Demokratİkleşme Programı Medya Raporları Serİsİ - 2

Türkiye’de Medyanın Ekonomi Politiği: Sektör Analizi

Yazarlar Ceren Sözeri Zeynep Güney

DEMOKRATİKLEŞME PROGRAMI

Türkiye’de Medyanın Ekonomi Politiği: Sektör Analizi

Yazarlar: Ceren Sözeri Zeynep Güney Türkiye’de Medyanın Ekonomi Politiği: Sektör Analizi

Bankalar Cad. Minerva Han No: 2 Kat: 3 Karaköy 34420, İstanbul Tel: +90 212 292 89 03 PBX Türkiye Ekonomik ve Fax: +90 212 292 90 46 Sosyal Etüdler Vakf› [email protected] Demokratikleme Program› www.tesev.org.tr

Yazarlar: Yapım: Myra Ceren Sözeri Yayın Kimliği Tasarımı: Rauf Kösemen Zeynep Güney Uygulama: Gülderen Rençber Erbaş Koordinasyon: Sibel Doğan Yayıma Hazırlayan: Üretim Koordinasyon: Nergis Korkmaz Ebru İlhan, Esra Bakkalbaşıoğlu

Düzelti: Basım Yeri: İmak Ofset Elçin Gen Baskı Adedi: 1.000

TESEV YAYINLARI

ISBN 978-605-5832-77-3

Copyright © Haziran 2011

Bu yayının tüm hakları saklıdır. Yayının hiçbir bölümü Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı’nın izni olmadan elektronik veya mekanik (fotokopi, kayıt veya bilgi depolama, vb.) yollarla çoğaltılamaz.

Bu yayında belirtilen görüşlerin tümü yazarlara aittir ve TESEV’in kurumsal görüşleriyle kısmen veya tamamen örtüşmeyebilir.

TESEV, bu raporun yayımlanmasına katkılarından ötürü Hollanda İstanbul Başkonsolosluğu’na, Friedrich Naumann Vakfı’na, Açık Toplum Vakfı’na ve TESEV Yüksek Danışma Kurulu’na teşekkür eder. FCC DPP IAB HHI GSYH İSMMMO INTERACT IMD MEPAŞ BYGEM BİK Kısaltmalar BİAK CR % CR CHP CHA DMC DHA DB CSA : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Federal İletişim Komisyonu Komisyonu İletişim Federal Pazarlama Planlama Dergi İnteraktif Reklamcılık Bürosu Bürosu Reklamcılık İnteraktif İndeksi Hirschman Herfindahl Hâsıla Yurtiçi Gayrisafi İstanbul Serbest Muhasebeci Muhasebeci Serbest İstanbul Derneği Ajanslar İnteraktif Derneği Medyası İnternet Çukurova Grubu Medya Pazarla Medya Grubu Çukurova Basın Yayın Enformasyon Genel Genel YayınBasın Enformasyon Kurumu İlan Basın Basın İzleyici Araştırmaları Araştırmaları İzleyici Basın Concentration Ratio –Yoğunlaş Ratio Concentration Partisi Halk Cumhuriyet Ajansı Haber Cihan Doğan Müzik YapımDoğan ( Ajansı Haber Doğan Burda Doğan Görsel-İşitsel Üst Kurulu ( Kurulu Üst Görsel-İşitsel Commission) Communications (Federal ( Mali Müşavirler Odası Odası Müşavirler Mali Müdürlüğü Müdürlüğü Kurulu Kurulu Music Company Music ma Şirketi ma Oranı, Pazar Payı Pazar ma Oranı, supérieur de l’audiovisuel de supérieur Interactive Advertising Bureau Advertising Interactive ) Doğan Doğan ) Conseil Conseil ) - - ZEDPAŞ TVYD TÜİK TRT TİAK TİB TMSF TGS TBMM SGK :Yapı Performans Davranış Paradigm SCP RVD RATEM RTÜK OFCOM MÜYAP OECD MDG : : : : : : : : : : : : : : : : : Çukurova Grubu Reklam Pazarla Reklam Grubu Çukurova Televizyon Derneği Yayıncıları Kurumu İstatistik Türkiye Televizyon Radyo Türkiye Televizyon ve Araştırma İzleme Telekomünikasyon İletişim ve Sigorta Mevduatı Tasarruf Sendikası Gazeteciler Türkiye Meclisi Millet Büyük Türkiye Kurumu Güvenlik Sosyal Derneği Reklamverenler ve TelevizyonRadyo Yayıncıları ve Televizyon Kurulu Radyo Üst Ofisi İletişim Krallık Birleşik Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği ve İşbirliği Ekonomik Kalkınma Grubu Dergi Mutlu Fonogram Sahibi Hak Bağlantılı ma Şirketi Kurumu Kurulu Başkanlığı Fonu Paradigması Birliği Meslek ment Develop and Co-operation mic ( Örgütü Birliği Meslek Yapımcıları ) Organisation for Econo for Organisation - - -

3 4 EKLER KAYNAKÇA, 99 SONUÇ, 95 MEDYA SEKTÖRÜNÜETKİLEYENYANSEKTÖRLER,85 TÜRKİYE’DE MEDYAALTSEKTÖRLERİ,51 REKLAM GELİRLERİDAĞILIMI,45 TÜRKİYE EKONOMİSİİÇİNDEMEDYASEKTÖRÜ,39 TÜRKİYE MEDYASEKTÖRÜNDEÇALIŞMAİLİŞKİLERİ,31 TÜRKİYE MEDYASEKTÖRÜNÜETKİLEYENYASALDÜZENLEMELER,19 GİRİŞ, 15 ÖNSÖZ, 13 TESEV SUNUMU,9 İçindekiler EK 3:SayfaGörüntülenmeSayısına GöreİnternetSiteleri,111 EK 2:GazetelerinGünlükOrtalama SatışRakamları,109 EK 1:HangiMedyaGrubuŞirketlereSahip,2011,105 Dizi Yapımcılığı,90 Reklamcılık, 85 Mobil Yayıncılık,79 İnternet Yayıncılığı,75 Radyo Yayıncılığı,70 Yazılı Basın,56 Televizyon Yayıncılığı,51 Dergiler, 66 Gazeteler, 56

5 6 Grafik 29:EnÇokİzlenenProgramlarınTürlereGöreDağılımı Grafik 28:MedyaPlanlamaAjanslarınınPazarPayları2010 Grafik 27:ReklamSektöründeÇalışanlarınGelirDağılımı Grafik 26:ReklamSektöründeÇalışanlarınYaşaGöreDağılımı Grafik 25:ReklamSektöründeÇalışanlarınKıdemYıllarınaGöreDağılımı Grafik 24:GSMOperatörlerininPazarPayları Grafik 23:İnternetteReklamGelirlerininDağılımı Grafik 22:RadyoReklamGelirlerininDağılımı Grafik 21:RadyoReklamGelirlerininLisanslaraGöreDağılımı Grafik 20:RadyoYayıncılığıSektöründeSigortalıÇalışanlarınKıdemYıllarınaGöreDağılımı Grafik 19:RadyoYayıncılığıAlanındaSigortalıÇalışanlarınYaşveCinsiyeteGöreDağılımı Grafik 18:DergiReklamGelirlerininDağılımı Grafik 17:DergilerdeÇalışanlarınCinsiyeteveKadrolaraGöreDağılımı Grafik 16:ReklamGelirlerininGazetelereGöreDağılımı Grafik 15:GazeteÇalışanlarınınCinsiyeteveKadrolaraGöreDağılımı Grafik 14:MedyaGruplarıTelevizyonYayıncılığındakiPazarPayları Grafik 13:TelevizyonReklamGelirlerininLisanslaraGöreDağılımı Grafik 12:TelevizyonYayıncılığındaSigortalıÇalışanlarınKıdemDurumu Grafik 11:TelevizyonYayıncılığındaÇalışanlarınYaşaGöreDağılımı Grafik 10:MedyaGruplarınınTümMecralardaReklamGelirlerindenAldıklarıPay Grafik 9:ReklamGelirlerininMecralaraGöreDağılımı Grafik 8:TürkiyeReklamGelirleri Grafik 7:ÜçBüyükŞehirdekiSigortalıGazetecilerinToplamaOranı Grafik 6:MedyaGruplarındaÜcretDağılımı Grafik 5:SigortalıÇalışanlarınKıdemYıllarınaGöreDağılımı Grafik 4:BasınKartıSahipliği Grafik 3:ÇalışanlarınYaşaGöreDağılımı Grafik 2:ÇalışanlarınCinsiyeteGöreDağılımı Grafik 1:SigortalıÇalışanlarınKamuveÖzelSektöreGöreDağılımı Grafik Listesi Tablo 19:Türkiye’deBulunanGlobalReklamAğları/veMedyaPlanlamaAjansları Tablo 18:2010YılındaGerçekKullanıcılarınEnÇokTakipEttiği10Site Tablo 17:EnÇokDinlenenRadyoKanalları Tablo 16:DergiReklamlarıPiyasasındaYoğunlaşmaDüzeyleri(Gruplar) Tablo 15:2010YılındaEnÇokReklamAlanİlk20Dergi Tablo 14:DergilerinSatışRakamları Tablo 13:GazeteReklamlarıPiyasasındaYoğunlaşmaDüzeyleri(Gruplar) Tablo 12:2010YılıiçinEnÇokReklamAlan20Gazete Tablo 11:BasınİlanKurumutarafından2010yılındadağıtılanilanlar Tablo 10:GazeteYayıncılığıSektöründeSonSatışlarSonrasıYoğunlaşmaDüzeyleri(Gruplar) Tablo 9:GazeteYayıncılığıSektöründeYoğunlaşmaDüzeyleri(Gruplar) Tablo 8:GazeteYayıncılığıSektöründeYoğunlaşmaDüzeyleri(Gazeteler) Tablo 7:EnÇokSponsorlukAlanTelevizyonKanalları Tablo 6:EnÇokReklamAlanTelevizyonKanalları Tablo 5:TelevizyonYayıncılığıSektöründeYoğunlaşmaDüzeyleri(Gruplar) Tablo 4:TelevizyonKanallarıİzlenmePayları Tablo 3:MedyaGruplarınınMecraBazındaReklamGelirlerindenAldıklarıPaylar Tablo 2:ÜlkelerinReklamHarcamalarıveGSYHOranı Tablo 1:ReklamGelirlerindeBüyümeveGSYHOranı Tablo Listesi

7 8 di; temelde medyayı siyasi bir aktör olarak olarak biraktör siyasi medyayı di; temelde şekillendir algılayışımızı bizim medyayı refleks sivil bu olduğumuz Sahip ettik. hareket olarak parçası toplumun/alanın bir sivil çalışan meye demokratikleştir iyileştirmeye, eleştirmeye, onu dışından veizleyen, medyanın tüketen onu medyaya tümünde çalışmalarımızın Geçmişteki mümkün mütartıştık. diye biryayıncılık oturabilecek temeline daşlık vatan demokratik yerine yaklaşımlar üreten da yeniden ya onaylayan politikalarını devlet alanda geldik iki ve bu biraraya editörlerle ve muhabirler, yazarları köşe gazeteciler, çalışanları, medya projelerimizde yürütülen kadar zamana yakın alanlarında Sorunu ve Kürt Güvenlik getirdik. öneriler için olması uygun ilkelerine etik ve kurumsal evrensel de ve ve nesnel bağımsız olabildiğince nitelikte, etmeyen ve teşvik savunmayan nefreti duyarlı, karşı bireylere incinebilir özellikle saygılı, ne ve özgürlükleri hak insan söylemin nın ürettiği Medya odaklandık. söylemine, medya kısaca mesajlarına, alanlardaki sözü edilen yukarda medyanın birkısmında araştırmalarının geçmişteki Programı’nın Demokratikleşme süredir çalışıyor. yakın yıla on üzerinde ve zihniyetler algı ve toplumsal üzere kurumsal olmak başta kurumu ve yargı vatandaşlık tik ve demokra hakları azınlık ilişkileri, sivil-asker da ya reformu sektörü güvenlik ilişkileri, din-devlet-toplum Sorunu, Kürt dirdiği nitelen olarak alanları sorun temel sürecinde reform beklenen sonuçlanması üyelikle tam Birliği’ne ve Avrupa demokratikleşme Türkiye’nin Programı, Demokratikleşme TESEV İlhan, Ebru TESEV Sunuşu TESEV Demokratikleşme Programı Demokratikleşme TESEV ------sektördeki çalışma koşullarının ve emek ve emek koşullarının çalışma sektördeki ilişkileri, ve sermaye devlet sektöründe medya sahipliği, bakıyor. Medya olarak bir alan ekonomik öncelikle medyaya raporumuz ikinci yayımladığımız alanında ve demokratikleşme ve medya aktör.bir ekonomik Elinizde bulunan ciddi ile özelliği ve bu birsektör getirdiği araya bir işletmelerin ticari gibi olduğu yerinde çok pek dünyanın Türkiye’de yandan, Diğer medya ettik. sunmaya gayret ve genişbütüncül birbakış olarak farkında ağırlığının ve siyasal sal toplum medyaya raporda adlı Analizi” Sektör Ekonomi Politiği: Medyanın koydu. “Türkiye’de ortaya ve politikaları mevzuat ilgilendiren ve düzenleyen alanını ve medya evrimini günümüze niteliğinden besler ideolojiyi resmi ve merkezli devlet boyunca tarihi Cumhuriyet Türkiye’de medyanın Elmas ve Esra Kurban Dilek çalışmamızda, ilk yayımladığımız olarak birparçası projesinin ve MEDIADEM alanında Yeni üstlendik. proje ayağını Türkiye projesinin araştırma adlı MEDIADEM bakan olarak karşılaştırmalı ilişkisine devlet-vatandaş ve medya- regülasyonuna politikalarına, medya ülkesinde Avrupa ve 14 desteklenen dan tarafın 7. Komisyonu Avrupa Programı Çerçeve alanında yeni proje adlandırdığımız olarak me” ve Demokratikleş “Medya Kısaca açtık. alanı yeni birproje yılında 2010 inanarak olduğuna ci yol gösteri başına başlı demokratikleşmesinde Türkiye’nin anlaşılmasının ilişkinin arasındaki demokrasi ile ve özgür medya Bağımsız kurguladık. - - - -

