Kuzey Kibris'ta Azinlik Haklari
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
KUZEY KIBRIS’TA AZINLIK HAKLARI Ali DAYIOĞLU Bu yazıda derlenen metinde kullanılan terminoloji Avrupa Birliği (AB) tarafından desteklenen projelerden biri olan “Kıbrıs’ın Kuzeyinde İnsan Haklarının Haritalandırılması Projesi” kapsamında Kıbrıslı Türk İnsan Hakları Vakfı ve yazarların sorumluluğu altındadır. Bu yayının içeriği hiçbir şekilde Avrupa Komisyonuna atfedilemez. AB, üyesi olarak sadece Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tanır, “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti”ni tanımaz. 389/2006 sayılı Konsey Tüzüğünün 1(3) maddesine göre “bu katkının sağlanması bu bölgelerde Kıbrıs Cumhuriyeti dışındaki kamu otoritesini tanıma anlamını taşımaz”. The texts compiled in this publication including the terminology used lay in the sole responsibility of the author(s) and/or the Turkish Cypriot Human Rights Foundation as one of the beneficiaries of the EU funded project “Mapping Human Rights in the Northern Part of Cyprus”. In no way can the content of this publication be attributed to the European Commission. The EU does not recognise the “Turkish Republic of Northern Cyprus” but only the Republic of Cyprus as its member state. According to article 1(3) of Council Regulation 389/2006 “the granting of such assistance shall not imply recognition of any public authority in the areas other than the Government of the Republic of Cyprus”. KUZEY KIBRIS’TA AZINLIK HAKLARI Ali DAYIOĞLU KIBRISLI TÜRK İNSAN HAKLARI VAKFI YAYINLARI NO: 1 1. Baskı - Mayıs 2012 Lefkoşa - Kıbrıs ISBN: 978-9963-719-10-5 Tanzimat Sokak No: 176 Lefkoşa 0533 869 75 42 KAPAK ve GRAFİK TASARIM Erdoğan Uzunahmet SAYFA DÜZENLEME Erdoğan Uzunahmet BASKI MAVİ BASIM Esnaf ve Zanaatkârlar Sitesi - Lefkoşa Tel: 0533 8631957 İLETİŞİM KIBRISLI TÜRK İNSAN HAKLARI VAKFI www.ktihv.org e-mail: [email protected] Haşmet Gürkan Sok. No: 3 - Lefkoşa-Kıbrıs. Tel: +90 392 229 17 48 / 49 ALİ DAYIOĞLU, 1970 yılında Limasol’da doğdu. Türk Maarif Koleji’nden sonra 1992’de Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi’ni bitirdi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı’nda 1996’da yüksek lisans, 2002’de de doktora programını tamamladı. 1997-2000 döneminde ve 2002’den bu- güne Yakın Doğu Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde milliyetçilik, insan ve azınlık hakları ile Türk dış politikası konularında dersler verdi. Bu konularla ilgili çe- şitli dergi ve gazetelerde yayınlanmış makaleleri ile Toplama Kampından Meclis’e: Bulgaristan’da Türk ve Müslüman Azınlığı (İstanbul, İletişim Yayınları, 2005, 512 say- fa) isimli bir kitabı vardır. e-mail: [email protected] ; [email protected] ; [email protected] Kıbrıslı Türk İnsan Hakları Vakfı (KTİHV), Avrupa Birliği tarafından Kıbrıslı Türklere ayrılan mali yardım kapsamında finanse edilip toplam 2 yıldan fazla süren Kuzey Kıbrıs’ta İnsan Haklarının Haritalandırılması Projesi’ni tamamlamıştır. Proje kapsamında insan haklarıyla ilgili 11 konuda (Azınlık Hakları; Çocuk Hakları; Tutuklu Hakları; Cinsel İstismar Amacıyla İnsan Ticareti; Göçmen İşçilerin İnsan Hakları; Mülkiyet Hakları; Kadının İnsan Hakları; Engelli Kişilerin Hakları; Mülteci Hakları; Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Transgender