Przegląd Polsko – Polonijny * * * * * the Poland – Polonia Review
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Przegląd Polsko – Polonijny Póárocznik Nr 1 * * * * * The Poland – Polonia Review Half – yearly No 1 Gorzów Wielkopolski 2011 Stowarzyszenie Naukowe „Polska w ĝwiecie” w Gorzowie Wlkp. Polskie Towarzystwo Naukowe na ObczyĨnie w Londynie przy wspóápracy Towarzystwa MiáRĞników Polesia w Gorzowie Wlkp. Redakcja: Czesáaw Bugdalski, Dariusz Matelski, Roman Nir (zastĊpca redaktora naczelnego), Joanna Pyáat, Marek SzczerbiĔski (redaktor naczelny), Krzysztof Wasilewski (sekretarz redakcji) Rada naukowa: Andrzej Chodubski (GdaĔsk), Edmond Gogolewski (Lille), Wiesáaw +áadkiewicz (Zielona Góra) przewodniczący, Eugeniusz S. Kruszewski (Kopenhaga), Piotr Majer (Olsztyn), Joanna Ochocka (Edmonton), Edward Olszewski (Lublin), Krzysztof Pietkiewicz (PoznaĔ), Halina Taborska (Londyn) Recenzenci: Janusz FaryĞ Bernard Woltmann Redaktor techniczny: Bogumiáa Rychwalska Opracowanie graficzne: Krzysztof Wikarski Adres redakcji: Stowarzyszenie Naukowe „Polska w ĝwiecie”, ul. Krzywa 5, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. +48 957320000/+48 608674784, e-mail: [email protected] Periodyk wydano ze Ğrodków finansowych przyznanych przez Senat RP Copyright by Stowarzyszenie Naukowe „Polska w ĝwiecie” ISSN: 2083-3121 Skáad i druk: S.I. „Warta” Gorzów Wielkopolski, tel. 95 728 58 00; www.si-warta.pl SPIS TREĝCI Od Redakcji ……………………………………………………………. 9 I. ROZPRAWY I STUDIA Andrzej Chwalba – Europa ĝrodkowa w drodze do NATO i Unii Europejskiej ……………………………………………………………... 15 Andrzej Chodubski – Polacy a tendencje migracyjne Ğwiata …………. 27 Piotr Kraszewski – Polityka PRL wobec Polonii ……………………… 41 Krzysztof Wasilewski – Opieka nad Polonią i emigracją po 1989 roku .. 59 Dariusz Górecki – Opieka Senatu RP nad Polonią i Polakami za granicą ………………………………………………………………... 71 Maciej SzczepaĔski – Polityka rządu polskiego wobec najnowszych migracji powrotnych …………………………………………………….. 85 Karolina Golemo – Z problemów polskiej imigracji we Wáoszech po drugiej wojnie Ğwiatowej …………………………………………….. 97 Maágorzata Stopikowska – Z dziaáalnoĞci artystycznej Polaków na Biaáorusi (1987 – 2005) ……………………………………………… 115 Anna Lew – Problemy polskiej mniejszoĞci na Litwie w myĞli politycznej Unii Demokratycznej ……………………………………….. 129 Andrzej Sakson – Polonia i emigracja w Niemczech w XX w. i na początku XXI w. – wybrane problemy ………………………………….. 149 Iwona Kulikowska – Opieka Konsulatu Generalnego RP w Monachium nad emigrantami polskimi w Bawarii i Badenii w okresie miĊdzywojennym ……………………………………………………….. 163 II. ARTYKUàY ħRÓDàOWE Roman Nir – DziaáalnoĞü Rady Polonii AmerykaĔskiej w latach 1938 – 1973 …………………………………………………………….. 187 Oskar S. Czarnik – Wydawcy ksiąĪek polskich na obczyĨnie w latach dziewiĊüdziesiątych XX wieku …………………………………………. 223 Dariusz Matelski – Wpáyw ustawodawstwa PaĔstwa KoĞcielnego na prawodawstwo polskie w zakresie wywozu dzieá sztuki w latach 1918 – 2010 ……………………………………………………………... 243 III. ARTYKUàY BIOGRAFICZNE Jerzy Romanowicz – Kontradmiraá Jerzy Tumaniszwili (1916-2010) … 267 ElĪbieta Later Chodyáowa –Dziaáacz Polonii fiĔskiej Wáadysáaw Wnuk (1901-1990) ……………………………………………………… 281 IV. SPRAWOZDANIA Z KONFERENCJI I Ogólnopolska Konferencja Naukowa Turystyka polonijna – stan i potrzeby, 17 listopada 2010 r. w Warszawie (Marek SzczerbiĔski) …... 