9 10 üstlenen Erol Katırcıoğlu’nun sözleriyle ifade ifade sözleriyle Katırcıoğlu’nun Erol üstlenen hakemliliğini akademik raporun elinizdeki Zira, düşünüyoruz. olduğunu biri luklarından sorumlu temel toplumun sivil anlaşılmasının ilişkilerinin ve yatırım rekabet sektöründe ve Türkiye’de medya çalışmanın kalarak sadık ölçütlere ekonomisini bilimsel Medya inanıyoruz. gerektiğine ‘geleneğin’ kırılması Bu düşünüyoruz. taşıdığını amacını etme ifşa hareketlerini da kesimlerin ya kişi isteyen kurmak egemenlik ve toplumsal siyasi giderek ötesine olmanın ve nesnel dayalı bilgiye zaman zaman tespitlerin diğer araştırmalardaki konusunda yapılan sahipliği Türkiye’de medya değil. sunmak analiz birekonomik salt nedeni yapmamızın birçalışma koyacak ortaya ilişkilerini sermaye sektöründeki medya olarak Programı Demokratikleşme TESEV Elbette, çıktık. yola katarak hesaba olabileceklerini ediyor hareket kaygılarla ticari pekâlâ sahiplerinin ve sermaye yatırımcıların düşünen girmeyi veya olan var sektöründe Türkiye’de medya varsaydık. olmadığını aktör bir siyasi koşulda ve her yalnızca ken medyanın hazırlar raporu Bu bilincindeyiz. rabileceğinin kazandı birkimlik siyasal ölçüde etmediği hak tümüne direnmeninmedyanın de incelemeye ve etmeye kabul olarak birsektör medyayı yandan Diğer farkındayız. yaşadıklarının sorunları savunusu ve hak örgütlenme nın ciddi çalışanları ve medya yetmediğini iyileştirmeye koşullarını emek medyada eleştirilerin Bu ruz. biliyo eleştirildiğini tarafından ve aktivistler sendikalar kuruluşları, meslek adaletsizliğinin koşullarının çalışma medyada yandan, ima ediyor. Bir birmücadeleyi başına başlı bakabilmek olarak birsektör alanına Medya çiziyorlar. birharitasını sektörünün Türkiye’de medya Güney ve Zeynep Sözeri Ceren raporda alan ele ve geleceğini bugünü ilişkilerinin yatırım ve ve rekabet etkileri ekonomisinin sektöre - - - - - inşasına katkıda bulunma amaçlarıyla yola yola amaçlarıyla bulunma katkıda inşasına alanının birmedya demokratik bağımsız, ve özgür, iyileştirme yonunu ve politikalarını regülas medya ile etkinlikleri ve savunuculuk araştırmalar TESEV, yürüttüğü olarak Sonuç umuyoruz. gelmesini hale önemli kadar analizi ve içerik söylem medyada ekonomik analizinin ve sektörün zenginleştirmesini çalışmalarını ve izleme takip alanındaki medya toplumunun sivil ve Türkiye TESEV’in Biz, raporun bu pekiştiriyor. güçlüğünü yapılmasının analizinin ve takibinin tarafından kuruluşu toplum birsivil sektörünün Türkiye’de medya ması açıklanma da araştırmacılara ya olması liyor özensiz kaydedi bilginin çok biçimde pek kadar oranına sendikalaşma kuruluşlarında medya kayıtlarından sahiplerinin kartı basın yandan, Diğer inanıyoruz. kalkacağına engellerin yönündeki ulaşmak tür verilere bu yardımıyla %30’luk de düzenlemesinin sınır getiren dair gelirlerine reklam kanunun bilinen olarak kılıyor. Yeni imkansız Yasası sunulmasını RTÜK analiz dayalı bilgiye karşısında varsayımların yapılan dair alanlarına gri ilişkilerinin sermaye ve yapısına sahipliği medya paylaşılmaması olması sahip niteliğine sır” “ticari bilgilerin tür Bu mümkün olmadı. ulaşmamız üzerinden birkurum ilkesinibenimseyen ve şeffaflık yükümlü hizmetle kamuya gibi (RTÜK) Kurulu ve Televizyon Radyo Üst oranlarına ğılım da arasındaki oyuncular sektördeki gelirlerinin ve reklam gelirlerine reklam olan verilerden temel kullanacağımız için ölçmek karlılığını ve büyüklüğünü Sektörün karşılaştık. zorlukla epey çalışırken çıkarmaya nün haritasını sektörü medya Türkiyesinde 2010 yandan, Öte ilgilidir”. olmasıyla güçlü etkisinin üzerindeki kültür dünyası ve siyaset diyebileceğimiz yapısı üst toplumun sektörünün medya olması, önemli daha den sektör birbaşka herhangi sektörünün medya açısından toplum “Sivil gerekirse, etmek ------değişmesi gerekmektedir. Raporun önerileri önerileri Raporun gerekmektedir. değişmesi yönde da olumlu koşullarının çalışma birlikte ile yapısı Pazarın mümkün olacaktır. mesi demokratikleş medyanın sayesinde bürünmesi birçehreye aksamayacağı koşullarının piyasa ve serbest denetlenebilir şeffaf, açık, yatırıma ve yabancı yerli sektörün gibi vurgulandığı da Raporda düşünüyoruz. geçtiğini sından yaratılma birsektörün korunduğu koşullarının rekabet ve sağlıklı dayalı esaslarına çoğulculuk biryolunun da önemli olmasının biralan odaklı özgür, ve vatandaş Medyanın bağımsız çıktı. - - dandır. olmazların olmazsa de veekonomi siyasetin bir işleyen sağlıklı değil, birtalep toplumsal da ya birçağrı dillendirdiği sivillerin sadece medya ve demokratik çoğulcu bağımsız, özgür, olsa, sesleniyor. de Ne yurttaşlara tüm tüketen ürettiklerini veizleyen sektörün sektörünü veTürkiye’de de medya organlarına ve yürütme yasama ve uygulayan yapan mevzuatı ve düzenleyen denetleyen sektörü değil, oyunculara içindeki sektörün sadece -

11 12 Erol Katırcıoğlu, Katırcıoğlu, Erol tercihleri, değerleri ve düşünceleri de yine yine de ve düşünceleri değerleri tercihleri, gözündeinsanının kendi küçülürken, hayatı, çağımız varlığı fiziki dünyanın imkanlarla sağladığı ve medyanın teknolojilerinin İletişim eseridir. ve medyanın teknolojileri iletişim tamamı nerdeyse değişimlerin eden işaret sürece ve bu süreçtir bu verdiğimiz süreç adını “küreselleşme” ki Denilebilir da değiştiriyor. ve algılarını bilgilerini ilgili ve dünyayla toplum yaşadığı içinde ilgili, kendisiyle insanı, modern ise gelişmesi gelişiyor. teknolojilerinin İletişim de teknolojileri iletişim büyüttükçe, ihtiyacını iletişim yaşam, modern karmaşıklaşan Giderek gibi. sektörleri leşme olmuştur. Tıpkı,bir sektör su ve enerji, haber duyulan ihtiyacı düzenlenme olarak kamusal daima medya olduğundan açık kullanılmaya amaçla da bu tam toplumlarda modern değildir. Aksine, birolasılık atılabilecek yabana olasılığı görme olarak biraraç üzere medyayı etmek manipüle kendi çıkarlarını merkezlerinin güç getirir. kaynaklı Çünkü özel da resmi ya konusunu hale da önemli getirildiği yerine ve nasıl tarafından kimler de faaliyetlerin deki sektör bu olması önemde farklı sektörlerden diğer başka sektörünün çıkar. Medya ortaya biçimde belirgin daha önemi için toplumlar modern sektörünün medya düşünülürse, olduğu faaliyetler ilgili dünyasıyla düşünsel ve kültürel birtoplumun faaliyetlerin bu gelir. aklımıza Bütün faaliyetler çeşitli uzanan kadar ve spora sanata yarışmalara, dan programların müziğe, tartışma filmlerden ra, reklamla haberlerden, dediğimizde, “Medya” Önsöz İstanbul Bilgi Üniversitesi Bilgi İstanbul - - - - toplumsal düşünce ve görüşlerin de biçimlen de ve görüşlerin düşünce toplumsal ve da bireysel biryandan ni hızlandırırken bilgilenmesi toplumun biryandan programlar yapılan konularda hızlandırır.sürecini Çeşitli öğrenme bu tartışmalar yapılan yoluyla medya ve gerektirir zaman süreci öğrenme toplumun sahiptir. biröneme Çünkü dasında kilit oluşma birtoplumun demokratik daha ederek teşvik bilgilenmelerini hakkında toplumları ve kendileri insanların medya, yandan Öte olmaktadır. ve alanı odağı arayışlarının “güç” toplumdaki sektörü ve medya kılmakta vazgeçilmez medyayı bakımından sahipleri güç kimi düşüncesi olma etkili üzerinde ve algıları düşünceleri beklentileri, toplumun bütün ederek kontrol medyayı de nedenle Bu olmaktadır. medya yine gelen akla ilk sinde de biçimlenme beklentilerin ekonomik ve siyasi biçimde benzer oluyorsa medya gelen akla ilk olarak aracı propaganda nasıl hallerinde savaş ve Çatışma kaynaklanmaktadır. gücünden biçimlendirebilme ve değerlerini düşünce algı, insanların önemi, özellikle çalıştığımız çizmeye altını medyanın dünyasında Bugünün olmaktadır. neden düşüncesine demokrasi bir da “katılımcı” diğer yandan anlayışına, birüretim yeni ve demokratik adıyla üretim” “esnek biryandan gelmeleri hale önemser giderek da kendi taleplerini özne olarak da siyasi olarak tüketici bireylerin onun gibi tıpkı olduysa, neden artmasına hareketlerin çevreci nasıl edilmesi fark davrandığının kötü dünyaya insanlığın dek gelmektedir. Bugüne hale önemli daha kendi gözünde büyümekte, - - - -

13 14 meydana getiren çeşitli alt sektörlerin yapıları sektörlerin alt çeşitli getiren meydana sektörünü medya değil, yapıyı rekabetçi ları oluşturduk sektörde yalnızca gruplarının firma ve firma oluşturan ler. sektörü çerçevede, Bu değerlendirmektedir yerini ekonomisi içindeki Türkiye sektörünün medya sonra aldıktan ele gelişmeleri çıkan ortaya içinde zaman düzenlemelerde ve bu düzenlemeleri ilgili sektörle Yazarlar birçalışmadır. odaklanmış üzerine özellikleri yapısal sektörünün medya ve Türkiye’de hazırlanan tarafından Güney ve Zeynep Sözeri Ceren çalışma Elinizdeki biraraçtır. vazgeçilmez sürecinde mesi demokratikleş toplumların medya, de nedenle olur. neden Bu ve yaygınlaşmasına mesine - - - - geldiği ise çok açıktır. çok ise geldiği anlamına bulunmak katkılarda sine önemli gelişme zihniyet dünyasının Türkiye çabaların Bu olmaktadır. bir yenisini eklemiş daha ışığa tuttuğu alanlarına diğer sorun toplumun vererek destek çalışmasına bu Güney’in ve Sözeri Programı, Demokratikleşme TESEV sağlamıştır. birkatkı önemli derinleştiren düşüncelerimizi dair olduğuna neler sorunların medyadaki genel olarak boyut bu alınan da ele dan bakımın eğilmişlerdir. de üzerine sektörler Alt koşulları ve çalışma ilişkileri çalışma edilen dahil konuya olarak nadir tür çalışmalarda bu ve Güney Sözeri etmektedirler. nı da analiz - - zaman zaman da promosyon savaşlarıyla ön ön savaşlarıyla da promosyon zaman zaman kartellerle, kurdukları zaman zaman arttıran, güçlerini mıştır. Yatay ve dikey birleşmelerle hızlan başlamasıyla yayıncılığının televizyon ve özel radyo 1990’larda eğilimi, holdingleşme olmuştur. Bu neden yönelmesine alana bu sahiplerinin sermaye gösteren faaliyet de sektörler ve başka atmasına adımlar yönünde holdingleşme yayıncılarının ve dergi gazete politikaları, ve deregülasyon anlayışı ekonomi neoliberal etkileyen de Türkiye’yi şekilde paralel Dünyayla artmıştır. etkisi faktörlerin ekonomik birlikte 1980’lerle başlamış, leşmeye endüstri itibaren 1960’lardan Türkiye’de basın olmaktadır. etkili üzerinde da sektör politikaları ekonomi olan hâkim dünyada bakıldığında geniş açıdan daha belirlerken, faktörler gibi politikaları ve hükümet bağımlılık gelirlerine si, reklam gerektirme sermaye büyük yatırımın alana bu genel olarak endüstrisini Medya taşımaktadır. kendine özgü özellikler koşulları piyasaların gösterdikleri ve faaliyet yapıları maliyet gelir ve organizasyonları, üretim yapıları, ürün şirketlerinin medya dir. birlikte bununla Ancak şirketler olan tabi koşullarına ve piyasa güden amacı kâr gibi diğer şirketler şirketleri, medya ülkede çok pek gibi Türkiye taraftan Diğer vardır. ve sonuçları ekonomik politik sosyal, kültürel, veoluşumunun uygulanmasının politikaların konudur. eden var Çünkü medyayı bir önemli edildiği kontrol tarafından kimler gösterdiği, faaliyet ortamda birekonomik nasıl medyanın olan sahip gücüne etkileme toplumu ürettikleriyle üreten, Haber, ve eğlence fikir Giriş - - - - - dolarlık bir büyüklüğe dolarlık milyar 500 ekonomide küresel büyüyen, alarak içine de sektörünü tır. eğlence dönemde Son amaçlanmış sağlamak katkı tartışmalara daki konusun etkisi ve çoğulculuğa demokrasi ile rı sonuçla ekonomik-sosyal bunların incelenmiş, davranışları oyuncuların gösteren faaliyet piyasalarda ve bu faktörler siyasi/kültürel ekonomik/ etkileyen yapıyı bu yapısı, ların piyasa gösterdiği faaliyet sektörünün medya Türkiye’de itibariyle yılı 2010 araştırmada, Bu artmıştır. ilgisi medyaya yatırımcıların itibaren 2005’ten özellikle olarak paralel gelişmelere olumlu mış, ekonomideki başla çıkarmaya satışa kuruluşlarını medya muştur. TMSF, elindeki 2002’den itibaren devrol Fonu’na (TMSF) ve Sigorta Mevduatı Tasarruf ise silinmiş, bazıları piyasadan bazıları etkilenmiş, grupları medya bulunan yatırımı sektöründe finans özellikle Krizden olumsuz etkilenmiştir. krizinden 2001 grupları medya izleyen stratejileri rekabet çıkan plana 1 ardından, Türkiye’de medya piyasalarının pek pek piyasalarının Türkiye’deardından, medya tanımlanmasının ortamın ekonomik ve yasal etkileyen sektörünü medya Araştırmada göz edilmemelidir. ardı değişebileceği süre içerinde durumun kısa duğu koy ortaya raporun bu ilişkin sektörüne medya geçiren birdeğişim hızlı sınırlıdır. Dolayısıyla görünümüyle yılı 2010 sektörünün medya resim, konan Türkiye’deki ortaya araştırmada bu sahiptir. nedenle Bu dinamik biryapıya hayli ZenithOptimedia verileri. ZenithOptimedia 1 yaklaşan medya sektörü sektörü medya yaklaşan ------

15 16 2 incelenmiştir. genel birçerçevede yararlanılarak ( paradigması yapı-davranış-performans yapısı, piyasa grupları, medya gösteren faaliyet çoğunda değerlendirmeler ancak ticari kuruluşların kuruluşların ticari ancak değerlendirmeler ulaşılamamış, verilere konu olan araştırmaya için, girdiği sırkapsamına ticari verileri piyasa de için, özellikle edilemediği tasnif kayıtlar veya tutulmadığı ölçüde verinin kaydı yeterli çok pek ilgilendiren gibi, sektörü karşılaşıldığı sıkça araştırmalarda alandaki Bu çalışılmıştır. konmaya ortaya etkisi üzerindeki performansı ve ekonomik sosyal sektörün koşullarının çalışma ayıran benzerlerinden dünyadaki sektörünü Türkiye’de eklenmiş, medya analize de ilişkileri çalışma sıra yanı verilerin ilişkin önemli bir kaynak niteliğindedir. kaynak bir önemli konusunda uygulanması sektörüne medya Türkiye’de paradigmanın bu çalışması başlıklı 1998) Vakfı, Eğitim Haberal (Ankara: Örneği Türkiye ve Ekonomisi Medya Söylemez’in Alev 2 SCP Paradigm SCP Bu çalışmada sektörün yapısına yapısına sektörün çalışmada Bu ) bileşenlerinden ) bileşenlerinden tutulmuş, yerel medya ele alınmamıştır. ele medya yerel tutulmuş, sınırlı medyayla ve anaakım ulusal nedenlerle gibi ve süre kısıtlılığı genişdaha olması alanının etki kapsamı, mıştır. Araştırmanın kullanılan açıkhava kullanılan olarak mecrası reklam ve yalnızca sektörü sinema nedeniyle olması farklı yapısının işleyiş ve Sahiplik tartışılmıştır. etkileyeceği nasıl sektörünü medya yeni piyasaların yükselen birlikte yeni teknolojilerle özellikle incelenmiş, bilgiler detaylı daha ilişkin sektörlerine alt medyanın ardından değerlendirmenin ilişkin geneline sektörünün medya Araştırmada laştırılabilmiştir. somut üzerinden paylaşabildikleri verilerden topladığı vasıtasıyla şirketleri araştırma 3 reklamcılık türü. reklamcılık kullanan alanları gibi durakları otobüs (bilborad’lar), panoları sokak duvarları, bina olarak Mecra Reklamcılık: (Outdoor) Açıkhava 3 sektörü dışarıda bırakıl dışarıda sektörü - - Birinci Bölüm

Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun Kanun ve YayınKuruluş Hakkında Hizmetleri ve Televizyonların Radyo 2011’de Sayılı 6112 ve 3Mart kılmış gerekli yeni birkanunu edilmesi iptal tarafından Mahkemesi nin Anayasa maddeleri içeren düzenlenmesini sahipliğinin medya özellikle değiştirilmesi, Kanun’la 4756 Sayılı yılında Kanun’un 2002 Sayılı vegirmiştir. 3984 Teknolojinin ilerlemesi hızla yürürlüğe Kanun ve YayınlarıKuruluş Hakkında ve Televizyonların Radyo Sayılı 3984 yılında 1994 Ardından başlamıştır. nin değiştirilmesiyle maddesi 133. Anayasa’nın oluşturan dayanak yasal tekeline yayıncılığı kamu yılında 1993 süreci değişiklik izin yasal veren ve yayınlarına kuruluş Türkiye’de ve televizyonların özel radyo incelenecektir. kısımları ilgilendiren yapılanmasını sektörün düzenlemelerin alanındaki yayıncılığı ve internet basın ardından alınacak, ele düzenlemeler alanındaki yayıncılığı ve televizyon radyo olan tabi düzenlemelere önleyici kısıtlayıcı, daha olarak farklı diğer mecralardan öncelikle bölümde Bu olmuştur. etkili değişimde bu de hedefi getirilmesi hale uyumlu Birliği’nde– Avrupa de –özellikle arasında ülkeler lerin düzenleme ilişkin değişimlerdir, medyaya ama hızlı yaşanan teknolojide nedeni önemli en değişimin Bu odaklanmıştır. önlenmesine ve tekelleşmenin korunmasına rekabetin düzenlenmesine, yayıncılığın ticari şekilde benzer düzenlemeler, ülkeleriyle Birliği Avrupa olan odaklı yayıncılığına hizmeti kamu önceleri Daha göstermiştir. değişim ardından açılmasının alana ve uluslararası leşmesinin liberal pazarın politikaları, Türkiye’de medya Etkileyen Yasal Düzenlemeler Türkiye Medya Sektörünü - - - - rını da kapsamına almaktadır. da kapsamına rını kuruluşla yayın gösteren faaliyet de internette ve tanımlanan olarak yayıncılık bağlı isteğe birlikte geçmesiyle hayata IPTV’nin hatta içermekte, de düzenlenmesini yayıncılığının radyo Kanun, Yönerge’den olarak Ancak, farklı görünmektedir. içerisinde uyum Yönerge’yle konusunda sınırları yetki ve yargı düzenlenmesi iletişimin erişim, ticari kapsam, yeni yasa, yan da kapsa gibi) yayıncıları sağlayıcılar hizmeti yayın bağlı (isteğe çıkan ortaya ile kullanılması ve yeni teknolojiler olan kapsamlı daha çok Kanun’dan Sayılı alınmıştır. 3984 dikkate ölçüde önemli Directive) Services Media si (Audiovisual Yönerge Hizmetleri Medya Görsel-İşitsel Sayılı ve 89/552/EEC tarih 1989 3Ekim Konseyi’nin Birliği ve Avrupa Parlamentosu Avrupa hazırlanırken, Kanun nedenle Bu almaktadır. yer de hedefi sağlanması uyum bazında düzenlemeler Birliği’yle Avrupa arasında, ri gerekçele Kanun’un hazırlanmasının Sayılı 6112 yer verilmiştir. fazla daha oranla düzenlemelere diğer nedeniyle genişlemesi yakınsamayla çıkan ortaya sonucu gelişimler teknolojik alanının ve kapsama içermesi madde sayıda çok etkileyen oluşumunu piyasanın de hem olması, düzenleme güncel en Kanun’a, alandaki bu hem Sayılı 6112 girmiştir. çalışmada, Bu yürürlüğe 4 Çalıştay, İstanbul (11.03.2011). İstanbul Çalıştay, Konulu Düzenlemeleri” Alanı “Yayıncılık TESEV, etmiştir. ifade olduğunu gereği bir maddesinin 133. Anayasası’nın 1982 durumun bu üyesi, RTÜK olmaktadır. neden eleştirilere gayreti düzenleme planda ikinci yayıncılığını radyo düzenlemelerle ilgilendiren yayıncılığını televizyon çoğunluğu olması, geniş kadar bu kapsamının Kanun’un 4

- - - -

19 20 6 5 birşekilde, kapsamlı daha çok düzenlemelerin ilişkin reklama olarak uyumlu ile yönerge öncelikle olursa, bakılacak yakından daha değişikliklere yapılan yeni kanunla sayılı 6112 yer almaktadır. kısıtlamalar yönelik korumaya ve çocukları önleyici söylemini nefret yalnızca ilişkin Yönerge’de içeriklerine yayın edilen kabul rehber hazırlanmasında kanunun bu olmasıdır.Oysa nitelikte verir olanak kısıtlanmasına özgürlüğünün düşünce hizmetilkelerinin yayın çalışılan tanımlanmaya ifadelerle muğlak ve çoğunlukla detaylı çok maddede 9. birdiğer nokta yoğunlaştığı Kanun’a eleştirilerin yönelik birlikte Bununla sürdürmüşlerdir. etmeyi ifade yeteceğini olmaya demokratik olmasının uyumlu ile Yönergesi Hizmetleri Medya Görsel-İşitsel de ma sürecininne hazırlan ne yasanın düzenlediğini, haliyle bu yayıncılığı ticari yalnızca yerine sağlamak sesliliği ve çok özgürlüğü basın kanunun alınmadığını, dikkate görüşlerinin kuruluşları toplum ve sivil akademisyenler bazı çalışan konuda bu ardından girmesinin yürürlüğe sunulmuştur. görüşüne toplumun Ancak narak yayınla sitesinde internet Kurulu’nun (RTÜK) ve Televizyon Radyo Üst kadar tarihine 2011 3Mart girdiği yürürlüğe tasarı alınmış, görüşler örgütlerinden meslek gösteren faaliyet alanında yayıncılığı televizyon ve radyo sürecinde Yeni hazırlanma kanunun avpolicy/reg/tvwf/index_en.htm. http://ec.europa.eu/ Directive), Services Media Audiovisual (EU’s Yönergesi Hizmetleri Medya Görsel-İşitsel Sayılı 89/552/EEC ve tarih 1989 3Ekim Konseyi’nin Birliği Avrupa getirilmiştir. dile tarafından üyeleri öğretim katılan (11.03.2011) çalıştaya konulu Düzenlemeleri” Alanı “Yayıncılık TESEV, ayrıca konu GORUSU_2010.pdf, dosya/1275562046RTUK_TASLAGI__ILEF_ http://ilef.ankara.edu.tr/gorsel/ için: görüşleri hakkındaki Kanun üyelerinin öğretim Fakültesi İletişim Üniversitesi Ankara 5 6 - - çekmektedir. dikkat düzenlendiği altında adı iletişim” “ticari 7 yer almış, medya sektöründe yoğunlaşmanın yoğunlaşmanın sektöründe medya yer almış, düzenlemeler önemli lehine sahipleri medya Kanun’da 4756 Sayılı uğramıştır. değişikliğe Kanun’la 4756Sayılı yılında 2002 Kanun Sayılı gibi, 3984 edildiği ifade de önce Daha içeriğidir. maddelerin ve 27. 26. içeren düzenlemelerini lisansı yayın ve planlaması frekans ile maddeler ve 20. 19. düzenleyen yapısını sahiplik medya önemlileri, en değişiklerden kalan dışında alanı düzenleme ve Yönerge’nin Kanun’un getirdiği Sayılı 6112 söz konusu değildir.gelleme bir en için böyle programları çocuk için örneğin programlar başka engellenirken yerleştirilmesi ve tele-alışverişin reklam içine yayınları dini tören fıkrasında 8. maddesinin 10. sanın ya düzenleyen yayıncılığı ve ticari reklam rında yayınla ve televizyon düşünülmektedir. Radyo etkileyeceği gelirlerini reklam sektörlerin diğer tüm alt ardından ve televizyonların radyo öncelikle edilmiştir. düzenlemelerin, Bu ifade alınabileceği kuşağı birreklam dakikada 30 her filmler, programları) çocuk yapılmış için sinema ve televizyon programları, (haber yayınlarda aşan dakikayı 30 süreleri yayın Planlanan sürenin %20’sini aşamayacaktır. geçen kadar başına diğer saat başından birsaat oranı yayınının reklam türlü her hariç yayınları Yeni göre tele-alışveriş düzenlemeye edilmiştir. tarif birşekilde uyumlu Yönerge’yle uygulanması edilmiş,bunların dahil kapsamına yasa kavramlar gibi yerleştirme” “ürün “tele-alışveriş”, sıra yanı sponsorluğun html (15.01.2010). html kanun-tasarisi-taslagi-degerlendirme-raporu. www.iletisimarastirma.org/haberler/71-rtuk- http:// Raporu”, Değerlendirme Taslağı Tasarısı Kanun “RTÜK (İLAD), Derneği Araştırmaları İletişim getirmiştir. beraberinde de eleştirilerini ettiği ardı göz boyutunu hizmeti kamu odaklandığı, iletişime ticari yalnızca yasanın yeni düzenlemeler, kapsamlı kadar bu Hatta 7 Buna ek olarak, artık reklam ve reklam artık olarak, Buna ek - - - rulmuş, 2004 yılında da iptal edilmiştir. da iptal yılında 2004 rulmuş, durdu tarafından Mahkemesi Anayasa suyla ve (e) başvuru Cumhurbaşkanı’nın bentleri, (d) maddenin 29. düzenleyen konuyu bu birlikte Bununla olmamıştır. birişlevi engelleyici mayı nin önlenmesi için reklam ve diğer destekleri ve diğer destekleri reklam için nin önlenmesi tekelleşme korunması, rekabetin piyasalarında medya olarak farklı geçmiş dönemlerden ayrıca getirilmiştir. düzenlemede Bu sınırlama temelinde lisansı yayın karasal sahipliğine Yasanın (d) ise, medya bendinde tanımaktadır. olanak görmesine işlem piyasasında sermaye ve açılmasına halka kuruluşlarının ve televizyon özel radyo olarak farklı yasadan eski bendiyle, 9 8 engellemiştir. yine olmalarını sahibi ve televizyon radyo idarelerin mahalli derneklerin, kooperatiflerin, kuruluşlarının, meslek sendikaların, partilerin, siyasi ancak kaldırmış, hükmünü verilmez” izni yayın ve televizyon radyo ruluşlarına ku ve finans pazarlama ithalat, ihracat, yatırım, “üretim, olan var yasada eski tanımış, şirketlere anonim yalnızca hakkını kurma kuruluşu ve televizyon radyo gibi olduğu yasada eski düzenlenmiştir. Söz konusu madde, maddeyle 19. oranları ve hisse kuruluş kuruluşlarının ve televizyon özel radyo yeni yasada sayılı 6112 belirlenmiş zorbirseviye aşılması sınır olarak ve üst alınmış olarak ölçü vepayları izlenme dinlenme yıllık kuruluşlarının medya için önlenmesi tasarisi-taslagi-degerlendirme-raporu.html. iletisimarastirma.org/haberler/71-rtuk-kanun- http://www. edilmektedir. ifade engellediği yayıncılığı uzmanlaşmış alanlarında kendi ve eğitim haber, engellenmesinin yapmasının yayın fakültelerinin iletişim özellikle eleştirilmekte, de engel bu koruyan varlığını Yeni yasada açıktır. görmediği işlev bir önleyici yoğunlaşmayı olmadığı, gerçekçi sınırlamanın alınırsa dikkate ulaştığı sınıra 16’lık yüzde ancak kanalın izlenen çok en Türkiye’de çizilmiştir. olarak 20 yüzde sınırı üst payın bu ve belirtilmiştir olarak payı izlenme/dinlenme ölçüsü sınırlandırmanın (e) bendinde Maddenin 29. 8 (29. madde), dolayısıyla yoğunlaş (29. madde), dolayısıyla 9 Yasanın 19. maddesinin (ç) maddesinin Yasanın 19. - - - - - yeterli olacağını ifade etmişlerdir. ifade olacağını yeterli uygulanmasının birşekilde etkin sınırlamasının getirmişler, dile ve kontrol leceğini sahiplik yaşanabi sorun uygulanmasında sınırlamanın Kurumu, bu Rekabet ile yayıncıları televizyon konusu belirsizdir. ve Radyo geçirileceği uygulamaya Yasa’da nasıl sınırlamanın bu önlen olması sahip %30’undan fazlasına gelirlerinin iletişim tüm ticari piyasadaki kuruluşunun, edilmiştir. medya Bir kabul olarak pay ölçüt alınan iletişimden ticari kapsayan 11 10 tarafından belirlenir. tarafından Kurul Üst ve usul esaslar ilişkin na uygulanması bendin Bu uygulanır. cezası para idarî Lirası Türk dörtyüzbin Kurulca Üst ay için her getirmediği yerine gereğini kararın hakkında, kişi tüzel veya gerçek getirmeyen yerine gereğini kararının Kurul Üst içinde süre Verilen devreder. hisselerini kuruluşlardaki sağlayıcı hizmet medya şekilde inecek altına oranın bu içinde süre günlük doksan verilen tarafından kişiler, Kurul tüzel Üst veya gerçek aşan oranı bu geliri iletişim Toplam ticarî geçemez. otuzunu yüzde gelirinin iletişim ticarî toplam sektörün geliri, iletişim ticarî toplam yıllık kuruluşların sağlayıcı hizmet medya olduğu sahibi hisse dolaylı veya doğrudan kişinin tüzel veya gerçek bir ortaklıkta sağlayıcıya hizmet medya çok birden Ancak, olabilir. ortak kuruluşa sağlayıcı hizmet medya sahip lisansına yayın karasal dört fazla en olarak dolaylı veya doğrudan kişi tüzel veya gerçek Bir d) çalıştay, İstanbul (21.04.2011). İstanbul çalıştay, konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, (11.03.2011). İstanbul çalıştay, konulu Düzenlemeleri” Alanı “Yayıncılık TESEV, etmiştir. ifade ölçülebileceğini sınırın %30’luk ölçümlerle düzenli aylık böylece edileceğini, kabul esas payların %3’lük verdikleri RTÜK’e üzerinden ciroları kuruluşlarının televizyon ve radyo üyesi, RTÜK belirtilmemiştir. yasada belirleneceği nasıl payın Bu 11 miştir: - - 10

