ę b ędzie na zbli Ŝonym poziomie 2800-3000 osób.
Ustabilizowana liczebno ść grupy wiekowej 0-17 lat w okresie 2000-2020 przy aktualnie stosunkowo dobrej bazie szkolnej nie spowoduje potrzeby jej rozbudowy (nie oznacza to braku potrzeb zwi ązanych z modernizacj ą i rozbudow ą bazy istniej ącej).
Nast ąpi znaczny wzrost produkcyjnej grupy wiekowej.
Dokonany szacunek stanu aktywnych zawodowo wskazuje, Ŝe w okresie 2000-2020 nast ąpi wzrost potrzebuj ących pracy o ok. 1000 osób. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe tempo wzrostu liczebno ści aktywnej zawodowo b ędzie znacznie wy Ŝsze w bie Ŝą cym dziesi ęcioleciu. Wyst ępuj ące aktualnie bezrobocie – 306 osób (stan w dniu 31.12.2007r.) i przewidywane zmiany demograficzne spowoduj ą konieczno ść szybkiego wzrostu ilo ści miejsc pracy.
W latach 2000-2020 przewiduje si ę bardzo wysoki wzrost liczebno ści osób w wieku poprodukcyjnym (wzrost o ponad 42%). Wzrost ten wymusi potrzeb ę rozwoju opieki społecznej wraz z zabezpieczeniem bazy lokalowej dla osób w podeszłym wieku.
Przewiduje si ę, Ŝe wysoki wzrost liczby gospodarstw domowych (znacznie wy Ŝszy w porównaniu z ogólnym wzrostem ludno ści), przy wyst ępuj ącym obecnie znacznym niedoborze mieszka ń, spowoduje dalszy intensywny rozwój budownictwa mieszkaniowego.

3.1.3 Bezrobocie Problem skali bezrobocia ujawnił si ę w gminie w latach 1992 – 1994 (wzrost udziału bezrobotnych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym w tym okresie kształtował si ę od ok. 10%, tj. ok. 400 osób, do prawie 17%, tj. ponad 700 osób). W latach 1995- 1997 nast ępowało systematyczne zmniejszanie bezrobocia, a w latach 1997 – 2005 stopniowy wzrost do poziomu z roku 1992 z utrzymuj ącą si ę tendencj ą wzrostow ą - na koniec 2001 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 608 osób a na koniec 2005r. - ju Ŝ 660 osób. Intensywny rozwój gospodarczy w latach 2005-2008

18 spowodował zmniejszenie si ę liczby bezrobotnych do 306 (bezrobotni zarejestrowani w dniu 31.12.2007 r). Aktualnie stan bezrobocia w gminie Somonino nale Ŝy do ni Ŝszych w województwie pomorskim (udział bezrobotnych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym dla wsi województwa pomorskiego wyniósł na koniec 2007 r. 6,1 %, dla gminy Somonino 5,4%). Bior ąc od uwag ę przewidywany na najbli Ŝsze lata znaczny przyrost liczby osób w wieku produkcyjnym i sytuacja gospodarcza, poprawa warunków Ŝycia mieszka ńców gminy w du Ŝym stopniu uzale Ŝniona jest i będzie od tworzenia nowych miejsc pracy.

3.1.4 Mieszkalnictwo Do okre ślenia sytuacji mieszkaniowej mieszka ńców gminy posłu Ŝono si ę dwoma wska źnikami 3: powierzchnia u Ŝytkowa (m 2) na osob ę oraz liczba osób na izb ę. Sytuacja mieszkaniowa w gminie na koniec 2007 r. nale Ŝy do średnich w województwie pomorskim – 23,3 m 2 na osob ę oraz 0,95 osoby na izb ę to wska źniki porównywalne ze średnimi wska źnikami dla wsi województwa pomorskiego oraz z wska źnikami dla gminy Sul ęczyno i St ęŜ yca, porównywalnych w charakterze i uŜytkowaniu, wynosz ą odpowiednio 21,9 i 23,3 oraz 0,95 i 0,94 . W okresie ostatnich czterech lat, na skutek poprawy sytuacji ekonomicznej mieszka ńców oraz wprowadzeniu tanich kredytów na budow ę mieszka ń, nast ąpiła poprawa warunków mieszkaniowych mieszka ńców gminy. Do rozwa Ŝenia pozostaje jednak w dalszym ci ągu problem budowy mieszka ń socjalnych. Nale Ŝy te Ŝ zaznaczy ć, Ŝe dalsz ą popraw ę warunków mieszkaniowych utrudni ć mo Ŝe przewidywany na lata 2009-2020 wysoki wzrost gospodarstw domowych i ograniczony dost ęp do tanich kredytów na budow ę mieszka ń. Ilo ść gospodarstw domowych wzro śnie w tym okresie o ponad 50%, podczas kiedy przewidywany wzrost ludno ści ocenia si ę ok. 20%.

3.1.5. Infrastruktura społeczna Dost ępno ść mieszka ńców gminy do placówek infrastruktury społecznej 3 nale Ŝy uzna ć za dobr ą. Świadczy o tym g ęsta sie ć szkół podstawowych i gimnazjalnych, sprawnie działaj ący o środek zdrowia i o środek kultury, funkcjonowanie w gminie szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych, mo Ŝliwo ść korzystania z dwóch przedszkoli i sze ściu oddziałów przedszkolnych. Mankamentem jest stosunkowo słabo rozwini ęta baza sportowa. Dobrej dost ępno ści do usług sprzyjaj ą dogodne powi ązania komunikacyjne. Edukacja i wychowanie W gminie funkcjonuje Zespół Szkół ponadgimnazjalnych (o zasi ęgu ponadgminnym), w skład którego wchodzi obecnie technikum, szkoła zasadnicza, szkoła dla dorosłych oraz i 2-letnie Liceum Ogólnokształc ące dla dorosłych . Nauka w zakresie szkoły podstawowej odbywa si ę w 5 placówkach w nast ępuj ących miejscowo ściach: Somonino, Gor ęczyno (Zespół Szkół), Egiertowo, Borcz , Poł ęczyno. W gminie jest jedno Gimnazjum publiczne w Somoninie. Obiekt szkolny w Somoninie zaspokaja podstawowe potrzeby lokalowe szkolnictwa. Dwa przedszkola – Niepubliczne Przedszkole w Somoninie i Gminne przedszkole w Gor ęczynie dysponuj ą 132 miejscami 3 (sze ścioma oddziałami przedszkolnymi). Aktualna sytuacja i wyniki prognozy demograficznej wskazuj ą na potrzeb ę budowy przedszkola w Somoninie.

19 Ochrona zdrowia i opieka społeczna Potrzeby gminy w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej zabezpiecza Gminny Ośrodek Zdrowia w Somoninie. Znacz ący wzrost ludno ści, rozwój turystyki i post ępuj ący proces starzenia mieszka ńców przemawiaj ą za utworzeniem dodatkowych (całorocznego na Górnym Tarasie) i sezonowego (Ostrzyce) punktów opieki zdrowotnej. Brak o środka całodobowej opieki dla emerytów i rencistów oraz post ępuj ący bardzo szybki wzrost liczebno ści osób w wieku poprodukcyjnym (wzrost z 993 osób na koniec 2007 roku 3 do przewidywanego ok. 1300 w roku 2020) spowoduj ą potrzeb ę budowy lub adaptacji bazy lokalowej dla osób w podeszłym wieku. Handel i naprawy 3 W latach 2000 -2008 w gminie nast ąpił znaczny wzrost liczby podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON (odpowiednio z 43 do 114). Przewidywany na lata 2009-2020 wysoki wzrost liczby mieszka ńców oraz rozwój funkcji turystyczno-wypoczynkowej spowoduj ą prawdopodobnie wzrost ilo ściowy usług handlu nie powoduj ąc konieczno ści wydzielenia znacznych obszarów pod t ę funkcj ę (rozwój nast ąpi poprzez wprowadzenie funkcji usługowej na tereny istniej ącej i potencjalnej zabudowy mieszkaniowej). Usługi rzemie ślnicze 3 Do najlepiej rozwini ętych nale Ŝą usługi ogólnobudowlane. Usługi te świadczy 196 podmiotów gospodarczych zajmuj ących si ę wył ącznie działalno ści ą zwi ązan ą z budownictwem. Poza ogólnobudowlanymi dominuj ą równie Ŝ usługi transportowe – 39 podmiotów. W gminie funkcjonuj ą równie Ŝ zakłady ślusarskie, spawalnicze, kowalskie, geodezyjne, kserograficzne, tapicerskie, fryzjerskie, wodno-kanalizacyjne, elektryczne i inne . Funkcjonuj ące zakłady usługowo-rzemie ślnicze zaspokajaj ą aktualne potrzeby mieszka ńców gminy zarówno w zakresie prezentowanych przez nie rodzajów usług jak i ich przestrzennego rozmieszczenia oraz świadcz ą usługi mieszka ńcom aglomeracji trójmiejskiej. Rozwój usług rzemiosła będzie w dalszym ci ągu uzale Ŝniony od rozwoju funkcji, które b ędą dominowa ć w gminie i s ąsiaduj ącej aglomeracji trójmiejskiej i b ędzie ści śle wi ąza ć si ę z potrzebami rynku.

3.1.6. Gospodarka Produkcja przemysłowa Na terenie gminy nie wyst ępuj ą wi ększe zakłady przemysłowe. W wi ększo ści ł ącz ą one działalno ść produkcyjn ą z usługami (transport, handel). Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON na koniec roku 2007 3 wyniosła 74. Liczne, niewielkie zakłady produkcyjne wyst ępuj ą na całym obszarze gminy i prowadz ą działalno ść zwi ązan ą z miejscem zamieszkania. Znaczny rozwój przemysłu – zwłaszcza uci ąŜ liwego – ograniczony jest i b ędzie uwarunkowany brakiem mo Ŝliwo ści w zakresie przekształcania środowiska przyrodniczego i kulturowego – najwi ększego waloru gminy i potencjalnego źródła dochodów mieszka ńców. Uznany jest jako niepo Ŝą dany kierunek rozwoju gminy. Produkcja rolna Liczba pomiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON na koniec roku 2007 3 w rolnictwie, łowiectwie i le śnictwie wyniosła 36. Produkcja rolna rozwija si ę w dwóch kierunkach: produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej. Kierunki te s ą zgodne z uwarunkowaniami środowiskowymi. Struktura gospodarstw rolnych i lokalne tradycje produkcji rolnej nie ukształtowały Ŝadnego kierunku

20 produkcji rolnej na wysokim poziomie. Brak jest gospodarstw prowadz ących produkcj ę rolnicz ą metodami ekologicznymi mimo sprzyjaj ących temu rodzajowi produkcji warunków glebowych i środowiskowych (obecnie tylko 1 gospodarstwo prowadzi tak ą produkcj ę i posiada atest Ekoland (ECOFARM w Wyczechowie). W latach 2003-2008 nast ąpił wzrost liczby gospodarstw agroturystycznych. Agroturystyka systematycznie staje si ę dodatkowym źródłem utrzymania gospodarstw rolnych. Produkcja ro ślinna Wielko ść produkcji zbó Ŝ na obszarze gminy jest mniejsza, ni Ŝ średnia w województwie. W produkcji zbó Ŝ dominuj ącą rol ę odgrywa Ŝyto. Relatywnie niewielka do mo Ŝliwo ści potencjalnych rynków zbytu jest produkcja warzyw, ziół, kwiatów, szkółek drzew i krzewów. Brak jest rozwini ętego warzywnictwa, w szczególno ści szklarniowego lub pod foli ą. Warzywa gruntowe w wi ększo ści przeznaczone s ą na potrzeby własne poszczególnych gospodarstw oraz zbyt w systemie wolnej sprzeda Ŝy. Gospodarstwa utrzymuj ące si ę z produkcji rolniczej prowadz ą działalno ść m.in. w zakresie produkcji pasz i eksploatacji torfu. Produkcja zwierz ęca i ptactwa hodowlanego. W produkcji zwierz ęcej dominuj ącą rol ę odgrywa hodowla bydła. W ostatnim okresie zauwa Ŝa si ę stabilizacj ę tego kierunku produkcji. Do najwi ększych hodowców bydła zaliczy ć nale Ŝy gospodarstwo ekologiczne EKOFARMA – Wyczechowo. Kontynuowana jest produkcja ptactwa hodowlanego. Na obszarze gminy funkcjonuje kilka ferm drobiarskich (produkcj ą brojlerów oraz jaj wyl ęgowych). Rozwija si ę produkcja g ęsi (pozyskiwanie pierza i jaj wyl ęgowych).

3.2 Stan i funkcjonowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej Rolnicza przestrze ń produkcyjna gminy zajmuje 5 868 ha tj. ok. 56 % całkowitej powierzchni gminy, w tym: - łąki 610 ha - pastwiska 972 ha - grunty orne ogółem 4 147 ha, w tym: - grunty orne kl. I – IV 1 940 ha - grunty orne kl. V – VI 2207 ha Grunty klasy IIIb stanowi ą zaledwie 0,22 % powierzchni gruntów ornych. Na ograniczon ą produkcyjno ść gruntów wpływ ma mi ędzy innymi:
rze źba terenu
ok. 20 % ogólnej powierzchni gminy zajmuje dolina rzeki Raduni
ok. 60 % ogólnej powierzchni gminy stanowi wysoczyzna falista i falisto pagórkowata z licznymi zagł ębieniami o deniwelacjach si ęgaj ących 15 – 30 m
ok. 20% ogólnej powierzchni gminy stanowi tzw. strefa kraw ędziowa o deniwelacjach 60 – 80 m w wi ększo ści poro śni ęta lasami
specyficzny chłodny mikroklimat
okres wegetacyjny wynosi 180 – 200 dni i rozpoczyna si ę w II lub III dekadzie kwietnia
ostatnie przymrozki wyst ępuj ą w III dekadzie maja, a nawet w czerwcu
średnie sumy opadów rocznych wynosz ą 600 – 700 mm i zale Ŝą w du Ŝej mierze od ekspozycji stoków wzgl ędem ruchu wilgotnych mas powietrza
pokrywa śnie Ŝna zalega przez 30 do 111 dni i nieraz kilkakrotnie zanika w ci ągu zimy.
przeci ętny czas trwania okresu bez przymrozków wynosi 174 dni.

21
stosunkowo słabe gleby
gleby brunatne kwa śne i wyługowane (ok. 90 %)
najlepsze w klasyfikacji bonitacyjnej to gleby klasy IVa oraz IIIb.
w u Ŝytkach zielonych dominuj ą gleby pochodzenia pobagiennego wytworzone z utworów mułowo – torfowych lub torfów
przewa Ŝaj ą gleby kompleksu Ŝytniego i Ŝytniego słabego. Warto ść gleb jest niska. Wska źnik bonitacji gleb gminy wynosi zaledwie 0,31. Silne zakwaszenie oraz brak składników pokarmowych ogranicza dobór ro ślin uprawnych oraz ich plony. Odkwaszanie gleb wymaga znacznych nakładów finansowych ze strony rolników, co w obecnej sytuacji ekonomicznej rolnictwa jest bardzo trudne. Natomiast dalsze zaniechanie wapnowania gruntów ornych doprowadzi do ograniczenia i tak niewielkiego wyboru rodzaju upraw. Według bada ń przeprowadzonych przez Stacj ę Chemiczno – Rolnicz ą w Gda ńsku w latach 1993 – 1997 gleby na terenie gminy Somonino nale Ŝały do gleb wyj ątkowo czystych, nie zanieczyszczonych metalami ci ęŜ kimi. Dominuje gospodarka indywidualna 4 (5 154 ha powierzchnia u Ŝytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych, 5 994 ha ogółem w gminie ), w jej władaniu jest wła ściwie cało ść upraw rolnych. Struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych przedstawia si ę nast ępuj ąco : - od 0,01 do1 ha ok. 0,7% - pow. 1 do mniej ni Ŝ 5 ha ok. 15,3% - od 5 do mniej ni Ŝ 10 ha ok. 29% - od 10 do mniej ni Ŝ 20 ha ok. 34% - od 20 do mniej ni Ŝ 30 ha ok. 6% - od 30 do mniej ni Ŝ 50 ha ok. 4% - 50 ha i wi ęcej ha ok. 11% Obserwowany jest proces zaprzestawania u Ŝytkowania rolniczo lub oddawania w dzier Ŝaw ę gospodarstw o najmniejszej powierzchni, wtórnego podziału gospodarstw nale Ŝą cych do osób fizycznych o powierzchni 5 – 10 ha w celu uzyskania dodatkowego źródła dochodu, Widoczny jest równie Ŝ proces scalania gruntów i powstawanie gospodarstw rolnych produkcyjnych . Poziom wykształcenia 4 jest niezadowalaj ący. Dominuje wykształcenie zasadnicze zawodowe (ok. 30%), podstawowe uko ńczone (38%) oraz średnie zawodowe (9%). Wy Ŝsze wykształcenie posiada ok. 2% mieszka ńców.

3.3 Turystyka i wypoczynek jako potencjalna główna funkcja rozwoju W gminie Somonino istniej ą dobre warunki dla rozwoju turystyki i wypoczynku. Czynniki sprzyjaj ące rozwojowi tych funkcji to wyst ępowanie: - jezior Ostrzyckie, Poł ęczy ńskie, R ąty i Trzebno - rzeki Radunia - płynie przez obszar gminy, stanowi ąc dodatkowy walor urozmaiconego pod wzgl ędem ukształtowania terenu krajobrazu - znacznych terenów le śnych ok. 36% ogólnej powierzchni gminy - urozmaiconej rze źby terenu ze wzgórzami dochodz ącymi do 260 m n.p.m. Obszar w wi ększo ści falisty i falisto pagórkowaty z licznymi zagł ębieniami, charakteryzuj ący si ę licznymi drogami, ci ągami i punktami widokowymi (Jastrz ębia Góra, Trzebi ńska Góra), sprzyjaj ącymi turystyce pieszej i rowerowej oraz uprawianiu

4 Źródło: GUS strona internetowa, Powszechny Spis Rolny 2002

22 sportów zimowych z powodu długo utrzymuj ącej si ę pokrywie śnie Ŝnej i ró Ŝnic terenu si ęgaj ących 15 – 30 m - nie zdegradowanego środowiska przyrodniczego Rozwojowi turystyki w gminie Somonino sprzyja równie Ŝ dogodne poł ączenie (drogowe i kolejowe) z pobliskimi o środkami miejskimi. Miejscowo ści ą o dominuj ącej funkcji turystycznej jest wie ś Ostrzyce, która skupia wi ększo ść o środków wypoczynkowych. Wszystkie znajduj ące si ę tu o środki dysponuj ą kwaterami i całodziennym wy Ŝywieniem, a wi ększo ść z nich oferuje szeroki wachlarz usług w zakresie wypoczynku, głównie pobytowego. Poza Ostrzycami o środki wczasowe znajduj ą si ę równie Ŝ we wsi Somonino, Ramleje, Gor ęczyno oraz Kamela. W gminie działa 12 gospodarstw agroturystycznych, opartych na gospodarstwach wiejskich i 4 o środki jazdy konnej (Gor ęczyno, Egiertowo, Wyczechowo i w rejonie na północ od Starkowej Huty). Przez teren gminy przebiegaj ą nast ępuj ące szlaki turystyczne: - Kajakowy rzeki Raduni oraz piesze: - Szlak Kaszubski - Szlak Wzgórz Szymbarskich zim ą korzystne do uprawiania narciarstwa biegowego. Istniej ące naturalne walory przyrodniczo – krajobrazowe gminy nie s ą jeszcze w pełni wykorzystane, aby przyczyniały si ę do rozwoju gospodarczego i podnosiły jako ść Ŝycia mieszka ńców. Przejawia si ę to zarówno w istniej ącej bazie noclegowej (nie dotyczy to tylko miejscowo ści Ostrzyce, w której z uwagi na obj ęcie obszarem Kaszubskiego Parku Krajobrazowego i zespołem przyrodniczo-krajobrazowym Rynna D ąbrowsko- Ostrzycka nie wskazany jest tu dalszy ilo ściowy rozwój bazy noclegowej), o której świadcz ą nast ępuj ące dane:

Miejsca noclegowe w obiektach turystycznych 1 liczba obiektów/wła ścicieli liczba miejsc/miejsc noclegowych  ośrodki pobytowe 7 322  pola biwakowe 1 320  kwatery indywidualne 5 62  kwatery agroturystyczne 19 347 jak i turystyce wiejskiej o du Ŝym potencjale, w tym agroturystyce opartej o gospodarstwa wiejskie. Obecnie z bazy noclegowej w gminie skorzysta ć mo Ŝe obecnie ok. 1 tys. osób. Atrakcyjno ść turystyczna gminy powoduje dalszy rozwój bazy noclegowej w oparciu o gospodarstwa agroturystyczne. To wła śnie turystyka wiejska staje si ę znacz ącym sektorem turystyki. Światowe trendy wskazuj ą na wzrastaj ące zainteresowanie tego typu form ą turystyki, w której nie tylko wie ś, ale i tereny wokół le śne odgrywaj ą coraz wi ększa rol ę. Gmina posiada dogodne warunki rozwoju turystyki wiejskiej. Dominuj ąca własno ść prywatna gospodarstw wiejskich, istniej ące zasoby mieszkaniowe i potencjalne tereny mieszkaniowe, potencjalne mo Ŝliwo ści rozwoju usług rzemiosła, w znikomym stopniu wyst ępowanie przemysłu oraz mo Ŝliwo ści produkcji Ŝywno ści ekologicznej stwarzaj ą du Ŝe mo Ŝliwo ści rozwoju tej funkcji. Rozwój zrównowa Ŝony, zawarty w Strategii gminy w przypadku turystyki wiejskiej oznacza nie tylko zachowanie swoich „atutów handlowych”, takich jak naturalny krajobraz, bogactwo przyrodnicze, tradycyjne

23 budownictwo i tradycyjna społeczno ść ale dotyczy równie Ŝ zrównowa Ŝenia w działalno ści gospodarczej. A wi ęc prowadzenia takiej działalno ści, która b ędzie miała na celu zmniejszenie zu Ŝycia zasobów naturalnych. Dotyczy ć to b ędzie np.:  oszcz ędno ści w transporcie (poprzez wykorzystanie w miar ę mo Ŝliwo ści lokalnych produktów, proponowania wypraw pieszych, rowerowych czy te Ŝ pojazdem konnym w celu poznania dziedzictwa kulturowego i środowiska przyrodniczego, zamiast poruszania si ę samochodem)  racjonalnego zu Ŝycia energii i wody (poprzez stosowanie energo- i wodooszcz ędnych urz ądze ń) Rozwój turystyki wiejskiej dyktowa ć b ędzie konieczno ść poniesienia szeregu nakładów nie tylko zwi ązanych z dostosowaniem obiektów do okre ślonych standardów i wyposa Ŝeniu ich w urz ądzenia wpływaj ące na ochron ę środowiska naturalnego, ale przede wszystkim na inwestycje związane z modernizacj ą i rozbudow ą infrastruktury technicznej (np. uruchomienie gazyfikacji gminy, rozwój sieci tras rowerowych jako wspólna inicjatywa wielu gmin) oraz prowadzenie działalno ści marketingowej.

3.4 Stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego, w tym wyst ępowanie obszarów i obiektów chronionych na podstawie przepisów szczególnych Szczegółowe dane dotycz ące budowy geologicznej, rze źby terenu i warunków hydrograficznych, pomników przyrody zawarte s ą w dokumentacji Studium „Analizy i studia wst ępne dotycz ące diagnozy stanu istniej ącego” w zakresie: środowiska przyrodniczego i geologii.

3.4.1 PołoŜenie Według fizycznogeograficznej regionalizacji Polski gmina poło Ŝona jest w centralnej cz ęś ci mezoregionu Pojezierze Kaszubskie i obejmuje swym zasi ęgiem fragmenty czterech submezoregionów : 1. Centralne Wysoczyzny i Wzgórza Nadjeziorne, w tym mikroregiony:
Wysoczyzna Jastrz ębia
Wysoczyzna Koszowatkowska
Wzniesienie Kolo ńskiej Huty
Rynna Ostrzycko – Gor ęczy ńska
Rynna Wie Ŝycka
Rynna R ątowska 2. Wysoczyzna śukowsko – Przywidzka 3. Pojezierze Sianowsko – Dzier Ŝą skie 4. Pojezierze Grabowsko – Polaszkowskie

3.4.2 Budowa geologiczna i rze źba terenu Decyduj ącą rol ę rze źbotwórcz ą na obszarze gminy odegrało ostatnie zlodowacenie – bałtyckie. Brak powi ązania dzisiejszej rze źby terenu z budow ą geologiczn ą podło Ŝa jest wynikiem (typowego dla obszarów młodoglacjalnych) rozwoju geologicznego, gdzie niemal wył ączn ą sił ą rze źbotwórcz ą jest erozyjna i akumulacyjna działalno ść zlodowace ń plejstoce ńskich. W śród utworów akumulacji lodowcowej i działalno ści wód fluwioglacjalnych najcz ęś ciej wyst ępuj ą: gliny zwałowe z głazami narzutowymi, utwory piaszczysto – Ŝwirowe o ró Ŝnej grubo ści (od ilastych i pyłowych do pot ęŜ nych głazów), iły, mułki i in. Z epok ą holoce ńsk ą wi ąŜą si ę osady rzeczne w postaci

24 głównie piasków i Ŝwirów, osady rzeczno – jeziorne: m.in. iły, muły, margle i piaski oraz jeziorno – bagienne zbudowane z namułów organicznych, iłów jeziornych i torfów. Obszar gminy charakteryzuje si ę urozmaicon ą rze źbą terenu. Najwy Ŝszy punkt zlokalizowany w okolicach wsi Kaplica ma wysoko ść 296,2 m npm, najni Ŝej poło Ŝone tereny znajduj ą si ę w dolinie rzeki Raduni i osi ągaj ą wysoko ść nieco powy Ŝej 157 m npm. Dominuj ącą powierzchniowo form ą terenu jest wysoczyzna morenowa, ponad któr ą wznosz ą si ę pagóry moren czołowych. Formami ukształtowania terenu s ą:
morena denna płaska, falista lub pagórkowata, zbudowana z gliny zwałowej, która tworzy dominuj ącą powierzchniowo na obszarze gminy form ę terenu w postaci wysoczyzny morenowej
morena czołowa wyst ępuj ąca w postaci wałów, wzgórz i pagórów zbudowanych przewa Ŝnie z utworów piaszczysto – Ŝwirowych, typowe wzniesienia moren czołowych wyst ępuj ą w zachodniej cz ęś ci gminy – Jastrz ębia Góra, Trzebi ńska Góra, Koszowatka, Góra Kola ńska Huta oraz w okolicach wsi Rybaki i Kaplica, a tak Ŝe w innych rejonach gminy jako mniejsze ci ągi czy izolowane formy
rynny subglacjalne podłu Ŝne, gł ęboko wci ęte w powierzchni ę wysoczyzny obni Ŝenia powstałe w trakcie deglacjacji l ądolodu, wyst ępuj ące jako zło Ŝone układy rynien biegn ących od jeziora Ostrzyckiego w kierunku wschodnim
sandry b ędące wynikiem działalno ści wód roztopowych osadzaj ących materiał piaszczysto – Ŝwirowy, wyst ępuj ące m.in. w okolicach Zamkowej Góry
wytopiska powstałe głównie wskutek wytapiania si ę brył martwego lodu; wyst ępuj ą licznie zarówno na wysoczy źnie morenowej jak i na obszarach sandrowych, cz ęś ciowo s ą podmokłe, wypełnione przez oczka wodne lub zatorfione, niektóre z nich zostały wł ączone do sieci odpływu powierzchniowego

3.4.3 Surowce naturalne Udokumentowane zło Ŝe kruszywa naturalnego piaskowo – Ŝwirowego ,,Bernardyna” znajduje si ę na obszarze dwóch gmin: w północnej cz ęś ci gminy Somonino, we wsi Somonino oraz w gminie Kartuzy we wsi Kiełpino. Na zło Ŝe składaj ą si ę piaski ró Ŝnoziarniste, Ŝwiry z przewarstwieniami piasku drobnoziarnistego i z głazami pochodzenia fluwioglacjalnego. Zło Ŝe eksploatowane jest na podstawie wydanej w 2001 roku na okres 15 lat koncesji na wydobywanie kruszywa naturalnego. Powierzchnia wyznaczonego obszaru górniczego czyli przestrzeni, w granicach której przedsi ębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny obj ętej koncesj ą wynosi 18 672 m2. Powierzchnia terenu górniczego (tj. terenu obj ętego przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych) wynosi 25190 m2. Udokumentowane zło Ŝe surowców ilastych ceramiki budowlanej „Somonino” znajduje si ę na zachód od linii kolejowej we wsi Somonino. ZłoŜe było eksploatowane do 1994 r. przez Przedsi ębiorstwo Pa ństwowe „Ceramika Budowlana” w Gdyni na potrzeby cegielni w Somoninie. Eksploatacja została zaniechana. Ochrona zło Ŝa jest celowa jedynie w przypadku reaktywacji cegielni w Somoninie. Udokumentowane zło Ŝe torfu „Kaplica – Poł ęczyno” znajduje si ę w południowej cz ęś ci gminy na obszarze wsi Kaplica i Poł ęczyno. Na podstawie koncesji wydanej Przedsi ębiorstwu Rolno-Przetwórczemu „Radbur” sp. z o.o. w Somoninie w 1996 r. na okres 10 lat na

25 wydobywanie kopaliny pospolitej – torfu. Powierzchnia obszaru górniczego wynosi 109 200 m2. W wielu miejscach na terenie gminy wyst ępuj ą torfy. Ze 104 zinwentaryzowanych na terenie gminy Somonino potencjalnych złó Ŝ torfu o powierzchni od 0,5 ha do 144,0 ha i bardzo zró Ŝnicowanych zasobach , zostało udokumentowane tylko jedno. Wszystkie zło Ŝa torfów na obszarze Kaszubskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny obj ęto zakazem eksploatacji ze wzgl ędu na ich warto ść ekologiczn ą.

3.4.4 Warunki hydrograficzne Sie ć rzeczna Znaczna cz ęść gminy (poza jej południowa cz ęś ci ą nale Ŝą cą do systemu rzeki Wierzycy) poło Ŝona jest w zlewni rzeki Raduni. Rzeka Radunia, wypływaj ąca z mokradeł na obszarze gminy St ęŜ yca, przepływa w swym górnym biegu przez szereg du Ŝych jezior znajduj ących si ę w Rynnie Radu ńsko – Ostrzyckiej. Zbiorniki te, stanowi ąc główne źródło zasilania rzeki, decyduj ą o jej ustroju hydrologicznym. Przejawem oddziaływania retencji jeziornej s ą stosunkowo małe roczne amplitudy stanów wody, a w porównaniu do innych cieków – odmienny roczny rytm waha ń stanów wody i obj ęto ści przepływu z maksimum przesuni ętym z miesi ęcy wiosennych na okres letni. Przez gmin ę Somonino Radunia płynie na odcinku od wypływu z Jeziora Ostrzyckiego, przez Jezioro Trzebno i dalej w kierunku północno – wschodnim. Średni jej spadek wynosi pocz ątkowo 0,2‰, w przełomach osi ągaj ąc warto ść od 2,5 do 7,0‰. Dolina Raduni stanowi odr ębn ą jednostk ę morfologiczn ą. Składa si ę ona z odcinków pochodzenia rynnowego, basenowego (Basen Somoni ński, Basen Kiełpi ński) i przełomowego (Przełom Somoni ński i pod Babim Dołem). Dolina Raduni jest gł ęboko wci ęta (ponad 20 m, a w przełomie 30 m) i ma wyra źnie zachowane fragmenty teras. Na obszarze gminy do Raduni wpływa szereg cieków, z których najdłu Ŝszymi s ą: dopływ spod Hopowa., dopływ przepływaj ący przez jezioro R ąty oraz dopływ spod Nowego Dworu. Ogólnie nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe sie ć rzeczna systemu Raduni jest jeszcze młoda i słabo zorganizowana. Du Ŝo cieków ma charakter okresowy lub epizodyczny. Południow ą cz ęść gminy odwadnia górny odcinek Wietcisy (lewoboczny dopływ Wierzycy), która płynie tu na długo ści 2,5 km, przy średnim spadku dochodz ącym do 2‰. Charakterystycznym elementem hydrograficznym Pojezierza Kaszubskiego (w tym obszaru gminy) jest wyst ępowanie zagł ębie ń bezodpływowych powierzchniowo, które uwarunkowało wytworzenie si ę licznych obszarów bezodpływowych. Na terenie gminy najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą obszary bezodpływowe chłonne, które w wyniku dominacji odpływu podziemnego stanowi ą główne tereny alimentacji kaszubskiego systemu hydrograficznego i z tego względu powinny by ć obj ęte ochron ą. Na całym obszarze gminy licznie wyst ępuj ą małe śródle śne i śródpolne oczka wodne oraz bagna i torfowiska. Tereny te odgrywają du Ŝą rol ę w gospodarce wodnej, stanowi ąc obszary naturalnej retencji wód. Zbiorniki wodne Poza przygranicznym Jeziorem Ostrzyckim, le Ŝą cym poza obszarem gminy, znajduj ą si ę tu cztery wi ększe jeziora: Trzebno (31,9 ha) i R ąty (20,0 ha) nale Ŝą ce do systemu Raduni oraz Poł ęczy ńskie (38,4 ha) i Piotrowskie poło Ŝone w dorzeczu Wierzycy.