291 4 Trzecia Rzeczpospolita a Polonia i emigracja, 9-10 grudnia 2010 w Poznaniu (Dariusz Matelski, Krzysztof Wasilewski) ………………… 295 Prezydenci i rządy Rzeczpospolitej Polskiej na uchodĨstwie w walce o niepodlegáą PolskĊ w latach 1939-1990, 9 kwietnia 2011 r. w Londynie (Redakcja) …………………………………………………. 299 V. RECENZJE Andrzej Chwalba, Collegium Maius, Wydawca: KsiĊgarnia Akademicka UJ, Kraków 2009, ss. 239, il. ISBN 978-83-7188-192-3 (Dariusz Matelski) ………………………………………………………. 305 Rola dawnej i nowej emigracji polskiej w warunkach Unii Europejskiej, Wydawca: Polska Akademia UmiejĊtnoĞci, Kraków 2006, ss. 201, ISBN 978-83-601833-9-7 (Marek SzczerbiĔski, Krzysztof Wasilewski).. 311 VI. IN MEMORIAM Profesor Mieczysáaw Wieliczko 1935-2009 (Dariusz Matelski) ……… 321 VII. KOMUNIKATY NASI AUTORZY 5 CONTENTS From the Editorial bard ……………………………………………….. 11 I. ARTICLES AND DISSERTATIONS Andrzej Chwalba – Central Europe on the road to NATO and the European Union …………………………………………………………. 26 Andrzej Chodubski – Poles and the world's migration tendencies ……. 39 Piotr Kraszewski – Politics of the Polish People's Republic towards Polonia …………………………………………………………………... 57 Krzysztof Wasilewski – Poland's policy towards Polonia and emigration after 1989 …………………………………………………… 70 Dariusz Górecki – The Polish Senate's policy towards Polonia and Poles abroad ……………………………………………………………... 83 Maciej SzczepaĔski – The Polish government's policy towards the latest return migrations ………………………………………………….. 96 Karolina Golemo – From the problems of Polish immigration in Italy after the Second World War …………………………………………….. 114 Maágorzata Stopikowska – Artistic activity of Poles in Belarus (1987-2005) ……………………………………………………………... 127 6 Anna Lew – Problems of the Polish minority in Lithuania in the political thought of the Democratic Union ……………………………… 148 Andrzej Sakson – Polonia and Polish emigration in Germany in the 20th and the beginning of the 21st century – selected problems ……………… 161 Iwona Kulikowska – The service of the Consulate General of the Polish Republic in Munich in regard of Polish emigrants in Bavaria and Baden in the interwar period ……………………………………………. 183 II. SOURCE MATERIALS Roman Nir – The activity of the Polish-American Council of the United States 1938-1973 ……………………………………………………… 222 Oskar S. Czarnik – Polish book publishers abroad in the 1990s. ……... 242 Dariusz Matelski – The impact of the legislation of the Papal States on the Polish legislation concerning the export of works of art 1918-2010 ... 263 III. BIOGRAPHICAL ARTICLES Jerzy Romanowicz – Rear-admiral Jerzy Tumaniszwili (1916-2010) … 279 ElĪbieta Later Chodyáowa – An activist of Finnish Polonia Wáadysáaw Wnuk (1901-1990) ……………………………………………………… 288 IV. REPORTS FROM CONFERENCES National Academic Conference “Tourism Polonia – status and needs”, 17 November 2010 in Warsaw (Marek SzczerbiĔski) ………………….. 291 7 The Third Polish Republic and Polonia and emigration, 9-10 December 2010 in PoznaĔ (Dariusz Matelski, Krzysztof Wasilewski) …………….. 295 Presidents and governments of the Polish Republic in exile in the struggle for the independence of Poland in the years 1939-1990, 9 April 2011 in London (Editorial office) ……………………………………….. 