21 22 12 çalışılmıştır. aşılmaya yollarla farklı yasak bu durumlarda bazı belirmiş, bir engel olarak önemli önünde sermayenin yabancı başlayan göstermeye ilgi sektörüne medya etkisiyle büyümenin ekonomideki dönemde son düzenleme, bu Ancak edilmektedir. ifade cağı olamaya ortak kuruluşuna ve televizyon radyo birbaşka kişinin tüzelyabancı veya gerçek olan ortak kuruluşunda yayın ve televizyon radyo ve birözel geçemeyeceği %25’ini sermayenin ödenmiş payının sermayenin şunda yabancı kurulu yayın ve televizyon de, birözel radyo (h) maddesinin ve (ı) 29. yasanın bentlerin Eski artırılmasıdır. oranının payı sermaye yabancı kuruluşlarındaki medya değişiklik, diğer önemli konusuna bir getirdiği sahipliği medya yasanın yeni olarak Kanun’dan Sayılı farklı 3984 olabileceği belirtilmiştir: olabileceği ortak kuruluşa hizmetsağlayıcı medya iki fazla en gerçekve tüzel kişilerin yabancı çıkartılmış, %50’ye söz konusu sınırı sermaye bendinde (f) maddesinin 19. yeni yasanın nedenle belirtilir. açıkça düzenlemeler sağlayan hususları bu sözleşmelerinde ana zorunludur. Şirket bulunması kişilerde tüzel veya gerçek haiz tabiiyetini Cumhuriyeti nun Türkiye çoğunluğu oy kurullarında genel kuruluş yayıncı ve ayrıca olması vatandaşı yeti Cumhuri Türkiye müdürünün ve genel ğu çoğunlu kurulu yönetim ile vekili başkan başkanı, kurulu yönetim kuruluşların yayıncı hâlinde, olmaları ortak dolaylı kuruluşlarına yayın ederek iştirak kişilerin tüzel veya gerçek yabancı şirketlere olan ortağı kuruluşların sağlayıcı hizmet Medya olabilir. ortak doğrudan kuruluşa sağlayıcı hizmet medya iki fazla en kişi tüzel veya gerçek Yabancı bir geçemez. ellisini yüzde sermayenin ödenmiş payı, sermaye yabancı toplam doğrudan kuruluşta sağlayıcı hizmet medya Bir f) Ceren Sözeri, 2009, s. 210. s. 2009, Sözeri, Ceren 12 - - - Bu Bu - - - nin Ulusal Güvenlik Belgesi Güvenlik nin Ulusal yılında ulusal televizyon kuruluşlarından kuruluşlarından televizyon ulusal yılında durdurulmuştur. 2001 tarafından Başbakanlık ve planlama yaratmış birkaos bürokratik mesine yönelik mesine engellen yayınların yanlısı” ve irtica “bölücü (28 birdönemde Şubat süreci) çalkantılı açıdan siyasi ancak başlanmış, planlamaya etmeyeceğini duyurmuştur. etmeyeceğini kabul başvurusu yeni lisans sonra 1995’ten 8Aralık için radyo 1995, Nisan 28 için televizyon üzere durdurmuş, yapmak planlaması frekans ay içinde dört başvurularını frekans ların ve televizyon özel radyo yılında tir. 1995 RTÜK, yetkilendirilmiş alanlarda gibi dağıtımı frekans durdurma, denetleme, Kurulu, yayınları Üst Televizyon Radyo kurulan Kanun’la Hakkında ve Televizyon ve Yayınları Radyo Kuruluş Sayılı 3984 giren yürürlüğe tarihinde 1994 Nisan 13 vardır. yarar hatırlanmasında geçmişsürecin ilişkin dağılımına frekans larının kuruluş ve televizyon Türkiye’deki özel radyo için, Konunun öneminin anlaşılması ve tahsisidir. planlaması frekans düzenlenen maddeyle biri, kuşkusuz26. düzenlemelerinden önemli en ilişkin yapılanmasına sektörünün Kanun’un medya Yayın Hakkında Hizmetleri ve Kuruluş ve Televizyonların Radyo Sayılı 6112 15 14 13 jsp?ozet=metin&dokid=24410. http://www.danistay.gov.tr/kerisim/ozet. bkz: için özeti Karar belirtilmiştir. kısıtlamadığını hürriyetini basın içerdiğini tedbirleri yönelik giderilmesine eksikliklerin hukuki ve yararı kamu çıkarlar, ulusal güvenlik, ulusal değişikliğin yapılan yönetmelikte bağlanmış, karara yılında 2005 Dairesi 13. Danıştay dava açılan gerekçesiyle engellediği özgürlüğünü basın belgenin bu verilen tarafından Başbakanlık (24.01.2005). ihalesi medya/52937-15-yildir-yapilamayan-frekans- http://wwww.bianet.org/bianet/ ihalesi”, frekans yapılamayan yıldır “15 Önderoğlu, Erol atabek/docs/rtuk1.html. http://mediaif.emu.edu.tr/pages/ eleştirisi”, yap(a)madıklarının “RTÜK’ün Atabek, Ümit 14 medya sahipleri ve yöneticileri sahipleri medya 15 13 alma zorunluluğu zorunluluğu alma İhaleler 1997’de 1997’de İhaleler - - - - - 16 öngörülmüştür. birsüreç yıllık iki için geçiş ğa yayıncılı sayısal yayıncılıktan analog yorumla birbaşka vurgulanmış, alınacağı esas planının frekans televizyon sayısal planlamasında frekans fıkrasında, 5. Maddenin hedeflenmiştir. korunması haklarının kuruluşların yapan yatırım alana bu yapan, yayın frekanstan bu halihazırda ifadesiyle katılabilir” kuruluşlar hizmetsağlayıcı medya alan belgesi yeterlilik için girmek ihaleye Kuruldan ve Üst getiren yerine şartları ön belirtilen şartnamesinde bulunan,ihale faaliyette biryıl az en alanında yayıncılık ve televizyon radyo kurulan, olarak şirketi yayın ve televizyon radyo ihalesine, “Sıralama belirtilmiş, yapılacağı ihalesinin sıralama için kuruluşları ve televizyon radyo özel fıkrada öngörülmüştür. tahsisi 4. frekans kapasitede yapabilecek yayını radyo karasal ve dört televizyon karasal Kurumu’na dört Radyo-Televizyon Türkiye fıkrasında, ikinci Kurul’a Üst yeniden geçmiştir. maddenin 26. Yeni (26. planlaması madde) frekans yasada verilmiştir. Telekomünikasyon Kurumu’na görevi hazırlama planlarını frekans Kanun’la 4756Sayılı yılında 2002 almıştır. kararı durdurulması yürütmenin ilgili ihalelerle Danıştay ancak verilmiş, karar yapılmasına üzere ihalelerin başlamak olmaktadır. almak satın birini şirketlerden lisanslı olan var yol tek için yatırımcılar isteyen girmek alana bu engellemekte, kurulmasını kanalının televizyon yeni bir yapan yayın karasal verilmemesi, lisans Yeni bulunmaktadır. kanalı televizyon yerel 212 bölgesel, 16 ulusal, 23 yapan düzeyde yayın ulusal belgesiyle lisans geçici ellerindeki TRT’nin dışında olan niteliğinde kuruluşu Türkiye’de kamu nedeniyle, yapılamaması 88ad-41b9-aa6b-427274bc2671 (20.06.2002). 88ad-41b9-aa6b-427274bc2671 sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=52259f3c- http://www.rtuk.org.tr/ Planlaması”. Frekans Yayıncılığı Televizyon ve “Radyo Kılıç, Muhsin 16 Bu planlamanın bugüne dek dek bugüne planlamanın Bu - destekleme gelirleri hariç aylık brüt ticari ticari brüt aylık hariç gelirleri destekleme program kuruluşların ise, bu değişiklik birdiğer etkileyen gelirlerini kuruluşlarının ve televizyon Yeni getirdiği, özel radyo yasanın miştir. engellen olmaları tabi aynı tür yaptırımlara rın yayıncıla yerel küçük ile grupları medya büyük madde), böylece (32. edilmiş ifade alınacağı dikkate kitle) ve alanının (ulaştığı ortamı yayın sıra yanı ağırlığının ihlalin yaptırımlarda belirtilmiş, durdurmaya başvurulacağı yayın halinde kez) tekrarı beş ve(en ihlalin fazla tedbir idari almış, cezası para öncelikle yerini cezasının durdurma yayın nitelendirilebilen şeklinde sansür halinde ihlali ilkelerinin yayın yeni yasada, olarak, ek bunlara Bütün açıktır. olacağı noktası birdönüm önemli alanında yayıncılığı televizyon radyo tamamlandığında de, gözükse gibi kısa süre oldukça belirtilen için geçiş yayıncılığa ve sayısal gerçekleşmesi ihalenin ardından yapılması, planlamasının frekans göz bulundurulduğunda önünde geçememiştir. bunlar hayata Bütün görülerek haklı başvurusu Danıştay’a Haber-Sen’in gerekçesiyle vereceği zarar tarafsızlığına TRT’nin yapan yayıncılığı kamu A.Ş, Anten kurulan kararıyla Kurulu Bakanlar amaçla benzer yılında 2007 ki gerekir hatırlamak tutulmuştur. zorunlu Ancak yapmaları tesislerinden verici televizyon radyo işletilen ve kurulan şirketince da işletim ya tesis verici bir tek yayınlarını yayıncıların edilen tahsis frekans Kanun’un kendilerine (8). fıkrasında Zira korumaktadır. belirsizliğini konuları işletileceği nasıl tesislerinin verici dağıtılacağı yayınların sonrası ve planlama yapılacağı nasıl söz konusu edilen planlamanın takip yakından aşaması her tarafından birlikleri ve meslek kuruluşları toplum sivil gibi (RATEM) Birliği ve TelevizyonRadyo Meslek Yayıncıları ve (TVYD) Televizyon Derneği Yayıncıları - -