26 Jezioro Trzebno le Ŝy w Rynnie Ostrzycko – Gor ęczy ńskiej, ale nie posiada cech typowych dla jezior rynnowych. Prawdopodobnie jest ono pozostało ści ą wi ększego zbiornika rynnowego, który zanikaj ąc, zatracił cechy tego typu jeziora. Obecnie uwa Ŝa si ę je za jezioro przepływowe. Jezior R ąty nale Ŝy do jezior wytopiskowych. Poło Ŝone w niewielkim zagł ębieniu terenu posiada tylko okresowy dopływ i odpływ. Jezioro to podlega intensywnemu procesowi zarastania, zwłaszcza w miejscach, gdzie wyst ępuje płytko dno. Najwi ększym, jednocze śnie najgł ębszym ( średnia gł ęboko ść 6,6 m) zbiornikiem jest jezioro Poł ęczy ńskie. Posiada ono charakterystyczny dla jezior rynnowych wydłu Ŝony kształt i skomplikowan ą topografi ę dna. Le Ŝą ce na południu gminy jezioro Piotrowskie jest zbiornikiem bardzo płytkim nale Ŝą cym do jezior wytopiskowych. Podobnie jak jezioro Rąty i inne jeziorka poło Ŝone mi ędzy Starkow ą Hut ą a Rybakami podlega ono intensywnemu procesowi zarastania. W zagł ębieniach wytopiskowych i przy korytach cieków do ść licznie wyst ępuj ą mokradła. Najwi ększe obszary bagienne znajduj ą si ę w okolicach Starkowej Huty, Kaplicy i Piotrowa. Wody podziemne Wody podziemne reprezentowane s ą przez cztery pi ętra: górnokredowe, trzeciorz ędowe, plejstoce ńskie i holoce ńskie. Dwa pierwsze pi ętra nie s ą eksploatowane. Główny poziom u Ŝytkowy wód podziemnych znajduje si ę w pi ętrze plejstoce ńskim. Woda podziemna płytszych poziomów zalega równie Ŝ w przewarstwieniach osadów wodnolodowcowych (piaski i Ŝwiry) w górnych glinach zwałowych. Ich wydajno ść jest silnie zró Ŝnicowana. Pierwszy poziom u Ŝyteczny tych wód zalega w Borczu na gł ęboko ści 65m, w Somoninie na 68m i w Ostrzycach na 60m. Płytki poziom wód holoce ńskich znajduje si ę na gł ęboko ści 1-3m. Jest on oparty o nieprzepuszczalne podło Ŝe gliniaste lub torfowo – ilaste. Charakteryzuje się szybkim przyborem wody po ulewnych deszczach i wiosennych roztopach. Przy braku opadów, wody holoce ńskiego poziomu wysychaj ą. Cz ęść północno - wschodnia gminy poło Ŝona jest w obr ębie kredowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 111 ,,Subniecka Gda ńska”. Na całym obszarze zasilania wody zbiornika s ą praktycznie nie zagro Ŝone dopływem zanieczyszcze ń, izolacja warstwy wodono śnej przekracza 40 metrów. W wyniku przeprowadzonych prac uznano, i Ŝ podstawowym zadaniem ochronnym zbiornika jest prowadzenie wła ściwej eksploatacji i kontrola jako ści wód podziemnych w charakterystycznych punktach zbiornika. Natomiast nie zachodzi potrzeba wyznaczania stref ochronnych zbiornika i prowadzenia szczególnych działa ń dotycz ących zabudowy terenu.

3.4.5 Warunki klimatyczne Pod wzgl ędem klimatycznym gmina le Ŝy w cz ęś ci szczytowej klimatycznej krainy Pojezierza Pomorskiego. Jej cech ą charakterystyczn ą s ą stosunkowo niskie temperatury powietrza i du Ŝa ilo ść opadów atmosferycznych w porównaniu z innymi cz ęś ciami tej krainy klimatycznej. Średnia temperatura roku wynosi tu 6,3oC. Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec (16,0oC), a najchłodniejszym styczeń i luty (do –3,6oC). Du Ŝo dni jest przymrozkowych ( średnio w roku 199 dni). Średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 672 mm, a ich maksimum przypada na sierpie ń (94 mm). Wiatry na analizowanym obszarze wiej ą najcz ęś ciej z kierunków: południowo – zachodniego i południowego. Średnia roczna pr ędko ść wiatrów jest

27 wysoka i wynosi 4,3 m/s. Kraina ta charakteryzuje si ę tak Ŝe du Ŝą w skali roku liczb ą dni pochmurnych (162) i z mgł ą oraz dni z pokryw ą śnie Ŝną (92). Ponadto du Ŝe ró Ŝnice w ukształtowaniu terenu i pokrycie lasami powoduj ą wyst ępowanie w gminie Somonino lokalnych warunków klimatycznych.

3.4.6 Lasy Powierzchnia lasów i gruntów le śnych wynosi 4050 ha , co stanowi ok. 36 % ogólnej powierzchni gminy (11227ha). Wi ększo ść terenów le śnych znajduje si ę w Administracji Lasów Pa ństwowych (Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych w Gda ńsku) i nale Ŝy do Nadle śnictwa Kartuzy, Obr ęb Kartuzy (le śnictwo D ąbrowa) oraz Obr ęb Wie Ŝyca (le śnictwa: Drozdowo i Kola ńska Huta), a tak Ŝe do Nadle śnictwa Kolbudy, Obr ęb Skrzeszewo (le śnictwa: Borcz, Sarni Dwór i Babi Dół). Pozostał ą cz ęść zajmuj ą lasy stanowi ące własno ść prywatn ą. Wi ększe kompleksy lasów znajduj ą si ę w rejonie wsi: Somonino, Hopowo, Kamela, Borcz, R ąty i w północnej cz ęś ci Egiertowa. Najwi ększy udział w powierzchni le śnej nadle śnictw maj ą siedliska lasu mieszanego świe Ŝego, boru mieszanego świe Ŝego oraz lasu świe Ŝego. Na obszarze gminy licznie wyst ępuj ą śródle śne nieu Ŝytki. Śródle śne nieu Ŝytki w postaci bagien, trz ęsawisk, torfowisk i in., wraz z ich flor ą i faun ą w celu ochrony pełnej ró Ŝnorodno ści biologicznej powinny by ć zachowane w stanie nienaruszonym .

Lasy ochronne . Lasy glebochronne, których główn ą funkcj ą jest ochrona przed procesami erozyjnymi, stanowi ą drzewostany rosn ące na stromych zboczach, głównie w strefie kraw ędziowej wysoczyzny morenowej. Najwi ększe powierzchnie lasów glebochronnych znajduj ą si ę w kompleksie poło Ŝonym na wschód od jeziora Ostrzyckiego. Lasy wodochronne, stanowi ące ochron ę siedlisk wilgotnych i zachowania ich zdolno ści retencyjnych wyst ępuj ą w dolinie rzeki Raduni i jej dopływów. Liczne mniejsze powierzchnie lasów wodochronnych znajduj ą si ę we wschodniej i środkowej cz ęś ci gminy w lasach Nadle śnictwa Kolbudy. Uznano za ochronne tak Ŝe lasy znajduj ące si ę na stałych powierzchniach badawczych i do świadczalnych w Nadle śnictwie Kartuzy, w północnym kra ńcu gminy. Lasy ochronne stanowi ące drzewostany nasienne wyst ępuj ą w jednym pododdziale w Nadle śnictwie Kartuzy. Lasy maj ące szczególne znaczenie dla obronno ści i bezpiecze ństwa Pa ństwa znajduj ą si ę w Nadle śnictwie Kolbudy. Lasy stanowi ące ostoje zwierz ąt podlegaj ących ochronie gatunkowej wyst ępuj ą w kompleksie le śnym wchodz ącym w skład Nadle śnictwa Kolbudy, poło Ŝonym na południowy – wschód i południe od miejscowo ści Borcz.

3.4.7. Obszary i obiekty podlegaj ące ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody Obszary prawnie chronione zajmuj ą powierzchni ę 4 659 ha, co stanowi ok. 39% powierzchni gminy. Na terenie gminy znajduj ą si ę:
rezerwat przyrody ,,Jar Rzeki Raduni” (cz ęść południowa)
19 pomników przyrody

28
Kaszubski Park Krajobrazowy wraz z otulin ą
Kartuski Obszar Chronionego Krajobrazu
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni
Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy Rynna Brodnicko – Kartuska
Zespół Przyrodniczo – Krajobrazowy Rynna D ąbrowsko – Ostrzycka
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH220010 Hopowo
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH220011 Jar Rzeki Raduni (cz ęść południowa)
proponowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH220050 Uroczysko Pojezierza Kaszubskiego (cz ęść wschodnia).

Rezerwat przyrody ,,Jar Rzeki Raduni“ o powierzchni całkowitej 84,24 ha, w tym w cz ęś ci północno-wschodniej gminy Somonino – 18,10 ha, utworzony w celu ochrony przełomowego odcinka jaru rzeki Raduni o wybitnych walorach krajobrazowych i naukowo-przyrodniczych, z wyst ępuj ącymi w nim naturalnymi zbiorowiskami ro ślinnymi. Rezerwat obejmuje strome zbocza jaru oraz dno doliny Raduni. Zbocza porastaj ą zbiorowiska gr ądowe wykształcone w charakterystycznych postaciach, a terasy nadrzeczne – łęgi. Flora rezerwatu jest wyj ątkowo bogata. Obejmuje jedno z najbogatszych na Pomorzu stanowisk ro ślin o górskim charakterze rozmieszczenia, du Ŝą grup ę gatunków ustawowo chronionych oraz innych rzadkich ro ślin i zwierz ąt. Dla rezerwatu dotychczas nie został sporz ądzony plan ochrony, a plan urz ądzania gospodarstwa rezerwatowego utracił moc prawn ą. Rezerwat nie posiada otuliny.
Pomniki przyrody Na obszarze gminy ochron ą prawn ą obj ętych jest 19 pomników przyrody (w tym 3 drzewa, 4 grupy drzew i 2 głazy).
Kaszubski Park Krajobrazowy na obszarze gminy zajmuje powierzchni ę 1 366 ha, obejmuje jej zachodni ą cz ęść , najbardziej zró Ŝnicowan ą morfologicznie, gdzie obok pagórków i wzgórz morenowych wyst ępuj ą gł ęboko wci ęte w powierzchni ę morenow ą rynny subglacjalne (Rynna Ostrzycko – Gor ęczy ńska, Wie Ŝycka i R ątowska). Ponadlokalne i ponadregionalne warto ści przyrodnicze obszaru Pojezierza Kaszubskiego zostały potwierdzone zakwalifikowaniem tego terenu do krajowej sieci ekologicznej ECONET. Obszary Chronionego Krajobrazu na obszarze gminy zajmuj ą ł ączn ą powierzchni ę 2 293 ha
Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Raduni obejmuje dno i zbocza doliny rzeki Raduni na odcinku od centralnej cz ęś ci Pojezierza Kaszubskiego (okolice Gor ęczyna) w kierunku wschodnim. Oprócz walorów geomorfologicznych i hydrograficznych istotne znaczenie ma zró Ŝnicowanie florystyczne doliny i jej rola jako korytarza ekologicznego.
Kartuski Obszar Chronionego Krajobrazu poło Ŝony jest mi ędzy Kaszubskim Parkiem Krajobrazowym a Obszarem Chronionego Krajobrazu doliny Raduni. Wyst ępuje tu środowisko przyrodnicze typowe dla młodoglacjalnych terenów pojeziernych tj. rozci ęta rynnami, sfalowana, miejscami pagórkowata wysoczyzna morenowa, w znacznym stopniu zalesiona, z licznymi jeziorami. Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe
,,Rynna Brodnicko – Kartuska”
,,Rynna D ąbrowsko – Ostrzycka”

29 le Ŝą ce na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Główne cele ich ustanowienia to: zachowanie ci ągło ści przestrzennej struktur przyrodniczo – krajobrazowych o szczególnym znaczeniu dla funkcjonowania przyrody KPK i dla identyfikacji jego specyfiki krajobrazowej, w tym rewaloryzacji i ochrony krajobrazu rynien jeziornych, obejmuj ących ró Ŝnorodne struktury przyrodnicze oraz walory kulturowe, ochrony l ęgowisk ptaków wodno – błotnych oraz przywrócenie ładu przestrzennego zdewastowanego przez nowe osadnictwo krajobrazu. Na terenie gminy znajduj ą si ę stanowiska ptaków chronionych, wokół których zostały wyznaczone strefy ochrony. Ze wzgl ędu na bezpiecze ństwo chronionych obiektów nie podaje si ę szczegółowej lokalizacji stanowisk.

Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH220010 Hopowo Obszar stanowi śródle śny zbiornik o długo ści około 250 i szeroko ści około 50 m. Ma on charakter dystroficznego jeziora o gł ęboko ści około 1,5 m, którego brzegi zajmuje trzymetrowej szeroko ści pas pła torfowcowego. Ro ślinno ść wodn ą tworzy zespół rdestnicy pływaj ącej, który poza gatunkiem charakterystycznym, porastaj ącym obficie cały akwen, reprezentowany jest przez gr ąŜ ela Ŝółtego, a w strefie przybrze Ŝnej przede wszystkim przez rogatka sztywnego. Płytkie przybrze Ŝne partie we wschodniej i zachodniej cz ęś ci zbiornika zajmuje zespół pałki szerokolistnej otoczony od strony l ądu zaro ślami brzozowymi. Bezpo średnie otoczenie zbiornika stanowi las sosnowy. Na terenie obszaru wyst ępuje strzebla błotna gatunek wymieniony w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Ze wzgl ędu na naturalny charakter i znaczne rozmiary jest to jeden z najcenniejszych obiektów dla ochrony tego gatunku w Polsce.

Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH220011 Jar Rzeki Raduni Obszar obejmuje przełomowy odcinek rzeki Raduni. Rzeka płynie dnem kamienistego jaru, tworz ąc meandry. Dolina i strome zbocza (do 45 st. nachylenia) o wysoko ści do 40 m, poro śni ęte s ą lasem li ściastym (gr ądy, ł ęgi); miejscami na dnie wąwozu wyst ępuj ą podmokłe ł ąki. Ro śnie tu wiele ro ślin górskich i innych rzadkich gatunków. Ostoja ma specyficzny mikroklimat, o wysokiej wilgotno ści i ni Ŝszych temperaturach w porównaniu z przyległymi terenami. Przełom rzeki rozcina rozległy kompleks le śny, w którym dominuj ą siedliska gr ądowe. Na terenie wyst ępuje 7 siedlisk wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG takich jak: łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, łęgowe lasy d ębowo-wi ązowo- jesionowe, Ŝiołoro śla górskie i nadrzeczne, ni Ŝowe i górskie świe Ŝe ł ąki uŜytkowane ekstensywnie, górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk oraz starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion. Ponadto stwierdzono wyst ępowanie 3 gatunków z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz przeszło 537 gatunków ro ślin naczyniowych, w ty, liczne rzadkie, zagro Ŝone i chronione prawnie w Polsce. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLH220050 Uroczysko Pojezierza Kaszubskiego Obszar obejmuje najcenniejsze przyrodniczo miejsca Pojezierza Kaszubskiego. W granicach obszaru zarejestrowano wyst ępowanie 17 siedlisk wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, takich jak: oligotroficzne lub mezotroficzne zbiorniki wodne z ro ślinno ści ą nale Ŝą ca do Littorelletea lub Isoeto- Nanojuncetea, starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne, nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami

30 włosieniczków, górskie i ni Ŝowe murawy bli źniczkowe, zmiennowilgotne ł ąki trze ślicowe, ni Ŝowe i górskie ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie, torfowiska wysokie z ro ślinno ści ą torfotwórcz ą, torfowiska wysokie zdegradowane lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji, torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska, torfowiska alkaliczne, kwa śne buczyny, Ŝyzne buczyny, ciepłolubne buczyny storczykowe, gr ąd subatlantycki, bory i lasy bagienne, lasy ł ęgowe i na dorzeczne zaro śla wierzbowe.

3.5 Geologia - stan bazy surowcowej

3.5.1. Zło Ŝa w trakcie dokumentowania Według stanu na dzie ń 20 listopada 2008r. brak koncesji na poszukiwanie złó Ŝ kopalin.

3.5.2. Zło Ŝa udokumentowane nie posiadaj ące koncesji na wydobycie. W bilansie zasobów nadal znajduje si ę stare zło Ŝe nie podlegaj ące eksploatacji tj. Somonino. Kopalina główna w zło Ŝu to surowce ilaste ceramiki budowlanej. Jest to zło Ŝe którego eksploatacji zaniechano a zasobów nie wybilansowano. Na mapie oznaczone liter ą „A”. Kolejnym zło Ŝem jest Somonino 1 – zło Ŝe kruszywa naturalnego w kategorii C1 w ilo ści 269 tys. ton. Powierzchnia zło Ŝa wynosi 1,9ha. Kierunki zagospodarowania kopaliny to budownictwo ogólne. Na mapie oznaczono liter ą „B”. Z uwagi na niezgodność z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego zło Ŝe nie mo Ŝe otrzyma ć koncesji na eksploatacj ę. Ostatnie udokumentowane zło Ŝe to Rybaki - zło Ŝe kruszywa naturalnego w kategorii C1 w ilo ści 230 tys. ton. Powierzchnia zło Ŝa wynosi 1,3ha. Kierunki zagospodarowania kopaliny to budownictwo ogólne. Na mapie oznaczono liter ą „C”. Koncesja na eksploatacj ę jest w trakcie uzgodnie ń i lada dzie ń powinna zosta ć wydana (stan z dnia 20.11.2008).

3.5.3. Zło Ŝa udokumentowane podlegaj ące eksploatacji. Na terenie gminy Somonino znajduj ą si ę dwa zło Ŝa w trakcie eksploatacji:
Bernardyna – zło Ŝe kruszywa piaskowo-Ŝwirowego w kategorii C1 o udokumentowanych zasobach bilansowych 298 tys. ton. Powierzchnia zło Ŝa wynosi 2,5ha. Kierunki zagospodarowania kopaliny budownictwo ogólne i drogownictwo. Zło Ŝe w trakcie eksploatacji na podstawie koncesji z 2001r. Na mapie oznaczono liter ą „D”.
Kaplica Poł ęczyno – zło Ŝe torfu w kategorii C1 o zasobach bilansowych (220 tys. ton) i pozabilansowych (89 tys. ton) wielko ści 309 tys. ton. Powierzchnia zło Ŝa wynosi 15,2ha. Zło Ŝe w trakcie eksploatacji na podstawie koncesji z 1996r. Na mapie oznaczono liter ą „E”.

3.6 Stan i funkcjonowanie środowiska kulturowego, w tym wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów szczególnych Pod wzgl ędem warto ści kulturowych gmina Somonino - ze wzgl ędu na usytuowanie w zró Ŝnicowanym morfologicznie, atrakcyjnym krajobrazowo rejonie Kaszub

31 środkowych oraz zró Ŝnicowany i specyficzny rozwój osadnictwa i sieci osadniczej jak równie Ŝ przynaleŜno ść do znacz ącej i czytelnej kulturowo formacji etnicznej (Kaszuby) - posiada zarówno przesłanki jak i warunki dla kultywowania historycznych i krajobrazowych warto ści krajobrazu kulturowego. Jednocze śnie podlega i podlega ć będzie du Ŝej presji inwestycyjnej zwi ązanej z usytuowaniem znacznej cz ęś ci obszaru gminy w pasie wzdłu Ŝ wa Ŝnych szlaków komunikacyjnych o przebiegu płn.-płd (linia kolejowa i droga krajowa) a jednocze śnie atrakcyjnych turystycznie i krajobrazowo, co czyni zadanie ochrony środowiska kulturowego niezmiernie wa Ŝnym elementem strategii rozwoju gminy jako wiod ącego czynnika identyfikuj ącego i decyduj ącego o jej to Ŝsamo ści.

3.6.1. Analiza warto ści i zasobów środowiska kulturowego w poszczególnych miejscowo ściach BORCZ wzmiankowany 1241, dawne dobro rycerskie, nast ępnie maj ątek ziemski; do Borcza nale Ŝą przysiółki Mały Dwór, Patoka; zespół dworsko-parkowy z folwarkiem o wysokiej warto ści dla środowiska kulturowego(wpisany do rejestru zabytków), warto ściowy krajobrazowo zespół zabudowy wsi folwarcznej oraz zwi ązane z rozłogiem pól zagrody rozproszona Historia Borcz, d. Borzec, niem. Burcz – wie ś szlachecka z folwarkiem Patoka. We wsi od II poł. XIX w. istniała szkoła Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego t. IV 1883 r. Układ przestrzenny: wie ś folwarczna o układzie ulicowym powstała wzdłu Ŝ drogi o przebiegu wsch.- zach. z Hopowa do Skrzeszewa śukowskiego przy dawnym zespole dworsko- folwarcznym. Struktura przestrzenna na struktur ę zabytkow ą wsi składa si ę zabytkowy zespół dworsko-folwarczny z dworem, zabudowaniami folwarcznymi, gorzelni ą, parkiem i okalaj ącym go murem i parkanem oraz wielorodzinna zabudowa folwarczna wzdłu Ŝ ulicy na płd. Od folwarku z domami mieszkalnymi usytuowanymi kalenic ą równolegle do drogi i budynkami gospodarczymi w tym z piwnicami usytuowanymi po przeciwnej stronie drogi. Struktur ę przestrzenn ą wsi uzupełniał usytuowany niezale Ŝnie zespół szkoły oraz cmentarz poewangelicki. Do Borcza nale Ŝał przysiółek d. folwark ob. le śnictwo - Patoka Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków: Zespół dworsko-parkowy (nr rej. 1047/20.07.1988): dwór, mur., 1911 r. park podworski, XIX/XX w. spichlerz podworski, mur/kam. XIX/XX w. budynek inwentarski, pocz. XX w. Stan zachowania, zagro Ŝenia Zespół dworsko-parkowy z folwarkiem zachowany, obecnie w trakcie adaptacji. Stopie ń zachowania historycznej struktury materialnej wsi - średni. Zachował si ę układ i struktura dawnego zało Ŝenia dworsko-folwarcznego i parku podworskiego. Układ przestrzenny ulicowej wsi folwarcznej zachowany ale struktura w du Ŝej mierze przekształcona lub zdegradowana (liczne niekorzystne przebudowy).

32 Cmentarz – post ępuj ąca dewastacja. Obiekty i stanowiska archeologiczne zlokalizowane s ą trzy stanowiska o własnej formie krajobrazowej grodzisko wczesno średniowieczne, poło Ŝone nad „przełomem Raduni”, zwane „Gór ą Zamkow ą”. Z dawnego grodu pozostały widoczne, dobrze zachowane, wały obronne. cmentarzysko kurhanowe datowane na epok ę br ązu, poło Ŝone na granicy wsi Wyczechowa i Borcza. Cmentarzysko stanowi ą cztery kurhany, o piaszczysto – kamiennych nasypach. Stanowisko rozpoznane zostało wykopaliskowo w latach 70- tych i 80-tych XX wieku przez pracowników Muzeum Archeologicznego w Gda ńsku. cmentarzysko kurhanowe z kr ęgami kamiennymi. Obiekt ten jest zwi ązany z wędrówka, Gotów przez Pomorze, jaka nast ąpiła w pierwszych wiekach naszej ery. Obecnie na terenie cmentarzyska znajduj ą si ę zrekonstruowane, po badaniach wykopaliskowych, kurhany wraz z zachowanymi kr ęgami kamiennymi. Obiekt ten jest badany wykopaliskowo od lat 70-tych przez pani ą Magdalen ę M ączy ńsk ą z Uniwersytetu Łódzkiego. Na terenie wsi zlokalizowane zostały 22 stanowiska archeologiczne, datowane na ró Ŝne okresy pradziejowe. W śród tych obiektów s ą: rozległe osady pradziejowe poło Ŝone nad Raduni ą, w okolicy wybudowania Tr ątkownica, cmentarzyska płaskie grobów skrzynkowych.

EGIERTOWO po 1600 r., wie ś chłopska pohutnicza; wie ś silnie przekształcona i zdeformowana w zwi ązku z przebiegaj ącą przez ni ą drog ą krajow ą, zachowało si ę kilka elementów struktury zasługuj ących na ochron ę, warto ściowe krajobrazowo zagrody rozproszone (wybudowania) zwi ązane z rozłogiem pól Historia Egiertowo, niem. Eggertshütte w XIX w była to wie ś wło ścia ńska (chłopska) w powiecie kartuskim. Znajdowało si ę tu 14 gospodarstw gburskich i 6 zagrodniczych. Wie ś o powierzchni 1740 mórg zamieszkiwało 16 katolików i 168 ewangelików w 25 domostwach. Egiertowo nale Ŝało wówczas do parafii katolickiej w Gor ęczynie. Szkoła znajdowała si ę w Kameli. Od ok. 1910 r. szkoła tak Ŝe w Egiertowie. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, T. III Układ przestrzenny układ pierwotny zabudowy zwartej to układ wsi pohutniczej – wielodro Ŝny Struktura przestrzenna zagrody z budynkiem mieszkalnym tradycyjnym (o wysokim dachu dwuspadowym) lub o dachu półpłaskim na podwy Ŝszonej ściance kolankowej; budynek szkoły d. ewangelickiej (obecnie przebudowany) i katolickiej (istniej ący wraz z budynkiem gospodarczym) do wsi nale Ŝy tak Ŝe kilka samotniczych wybudowa ń - siedlisk zwi ązanych z areałem upraw Uwarunkowania: obiekty wpisane do rejestru zabytków brak Stan zachowania i zagro Ŝenia układ przestrzenny obecnie zdekomponowany i mało czytelny struktura układu – zachowanych kilka przykładów budownictwa mieszkalnego z k. XIX i I poł. XX w. cz ęsto przebudowanych lub dysharmonijne zmodernizowanych (nadbudowa, zmiana kształtu okien, wymiana stolarki okiennej na jednoprzestrzenn ą) cmentarz - post ępuj ąca dewastacja, zachowane kwatery aleja i starodrzew; Obiekty i stanowiska archeologiczne

33 Pierwsze informacje o odkryciach archeologicznych na terenie wsi pochodz ą z 1889 roku. Odkryto wtedy kurhan kamienny, datowany na okres wczesnego średniowiecza. W okresie mi ędzywojennym na terenie wsi odkrywano groby skrzynkowe, datowane na wczesna epok ę Ŝelaza. Ł ącznie na terenie Egiertowa wyró Ŝniono 22 stanowiska archeologiczne. Najwcze śniejsze osadnictwo datowane na epok ę kamienia zlokalizowane zostało na południe od wsi. W śród obiektów archeologicznych wyró Ŝniamy cmentarzysko płaskie z okresu wpływów rzymskich (I – II wiek n.e.) rozległe osady w północnej cz ęś ci wsi

GOR ĘCZYNO XII w., dawniej opole, kasztelania, nast. wie ś chłopska; wie ś o wybitnych warto ściach historycznych i wysokich walorach krajobrazowych jako zespół ruralistyczny, posiada wysokiej warto ści elementy struktury wsi (ko ściół wraz z otoczeniem, zabudowania w centrum wsi) Historia Gor ęczyno, dawne nazwy: Guruchino, Goranchino (1241), Gorrenczin, Gorentzin, Gorrenczyn, Gor ęcin, Gorecino, niem. Gorrenschin (od 1920 r.) W historiografii oraz w miejscowej tradycji Gor ęczyno funkcjonuje jako siedziba wczesno średniowiecznego opola podległego pocz ątkowo kasztelanii Gda ńskiej. W 1241 r. istniała ju Ŝ samodzielna kasztelania w Gor ęczynie stanowi ąca własno ść ksi ęcia lubiszewskiego Sambora II – jedna z najzamo Ŝniejszych i najstarszych na Kaszubach i Pomorzu. W 1241 r. Sambor II nadal kasztelani ę w Gor ęczynie wraz z 18 wsiami biskupowi kujawsko-pomorskiemu Michałowi z Włocławka w zamian za zrzeczenie si ę dziesi ęciny. W 1282 r. ksi ąŜę Mszczuj II uniewa Ŝnił nadanie Sambora II. W 1380 Winrich von Kniprode nadaje połow ę Gor ęczyna (i Somonino) braciom Nitschin i Barczelow, drug ą połow ę otrzymał Clocken. W 1392 r. w Gor ęczynie istniał młyn, na który w 1436 r. przywilej uzyskuj ą bracia Jeszke, Petrasch, Swantke, Mattiz i Rudiger. W 1462 r. szlachetny Maciej ust ępuje połowy wsi Gor ęczyno Kartuzom, w 1474 r. drug ą połow ę sprzedaje im Jan z Gor ęcina z matk ą El Ŝbiet ą. Król Kazimierz potwierdzaj ąc obie te zmiany własno ści zmienił jednocze śnie obowi ązuj ące w miejscowo ści prawo na magdeburskie i zwolnił wie ś z dodatkowych ci ęŜ arów. Około 1650 r, w Gor ęczynie było 9 gburów osiadłych oraz 14 komorników. Ok. 1885 r. Gor ęczyno było wsi ą parafialn ą nale Ŝą cą do pow. kartuskiego. Wraz z osad ą Koszowatka liczyło 29 gospodarstw gbburskich i 19 zagrodniczych na 2797 morgach ziemi. Zamieszkiwało j ą 600 katolików i 9 ewangelików w 72 domostwach. We wsi istniał Ko ściół parafialny i szkoła. Stacja pocztowa znajdowała si ę w Kartuzach.W dokumencie z 1291 r. pojawia si ę po raz pierwszy wzmianka o parafii gor ęczy ńskiej. Przypuszcza si ę, Ŝe - jak wi ększo ść XIII wiecznych parafii pomorskich - powstała ona jeszcze przed rz ądami krzy Ŝackimi. Wg legendy fundatork ą pierwszego ko ścioła w Gor ęczynie, jeszcze przed 1223 r., miała by ć ksi ęŜ na Damroka. Od 1310 r. wie ś pozostawała w r ękach Krzy Ŝaków. W 1462 r. przeszła w r ęce klasztoru Kartuzów i pozostawała w nich do kasaty klasztoru przez rz ąd pruski w 1823 r. W 1583 r. opisany jest tu drewniany ko ściół, którego konsekracja nast ąpiła rok pó źniej. W 1639 r. stary ko ściół rozebrano a w jego miejscu wzniesiono świ ątyni ę murowan ą. W 1905 r. ko ściół został gruntownie przebudowany a w 1910 r. wzniesiono przy nim obecne zabudowania plebani. ( źródło: Sł. G.K.P. t. IV 1883 r.). Układ przestrzenny

34 nieregularny, wielodro Ŝny dostosowany do topografii terenu, powstały w wyniku wielowiekowego rozwoju osady Struktura przestrzenna powstała w oparciu o kilka wi ększych i mniejszych zagród rolniczych wielobudynkowych; obecne centrum wsi wykształciło si ę wokół budynku ko ścioła otoczonego cmentarzem, przy ko ściele powstał zajazd, plebania, szkoła i in. Zabudowa o formach tradycyjnych dwóch typów: o dachach wysokich dwuspadowych i o dachach półpłaskich na wysokiej ściance kolankowej Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków Zespół ko ścioła parafialnego p.w. św. Trójcy i Wszystkich Świ ętych (nr rej. 352/20.02.1971):
ko ściół, 1639 r.
cmentarz przy ko ściele, XVII w. z historycznymi grobowcami
mur ko ścielny wraz z bram ą wjazdow ą ok. 1910
plebania XIX/XX w. Stan zachowania i zagro Ŝenia układ przestrzenny wsi czytelny, dobrze zachowany zabudowa mieszkalna i gospodarcza – zachowane liczne przykłady budynków tradycyjnych, post ępuj ąca dekompozycja obiektów w wyniku przebudowy i modernizacji nie uwzgl ędniaj ących specyfiki tradycji budowlanej regionu cmentarz parafialny - stan dobry, zachowane liczne groby starsze. Obiekty i stanowiska archeologiczne W materiałach archiwalnych dotycz ących wsi znajduje si ę informacje, Ŝe w miejscu zwanym „zamkowisko” znajduj ą si ę paleniska. Miejsce to w okresie wczesnego średniowiecza mogło by ć wykorzystane jako stra Ŝnica lub gród. Poło Ŝone jest na południowym brzegu Raduni. Ju Ŝ pod koniec XIX wieku na terenie wsi odkrywane s ą groby skrzynkowe, datowane na wczesn ą epok ę Ŝelaza. Ł ącznie na terenie wsi zlokalizowano 35 stanowisk archeologicznych. Du Ŝe skupiska osadnictwa wyst ępuj ą w pobli Ŝu rzeki Raduni i na pobliskich wyniesieniach otoczonych małymi ciekami. Stanowiska datowane s ą od epoki kamienia do okresu nowo Ŝytnego. W okolicy Gor ęczyna wyst ępuj ą ślady osadnictwa z przełomu er (I-II w n. e.).

