Årsrapport Tokke-Vinje Vannområde 2020.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Vannregion Vestfold og Telemark Årsrapport 2020 Tokke-Vinje vassområde 1 Vannregion Vestfold og Telemark Innhald 1. Innleiing ......................................................................................................................................... 3 Historikk ........................................................................................................................................... 3 Om vassområdet ............................................................................................................................. 3 Hovudaktivitetar .............................................................................................................................. 3 2. Organisering av arbeidet i vassområdet .............................................................................................. 7 3. Økonomi .............................................................................................................................................. 8 Rekneskap 2020............................................................................................................................... 8 Finansiering 2021 ............................................................................................................................ 8 4. Samarbeidsaktørar i vassforvaltningsarbeidet .................................................................................... 8 5. Medverknad og eigarskap til vassforvaltninga .................................................................................... 9 6. Tiltaksoppfølgjing .............................................................................................................................. 10 7. Utfordringar og flaskehalsar .............................................................................................................. 11 8. Behov i vassområdet framover ......................................................................................................... 11 Ressursar: ...................................................................................................................................... 11 9. Høyring av regional plan for vassforvaltning i Vestfold og Telemark vannregion ........................ 11 Referansar ......................................................................................................................................... 12 Frå Liåi 2020 2 Vannregion Vestfold og Telemark 1. Innleiing Denne årsrapporten inneheld ei oppsummering av aktiviteten i vassområdet og skildrar korleis den regionale vassforvaltningsplanen i vassregion Vest-Viken er følgd opp i 2020. Årsrapporten er behandla av vassområdet, og deretter sendt over til vassregionen. Historikk Denne planperioden (2016-2021) gjeng mot slutten, og arbeidet i vassområda har vore gjennom ein lengre periode med oppdatering av kunnskapsgrunnlaget i Vann-Nett. Tiltak og miljømål er oppdatert i samarbeid med kommunane og oppsummert i lokal tiltaksanalyse (Kiland, 2020). Denne skildrar miljøtilstand, påverknader og tiltak som er nødvendige for at vassførekomstar som er i risiko for ikkje å nå miljømåla skal kunne nå dei innan dei fristane som gjeng fram av vassforskrifta. Lokal tiltaksanalyse for Tokke-Vinje vassområde finn ein på Vannportalen: https://www.vannportalen.no/vannregioner/vestfold-og-telemark/Horing/horingsdokumenter-for- vestfold-og-telemark-vannregion/ Om vassområdet Tokke-Vinje vassområde strekkjer seg frå Hardangervidda med Sandfloeggji på 1721 moh og ned til Bandak på 72 moh. I tillegg til kommunane Tokke og Vinje har Ullensvang og Bykle kommunar også areal innanfor vassområdet. Store delar av vassområdet ligg innanfor Hardangervidda nasjonalpark, men hovudvassdraget er i dag sterkt utnytta til vasskraftproduksjon. Vassdraget inneheld fleire store innsjøar, mellom anna Totak, Songa og Vinjevatn, og er også den vestre greina av Skiensvassdraget. Nedre del av Tokkeåi er gyteområde for ei eiga storaurestamme i Bandak/Vestvatna. Figur 1. Kart over Tokke-Vinje vassområde. Frå Vann-nett 15. mars 2021 Hovudaktivitetar 1.1a. Tiltaksgjennomføring Arbeidet med biotoptiltak og endring av tersklar i Tokkeåi blei formelt avslutta i 2019, men enkelte tiltak er også gjennomført i 2020. 