23 24 yayıncılık dahada kısıtlandığı türlerinin çekmektedir. dikkat varlığının yayıncılık ve ticari korunduğu dışında kalan Radyo ve Yayın ve Televizyon Kuruluş Hakkındaki Hizmetleri Bu durumun Avrupa Birliği düzenlemeleriyle uyumlu olmadığı Avrupa BirliğiBu durumun düzenlemeleriyle Kanun’da yayın dahadetaylandırıldığı, ilkelerinin düşünce açıktır. özgürlüğünü kısıtlama potansiyeli taşıyan muğlak ifadelerin muğlak taşıyan kısıtlamaözgürlüğünü potansiyeli edilmiştir. ifade olunacağı destek güçlendirilmesine medyaların yerel paylarla bu aktarılan RTÜK’e açıklamalarda yapılan tarafından Kurumu İlan Basın gerekse gerek RTÜK %3’e%5’ten düşürülmesidir. dönemde Son payın oldukları zorunda Kurulu’na aktarmak Televizyon Üst Radyo gelirlerinden iletişim 17 gerekçe tutması sorumlu RTÜK’ü maddesinin 133. Anayasa’nın rağmen, almamasına yer alanı Yönerge’de edilen bul yayıncılığı radyo ka unsur, çekici da dikkat olarak rehber burada düzenlenmiştir. biçimde Ancak kapsamlı daha çok doldurularak boşluklar kanundaki eski alanı yayıncılık ticari Kanun’un odaklandığı taraftan Diğer açıktır. olmadığı uyumlu düzenlemeleriyle Birliği durumun Avrupa Bu çekmektedir. dikkat da kısıtlandığı daha türlerinin yayıncılık kalan dışında yayıncılık ticari korunduğu, varlığının ifadelerin muğlak taşıyan potansiyeli kısıtlama özgürlüğünü ve düşünce detaylandırıldığı daha ilkelerinin Kanun’da yayın Hakkındaki Hizmetleri ve Televizyon ve Yayın Radyo Kuruluş sayılı 6112 hazırlanan alınarak dikkate teknolojiler gelişen ve süreci uyum ile Birliği Avrupa olarak Sonuç dagitacagiz%E2%80%9D (06.04.2011). dagitacagiz%E2%80%9D reklamlari-payini-alip-yerele- %E2%80%9Crtuk-ile-anlastik-kamu- kanun-teklifi-tbmm%E2%80%99de- http://www.bik.gov.tr/web/ dağıtacağız”, yerele alıp payını reklamları Kamu anlaştık. ile ‘RTÜK TBMM’de teklifi “Kanun Kurumu, İlan Basın 17 - - 5680 Sayılı Kanun’da sahiplik durumu 6. Kanun’da 6. durumu Sayılı sahiplik 5680 birhüküm içermemektedir. herhangi sine ilişkin önlenme yoğunlaşmanın da medyada Kanunu gibi, yeni Basın Kanunu Basın Sayılı 5680 Kanunu’dur. giren yürürlüğe Basın yılında 1950 Sayılı 5187 yenilenen yılında ise, 2004 kanun birdiğer içeren düzenlemeleri ilişkin Medyaya gelmektedir. anlamına kaldırılması engellerin önündeki de eğilimlerinin kullanma için ekonomik çıkarları ve siyasi araçları ellerindeki sahiplerinin medya kaldırması engelleri yönündeki göstermeleri faaliyet sektöründe ve finans katılım ne ihaleleri kamu kuruluşlarının medya gösteren da faaliyet diğer mecralarında medyanın Kanun’un Ayrıca nın önünü açmaktadır. kurması hakimiyet hatta varolması mecrada çok pek kuruluşunun birmedya bulunmaması birdüzenlemenin dair mülkiyete çapraz larda diğer kanun ilgili gerekse gerek yeni kanunda da olsa çalışılmış sağlanmaya dağıtım adil ve engelleri giriş hedefiyle planlaması frekans ve çalışılmış tanınmaya olanak girmesine piyasaya konmuş,engeller yeni yatırımcıların birtakım önüne olmanın sahip kuruluşa fazla birden alanında yayıncılığı televizyon ve radyo kadar ne her Ayrıca yer almamaktadır. kanunda birdüzenleme net dair azaltılacağına ve nasıl ölçümü payların bu konmuştur. Ancak ortaya yeni birsistem odaklanan paylarına pazar için önlenmesi tekelleşmenin kanunda yeni genişleten oldukça kısıtlamaları daki kanun konusunda eski ve sahiplik odaklanan sahipliğine medya kuruluşların Yalnızca ticari düşünülmektedir. olacağı yararlı daha çok açısından gelişmesi yayıncılığının radyo özellikle düzenlenmesinin ayrı ayrı alanlarının yayıncılık Bu kalmasıdır. planda ikinci alanının yayıncılığı radyo nedeniyle niteliği baskın yayıncılığının televizyon ancak çalışması düzenlemeye alanını yayınlığı televizyon de hem radyo hem yeni kanunun siyle, - - - - - Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan: Kanunu’nda TürkCeza Sayılı 5237 Buna göre öncelikle tanımlamıştır. ğini engellenebilece erişimin hallerde hangi olarak ilgili yayınlarla yapılan ortamında internet düzenlemelerdir. maddesi, Kanun’un 8. ilişkin kuruluşlara sağlayıcı giren, içerik çok en kapsamına sektörü medya arasında düzenlemektedir. Bunlar sorumluluklarını ve yükümlülük kuruluşların sağlayıcı kullanım ve toplu saylayıcı erişim yer sağlayıcı, sağlayıcı, Kanun’dur. Hakkında Edilmesi içerik Kanun, Mücadele Suçlarla YayınlarBu Yoluyla İşlenen ve Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ortamında İnternet Sayılı 5651 giren yürürlüğe yılında 2007 kanun, son girebilecek kapsamına alan Bu cektir. olabile sahibi Türkiye’de yayın kişi dönemsel bu durumunda, izin verilmesi olmalarına sahibi yayın dönemsel Türk vatandaşlarının ülkesinde birkişinin isteyen olmak sahibi yayın dönemsel madde). (5. Yani Türkiye’de aramaktadır esasını karşılıklılık yalnızca için çıkarması yayın dönemsel gerçek ve tüzel kişilerin denmiştir. Türkiye’de Kanun yabancı aranır” şartları) (sorumlu müdür olabilme şartlar belirtilen fıkrasında ikinci maddenin da 5. hakkında temsilcisi tüzel kişi ise halinde olması temsilcisi, tüzelkişi kanuni halinde olması kısıtlı veya küçük yaşından onsekiz sahibinin düzenlenmiş ve “süreli yayın maddeyle 5) 1) 7) 6) 4) 3) 2) Müs 194), ma bi İn sağ Ku Fu Sağ Uyuş Ço ­rin ­ti huş (mad­huş mar oy ­mar ­cuk ­sı ­la ­ha lık için teh için ­lık ­teh ci fık ­ci ­nı ko ­tu ­ma (mad ra yön ­ra ­la ­ru ­cen rın cin ­rın ­ra), ­cu ve ­nan ­lay lik (mad­lik de 227),­de ­len ­laş ­ma ­li sel is ­sel de 228), ­de ya uya ­ya ­ke ­dir ­tır sı için yer ve için ­sı im li mad ­li ­ma (mad me (mad­me ­tis de 226), ­de ­rı ­ma cı mad ­cı de te ­de rı (mad­rı de 190), ­de de 84),­de ­mi de kul ­de ­ni (mad kân ­kân de 103, 103, ­de ­la ­nıl - de ­de ­ - getirmişlerdir. dile eleştirilerini uygulanabildiği sunulmaksızın onayına hâkim kararının TİB halinde bulunması dışında yurt rın ve yer sağlayıcıla sağlayıcı içerik engellendiği, erişimin tüm içeriğe yani gerçekleştiği, alınarak baz adı alan kez çoğu lenmesinin engel erişimin belirtildiği, ifadelerle muğlak ve sınırlı durumların gerektirecek mesini engellen erişimin kuruluşlara sağlayan içerik listesinde yer almaktadır. listesinde gözetim Bölümü’nde Ülkeler Düşmanı İnternet raporun yayınladığı dolayısıyla Günü Mücadele 2011’de Sansürle Siber Mart 12 Örgütü’nün Tanımayan Sınır Gazeteciler gösterilmekte, arasında ülkeler kısıtlayan erişimi bilgiye internette Türkiye, Hatta olmaktadır. hedef re eleştirile ve yaygınlığı içeriği kararların alınan Türkiye’de ilişkin engellenmesine erişimin (4. fıkra). uygulanmaktadır kararı engelleme erişimi içeriğe ardından verilmesinin kararının gerçekleştiği ihlallerin sayılan dahi, yukarıda durumunda bulunmaları dışında yurt ların ve yer sağlayan İçerik gönderilmektedir. (TİB) Başkanlığı’na Telekomünikasyoniçin İletişim geçirilmesi uygulamaya birörneği, kararının engelleme erişimi sonra, verildikten Karar (2. fıkra). verilmektedir tarafından mahkeme evresinde kovuşturma hâkim, evresinde soruşturma kararları, engelleme erişimi etkileyen çok en alanını yayıncılığı İnternet girmektedir. kapsama bu suçlar Kanun’da yer alan Hakkında Suçlar suç 19 18 ­la kararlar&catid=34:genel-kategori&Itemid=50. cercevesinde-eriim-engelleme- content&view=article&id=77:5651-sayl-kanun- internethukuk.com/index.php?option=com_ http://www. Kararları”, Engelleme Erişim Çerçevesinde Kanun Sayılı “5651 (2011). http://march12.rsf.org/en/ Enemies”, “Internet Gazeteciler, Tanımayan Sınır rı ile 5816 Sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen İşlenen Aleyhine Atatürk Sayılı 5816 ile ­rı 19 18 Konunun uzmanları, Konunun uzmanları, - - - - -

25 26 yapıldığını %10’unun ancak ve bu başvuruların incelenmeye ekonomilerininyoğunlaşmasına, sıra yanı ölçek ve hatta yatırım dünyanın medya hemen piyasaları gerektiren maliyeti Rekabet Kurumu yetkilileri, medyanın Kurumu göz önünde birRekabet sektör Kamuyu etkileme potansiyeli nedeniyle ilgi gören, yüksek ilgi nedeniyle gören, yüksek Kamuyu potansiyeli etkileme mevzuata uygun davranıldığı belirttiler. Yetkililer ayrıca daha yapısı piyasa yerindeher koşullarında tekelci faaliyet değer bulunup karara bağlandığını karara alımında ve karar bulunup değer etkin bir denetim ve daha iyi mevzuatların oluşturulması ve etkin bir denetim ve dahaiyi mevzuatların oluşturulması başvuru fazla çok bu alandan kurula nedeniyle olması yol açmıştır. sorunları ondan daha etkinbiçimde, düzenleme uygulanması için sektörde faaliyet gösterenlerin desteğinin desteğinin içinuygulanması gösterenlerin sektörde faaliyet gerektiği ifade ettiler. göstermektedir. piyasanın gibi ülkelerde Türkiye 20 Rekabet de sektörü medya gibi sektörler için, tüm diğer önlenmesi yoğunlaşmanın sıra yanı düzenlemelerin Kendine özgü yasal açmıştır. yol sorunları düzenleme biçimde etkin daha ondan hatta sıra yanı ekonomilerinin ölçek yoğunlaşmasına, piyasanın ülkelerde mümkündür. ile düzenleme gibi Türkiye bir doğru işleyebilmesi birşekilde sağlıklı ve göstermektedir faaliyet koşullarında yapısı piyasa tekelci yerinde her hemen dünyanın piyasaları medya olması) etkili ekonomilerinin (ölçek gerektiren maliyeti yatırım gören, yüksek ilgi nedeniyle potansiyeli etkileme Kamuyu duyurulmuştur. tarafından Müdürlüğü Gelen Enformasyon Yayın ve Kurumu Basın İlan Basın olduğu aşamasında hazırlanma yeni biryasanın konu alan medyasını internet özel olarak sıra, yanı maddelerinin Kanunu’nun ilgili İnternet hazir.htm (17.02.2011). hazir.htm haberbiz.com/guncel/internet-medya-yasasi- http://www. Hazır”, Yasası Medya “İnternet 20 yapılan çalıştayda yapılan ilgili konuyla tarafından Başkanı Uzman Daire ve Başkanı Kurul Kurumu Rekabet gerektiği olmaları destek gösterenlerin faaliyet sektörde için ve uygulanması oluşturulması mevzuatların iyi ve daha birdenetim etkin daha davranıldığı, uygun mevzuata alımında karar bağlandığı, %10’unun karara ancak incelenerek ların başvuru yapılan gerekçesiyle olması bir sektör atmıştır. imza Göz önünde karara sayıda da çok piyasaların medya Kurumu Türkiye’de Rekabet incelemektedir. yönlerinden lanılması kul durumun kötüye ve hakim oluşturma durum hakim piyasada ihlali, rekabetin belirlenen hükümleriyle Kanunu Rekabet sayılı 4054 başvuruları ilişkin sektörüne medya Kurumu tabidir.Kurumu’nun denetimine Rekabet ve Rekabet düzenlemelerine Kanunu 21 yapabilmektedir. çerçevesinde yetkiler tanınan durumunu) kendisine gereken gazetecilerin çalıştırması çerçevesinde yasa sayılı mini (5953 deneti istihdam medyanın yerel yürütmekte, çalışmalar için güçlendirilmesi medyanın yerel Kurumu İlan Basın taraftan Diğer gerekmektedir. yapılması da değişiklik tında mevzua Müdürlüğü’nün Genel Enformasyon Yayın Basın yapan dağıtımını kartlarının basın çözümlenmeye çalışılırken, mevzuatla özel bir alanına gazeteciliği internet sorun Bu alamamaktadır. kartı basın gazeteciler çalışan alanında yayıncılığı internet rağmen olmalarına aynı yapıyor işi hemen hemen meslektaşlarıyla ve televizyondaki gazete Örneğin çelişmektedir. birbiriyle zaman zaman da mevzuatlar bulunmamakta, birbağ resmi arasında kurumların bu ve çeşitlidir.çok Ancak kurumlar uygulayan mevzuatları bu mevzuat, ilişkin düzenlenmesine sektörünün medya üzere görüldüğü de analizlerde Yukarıdaki çalıştay, İstanbul (21.04.2011). İstanbul çalıştay, konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, 21 ifade edilmiştir. ifade - - - - - okuyucu/izleyici temsilcileri, akademi) akademi) temsilcileri, okuyucu/izleyici örgütleri, çalışan (meslek örgütleri, alanlarının farklı sektörün gibi, özerk,bağımsız, olduğu ülke örneklerinde farklı sayılan nin, yukarıda işleyebilmesi sağlıklı örgütün çatı bu rulacak gereken oluştu unutulmaması burada Ancak gözlemlenmiştir. olduğu yararlı açısından koordinasyon oluşturulmasının manın biryapılan gibi Ofcom örgüt İngiltere’deki çatı düzenleyen yönünden ve rekabet nü yayıncılık sektörü da tüm iletişim ya gibi l’audiovisuel) de supérieur (CSA: Kurul Conseil Üst Görsel-İşitsel da Fransa’da ya Commission) Commonications Federal (FCC: Komisyonu İletişim Federal Amerika’da arasındadır. konular muhtaç tartışılmaya alanda bu de gerektiği olması bir koordinasyon nasıl aralarında birlikte siyle çerçeve yetkilerin oldukları ve sahip Kurumlar - - - - - algısı yaratacağı açıktır. yaratacağı algısı sansür ve uygulamalarının kararların aldığı ğı, olaca neden da derinleştirmeye daha sorunları olan çözüm var yerine örgütünün yen birçatı edeme hareket özerkve de bağımsız özellikle barındırmayan, özellikleri Bu olabileceğidir. mümkün biryapılanmayla açık katılımına sorunları daha da derinleştirmeye neden olacağı, dahada derinleştirmeye neden sorunları aldığı işleyebilmesi alanlarının bağımsız, özerk, farklı sektörün Oluşturulacak düzenleyici bir örgütün sağlıklı çatı düzenleyici Oluşturulacak kararların ve algısı uygulamalarınınkararların açıktır. sansür yaratacağı yerine varolan bir çözüm edemeyen örgütünün çatı hareket katılımına açık bir yapılanmayla olabilecektir. mümkün Bu özellikleri barındırmayan, ve bağımsız de özerk özellikleri özellikle - -