HOPOWO po 1600 r., wie ś chłopska pohutnicza; wie ś o wybitnych warto ściach historycznych i wysokich walorach krajobrazowych jako zespół ruralistyczny; wysokiej warto ści elementy struktury wsi (ko ściół wraz z otoczeniem, zabudowania w centrum wsi, szkieletowy dom mieszkalny wraz z ku źni ą), warto ściowe krajobrazowo zagrody rozproszone zwi ązane z rozłogiem pól Historia Hopowo, niem: Hopfendorf, Hoppendorf W XIX w . wie ś gburska nale Ŝą cą do Wyczechowa w powiecie kartuskim, usytuowana przy bitym trakcie Gda ńsk- Ko ścierzyna. Zało Ŝona została na gruntach po wytrzebionym lesie d. starostwa Skarszewskiego około 1600 r. W 1880 r. we wsi o powierzchni upraw 767 mórg było 16 gospodarstw gburskich i 10 zagrodniczych. Zamieszkiwało j ą 207 mieszka ńców (wszyscy katolicy) w 26 domostwach. Parafia znajdowała si ę w Gor ęczynie, szkoła w Nowym Dworze za ś poczta w Kartuzach. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego T. III, 1882 r., s. 120

35 Układ przestrzenny wie ś posiadała układ wielodro Ŝny charakterystyczny dla wsi pohutniczych; zabudowa skoncentrowana była wokół placu z du Ŝym stawem w centrum wsi i wzdłu Ŝ dróg dojazdowych zwłaszcza z Egiertowa i z maj ątku Wyczechowo; Struktura przestrzenna na struktur ę zabytkow ą wsi składa si ę licznie reprezentowana zabudowa zagrodowa z domem mieszkalnym usytuowanym przy ulicy (kalenicą równolegle do drogi) i budynkami gospodarczymi (przewa Ŝnie 2-3 okalaj ącymi podwórze; Struktur ę wsi uzupełnia Ko ściół wraz ze star ą plebani ą usytuowany przy drodze do maj ątku Wyczechowo i jego przysiółku Nowy Dwór, dawny zajazd, ku źnia, zespół zabudowa ń d. szkoły. I cmentarz poewangelicki oraz nowy – parafialny. Uwarunkowania: obiekty wpisane do rejestru zabytków:
Dom nr 27, wł. Walkusz, szach., 1876 r. (nr rej. 1116/1.03.1995)
Ku źnia przy domu nr 27, wł. Walkusz, mur. 1927 r. (nr rej. 1116/ 1.03.1995) Stan zachowania, zagro Ŝenia Stopie ń zachowania historycznej struktury materialnej – wysoki. Układ przestrzenny wsi wielodro Ŝnej z placem w centrum dobrze zachowany. Zachowane liczne przykłady tradycyjnego i historycznego budownictwa wiejskiego w tym cenny budynek o konstrukcji szkieletowej (wpisany do rejestru zabytków). Wie ś zachowała klimat tradycyjnej wsi kaszubskiej z przełomu XIX i XX w. Zagro Ŝeniem jest przebiegaj ąca po obwodzie wsi droga krajowa odcinaj ąca zespół ko ścioła i towarzysz ącej mu zabudowy od pozostałej cz. wsi oraz próby przeznaczenia terenów przy drodze krajowej na cele pozarolnicze zwłaszcza przemysłowe, transportowe, składowe etc. Do zagro Ŝeń nale Ŝy tak Ŝe stopniowa dekapitalizacja istniej ącej zabytkowej substancji wsi, remonty i modernizacje budynków przeprowadzane bez uwzgl ędnienia specyfiki tradycyjnego budownictwa regionalnego, powstawanie nowych obiektów o formach odbiegaj ących od tradycji budowlanej Kaszub. Obiekty i stanowiska archeologiczne Pierwsze odkrycia na terenie wsi datowane zostały na okres pó źnego średniowiecza. Łącznie na terenie wsi zlokalizowano 15 stanowisk archeologicznych. W północnej cz ęś ci wsi poło Ŝona jest osada wielokulturowa. Na północny – zachód od centrum wsi zlokalizowane s ą ślady osadnictwa z przełomu er, czyli z okresu wpływów rzymskich.

KAMELA po 1600 r., wie ś chłopska pohutnicza; wie ś o wybitnych walorach ze wzgl ędu na znaczny stopie ń zachowania historycznego układu i tradycyjnej struktury zabudowy wsi Historia Kamela, niem. Kamehlen, Ceynowa nazywa Kamel ę Wielbł ądowem Dawna wie ś gburska w powiecie kartuskim. Powstała około 1600 r. wraz z innymi wsiami zało Ŝonymi na obszarach wytrzebionego lasu. Pierwotnie naleŜała do starostwa skarszewskiego i sprawowała szarwarki dla utrzymania śluz mły ńskich w Skarszewach, zamienione nast ępnie na opłat ę pieni ęŜ ną. Ok. 1880 r. wie ś liczyła 1231 mórg obszaru, znajdowało si ę tam 12 gospodarstw gburskich i 11 zagrodniczych. Mieszkało tu 54 katolików i 119 ewangelików w 26 domostwach. Kamela nale Ŝała do parafii Gor ęczyno, szkoła znajdowała si ę w miejscu, poczta w Przywidzu. Źródło: Słownik Geograf. Królestwa Polskiego, T. III – 1882, s. 726 Układ przestrzenny:

36 pierwotnie wie ś pohutnicza usytuowana w zakl ęś ni ęciu terenu rozwin ęła si ę w kier. płn. wzdłu Ŝ drogi z Poł ęczyna do Hopowa i Borcza, obecnie wie ś posiada układ ulicowy. Struktura przestrzenna: Wzdłu Ŝ ulicy wiejskiej zagrody wielobudynkowe w tym cz ęść o archaicznym usytuowaniu budynków mieszkalnych szczytem do drogi; w pozostałych budynek mieszkalny usytuowana szerokofrontowo (o kalenicy równoległej do drogi) o budynkach gospodarczych szczytem do drogi. Zabudowania przewa Ŝnie o tradycyjnej formie - z wysokimi dachami dwuspadowymi. Od płn. zespół zabudowy zwartej zamyka du Ŝe gospodarstwo (d. folwark ?) Uwarunkowania: obiekty wpisane do rejestru zabytków:brak Stan zachowania i zagro Ŝenia Stopie ń zachowania historycznej struktury materialnej – bardzo wysoki. Zabudowania d. folwarku i zachowane budynki o tradycyjnej formie przewa Ŝnie w złym stanie technicznym. Zagro Ŝeniem oprócz post ępuj ącej degradacji substancji zabudowy tradycyjnej jest pojawiaj ące si ę w starych siedliskach budownictwo współczesne oderwane od tradycji budownictwa regionalnego. Cmentarz - zdewastowany, układ czytelny, starodrzew w tym aleja lipowa i dwa szpalery lip. Obiekty i stanowiska archeologiczne W trakcie bada ń archeologicznych przeprowadzonych w ramach Archeologicznego Zdj ęcia Polski, zlokalizowano na terenie wsi 14 stanowisk archeologicznych. Nale Ŝy do nich zlokalizowana w 1986 roku huta szkła datowana na XVII wiek. W północnej cz ęś ci wsi znajduj ą si ę dwa skupiska osad, datowane od epoki kamienia (III tys. p. n. e.) do okresu pó źnego średniowiecza.

KAPLICA po 1600 r., wie ś chłopska pohutnicza; wie ś o obni Ŝonym poprzez zanik tradycyjnych obiektów walorze, warto ściowe zagrody rozproszone wkomponowane w rozłóg pól Historia Kaplica, dawne nazwy: Kapel, niem. Kapellenhütte, Dawna wie ś gburska w powiecie kartuskim nad małym jeziorem, pierwotnie nale Ŝą ca do starostwa skarszewskiego. Przywilej dla wsi wystawiony został przez starost ę skarszewskeigo Jana Działy ńskiego w 1703 r. Wie ś pełniła szarwark przy utrzymaniu śluz mły ńskich w Skarszewach do 1843 r. Ok. 1880 r. wie ś liczyła obszaru 1280 mórg. Znajdowało si ę tu 10 zagród gburskich i 6 zagrodniczych. Zamieszkiwało j ą 9 katolików i 134 ewangelików w 23 domach. Kaplica nale Ŝała do parafii w Grabowie, szkoła znajdowała si ę w Poł ęczynie a poczta w Szymbarku. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego..., T. III, 1882 r., s. 823 Układ przestrzenny: zabudowa skupiona wsi o nieregularna, przy historycznej drodze z Poł ęczyna do Gor ęczyna oraz zabudowa rozproszona zagrodowa zwi ązana z rozłogiem pól Struktura przestrzenna: na struktur ę wsi składaj ą si ę zagrody o ro Ŝnej wielko ści i programie swobodnie rozmieszczone w terenie; zabudowa o formach tradycyjnych i dysharmonijnych (kostki) Uwarunkowania: obiekty wpisane do rejestru zabytków brak Stan zachowania i zagroŜenia

37 Zachowały si ę nieliczne przykłady z obiektów budownictwa tradycyjnego zanotowanych w 1982 r. Zagro Ŝeniem dla budownictwa tradycyjnego jest post ępuj ąca degradacja techniczna obiektów i brak ci ągło ści w kontynuowaniu tradycji. Obiekty i stanowiska archeologiczne Na terenie wsi zlokalizowanych jest 15 stanowisk archeologicznych. W 1977 roku zlokalizowano w północnej cz ęś ci wsi osad ę wczesno średniowieczn ą. Z XVIII wieku pochodz ą ślady huty szkła, odkrytej w 1983 roku. Najwcze śniej datowane ślady człowieka w Kaplicy zwi ązane s ą z tzw. kultur ą pomorsk ą, datowan ą na wczesn ą epok ę Ŝelaza.

OSTRZYCE 1241 r., dawne dobro rycerskie, nast ępnie wie ś chłopska; wie ś o du Ŝym stopniu przekształcenia historycznego układu i struktury, ze wzgl ędu na wysok ą warto ść waloru historycznego, zachowane elementy struktury oraz warto ści krajobrazowe wskazana do działa ń rewaloryzacyjnych Historia Ostrzyce, dawne nazwy: Ostriche (1241), Ostrice, niem. Ostritz Wie ś gburska, czasowo dobro rycerskie nast ępnie klasztorne, wzmiankowana po raz pierwszy w dokumencie z 1241 r. w którym ksi ąŜę Sambor II nadał j ą wraz z cał ą kasztelani ą gor ęczy ńsk ą biskupowi włocławskiemu Michałowi. W czasach krzy Ŝackich, od 1311 r., wie ś weszła w skład wójtostwa tczewskiego jako dobra rycerskie na prawie polskim. W 1422 r. Ostrzyce wraz z ziemi ą gor ęczy ńsk ą nabył klasztor oo Kartuzów. Zakon Krzy Ŝacki uwolnił je wówczas od wszelkich ci ęŜ arów z wyj ątkiem 1 słu Ŝby w lekkiej zbroi. Krzy Ŝacy zabronili równie Ŝ postawienia w Ostrzycach młyna, który mógłby stanowić konkurencj ę dla młyna Zakonu w Gda ńsku. Kartuzi wybudowali jednak młyn i w 1429 r. oddali go w dzier Ŝaw ę z zaleceniem zatrzymywania go zgodnie z wol ą Zakonu. Z młynem zwi ązana była karczma. W 1570 Kartuzi młyn sprzedali. Tutejsze sołectwo posiadało przywileje z 1425 i 1547 r. Uwłaszczenie nast ąpiło w 1820 r. W III ćw. XIX w. wie ś liczyła 1726 mórg obszaru, zawierała młyn, wolne sołectwo, 13 zagród gburskich i 19 zagrodniczych. Do wsi nale Ŝała te Ŝ le śniczówka Ostrzyce, która w 1863 r. liczyła 3 mieszka ńców, katolików Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, T. VII, 1886 r. s. 740 Układ przestrzenny wie ś o układzie placowo-ulicowym z nieregularnie rozmieszczonymi siedliskami, dostosowana do topograficznego układu terenu Struktura przestrzenna na historyczn ą struktur ę wsi składaj ą si ę pozostało ści zagród (wielo i dwubudynkowych) o tradycyjnej formie w tym jeden budynek o konstrukcji szkieletowej kryty strzech ą, budynki o charakterze „małomiasteczkowym” z dachami półpłaskimi na wysokiej ściance kolankowej w centralnej cz ęś ci wsi (cz ęść z nich wchodziła w skład zagród) w tym d. zajazd; budynek szkoły wzniesiony wg typowego projektu Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków: Dom mieszk. nr 24, wł. W. Puzdrowska, (nr rej. 1118/8.031997) Stan zachowania i zagro Ŝenia Walory krajobrazowe wsi oraz jej historyczny układ i struktura silnie przekształcone. Obiekty o cecha zabytkowych nielicznie zachowane, cz ęsto silnie przekształcone w wyniku dowolnie przeprowadzonych przebudów, remontów i modernizacji;

38 Zagro Ŝeniem dla środowiska kulturowego jest post ępuj ąca dekapitalizacja starej zabudowy, brak ci ągło ści tradycji budowlanej i zwi ązany z tym brak harmonii mi ędzy stara i now ą zabudow ą; zagro Ŝeniem jest tak Ŝe silna presja inwestorska zwi ązana z rozwojem wsi jako o środka turystycznego. Obiekty i stanowiska archeologiczne Pierwsze znaleziska na terenie wsi datowane s ą na epok ę kamienia (III tys. p. n. e.). Znaleziono wtedy siekierk ę kamienn ą. Z odkryciem tym mo Ŝe by ć zwi ązana osada tzw. kultury pucharów lejkowych, datowana na epok ę kamienia. Poło Ŝona jest pomi ędzy jeziorami: Ostrzyckim i Trzebno. Na terenie wsi zlokalizowano 30 stanowisk archeologicznych. Dwa du Ŝe skupiska osadnictwa wyst ępuj ą w pobli Ŝu jezior. Datowane s ą one przede wszystkim na okres wczesnej epoki Ŝelaza, okres pó źnego średniowiecza i okres nowo Ŝytny. Na okres ten datowana te Ŝ jest huta szkła odkryta, na południe od wsi.

PIOTROWO po 1600 r., wie ś chłopska pohutnicza; wie ś o wybitnych walorach ze wzgl ędu na znaczny stopie ń zachowania historycznego układu i tradycyjnej struktury zabudowy wsi Historia: Piotrowo, dawne nazwy: Fuspeterowo, niem: Fusspeterhütte W XIX w była to wie ś gburska w pow. kartuskim. Ok. 1880 r. znajdowało się tam 9 gospodarstw gburskich i dwa zagrodnicze na obszarze uprawnym 1171 mórg. Zamieszkiwało wie ś 95 mieszka ńców (w tym 94 ewangelików i 1 katolik) w 13 domach mieszkalnych. Piotrowo nale Ŝało wówczas do parafii Stare Grabowo, szkoła znajdowała si ę w Kłobuczynie a poczta w Szymbarku. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego.T. II, 1881 r.,s. 424 Układ przestrzenny wie ś o układzie pohutniczym, nieregularnym, o przebiegu dróg dostosowanym do układu terenu Struktura przestrzenna zagrody o ro Ŝnej wielko ści, wielo lub dwubudynkowe rozmieszczone swobodnie; usytuowanie budynków w zagrodzie dowolne – obok szerokofrontowego wyst ępuje wąskofrontowe i cofni ęte usytuowanie budynku mieszkalnego Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków brak Stan zachowania i zagro Ŝenia: Krajobraz kulturowy wsi zachowany jednak silnie zdekapitalizowane obiekty gro Ŝą utrat ą tego waloru w krótkim czasie; zagro Ŝenie stanowi tak Ŝe post ępuj ąca modernizacja wsi i pojawiaj ąca si ę nowa zabudowa odbiegaj ąca od wzorca tradycyjnego budownictwa regionu Obiekty i stanowiska archeologiczne Na terenie wsi odkryto kurhan kamienny z grobami szkieletowymi. Kurhan datowany jest na okres wczesno średniowieczny. W południowo – zachodniej cz ęś ci wsi odkryto, ju Ŝ w ko ńcu XIX wieku, grodzisko wczesno średniowieczne. Zbudowane zostało na planie owalu o wymiarach ok. 50m x 60m. W terenie widoczne s ą zachowane wały. Około 200 metrów od grodziska zlokalizowana została osada, datowana te Ŝ na okres wczesnego średniowiecza.

39 POŁ ĘCZYNO 1255 r., wie ś chłopska o nieregularnym układzie; folwark Jeknica – po 1600 wie ś o znacznym walorze krajobrazowym (atrakcyjna krajobrazowa sylwetka wsi z dominant ą ko ścioła) i z wysokiej warto ści obiektem zabytkowego ko ścioła Historia Poł ęczyno, dawne nazwy: Poł ęcin, albo Poł ęcino, Polusino (1255, 1711), niem. Pollentschin W 1255 r. wie ś Poł ęczyno nadana zostaje przez ks. Sambora II cystersom w Łeknie. W 1298 r. biskup kujawski Wisław zrzekł si ę praw do dziesi ęcin z wsi Poł ęczyno. Jeszcze zanim cystersi zrzekli si ę swoich praw do wsi Zakon Krzy Ŝacki nadał te dobra w 1420 r. jako puste braciom Mikołajowi i Piotrowi na prawie magdeburskim. Obejmowały one wówczas 64 morgi obszaru, z których dwie przeznaczone były dla maj ącego tu stan ąć ko ścioła, co jednak jak si ę zadaje nie nast ąpiło. W 1457 r. Poł ęczyno nabył zakon Kartuzów. Wg wizytacji Szaniawskiego z 1711 r. płaciło Poł ęczyno proboszczowi prebendy 3 floreny i 18 groszy a organi ści e 1 floren i 16 groszy. W III ćw. XIX w. Poł ęczyno było wsi ą wło ścia ńsk ą w powiecie kartuskim, stacja pocztowa znajdowała si ę w Przywidzu, parafia katolicka w Gor ęczynie a ewangelicka w Szymbarku. w 1869 r. liczyło 335 mieszka ńców (47 katolików, 283 ewangelików, 5 Ŝydów) zamieszkuj ących 41 domostwa. We wsi znajdowała si ę szkoła ewangelicka. Do Poł ęczyna nale Ŝy JEKNICA, d. nazwy: Jegmuc, niem: Jäcknitz Wie ś zało Ŝona około 1600 r. w miejscu po wytrzebionych lasach dawne dobra w powiecie kartuskim, wydane w wieczyst ą dzier Ŝaw ę przez klasztor Kartuzów – wcze śniejszych wła ścicieli. W 1670 r. osadnik Janusz Rink płacił z Jeknicy 10 zł. Dzier Ŝawy. ok. 1880 r. wie ś liczyła 666 mórg ziemi uprawnej. Zamieszkiwało j ą 47 mieszka ńców (wszyscy ewangelicy) w 5 domostwach. Wie ś nale Ŝała do parafii katolickiej Gor ęczyno, szkoła znajdowała si ę w Poł ęczynie a poczta w Przywidzu. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego..., T. VIII, 1986, s. 712 Układ przestrzenny wie ś o nieregularnym układzie Struktura przestrzenna na struktur ę wsi składaj ą si ę zabudowania zagrodowe usytuowane swobodnie przy zbiegaj ących si ę drogach wewn ętrznych wsi; zagrody o zró Ŝnicowanym programie (dwu- czterobudynkowe) tradycyjne; na wzniesieniu ko ściół ze starodrzewem a za nim budynek szkoły, struktury wsi dopełniały dwa cmentarze poewangelicki w centrum i katolicki poza wsi ą. Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków:brak Stan zachowania i zagro Ŝenia Zachowany układ przestrzenny wsi, wa Ŝne elementy struktury (ko ściół , szkoła) i zabudowa w tym cz ęść posiadaj ąca warto ść zabytkow ą; Zagro Ŝeniem jest post ępuj ąca dekapitalizacja zabudowy. Obiekty i stanowiska archeologiczne W 1996 roku na terenie wsi przeprowadzono badania powierzchniowe w ramach Archeologicznego Zdj ęcia Polski. Odkryto 14 stanowisk archeologicznych. Zlokalizowano min. osady okresu z pó źnego średniowiecza, poło Ŝone w północnej cz ęś ci wsi. Zarejestrowano te Ŝ ślady osadnictwa z epoki kamienia i okresu wpływów rzymskich. W tym rejonie odkryto te Ŝ hut ę szkła, datowan ą na XVIII wiek.

40 RAMLEJE XIX w., pierwotnie le śnictwo, nast ępnie wie ś chłopska; wie ś o wybitnej warto ści krajobrazowej ze wzgl ędu na wtopienie struktury rozproszonych zagród w malowniczy krajobraz przyrodniczy; warto ściowe przykłady układu zagród i pojedynczych obiektów budownictwa tradycyjnego Historia: Ramleje, dawne nazwy: Ramle, niem. Ramley Wie ś poło Ŝona na wzgórzach zwanych dawniej Ramlejskimi Górami. Pierwotnie znajdowało si ę tu tylko le śnictwo nale Ŝą ce do rewiru st ągwałdzkiego; dopiero w 1868 r. obszar ten został uwłaszczony. W 1869 było tu 30 domostw z 231 mieszka ńcami, w 1885 r. było 35 domostw o 49 dymach. Wie ś zamieszkiwało 289 mieszka ńców w tym 1 ewangelik, znajdowała si ę tu szkoła katolicka (1 nauczyciel i 84 dzieci). Ramleje nale Ŝały do parafii katolickiej w Gor ęczynie. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, T. IX, 1888 r., s. 522 Układ przestrzenny: wie ś bez układu, rozproszona – zagrody zwi ązane z rozłogiem pól Struktura przestrzenna: na struktur ę wsi składaj ą si ę zagrody wielobudynkowe o ro Ŝnej wielko ści i układzie; Uwarunkowania: obiekty wpisane do rejestru zabytków:brak Stan zachowania i zagro Ŝenia: Stan zachowania zabudowy tradycyjnej stosunkowo wysoki; zachowało si ę kilka budynków o drewnianej konstrukcji szkieletowej; zagro Ŝeniem jest post ępuj ąca dekapitalizacja budynków starych i post ępuj ący proces wymiany starej zabudowy na now ą, cz ęsto dysharmonijne obiekty mieszkalne. Obiekty i stanowiska archeologiczne W trakcie bada ń archeologicznych zlokalizowano na terenie wsi 17 stanowisk archeologicznych, w tym:
osady i punkty osadnicze w północnej cz ęś ci wsi, datowane na epok ę br ązu,
cmentarzysko grobów skrzynkowych, datowane na wczesną epok ę Ŝelaza. Osadnictwo pradziejowe i wczesno średniowieczne lokowane było w pobli Ŝu małych jezior i cieków wodnych.

RĄTY 1241 r., dawna wie ś chłopska i folwark; układ wsi przekształcony, mało czytelny, warto ściowe krajobrazowo zagrody rozproszone (wybudowania) zwi ązane z rozłogiem pól, zachowane tradycyjne układy zagród i pojedyncze obiekty tradycyjnego budownictwa mieszkalnego Historia Rąty, dawne nazwy: Ronty, Ronci (1241), Tranthe (1291), niem. Ronti Najstarsza wzmianka pochodzi z 1241 r. kiedy to ksi ąŜę Sambor II nadał R ąty wraz z 18-toma innymi wsiami biskupowi kujawskiemu Michałowi. Od 1311 r. wie ś nale Ŝała z okolicznymi ziemiami do wójtostwa tczewskiego. Pó źniej był tu folwark nale Ŝą cy do Czapielska. Wg wizytacji Szaniawskiego z 1710 r. R ąty winny dawa ć mesznego 8 korcy Ŝyta i tyle Ŝ owsa, ale płaciły tylko połow ę. Obecna osada w powiecie kartuskim powstała z parcelacji folwarku w 1800 r. Stacja pocztowa znajdowała si ę w Hopach, parafia katolicka w Gor ęczynie, parafia ewangelicka w Szymbarku. Wie ś obejmowała 285 ha gruntów w tym 176 ornych i 32 ł ąk. Znajdowało si ę tu 9 gospodarstw gburskich oraz 2 gospodarstwa zagrodnicze. Szkoła ewangelicka w 1858 r. miała nauczyciela i 65 dzieci. W 1869 r. wie ś liczyła 222 mieszka ńców (44 katolików i 158

41 ewangelików) w 21 domostwach. W 1885 r. domów było 23 za ś mieszka ńców 143 (43 katolików, 97 ewangelików i 3 innych wyzna ń). Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego T. IX, 1888 r., s. 578 Układ przestrzenny układ pierwotny zniekształcony i nieczytelny, wartość stanowi natomiast pó źniejsza zabudowa zagrodowa rozproszona zwi ązana z rozłogiem pól Struktura przestrzenna na struktur ę wsi składaj ą si ę zagrody o ró Ŝnej wielko ści, kształcie i formie architektonicznej; obok tradycyjnej formy budynku mieszkalnego z dachem wysokim dwuspadowym (w tym jeden szkieletowy z poł. XIX w.), wyst ępuje budynek z dachem półpłaskim na wysokiej ściance kolankowej; na skraju wsi cmentarz poewangelicki. Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków brak Stan zachowania i zagro Ŝenia Oprócz w/w zachowały si ę liczne budynki o tradycyjnej formie lecz nowsze z II i III ćwierci XX w.; zagro Ŝeniem jest post ępuj ąca dekapitalizacja zabudowy tradycyjnej, wprowadzanie form nowej architektury odbiegaj ących od tradycji budownictwa regionu, pojawienie si ę presji inwestorskiej i post ępuj ąca zabudowa przestrzeni pomi ędzy R ątami a Gor ęczynem; cmentarz zdewastowany zaro śni ęty. Obiekty i stanowiska archeologiczne Wie ś nale Ŝy do szczególnie dobrze rozpoznanych obszarów wyst ępowania stanowisk archeologicznych. Przyczyniły si ę do tego badania ratownicze i prace wykopaliskowe prowadzone przez pracowników Muzeum Archeologicznego w Gda ńsku. Pierwsze informacje o znaleziskach archeologicznych pochodz ą z ko ńca XIX wieku. Odkryto wtedy kurhan z grobami szkieletowymi, datowany na okres wczesnego średniowiecza. W latach 1984 – 1996 przeprowadzono badania wykopaliskowe cmentarzyska grobów skrzynkowych. Odkryto kilkadziesi ąt obiektów archeologicznych, w tym:
groby ciałopalne,
paleniska,
jamy Z cmentarzyska pozyskano bogat ą kolekcj ę glinianych popielnic i naczy ń. Z powierzchni 42 stanowisk odkrytych we wsi pochodz ą liczne materiały: fragmenty naczy ń, gliniane prz ęś liki. Stanowiska koncentrowały si ę w okolicy Jeziora R ąty i dopływami rzeki Wierzycy.

RYBAKI po 1600 r., wie ś chłopska pohutnicza; warto ściowy układ ruralistyczny atrakcyjny krajobrazowo z pozostało ściami historycznej zabudowy Historia Rybaki, dawne nazwy: niem. Fischershütte miejscowo ść wymieniona jako Rybaki w 1780 r. Układ przestrzenny wie ś pohutnicza o swobodnym układzie zagród skupionych wzdłu Ŝ drogi wewn ętrznej Struktura przestrzenna zagrody o ro Ŝnej wielko ści i sposobie zagospodarowania w tym jedno gospodarstwo du Ŝe, dominuj ące skal ą (zachowanego w stanie szcz ątkowym); Struktur ę wsi uzupełnia budynek szkoły oraz cmentarz ze starodrzewem Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków brak

42 Stan zachowania i zagro Ŝenia du Ŝe gospodarstwo z kamiennymi budynkami gospodarczymi znajduje si ę w stanie ruiny; zachowało si ę kilka mniejszych zagród i pojedynczych budynków z I poł. XX w. o tradycyjnej formie, Cmentarz - układ mało czytelny, post ępuj ąca dewastacja; Zagro Ŝeniem jest post ępuj ąca dekapitalizacja substancji tradycyjnej zabudowy, wprowadzenie form architektonicznych obcych tradycji regionu przy okazji przebudowy, remontów i nowych inwestycji. Obiekty i stanowiska archeologiczne Pierwszym odkryciem archeologicznym na terenie wsi był skarb monet pochodz ący z połowy XI wieku. Na terenie wsi lokowane s ą dwa grodziska. Poło Ŝone w zachodniej cz ęś ci wsi, w pobli Ŝu strumienia. Jedno z nich poło Ŝone jest w miejscu zwanym „Biał ą Gór ą”, usytuowane na cyplu w pobli Ŝu strumienia. Na powierzchni zachowany jest poprzeczny wał ziemny. W cz ęś ci północno – zachodniej zachowane s ą mury, pochodz ące by ć mo Ŝe z dawnego dworu, jak mówi miejscowa legenda. Na terenie wsi zlokalizowano 23 stanowiska, znajduj ą si ę w nich obiekty datowane na wczesn ą epok ę Ŝelaza, okres wczesnego i pó źnego średniowiecza. Okres nowo Ŝytny reprezentowany jest przez hut ę szkła, datowan ą na XVIII wiek. Wyja śnienia wymaga lokalizacja drugiego grodziska, odnotowanego w literaturze. Poło Ŝone miało by ć ok. 150 metrów od poprzedniego grodziska, na wyniesieniu zwanym „Schlossberg”.

SŁAWKI 1241, dawne dobra rycerskie, nast ępnie wie ś chłopska z licznymi wybudowaniami; wie ś o wysokich walorach krajobrazowych ze wzgl ędu na malownicze usytuowanie i wkomponowanie zagród rozproszonych w krajobraz rozłogu pól Historia Sławki, dawne nazwy: Sławkowy, Slavcovo (1241), Slafchowo (1291), niem. Schlawkau Dawne dobra rycerskie nad Raduni ą w powiecie kartuskim wraz z licznymi wybudowaniami. Za czasów ksi ąŜą t pomorskich Sławki nale Ŝały do kasztelanii gor ęczy ńskiej i wraz z 18 innymi wsiami przekazane zostały przez Sambora II biskupowi kujawskiemu Michałowi. W 1311 r. tj. za czasów krzy Ŝackich Sławki weszły w skład wójtostwa tczewskiego i otrzymały prawo polskie z obowi ązkiem słu Ŝby wojennej. Za czasów Królestwa Polskiego nale Ŝały do powiatu gda ńsko- tczewskiego. Wg taryfy z 1648 r. podatki płacili tu Tomasz Je Ŝewski od 1,1/4 morgi i Sikorski od 3 włók. Wg wizytacji Szaniawskiego meszne było opłacane z trzech cz ęś ci nale Ŝą cych do Janikowskiego, D ąbrowskiego oraz do oo Kartuzów. Sławki Małe wymieniane s ą te Ŝ w taryfie podatkowej z 1717 r. Wg wizytacji Rybi ńskiego z 1780 r. Sławki i Kozarnia (Owczarnia?) liczyły 79 mieszka ńców (wył ącznie katolików). W III ćw. XIX w. Sławki wraz z wybudowaniami nale Ŝały do powiatu kartuskiego. Stacja kolejowa znajdowała si ę w Szymbarku, pocztowa w Hopowie, parafia katolicka w Gor ęczynie. Przy dominium (Sławki Dolne?) znajdowało się 6 gburstw i 18 zagród na obszarze 436 ha ( w tym 50 ha ł ąk, 288 ha roli ornej). W 1885 r. było tu ponadto 5 nowych osadników; w 34 domostwach o 46 dymach Ŝyło tu 253 mieszka ńców (142 katolików i 111 ewangelików). Do Sławek nale Ŝały wówczas ponadto wybudowania: Grenzhoff (11 dm. 70 mieszka ńców), Kalbszagel (4 dm, 23 mk.), Owczarnia (Schaeferei) (10 dm, 52 mieszk.), Seehof (2 dm, 15 mk). W Sławkach znajdowała si ę ponadto cegielnia, mleczarnia., prowadzona była hodowla bydła rasy holenderskiej. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, T. 10, 1889 r., s. 786

43 Układ przestrzenny wie ś bez układu z dominacj ą zabudowy zagrodowej rozproszonej i przysiółków Struktura przestrzenna zagrody o tradycyjnym układzie dwu i wielobudynkowe; w Sławkach dolnych zabudowa dworca kolejowego z zabudow ą mieszkaniow ą i towarzysz ącymi jej budynkami gospodarczymi Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków: brak Stan zachowania i zagro Ŝenia Stan zachowania tradycyjnych układów zagród wysoki, w czasie lustracji terenu nie odnaleziono najstarszych tradycyjnych drewnianych i szkieletowych obiektów, zachowało si ę natomiast wiele budynków murowanych z I poł. XX w. o bryle tradycyjnego domu kaszubskiego (wysoki dach dwuspadowy) i przykrytych dachem dwuspadowym półpłaskim na wysokiej ściance kolankowej.; Zagro Ŝeniem dla budownictwa tradycyjnego jest post ępuj ące dekapitalizacja zabudowy, wprowadzanie nowych form architektonicznych nie związanych z tradycj ą regionu. Obiekty i stanowiska archeologiczne W 1975 roku na terenie wsi odkryto grób skrzynkowy, datowany na wczesn ą epok ę Ŝelaza. Stanowisko poło Ŝone jest nad rzek ą Raduni ą. W tym rejonie wyst ępuje wi ększo ść z 26 zlokalizowanych dotychczas stanowisk archeologicznych. Najwcze śniejsze ślady osadnicze zwi ązane z kultur ą pucharów lejkowatych datowanych na epok ę kamienia (III tys. p.n.e.).