299 V. REVIEWS Andrzej Chwalba, Collegium Maius, Wydawca: KsiĊgarnia Akademicka UJ, Kraków 2009, ss. 239, il. ISBN 978-83-7188-192-3 (Dariusz Matelski) ………………………………………………………. 305 Rola dawnej i nowej emigracji polskiej w warunkach Unii Europejskiej, Wydawca: Polska Akademia UmiejĊtnoĞci, Kraków 2006, ss. 201, ISBN 978-83-601833-9-7 (Marek SzczerbiĔski, Krzysztof Wasilewski) ………………………… 311 VI. IN MEMORIAM Profesor Mieczysáaw Wieliczko 1935-2009 – (Dariusz Matelski) ……… 321 VII. SHORT COMMUNICATIONS CONTRIBUTORS 8 Od Redakcji Badania nad dziejami polskiej diaspory realizujemy w Ğrodowisku naukowym Gorzowa Wielkopolskiego od 1978 r. Podejmujemy nie tylko zagadnienia z zakresu dziejów wychowania fizycznego, sportu, turystyki, harcerstwa na obczyĨnie; ale takĪe wybrane problemy spoáeczne i polityczne. OsiągniĊte rezultaty organizacyjne w formie odbytych konferencji naukowych oraz badawcze, zaprezentowane w licznych artykuáach i publikacjach ksiąĪkowych, zawdziĊczamy przede wszystkim nawiązanej przed wieloma laty wspóápracy ze specjalistycznymi stowarzyszeniami krajowymi i polonijnymi. NaleĪy wĞród nich wymieniü Towarzystwo àącznoĞci z Polonią Zagraniczną „Polonia”, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” w Warszawie, Centralne Archiwum Polonii w Orchard Lake, Instytut im. Józefa Piásudskiego, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, BibliotekĊ Polską w Londynie. W maju 1992 r. utworzony zostaá z udziaáem dziaáaczy polonijnych Spoáeczny OĞrodek Dokumentacji i BadaĔ Dziejów Harcerstwa na ObczyĨnie w Gorzowie Wlkp. Funkcjonuje on nadal, realizując kolejne zadania organizacyjne, badawcze i wydawnicze, wspóápracując przede wszystkim z ZHP poza granicami Kraju. Dalszy rozwój w wymienionych sferach nastąpiá od poáowy 1998 r., kiedy zainicjowaáa dziaáalnoĞü Rada Porozumiewawcza BadaĔ nad Polonią z siedzibą w Gorzowie Wlkp., którą kierowaá profesor Edward Szczepanik (1915-2005), ostatni premier rządu RP, rezydującego na uchodĨstwie. Nawiązana zostaáa wspóápraca z wieloma oĞrodkami i indywidualnymi naukowcami w kraju i na obczyĨnie, która zaowocowaáa kolejnymi konferencjami i publikacjami. Wykorzystując wzrastające doĞwiadczenie, opracowaliĞmy koncepcjĊ i strukturĊ problemową periodyku pt. „Prace Naukowe Rady Porozumiewawczej”. WydaliĞmy piĊü kolejnych tomów, zamieszczając w nich m.in. materiaáy z odbytych konferencji. Na piĊciolecie Rady Porozumiewawczej wydaliĞmy jubileuszowy album, ukazujący i dokumentujący jej dziaáalnoĞü. Kontynuatorem poprzedniczki jest Stowarzyszenie Naukowe „Polska w ĝwiecie”, o poszerzonym programie dziaáania, uwzglĊdniającym problemy krajowe i polonijne. Wiele korzyĞci przyniosáa wieloletnia wspóápraca z Polskim Towarzystwem Naukowym na ObczyĨnie w Londynie. Zorganizowawszy wspólnie szereg projektów organizacyjnych i wydawniczych, powróciliĞmy do projektu wydawania specjalistycznego periodyku, poĞwiĊconego róĪnym aspektom najnowszej historii kraju, spoáeczeĔstwa i polskiej diaspory. Celowi temu powinien sáXĪ\ü, w przekonaniu Redakcji, „Przegląd Polsko-Polonijny”, którego pierwszy zeszyt prezentujemy. Opracowując strukturĊ i projektując tematykĊ póárocznika, kierowaliĞmy