27 28 İkinci Bölüm

yayın yapmasına izin vermemiştir. yapmasına yayın özgür birortamda ve dergilerin tutumu, gazete denge konusunda benimsediği İnönü’nün savaş İsmet düşmesi, gerekse gelirlerinin ve ilan ekonomiksıkıntılar yaşanan nedeniyle Savaşı Dünya gibi), gerek II. kaldırılması maddesinin Kanunu’nun 50. Matbuat veren olanak kapatılmasına olarak geçici ve dergiler gazete ile kararı Kurulu Bakanlar dolayı yınlardan tir. Bu tutumuyla Demokrat Parti, iktidara iktidara Parti, Demokrat tir. tutumuyla Bu istemiş önlenmesini ve keyfiyetin saltılmasını sürecinin kı için dilekçe verme çıkarmak gazete devretmesini, mahkemelere yetkisini kapatma gazete hükümetin Meclis’e vererek birönerge Bayar Celal milletvekillerinden muhalif önce, birsüre kısa kurulmasından Parti’nin Demokrat da yumuşatsa denetimini sıkı üzerindeki basın la korkusuy kaybetme (CHP), iktidarı Partisi Halk Cumhuriyet Tek dönemininsonlarında parti oluşturmuştur. Kanun’un temelini Tanzimi Hakkında Münasebetlerin daki Arasın Çalıştıranlar Çalışanlarla Mesleğinde Basın Sayılı 5953 giren yürürlüğe yılında dahi, 1952 olsa biri uygulamalarından yönetimi parti tek çıkan yola fikrinden etmemesi icra mesleği bu gazetecilerin kaydolmayan Oda’ya toplanması, etrafında birOda gazetecilerin olarak esas Kanunu, Birliği ğe girmiştir. Basın yürürlü Kanunu Birliği Basın Sayılı 5311 yılında 1938 için Gazeteciler bırakılmıştır. dışında Kanun’un kapsamı gazeteciler miş, ancak belirlen ile Kanunu İş giren yürürlüğe yılında 1936 olarak ilk hakları Türkiye’de çalışanların Çalışma İlişkileri Türkiye Medya Sektöründe

(memleketin genel siyasetine dokunacak ya dokunacak (memleketin genel siyasetine ------tanınmıştır. izin haklar gibi tatil, haftalık anlaşması, iş yazılı sigortalılık, kurma, sendika lere gazeteci Kanun’la Sayılı 5953 giren yürürlüğe yılında 1952 geçmiş, hatta şekilde barışık derece son basınla yılları ilk Parti’nin Demokrat verilmiştir. özel mahkemelere yetkisi yargılama suçlarını basın görülmüş, yeterli verilmesi bildiri kaldırılmış, ortadan gerekliliği alınması izin için çıkarmak da dergi ya göre gazete Yeni kanununa değiştirmiştir. basın kanunlarını ve Matbaalar Basın yıl ilk geldiği iktidara yaparak bekleneni kendinden Parti, Demokrat gelen iktidara kazanarak seçimlerini 1950 kazanmıştır. desteğini çoğunluğunun büyük basının gelmeden 22 ( patronlar eden gelmiş, protesto durumu patronlarından basın tepki veciddi en ilk Kurumu’nun varlığına İlan ve Basın kanununa bu koruyan haklarını eklemiştir. Komite’ninmeler gazetecilerin yeni düzenle lehine bilinen, gazeteciler olarak Kanun’a, “212” Sayılı 5953 ardından kurmuş, Kurumu’nu İlan Basın önce için geçmek önüne uygulamasının dağıtımı ilan keyfi iktidarın Komitesi Birlik Milli ardından darbesinin 1960 kurulmuştur. Sendikası Gazeteciler İstanbul çıkarmışlardır. Yasanın değiştirildiği 10 Ocak Ocak 10 Yasanın değiştirildiği çıkarmışlardır. birgazete adlı Basın boyunca gün üç bu ğiyle deste Sendikası’nın Gazeteciler gazeteciler, çalışan gazetelerde Bu çıkarmamışlardır. gazete gün üç patronları) gazetelerinin Sabah Milliyet Hıfzı Topuz, 2003, s. 194. s. Topuz, 2003, Hıfzı , Tercüman Akşam 22 Bu sayede 10 Temmuz 10 sayede Bu 1952’de , Cumhuriyet , Vatan ve Yeni , Yeni İstanbul , Dünya , Hürriyet - - - ,

31 32 arasındaki rekabetin yoğunlaşması, sendikala yoğunlaşması, rekabetin arasındaki gazeteciler kaynaklanan azlığından talebinin 24 23 bırakmıştır. ve savunmasız güçsüz karşısında şirketleri medya gazetecileri de engeller fiili önündeki hakları örgütlenme Gazetecilerin olmuştur. sahne uygulamalara gibi çalıştırma gazeteci hükümlerince Kanunu İş yerine Kanun Sayılı ve 5953 çalıştırma gazeteci güvencesiz sosyal uzun yıllar sektörü medya rağmen, özel haklara tanıdığı gazetecilere yasanın Ancak üzere yürürlüktedir. düzenlemek ilişkilerini çalışma medyada halen bugün Kanun Sayılı 5953 kaydedilmiştir. olarak Günü Gazeteciler Çalışan Ocak 10 bugün tarihi, sendikalı olmaları gerekçesiyle, işten çıkarıl işten gerekçesiyle, olmaları sendikalı çalışanların, sendikalı tepki, duyduğu ya sendika sahiplerinin medya nedenleri, önemli en kullanılmamasının yeterince hakların (27 işkolunda işkolu) sayılı sendikal Gazetecilik sürmüştür. kaybı Sendika’nın güç rağmen yapmasına tüzük için değişikliği olabilmesi üye çalışanların ve televizyonlarda radyo 1996’da zayıflamıştır. giderek kullanımı hakların sendikal ve sonrasında darbesi 1980 ayrılmıştır. birbirinden sendikaları çalışanlarının matbaa ile işçileri fikir birlikte Tüzüğü’yle İşkolu giren yürürlüğe 1983’te ardından olmuş, etkin yıllarda 1970’li çok en kullanımında hakkının ve grev sözleşme toplu Sendika, ancak mıştır; yapılan yeniden olarak Sendikası Gazeteciler Türkiye ve 1963’te kurulmuş adıyla Sendikası Gazeteciler 1952’de İstanbul sendika İlk da çalışmalarının engellenmesi da çalışmalarının kuruluşların medya başka ve ardından maları 21.12.2010 –İstanbul). 21.12.2010 ve –Ankara (18.12.2010 çalıştaylar konulu İlişkileri” Çalışma Sektöründe “Medyada TESEV, 2004. Kitabevi, İmge Ankara: Gazeteci, Örgütsüz Medya Tekelci Özsever, Atilla bkz: için bilgi ayrıntılı konuda Bu çalıştırılmıştır. sigortasız sürelerde %70’i değişen gazetecilerin göre sonuçlarına anketin bir yaptırdığı 1995’te Sendikası’nın Gazeteciler Türkiye 24 , işgücü , işgücü - - 23 - - -

dahi duyurmalarına engel olmaktadır. duyurmalarına dahi vasıtasıyla medya çalıştıkları kendi sorunlarını gazetecileri ve korkusu işsizlik rekabet deki işgücün yandan, sürdürmektedir. Öte varlığını hâlâ bugün birkısmı büyük sorunların na ilişkin koşulları çalışma de, gazetecilerin kaydedilse gelişmeler olumlu bugüne yıllardan 1990’lı edilmektedir. ifade olmadığı aktif hepsinin güçtür, üyeliklerin çünkü bu söylemek olduğunu güvenilir bile rakamların bu Ancak %28,9’dur. oranı sendikalaşma işkolunda 4550’dir,sayısı göre gazetecilik aynı verilere gazeteci üye Sendikası’na Gazeteciler Türkiye göre bugün verilerine Bakanlığı Güvenlik ve Sosyal Çalışma olmamasıdır. istekli yeterince kullanmaya haklarını yoluyla sendika gazetecilerin gerekçesiyle sunmadığı destek yeterli gazetecilere durumdaki mağdur rın 27 26 25 dır. SGK verileri içinde NACE dır. içinde verileri SGK mümkün olmamakta ulaşmak verilerine ların çalıştırılan olarak gazeteci kapsamında Kanun Sayılı 5953 arasından bunlar ulaşılabilmekte, sayısına çalışan sigortalı sektöründeki medya sadece verilerden, tüm bu muştur. Ancak başvurul istatistiklerine medya TÜİK’in yazılı ve yine Anketleri’ne İşgücü Hanehalkı (TÜİK) Kurumu İstatistik Türkiye verilerine, (SGK) Kurumu Güvenlik Sosyal olarak ilgili Konuyla da mümkün olamamaktadır. bulmak bir kaynak güvenilir ilişkin istihdama sektöründe medya Türkiye’de sıra yanı sorunlarının çalışma dışı medya sektörünün kapsamına giren, kapsamına sektörünün medya sınıflandırılmasını sağlayan system. sağlayan sınıflandırılmasını olarak istatistiksel faaliyetlerin ekonomik ülkelerinde Birliği Avrupa Européennes): Communautés les dans économiques Activités des générale (Nomenclature NACE yurekleri-yetmedi-324040h.htm. internethaber.com/bu-haberi-vermeye- http://www. (27.01.2011), yansımadı”, sayfalarına internet ‘küçülme’ Habertürk’teki ve Grubu Sabah sarsılırken çıkarmalarla işten toplu “Medya bkz. için örnek bir konuda Bu gizliyoruz’”. işverenden olanları üye ‘Sendikaya Tulgar, “TGS: Ahmet 27 sınıflamalarında sınıflamalarında 25 26 Kayıt Kayıt - - - - - başlıklı sınıflamalar dikkate alınmıştır. dikkate sınıflamalar başlıklı edilmektedir. istihdam özel sektörde çoğunluğu büyük kaydedilmiştir. Çalışanların olarak 22.927 sayısı çalışan kapsamında işkolları sayılan yukarıda verilerinde ayına ilişkin Kasım yılı SGK’nın 2010 28 • • • • • • • • • • Kaynak: SGK verileri (Kasım 2010) (Kasım verileri SGK Kaynak: Özel Sektöre Göre Dağılımı Göre Sektöre Özel ve Kamu Çalışanların Sigortalı 1: Grafik Haber ajanslarının faaliyetleri, ajanslarının Haber Web portalları, faaliyetleri, ve yayıncılığı Televizyon programcılığı yayıncılığı, Radyo faaliyetleri, kaydı ve müzikSes yayıncılığı faaliyetleri, dağıtım ları program ve televizyon video Sinema filmi, faaliyetleri, sonrası çekim ları program ve televizyon video Sinema filmi, faaliyetleri, yapım ları program ve televizyon video Sinema filmi, yayımlanması, yayınların ve süreli Dergi yayımlanması, Gazetelerin genişletilmiştir. sınırları sınıflamanın istendiğinden olması kapsayıcı Ancak, öngörülmüştür. girebileceği kapsamına sektörler ilişkili da ya kaldığı dışında kapsamının sektörünün medya edilen analiz burada kısmının bir sınıflamaların Bu Kamu %2 Özel Sektör %98 28

- - - ilerleyen bölümlerde ele alınmıştır. ele bölümlerde ilerleyen incelendiği bilgiler, sektörlerin detaylı ilişkin dağılımına ve cinsiyet yaş çalışanların rinde sektörle alt Medya çıkmaktadır. ortaya mında dağılı kendi içindeki sektörlerin alt Farklılık, edilebilir. ifade dengeliolduğu dağılımlarının ve cinsiyet yaş genel olarak çalışanların işkollarında ilgili kapsamında, verileri SGK koymaktadır. ortaya yararlanamadıklarını yeterince olanaktan bu durumunda kalmaları işsiz gazetecilerin olması, az çok sayısının Kartı Basın Serbest verilen gazetecilere göre, durumunda işsizlik geçici verilerine BYGEM düşünülmektedir. Yine olduğu ilgisi azlığıyla sayısının gazeteci çalışan kapsamında Kanun Sayılı 5953 sektöründe Bunun, medya çekmektedir. dikkat düşük olduğu oldukça sahipliğinin Kartı Basın çalışanların olarak sigortalı sektöründe Türkiye’değunda, medya göz bulunduruldu önünde ve akademisyenler çalışanları kuruluşu kamu alabilen Kartı Basın birlikte, sahibidir. verileriyle Kartı) SGK Basın göre Sürekli (eski yönetmeliğe Kartı Şeref Basın 212’si Kartı), ise Basın verilen halinde işsizlik süreyle (geçici Kartı Basın Serbest 141’i sahibi, verilir) olanlara taşımış Kartı Basın yıl sekiz on (en az Kartı Basın Sürekli 3957’si Kartı, Basın 7566’sı Bunların bulunmaktadır. sahibi Kartı Basın 11.876 göre, Türkiye’deverilerine toplam (BYGEM) Müdürlüğü’nün Genel Enformasyon Yayın Basın verilebilmektedir. üyelerine öğretim alanındaki gibi) ve gazetecilik üyesi kurulu yönetim Ajansı üyesi, Anadolu kurulu yönetim üyesi, TRT ve denetçi üyesi kurulu üyesi, yönetim BİK veya genel kurul RTÜK Üyesi, Meclisi Belediye üyesi, İl veya (TBMM üyelerine kuruluşları kamu ilgili sıra nın yanı başkanları kurulu yönetim ile sahipleri medya ve görsel yazılı kart, Bu olabilmektedirler. sahibi Kartı Basın birsüre sonra başladıktan işe gazeteciler, çalışan kapsamında Kanun Sayılı 5953 medyada ve görsel Türkiye’de yazılı - - - -