SOMONINO 1241, dawne dobra rycerskie, nast ępnie folwark, obecnie wie ś gminna; wie ś o zniekształconym w wyniku gwałtownego rozwoju w XX w. układzie przestrzennym, i negatywnych walorach krajobrazowych – wskazana do rekompozycji Historia Somonino, dawne nazwy: Somonin, Semanino (1241), Semagnino, Somonino (1710), niem. Semlin Pierwsza wzmianka o Somoninie pochodzi z 1241 r., kiedy to wraz z 18 innymi miejscowo ściami kasztelanii gor ęczy ńskiej ksi ąŜę Sambor II oddał je biskupowi kujawskiemu Michałowi. W 1311 r. z nastaniem Krzy Ŝaków Somonino wchodzi w skład komturii tczewskiej. W 1380 r. Wlk. mistrz Winrich von Kniprode nadał Somonino braciom Nitschin i Barczelow z obowi ązkiem słu Ŝby rycerskiej i zwalnia ich z wszelkich innych ci ęŜ arów. Przyznaje im natomiast prawo s ądzenia. W 1462 r. Maciej, wła ściciel Somonina i Gor ęczyna połow ę obu wsi oddaje Kartuzom. W 1662 r. Kartuzi posiadali w Somoninie du Ŝy folwark, tartak, młyn i owczarni ę w Borczu. Folwark utrzymywał stado składaj ące si ę z 27 koni i 46 sztuk bydła. Folwark postawiony był od nowa w 1621 r. po po Ŝarze w 1619. Zatrudnionych było tam wówczas 5 ogrodników, 2 ratai i 1 owczarz. Po kasacie zakonu rz ąd pruski pu ścił Somonino w dzier Ŝaw ę jako folwark, na którym z czasem w wyniku parcelacji powstały wybudowania. W 1780 r. Somonino liczyło 82 mieszka ńców (76 katolików i 6 ewangelików). W 1885 r. Somonino było wsi ą w powiecie kartuskim. Stacja pocztowa znajdowała si ę w Hopowie, parafia katolicka w Go ęczynie. Wie ś liczyła obszaru 531 ha w tym 400 roli ornej. W 53 domostwach o 79 dymach mieszkało wówczas 423 mieszka ńców (178 katolików, 145 ewangelików) z czego na wybudowanie Małe Somonino (Klein Semlin) przypada 24 domostw i 167 mieszka ńców, na Somoni ński Młyn 1 domostwo i 70 mieszka ńców, na Górne Somonino (Ober Semlin) 19 domostw i 96 mieszka ńców, na wybudowanie

44 Wilhelmshof 2 domostwa i 11 mieszka ńców. Wszystkie te wybudowania zwane były lokalnie Somoni ńskim Pustkami. Wi ększa cz ęść Somonina stanowiła wówczas jedn ą wi ększ ą posiadło ść (278 ha). Oprócz tego było 33 gospodarstw gburskich i 9 zagrodniczych. Szkoła ewangelicka w 1887 r. liczyła 94 dzieci. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, T. XI, 1890 r., s. 71 Układ przestrzenny pierwotnie był tu maj ątek ziemski, osada i zespół przemysłowy młyna i tartaku, obecnie czytelny jedynie układ nowszy, powstały wokół zespołu w ęzła kolejowego Struktura przestrzenna struktura dawnej wsi w zaniku; zachowane obiekty zwi ązane z kolej ą (dworzec kolejowy, budynki mieszkalne i administracyjne oraz celne przy kolei) Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków brak Stan zachowania i zagro Ŝenia Zachowały si ę nieliczne obiekty tradycyjnego budownictwa z XIX w. i liczniejsze przykłady zabudowy z I poł. XX w., układ przestrzenny silnie przekształcony w ci ągu XX w.zagro Ŝeniem dla tradycyjnego krajobrazu kulturowego jest widoczna silna presja inwestycyjna, lokowanie wielko-kubaturowych obiektów na skraju skarpy i na jej stoku, wprowadzanie zabudowy o formach obcych tradycji budowlanej regionu (zwłaszcza dachy wielospadowe i mansardowe) oraz budownictwo przemysłowe; cmentarz zagro Ŝony post ępuj ącą dewastacj ą. Obiekty i stanowiska archeologiczne Na terenie wsi odkryto 12 stanowisk archeologicznych. Do szczególnie wa Ŝnych nale Ŝą dwa cmentarzyska płaskie, datowane na wczesn ą epok ę Ŝelaza. Ju Ŝ w 1938 roku na terenie wsi odkryto pierwsze groby skrzynkowe.

STARKOWA HUTA po 1600 r., wie ś chłopska pohutnicza; układ wsi nieregularny uzupełniony licznymi wybudowaniami, warto ściowy krajobrazowo ze wzgl ędu na malownicze rozproszenie zabudowa ń zagrodowych, wykazuj ący liczne negatywne deformacje Historia Starkowa Huta, dawne nazwy: Starkowo, Sztarkowa Huta (1780), niem. Starkhütte albo Starkenhütte Wie ś gburska powstała na terenie wytrzebionych lasów po 1600 r. Wg wizytacji Szaniawskiego z 1710 r. wie ś płaciła wówczas proboszczowi i organi ście z Gor ęczyna. W 1772 r. zamieszkiwało j ą 8 ewangelików, był tu karczmarz, owczarz i komornik na 6 i ½ włókach. W 1780 r. w Starkowej Hucie było ju Ŝ 39 mieszka ńców. Na płn. od wsi znajdowała si ę w XVIII w. huta szkła. W XIX i I poł. XX w. była tu cegielnia i szkoła. Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, T. XI, 1890 r., s. 244 Układ przestrzenny Wie ś pierwotnie bez układu, rozproszona (najstarsze siedliska w miejscu dawnych smolarni i hut), obecnie wi ększe skupisko zabudowy o układzie dostosowanym do terenu powstałe przy d. karczmie (?) przy drodze z Poł ęczyna i Kaplicy do Gor ęczyna Struktura przestrzenna na struktur ę wsi składaj ą si ę wielobudynkowe (przewa Ŝnie trzy-budynkowe) zagrody d. rozproszonych siedlisk; przy jednym z d. siedlisk (lub karczmie przy drodze z Poł ęczyna) wykształciło si ę skupisko zabudowy formuj ące zabudow ę zwart ą; szkoła powstała w s ąsiedztwie innego siedliska w pewnej odległo ści od ob. wsi. Uwarunkowania

45 obiekty wpisane do rejestru zabytków brak Stan zachowania i zagro Ŝenia Stopie ń zachowania historycznej struktury materialnej – niski. Najwy Ŝsz ą warto ść stanowi czytelna zasada kształtowania krajobrazu kulturowego poprzez tworzenie rozproszonych siedlisk z tradycyjnymi układami zagród i towarzysz ącą zieleni ą wysok ą i średni ą. Zachowały si ę jedynie relikty zabudowy tradycyjnej i historycznej. Post ępuj ąca dewastacja cmentarza i degradacja obiektów tradycyjnego budownictwa. Obiekty i stanowiska archeologiczne Pierwsze odkrycia grobów skrzynkowych dokonane były w okresie mi ędzywojennym. W 1983 roku przeprowadzono ratownicze prace wykopaliskowe grobu skrzynkowego. W latach pó źniejszych przeprowadzono badania wykopaliskowe cmentarzyska grobów skrzynkowych. Na obszarze wsi znajduj ą si ę te Ŝ rozległe osady datowane na okres pó źnego średniowiecza.

WYCZECHOWO 1241 r., dobra rycerskie, nast ępnie maj ątek ziemski i wie ś folwarczna z przysiółkami i folwarkami (Tr ątkownica, Nowy Dwór, Osady, Pstra Suka); zespól dworsko-parkowy wraz z folwarkiem o wybitnych walorach, wpisany do rejestru zabytków, uzupełnia go zachowany zespół mieszkalnej zabudowy folwarcznej; warto ściowe krajobrazowo zagrody rozproszone malowniczo w rozłogu pól Historia Wyczechowo, dawne nazwy: Wyciechowo, Wojciechowo, Vissechechovie (1241, 1291), niem. Fitschkau Dawne dobra rycerskie po raz pierwszy wzmiankowane w dokumencie z 1241 r. Od 1311 r. Wyczechowo nale Ŝało do wójtostwa Tczewskiego a jego zarz ąd opierał si ę na prawie polskim. Pierwszy wła ściciel o nazwisku Wyczechowski wymieniony jest dopiero w 1648 r. Płacił on podatek od 2 osiadłych włók, 4 ogrodników i folwarku. W 1717 r. czynsz opłacali Jan Wyczechowski, czterej Wysieccy, Piotr Zakrzewski i Adam Robakowski. W 1780 r. Wyczechowo wraz z Daliwod ą czyli Tr ątkownic ą zamieszkiwało 93 katolików i 54 protestantów. Wła ścicielem maj ątku był kapitan wojsk angielskich Robert wymieniany tak Ŝe w 1789 r. W skład maj ątku wchodziły: folwark, karczma i wie ś - razem 16 dymów. W 1856 r. jako wła ściciel maj ątku wymieniony jest Wilhelm Neubauer. W 1885 r. wie ś liczyła 839 ha obszaru w tym 536 roli ornej, 31 ł ąk i 76 lasów. Znajdowały si ę tu 22 domostwa o 30 dymach zamieszkałe przez 196 mieszka ńców(138 katolików i 58 ewangelików). Tr ątkownic ę w tym czasie zamieszkiwało 19 osób w 3 domostwach. W latach 1891-1903 władali maj ątkiem Heinrich Bohm i jego administrator Hugo Hering. Po 1945 r. dwór wraz z całym maj ątkiem przeszedł na własno ść Skarbu Pa ństwa a z czasem w u Ŝytkowanie PGR Wyczechowo. Do Wyczechowa nale Ŝały wybudowania: Tr ątkownica (niem: Flissenkrug), Nowy Dwór (w 1885 r. 2 domy, 11 mieszka ńców) i Osady (niem. Reinholdshof) (w 1885 r. 4 domy, 47 mieszka ńców) Źródło: Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV, 1895, s. 74 Układ przestrzenny Maj ątek ziemski Wyczechowo składał si ę z kilku mniejszych folwarków i wybudowa ń, a po parcelacji dodatkowo powstała zabudowa rozproszona. Główne składowe to:
Wyczechowo zespół dworsko-folwarczny z parkiem wraz z zespołem mieszkalnej zabudowy folwarcznej w formie krótkiej ulicówki;

46
Wyczechowo – przysiółek – powstały w oparciu o mały folwark (Pstra Suka) – posiada równie Ŝ kształt krótkiej ulicówki;
Nowy Dwór - przysiółek o układzie nieregularnym
Tr ątkownica - d. wie ś, nast ępnie przysiółek Struktura przestrzenna na struktur ę przestrzenn ą składaj ą si ę: zabudowania maj ątku - dwór (składaj ący si ę z cz ęś ci starszej o formie tradycyjnego dworku ii dobudowanego w pocz. XIX w. pi ętrowego skrzydła), du Ŝe budynki gospodarcze i administracyjno-mieszkalne folwarku, zabudowa folwarczna mieszkalna o tradycyjnej formie, zabudowa zagrodowa (w przysiółkach i na wybudowaniach) tradycyjna, wielobudynkowa. Uwarunkowania obiekty wpisane do rejestru zabytków:
Budynek dworu i zabudowa folwarczna, mur., 1885-1887, 1907 (nr rej. 1048)
Park podworski, krajobrazowy, k. XIX w. (nr rej. 1048) Stan zachowania i zagro Ŝenia Budynek dworu w złym stanie technicznym; Tradycyjne budownictwo mieszkalne i gospodarcze o konstrukcji drewnianej szkieletowej zachowane w szcz ątkowej postaci.

Przedmiotem ochrony archeologicznej s ą stanowiska i obiekty archeologiczne wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego i strefy ochrony konserwatorskiej/ archeologicznej. Stanowiska archeologiczne obj ęte ochron ą to:
stanowiska o ustalonej lokalizacji,
stanowiska o du Ŝych walorach poznawczych dla regionu i gminy,
potwierdzone warto ści zabytkowe obiektów poprzez badania wykopaliskowe i powierzchniowe.

Wykaz obiektów archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego: a) 14 - cmentarzysko kurhanowe – okres wpływów rzymskich (Dec. Nr 048/Archeol. z dnia 28.05.1969 r.) b) 28 - grodzisko – wczesne średniowiecze ( Dec. nr 158/Archeol. z dnia 21.11.1971 r.) c) 29 -osada otwarta– wczesne i pó źne średniowiecze (Dec.nr 159/Archeol. z dnia 21.11.1971 r.) d) 13 - grodzisko – wczesne średniowiecze (Dec. Nr 261/Archeol. z dnia 22.12.1975 r.) e) 7 - cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza (Dec. nr 417/Archeol. z dnia 15.12.1986 r.) f) 11 – cmentarzysko kurhanowe – epoka br ązu (Dec. nr 424/Archeol. z dnia 26. 10.1987 r.)

W oparciu o przeprowadzon ą inwentaryzacj ę zasobów na terenie gminy wydzielono 120 stref ochrony archeologicznej. (Szczegółowe dane dotycz ące stanowisk i obiektów archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków województwa pomorskiego i stref ochrony archeologicznej zawiera „Archeologiczne studium konserwatorskie gminy Somonino – aktualizacja”)

Zagro Ŝeniem dla tradycyjnego środowiska kulturowego jest post ępuj ąca degradacja stanu technicznego obiektów starych o tradycyjnej formie, wypieranie tradycyjnych

47 form budowlanych przez typowe projekty architektoniczne nie nawi ązuj ące do tradycji budownictwa kaszubskiego oraz pojawiaj ące si ę tendencje do parcelacji pod zabudow ę mieszkaln ą rozłogu pól w oderwaniu od istniej ącego układu osadniczego.

3.7 Infrastruktura transportu

3.7.1. Poło Ŝenie gminy na tle układu komunikacyjnego województwa Gmina poło Ŝona jest w środkowej cz ęś ci województwa pomorskiego i jest dobrze skomunikowana poprzez sie ć dróg krajowych i wojewódzkich oraz tras ę kolejow ą. Na kierunku wschód – zachód przebiega droga krajowa nr 20, przecinaj ąc gmin ę na dwie prawie równe cz ęś ci. Natomiast na kierunku północ – południe równie Ŝ przez środek gminy przebiega droga wojewódzka nr 224. Obie te drogi maj ą skrzy Ŝowanie w miejscowo ści Egiertowo. Droga krajowa nr 20 to jedna z tras o podstawowym znaczeniu dla województwa ł ącz ąca Miastko przez Bytów, Ko ścierzyn ę, śukowo z Aglomeracj ą Gda ńsk ą. Droga wojewódzka nr 224 ma mniejsze znaczenie, jest jednak istotnym powi ązaniem w skali wewn ątrz województwa, zwłaszcza w sezonie letnim jako obsługuj ąca ruch turystyczny. Gmina Somonino obsługiwana jest równie Ŝ przez lini ę kolejow ą nr 201 Ko ścierzyna – Gdynia, do niedawna znaczenia pa ństwowego, obecnie o charakterze lokalnym.

3.7.2. Klasyfikacja sieci drogowej Klasyfikacja administracyjna W gminie znajduje si ę jedna droga krajowa: 20 – Miastko – Bytów – Gdynia oraz jedna droga wojewódzka: 224 – Sopieszyno – Łebno – Przodkowo – Kartuzy – Nowa Karczma Sie ć dróg powiatowych tworz ą nast ępuj ące drogi: 10252 – Ostrzyce – Gor ęczyno – Somonino 10254 – Kiełpino – Wyczechowo – Pstra Suka 10315 – Egiertowo – Przywidz Pozostałe drogi to drogi gminne. Spo śród wymienionych dróg krajowa, wojewódzka i powiatowe maj ą nawierzchni ę asfaltow ą, cho ć nie zawsze w dobrym stanie. Drogi gminne s ą gruntowe lub utwardzone tłuczniem. Ogólnie stan dróg w gminie nale Ŝy uzna ć za niezadowalaj ący. Klasyfikacja funkcjonalna W stanie istniej ącym droga krajowa nr 20 pełni funkcj ę drogi głównej, droga wojewódzka nr 224 oraz drogi powiatowe to drogi zbiorcze, pozostałe drogi pełni ą funkcj ę dróg lokalnych.

3.7.3. Nat ęŜ enie ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich Analizy obci ąŜ eń podstawowego układu drogowego dokonano na podstawie pomiarów ruchu przeprowadzonych przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Publicznych w latach 1990, 1995 i 2000 oraz przez Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku w 2000 r. Średnioroczne dobowe nat ęŜ enie ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich Nr drogi Odcinek Nat ęŜ enie dobowe pojazdów / dob ę

48 1990 r. 1995 r. 2000 r. 20 Ko ścierzyna – Egiertowo 2900 4875 5524 20 Egiertowo - śukowo 4100 7617 6244 224 Kartuzy – Egiertowo 1100 1740 5173 224 Egiertowo – Nowa Karczma 1200 1315 1203 Analizuj ąc przedstawione w powy Ŝszej tabeli wyniki mo Ŝna zauwa Ŝyć, Ŝe najwy Ŝsze warto ści nat ęŜ eń dobowych wyst ępuj ą na drodze krajowej nr 20 na odcinku Egiertowo – śukowo, chocia Ŝ w latach 1995 – 2000 nast ąpił tam spadek wielko ści nat ęŜ eń o ok. 18%. Systematycznie natomiast wzrasta obci ąŜ enie odcinka Ko ścierzyna – Egiertowo, osi ągaj ąc w roku 2000 5524 pojazdów na dob ę. Odcinek drogi wojewódzkiej 224 pomi ędzy Egiertowem a Now ą Karczm ą jest słabo obci ąŜ ony i w ci ągu ostatnich 10 lat wielko ść ruchu nie ulega zmianie. Trudne do wytłumaczenia jest natomiast zjawisko wyst ępuj ące na drodze 224 na odcinku pomi ędzy Kartuzami a Egiertowem, gdzie po stosunkowo niewielkim wzro ście nat ęŜ enia w latach 1990 – 1995 (o ok. 600 pojazdów) nastąpił wzrost obci ąŜ enia o prawie 300 %.

3.7.4. Transport kolejowy Gmina obsługiwana jest przez dwie linie kolejowe, jedna z nich to Gdynia – Somonino – Ko ścierzyna, na której odbywa si ę 10 kursów na dob ę. Druga linia to Kartuzy – Somonino (10 kursów na dob ę), na której kursuj ą autobusy szynowe.

3.7.5. Publiczna komunikacja autobusowa Trasy komunikacji autobusowej przebiegaj ą po drodze krajowej nr 20, gdzie kursuj ą linie autobusowe o du Ŝym nat ęŜ eniu, mi ędzy innymi na trasie Ko ścierzyna – Gdynia, Ko ścierzyna – Gda ńsk oraz Nowa Karczma – Gda ńsk. Trasy autobusowe przebiegaj ą tak Ŝe drog ą wojewódzk ą 224 ł ącz ąc Gda ńsk przez Kartuzy i Somonino z Ko ścierzyn ą.

3.7.6. Ście Ŝki rowerowe Aktualnie przez teren gminy przebiega jedna ście Ŝka rowerowa jako odcinek trasy śukowo – Ostrzyce. Przebiega ona w granicach gminy wzdłu Ŝ drogi powiatowej 10252 od Ostrzyc do Gor ęczyna, a nast ępnie do Bernardowa.

Ocena stanu komunikacji w gminie Somonino nie jest jednoznaczna. O ile powi ązania gminy w skali regionu mo Ŝna uzna ć zadowalaj ące (droga krajowa i wojewódzka, kolej), o tyle powi ązania wewn ątrz gminy nie zapewniaj ą komfortu obsługi. Istnieje co prawda g ęsta sie ć dróg gminnych, jednak ich parametry i nawierzchnia b ędą, w przypadku braku ich poprawy, istotn ą barier ą dla rozwoju gminy ze wzgl ędu na niemo Ŝliwo ść dojazdu szczególnie w złych warunkach klimatycznych. B ędą one tak Ŝe uniemo Ŝliwia ć rozwój komunikacji zbiorowej.

49 3.8 Infrastruktura techniczna

3.8.1. Systemy infrastruktury technicznej, stopie ń uporz ądkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami Zaopatrzenie w wod ę. System zbiorowego zaopatrywania w wod ę mieszka ńców gminy Somonino składa si ę z siedmiu uj ęć gł ębinowych oraz zwi ązanych z nimi wodoci ągów grupowych dostarczaj ących wod ę do odbiorców. Poszczególne wodoci ągi s ą ze sob ą poł ączone w sposób umo Ŝliwiaj ący kontynuacj ę dostaw w przypadku przerwy w pracy którego ś uj ęcia.

uj ęcie / wodoci ąg obszar zasilania informacje Somonino Somonino dwie studnie, rury PVC

Gor ęczyno Gor ęczyno dwie studnie, rury PVC, azbestocementowe Egiertowo Egiertowo, Kamela, Sławki jedna studnia (jedna nieczynna), rury PVC Starkowa Huta Starkowa Huta, Egiertowo, Kamela, dwie studnie, rury PVC Kaplica Rybaki Rybaki, Poł ęczyno, R ąty jedna studnia, rury PVC

Hopowo Hopowo, Wyczechowo, Borcz dwie studnie, rury PVC, azbestocementowe Ramleje Ramleje, Gor ęczyno, Ostrzyce, dwie studnie, rury PVC Somonino Borcz uj ęcie zlikwidowane

Tab. 1. Wodoci ągi gminne

zatwierdzone aktualna uj ęcie uzdatnianie strefa ochrony zasoby produkcja Somonino 1- 250 m3/d 293 m3/d od Ŝelazianie (3) bezpo średnia 2- 320.9 m3/d Gor ęczyno 1- 24 m3/h 89 m3/d od Ŝelazianie (1) bezpo średnia 2- 24 m3/h Egiertowo 1- nieczynna 32 m3/d od Ŝelazianie (4) bezpo średnia 2- 24.1 m3/h Starkowa Huta 1- 20 m3/d 90 m3/d od Ŝelazianie (2) bezpo średnia 2- 292 m3/d Rybaki 1- 21 m3/h 56 m3/d od Ŝelazianie (4) bezpo średnia

Hopowo 1- 28 m3/h 110 m3/d od Ŝelazianie (3), bezpo średnia 2- 28 m3/h odmanganianie (3) Ramleje 1- 64 m3/h 78 m3/d od Ŝelazianie (4) bezpo średnia 2- 64 m3/h Borcz zlikwidowane Tab.2. Gminne uj ęcia wody Wg danych GUS 96.7% gospodarstw domowych jest przyłączonych do sieci wodoci ągowej, pozostałe zaopatruj ą si ę samodzielnie z uj ęć wgł ębnych. Wg danych Gminnego Zakładu Remontowo – Usługowego zajmuj ącego si ę eksploatacj ą sieci

50 wod–kan, długo ść wodoci ągów wynosi 127 km i ilo ść zaopatrywanych ludzi - 8911. Całkowita produkcja uj ęć wynosi 748 m3/d (ok. 84 dm3/os,d). Stan techniczny sieci jest zadawalaj ący, wymiany wymagaj ą ruroci ągi azbestocementowe. Główne zamierzenia inwestycyjne w zakresie systemu wodoci ągowego na rok 2009 to budowa nowej stacji uzdatniania w Hopowie, budowa nowej studni w Starkowej Hucie i zamkni ęcie uj ęcia w Egiertowie

Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków. System zorganizowanego odbioru ścieków sanitarnych jest typu grawitacyjno- pompowego. Ścieki z poszczególnych zlewni spływaj ą kanałami grawitacyjnymi do przepompowni a nast ępnie s ą transportowane ci śnieniowo. Swoim zasi ęgiem kanalizacja obejmuje Somonino, Gor ęczyno, Ostrzyce, Egiertowo, Wyczechowo, Borcz. Sumaryczna długo ść kanałów wynosi 55 km i obsługuje 7300 mieszka ńców. W miejscowo ści Sławki znajduje si ę mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowo ści maksymalnej 1750 m3/d. Rzeczywista ilo ść dopływaj ących ścieków wynosi 904 m3/d (330 tys m3/rok). Osady pozostałe po procesie oczyszczania w ilo ści 195 Mg/rok (tsm/rok) s ą zagospodarowane poprzez wykorzystanie rolnicze. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Radunia. Skuteczno ść oczyszczalni kształtuje si ę nast ępuj ącym poziomie [redukcja]: BZT5 91%, CHZT5 84%, fosfor og 73%, azot og 73%, zawiesina 89% (pomiary z dn. 2008- 10-22). Generalnie sie ć kanalizacyjna jest w dobrym stanie technicznym. Jedynie w miejscowo ści Borcz planuje si ę wymian ę istniej ącego kolektora. Obecnie s ą równie Ŝ przeprowadzane remonty przepompowni. Na terenie gminy wyznaczono granic ę aglomeracji Somonino umieszczonej w wykazie aglomeracji do Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych .

Odprowadzanie wód opadowych, zagro Ŝenia powodziowe. Obszar gminy le Ŝy w zlewniach dwóch rzek Wierzycy oraz Raduni. Wi ększa cz ęść nale Ŝy do systemu przepływaj ącej przez teren gminy Raduni. Wododział przebiega w rejonie Kaplicy, Starkowej Huty, Egiertowa i Kameli. Przez gmin ę Somonino Radunia płynie na odcinku od Jeziora Ostrzyckiego, przez Jezioro Trzebno i dalej w kierunku północno – wschodnim do śukowa. Średni spadek wynosi pocz ątkowo 0,2‰, a w przełomach osi ąga warto ść do 7‰. Dolina Raduni jest gł ęboko wci ęta, skarpy osi ągaj ą 30 m, wyst ępuj ą wyra źnie zachowane fragmenty teras. Południową cz ęść gminy to strefa źródliskowa Wierzycy oraz górny odcinek Wietcisy (dopływ Wierzycy). Charakterystycznym elementem hydrograficznym Pojezierza Kaszubskiego jest wyst ępowanie licznych zagł ębie ń terenu nie posiadaj ących odpływu powierzchniowego. Te obszary maj ą ogromne znaczenie, gdy Ŝ stanowi ą stref ę zasilania dla warstw wodono śnych całego regionu Kaszub. W zagł ębieniach wytopiskowych i przy korytach cieków cz ęsto wyst ępuj ą mokradła. Najwi ększe obszary bagienne znajduj ą si ę w okolicach Starkowej Huty, Kaplicy i Piotrowa. Zagro Ŝenie powodziowe wyst ępuje w pobli Ŝu koryta Raduni i Wierzycy. Zasi ęg terenu bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą o prawdopodobie ństwie 1% pokazano na rysunku studium. W obecnym stanie główn ą form ą odprowadzania wód opadowych jest zagospodarowanie na terenie lub odprowadzanie do rowów i cieków naturalnych. Kanalizacja deszczowa wyst ępuje sporadycznie i w krótkich odcinkach.

51 Gospodarka odpadami. Gmina posiadała własne składowisko odpadów we wsi Kaplica o powierzchni całkowitej 0,8 ha i pojemno ści u Ŝytkowej prawie 34 tys. m3. Obiekt został uruchomiony w roku 1993 i został uszczelniony geomembran ą z tworzyw sztucznych. Obecnie składowisko jest zlikwidowane. Roczny przyrost obj ęto ści odpadów wynosił ok. 1000 – 1200 m3. Rol ę dotychczasowego składowiska przej ął zakład utylizacyjny w Gda ńsku – Szadółkach. Nale Ŝy przyj ąć , Ŝe roczna obj ęto ści odpadów w przyszło ści wraz ze wzrostem ilo ści terenów zabudowanych w gminie wzro śnie przynajmniej dwukrotnie. Z tego powodu nale Ŝy opracowa ć i wdro Ŝyć dodatkowe programy w celu maksymalnego zmniejszenia ilo ści produkowanych na terenie gminy śmieci. W przyszło ści nie mo Ŝna wykluczy ć potrzeby realizacji na terenie gminy zakładu spalarni śmieci lub innej formy ich utylizacji z zachowaniem najwy Ŝszych mo Ŝliwych standardów minimalizowania wpływu na środowisko. Dotychczasowe wysypisko śmieci nale Ŝy zrekultywowa ć.

Elektroenergetyka Na terenie gminy wyst ępuj ą sieci wysokiego, średniego oraz niskiego napi ęcia i s ą jedynym systemem energetycznym pokrywaj ącym cały obszar gminy (obecnie brak gazu ziemnego i sieci ciepłowniczych). Linie wysokiego napi ęcia: - 220 kV relacji Gda ńsk Le źno – śydowo, - 110 kV relacji Gda ńsk Le źno – Ko ścierzyna. Linie średniego napi ęcia wychodz ące z GPZ Somonino oraz GPZ Ko ścierzyna poprzez trafostacje i sie ć średniego napi ęcia dostarczaj ą energi ę do odbiorców. Na terenie gminy brak jest istotnych źródeł energii elektrycznej. Najwi ększe źródła województwa Pomorskiego znajduj ą si ę na terenie Trójmiasta lecz nie pokrywaj ą zapotrzebowania regionu. Elektrownie o znaczeniu systemowym znajduj ą si ę głównie na południu kraju, co powoduje wysokie koszty przesyłu i przekłada si ę na cen ę energii elektrycznej. Polskie Sieci Energetyczne planuj ą przebudow ę sieci 220 kV na 400 kV.

Gazownictwo Na terenie gminy nie wyst ępuje sie ć gazowa gazu ziemnego. Najbli Ŝsza instalacja wysokiego ci śnienia mog ąca stanowi ć źródło gazu dla gminy znajduje si ę w Kartuzach. Planuje si ę budow ę gazoci ągu wysokiego ci śnienia (10 km długo ści) oraz stacj ę redukcyjno – pomiarow ą w Somoninie.

Ciepłownictwo Na terenie gminy nie wyst ępuje sie ć ciepłownicza o istotnym zasi ęgu co jest zrozumiałe przy niskiej g ęsto ści zabudowy. Dominuj ącym sposobem ogrzewania budynków s ą źródła indywidualne opalane w ęglem, olejem oraz drewnem i odpadami po przeróbce drewna.

Telekomunikacja Nad terenem gminy przebiega korytarz radiolniowy ł ącz ący stacje przeka źnikowe w Szymbarku i Gda ńsku. Na rysunku pokazano równie Ŝ lokalizacje pozwole ń radiowych na stacje bazowe telefonii komórkowej. Rozwój komunikacji b ędzie si ę wi ązał z sukcesywnym zwi ększaniem liczby stacji bazowych, jednak b ędą one miały mniejsz ą moc i mniej b ędą ingerowały w krajobraz.

52

4. CZYNNIKI STYMULUJ ĄCE I OGRANICZAJ ĄCE ROZWÓJ GMINY

4.1. Czynniki stymuluj ące
młoda struktura wieku ludno ści powoduj ąca ni Ŝsze obci ąŜ enie zwi ązane z utrzymaniem ludno ści w wieku poprodukcyjnym
obecna i przewidywana wysoka dynamika wzrostu liczby ludno ści gminy powoduj ąca korzystne zmiany w jako ści Ŝycia mieszka ńców, przede wszystkim w podniesieniu stopnia wykształcenia (a co za tym idzie wi ększej przedsi ębiorczo ści ludno ści)
wyst ępowanie na obszarze gminy korytarza transportowego o randze regionalnej, w skład którego wchodzi droga krajowa nr 20 oraz linia kolejowa Nr 201. Rang ę tego korytarza podnosi umieszczenie rozbudowy drogi nr 20 oraz podniesienie atrakcyjno ści linii kolejowej
wyst ępowanie sprzyjaj ących warunków glebowych i środowiskowych sprzyjaj ących rozwojowi produkcji rolniczej metodami ekologicznymi
wyst ępowanie wysokich walorów przyrodniczo – krajobrazowych, stosunkowo dobry stan środowiska tj. niski stan zanieczyszczenia wód powierzchniowych (obecno ść oczyszczalni ścieków w Sławkach), niski stan degradacji środowiska (brak wielkoprzestrzennych form eksploatacji surowców naturalnych) oraz dogodna dost ępno ść komunikacyjna stymuluj ące rozwój funkcji turystycznych i wypoczynkowych oraz rozwój osadnictwa
korzystna sytuacja w zakresie zaopatrzenia w wod ę. Wszystkie uj ęcia posiadaj ą rezerwy zasobów
korzystna sytuacja w zakresie oczyszczania ścieków oraz rezerwa przepustowo ści istniej ącej oczyszczalni, pozwalaj ąca na przyj ęcie ścieków z całej gminy.