1.1b. Oppdatering av kunnskapsgrunnlag 3 Vannregion Vestfold og Telemark Overvakingsprogrammet for 2020 omfatta 7 elvestasjonar (Kiland m. fl. 2020). To av stasjonane var i Kjelavassdraget, fire låg i Tansåivassdraget og ein stasjon i Rukkeåi/Mosåi. Den siste stasjonen var ny, medan dei andre har vore overvaka sidan 2009. Dei vasskjemiske analysane viste god/svært god tilstand med omsyn til fosfor, som er eit viktig plantenæringsstoff. Innhaldet var markert høgare i prøvene frå oktober enn i prøvene frå august. Innhald av kolibakteriar blei også registrert. Det blei funne kolibakteriar i alle prøver, men ikkje i større mengder. Kolibakteriane er registrert fyrst og fremst for å få eit inntrykk av moglege påverknader i vassførekomstane. Frå Tansåi 2020 Analyse av makroinvertebratar (botndyr) viste svært god økologisk tilstand i alle vassførekomstar så nær som i utløpet av Grungevatn og innløp til Farhovdtjønni. Her var tilstanden moderat. Slik har det også jamt over vore i dei 11 åra overvakingsprogrammet har vore gjennomført. Påvekstalgane har vore analysert av Norconsult og viste svært god økologisk tilstand på alle dei 7 elvestasjonane. I 2019 gjennomførte Faun Naturforvaltning prøvefiske med botngarn og flytegarn i Ståvatn og i Kvikkevatn og undersøkte også potensielle gytebekkar med elfiskeapparat. Undersøkingane blei utført på oppdrag frå Statkraft og resultatet er analysert og rapportert av LFI (Laboratorium for ferskvassøkologi og innlandsfisk, UiO) i 2020. Rapporten frå fiskeundersøkingane viser at fisken i Ståvatn har hatt jamt god vekst fram til 8 års alder, som ved førre prøvefiske i 2009. I Ståvatn er det pålegg om utsetting av 6000 ein sommar gammal (0+) settefisk kvart år, og om lag 60 % av fisken i fangsten var utsett fisk. Prøvefisket gav også svært få gytemogne hofiskar, og at det sidan førre prøvefiske har vore ein betydeleg nedgang i kondisjonen til fisken. Skjoldkreps var saman med linsekreps dei viktigaste næringsdyra for fisken i vatnet. I Dyrskarbekken blei det registrert høg tettleik av yngel. I Kvikkevatn var 40 % av fangsten utsett fisk. Utsettingspålegget her er 200 to somrar gammal (1+) settefisk kvart år. Det blei registrert same vekst for både utsett fisk og villfisk fram til 4 års alder, men medan villfisken var 10 – 24 cm lang var den utsette fisken 24 – 42 cm lang. Det blei ikkje fanga gytemogne hofiskar. Kondisjonsfaktoren var låg, særleg for utsett fisk. Det blei registrert yngel på 3 bekkar. Gamlebubekken hadde særleg høg tettleik av yngel, og ein reknar med at den naturlege rekrutteringa varierer med vekslingar i snøsmelting og vintertemperatur. Det blei ikkje funne skjoldkreps i fiskemagane. Alle resultat frå overvaking av økologisk tilstand er lagt inn i rapportapplikasjonen Vannmiljø, og kan hentast ut der. 4 Vannregion Vestfold og Telemark Figur 2. Fisk frå Kvikkevatn NVE har vurdert kunnskapsgrunnlaget for vilkårsrevisjonen som godt og tilstrekkeleg til å gje innstilling etter vassdragsreguleringslova (brev til OED 11.2.2021). 1.1c. Oppdatering av tiltaksstatus Det er vurdert to alternativ for fiskepassasje i Helvetesfossen. Dei er kostnadsrekna og vil gje storaure tilgang til 8 km ny gyte- og oppvekststrekning i Tokkeåi. Ein rapport frå NORCE/LFI (Stranzl m. fl. 2020) viser at harving av elvebotnen i terskeldammane har gitt vesentleg betre skjul for ungfisk og næringsdyr. Ombygging av tersklar og tilførsel av elvegrus har auka det potensielle gytearealet, særleg mellom Åmøtehylen og Elvarheim. Rapporten føreslår å overvake verknaden av tiltak kvart 5. år. Statkraft har engasjert NINA til å undersøke ungfiskproduksjon og gytegroper og til DNA prøver for å skilje mellom ungfisk av storaureopphav og anna ungfisk. Arbeidet blei starta hausten 2020. 1.1d. Arbeid med plandokument og hovudutfordringar for vassområdet § 9 i Vassforskrifta gjev høve til utsett frist for å gjennomføre miljømåla i vassforvaltningsplanen. Tiltak kan på denne måten utsetjast til neste planperiode (2028 – 2033). Det gjeld 6 vassførekomstar i Tokke-Vinje vassområde. I tillegg er det 20 vassførekomstar som har fått mindre strenge miljømål, i samsvar med vassforskrifta § 10. Desse vassførekomstane er bekkar som på grunn av vasskraftutbygging har sterkt redusert vassføring. Av naturlege vassførekomstar er det registrert ein vassførekomst med moderat økologisk tilstand, på grunn av forsuring. Det er ingen naturlege vassførekomstar med dårlegare tilstand. Det er bare i to av vassførekomstane at høgt bakterietal eller eutrofiering kan vera eit problem, men den økologiske tilstanden her er likevel karakterisert som god. I vilkårsrevisjonen har NVE nå (11.2.2021) kome med si innstilling til Olje- og energidepartementet, der ein rår generelt til at dei gamle vilkåra blir erstatta av moderne konsesjonsvilkår for reguleringane (Sørensen og Haug 2021). Dei nye vilkåra gjev høve til å pålegge ulike undersøkingar og avbøtande tiltak, i heile konsesjonstida. Av omsyn til storauren i Tokkeåi tilrår NVE bygging av fiskepassasje i Helvetesfossen og slepp av minstevassføring heile året frå Vinjevatn til Tokkeåi. NVE tilrår også minstevassføring frå Byrtevatn til Mosåi/Rukkeåi i sommarperioden. Auka vassføring vil ha nytteverdi for fleire viktige miljøverdiar og brukarinteresser i vassdraga. I dei nedre delane av Tokkeåi, tilrår NVE montering av ein omløpsventil