33 34 Kaynak: SGK verileri (Kasım 2010) (Kasım verileri SGK Kaynak: Basın Kartı Sayısı Sahipliği Kartı Basın 4: Grafik 4000 6000 2000 5000 3000 1000 0 Basın Kartı Basın Sahibi nu göstermektedir. olduğu erkek da çoğunluğunun çalışanlarının kuruluşu kamu bulunan hakkı olma sahibi kartı basın gözler sererken önüne yapıyı egemen erkek eden kendini sıkbelli söylemde ve içerikte çekicidir. durum,dikkat Bu medyada hâkimiyeti erkeklerin arasında gazeteciler kıdemli yani sahipliğinde, Kartı Basın ve Sürekli Kartı Şeref Basın Özellikle niteliktedir. çarpıcı farklılığı lehine erkekler oranının sahipliği Kartı Basın arasında erkekler ile kadınlar da, bakıldığın verilere ilgili sahipliğiyle Kartı Basın Kaynak: SGK verileri (Kasım 2010) (Kasım verileri SGK Kaynak: Dağılımı Göre Cinsiyete Çalışanların 2: Grafik Sürekli Basın Sürekli Kartı Sahibi Kartı Erkek Kadın Kadın %45 Serbest Basın Serbest Kartı Sahibi Kartı Erkek %55 Kartı Sahibi Kartı Basın Şeref Basın - - kıdem ortalaması beş yıldan azdır. yıldan beş ortalaması kıdem çoğunluğunun büyük çalışanların sektöründe göre medya verilerine gelmektedir. SGK mesi izleme birpolitika konusunda şeffaf ilişkileri çalışma şirketlerinin ve medya olması yüksek hızının devir çalışan deyişle birbaşka kalması, zorunda değiştirmek sıkiş gazetecilerin sorunlar, ilişkin güvencelerine sosyal rın çalışanla zordur. başında, Bunun nedenlerinin daha çok ulaşmak verilere ilişkin koşullarına mümkünken, çalışma ulaşmak verilere ilişkin dağılıma ve demografik/coğrafi yısına sa çalışan sektöründeki da medya olsa çelişkili zaman zaman birbiriyle kaynaklarda, Farklı Kaynak: BYGEM verileri BYGEM Kaynak: Kaynak: SGK verileri (Kasım 2010) (Kasım verileri SGK Kaynak: Dağılımı Dağılımı Yaşa Göre Çalışanların 3: Grafik Yıllarına Göre Dağılımı Dağılımı Göre Yıllarına Kıdem Çalışanların Sigortalı 5: Grafik 5 -10 %13 Artı 10 %34 46+ %8 30-45 %37 %29 Eksi 5 29- %79 - - - gösteriyor olmasıdır. gösteriyor faaliyet İstanbul’da sayılan da merkezi medyanın birlikte sermayeyle çoğunluğunun büyük hatta şehirlerde, büyük kuruluşlarının medya ait özel ve kamuya çalışabilecekleri faktör, birdiğer önemli etkileyen koşullarını ve yaşam çalışma gazetecilerin çalışan larıyla politika dengesiz ücret değiştirerek, sıkiş Sık oluşturmaktadır. kaynağını sorunun önemli çok pek ilişkin koşullarına çalışma gibi sorunu da örgütlenme biryandan engellerken, barışını çalışma dengesizliği, biryandan TL’dir. 560 ücret bu arasındaki Çalışanlar ücret ortalama çalışırken birücretle altında TL’nin 500 %25’i tedir. çalışanların dışı Kayıt görülmek olduğu TL 1250 ücretin da ortalama çalışanlar kayıtlı çalışırken, birücretle altında TL’nin 1000 %25’i çalışanların açıklanmıştır; olarak binTürkLirası 35 ücret yüksek en içinde verenler cevap Buna göre ankete içermektedir. de veriler veren fikir dair ücretlere aldıkları çalışanların Anketler, sektöründe medya saattir. 40 süresi çalışma haftalık ortalama çalışanların dışı kayıt eden ifade çalıştıklarını olarak %70’i zamanlı tam çalışmaktadırlar. saat 50 haftada olarak ortalama çalışanlar kayıtlı göre, medyada sonuçlarına anketlerin aynı düşmektedir. Yine biryıla ortalamasında dışı yıldır. kayıt oran, beş Bu ortalaması yılı kıdem çalışanların kayıtlı gruplarında göre Türkiye’de medya büyük Anketleri’ne İşgücü Hanehalkı yılı konabilmiştir. 2009 ortaya veriler somut daha ilişkin koşullarına çalışma gruplarındaki medya büyük özellikle anket), Türkiye’de sayede bu 100 (toplam odaklanılmış sonuçlarına anket çalışanların şirketlerde olan çalışanı fazla ve 250 daha rında işkolla giren alanına medya verilerinde TÜİK kapsamında, çalışma Bu doğrulanmaktadır. da kıyaslandığında sonuçlarıyla işkolları ilişkin mesleklerine medya Anketleri’nde İşgücü Hanehalkı yılı veriler,Bu TÜİK’in2009 - - - - çalışma koşulları kadar ortaya konan medya medya konan ortaya kadar koşulları çalışma durum, Bu dönüşmektedir. hale zorunlu yaşamak şehirde büyük için katılım işgücüne sektöründe medya edememekte, istihdam kalmaktadır. %18’de toplamı tirajlarının basının bölgesel ve yerel yılında göre, 2009 istatistiklerine basın ilişkilidir. yazılı TÜİK yapısıyla gelişmiş az durum,Bu Türkiye’de medyanın yerel 29 Kaynak: TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketleri (2009) Anketleri İşgücü Hanehalkı TÜİK Kaynak: Kaynak: SGK verileri (Kasım 2010) (Kasım verileri SGK Kaynak: Grafik 6: Medya Gruplarında Ücret Dağılımı Dağılımı Ücret Gruplarında Medya 6: Grafik Gazetecilerin Toplama Oranı Toplama Oranı Gazetecilerin Sigortalı Şehirdeki Büyük 7:Üç Grafik Yoğunluk (2009). tuik.gov.tr/kulturmedyadagitimapp/medya.zul http://www. İstatistikleri”, Medya “Yazılı TÜİK, İzmir 10 %3 0 4 8 6 2 Ankara %11 0 29 Yerel medya, yetişmiş işgücü Yerel işgücü yetişmiş medya, Diğer %21 1000 İstanbul %65 2 0 Ücret 0 0 3000 4000 5000

35 36 Ekonomik rasyonellikten uzak koşullarda, etmeyen kâr uzak Ekonomik rasyonellikten sürdürmektedirler. Bu koşullar, istihdam kalitesinin ikinci plana itmekte, bazı kuruluşlarda ücretler üzerinde baskı baskı üzerinde ücretler kuruluşlarda ikinci plana itmekte, bazı kurulmasının yolunu açmaktadır. yolunu kurulmasının medya kuruluşları sahiplerinin ile direnci yaşamlarını medya kuruluşları arttırılması, çalışmaarttırılması, koşullarının iyileştirilmesi gibi konuları yetersizliğinin, örgütlenme sorunlarının ve sorunlarının örgütlenme yetersizliğinin, koşullarının çalışma sektöründeki Medya doğurmaktadır. sonucunu akışı taraflı ve tek olması merkezli İstanbul ve bilgilerin haberlerin etkilemekte, de ürününün içeriğini yolunu açmaktadır. yolunu kurulmasının baskı üzerinde ücretler larda kuruluş bazı itmekte, plana ikinci konuları gibi iyileştirilmesi koşullarının çalışma arttırılması, tedirler. kalitesinin koşullar, Bu istihdam sürdürmek yaşamlarını ile direnci sahiplerinin kuruluşları medya etmeyen kâr koşullarda, uzak rasyonellikten ekonomik alanda birçok üzere görüleceği detaylı daha bölümlerde İlerleyen sorunlardır. ekonomik yapısındaki sektörünün medya sıra yanı yetersizliğinin ve denetim boşlukların düzenlemelerdeki yasal kaynağı, dengesizliğin dağılımdaki coğrafi - - Üçüncü Bölüm

hızla güçlenmişlerdir.hızla ve ucuzkredilerle teşvikler indirimleri, gümrük sağladıkları devletten gruplar yapan yatırım sektörüne medya anılırken, dönemleriyle istikrarsızlık genel ekonomide 1990’lar silinmiştir. piyasadan yayınlar alamayan ve reklam karşılayamayan maliyetini kâğıt azalırken, bağımlılığı devlete basının sıyla artma ve özel gelişmesi ilanların sermayenin kaldırmış, sübvansiyonları verdiği kâğıdına gazete devlet kararlarla 1980’de alınan Ocak 24 ile ATV televizyonunun sahibi Bilgin Grubu’dur. Bilgin sahibi ATV televizyonunun ile gelen, Yeni gazeteleri ve Sabah Asır noktasına durma birkısmı faaliyetlerinin alanındaki medya konulmasıyla el Etibank’a etkilenen, fazla en durumdan Bu devrolmuştur. TMSF’ye birlikte kuruluşlarıyla dasilinmiş finans ya pazardan ya kuruluşları medya şirketlerin gösteren faaliyet sektöründe finans birlikte, Krizle etkilenmiştir. fazla hayli krizinden 2001 birlikte sektörüyle finans sektörü, Medya 31 30 içindedir. modeli bir piyasa oturan uygulamasına faiz negatif kez ve çoğu mekanizması denetimi rejimi, kuru fiyat döviz bir dayalı kursistemine ve sabit denetime sıkı rejimi, ticaret birdış korumacı eden eşlik buna ile modeli birsanayileşme dayalı ikamesine ithal çok daha Türkiye, kadar yıllara 1980’li Medya Sektörü Türkiye Ekonomisi İçinde işletmelerinin hâkimiyetindedir. işletmelerinin aile yetişme kadar, gazetecilikten ise, 1980’lere 32 Hıfzı Topuz, a.g.e. Hıfzı s.70. 2008, Eğilmez, Mahfi Ayşen Gür, , 1983, s.146. Gür, ,1983, Ayşen , s.329. 32

30 Medya sektörü sektörü Medya 31

- göre 4815 gazetecinin işsiz kaldığı işsiz gazetecinin göre 4815 tespitine Derneği’nin Gazeteciler Çağdaş 3900, göre verilerine (TGS) Sendikası Gazeteciler Türkiye kalmıştır. dışı sektör CTV devredilince fona Kapital’i Grubu’nunBank TV,Kent Ceylan konulunca el Bank’ına Kent Süzer’in Mustafa TV, BRT konulunca el Bank’ına Bayındır Çörtük’ün Kamuran 5, Cine geçince TMSF’ye Bankası İktisat Aksoy’un Erol O’nu takiben 33 hızlı ve teknolojideki artış gelirlerindeki reklam 2002’den itibaren sektörü, Türkiye’de medya bölümlerde yer almaktad bölümlerde ilerleyen bilgi detaylı daha ait holdinglere ları bulunduk ve bağlı kuruluşları medya güçlenen sonrası krizi kurmuştur. 2001 CNBC-E’yi kanalı ve eğlence ve finans NTV’yi kanalı haber alarak, satın E’yi Kanal bir işletmeciden küçük NTV’yi, Grubu’ndan Çağlar sonrasında Grup, kriz gösteren faaliyet sektöründe dergi Grubu’dur. yalnızca Doğuş öncesi ise 2001 kuruluş birbaşka çıkan almadan yara Krizden sağlamıştır. katılımını pazara alanında lığı Yayıncılıkyayıncı ciler ve dergi A.Ş.’nin gazete Gazete Bağımsız sağlayarak, desteği dağıtım ve basım- aracı üretim gazetecilere ayrılan Grubu’ndan Bilgin AydınBunun üzerine Doğan, Turgayrı kiralamıştır. Grubu’na Ciner’ePark ait kuruluşla bu anlaşarak TMSF’yle Grubu Bilgin ancak olmuş, talip kuruluşlarına medya ait Grubu’na Bilgin Aydın Doğan, lideri sektörün kurtulan, almadan yara krizinden 2001 inmiştir. dolara milyar 500 dolardan milyar bir düşüşle %50 yaklaşık de gelirleri reklam s.186. a.g.e., Özsever, Atilla ır. 33 krizde, krizde, - - - -

39 40 Kaynak: Reklamcılar Derneği Reklamcılar Kaynak: azalmıştır. 2010 yılında ise, krizin etkilerinin etkilerinin ise, krizin yılında 2010 azalmıştır. %15 gelirleri reklam etmiş, devam etkisi krizin milyon TL’ye3.241 yılında düşmüştür. 2009 %2,1 yılında azalarak 2008 gelirleri reklam olan milyon TL 3.308 yılında 2007 etkilemiş, de gelirlerini reklam kriz mali küresel başlanan hissedilmeye itibaren yarısından ikinci 2007’nin göstermiştir. birartış %20’lik ortalama yıl her dek 2007’ye birlikte düzelmeyle başlayan çeyreğinde ilk yılının 2002 gelirleri Reklam kaydetmiştir. birdüşüş %50’lik yaklaşık kıyasla yıla birönceki gelirleri ve reklam göstermiş kendini kriz ekonomik yılında 2001 ardından, bulmasının doları 1milyar kez ilk yılında 2000 gerçekleşmiştir. altında doların 1 milyar kadar yıllara 2000’li gelirleri Türkiye’de reklam görmektedir. işlevi barometresi krizin bakıma bir gelmekte, başında sektörlerin etkilenen çok en krizlerden ekonomik medya Dolayısıyla yapmaktadır. etki olumlu üzerinde lirleri ge reklam yine artışı ve tiraj artırmakta tirajları basında yazılı gücü alım artan dönemlerde bu yine ayrıca artırmaktadır, harcamalarını reklam şirketler eden kâr dönemlerde gittiği iyiye Ekonominin bulunmaktadır. birilişki pozitif arasında büyüme ekonomik ile harcamaları reklam olan gelir kalemi önemli en sektörünün gelmiştir. hale Medya cazip yeniden ilerlemeyle Grafik 8: Türkiye Reklam Gelirleri Reklam Türkiye 8: Grafik 2000 3000 2500 1000 1500 500 0 1430 2000 2001 761 2002 957 1178 2003 1287 2004 - 1676 2005 ikinci yarısında ekonomideki fazla ısınmanın fazla ekonomideki yarısında ikinci yılının 2011 olarak birgetirisi büyümenin hızlı gibi olduğu tüm diğer sektörlerde uzmanları 36 35 34 gözlenmiştir. birartış %35’lik bazında dolar oranla 2009’a gelirlerinde reklam birlikte azalmasıyla dikkat çekmektedirler. dikkat olumsuzetkileyebileceğine sektörünü medya çalıştay, İstanbul (21.04.2011). İstanbul çalıştay, konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, (15.03.2011). &Date=15.03.2011&CategoryID=101 42946&Yazar=MAHF%DD%20E%D0%DDLMEZ Default.aspx?aType=RadikalYazar&ArticleID=10 http://www.radikal.com.tr/ tanımlamaktadır. olarak geçmesi ötesine büyümenin potansiyel dayanmaksızın, kaynaklara sağlam büyümesinin, GSYH biçimiyle basit en ısınmayı, fazla ekonomideki Eğilmez Mahfi 1993-2010”. Raporları, Yatırımları “Reklam Derneği, Reklamcılar 1926 2006 34 Ancak reklamcılık sektörünün sektörünün reklamcılık Ancak 2007 2541 36 2008 2507 2009 1789 2408 2010 35