4.2. Czynniki ograniczaj ące
młoda struktura wieku ludno ści wpływaj ąca na potrzeb ę wzrostu zasobów pracy
brak mo Ŝliwo ści korzystania z gazu przewodowego i konieczno ść korzystania wył ącznie z paliw stałych wpływaj ących niekorzystnie na stan czysto ści atmosfery
niekorzystna sytuacja w zakresie odprowadzania ścieków wymagaj ąca rozbudowy i obj ęcia jej zasi ęgiem wszystkich miejscowo ści poło Ŝonych na obszarze gminy
wyj ątkowo urozmaicona rze źba terenu (du Ŝe deniwelacje zwłaszcza w strefie kraw ędziowej wysoczyzny i w obr ębie wzgórz czołowomorenowych) wpływaj ąca na koszty produkcji rolnej
nadmierne zainwestowanie rekreacyjne rejonów przyjeziornych
post ępuj ące rozdrobnienie gospodarstw rolnych
tendencje rozpraszania zabudowy mieszkaniowej, , konsekwencj ą czego s ą niezwykle wysokie koszty uzbrojenia terenów (infrastruktura techniczna i drogowa) i utrzymania (drogi dojazdowe)
nieracjonalne kształtowanie przestrzeni spowodowane w głównej mierze zaspakajaniem interesów wła ścicieli gruntów

53
du Ŝa presja inwestycyjna (zwi ązana z usytuowaniem znacznej cz ęś ci obszaru gminy w pasie wzdłu Ŝ wa Ŝnych szlaków komunikacyjnych o przebiegu płn.- płd, a jednocze śnie atrakcyjnym turystycznie i krajobrazowo) zagra Ŝaj ąca m.in. środowisku kulturowemu, niezmiernie wa Ŝnemu i wiod ącemu elementowi identyfikuj ącemu i decyduj ącemu o to Ŝsamo ści gminy
wyst ępowanie znacznych powierzchni obszarów o ograniczonej przydatno ści dla budownictwa (o wysokim poziomie wód gruntowych, zmeliorowanych i zdrenowanych, o spadkach przekraczaj ących 12%, grunty organiczne, sypkie i mi ękkoplastyczne).

III. CELE ROZWOJU I PODSTAWOWE ZASADY GOSPODAROWANIA PRZESTRZENI Ą GMINY

Podstawowym dokumentem zawieraj ącym koncepcj ę działa ń zmierzaj ących do rozwoju gminy jest uchwalona przez Rad ę Gminy Somonino Strategia Rozwoju społeczno – gospodarczego, która okre śla misj ę, cele i kierunki działa ń na lata 2001 - 2010. M I S J A opisuje ogólny sposób realizacji wizji przez samorz ąd gminy. Cele strategiczne przedstawione w Strategii, a uporz ądkowane w postaci wyznaczenia priorytetów, okre ślaj ą po Ŝą dane procesy jakie w przyszło ści maj ą zaj ść na obszarze gminy. Strategia zawiera równie Ŝ kierunki działa ń aby te cele osi ągn ąć . MISJA Samorz ądu Gminy Somonino to:

GMINA SOMONINO - centrum turystyczno - rekreacyjne Kaszub. Silny gospodarczo i społecznie zintegrowany obszar sprzyjaj ący rozwojowi małej i średniej przedsi ębiorczo ści przy zachowaniu naturalnych walorów przyrodniczo - krajobrazowych. Gmina bez barier architektonicznych, bezpieczna i sprzyjaj ąca nowemu osadnictwu. Cele strategiczne i kierunki działa ń (niezb ędne, pierwszoplanowe i drugoplanowe) zostały wyznaczone jako priorytety w poszczególnych obszarach Ŝycia społeczno- gospodarczego w dziedzinach:

G O S P O D A R K A Priorytetem jest zwi ększenie liczby małych i średnich przedsi ębiorstw oraz rozwój gospodarczy z wykorzystaniem naturalnych walorów turystyczno - krajobrazowych. Cele w zakresie gospodarowania przestrzeni ą to:
podj ęcie działa ń w kierunku rozwoju turystyki wykorzystuj ąc walory krajobrazowe i warto ści kulturowe.
zagospodarowanie akwenów wodnych.
utrzymanie czysto ści wód kierunki działa ń:
opracowanie planu zagospodarowania pod MSP z przy śpieszonym trybem pozyskiwania terenów.
rozwój agroturystyki i rolnictwa ekologicznego.

54

P R Z E S T R Z E Ń Planowanie przestrzenne spójne z kierunkami rozwoju s ąsiednich gmin i lepszym wykorzystaniem walorów turystycznych przy jednoczesnej zmianie charakteru zagospodarowania „Górnego Tarasu”. Cele w tym zakresie to:
opracowywanie sukcesywne planu zagospodarowania przestrzennego gminy w nawi ązaniu do kierunków rozwoju gmin s ąsiednich. Rewitalizacja terenów GÓRNEGO TARASU. Umo Ŝliwienie lepszego wykorzystania walorów turystycznych.
dalszy racjonalny, spójny, zgodny z ładem architektonicznym i tradycjami - rozwój DOLNEGO TARASU
zagospodarowanie terenów przyjeziornych i przyrzecznych
kierunki działa ń:
tworzenie terenów o wydzielonych funkcjach
budownictwo z uwzgl ędnieniem elementów regionalnych
rozwój dziedzin gospodarki nie koliduj ących z naturalnym środowiskiem
zalesienie gruntów słabych pod wzgl ędem rolniczym

S P O Ł E C Z N O Ś Ć Priorytetem jest poprawa bazy istniej ących placówek kulturalnych i o światowych jako centrów kultury i edukacji oraz wsparcie organizacji pozarz ądowych jako naturalnego czynnika wzrostu aktywno ści społecznej oraz poprawa dost ępno ści do usług medycznych. Cele w zakresie gospodarowania przestrzeni ą to:
podj ęcie działa ń w kierunku poprawy bazy lokalowej placówek o światowych, kulturalnych i sportowych.
tworzenie warunków do utrzymania poł ącze ń PKP i PKS
kierunki działa ń:
przeznaczenie jednej ze zlikwidowanych szkół na Dom Opieki Społecznej

E K O L O G I A Edukacja ekologiczna mieszka ńców jako priorytet dla dalszych działań zwi ązanych z porz ądkowaniem gospodarki ściekami i odpadami stałymi, w tym pełnej segregacji odpadów. Cele w zakresie gospodarowania przestrzeni ą to:
podj ęcie działa ń w kierunku doko ńczenia porz ądkowania gospodarki ściekami i odpadami stałymi oraz promowanie ekologicznych źródeł ciepła
podj ęcie działa ń w zakresie ochrony jezior, rzek i lasów
tworzenie warunków do zalesie ń gruntów rolniczych o niskiej bonitacji i nieu Ŝytków rolnych
umo Ŝliwienie prawidłowej ochrony krajobrazu, rezerwatów przyrody, parku krajobrazowego i pomników przyrody
kierunki działa ń:
zachowanie ci ągłego procesu kanalizacji gminy. Obj ęcie wywozem odpadów teren gminy i wprowadzenie segregacj ę odpadów
stworzenie ście Ŝek rowerowych
zabezpieczenie pomników przyrody i rezerwatów

55 I N F R A S T R U K T U R A Priorytetem jest dalszy rozwój infrastruktury drogowej i bazy społecznej zwi ązanej z oświat ą, kultur ą i zdrowiem mieszka ńców. Cele w zakresie gospodarowania przestrzeni ą to:
stworzenie warunków do dalszego rozwoju infrastruktury drogowej
podj ęcie działa ń maj ących na celu popraw ę ilo ściow ą i jako ściow ą bazy oświatowej, sportowej, kulturalne i zdrowotnej
podj ęcie działa ń w kierunku modernizacji starych i budowy nowych sieci i urz ądze ń wodno - kanalizacyjnych oraz modernizacja składowiska odpadów stałych
podj ęcie działa ń w kierunku rozwoju infrastruktury turystycznej
podj ęcie działa ń w kierunku budowy sieci gazowniczej
stworzenie funkcjonalnego układu komunikacyjnego kierunki działa ń:
opracowanie planów modernizacji dróg, ci ągów pieszych
budowa i modernizacja niezb ędnych dróg asfaltowych
budowa i modernizacja urz ądze ń drogowych, ci ągów pieszych i towarzysz ącej infrastruktury drogowej
budowa nowych i podniesienie standardu obiektów o światowych. Budowa i modernizacja obiektów sportowych i kulturalnych
budowa nowych odcinków sieci wodoci ągowej wraz z urz ądzeniami oraz modernizacja istniej ącej
budowa kolektorów sanitarnych oraz modernizacja oczyszczalni
kompleksowe uporz ądkowania gospodarki odpadami stałymi
dalszy rozwój istniej ącej i tworzenie nowej infrastruktury turystycznej
wydłu Ŝenie sezonu turystycznego poprzez lepsz ą ofert ę bazy turystycznej całorocznej

Prokonkurencyjno - prospołeczny rozwój gminy oznacza, Ŝe wol ą społeczno ści lokalnej jest zrównowa Ŝony rozwój społeczno - gospodarczy poprzez przyjazny dla środowiska rozwój infrastruktury, poprzez budow ę i modernizacj ę sieci dróg, wykorzystanie naturalnych walorów krajobrazowych oraz rozbudow ę bazy społecznej i turystycznej.

IV KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Głównym celem Studium jest wskazanie kierunków zagospodarowania przestrzennego zgodnie z przyj ętą przez gmin ę Strategi ą rozwoju społeczno- gospodarczego na zasadach zrównowa Ŝonego rozwoju (rozwój społeczno- gospodarczy, w którym nast ępuje proces zintegrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych w celu zrównowa Ŝenia szans dost ępu do środowiska poszczególnych obywateli – zarówno współczesnych jak i przyszłych pokole ń) z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych.

56 W Studium jako podstawow ą zasad ę przyj ęto bezwarunkowe zapewnienia utrzymania i zachowania istniej ącej równowagi przyrodniczej, ochrony warto ści kulturowych i walorów krajobrazowych. Kształtowanie polityki funkcjonalno-przestrzennej gminy wi ąŜ e si ę z konieczno ści ą stosowania rygorystycznych zasad zagospodarowania poszczególnych struktur (obszarów) funkcjonalnych (zgodnie z ich dyspozycjami), zwłaszcza w zakresie lokalizacji funkcji i obiektów mog ących pogorszy ć stan środowiska. Główne kierunki kształtowania i przekształce ń struktur funkcjonalno-przestrzennych dotycz ą:
obszarów wył ączonych spod zabudowy
obszarów o ograniczonej zabudowie
obszarów zabudowanych w wyró Ŝnionych strukturach funkcjonalnych.

UWAGA: Zgodnie z obowi ązuj ącym rozporz ądzeniem rysunek studium został sporz ądzony na mapie topograficznej. Wszelkie funkcje z racji skali i charakteru opracowania nale Ŝy interpretowa ć jako wrysowane w cz ęś ci graficznej z dopuszczaln ą korekt ą granic do 20 metrów.

1. OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY

1.1 Obszary i obiekty o lokalnych, regionalnych i ponadregionalnych walorach przyrodniczych, w tym obj ęte ochron ą prawn ą:

REZERWAT PRZYRODY ,,JAR RZEKI RADUNI” zasady realizacji i kierunki działa ń polityki przestrzennej okre ślone ochron ą prawn ą . KASZUBSKI PARK KRAJOBRAZOWY WRAZ Z OTULIN Ą zasady realizacji okre ślone ochron ą prawn ą kierunki działa ń polityki przestrzennej W Parku wprowadzono nast ępuj ące zakazy (Rozporz ądzenie Nr 54/06 Wojewody Pomorskiego z dnia 15 maja 2006 r. w sprawie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego
realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źn. zm.);
umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk i zło Ŝonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej, rybackiej i łowieckiej;
likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro Ŝnych i nadwodnych, je Ŝeli nie wynikaj ą z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych;
pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak Ŝe minerałów i bursztynu;

57
wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudow ą, utrzymaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych;
dokonywania zmian stosunków wodnych, je Ŝeli zmiany te nie słu Ŝą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej;
budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem obiektów słu Ŝą cych turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; zakaz nie dotyczy:
okre ślonych w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin obszarów zwartej zabudowy wsi - gdzie dopuszcza si ę uzupełnianie istniej ącej zabudowy mieszkaniowej i usługowej, pod warunkiem wyznaczenia nieprzekraczalnej linii zabudowy od brzegów wód zgodnie z lini ą wyst ępuj ącą na przylegaj ących działkach,
istniej ących siedlisk rolniczych - gdzie dopuszcza si ę uzupełnianie zabudowy o obiekty niezb ędne do prowadzenia gospodarstwa rolnego, pod warunkiem nie przekraczania dotychczasowej linii zabudowy od brzegów wód,
istniej ących o środków wypoczynkowych, dla których miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego utraciły moc z dniem 1 stycznia 2004 r. - gdzie dopuszcza si ę przebudow ę i modernizacj ę istniej ącego zainwestowania w celu poprawy standardów ochrony środowiska oraz walorów estetyczno-krajobrazowych, pod warunkiem nie zwi ększania powierzchni zabudowy, ilo ści miejsc pobytowych a tak Ŝe nie przybli Ŝania zabudowy do brzegów wód. je Ŝeli w trakcie post ępowania strona wyka Ŝe brak niekorzystnego wpływu planowanej inwestycji na chronione: krajobrazy, siedliska przyrodnicze oraz gatunki ro ślin, grzybów i zwierz ąt - nie dotycz ą:
likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;
wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo Ŝenia własnych gruntów rolnych;
prowadzenia chowu i hodowli zwierz ąt metod ą bez ściółkow ą;
utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych;
organizowania rajdów motorowych i samochodowych;
uŜywania łodzi motorowych i innego sprz ętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.

Podstawowe kierunki działa ń na obszarze otuliny KPK to:
działalno ść turystyczna prowadzona w otulinie musi zapewni ć trwało ść wykorzystywania walorów parku i nie mo Ŝe powodowa ć naruszania jego warto ściowych elementów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych
nale Ŝy ograniczy ć tempo wzrostu nowych inwestycji turystycznych do czasu uporz ądkowania aktualnej sytuacji w zakresie infrastruktury proekologicznej
nale Ŝy lokalizowa ć obiekty rekreacyjne przede wszystkim w bezpo średnim sąsiedztwie zgrupowa ń zabudowy istniej ącej lub w formie zespołów (wiosek) rekreacyjnych.

58 KARTUSKI OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU oraz OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU DOLINY RADUNI Na obszarach chronionego krajobrazu, wprowadzono nast ępuj ące zakazy: 1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło Ŝonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 2) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska; zakaz wymieniony nie dotyczy terenów przewidzianych na lokalizacj ę przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których sporz ądzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko nie jest obowi ązkowe, je Ŝeli przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrod ę OChK; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro Ŝnych i nadwodnych, je Ŝeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak Ŝe minerałów i bursztynu; zakaz wymieniony nie dotyczy udokumentowanych złó Ŝ piasku i Ŝwiru, których eksploatacja nie b ędzie powodowała zmiany stosunków wodnych, zagro Ŝenia dla chronionych ekosystemów oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je Ŝeli słu Ŝą innym celom ni Ŝ ochrona przyrody lub zrównowa Ŝone wykorzystanie u Ŝytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno- błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu Ŝą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej; zakazy nie dotycz ą:
obszarów zwartej zabudowy miast i wsi, w granicach okre ślonych w studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin (lub w równorz ędnych dokumentach planistycznych), gdzie dopuszcza si ę uzupełnianie zabudowy mieszkaniowej i usługowej pod warunkiem wyznaczenia nieprzekraczalnej linii zabudowy od brzegów wód zgodnie z lini ą wyst ępuj ącą na przylegaj ących działkach,
siedlisk rolniczych - w zakresie uzupełniania istniej ącej zabudowy o obiekty niezb ędne do prowadzenia gospodarstwa rolnego, pod warunkiem nie przekraczania dotychczasowej linii zabudowy od brzegów wód,
wyznaczanych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów dost ępu do wód publicznych - w zakresie niezb ędnym do pełnienia funkcji pla Ŝ, k ąpielisk i przystani,

59
istniej ących o środków wypoczynkowych, obiektów letniskowych, mieszkalnych i usługowych, zrealizowanych na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które utraciły moc przed dniem 1 stycznia 2004 r. - gdzie dopuszcza si ę przebudow ę i modernizacj ę istniej ącego zainwestowania w celu poprawy standardów ochrony środowiska oraz walorów estetyczno- krajobrazowych, pod warunkiem nie zwi ększania powierzchni zabudowy, a tak Ŝe nie przybli Ŝania zabudowy do brzegów wód, je Ŝeli w trakcie post ępowania strona wyka Ŝe brak niekorzystnego wpływu planowanej inwestycji na chronione w danym obszarze ekosystemy i krajobraz.

ZESPÓŁ PRZYRODNICZO – KRAJOBRAZOWY RYNNA BRODNICKO – KARTUSKA oraz ZESPÓŁ PRZYRODNICZO – KRAJOBRAZOWY RYNNA D ĄBROWSKO – OSTRZYCKA POMNIKI PRZYRODY zasady realizacji okre ślone ochron ą prawn ą

W stosunku do pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, u Ŝytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego mog ą by ć wprowadzone nast ępuj ące zakazy:
niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru;
wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budow ą, odbudow ą, utrzymywaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych;
uszkadzania i zanieczyszczania gleby;
dokonywania zmian stosunków wodnych, je Ŝeli zmiany te nie słu Ŝą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej;
likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;
wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo Ŝenia u Ŝytkowanych gruntów rolnych;
zmiany sposobu u Ŝytkowania ziemi;
wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak Ŝe minerałów i bursztynu;
umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia nor, legowisk zwierz ęcych oraz tarlisk i zło Ŝonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą;
zbioru, niszczenia, uszkadzania ro ślin i grzybów na obszarach u Ŝytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi ro ślin i grzybów chronionych;
umieszczania tablic reklamowych

Na obszarach Natura 2000, nie podlega ograniczeniu działalno ść zwi ązana z utrzymaniem urz ądze ń i obiektów słu Ŝą cych bezpiecze ństwu przeciwpowodziowemu oraz działalno ść gospodarcza, rolna, le śna, łowiecka i rybacka, a tak Ŝe amatorski połów ryb, je Ŝeli nie zagra Ŝaj ą one zachowaniu siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk ro ślin lub zwierz ąt ani nie wpływaj ą w sposób istotny negatywnie na gatunki ro ślin i

60 zwierz ąt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000. Dla obszaru Natura 2000 minister wła ściwy do spraw środowiska ustanawia, w drodze rozporz ądzenia, plan ochrony na okres 20 lat, uwzgl ędniaj ący ekologiczne wła ściwo ści siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony obszar ten został wyznaczony, wykorzystuj ąc, obejmuj ące obszar Natura 2000, plany ochrony ustanowione dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego oraz plany urz ądzenia lasu. Plan ochrony obszaru Natura 2000 zawiera:
opis i ocen ę istniej ących i potencjalnych zagro Ŝeń wewn ętrznych i zewn ętrznych oraz okre ślenie sposobów eliminacji lub ograniczania tych zagro Ŝeń i ich skutków;
opis warunków zachowania lub przywrócenia wła ściwego stanu ochrony siedlisk i gatunków, o których mowa w ust. 1;
wykaz zada ń ochronnych, z okre śleniem sposobu ich wykonywania, rodzaju, zakresu i lokalizacji, na okres stosowny do potrzeb;
okre ślenie zakresu monitoringu przyrodniczego;
opis przebiegu granic obszaru Natura 2000. Prowadzenie działalno ści, na obszarach Natura 2000 wchodz ących w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone wył ącznie w zakresie, w jakim nie narusza to zakazów obowi ązuj ących na tych obszarach.

GLEBY POCHODZENIA ORGANICZNEGO I GLEBY KLAS I – IV zasady realizacji okre ślone ochron ą prawn ą kierunki działa ń polityki przestrzennej
ochrona i utrzymanie najlepszych walorów produkcyjnych
przeznaczanie gleb o najni Ŝszych klasach przydatno ści rolniczej przede wszystkim na cele zalesie ń WODY POWIERZCHNIOWE – ZEWN ĘTRZNY TEREN OCHRONY PO ŚREDNIEJ UJ ĘCIA WODY POWIERZCHNIOWEJ ,,STRASZYN” zasady realizacji okre ślone ochron ą prawn ą kierunki działa ń polityki przestrzennej
zakaz wykonywania robót i czynno ści powoduj ących zmniejszenie przydatno ści ujmowanej wody lub wydajno ści uj ęcia WODY PODZIEMNE – GŁÓWNY ZBIORNIK WÓD PODZIEMNYCH NR 111 ,,Subniecka Gda ńska” zasady realizacji okre ślone ochron ą prawn ą kierunki działa ń polityki przestrzennej
prowadzenie wła ściwej eksploatacji i kontrola jako ści wód podziemnych

1.2 Obszary o wysokich warto ściach przyrodniczych pełni ące istotn ą funkcj ę w osnowie przyrodniczej gminy, w tym obj ęte ochron ą prawn ą: KOMPLEKSY LE ŚNE, TERENY ZADRZEWIE Ń I ZAKRZEWIE Ń (w tym zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne) pełni ące funkcje: ekologiczn ą, hydrogeologiczn ą, klimatyczn ą i krajobrazow ą. Kierunki działa ń polityki przestrzennej
maksymalne ograniczanie przeznaczania terenów le śnych na cele niele śne
zalesianie gruntów rolnych – zgodnie z Ustaw ą z dn. 8 czerwca 2001 o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesienia grunt musi spełnia ć co najmniej jeden z wymienionych warunków: a) grunt VI lub V klasy,

61 b) grunt poło Ŝony na stoku o średnim nachyleniu powy Ŝej 15% c) grunt okresowo zalewany d) grunt zdegradowany w rozumieniu ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych
wła ściwe kształtowanie granicy polno – le śnej i stref ekotonowych ( wspólnie z Nadle śnictwami) WODY POWIERZCHNIOWE – Jezioro Trzebno i Ostrzyckie (granicz ące z gmin ą Somonino) kierunki działa ń polityki przestrzennej:
wymagane ograniczenie dopływu zanieczyszcze ń punktowych i powierzchniowych poprzez budow ę infrastruktury, wła ściwe zagospodarowanie stref przybrze Ŝnych oraz zaniechanie rozbudowy zaplecza rekreacyjnego (ochrona jezior silnie zeutrofizowanych)

KORYTARZE EKOLOGICZNE DOLIN RZEK (dopływów rzeki Raduni oraz rynny jeziora Poł ęczy ńskiego) tworz ące sie ć ekologicznych powi ąza ń, charakteryzuj ące si ę du Ŝym zró Ŝnicowaniem ekosystemów kierunki działa ń polityki przestrzennej
ochrona przed zainwestowaniem
ograniczanie tworzenia barier infrastrukturalnych i kubaturowych dla systemu
wzmocnienie potencjału przyrodniczego przez zalesienia OBSZARY NATURALNEJ RETENCJI WÓD (tereny podmokłe i bagienne – wilgotne łąki, torfowiska i in.) odgrywaj ące du Ŝą rol ę w bilansie wodnym, stanowi ące wa Ŝny element ekologiczny w środowisku przyrodniczym gminy kierunki działa ń polityki przestrzennej
ochrona terenów przed zmian ą u Ŝytkowania
ochrona przed osuszaniem, zasypywaniem, meliorowaniem
zachowanie w stanie nienaruszonym w celu ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej DRZEWOSTAN PRZYDRO śNY pełni ący funkcj ę izolacyjno-ochronn ą i krajobrazow ą kierunki działa ń polityki przestrzennej zachowanie, piel ęgnacja, uzupełnianie, ograniczenie wycinki PARKI PODWORSKIE w Borczu i Wyczechowie kierunki działa ń polityki przestrzennej piel ęgnacja, kompleksowa rewaloryzacja parków

1.3 Obszary i obiekty o walorach przyrodniczych wskazane do obj ęcia ochron ą prawn ą: UśYTEK EKOLOGICZNY JEZIORO R ĄTY Z PRZYLEGŁYMI MOCZARAMI oraz UśYTEK EKOLOGICZNY JEZIORO PIOTROWSKIE Z PRZYLEGŁYMI MOCZARAMI zasady realizacji ustalenia Planu ochrony Kaszubskiego Parku Krajobrazowego kierunki działa ń polityki przestrzennej
zakaz zmiany u Ŝytkowania ł ąkowego i le śnego na inne
zakaz wznoszenia budynków i budowli w obr ębie u Ŝytku i w odległo ści 50 m od niego
zakaz zanieczyszczania jakimikolwiek substancjami powierzchni ziemi, wód i atmosfery

62 UśYTEK EKOLOGICZNY OKOLICE NOWEGO DWORU (JEZIORKO DYSTROFICZNE OTOCZONE TORFOWISKIEM PRZEJ ŚCIOWYM Z LICZNYMI STANOWISKAMI GATUNKÓW CHRONIONYCH I RZADKICH W REGIONIE) oraz UśYTEK EKOLOGICZNY OKOLICE BORCZA (ZBIOROWISKA Ł ĄKOWE) zasady realizacji okre ślone w „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Somonino” kierunki działa ń polityki przestrzennej
zachowanie ich aktualnego u Ŝytkowania i nie lokalizowania w ich s ąsiedztwie obiektów i urz ądze ń stwarzaj ących zagro Ŝenie dla ich funkcjonowania ZESPÓŁ PRZYRODNICZO – KRAJOBRAZOWY OKOLIC MIEJSCOWOŚCI RAMLEJE (GŁ ĘBOKO WCI ĘTA W POWIERZCHNI Ę WYSOCZYZNY DOLINA CIEKU Z FRAGMENTAMI DOBRZE ZACHOWANYCH Ł ĄK) zasady realizacji okre ślone w „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Somonino” kierunki działa ń polityki przestrzennej
zachowanie w jego obr ębie aktualnego u Ŝytkowania, nie lokalizowania w jego sąsiedztwie obiektów mog ących pogorszy ć walory krajobrazowe i przyrodnicze POMNIKI PRZYRODY zasady realizacji okre ślone w „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Somonino” kierunki działa ń polityki przestrzennej
ochrona poprzez m. in. wykluczenie prowadzenia prac ziemnych w promieniu co najmniej 15 m od projektowanego pomnika przyrody

2. OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

Zgodnie z art. 4. ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z dnia 17 wrze śnia 2003 r.) ochrona zabytków polega, w szczególno ści, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działa ń maj ących na celu: a) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umo Ŝliwiaj ących trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; b) zapobieganie zagro Ŝeniom mog ącym spowodowa ć uszczerbek dla warto ści zabytków; c) udaremnianie niszczenia i niewła ściwego korzystania z zabytków; d) przeciwdziałanie kradzie Ŝy, zagini ęciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granic ę; e) kontrol ę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; f) uwzgl ędnianie zada ń ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Ochronie i opiece podlegaj ą, bez wzgl ędu na stan zachowania: a) zabytki nieruchome b ędące w szczególno ści:
krajobrazami kulturowymi,
układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi,
dziełami architektury i budownictwa,

63
dziełami budownictwa obronnego,
cmentarzami,
parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, b) zabytki archeologiczne b ędące, w szczególno ści:
pozostało ściami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,
cmentarzyskami,
kurhanami,
reliktami działalno ści gospodarczej, religijnej i artystycznej. Formami ochrony zabytków s ą: a) wpis do rejestru zabytków; b) utworzenie parku kulturowego; c) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 18 ustawy ochron ę zabytków i opiek ę nad zabytkami uwzgl ędnia si ę przy sporz ądzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędnia si ę, w szczególno ści ochron ę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków; 3) parków kulturowych. W studium i planie ustala si ę, w zale Ŝno ści od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmuj ące obszary, na których obowi ązuj ą okre ślone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, maj ące na celu ochron ę znajduj ących si ę na tym obszarze zabytków.

Zgodnie z art. 22, ust. 4. Wójt gminy powinien prowadzi ć gminn ą ewidencj ę zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, obj ętych wojewódzk ą ewidencj ą zabytków. Ewidencja zabytków jest podstaw ą do sporz ądzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy. Ponadto wskazane jest opracowanie i uchwalenie Gminnego Programu Zabytków.

Dla wszelkich obszarów i obiektów wymienionych w nast ępuj ących punktach nale Ŝy uwzgl ędni ć w procesie inwestycyjnym potrzeb ę uzgodnienia lub zaopiniowania zakresu prac i projektów budowlanych z odpowiednimi słu Ŝbami konserwatorskimi zgodnie z przepisami szczególnymi.

Obszary i obiekty nie obj ęte inn ą form ą ochrony wynikaj ącą z przepisów szczególnych, a wymienione w poni Ŝszym zestawieniu winny zosta ć wskazane do ochrony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Nale Ŝy wówczas okre śli ć zakres i sposób ochrony.

64 2.1. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne o warto ściach kulturowych

BORCZ – wie ś folwarczna, posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne wpisane do rejestru zabytków nieruchomych : - zespół dworsko - parkowy, nr rej. 1047 wpisany do rejestru dnia 20. 07. 1988 r. ( dwór 1911 r., park podworski XIX/XX w., spichlerz podworski XIX/XX w., budynek inwentarski z pocz. XX w.) II. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PWKZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: - młyn wodny III. Obiekty (poza I i II) a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła , gorzelnia na terenie zespołu podworskiego, fragmenty zabudowa ń podworskich, budynki dawnej wsi folwarcznej, domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

IV. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych – poza I i II (zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

V. Historyczny układ przestrzenny (zespół ruralistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

VI. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: a. fragmenty zieleni wysokiej , zadrzewienia wzdłu Ŝ dróg historycznych i alei b. pozostało ści cmentarza c. park podworski

VII. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, ( krzy Ŝe przydro Ŝne).

VIII Obiekty i strefy ochrony archeologicznej (pozycja wg wykazu stref): a) 13 - grodzisko – wczesne średniowiecze (Dec. Nr 261/Archeol. z dnia 22.12.1975 r.) b) 14 - cmentarzysko kurhanowe – okres wpływów rzymskich (Dec. Nr 048/Archeol. z dnia 28.05.1969 r.) c) 15 - osada otwarta – obiekt wielokulturowy d) 16 - punkt osadnictwa – wczesna epoka Ŝelaza e) 17 - cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza f) 36 – osada otwarta – XVI – XIX w.

65 g) 37 – osada otwarta – okres nowo Ŝytny h) 38 - osada otwarta – okres nowo Ŝytny i) 39 – osada otwarta – XV – XVI w. j) 104 – punkt osadnictwa – młodsza epoka kamienna i wczesna epoka Ŝelaza k) 105 – ślady osadnictwa – chronologia nieokre ślona l) 120 – cmentarzysko kurhanowe – obiekt wielokulturowy Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

EGIERTOWO – wie ś pohutnicza, wielodro Ŝna posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty: a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła, domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

II. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych (zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

III. Historyczny układ przestrzenny (zespół rurallistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

IV. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo - kulturow ą: - aleja do Kameli - cmentarz poewangelicki z k. XIX w.

V. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych (krzy Ŝe przydro Ŝne) VI. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej (pozycja wg wykazu stref): a) 19 - cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza b) 20 - punkt osadnictwa (osada) – chronologia nieokre ślona c) 21 - huta szkła – XVII wiek (?) d) 106 – ślady osadnictwa – wczesna epoka Ŝelaza e) 107 – ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze f) 108 – ślady osadnictwa – okres wpływów rzymskich (?) g) 109 - ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze h) 110 - ślady osadnictwa – okres wpływów rzymskich (?) Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą

66 by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

GOR ĘCZYNO – wie ś wielodro Ŝna, posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne wpisane do rejestru zabytków nieruchomych : - zespół ko ścioła parafialnego p.w. Św. Trójcy i Wszystkich Świ ętych , nr rej. 352 wpisany do rejestru dnia 20. 02. 1971 r. ( ko ściół z 1639 r., cmentarz przy ko ściele z VII w., mur ko ścielny z bramą wjazdow ą z ok. 1910 r., plebania XIX/XX w.) II. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PWKZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: - zespół ruralistyczny wsi z XIII w. (rozplanowanie i struktura) - dom nr 56, dawny zajazd XIX/XX w. (w budynku na suficie malowidło z widokiem Gor ęczyna z ko ściołem przed przebudow ą – stan 1882 r.) - cmentarz parafialny III. Obiekty (poza I i II) a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła , dawna gospoda, domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

IV. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych – poza I i II (zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

V. Historyczny układ przestrzenny (zespół ruralistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

VI. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: a. fragmenty zieleni wysokiej i zadrzewienia wzdłu Ŝ dróg historycznych b. cmentarze – przyko ścielny z VII w. - parafialny z k. XIX w. lub pocz. XX w. VII. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, (kapliczka, krzy Ŝe przydro Ŝne).