Kişilerin Hakları; Kayıp Kişiler ve Ailelerinin İnsan Hakları) raporlar yazılmıştır. Söz konusu raporlar, Kuzey Kıbrıs’taki insan haklarının durumunun ayrıntılı ve tarafsız bir ‘harita’sını çıkarıp bu konudaki düzeyin uluslararası insan haklar standartları seviyesine çıkarılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanmış raporlar kamuoyu ve ilgili tüm paydaşlarla paylaşılacaktır. Ülkemizde insan haklarının daha ileri boyuta taşınmasında önemli bir araç olacağına inandığımız projemize katkıda bulunanlara teşekkürü borç biliriz: EROL AKDAĞ, MUSTAFA ABİTOĞLU, GÖZDE ÇEKER, FİKRİYE ERKANAT SAKALLI, UMUT ÖZKALELİ, MELİKE BİSİKLETÇİLER, AYCAN AKÇIN, BAHAR AKTUNA, RAHME VEZİROĞLU, İSMAİL BAYRAMOĞLU, LEYLA FALHAN, GÖRKEM REİS, FEZİLE OSUM. EMİNE ÇOLAK, VEYSEL EŞSİZ, FATMA GÜVEN LİSANİLER, ILGIN YÖRÜKOĞLU, MEHVEŞ BEYİDOĞLU, ÖMÜR YILMAZ, MEHMET ERDOĞAN, SEVİNÇ İNSAY, UTKU BEYAZIT, OLGA DEMETRIOU, REBECCA BRYANT HATAY, TUFAN ERHÜRMAN, DOĞUŞ DERYA, TEGİYE BİREY, ŞEFİKA DURDURAN, UMUT BOZKURT, ERDOĞAN UZUNAHMET, HÜRREM TULGA, İLKER GÜRESUN. DERVİŞ UZUNER, PERÇEM ARMAN, HAZAL YOLGA, ÖMÜR BORAN, FATMA TUNA, ÇİM SEROYDAŞ, ORNELLA SPADOLA, ENVER ETHEMER, ASLI GÖNENÇ, DİLEK ÖNCÜL, GAVIN DENSTON, FATMA DEMİRER, FAİKA DENİZ PAŞA, ÖNCEL POLİLİ, CEREN GÖYNÜKLÜ, ALİ DAYIOĞLU, SELEN YILMAZ, CEREN ETÇİ, CEMRE İPÇİLER, ZİLİHA ULUBOY, HOMOFOBİYE KARŞI İNİSİYATİF DERNEĞİ. Canan Öztoprak Proje Koordinatörü Kıbrıslı Türk İnsan Hakları Vakfı KUZEY KIBRIS’TA AZINLIK HAKLARI Ali DAYIOĞLU İÇİNDEKİLER 7 ENGLISH •71 GİRİŞ: AZINLIK KAVRAMI VE TANIMI •9 BİRİNCİ BÖLÜM: ULUSLARARASI HUKUKTA AZINLIK HAKLARI •13 I) Birleşmiş Milletler Örgütü ve Azınlıkların Korunması •13 A) Kurulduğu Dönemde BM Örgütünün Azınlıklar Konusuna Yaklaşımı •13 B) BM Örgütünün Azınlıklar Konusundaki Bakışının Değişmesi ve Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesinin 27. Maddesi •13 C) Irk Ayrımcılığının Kaldırılması Yönünde Kabul Edilen Belgeler •15 D) Ulusal ya da Etnik, Dinsel ve Dilsel Azınlıklara Mensup Kişilerin Haklarına İlişkin Bildirge •16 II) Bölgesel Örgütlenmeler •17 A) Avrupa Konseyi ve Azınlıkların Korunması •17 1) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi •17 2) Bölgesel Diller ya da Azınlık Dilleri Avrupa Şartı •18 3) Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşme ve Uygulanması •19 B) Avrupa Birliği ve Azınlıkların Korunması •20 C) Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı / Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Belgelerinde Azınlık Haklarının Korunması •21 İKİNCİ BÖLÜM: KUZEY KIBRIS’TA AZINLIKLARLA İLGİLİ MEVZUAT VE UYGULAMALAR •25 I) Azınlıklarla İlgili İç Hukuk Düzenlemeleri ve Kabul Edilen Uluslararası Belgeler •25 II) Kuzey Kıbrıs’ta Azınlıklarla İlgili Uygulamalar •27 A) Hıristiyan Azınlıklar •27 1) Rumlar •27 a) Eğitim Konusundaki Uygulamalar •29 b) Din ve Vicdan Özgürlüğü Konusundaki Uygulamalar •35 c) Ekonomiyle İlgili Konular •42 d) Diğer Hak ve Özgürlüklerle İlgili Uygulamalar •44 2) Marunîler •47 a) Eğitim Konusundaki Uygulamalar •50 b) Din ve Vicdan Özgürlüğü Konusundaki Uygulamalar •50 c) Ekonomiyle İlgili Konular •51 d) Siyasal Hak ve Özgürlükler Konusundaki Uygulamalar •53 B) Hıristiyan Olmayan Azınlıklar •55 1) Romanlar •55 2) Aleviler •57 3) Kürtler •59 SONUÇ •61 KAYNAKÇA •65 GİRİŞ: 9 AZINLIK KAVRAMI VE TANIMI Azınlık, kavram olarak, “belli bir topluluk içinde farklılıklar gösteren ve başat olma- yan gruba verilen isimdir”.1 Tarihin her döneminde çoğunluktan farklı özellikler gösteren daha küçük toplulukların var olduğu varsayımından hareketle, azınlık olgusuna insanların toplum halinde yaşamaya başladıkları andan itibaren rastlandığını söylemek mümkündür. Buna kar- şılık, azınlık kavramı Reform Hareketinin ve mutlakıyetçi krallıkların belirdiği 16. yüzyılda, yani azınlıkların korunmasının gündeme geldiği dönemde ortaya çıkmıştır. Kavram olarak bu kadar eski olmasına rağmen, bugüne kadar tüm kesimlerin üzerinde oydaşmaya vardıkları bir azınlık tanımı oluşturulabilmiş değildir. Bunun iki temel nedeni var- dır: 1) Azınlık kavramının salt hukuksal değil, çok çeşitli görünümleri bulunan ve farklı çıkarları ilgilendiren sosyopolitik bir kavram olması;2 2) Ulusal bütünlük endişesiyle devletlerin bu ko- nuda hukuki bir tanımla kendilerini bağlamaktan çekinmeleri.3 Karmaşık bir nitelik gösteren azınlık kavramı sosyolojik ve hukuksal bakımlardan ele alınarak tanımlanmaya çalışılmaktadır. Sosyolojik bakımdan “bir toplulukta sayısal bakımdan azınlık oluşturan, başat olmayan ve çoğunluktan farklı niteliklere sahip olan grup” şeklinde tanımlanabilecek olan azınlık kavramı bu açıdan genelde “ezilmiş” olmayı içermektedir. Buna göre eşcinseller, resmî çevreler ve toplumun geneli tarafından kabul edilmeyen dinsel inanç- lara sahip bulunanlar, uyuşturucu bağımlıları, evsizler, hatta kadınlar birer azınlıktır.4 Azınlık kavramının hukuksal bakımdan tanımlanması konusunda tüm durumları kap- sayan ve bütün devletlerce kabul edilen bir tanımın bugüne kadar yapılamamasına rağmen,5 azınlıklarla ilgili çeşitli uluslararası belgelerde azınlık kavramını tanımlamada birbirine benzer ölçütlerin kullanılması bazı tanımları ortaya çıkarmıştır.6 Bunların en önemlisi Birleşmiş Milletler (BM) Ayrımcılığın Önlenmesi ve Azınlıkların Korunması Alt Komisyonu Özel Raportörü Francesco Capotorti’nin 1976’da yürürlüğe giren BM “Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesinin” azınlıkların korunmasına ilişkin 27. maddesi bağlamında bu maddenin uygulama alanını belirlemek amacıyla hazırladığı incele- mede 1978’de yaptığı tanımdır. Sonraki tanım denemelerinin temel çerçevesini oluşturan ta- nımda Capotorti azınlığı şu şekilde tarif etmiştir: 1. Oran, Baskın, Küreselleşme ve Azınlıklar, 4. B., Ankara, İmaj Yayıncılık, 2001, s. 66. 2. Oran, Baskın Türk-Yunan İlişkilerinde Batı Trakya Sorunu, 2. B., Ankara, Bilgi Yayınevi, 1991, s. 39-40. 3. Çavuşoğlu, Naz, Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Azınlık Hakları, İstanbul, Bilim Yayınları, 1999, s. 24; Çavuşoğlu, Naz “‘Azınlık’ Nedir?” İnsan Hakları Yıllığı, C. XIX-XX, (1997-1998), s. 101. 4. Oran, Küreselleşme ve Azınlıklar, s. 67; Üstel, Füsun, “Ulusal Devlet ve Etnik Azınlıklar”, Birikim, No. 73, (Mayıs 1995), s. 13. 5. Bundan dolayı günümüzde, Uluslararası Sürekli Adalet Divanının (USAD) belirli bir dönemde belli antlaşmaların yorumu amacıyla yaptığı çeşitli azınlık tanımları dışında uygulanan uluslararası hukukta kabul edilmiş herhangi bir azınlık tanımı söz konusu değildir. Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk Dersleri, C.