VIII Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 2 - cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza b) 83 – punkt osadnictwa – obiekt wielokulturowy c) 94 – grodzisko (?) – wczesne średniowiecze (?) d) 95 - punkt osadnictwa – obiekt wielokulturowy e) 96 - punkt osadnictwa – obiekt wielokulturowy f) 97 – osada otwarta (?) – obiekt wielokulturowy g) 98 – punkt osadnictwa – wczesne średniowiecze h) 99 - osada otwarta (?) – obiekt wielokulturowy

67 i) 100 - osada otwarta – obiekt wielokulturowy j) 101 – punkt osadnictwa – wczesne i pó źne średniowiecze k) 102 - osada otwarta – obiekt wielokulturowy l) 103 – osada otwarta – pó źne średniowiecze i okres nowo Ŝytny Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

HOPOWO – wie ś pohutnicza o układzie wielodro Ŝnym, posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne wpisane do rejestru zabytków nieruchomych : - dom nr 27 (obecnie nr 28) z 1829 r. , nr rej. 1116 wpisany do rejestru dnia 01. 03. 1995 r. - ku źnia przy domu nr 27 (obecnie 28) z 1927 r., nr rej. 1116 wpisany do rejestru dnia 01. 03. 1995 r. II. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PWKZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: - zespół ruralistyczny wsi z 1600 r. (rozplanowanie i struktura) - ko ściół parafialny p. w. Nawiedzenia Naj świ ętszej Marii Panny 1911 – 1913 r.

III. Obiekty (poza I i II) b) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i poł. XX w. (dawna szkoła z pocz. XX w.,dawna plebania z poł. XIX w., le śnictwo Sarni Dwór, domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

IV. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych – poza I i II (zespół zabudowa ń dawnej szkoły, zespół le śnictwa Sarni Dwór, zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

V. Historyczny układ przestrzenny (zespół ruralistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

VI. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: a. fragmenty zieleni wysokiej b. pozostało ści cmentarza ewangelickiego z pocz. 1900 r., cmentarz parafialny z 1968 r. c. aleja przy le śniczówce Sarni Dwór

68 VII. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, (kapliczka, krzy Ŝe przydro Ŝne).

VIII Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 10 - punkt osadnictwa – pó źne średniowiecze b) 114 – ślady osadnictwa – obiekt wielokulturowy c) 115 - punkt osadnictwa – obiekt wielokulturowy d) 116 – osada otwarta – obiekt wielokulturowy Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

KAMELA – wie ś pohutnicza o układzie ulicowym posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty: a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła z 1910 r., domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

II. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych (zespół szkoły z 1910 r., zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

III. Historyczny układ przestrzenny (zespół rurallistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

IV. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo - kulturow ą: - pozostało ść cmentarza poewangelickiego z pocz. XX w.

V. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych (krzy Ŝe przydro Ŝne)

VI. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 18 - huta szkła – XVII w. b) 117 – ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze c) 118 - ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze d) 119 – osada otwarta – obiekt wielokulturowy Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

69

KAPLICA – wie ś o układzie nieregularnym posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty: a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. ( domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

II. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych (zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

III. Historyczny układ przestrzenny (zespół rurallistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

IV. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo - kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej - cmentarz poewangelicki z poł. XIX w. - cmentarz poewangelicki z 1886 r. w Chylowej Hucie V. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych (krzy Ŝe przydro Ŝne)

VI. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 30 – cmentarzysko kurhanowe – chronologia nieokre ślona ( Chylowa Huta) b) 31 – huta szkła – XVII – XVIII w. ( Chylowa Huta) c) 32 - osada otwarta – pó źne średniowiecze d) 33 - huta szkła – XVII w.(?) e) 72 – ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze f) 80 – strefa osadnictwa – obiekt wielokulturowy Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

OSTRZYCE – wie ś o układzie placowo - ulicowym, posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne wpisane do rejestru zabytków nieruchomych : - dom mieszkalny nr 24 , nr rej. 1118 wpisany do rejestru dnia 08. 03. 1997 r.

II. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PWKZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: - zespół ruralistyczny wsi (rozplanowanie i struktura)

70 III. Obiekty (poza I i II) c) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła z ok. 1910 r. , domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze

IV. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych – poza I i II (zespół zabudowa ń dawnej szkoły, zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

V. Historyczny układ przestrzenny (zespół ruralistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

VI. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą:- fragmenty zieleni wysokiej

VII. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, (kapliczka, krzy Ŝe przydro Ŝne).

VIII Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 1 - huta szkła – XVII w. b) 42 – punkt osadnictwa – wczesne średniowiecze c) 47 – osada otwarta – obiekt wielokulturowy d) 48 - osada otwarta – obiekt wielokulturowy e) 49 – ślady osadnictwa – pradzieje i pó źne średniowiecze f) 50 – punkt osadnictwa – okres wpływów rzymskich i pó źne średniowiecze g) 51 – ślady osadnictwa – okres wpływów rzymskich i okres nowo Ŝytny h) 52 – ślady osadnictwa – wczesna epoka Ŝelaza i pó źne średniowiecze i) 82 – punkt osadnictwa – wczesne średniowiecze j) 89 – osada otwarta – obiekt wielokulturowy k) 90 – osada otwarta i cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza i wczesne średniowiecze l) 91 – punkt osadnictwa – wczesne średniowiecze i okres nowo Ŝytny m) 92 – osada otwarta – obiekt wielokulturowy n) 93 - osada otwarta – obiekt wielokulturowy Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

PIOTROWO – wie ś pohutnicza o układzie nieregularnym, posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich:

I. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PWKZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: - zespół ruralistyczny wsi 1600 r. (rozplanowanie i struktura)

71 - dom mieszkalny nr 4 - dom mieszkalny nr 5

II. Obiekty (poza I ) d) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła z budynkiem gospodarczym z 1906 r , domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze

III. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych – poza I i II (zespół zabudowa ń dawnej szkoły, zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

IV. Historyczny układ przestrzenny (zespół ruralistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

V. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej - cmentarz poprotestancki z 2 poł. XIX w.

VI. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, (kapliczka, krzy Ŝe przydro Ŝne).

VII Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 28 - grodzisko – wczesne średniowiecze ( Dec. nr 158/Archeol. z dnia 21.11.1971 r.) b) 29 -osada otwarta– wczesne i pó źne średniowiecze (Dec.nr 159/Archeol. z dnia 21.11.1971 r.) Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

POŁ ĘCZYNO – wie ś o układzie nieregularnym, posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PWKZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: - zespół ruralistyczny wsi XIII w. (rozplanowanie i struktura) - ko ściół parafialny p. w. Św. Andrzeja Boboli, mur. XIX w. (filialny Grabowa Ko ścierskiego) II. Obiekty (poza I ) e) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła , domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

72 b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze

III. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych – poza I i II (zespół zabudowa ń dawnej szkoły, zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

IV. Historyczny układ przestrzenny (zespół ruralistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

V. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej - pozostało ści cmentarza ewangelickiego z 2 poł. XIX w. - cmentarz poewangelicki z 2 poł. XIX w.

VI. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, (kapliczka, krzy Ŝe przydro Ŝne).

VII Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 34 - punkt osadnictwa – pó źne średniowiecze b) 35 - huta szkła – XVII w. c) 112 – ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze d) 113 – osada otwarta – obiekt wielokulturowy Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

RAMLEJE – wie ś rozproszona, posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich:

I. Obiekty f) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła z pocz. XX w., chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (chaty, budynki gospodarcze)

II. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych (zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

III. Historyczny układ przestrzenny ( sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

IV. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej

73

V. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, (kapliczka, krzy Ŝe przydro Ŝne).

VI Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 84 – cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza b) 85 – ślady osadnictwa – okres wpływów rzymskich i wczesne średniowiecze c) 86 – ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze d) 87 – punkt osadnictwa – epoka br ązu (?) e) 88 – punkt osadnictwa – wczesne średniowiecze Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

RĄTY – wie ś o układzie rozproszonym posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty: a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. ( domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

II. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych (zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

III. Historyczny układ przestrzenny (sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

IV. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo - kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej - pozostało ści cmentarza poewangelickiego z 2 poł. XIX w.

V. Mała architektura, rze źba -zabytkowe przykłady form regionalnych (krzy Ŝe przydro Ŝne)

VI. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 7 - cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza ( Dec. nr 417/Archeol. z dnia 15.12.1986 r.) b) 8 – osada otwarta – wczesna epoka Ŝelaza i wczesne średniowiecze c) 9 – cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza d) 57 – osada otwarta – wczesne średniowiecze e) 58 – osada otwarta – wczesne średniowiecze f) 59 – punkt osadnictwa – wczesna epoka Ŝelaza (?) g) 60 – punkt osadnictwa – wczesne średniowiecze h) 61 – strefa osadnictwa – wczesna epoka Ŝelaza i wczesne średniowiecze

74 i) 62 – strefa osadnictwa – pó źne średniowiecze/ okres nowo Ŝytny j) 63 – osada otwarta - pó źne średniowiecze/ okres nowo Ŝytny k) 64 – punkt osadnictwa – obiekt wielokulturowy l) 65 – osada otwarta (?) – pó źne średniowiecze/ okres nowo Ŝytny m) 66 – strefa osadnictwa – obiekt wielokulturowy n) 67 – osada otwarta – obiekt wielokulturowy o) 68 – punkt osadnictwa ( ślady hutnictwa) – pó źne średniowiecze , okres nowo Ŝytny Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

RYBAKI – wie ś pohutnicza o układzie nieregularnym, posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Zespół przestrzenny postulowany przez PWKZ w Gdańsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: - zespół ruralistyczny wsi (rozplanowanie i struktura)

II. Obiekty p) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (dawna szkoła z XIX/XX w. , domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

III. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych – poza I i II (zespół zabudowa ń dawnej szkoły, zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

IV. Historyczny układ przestrzenny (zespół ruralistyczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

V. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej - pozostało ści cmentarza ewangelickiego z 2 poł. XIX w.

VI. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, (kapliczka, krzy Ŝe przydro Ŝne).

VII Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 25 – grodzisko (?) – wczesne średniowiecze b) 26 – grodzisko – wczesne średniowiecze c) 27 – huta szkła – XVI – XVII w. (?) d) 73 – ślady osadnictwa – wczesna epoka Ŝelaza i okres nowo Ŝytny e) 74 – osada otwarta – pó źne średniowiecze/ okres nowo Ŝytny

75 f) 75 – punkt osadnictwa – obiekt wielokulturowy g) 76 – cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza h) 77- strefa osadnictwa – wczesne średniowiecze i) 78 – punkt osadnictwa – wczesne i pó źne średniowiecze Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

SŁAWKI – wie ś o układzie rozproszonym posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty: a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. ( budynek stacji P.K.P. z poł. XX w., most nad lini ą kolejow ą, domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

II. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych (zespół dworca P.K.P. z poł. XX w., zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

III. Historyczny układ przestrzenny (odcinek linii kolejowej ,sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

IV. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo - kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej

V. Mała architektura, rze źba -zabytkowe przykłady form regionalnych (krzy Ŝe przydro Ŝne)

VI. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 5 – cmentarzysko płaskie i osada otwarta – wczesna epoka Ŝelaza i obiekt wielokulturowy b) 6 – ślady osadnictwa – wczesna epoka Ŝelaza i wczesne średniowiecze c) 43 – punkt osadnictwa – pó źne średniowiecze i pradzieje d) 44 – punkt osadnictwa – wczesne i pó źne średniowiecze e) 53 – osada otwarta – obiekt wielokulturowy f) 54 - osada otwarta (?) – obiekt wielokulturowy g) 55 - punkt osadnictwa – wczesne średniowiecze h) 56 - punkt osadnictwa – wczesne średniowiecze Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą

76 by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

SOMONINO – pozostało ści maj ątku ziemskiego, dawny zespół przemysłowy młyna i tartaku, nowy układ powstały wzdłu Ŝ zespołu dworca kolejowego, wie ś posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty: a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. ( budynki stacji P.K.P. z poł. XX w., most kolejowy nad Raduni ą, dawny młyn, dawne le śnictwo, domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe ( domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

II. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych (zespół dworca P.K.P. z poł. XX w., zespół dawnego le śnictwa, zespół dawnego młyna, zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

III. Historyczny układ przestrzenny (odcinek linii kolejowej ,sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

IV. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo - kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej - cmentarz parafialny, pozostało ści cmentarza protestanckiego z 2 poł. XIX w.

V. Mała architektura, rze źba -zabytkowe przykłady form regionalnych (krzy Ŝe przydro Ŝne)

VI. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 3 – cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza b) 4 - cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza c) 41 – osada otwarta – XV – XVI w. Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

STARKOWA HUTA – wie ś o układzie rozproszonym posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty: a) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. ( szkoła z 1910 r., domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

77 b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

II. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych (zespół szkoły, zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

III. Historyczny układ przestrzenny (sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

IV. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo - kulturow ą: - fragmenty zieleni wysokiej w centrum wsi i przy szkole - cmentarz poewangelicki z 2 poł. XIX w. V. Mała architektura, rze źba -zabytkowe przykłady form regionalnych (krzy Ŝe przydro Ŝne)

VI. Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 22 – osada otwarta – wczesna epoka Ŝelaza i wczesne średniowiecze b) 23 – huta szkła – okres nowo Ŝytny c) 24 – huta szkła – XVIII w. (?) d) 45 – punkt osadnictwa – pó źne średniowiecze i okres nowo Ŝytny e) 46 – ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze f) 69 – osada otwarta (?) – pó źne średniowiecze, okres nowo Ŝytny g) 70 – punkt osadnictwa - pó źne średniowiecze, okres nowo Ŝytny h) 71 - punkt osadnictwa - pó źne średniowiecze, okres nowo Ŝytny i) 79 – osada otwarta – wczesne i pó źne średniowiecze j) 81 – cmentarzysko płaskie – wczesna epoka Ŝelaza k) 111 – ślady osadnictwa – wczesne średniowiecze Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

WYCZECHOWO – zespół dworsko – folwarczny z parkiem wraz z zespołem wiejskiej zabudowy folwarcznej, wie ś posiadaj ąca zachowane elementy historycznego i tradycyjnego rozplanowania. Nale Ŝą do nich: I. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne wpisane do rejestru zabytków nieruchomych : - budynek dworu i zabudowa folwarczna 1885 –1887r., 1907r. , nr rej. 1048 - park podworski krajobrazowy k. XIX w., nr rej. 1048 II. Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PWKZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych: - dom nr 40, dawna administracja dworu 1914 r. ( postulowane rozszerzenie wpisu zespołu dworskiego) III. Obiekty (poza I i II)

78 b) posiadaj ące warto ści kulturowe – przykłady tradycyjnego budownictwa murowanego z XIX w., z przełomu XIX/XX w. i z poł. XX w. (fragmenty zabudowa ń podworskich, budynki dawnej wsi folwarcznej, domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze) b) posiadaj ące zachowane elementy kulturowe (domy mieszkalne, chaty, budynki gospodarcze)

IV. Zespoły o zachowanych warto ściach kulturowych – poza I i II (zespół dworsko – folwarczny, zagrody zawieraj ące elementy tradycyjnego rozplanowania z poł. XIX w., przełomu XIX/XX w. i poł. XX w.)

V. Historyczny układ przestrzenny (zespół dworsko – folwarczny, sie ć dróg, fragmenty zieleni wysokiej)

VI. Elementy przyrodnicze do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: a. fragmenty zieleni wysokiej , zadrzewienia wzdłu Ŝ dróg historycznych i alei b. park podworski

VII. Mała architektura, rze źba-zabytkowe przykłady form regionalnych, (krzy Ŝe przydro Ŝne).

VIII Obiekty i strefy ochrony archeologicznej: a) 11 – cmentarzysko kurhanowe – epoka br ązu (Dec. nr 424/Archeol. z dnia 26. 10. 1987 r.) b) 12 – strefa osadnictwa – obiekt wielokulturowy c) 40 – osada w otoczeniu kurhanów – XV – XVI w. i chronologia nieokre ślona Przed zainwestowaniem terenu nale Ŝy wykona ć wyprzedzaj ące badania archeologiczne wraz z dokumentacj ą archeologiczno – konserwatorsk ą na koszt inwestora. Wszystkie plany i projekty dotycz ące stref ochrony archeologicznej musz ą by ć uzgodnione z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku.

2.2 Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne o ponadregionalnych warto ściach kulturowych obj ęte ochron ą prawn ą:
ZESPÓŁ DWORSKO-PARKOWY w miejscowo ści Borcz
ZESPÓŁ KO ŚCIOŁA PARAFIALNEGO P.W. ŚW. TRÓJCY I WSZYSTKICH ŚWI ĘTYCH w miejscowo ści Gor ęczyno
DOM NR 27 w miejscowo ści Hopowo (obecnie nr 28)
KU ŹNIA PRZY DOMU NR 27 w miejscowo ści Hopowo (obecnie nr 28)
DOM MIESZK. NR 24 w miejscowo ści Ostrzyce
ZESPÓŁ DWORSKO-PARKOWY w miejscowo ści Wyczechowo zasady realizacji okre ślone ochron ą prawn ą Ochrona ma na celu: • zachowanie i wła ściwe utrzymanie, • ekspozycj ę w krajobrazie,

79 • adaptacj ę i wł ączenie w struktur ę funkcjonaln ą gminy, Wszelka działalno ść inwestycyjna w obr ębie tych obiektów wymaga uzgodnienia z wojewódzkim konserwatorem zabytków.

2.3 Obiekty architektoniczne i zespoły przestrzenne postulowane przez PKWZ w Gda ńsku do wpisania do rejestru zabytków nieruchomych:
MŁYN WODNY w miejscowo ści Borcz
ZESPÓŁ RURALISTYCZNY WSI XIII w (ROZPLANOWANIE I STRUKTURA) w miejscowo ści Gor ęczyno
DOM NR 56, wł. Ludwik Ptach, d. Zajazd, XIX/XX w. (w budynku na suficie malunek z widokiem Gor ęczyna z ko ściołem przed przebudow ą – stan w 1882 r.) w miejscowo ści Gor ęczyno
CMENTARZ PARAFIALNY w miejscowo ści Gor ęczyno
ZESPÓŁ RURALISTYCZNY WSI 1600 R. (UKŁAD PRZESTRZENNY I ZABUDOWA) w miejscowo ści Hopowo
KO ŚCIÓŁ PARAFIALNY P.W. NAWIEDZENIA NAJ ŚWI ĘTSZEJ MARII PANNY, MUR. 1911-1913 r. w miejscowo ści Hopowo
ZESPÓŁ RURALISTYCZNY WSI (ROZPLANOWANIE I STRUKTURA) w miejscowo ści Ostrzyce
ZESPÓŁ RURALISTYCZNY WSI, 1600 r. w miejscowo ści Piotrowo
DOM MIESZKALNY NR 4 w miejscowo ści Piotrowo
DOM MIESZKALNY NR 5 w miejscowo ści Piotrowo
ZESPÓŁ RURALISTYCZNY WSI, XIII W. W miejscowo ści Poł ęczyno
KO ŚCIÓŁ PARAFIALNY P.W. ŚW. ANDRZEJA BOBOLI, MUR., XIX W. (FILIALNY GRABOWA KO ŚCIERSKIEGO) w miejscowo ści Poł ęczyno
ZESPÓŁ RURALISTYCZNY w miejscowo ści Rybaki
DOM NR 40, D. ADM. DWORU, WŁ. ZAKŁAD ROLNY, MUR., 1914 R. (OB. MIESZKALNY), postulowane rozszerzenie wpisu zespołu dworskiego w miejscowo ści Wyczechowo kierunki działa ń polityki przestrzennej dla w/w zespołów i obiektów obowi ązuje wymóg uzgadniania planów realizacyjnych, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu i projektów architektonicznych z PWKZ w Gda ńsku oraz wymóg opiniowania przez PWKZ remontów i prac budowlanych nie wymagaj ących decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

2.4 Układy przestrzenne do bezwzgl ędnego zachowania (planu i struktury):
Borcz – zespół dworsko-parkowy wpisany do rejestru
Gor ęczyno –układ ruralistyczny wsi wraz z zespołem ko ścioła i plebanii
Hopowo – układ ruralistyczny wsi i jego struktura
Piotrowo – układ ruralistyczny wsi i jego struktura oraz tradycja budowlana
Wyczechowo – zespół dworsko-parkowy wpisany do rejestru, zasady realizacji poprzez wpis do rejestru zabytków poprzedzony ustanowieniem strefy ochrony konserwatorskiej na poziomie planu zagospodarowania przestrzennego:
Borcz – układ wsi folwarcznej wraz z alejami dojazdowymi
Kamela – układ ruralistyczny wsi i zasady kształtowania zabudowy
Ostrzyce – układ ruralistyczny wsi i zachowane elementy struktury zabudowy

80
Poł ęczyno – układ ruralistyczny wsi i jego struktura oraz tradycja budowlana
Rybaki – układ ruralistyczny wsi, jego struktura i tradycja budowlana
Wyczechowo – układ wsi folwarcznej wraz z alejami dojazdowymi zasady realizacji poprzez ustanowienie strefy ochrony konserwatorskiej na poziomie planu zagospodarowania przestrzennego kierunki działa ń polityki przestrzennej: nakazy:
zachowanie układu komunikacyjnego i historycznego planu wsi;
zachowanie struktury historycznego podziału własności (w tym siedlisk i rozłogów pól, granic maj ątków ziemskich)
zachowanie czytelno ści granic historycznej zwartej (b ądź skupionej, zagrodowej) zabudowy wiejskiej
zachowanie czytelno ści zasad kształtowania zespołów zabudowy (zagrody, folwarku) z wszystkimi jej komponentami (zabudowania + ziele ń wysoka i średnia, zbiorniki wodne, pastwiska przydomowe etc.)
wykonanie studiów krajobrazowych i analizy ekspozycji przy konstruowaniu planu zagospodarowania przestrzennego miejscowo ści;
konserwacja istniej ącej historycznej struktury zabytkowej;
kontynuacja wyst ępuj ących historycznie tradycji budowlanych w nowej zabudowie;
zakazy:
stosowania zabudowy o gabarytach dominuj ących w stosunku do zabudowy historycznej, stosowania dominant wysoko ściowych w zabudowie mieszkaniowej;
postulaty:
usuni ęcie lub rekompozycja wyst ępuj ących elementów dysharmonijnych zabudowy;
opracowanie zestawu przykładów form architektonicznych (skala, kształt bryły, detal architektoniczny, materiał, kolorystyka) oraz sposobów zagospodarowania przestrzennego w skali działki siedliskowej (rozplanowanie, ogrodzenia, rodzaj zieleni towarzysz ącej) opartej na miejscowej tradycji kultury osadniczej;

2.5 Układy przestrzenne do zachowania ze wzgl ędu na ich warto ść historyczn ą, kompozycyjn ą i kulturow ą: układy zwarte:
Egiertowo – układ ruralistyczny
Wyczechowo – układ wsi folwarcznej
Wyczechowo - Osady – układ przysiółka z folwarkiem Pstra Suka układy lu źne i rozproszone:
Ramleje
Rąty
Sławki Dolne i Górne (wraz z wybudowaniami i przysiółkami)
Starkowa Huta (wraz z wybudowaniami) k kierunki działa ń polityki przestrzennej: nakazy:
obowi ązuj ąca zgodnie z prawem ścisła ochrona konserwatorska obiektów wpisanych do rejestru zabytków

81
uzupełnienie wpisu do rejestru zabytków obiektów postulowanych do wpisania; zakazy:
dokonywania jakichkolwiek przekształce ń formy i kolorystyki obiektów oraz ich bezpo średniego s ąsiedztwa bez zgody PWKZ w Gda ńsku
postulaty:
promocja obiektów w celu zagospodarowania i utrzymania zgodnego z ich warto ści ą;

2.6 Ochrona obiektów wpisanych do ewidencji zabytków poprzez:
ochron ę kompozycji obiektów (układu elewacji, formy i pokrycia dachu, wielko ści i proporcji otworów drzwiowych i okiennych oraz kształtu i podziałów stolarki, detali architektonicznych, itp.)
ochron ę kompozycji zespołów zabudowy (historycznych linii zabudowy, wysoko ści budynków, kształtu dachów, itp.)

2.7 Obiekty i strefy ochrony archeologicznej obj ęte ochron ą prawn ą obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa pomorskiego
BORCZ – cmentarzysko kurhanowe i z kr ęgami kamiennymi okres wpływów rzymskich
BORCZ – grodzisko wczesne średniowiecze
PIOTROWO – grodzisko wczesne średniowiecze
PIOTROWO – osada wczesne średniowiecze
RĄTY – cmentarzysko płaskie wczesne średniowiecze
WYCZECHOWO – cmentarzysko kurhanowe epoka br ązu

Kierunki działa ń polityki przestrzennej dla stref ochrony archeologicznej:
dla wydzielonych stref ochrony archeologicznej ustala si ę wymóg uzgadniania wszystkich planów i projektów dotycz ących, terenu stref, z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku i opiniowania w Muzeum Archeologicznym w Gda ńsku
tereny płaskich stanowisk archeologicznych mog ą by ć przeznaczone pod zagospodarowanie, po wykonaniu inwentaryzacji i dokumentacji obiektów archeologicznych nara Ŝonych na zniszczenie w trakcie prac ziemnych
dla stanowisk o własnej formie krajobrazowej – grodzisk i cmentarzysk kurhanowych przewidzianych do trwałej ochrony – wprowadza si ę zakaz inwestowania na ich terenie i na obszarze przylegającym bezpo średnio do nich.

2.8 Elementy przyrodnicze (aleje, parki, cmentarze) do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: parki: Borcz, Wyczechowo aleje: Borcz, Wyczechowo, Somonino (przy le śniczówce Sarni Dwór),Egiertowo (droga do Kameli) cmentarze lub pozostało ści: Borcz ,Chylowa Huta, Egiertowo, Goreczyno, Hopowo, Kamela, Kaplica, Piotrowo, Poł ęczyno, Raty, Rybaki, Somonino kierunki działa ń polityki przestrzennej: nakazy:

82
zachowanie układu komunikacyjnego i historycznego planu wsi z mo Ŝliwo ści ą adaptacji do wymogów współczesno ści;
zachowanie istniej ącej struktury zabudowy historycznej i jej adaptacja oraz modernizacja; zakazy:
stosowania zabudowy o nadmiernych gabarytach i zabudowy obni Ŝaj ącej estetyk ę otoczenia postulaty:
usuni ęcie lub rekompozycja wyst ępuj ących elementów dysharmonijnych zabudowy;
stosowania form architektonicznych kontynuuj ących tradycje budownictwa tradycyjnego regionu.

2.9 Wsie o wysokich walorach ekspozycyjnych do obj ęcia ścisł ą ochron ą istniej ącej harmonii krajobrazowej Borcz (wraz z wybudowaniami), Gor ęczyno, Hopowo, Kamela, Ostrzyce, Poł ęczyno, Ramleje (wie ś rozproszona), Rybaki, Sławki Górne (z wybudowaniami), Wyczechowo - kierunki działa ń polityki przestrzennej w niezb ędnym zasi ęgu kształtowania otoczenia krajobrazowego chronionych zespołów przestrzennych zakazy:
wszelkich przekształce ń bez opracowania poprzedzaj ących studiów krajobrazowych i analizy ekspozycji;
wtórnej parcelacji terenu oraz zmian w kwalifikacji gruntów bez opracowania planu zagospodarowania terenu; nakazy:
usuni ęcie (lub restylizacja i rekompozycja) elementów dysharmonijnych zagospodarowania w obszarze ochrony ekspozycji;
opracowania planu zagospodarowania przestrzennego zawieraj ącego poprzedzaj ące studia krajobrazowe i analizy ekspozycji
postulaty:
wprowadzenie zakazu zabudowy na przedpolach ekspozycyjnych zwartej zabudowy wiejskiej i obj ętych ścisł ą ochron ą obiektów oraz zespołów zabytkowych
rekultywacja i restylizacja struktury obszarów wpływaj ących niekorzystnie na sąsiedztwo warto ściowych obiektów lub ich widoków;
zakaz wprowadzania w zasi ęgu strefy ochrony ekspozycji krajobrazu przyrodniczo-kulturowego miejscowo ści elementów zagospodarowania przesłaniaj ących widok na otwarty krajobraz;
uczytelnienie historycznych podziałów rozłogu pól oraz dróg dojazdowych zieleni ą śródpoln ą;

2.10 Fragmenty gminy (poza wsiami) o wysokich walorach ekspozycyjnych do obj ęcia ścisł ą ochron ą istniej ącej harmonii krajobrazowej Punkty widokowe ,,Jastrz ębia Góra” i ,,Trzebi ńska Góra” zasady realizacji ustalenia Planu ochrony Kaszubskiego Parku Krajobrazowego kierunki działa ń polityki przestrzennej w niezb ędnym zasi ęgu kształtowania otoczenia krajobrazowego
zakaz wznoszenia budynków i budowli przesłaniaj ących ekspozycj ę krajobrazow ą z punktu widokowego

83
zakaz wprowadzania zalesie ń i zadrzewie ń w miejscach przesłaniaj ących ekspozycje krajobrazow ą z punktu widokowego Trasa z ci ągami widokowymi (droga kaszubska Garcz – Brodnica Dolna – Ostrzyce – Wie Ŝyca) zasady realizacji ustalenia Planu ochrony Kaszubskiego Parku Krajobrazowego kierunki działa ń polityki przestrzennej w niezb ędnym zasi ęgu kształtowania otoczenia krajobrazowego
zakaz wznoszenia budynków i budowli przesłaniaj ących ekspozycj ę krajobrazow ą z ci ągu widokowego
zakaz wprowadzania zalesie ń i zadrzewie ń w miejscach przesłaniaj ących ekspozycje krajobrazow ą z punktu widokowego
nakaz przywrócenia walorów ekspozycyjnych z ci ągu widokowego na odcinkach drogi o zaniedbanym otoczeniu, w celu poprawy mo Ŝliwo ści korzystania z warto ści wizualnych krajobrazu

3. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW

Głównym celem rozwoju gminy Somonino jest ukierunkowanie działa ń zmierzaj ących do podnoszenia standardu jako ści Ŝycia mieszka ńców, ochrony warto ściowych elementów środowiska przyrodniczego, naturalnych walorów krajobrazowych, a przede wszystkim zwi ększenia atrakcyjno ści dla przyszłych inwestorów.

Celem równorz ędnym wyznaczonym w niniejszym Studium jest zrównowaŜony rozwój przestrzenny rozumiany jako przeznaczanie nowych terenów pod zabudow ę oraz przeobra Ŝanie istniej ącego zainwestowania w zgodzie ze środowiskiem i z zachowaniem wysokich walorów krajobrazowych gminy przy jednoczesnym d ąŜ eniu do zaspokojenia potrzeb mieszka ńców gminy.

Główne kierunki rozwoju gospodarczego przyj ęte w Studium, to: EKOTURYSTYKA – czyli turystyka zrównowa Ŝona, oparta na zrównowa Ŝonym rozwoju i przyczyniaj ąca si ę do zachowania środowiska naturalnego w niemal niezmienionym stanie, tworz ąca mo Ŝliwo ść ekonomicznego wykorzystania dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, mog ąca w krótkim czasie spowodowa ć oŜywienie gospodarcze gminy w takich dziedzinach, jak np. rzemiosło, przemysł przetwórczy, usługi oraz rolnictwo. Efektywnie prowadzona polityka turystyczna mo Ŝe sta ć si ę głównym czynnikiem podniesienia jako ści Ŝycia mieszka ńców (spowoduje wzrost miejsc pracy i ograniczy bezrobocie). Podstawowym warunkiem rozwoju jest kontynuacja modernizacji starych i budowa nowych sieci i urz ądze ń wodno – kanalizacyjnych oraz budowa sieci gazowej. Preferowane formy ekoturystyki na obszarze gminy to:
turystyka pobytowa na terenach wiejskich
turystyka pobytowa w gospodarstwach wiejskich – agroturystyka PRODUKCJA ROLNA oparta na stabilno ści i rozwoju produkcji z wykorzystaniem istniej ących walorów środowiska przyrodniczego i gospodarce racjonalnej, która jest najlepsz ą form ą jej ochrony.

84 GMINA SATELITARNA DLA METROPOLII TRÓJMIEJSKIEJ – czyli zrównowa Ŝony rozwój nowych terenów mieszkaniowych dla jednostek osadniczych b ędących pod silnym wpływem Gda ńskiego Obszaru Metropolitarnego i w sporym stopniu od niego uzale Ŝnionych.

3.1. Ekoturystyka

3.1.1. Turystyka pobytowa na terenach wiejskich Rozwój turystyki pobytowej na obszarze gminy poprzez budow ę nowej i głównie adaptacj ę istniej ącej zabudowy (na m.in. pensjonaty, motele, hotele, campingi, „stodoły campingowe” i „stodoły turystyczne – przypominaj ące schroniska młodzie Ŝowe) stanowi ć b ędzie alternatywne lub stałe źródło dochodu rolników. Najcz ęś ciej praktykowana kierunek przekształce ń terenów rolnych na turystyczne to wtórny podział gospodarstwa na działki letniskowe i ich sprzeda Ŝ nie zawsze po cenie ich rzeczywistej warto ści. Taki kierunek polityki w zakresie turystyki nie prowadzi ani do poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców ani do utrzymania wyj ątkowych walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego gminy. Zasady realizacji okre ślone przepisami prawa, zasadami okre ślonymi dla Ochrony i kształtowanie środowiska przyrodniczego oraz jego zasobów, dziedzictwa kulturowego i krajobrazu oraz zasadami okre ślonymi dla Obszarów, które mog ą by ć przeznaczone pod zabudow ę Kierunki działa ń polityki przestrzennej
hamowanie procesów powoduj ących tworzenie si ę nadkoncentracji zagospodarowania turystycznego prowadz ącej do dewaloryzacji środowiska przyrodniczego i kulturowego
rozwój turystyki głównie w oparciu o gospodarstwa indywidualne
rozwój bazy turystycznej o zró Ŝnicowanym standardzie, dostosowanej dla wszystkich u Ŝytkowników w miarę mo Ŝliwo ści o przedłu Ŝonym sezonie funkcjonowania
stosowania form architektonicznych kontynuuj ących tradycje budownictwa tradycyjnego regionu

3.1.2. Turystyka pobytowa w gospodarstwach wiejskich – agroturystyka Rozwój agroturystyki na obszarze gminy na bazie gospodarstw indywidualnych stanowi ć b ędzie alternatywne źródło dochodu rolników. Warunkiem powstania gospodarstwa agroturystycznego jest czynne zajmowanie si ę rolnictwem, poło Ŝenie gospodarstwa w cichej i spokojnej okolicy, zapewnienie dojazdu oraz minimalny standard obiektu (okre ślony przepisami prawa). Dominuj ące formy zakwaterowania to pokoje go ścinne, mieszkania wakacyjne, kwatery grupowe, domy wakacyjne, pola namiotowe. Preferowane s ą równie Ŝ gospodarstwa funkcjonuj ące na zasadzie „otwartych drzwi” (funkcjonuj ące przede wszystkim na prezentowaniu atrakcji zwi ązanych z gospodarstwem, niekoniecznie posiadaj ące miejsca noclegowe) oraz „Bed & Breakfast” (nocleg ze śniadaniem w domu rolnika, ofert ę bardzo oczekiwan ą wśród turystów szczególnie w gospodarstwach poło Ŝonych w bliskiej odległo ści od głównych dróg). Poza podstawowymi warunkami, jaki powinno spełnia ć gospodarstwo agroturystyczne, aby było inwestycj ą dochodow ą musi zapewnia ć atrakcyjne formy sp ędzania wolnego czasu oraz wysoki standard świadczonych usług.

85 Zasady realizacji okre ślone przepisami prawa, zasadami okre ślonymi dla Ochrony i kształtowanie środowiska przyrodniczego oraz jego zasobów, dziedzictwa kulturowego i krajobrazu. Kierunki działa ń polityki przestrzennej
rozwój agroturystyki w oparciu o gospodarstwa indywidualne
rozwój gospodarstw agroturystycznych o wysokim standardzie (obiekty i świadczone usługi)
rozwój agroturystyki na bazie zachowania istniej ącej struktury zabudowy historycznej, jej adaptacji oraz modernizacji

3.1.3. Obszary o najwi ększych predyspozycjach rozwoju ekoturystyki Wskazanie potencjalnych form rozwoju funkcji turystycznej nie oznacza, Ŝe na danym obszarze nie dopuszcza si ę innych form turystyki (poza wskazaniem obszarów o wył ącznej formie turystyki). Szczegółowej analizy wymaga ć jednak będzie wydzielanie nowych terenów pod zabudow ę zwi ązan ą z wypoczynkiem i rekreacj ą („letniskow ą”, funkcjonuj ącą całorocznie).

3.1.4. Infrastruktura paraturystyczna Kierunki działa ń polityki przestrzennej na obszarze gminy: Utrzymanie istniej ących pieszych i wodnych szlaków turystycznych:
Szlak Kaszubski
Szlak Wzgórz Szymbarskich
Trasa turystyczna z Babiego Dołu do Rezerwatu Archeologicznego „Kamienne Wesele” i rezerwatu przyrody „Jar Raduni”
Kajakowy rzeki Raduni
i wykorzystanie ich równie Ŝ jako szlaki rowerowe, narciarskie i konne Utrzymanie istniej ących ście Ŝek rowerowych
teren cmentarzyska kurhanowego z kr ęgami kamiennymi w Borczu Utrzymanie i rozbudowa szlaku rowerowego
szlak rowerowy z śukowa do Ostrzyc uzupełniony o odcinki tras rowerowych doprowadzaj ących z Gor ęczyna do przystanków kolejowych w Somoninie i Sławkach wzdłu Ŝ drogi powiatowej 10252 Rozwój infrastruktury paraturystycznej poprzez
utworzenie nowych szlaków turystyki pieszej
budow ę ście Ŝek dydaktycznych (na bazie szlaków turystyki pieszej i rowerowej) z wykorzystaniem walorów archeologicznych środowiska kulturowego poprzez wł ączenie obiektów archeologicznych w lokalne i ponadregionalne szlaki turystyczne i ście Ŝki rowerowe

Najistotniejsz ą cech ą struktury osadniczej gminy jest wyst ępowanie wiejskich jednostek osadniczych charakteryzuj ących si ę skupion ą zabudow ą oraz najwi ększ ą liczb ą mieszka ńców (Somonino, Gor ęczyno, Egiertowo, Hopowo, Borcz), dobrze powi ązanych komunikacyjnie wyst ępowanie wiejskich jednostek osadniczych charakteryzuj ących si ę wyj ątkowo rozproszon ą zabudow ą oraz stosunkowo nisk ą liczb ą mieszka ńców (Ramleje, Sławki, Kaplica, Poł ęczyno, Starkowa Huta). Wsie Somonino i Gor ęczyno – to najsilniej rozwijaj ące si ę jednostki. Liczba ludno ści w Somoninie i Egiertowie stanowi prawie połow ę mieszka ńców gminy. Według prognozy demograficznej, sporz ądzonej na potrzeby Studium, liczba ludno ści gminy

86 wzro śnie do roku 2020 o 20% (przyrost o ponad 1 tys. mieszka ńców). Prawdopodobnie najwi ększy przyrost ludno ści dotyczy ć b ędzie Somonina (z racji pełnienia funkcji o środka administracyjnego oraz zlokalizowanych tu funkcji gminnych i ponadgminnych), Gor ęczyna i pasma Gor ęczyno-Rąty (ze wzgl ędu na atrakcyjne poło Ŝenie) oraz miejscowo ści poło Ŝonych wzdłu Ŝ drogi krajowej nr 20 i dobrze z ni ą skomunikowan ą, tj., Egiertowo, Hopowo, Wyczechowo i Borcz. Stosunkowo niewielki wzrost ludno ści przewiduje si ę w miejscowo ściach: Poł ęczyno, Kamela, Sławki, Starkowa Huta. Niewskazany jest rozwój przestrzenny miejscowo ści Piotrowo, Kaplica, R ąty, Ostrzyce i Ramleje ze wzgl ędu na poło Ŝenie na obszarach obj ętych ochron ą prawn ą, a przede wszystkim w miejscowo ści Ostrzyce, gdzie ju Ŝ wyst ępuje nadkoncentracja turystyczna oraz w miejscowo ści Ramleje, gdzie obszar charakteryzuje si ę koncentracj ą warto ści kulturowych.

3.2 Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej Kierunki działa ń:
ochrona gruntów ornych najlepszych klas bonitacyjnych IIIb, IVa, IVb i pochodzenia organicznego
najlepsze gleby klas IIIb, IVa i IVb wyst ępuj ą we wsiach Borcz, Wyczechowo, Kamela i Egiertowo. Grunty tu wyst ępuj ące powinny by ć obj ęte racjonaln ą ochron ą z zakazem przeznaczania ich na inne ni Ŝ rolnicze cele
nie wskazuje si ę obszarów rolniczej przestrzeni produkcyjnej wył ączonych z zabudowy, wskazuje si ę natomiast ograniczenia lokalizacyjne dla zabudowy:
w celu prowadzenia prawidłowej polityki rolnej wyklucza si ę na całym obszarze gminy realizacj ę rozproszonych siedlisk o powierzchni poni Ŝej 15 ha z wyj ątkiem siedlisk, których powierzchnia musi by ć ograniczona ze wzgl ędu na specyficzne ukształtowanie i u Ŝytkowanie terenu – w tych przypadkach niezb ędne jest dokonanie przez Samorz ąd Gminy m.in. analizy ekonomicznej lokalizacji takiego siedliska (m.in. konieczno ść budowy i utrzymania dróg dojazdowych, uzbrojenia terenu, itp.)
tworzenie warunków dla stabilno ści kierunków produkcji rolnej (zwłaszcza produkcji zbó Ŝ)
stosowanie racjonalne środków produkcji
stosowanie nowoczesnych i oszcz ędnych technologii i metod produkcji
dostosowanie sprz ętu rolniczego do warunków produkcji
koncentracja i specjalizacja produkcji (zahamowanie procesu rozdrabniania gospodarstw, scalanie gospodarstw do powierzchni umo Ŝliwiaj ącą racjonaln ą produkcj ę – powy Ŝej 15 ha)
rozwój rolnictwa ekologicznego
produkcja preferowana na obszarze całej gminy ze wzgl ędu na korzystne warunki glebowe (wolne od zanieczyszcze ń metalami ci ęŜ kimi) zwłaszcza na obszarach, gdzie środowisko przyrodnicze podlega i wskazane jest w Studium do ochron prawnej
rozwój gospodarstw agroturystycznych
tworzenie zespołów producentów rolnych
tworzenie organizacji skupu produktów rolnych
tworzenie mo Ŝliwo ści produkcji ukierunkowanej na odbiorców sezonowych (turystów)

87 3.3 Gmina satelitarna dla metropolii trójmiejskiej Kierunki działa ń:
wskazanie budownictwa skoncentrowanego (o którym mowa w nast ępnym rozdziale: KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ U śYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁACZONE Z ZABUDOWY) jako podstawy rozwoju terenów mieszkaniowych
wzmacnianie powi ąza ń komunikacyjnych z Gda ńskim Obszarem Metropolitalnym, a zwłaszcza z Trójmiastem
wzmacnianie centr usługowych w o środkach osadniczych jako jednego z czynników wzmacniaj ących budownictwo skoncentrowane
w aspekcie rozwoju nowych usług wzmacnianie oferty usług podstawowych

4. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ U śYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁACZONE SPOD ZABUDOWY

4.1. Mieszkalnictwo Zasady realizacji:
dla istniej ącej i przewidywanej zabudowy na obszarach obj ętych ochron ą i kształtowaniem środowiska przyrodniczego oraz jego zasobów, dziedzictwa kulturowego i krajobrazu bezwzgl ędne przestrzeganie zasad i ustale ń okre ślonych dla tych obszarów
dla istniej ącej i przewidywanej zabudowy na obszarach obj ętych kierunkami rozwoju i przekształce ń funkcji gospodarczych przestrzeganie zasad i ustale ń nie sprzecznych z zało Ŝeniami rozwoju tych funkcji
warunkiem realizacji nowej zabudowy jest uzbrojenie terenu okre ślone przez przepisy prawa – m.in. nie dopuszcza si ę budowy wodoci ągów bez wyprzedzaj ącej lub równoległej realizacji kanalizacji sanitarnej
ze wzgl ędu na du Ŝe znaczenie modernizacji drogi krajowej nr 20 jako jednego z czynników słu Ŝą cych rozwojowi gminy wskazane jest bezwzgl ędne utrzymywanie rezerwy terenowej pod realizacj ę inwestycji oraz dalsze prowadzenie polityki przestrzennej z uwzgl ędnieniem ogranicze ń i uci ąŜ liwo ści jakie spowoduje modernizacja trasy do parametrów drogi głównej
wytyczne kształtowania zabudowy i krajobrazu wiejskiego gminy winny opiera ć si ę na istniej ących (niestety cz ąstkowo opracowanych) wzornikach poprawnego kształtowania zabudowy i krajobrazu i spełnia ć rol ę doradcz ą do stanowienia prawa miejscowego
w Studium proponuje si ę przyj ęcie okre ślonych standardów wykorzystania przestrzeni. Maj ą one charakter koordynuj ący dla przyszłych planów miejscowych i słu Ŝą zapewnianiu ładu przestrzennego. Dla zabudowy mieszkaniowej proponuje si ę przyj ęcie nast ępuj ących standardów:
w zasi ęgu przewidywanego zorganizowanego systemu oczyszczania ścieków minimalna powierzchnia działki powinna wynosi ć 800 m2
na obszarach poło Ŝonych poza zasi ęgiem przewidywanych zorganizowanych systemów oczyszczania ścieków wielko ść działki uwarunkowana b ędzie mo Ŝliwo ści ą oczyszczania ścieków na własnym terenie (zasady okre ślone przepisami prawa). Nie powinna by ć mniejsza ni Ŝ 1000 m2

88
powierzchnia zabudowy działki nie powinna przekracza ć 25% jej powierzchni
wysoko ść zabudowy we wsiach typowo rolniczych – 1,5 kondygnacji
w rejonach skoncentrowanej zabudowy, które utraciły charakter rolniczy zabudowa nie powinna przekracza ć 2,5 kondygnacji, a lokalne dominanty wskazane w planach miejscowych nie zaleca si ę by były wy Ŝsze ni Ŝ maksymalne 4 kondygnacje, w tym poddasze u Ŝytkowe.

4.1.1 Budownictwo skoncentrowane Przyjmuje si ę, Ŝe: zabudowa mieszkaniowa w formie budownictwa skoncentrowanego (wył ącznie jednorodzinnego) realizowa ć si ę b ędzie głównie w miejscowo ściach Somonino, Gor ęczyno, R ąty oraz w miejscowo ści poło Ŝonych wzdłu Ŝ drogi krajowej nr 20 tj., Egiertowo, Hopowo, Wyczechowo i Borcz. Zasady realizacji:
zabudowa powinna koncentrowa ć si ę w rejonach istniej ących ju Ŝ skupisk zabudowy, na terenach wskazanych jako rozwojowe poprzez:
wydzielanie nowych terenów pod zabudow ę
uzupełniania istniej ących ci ągów zabudowy
odtwarzanie zabudowy na istniej ących działkach
dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść wprowadzenia usług i produkcji nieuci ąŜ liwej na tereny zabudowy mieszkaniowej na zasadach okre ślonych przepisami prawa zgodnie z zał ącznikiem graficznym
wskazuje si ę tereny zabudowy mieszkaniowej z towarzysz ącymi usługami i produkcj ą nieuci ąŜ liw ą. Lokalizacja na zasadach okre ślonych przepisami prawa zgodnie z zał ącznikiem graficznym na obszarach okre ślonych jako tereny istniej ącej i nowej zabudowy
rozwojowi nowej zabudowy powinien towarzyszy ć proces rozbudowy sieci wodoci ągowej i kanalizacji.

4.1.2 Budownictwo rozproszone Zasady realizacji:
dopuszcza si ę realizacj ę nowej zabudowy mieszkaniowej w formie budownictwa rozproszonego wył ącznie jako gospodarstwa agroturystyczne i w ramach siedlisk rolniczych
w celu prowadzenia prawidłowej polityki rolnej wyklucza si ę na całym obszarze gminy realizacj ę rozproszonych siedlisk o powierzchni poni Ŝej 15 ha z wyj ątkiem siedlisk, których powierzchnia musi by ć ograniczona ze wzgl ędu na specyficzne ukształtowanie i u Ŝytkowanie terenu – w tych przypadkach niezb ędne jest dokonanie m.in. analizy ekonomicznej lokalizacji takiego siedliska (m.in. konieczno ść budowy i utrzymania dróg dojazdowych, uzbrojenia terenu, itp.)
dopuszcza si ę modernizacj ę i rozbudow ę istniej ącej zabudowy zagrodowej (w tym w kierunku przekształcenia w gospodarstwo agroturystyczne) zgodnie z zasadami realizacji i kierunkami działa ń polityki przestrzennej okre ślonej dla Turystyki pobytowej na terenach wiejskich oraz Turystyki pobytowej w gospodarstwach wiejskich.

89 4.2 Mieszkalnictwo pobytowe Poza wskazanymi przez uchwalone zmiany do mpzp wsi i gminy Somonino terenami pod mieszkalnictwo pobytowe („zabudowa letniskowa”) nie wskazuje si ę nowych terenów o tej funkcji. Zaleca si ę jedynie zmian ę dotychczas istniej ącej „formalnej” funkcji Ogrody Działkowe na terenie sołectwa Ostrzyce na funkcj ę „rzeczywist ą” Zabudowa Letniskowa (po dokonaniu niezb ędnych czynno ści formalno-prawnych i zgody prawnego u Ŝytkownika terenu).

4.3 Usługi Przyjmuje si ę, Ŝe miejscowo ść Somonino nadal pełni ć b ędzie rol ę gminnej jednostki usług podstawowych. Zakłada si ę tu utrzymanie i modernizacj ę istniej ących usług zgodnie z przyj ętą strategi ą rozwoju gminy. Przewiduje si ę rozwój terenów ogólnodost ępnych usług sportu (rejon nowego kompleksu szkolnego), stworzenie kompleksu usług zwi ązanych z obsług ą turystyki (Punkt Informacji Turystycznej, gastronomia, naprawa sprz ętu turystycznego, itp.) w rejonie dworca PKP oraz skoncentrowanie usług handlu i gastronomii w rejonie ko ścioła, w miejsce istniej ących baz i składów. Rol ę wspomagaj ącego o środka usług podstawowych pełni ć b ędą Gor ęczyno, Borcz i Egiertowo, gdzie przewiduje si ę dalszy rozwój funkcji usługowych: handlu, rzemiosła i usług zwi ązanych z obsług ą turystyki. W przyszło ści przewiduje si ę wzmocnienie znaczenia wspomagaj ących dla Somonina zwłaszcza dwóch o środków tj. Borcza i Egiertowa jako zlokalizowanych na głównej osi komunikacji samochodowej Kaszub na kierunku Gda ńsk – Ko ścierzyna. W roku szkolnym 2002/2003 nast ąpiły w gminie zmiany organizacyjne w systemie oświaty. Zmiany te spowodowały konieczno ść poprawy powi ąza ń komunikacyjnych mi ędzy jednostkami wiejskimi (m.in. poprawy jako ści dróg).

Zaleca si ę w pierwszej kolejno ści lokalizacj ę nowej zabudowy usługowej lub zmian ę przeznaczenia istniej ących obiektów usługowych wzdłu Ŝ dwóch głównych dróg przebiegaj ących przez gmin ę (drogi klasy krajowej i wojewódzkiej) ze szczególnym wskazaniem centr w/w miejscowo ści stanowi ących dominuj ące o środki usługowe w gminie w celu ich wzmacniania i lepszego gospodarowania przestrzenia gminy. W drugiej kolejno ści wzdłu Ŝ pozostałego istniej ącego układu drogowego i granic obszarów zabudowanych okre ślonych w cz ęś ci graficznej studium jako tereny istniej ącej i zdeterminowanej zabudowy, a dopiero w ostateczno ści poza nimi jednak w bezpo średnim ich s ąsiedztwie w ramach obszarów okre ślonych w cz ęś ci graficznej studium jako prognozowane kierunki rozwoju miejscowo ści.

Na obszarze gminy nie przewiduje si ę rozwoju wielkokubaturowych obiektów handlu i usług. Zasady realizacji:
rozwój usług nast ąpi na terenach wskazanych jako tereny rozwojowe funkcji usługowych (zał ączniki graficzny do Studium)
dla potencjalnych terenów usługowych nale Ŝy opracowa ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w których nale Ŝy ustali ć szczegółowe zasady realizacji inwestycji ze szczególnym uwzgl ędnieniem obsługi komunikacyjnej i odprowadzania ścieków
dopuszcza si ę funkcj ę mieszkaniow ą integralnie zwi ązan ą z prowadzon ą działalno ści ą usługow ą

90
zaleca si ę, aby rozwój usług bazował na miejscowych produktach i surowcach
wielko ść działek poszczególnych inwestycji b ędzie uwarunkowana rodzajem prowadzonej działalno ści, a ewentualna uci ąŜ liwo ść musi zawiera ć si ę w jej granicach
funkcjonuj ące i potencjalne zakłady usługowe musz ą spełnia ć wszelkie wymogi okre ślone przepisami prawa.

4.4 Przemysł, bazy, składy Na obszarze gminy nie przewiduje si ę rozwoju przemysłu uci ąŜ liwego. Rozwój przemysłu, baz i składów przewiduje si ę jedynie w Somoninie, w rejonie ju Ŝ istniej ących funkcji produkcyjno-usługowych. Zasady realizacji:
rozwój przemysłu, baz i składów nast ąpi na terenach wskazanych jako tereny rozwojowe tych funkcji zgodnie z zał ącznikiem graficznym
dla potencjalnych terenów przemysłu, baz i składów nale Ŝy opracowa ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w których nale Ŝy ustali ć szczegółowe zasady realizacji inwestycji ze szczególnym uwzgl ędnieniem obsługi komunikacyjnej i odprowadzania ścieków
wielko ść działek poszczególnych inwestycji b ędzie uwarunkowana rodzajem prowadzonej działalno ści, a ewentualna uci ąŜ liwo ść musi zawiera ć si ę w jej granicach
funkcjonuj ące i potencjalne zakłady przemysłowe, bazy i składy musz ą spełnia ć wszelkie wymogi okre ślone przepisami prawa.
wyklucza si ę funkcj ę mieszkaniow ą z terenów przemysłu, baz i składów.

4.5 Tereny wył ączone spod zabudowy i o ograniczonych mo Ŝliwo ściach lokalizacji zabudowy Przyjmuje si ę zakaz lokalizacji zabudowy na terenach:
strefy kontrolowanej gazoci ągów wysokiego ci śnienia: Ø 150 do 300 mm – 6,0 m
stref ochronnych przed oddziaływaniem elektromagnetycznym wzdłu Ŝ linii energetycznych, szeroko ści stref wynosz ą : - dla linii 110 kV – 40 m, - dla linii 220 kV – 64 m,
rezerwatu przyrody
istniej ących i projektowanych u Ŝytków ekologicznych,
le śnych i projektowanych pod zalesienia(?),
przyległych do kanałów melioracyjnych w pasie o szeroko ści min. 5 m od brzegu, Przyjmuje si ę ograniczenia dla lokalizacji zabudowy na terenach:
Kaszubskiego Parku Krajobrazowego,
Obszarów Chronionego Krajobrazu,
Zespołów przyrodniczo - krajobrazowych
Obszarów chronionych „NATURA 2000”
gleb o najwy Ŝszej przydatno ści dla produkcji rolnej oraz gruntów organicznych,
tereny dolin rzecznych

91
tarasy zalewowe rzek
obszaru Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP 110,
zagro Ŝonych niebezpiecze ństwem powodzi i osuwania mas ziemnych.

5. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI

Przez obszar gminy Somonino przebiega regionalny korytarz transportowy nazwany w Planie zagospodarowania województwa jako Korytarz pojezierny (Trójmiasto – Ko ścierzyna – Bytów – Miastko), który tworz ą droga krajowa nr 20 oraz linia kolejowa nr 201 (odcinek Gdynia – Ko ścierzyna). Jakkolwiek znaczenie tego korytarza ma charakter regionalny, jego znaczenie dla obsługi województwa jest podstawowe, zwłaszcza w odniesieniu do ruchu turystycznego, który mo Ŝe by ć jednym z podstawowych czynników stymuluj ących rozwój tego rejonu Kaszub.

5.1. Infrastruktura transportu samochodowego Rozwój układu drogowego gminy to głównie modernizacja drogi krajowej nr 20 do parametrów drogi głównej o przekroju dwujezdniowym. Rozbudowa drogi, poprawa jej parametrów i stanu bezpiecze ństwa mo Ŝe by ć istotnym czynnikiem podnoszenia atrakcyjno ści gminy, a zwłaszcza terenów do niej przyległych. W ramach modernizacji przewidziane jest wykonanie obej ścia Egiertowa oraz dwupoziomowego węzła z drog ą wojewódzk ą nr 224, co istotnie przyczyni si ę do poprawy bezpiecze ństwa i warunków Ŝycia mieszka ńców wsi . Projekt przebudowy tej drogi wykonany przez Transprojekt Gda ński w 1978 r. jest w dalszym ci ągu podstaw ą do wydawania decyzji lokalizacyjnych na terenach przyległych do drogi nr 20. W dalszych pracach projektowych wskazane jest rozwa Ŝenie przebiegu drogi krajowej Nr 20 w celu obej ścia miejscowo ści Borcz. Ze wzgl ędu na du Ŝe znaczenie modernizacji drogi nr 20 jako jednego z czynników słu Ŝą cych rozwojowi gminy wskazane jest:
bezwzgl ędne utrzymywanie rezerwy terenowej pod realizacj ę inwestycji;
dalsze prowadzenie polityki przestrzennej z uwzgl ędnieniem ogranicze ń i uci ąŜ liwo ści jakie spowoduje modernizacja trasy do parametrów drogi głównej;
wspieranie inicjatyw zmierzaj ących do realizacji trasy. W odniesieniu do drogi wojewódzkiej nr 224 nale Ŝy przewidywa ć jej modernizacj ę do parametrów drogi zbiorczej, jednak bez rozbudowy przekroju poprzecznego. Modernizacja taka winna polega ć na poprawie parametrów łuków poziomych, stanu nawierzchni. Bardzo istotnym elementem modernizacji drogi 224 winna by ć poprawa bezpiecze ństwa pieszych, realizowana poprzez segregacj ę ruchu pieszego i samochodowego (chodniki, wyznaczone przej ścia dla pieszych) na obszarach zabudowanych. Modernizacja drogi 224 na odcinku Sopieszyno – Nowa Karczma (w odcinku tym zawiera si ę cały przebieg przez gmin ę Somonino) znajduje si ę w śród zada ń okre ślonych w Planie zagospodarowania województwa, cho ć z cał ą pewno ści ą nie jest to zadanie pierwszoplanowe. Drogi powiatowe pełni ą funkcj ę powi ąza ń lokalnych. Nie przewiduje si ę potrzeby rozbudowy ich przekroju, jedynie lokalnie poprawy parametrów i stanu nawierzchni. Podobnie jak to okre ślono w odniesieniu do drogi wojewódzkiej 224, przy przej ściu dróg powiatowych przez obszary zabudowane wymagane jest systematyczne uzupełnianie przekroju o chodniki oraz wyznaczanie przej ść dla pieszych.

92 Sie ć dróg gminnych wymaga du Ŝych nakładów na popraw ę stanu nawierzchni, a w zasadzie w wi ększo ści przypadków wykonania nawierzchni, gdy Ŝ w wi ększo ści s ą to drogi gruntowe. Wskazane jest sporz ądzenie wieloletniego programu modernizacji dróg gminnych w oparciu o przewidywane wielko ści bud Ŝetu gminy, planowane inwestycje z zakresu uzbrojenia, wnioski mieszka ńców itd. Klasyfikacja układu drogowego Drogi główne – droga krajowa nr 20 Miastko – Bytów - Gdynia
przekrój: 2 jezdnie po dwa pasy ruchu, z chodnikiem na obszarach zurbanizowanych,
minimalna szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących 35 m,
dost ępno ść drogi ograniczona do skrzy Ŝowa ń lub z jezdni serwisowych, wykluczone pojedyncze zjazdy. Drogi zbiorcze – droga wojewódzka nr 224 Sopieszyno – Kartuzy – Nowa Karczma
przekrój: jedna jezdnia, dwa pasy ruchu z chodnikiem na terenach zabudowanych,
minimalna szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących 20 m,
dost ępno ść bez ogranicze ń zgodnie z Warunkami technicznymi jakim powinny odpowiada ć drogi i ich usytuowanie. Drogi lokalne – drogi powiatowe: 10252 Ostrzyce – Somonino, 10254 Kiełpino – Pstra Suka, 10315 Egiertowo – Przywidz oraz drogi gminne
przekrój: jedna jezdnia, dwa pasy ruchu, z chodnikiem na terenach zabudowanych
minimalna szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących 15 m poza terenem zabudowanym i 12 m na terenie zabudowanym
dost ępno ść bez ogranicze ń.

5.2. Infrastruktura transportu kolejowego Na terenie gminy funkcjonuj ą obecnie dwie linie kolejowe: Nr 201 Nowa Wie ś Wielka – Gdynia Port Centralny oraz Nr 214 Somonino –Kartuzy. Linia nr 201 ma znaczenie regionalne, natomiast 214 lokalne. Polskie Koleje Pa ństwowe nie przewiduj ą w najbli Ŝszych latach działalno ści inwestycyjnej w zakresie rozbudowy i modernizacji infrastruktury kolejowej, wymagaj ącej rezerwacji terenów. Z uwagi na niewielk ą liczb ę pasa Ŝerów, a tym samym nisk ą rentowno ść linii rozwa Ŝa si ę ewentualno ść zawieszenia przewozów na linii Somonino – Kartuzy. W interesie gminy jest jednak utrzymanie przewozów na tej linii, a tak Ŝe wzmocnienie znaczenia linii 201 na odcinku Ko ścierzyna – Gdynia. Do uzyskania tego celu potrzebna jest wspólna (Zarz ąd Województwa, władze powiatowe i gminne) polityka wspieraj ąca transport kolejowy. Do narz ędzi takiej polityki zaliczy ć mo Ŝna:
podniesienie atrakcyjno ści przewozów poprzez elastyczne kształtowanie rozkładów jazdy i taryfy biletowej (szczególnie dla przewozów sezonowych i weekendowych);
wprowadzenie nowoczesnego taboru (np. autobus szynowy tak jak ma to miejsce na linii Somonino – Kartuzy;
wprowadzenie mo Ŝliwo ści wygodnego przewo Ŝenia rowerów i doprowadzenie tras rowerowych do stacji i przystanków kolejowych.

93 5.3. Komunikacja rowerowa Przez obszar gminy przebiega planowana trasa rowerowa o znaczeniu regionalnym. Jest to trasa nr 111 Puck – Wejherowo – Kartuzy – Nowa Karczma – Stara Kiszewa – Skarszewy – Tczew. Na terenie gminy Somonino trasa przebiega wzdłu Ŝ drogi wojewódzkiej 224. Obecnie funkcjonuje wyznaczony szlak rowerowy z śukowa do Ostrzyc. Proponuje si ę uzupełnienie tego szlaku o odcinki tras rowerowych doprowadzaj ących z Gor ęczyna do przystanków kolejowych w Somoninie i Sławkach wzdłu Ŝ drogi powiatowej 10252, co powinno uatrakcyjni ć tras ę poprzez popraw ę jej dost ępno ści. Po zrealizowaniu trasy regionalnej powi ązanie to po przedłu Ŝeniu stanowiłoby jej poł ączenie do trasy istniej ącej. Sie ć dróg rowerowych mo Ŝe wpłyn ąć na podniesienie atrakcyjno ści turystycznej gminy, wymaga jednak odpowiedniej promocji, stałego podnoszenia ich atrakcyjno ści poprzez popraw ę stanu technicznego oraz rozwój usług towarzysz ących (wypo Ŝyczalnie rowerów np. przy przystankach kolejowych, gastronomia, tanie noclegi). Istotnym elementem słu Ŝą cym rozwojowi turystyki rowerowej jest stworzenie mo Ŝliwo ści wygodnego przewozu roweru poci ągiem lub autobusem. Uczniowie szkoły podstawowej w ramach projektu współfinansowanego przez EFS zrobiły projekty „Trasy rowerowe gminy Somonino” - „brzegami Jeziora Ostrzyckiego” - „Ście Ŝka przyrodniczo-le śna” - „duchowa ście Ŝka rowerowa wokół kapliczek i krzy Ŝy” - trasa rowerowa Somonino – Sławki – Koszowatka – Rąty – Gor ęczyno - Somonino

5.4. Komunikacja piesza Dla umo Ŝliwienia poł ączenia nowego obiektu szkolnego poło Ŝonego na terenie wsi Somonino z głównymi ci ągami komunikacyjnymi w centrum wsi niezb ędna jest realizacja ci ągu pieszego na obszarze wskazanym na rysunku nr 1 Studium. Szczegółowy przebieg ci ągu okre ślony zostanie na etapie opracowania planu miejscowego.

6. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

Cel strategiczny, funkcjonowania i rozwoju systemów obsługi in Ŝynieryjnej mo Ŝna zdefiniowa ć jako zespół działa ń zmierzaj ących do stworzenia mo Ŝliwo ści realizacji zało Ŝonych standardów, tak w odniesieniu do stanu istniej ącego, jak i stanu wynikaj ącego z przekształce ń przestrzenno – programowych, gminy. Cel ten powinien by ć realizowany poprzez zapewnienie mieszka ńcom - w miejscach zamieszkania i przebywania:
standardów obsługi, odpowiadaj ących obowi ązuj ącym normom i warunkom
technicznym oraz sanitarnym,
zminimalizowanie niekorzystnych oddziaływa ń na środowisko,
stworzenie mo Ŝliwo ści dost ępu do ro Ŝnych no śników energii ze zdecydowan ą preferencj ą, ekologicznych, zgodnie z nast ępuj ącymi zasadami: zapewnienie mieszka ńcom gminy, dostawy wody w ilo ści i jako ści odpowiadaj ącej współczesnym standardom obsługi, stworzenie sprawnie funkcjonuj ącego systemu usuwania oczyszczania ścieków sanitarnych oraz

94 usuwania i oczyszczania wód opadowych ( wsz ędzie tam, gdzie zachodzi taka potrzeba),
stworzenie wszystkim mieszka ńcom gminy warunków umo Ŝliwiaj ących skanalizowanie mieszka ń, odprowadzenie i oczyszczenie ścieków w sposób zapewniaj ący wysoki standard obsługi, zdecydowan ą popraw ę warunków sanitarnych oraz ochron ę środowiska, a przede wszystkim wód podziemnych i powierzchniowych,
poprawa standardów zamieszkania i stanu aerosanitarnego na obszarze gminy w wyniku stworzenia wszystkim mieszka ńcom mo Ŝliwo ści korzystania z gazu ziemnego do przygotowania posiłków, i ciepłej wody oraz ogrzewania,
zapewnienie nieprzerwanej dostawy energii elektrycznej z mo Ŝliwo ści ą swobodnego wykorzystywania jej do ro Ŝnych celów ( o świetlenie i inne potrzeby domowe, ogrzewanie, przygotowanie cieplej wody),
zapewnienie odbioru odpadów w sposób i z cz ęstotliwo ści ą nie powoduj ącą Ŝadnych uci ąŜ liwo ści.

Szczegółowy sposób realizacji poszczególnych systemów infrastruktury nale Ŝy okre śli ć w planach zaopatrzenia gminy. W punktach od 6.1 do 6.7 zapisano jedynie ogólne wytyczne do dalszego rozwoju sieci zaopatrującej tereny gminy w poszczególne media oraz odprowadzenia i oczyszczania ścieków i unieszkodliwiania odpadów. Zakłada si ę rozwój sieci w pierwszej kolejno ści na nowych terenach pod zabudow ę wskazanych na rysunku studium. W dalszych perspektywach na terenach prognozowanych kierunków rozwoju miejscowo ści.

6.1. Zaopatrzenie w wod ę Zasoby wody w istniej ących uj ęciach nie stwarzaj ą ogranicze ń w rozwoju gminy. Mo Ŝliwe jest nawet wi ększe zcentralizowanie systemu i wył ączenie cz ęś ci punktów poboru. Zaleca si ę jednak pozostawienie niepracuj ących uj ęć jako uj ęcia rezerwowe. Planuje si ę dalszy rozwój sieci wodoci ągowej i przył ączanie kolejnych odbiorców. Ze wzgl ędu na racjonalno ść gminnych inwestycji wodoci ągowych oraz ochron ę warstwy wodono śnej, na terenach uzbrojonych w sie ć wodoci ągow ą, wyklucza si ę mo Ŝliwo ść budowy indywidualnych studni w celu dostarczania wody do zabudowy mieszkaniowej. Na terenach, gdzie gmina b ędzie inwestowała w wodoci ągi w przyszło ści dopuszcza si ę rozwi ązania tymczasowe.

6.2. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Na terenie gminy wyznaczono granic ę aglomeracji Somonino umieszczonej w wykazie aglomeracji do Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych (Rozporz ądzenie Wojewody Pomorskiego wydane na podstawie art. 43 ust. 2a ustawy z 18 lipca 2001 r. – Prawo Wodne). Na obszarze aglomeracji b ędą rozwijane zbiorowe systemy odprowadzania ścieków sanitarnych z dopuszczeniem zbiorników bezodpływowych jako rozwi ązanie tymczasowe. Poza granic ą aglomeracji dopuszcza si ę dodatkowo stosowanie oczyszczalni przydomowych. Ścieki sanitarne z obszaru aglomeracji b ędą odprowadzane do gminnej oczyszczalni ścieków w Sławkach. oczyszczalnia posiada znaczne rezerwy przepustowo ści (na poziomie 48%), co umo Ŝliwia swobodn ą rozbudow ę systemu..

95 6.3. Odprowadzanie wód opadowych, regulacja stosunków wodnych Odprowadzanie wód opadowych odbywa si ę głównie otwartymi rowami lub powierzchniowo w stron ę głównych odbiorników Raduni i Wierzycy. Kanalizacja deszczowa wyst ępuje sporadycznie i w krótkich odcinkach. W strefie kraw ędziowej doliny Raduni wyst ępuj ą strome skarpy i liczne w ąwozy stanowi ące naturalne drogi odpływu wody. Morfologia terenu sprzyja niebezpiecze ństwu wyst ąpienia powodzi od deszczów nawalnych. Do tego typu zalewa ń dochodzi podczas gwałtownych opadów, kiedy z mocno zainwestowanych terenów wysoczyzny woda spływa kanalizacj ą deszczow ą oraz powierzchniowo i rozlewa si ę na terenach ni Ŝej poło Ŝonych. Istnieje szereg działa ń mog ących ograniczy ć prawdopodobie ństwo takich zdarze ń, s ą to:
maksymalne mo Ŝliwe zagospodarowanie wody na terenie wysoczyzny: o odprowadzanie wód z powierzchni nie zanieczyszczonych do zbiorników lub studni chłonnych, o gromadzenie wody opadowej z dachów i wykorzystanie jej do podlewania ro ślin, o stosowanie nawierzchni przepuszczalnych na drogach i miejscach postojowych,
niezabudowywanie w ąwozów stanowi ących naturalne drogi spływu nadmiernych wód opadowych,
budowanie odpowiednio zaprojektowanej kanalizacji deszczowej – wytwarzanie retencji kanałowej, w miar ę mo Ŝliwo ści stosowanie rowów otwartych, w razie konieczno ści budowa zbiorników retencyjnych.

6.4. Zaopatrzenie w gaz Najbli Ŝsza sie ć krajowa wysokiego ci śnienia mog ąca stanowi ć źródło gazu dla gminy znajduje si ę w Kartuzach. Planuje si ę budow ę gazoci ągu wysokiego ci śnienia o długo ści 10 km oraz stacj ę redukcyjno-pomiarow ą w Somoninie. Sie ć b ędzie dostarczała gaz ziemny, wysoko metanowy. Dalsze rozprowadzenie gazu do poszczególnych miejscowo ści b ędzie odbywało si ę sieci ą średniego ci śnienia. Nie przewiduje si ę budowy stacji redukcyjno-pomiarowych II stopnia oraz sieci niskiego ci śnienia. Gaz średniego ci śnienia b ędzie dostarczany wprost do odbiorców. O zasi ęgu sieci rozdzielczej zadecyduj ą wzgl ędy ekonomiczne ale mo Ŝna si ę spodziewa ć, Ŝe gazyfikacja obejmie tylko wi ększe skupiska odbiorców: Somonino, Gor ęczyno, Sławki, Egiertowo, Wyczechowo, Hopowo i Borcz.

6.5. Zaopatrzenie w ciepło Przewiduje si ę dominacj ę lokalnych źródeł ciepła ze wzgl ędu na nisk ą g ęsto ść zabudowy, jednak nie wyklucza si ę powstawania sieci ciepłowniczych w otoczeniu wi ększych kotłowni.

6.6. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą Przewiduje si ę rozwój sieci niskiego i średniego napi ęcia w zale Ŝno ści od lokalnych potrzeb. Wła ściciel sieci najwy Ŝszych napi ęć Polskie Sieci Energetyczne planuj ą podniesienie napi ęcia w liniach 220 kV do 400 kV.

96 6.7. Unieszkodliwianie odpadów W celu prowadzenia racjonalnej gospodarki odpadami zaleca si ę wdro Ŝenie selektywnej zbiórki odpadów na obszarze całej gminy. Planuje si ę zamkni ęcie gminnego składowiska odpadów w Kaplicy i jego rekultywacj ę. Odpady b ędą wywo Ŝone na składowisko w Gda ńsku Szadółkach. W przyszło ści nale Ŝy opracowa ć programy wspieraj ące proekologiczn ą postaw ę mieszka ńców gminy.

6.8. Telekomunikacja Przewiduje si ę rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej i teleinformatycznej, tak kablowej, jak i bezprzewodowej. Na świecie obserwuje si ę stały wzrost roli przekazu informacji, szczególnie mobilnego przekazu bezprzewodowego. Jest to bardzo wa Ŝny element w Ŝyciu gospodarczym współczesnej gminy i nale Ŝy doło Ŝyć stara ń aby nie tworzy ć niepotrzebnych barier. Dalszy rozwój sieci GSM i UMTS b ędzie si ę wi ązał z zag ęszczaniem lokalizacji stacji bazowych jednak b ędą one miały mniejsz ą moc i mniej b ędą ingerowały w krajobraz. Istniej ą znaczne mo Ŝliwo ści maskowania stacji lub dostosowania do wymogów krajobrazowych. Zaleca si ę aby w planach miejscowych okre śla ć raczej warunki odno śnie wygl ądu wie Ŝ i stacji bazowych, ni Ŝ wprowadza ć sztywne zakazy.

7. KIERUNKI POLITYKI PRZESTRZENNEJ W ZAKRESIE OBRONY CYWILNEJ

Potencjalne zagro Ŝenia dla mieszka ńców i środowiska mog ą wynika ć:
z awarii i katastrof komunikacyjnych w tym z niebezpiecznymi substancjami (przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 20)
z zagro Ŝenia po Ŝarowego (du Ŝa penetracja obszaru ze wzgl ędu na jego walory turystyczno-krajobrazowe). Ze wzgl ędu na wyst ępuj ące rejony znacznego rozproszenia zabudowy, znaczne zró Ŝnicowanie ukształtowania terenu i jako ść dróg lokalnych na obszarach znajduj ących si ę w otoczeniu znacznymi obszarami le śnymi przewiduje si ę zagro Ŝenie dla ludno ści tam zamieszkuj ącej. Po Ŝary kompleksów le śnych mog ą by ć równie Ŝ przyczyn ą zakłóce ń w przejezdno ści dróg oraz sieci energetycznych. Kierunki działa ń polityki przestrzennej na obszarze gminy W celu zapewnienia dogodnych warunków koniecznej ewakuacji (ochrona ludno ści przed skutkami kl ęsk Ŝywiołowych i innych niebezpiecze ństw powoduj ących zagro Ŝenie zdrowia i Ŝycia) nale Ŝy d ąŜ yć do
usprawnienia układu komunikacyjnego na obszarze całej gminy (modernizacja i rozwój), zwłaszcza drogi krajowej nr 20 oraz drogi wojewódzkiej nr 224. W celu zapewnienia zapotrzebowania na wod ę w okresach zagro Ŝeń nale Ŝy dąŜ yć do
budowy studni awaryjnych, które zabezpiecz ą zapotrzebowanie na wod ę w przypadku zagro Ŝenia uj ęć podstawowych
dalszej ochrony wód powierzchniowych i eksploatacji istniej ących uj ęć przed zanieczyszczeniem wód gł ębinowych
wyposa Ŝania istniej ących uj ęć wody w awaryjne źródła pr ądu. W celu zapewnienia niezawodno ści systemów energetycznych nale Ŝy d ąŜ yć do
rozwoju lokalnych (m.in. niekonwencjonalnych i indywidualnych) źródeł energii elektrycznej.

97
budowy obiektów elektrowni wiatrowych, w tym zespołów elektrowni
wykorzystania zasobów energii geotermalnej i geotermicznej.

8. KIERUNKI DZIAŁA Ń PLANISTYCZNYCH

8.1 Obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym Dotyczy to obszarów dla rozwoju funkcji publicznych, w tym terenów dla realizacji oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów, innych obiektów i systemów infrastruktury technicznej komunalnej (z wyj ątkiem zada ń zwi ązanych z budow ą urz ądze ń infrastruktury technicznej w granicach pasa drogowego), terenów sportowych i sportowo-rekreacyjnych, usług sakralnych, terenów mieszkaniowych dla zaspakajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorz ądowej.

8.2 Obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust.1 W obszarze gminy Somonino brak jest programów wojewódzkich słu Ŝą cych realizacji ponadlokalnych i regionalnych celów publicznych. Dla terenu gminy nie zostały tak Ŝe sformułowane zadania wpisane do rejestru zada ń rz ądowych.

8.3 Obszary, dla których obowi ązkowe jest sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych, w tym obszary wymagaj ące przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, a tak Ŝe obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda Ŝy powy Ŝej 2000m2 oraz obszary przestrzeni publicznej Zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717) miejscowy plan sporz ądza si ę obowi ązkowo, je Ŝeli wymagaj ą tego przepisy odr ębne. Na podstawie tego zapisu plan nale Ŝy sporz ądzi ć dla: terenów górniczych, na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy prawo geologiczne i górnicze. Podstaw ą wyznaczenia obszaru górniczego jest dokumentacja geologiczna i projekt zagospodarowania zło Ŝa, obszaru Pomnika Zagłady i jego strefy ochronnej, na podstawie art.5 ust.1 ustawy o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady. Obszar taki na terenie gminy Somonino nie wyst ępuje. Ze wzgl ędu na istniej ący charakter rozłogów gospodarstw rolnych nie przewiduje si ę obszarów obowi ązkowo wyznaczonych do przeprowadzenia scalenia, a z uwagi na gabaryty działek nie zachodzi potrzeba wyznaczania terenów do przeprowadzenia scale ń i podziałów, o których mowa w ustawie o gospodarce nieruchomo ściami. W gminie Somonino nie przewiduje si ę obszaru rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda Ŝy powy Ŝej 2000m2.

98 8.4 Obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne Postuluje si ę sporz ądzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na obszary:
sołectwo Ostrzyce,
tereny rozwojowe wyznaczone w Studium, wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne w my śl ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717) miejscowy plan, w wyniku którego nast ępuje zmiana przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne, sporz ądza si ę dla całego obszaru wyznaczonego w „studium”. W zwi ązku z tym, Ŝe w studium wyznacza si ę du Ŝe połacie terenów rozwojowych jak równie Ŝ kierunki rozwoju na obszarach rezerw budowlanych, granice terenu do opracowania planistycznego mog ą by ć mniejsze ni Ŝ wyznaczone w studium je Ŝeli s ą uzasadnione analiz ą wniosków i istniej ących uwarunkowa ń a tak Ŝe je Ŝeli takie granice uzasadnia analiza komunikacyjna i funkcjonalna terenu. Zaleca si ę jednak Ŝe, aby granicami planu były obejmowane obszary o powierzchni nie mniejszej ni Ŝ 10 ha.

9. OBSZARY NARA śONE NA NIEBEZPIECZE ŃSTWO POWODZI I OSUWANIA SI Ę MAS ZIEMNYCH

9.1. Obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi W roku 2003 zostało opracowane studium obszarów bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą o prawdopodobie ństwie 1 i 10% m.in. dla Raduni oraz Wierzycy. Zgodnie z ustaw ą „Prawo wodne” z 18 lipca 2001 r. w granicach powy Ŝszych obszarów wyst ępuj ą odr ębne regulacje prawne, a sporz ądzane plany miejscowe podlegaj ą obowi ązkowi uzgodnienia przez wła ściwy Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej. Na rysunku studium naniesiono zasi ęg obszaru zagro Ŝonego od wód Raduni i Wierzycy.

9.2. Obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo osuwania si ę mas ziemnych W opracowaniu Akademii Górniczo – Hutniczej z Krakowa pod tytułem „Rejestracja i inwentaryzacja naturalnych zagro Ŝeń geologicznych (ze szczególnym uwzgl ędnieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych) na terenie całego kraju”, na terenie gminy, nie zarejestrowano terenów aktywnych osuwisk. Jednocze śnie nie został opracowany powiatowy rejestr terenów aktywnych i potencjalnych ruchów masowych ziemi. Na całym obszarze gminy wyst ępuj ą tereny o spadku równym lub przewy Ŝszaj ącym 15%. S ą one skupione wzdłu Ŝ dolin i pradolin cieków wodnych jednak przy skali opracowania studium nie mo Ŝna wykluczy ć wyst ępowania pojedynczych obszarów tego typu w innych cz ęściach gminy. Z racji struktury geologicznej oraz rodzaju wyst ępuj ących gleb nale Ŝy uzna ć, Ŝe ka Ŝdy teren o spadku równym lub wi ększym ni Ŝ 15% jest terenem potencjalnie zagro Ŝonym osuwaniem si ę mas ziemnych i nale Ŝy przy ka Ŝdej inwestycji zwi ązanej z pracami ziemnymi wykona ć stosowne badania u ści ślaj ące stopie ń zagro Ŝenia.

99 Przy opracowaniu nowych planów zagospodarowania przestrzennego zaleca si ę dodatkow ą weryfikacj ę takiego zagro Ŝenia poprzez wykonanie opracowania ekofizjograficznego problemowego – ruchy masowe ziemi.

10. ZŁO śA BAZY SUROWCOWEJ ORAZ OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO śU KOPALINY FILAR OCHRONNY Perspektywy powi ększenia bazy surowcowej Istniej ą mo Ŝliwo ści udokumentowania złó Ŝ kredy jeziornej. Na terenie gminy wyst ępuj ą dwa obszary perspektywiczne: b) Gor ęczyno – zło Ŝe kredy jeziornej w formie pokładowej o przypuszczalnych zasobach 750 tys. ton, na mapie oznaczono liczb ą I, c) Somonino – zło Ŝe kredy jeziornej w formie pokładowej o przypuszczalnych zasobach 1300 tys. ton, na mapie oznaczono liczb ą II. Oba rejony le Ŝą w srefie ochronnej KPK na terenie OchK – Doliny Raduni i w strefie ochronnej „B” uj ęcie wody Straszyn. W strefie przypowierzchniowej pokładów kredy wyst ępuj ą torfy. Materiały archiwalne i obserwacje terenowe nie pozwalaj ą przypuszcza ć, Ŝe na terenie gminy brak jest mo Ŝliwo ści udokumentowania znacz ących złó Ŝ kruszywa naturalnego grubego, kruszywa drobnego, surowców ilastych ceramiki budowlanej. W trakcie opracowania Studium nie stwierdzono wyst ępowania złó Ŝ kopalin dla których nale Ŝy wyznaczy ć filar ochronny.

11. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH ORAZ OBOWI ĄZUJ ĄCE NA NICH OGRANICZENIA PROWADZENIA DZIAŁALNOSCI GOSPODARCZEJ, ZGODNIE Z PRZEPISAMI USTAWY Z DNIA 7 MAJA 1999r. O OCHRONIE TERENÓW BYŁYCH HITLEROWSKICH OBOZÓW ZAGŁADY W gminie Somonino nie wyst ępuj ą obszary pomników zagłady.

12. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI Na obszarze gminy Somonino nie wyznacza si ę obszarów wymagaj ących przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji.

13. GRANICE TERENÓW ZAMKNI ĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH W gminie Somonino jedynymi terenami zamkni ętymi s ą tereny, przez które przebiegaj ą linie kolejowe. Granice tych terenów pokazano na rysunku Studium, naniesione one zostały zgodnie z Decyzj ą Nr 62 Ministra Infrastruktury z dnia 25.09.2005r. w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegaj ą linie kolejowe, jako tereny zamkni ęte.

100 14. INNE OBSZARY PROBLEMOWE, W ZALE śNO ŚCI OD UWARUNKOWA Ń I POTRZEB ZAGOSPODAROWANIA WYST ĘPUJ ĄCYCH W GMINIE Teren gminy wskazany jest jako predysponowany do lokalizacji elektrowni wiatrowych. Dopuszcza si ę lokalizacje zespołów elektrowni i parków wiatrowych. Nie ustala si ę szczegółowych lokalizacji obiektów elektrowni oraz minimalnych i maksymalnych parametrów obiektów i wska źników urbanistycznych z ograniczeniem do nast ępuj ących zasad: - lokalizacja dopuszczalna poza terenami mieszkaniowymi ju Ŝ istniej ącej zabudowy oraz projektowanej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, - na działkach o powierzchni minimum 5000 m 2. - z zastosowaniem innych ogranicze ń wynikaj ących z przepisów szczególnych.

V UZASADNIENIE ZAWIERAJ ĄCE OBJA ŚNIENIA PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń ORAZ SYNTEZA USTALE Ń PROJEKTU STUDIUM

Głównym celem Studium jest wskazanie kierunków zagospodarowania przestrzennego zgodnie z przyj ętą przez gmin ę Strategi ą rozwoju społeczno- gospodarczego na zasadach zrównowa Ŝonego rozwoju (rozwój społeczno- gospodarczy, w którym nast ępuje proces zintegrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych w celu zrównowa Ŝenia szans dost ępu do środowiska poszczególnych obywateli – zarówno współczesnych jak i przyszłych pokole ń) z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych. W Studium jako podstawow ą zasad ę przyj ęto bezwarunkowe zapewnienia utrzymania i zachowania istniej ącej równowagi przyrodniczej, ochrony warto ści kulturowych i walorów krajobrazowych. Kształtowanie polityki funkcjonalno-przestrzennej gminy wi ąŜ e si ę z konieczno ści ą stosowania rygorystycznych zasad zagospodarowania poszczególnych struktur (obszarów) funkcjonalnych (zgodnie z ich dyspozycjami), zwłaszcza w zakresie lokalizacji funkcji i obiektów mog ących pogorszy ć stan środowiska. Główne kierunki kształtowania i przekształce ń struktur funkcjonalno-przestrzennych dotycz ą: - obszarów wył ączonych spod zabudowy, - obszarów o ograniczonej zabudowie, - obszarów zabudowanych w wyró Ŝnionych strukturach funkcjonalnych.

Głównym celem rozwoju gminy Somonino jest ukierunkowanie działa ń zmierzaj ących do podnoszenia standardu jako ści Ŝycia mieszka ńców, ochrony warto ściowych elementów środowiska przyrodniczego, naturalnych walorów krajobrazowych, a przede wszystkim zwi ększenia atrakcyjno ści dla przyszłych inwestorów.

101 Celem równorz ędnym wyznaczonym w niniejszym Studium jest zrównowaŜony rozwój przestrzenny rozumiany jako przeznaczanie nowych terenów pod zabudow ę oraz przeobra Ŝanie istniej ącego zainwestowania w zgodzie ze środowiskiem i z zachowaniem wysokich walorów krajobrazowych gminy przy jednoczesnym dąŜ eniu do zaspokojenia potrzeb mieszka ńców gminy. W Studium proponuje si ę przyj ęcie okre ślonych standardów wykorzystania przestrzeni. Maj ą one charakter koordynuj ący dla przyszłych planów miejscowych i słu Ŝą zapewnianiu ładu przestrzennego.

Główne kierunki rozwoju gospodarczego przyj ęte w Studium, to: EKOTURYSTYKA – czyli turystyka zrównowa Ŝona, oparta na zrównowa Ŝonym rozwoju i przyczyniaj ąca si ę do zachowania środowiska naturalnego w niemal niezmienionym stanie, tworz ąca mo Ŝliwo ść ekonomicznego wykorzystania dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, mog ąca w krótkim czasie spowodowa ć oŜywienie gospodarcze gminy w takich dziedzinach, jak np. rzemiosło, przemysł przetwórczy, usługi oraz rolnictwo. Efektywnie prowadzona polityka turystyczna mo Ŝe sta ć si ę głównym czynnikiem podniesienia jako ści Ŝycia mieszka ńców (spowoduje wzrost miejsc pracy i ograniczy bezrobocie). Podstawowym warunkiem rozwoju jest kontynuacja modernizacji starych i budowa nowych sieci i urz ądze ń wodno – kanalizacyjnych oraz budowa sieci gazowej. Preferowane formy ekoturystyki na obszarze gminy to: turystyka pobytowa na terenach wiejskich turystyka pobytowa w gospodarstwach wiejskich – agroturystyka PRODUKCJA ROLNA oparta na stabilno ści i rozwoju produkcji z wykorzystaniem istniej ących walorów środowiska przyrodniczego i gospodarce racjonalnej, która jest najlepsz ą form ą jej ochrony. GMINA SATELITARNA DLA METROPOLII TRÓJMIEJSKIEJ – czyli zrównowa Ŝony rozwój nowych terenów mieszkaniowych dla jednostek osadniczych b ędących pod silnym wpływem Gda ńskiego Obszaru Metropolitarnego i w sporym stopniu od niego uzale Ŝnionych.

W cz ęś ci graficznej wskazano obszary lokalizacji nowej zabudowy i kierunki rozwoju poszczególnych miejscowo ści przeznaczone do zabudowy w dalszej perspektywie. Przewidywany jest wzrost zainwestowania w miejscowościach zlokalizowanych w korytarzu drogi krajowej nr 20 oraz linii kolejowej nr 201, co w zało Ŝeniu studium ma zapobiec wi ększemu rozwojowi zabudowy na pozostałym terenie gminy i zachowanie walorów krajobrazowych tych jej cz ęś ci. Przyjmuje si ę, Ŝe zabudowa mieszkaniowa w formie budownictwa skoncentrowanego (wył ącznie jednorodzinnego) realizowa ć si ę b ędzie głównie w miejscowo ściach Somonino, Gor ęczyno, R ąty oraz w miejscowo ści poło Ŝonych wzdłu Ŝ drogi krajowej nr 20 tj., Egiertowo, Hopowo, Wyczechowo i Borcz. Zabudowa powinna koncentrowa ć si ę w rejonach istniej ących ju Ŝ skupisk zabudowy, na terenach wskazanych jako rozwojowe poprzez: - wydzielanie nowych terenów pod zabudow ę, - uzupełniania istniej ących ci ągów zabudowy, - odtwarzanie zabudowy na istniej ących działkach. Dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść wprowadzenia usług i produkcji nieuci ąŜ liwej na tereny zabudowy mieszkaniowej na zasadach okre ślonych przepisami prawa zgodnie z zał ącznikiem graficznym. Wskazuje si ę tereny zabudowy mieszkaniowej z towarzysz ącymi usługami i produkcj ą nieuci ąŜ liw ą - lokalizacja na zasadach okre ślonych przepisami prawa zgodnie z zał ącznikiem graficznym na obszarach

102 okre ślonych jako tereny istniej ącej i nowej zabudowy. Rozwojowi nowej zabudowy powinien towarzyszy ć proces rozbudowy sieci wodoci ągowej i kanalizacji. Dopuszcza si ę realizacj ę nowej zabudowy mieszkaniowej w formie budownictwa rozproszonego wył ącznie jako gospodarstwa agroturystyczne i w ramach siedlisk rolniczych. W celu prowadzenia prawidłowej polityki rolnej wyklucza si ę na całym obszarze gminy realizacj ę rozproszonych siedlisk o powierzchni poni Ŝej 15 ha z wyj ątkiem siedlisk, których powierzchnia musi by ć ograniczona ze wzgl ędu na specyficzne ukształtowanie i u Ŝytkowanie terenu – w tych przypadkach niezb ędne jest dokonanie m.in. analizy ekonomicznej lokalizacji takiego siedliska (m.in. konieczno ść budowy i utrzymania dróg dojazdowych, uzbrojenia terenu, itp.). Dopuszcza si ę modernizacj ę i rozbudow ę istniej ącej zabudowy zagrodowej (w tym w kierunku przekształcenia w gospodarstwo agroturystyczne) zgodnie z zasadami realizacji i kierunkami działa ń polityki przestrzennej okre ślonej dla turystyki pobytowej na terenach wiejskich oraz turystyki pobytowej w gospodarstwach wiejskich. Przyjmuje si ę, Ŝe miejscowo ść Somonino nadal pełni ć b ędzie rol ę gminnej jednostki usług podstawowych. Zakłada si ę tu utrzymanie i modernizacj ę istniej ących usług zgodnie z przyj ętą strategi ą rozwoju gminy. Przewiduje si ę rozwój terenów ogólnodost ępnych usług sportu (rejon nowego kompleksu szkolnego), stworzenie kompleksu usług zwi ązanych z obsług ą turystyki (Punkt Informacji Turystycznej, gastronomia, naprawa sprz ętu turystycznego, itp.) w rejonie dworca PKP oraz skoncentrowanie usług handlu i gastronomii w rejonie ko ścioła, w miejsce istniej ących baz i składów. Rol ę wspomagaj ącego o środka usług podstawowych pełni ć b ędą Gor ęczyno, Borcz i Egiertowo, gdzie przewiduje si ę dalszy rozwój funkcji usługowych: handlu, rzemiosła i usług zwi ązanych z obsług ą turystyki. W przyszło ści przewiduje si ę wzmocnienie znaczenia wspomagaj ących dla Somonina zwłaszcza dwóch o środków tj. Borcza i Egiertowa jako zlokalizowanych na głównej osi komunikacji samochodowej Kaszub na kierunku Gda ńsk – Ko ścierzyna. Zaleca si ę w pierwszej kolejno ści lokalizacj ę nowej zabudowy usługowej lub zmian ę przeznaczenia istniej ących obiektów usługowych wzdłu Ŝ dwóch głównych dróg przebiegaj ących przez gmin ę (drogi klasy krajowej i wojewódzkiej) ze szczególnym wskazaniem centr w/w miejscowo ści stanowi ących dominuj ące o środki usługowe w gminie w celu ich wzmacniania i lepszego gospodarowania przestrzeni ą gminy. W drugiej kolejno ści wzdłu Ŝ pozostałego istniej ącego układu drogowego i granic obszarów zabudowanych okre ślonych w cz ęś ci graficznej studium jako tereny istniej ącej i zdeterminowanej zabudowy, a dopiero w ostateczno ści poza nimi jednak w bezpo średnim ich s ąsiedztwie w ramach obszarów okre ślonych w cz ęś ci graficznej studium jako prognozowane kierunki rozwoju miejscowo ści. Na obszarze gminy nie przewiduje si ę rozwoju przemysłu uci ąŜ liwego. Rozwój przemysłu, baz i składów przewiduje si ę jedynie w Somoninie, w rejonie ju Ŝ istniej ących funkcji produkcyjno-usługowych.

W studium wskazano obiekty i obszary podlegaj ące ochronie z racji wysokich walorów przyrodniczych lub dziedzictwa kulturowego. Ponadto wskazane zostały równie Ŝ elementy przestrzenne podlegaj ące ochronie na podstawie obowi ązuj ących przepisów. Rozwój, o którym mowa we wskazanych kierunkach mo Ŝe by ć realizowany wył ącznie z uwzgl ędnieniem opisanych zasad ochrony.

Przez obszar gminy Somonino przebiega regionalny korytarz transportowy nazwany w Planie zagospodarowania województwa jako Korytarz pojezierny (Trójmiasto –

103 Ko ścierzyna – Bytów – Miastko), który tworz ą droga krajowa nr 20 oraz linia kolejowa nr 201 (odcinek Gdynia – Ko ścierzyna). Jakkolwiek znaczenie tego korytarza ma charakter regionalny, jego znaczenie dla obsługi województwa jest podstawowe, zwłaszcza w odniesieniu do ruchu turystycznego, który mo Ŝe by ć jednym z podstawowych czynników stymuluj ących rozwój tego rejonu Kaszub.

Cel strategiczny, funkcjonowania i rozwoju systemów obsługi in Ŝynieryjnej mo Ŝna zdefiniowa ć jako zespół działa ń zmierzaj ących do stworzenia mo Ŝliwo ści realizacji zało Ŝonych standardów, tak w odniesieniu do stanu istniej ącego, jak i stanu wynikaj ącego z przekształce ń przestrzenno – programowych, gminy.

UWAGA: Zgodnie z obowi ązuj ącym rozporz ądzeniem rysunek studium został sporz ądzony na mapie topograficznej. Wszelkie funkcje z racji skali i charakteru opracowania nale Ŝy interpretowa ć jako wrysowane w cz ęś ci graficznej z dopuszczaln ą korekt ą granic do 20 metrów.

104