Kaynak: Reklamcılar Derneği ve IMF verilerinden derlenmiştir. verilerinden IMF ve Derneği Reklamcılar Kaynak: etmektedir. etmektedir. da işaret olduğuna potansiyeli büyüme pazarın aynı zamanda ancak koymakta, 37 yapmadığını) harcaması reklam birbölümünün önemli (hatta ayırdığını bütçe az çok harcamasına reklam halen şirketlerin Türkiye’deki birtaraftan durumu doygunluk kaydedilmiştir. Pazarın olarak %0,5 fazla Türkiye’de en %1ülkelerde seviyelerindeyken, gelişmiş oran bu gösteren seviyesini doygunluk düşük seviyededir. çok Pazarın halen oranı (GSYH) Hâsıla’ya Yurtiçi Gayrisafi gelirlerin bu rağmen artışa gelirlerindeki Reklam Ekonomik Büyüme Yatırımları /GSYH Türkiye Reklam Kişi BaşınaGSYH Yatırımları Türkiye’de Reklam GSYH Büyümesi (USD) Reklam Yatırımı Yatırımları Türkiye’de Reklam Tablo 1: Reklam Gelirlerinde Büyüme ve GSYH Oranı ve GSYH Büyüme Tablo Gelirlerinde Reklam 1: aspx?CatId=39&Id=43. http://www.rvd.org.tr/CatDetails. Buluştu” ile Yazarları Ekonomi Gören, Hakan Başkanı Derneği,”RVD Reklamverenler bkz. için bilgi Ayrıntılı karşılanmaktadır. tarafından şirket 75 %60’ı yatırımlarının reklam Türkiye’de göre verilerine Derneği’nin Reklamverenler

Milyar TL Milyon Milyar USD USD USD % % % Birim 266.439 8.168 1430 892 0,5 7 37

ortaya ortaya 2000 195.545 -46,82 7.747 932 0,4 761 -6 2001 232.280 8.224 25,82 1.441 957 0,4 6,2

verilerinden derlenmiştir. verilerinden yılı 2005 IMF ve Derneği Reklamcılar ZenithOptimedia, WARC, Kaynak: 2002 ABD Ülke İspanya İngiltere Türkiye Yunanistan Avusturya İsveç Norveç Danimarka Hollanda İtalya Almanya Fransa Japonya Tablo 2: Ülkelerin Reklam Harcamaları ve GSYH Oranı Oranı ve GSYH Harcamaları Tablo Reklam Ülkelerin 2: 303.262 8.705 1.759 23,11 1178 0,4 5,3 2003 392.206 9.844 1.831 1287 9,27 9,4 0,3 Reklam Yatırımları 2004 (milyon $) 151.939 40.707 13.902 22.216 23.715 5.042 3.407 2.268 2.589 11.721 1.665 2.192 2.317 9.131 482.685 11.006 2.248 30,22 1676 0,4 8,4 2005 529.187 12.107 2.756 14,89 1926 0,4 6,9

GSYH (milyar$) 2006 12.421.875 2.794.478 2.280.061 4.560.671 2.147.495 1.780.781 1.132.132 258.096 304.529 482.685 639.579 246.217 302.175 367.162 649.125 12.901 3.308 31,92 2541 0,4 4,7 2007 729.443 13.124 3.241 -1,34 2507 0,7 0,3

Reklam Harcamaları/ 2008 614.470 -28,64 12.466 2.767 GSYH (%) 1789 -4,7 0,3 0,64 0,89 0,89 0,89 0,74 0,34 0,78 0,79 0,65 1,04 1,12 0,8 0,7 1,2 2009 729.050 13.392 34,63 2408 3.613 0,3 8,5 2010 f

41 42 Medya sektörüne yönelik yatırımların sektörüne Medya bir önemli bölümünü şirketleri ve internette başarılı olmuş şirketler çekmektedir. olmuş başarılı şirketleri ve internette televizyon yayıncılığı, program yapım şirketleri, açıkhava 39 38 yıllarıdır. ve 2006 2005 yıllar olduğu yoğun en Bunların gerçekleşmiştir. işlemi alma ve satın birleşme düzeyde uluslararası 30 ulusal, 35 sektöründe Türkiye’de medya arasında yılları –2008 2002 göstermiştir. baş sürecinde satış kuruluşlarının medya konulan el sonra krizinden 2001 ve özelleştirmeler telekomünikasyonda lilik hareket alanda Bu gerçekleşmemiştir. gelişme bir ötesinde anlaşmalarının lisans dönemde da o olsa başlamış yıllarda 90’lı desteğiyle hükümetin girişimi çekme yatırımcıları yabancı sektörüne Türkiye’degetirmektedir. medya hale cazip açısından yatırımcılar yabancı de özellikle yatırımcılar, sektörünü medya niteliği ulaşmamış henüz doygunluğa pazarın ve sürmesi artışın gelirlerindeki reklam birlikte ve istikrarla seyirle olumlu Ekonomideki aşacaktır. doları milyar 9,5 %13 büyüyerek birlikte sektörü eğlence ve medya %12,6 büyüyecek, kadar yılına 2014 göre Türkiye’de medya getirilmiştir. Rapora dile Raporu’nda 2008-2012 Bakış Medyaya ve Eğlence Küresel PricewaterhouseCoopers de öngörü birbaşka yönelik potansiyeline büyüme sektörünün Türkiye’de medya Ceren Sözeri, 2009, s.155. 2009, Sözeri, Ceren overview”.2010. Industry 2010–2014 Outlook: Media and Entertainment LLP, “Global PricewaterhouseCoopers 39

38 - bulduğu görülmüştür. bulduğu taraftar şekilde yaygın oldukça de görüşlerin yorumlayan olarak gözünü korkutması yatırımcıların yönlendirmesi, olarak dolaylı rını yatırımcıla medya Hükümet’in almasını kararı küçülme ardından cezalarının Grubu’nun vergi Doğan rağmen olmasına rastlanmamış veriye bir somut koyan ortaya yönlendirdiğini olarak da dolaylı ya doğrudan yatırımcıları hükümetin ancak edilmiş ifade yaşandığı bir sürecin Türkiye’de benzer gerektirdiği, de görüşmeyi yetkilileriyle oülkenin hükümet yatırımlarının medya ülkede çok pek dahil ülkeleri da Avrupa çalıştay yapılan ilgili görünmektedir. Konuyla benimsenmiş kanısı gerektiği kurmalarının temas de hükümetle sıra yanı getirmenin yerine gereklilikleri ilişkin ve yatırıma mek değerlendir koşulları ekonomik yatırımcıların isteyen yapmak yatırım alana bu rirken kuvvetlendi algısını süreceği artarak ilgisinin yatırımcıların konumu yabancı jeopolitik ülkenin esnetilmesi, sınırların yönelik cılara yatırım yabancı alanında Televizyon yayıncılığı çekmektedir. şirketler olmuş başarılı internette ve şirketleri açıkhava şirketleri, yapım program olarak bağlı ona yayıncılığı, televizyon alan payı fazla en gelirlerinden reklam bir bölümünü önemli yatırımların yönelik sektörüne Medya 40 miştir. izlenimi edinil kaynaklandığı olmamasından şeffaf sürecin durumun ise bu oluştuğu, şekilde benzer ülkede çok pek algının olan var kamuoyunda dair yönlendirdiğine yatırımlarını Çalıştay, İstanbul (21.04.2011). İstanbul Çalıştay, Konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, 40 Hükümetin medya medya Hükümetin ------Dördüncü Bölüm

Kaynak: Reklamcılar Derneği Reklamcılar Kaynak: yazılı basında ise reklam gelirlerinin büyük büyük gelirlerinin reklam ise basında yazılı izlemekte; basın yazılı televizyonu dağılımında gelirlerinin ucuzolmasıdır.Reklam fiyatlarının reklam ve televizyonda inanç dair olduğuna fazla gücünün etkileme kamuoyunu la dolayısıy yüksekliği oranının izleme televizyon Türkiye’detadır. nedenleri, Bunun önemli en paylaşılmak tarafından televizyonlar bölümü bir önemli gelirlerinin Türkiye’de reklam Reklam Gelirlerinin Dağılımı Grafik 9: Reklam Gelirlerinin Mecralara Göre Dağılımı (%) Dağılımı Göre Mecralara Gelirlerinin Reklam 9: Grafik 100,00 120,00 40,00 80,00 60,00 20,00 0,00 48,53 25,10 2002 3,20 5,03 7,68 52,54 31,99 2003 4,55 5,76 3,79 2004 33,59 52,27 4,08 3,67 5,17 - - 2005 35,81 50,71 4,89 3,56 3,78 piyasası, Türkiye’de tekelci rekabet koşulları koşulları Türkiye’de rekabet tekelci piyasası, medya olan yatırımları reklam gelir kalemi Ana medyalardır. artıran hızlı en payını itibaren 2006’dan ve internet, açıkhava karşılık Buna çekmektedir. dikkat azaldığı giderek paylarının ve radyoların dergi gazete, ğında, bakıldı seyrine sonraki 2000’den gelirlerinin Reklam pay almaktadır. gazeteler bölümünden 2006 33,16 52,31 3,66 3,85 5,81 53,20 29,93 2007 3,36 1,60 3,72 7.10 52,06 29,37 2008 3,44 7,48 2,93 3,51 26,96 2009 52,11 2,60 6,58 3,18 7,16 - 23,69 55,85 2010 6,98 6,97 2,87 2,39 TV Gazete Dergi Radyo İnternet Sinema Açıkhava

45 46 Türkiye’de çapraz birleşmeler konusundaki engellerin engellerin Türkiye’de birleşmeler konusundaki çapraz Kaynak: Mindshare (2010) Mindshare Kaynak: yetersizliği, medya piyasalarının birkaç tüm grubun hâkimiyetine doğurmuştur. girmesi sonucunu Kaynak: Mindshare, 2010 Mindshare, Kaynak: Diğer Ciner Grubu Doğuş Grubu Turkuvaz MedyaGrubu Çukurova Grubu Doğan Grubu Gelirlerinden Aldıkları Pay Aldıkları Gelirlerinden Reklam Tüm Mecralarda Gruplarının Medya 10: Grafik Tablo 3: Medya Gruplarının Mecra Bazında Reklam Gelirlerinden Aldıkları Paylar Aldıkları Gelirlerinden Reklam Bazında Mecra Gruplarının Tablo Medya 3: Yüzde 40 60 20 50 30 10 0 Doğan Grubu 54 Çukurova Grubu tır. Medyaya girişin yüksek sermaye gerektir sermaye yüksek tır. girişin Medyaya ve yoğunlaşmış büyümüş dikey birleşmelerle ve yatay piyasası Türkiye’de medya rağmen bulunmasına ürün sayıda çok farklılaştırılmış göre, içinde birdeğerlendirmeye yapılan alınarak referans paradigması ve performans Yapı-davranış göstermektedir. faaliyet altında 10 Medya Grubu Medya Turkuvaz 23 TV (%) 36 23 19 12 8 2 Doğuş Grubu 10 Gazete (%) Grubu Ciner 24 58 14 3 3

1 - - Dergi (%) olacaktır. yararlı bakmak yakından daha yatırımlarına içi/dışı ve medya gruplarına medya büyük alan altına hâkimiyeti sektörünü medya önce, geçmeden sektörlere Alt alınacaktır. ele olarak detaylı daha analizinde sektörlerin alt payları, sahiptir. Grupların grupları medya sayılan yukarda payına reklam büyük en sektörlerinde tüm alt hariç) medyanın mecraları açıkhava 10’da gibi, (sinema da görüldüğü Grafik ve doğurmuştur. sonucunu sürdürmesi varlığını hâkimiyetinde grubun birkaç tümpiyasaların yetersizliği, engellerin ki yönünde dir. birleşmeler Türkiye’de çapraz ise göstermekte faaliyet altında koşulları piyasa tekelci sektörleri medya ülkesinde çok pek Dünyanın engeli yaratmaktadır. ve giriş mekte yükselt maliyetini giriş sektöre bu sorunlar kaynaklanan yetersizliğinden düzenlemelerin önleyici yoğunlaşmayı olarak, ek buna varlığı, ekonomilerinin ölçek mesi, dolayısıyla 41 30 39 18 4 6 3 bilgiler EK1’de yer almaktadır. EK1’de yer bilgiler ilişkin şirketlere oldukları sahip dışında ve içinde medya bunların kuruluşları, medya başlı belli gösteren faaliyet sektöründe medya Türkiye’de 41 Radyo (%) 75 8 6 9 2

İnternet (%) 20 66 4 2 7 1 - - - Demirören – Karacan Grubu’nun ortak girişim girişim Grubu’nunortak –Karacan Demirören milyon dolara 26 hisseleri olduğu sahip gazetesi) (Vatan Yayıncılık’ta Gazeteciler Bağımsız 47.96 gazetesini milyon dolara, Milliyet yakın, tamamlanmasına Grup, araştırmanın bu takiben 43 42 açıklamıştır. aldığını kararı küçültme yatırımlarını sektöründeki medya Grubu Doğan birlikte süreçle Bu etmektedir. devam dava süreci ilişkin etmiştir. Cezaya itiraz cezaya söz konusu Grubu Doğan çarptırılmıştır. cezasına TL’lik milyar 4,2 birvergi kaynaklanan satışından Springe’e Axel Grubu Alman yılında 2006 Holding’in TV Doğan yılında, 2009 Grubu, Doğan grubudur. medya (YAYSAT,şirketleriyle DPP) Türkiye’nin büyük en ve dağıtım Ofset) (Doğan (D&R),zinciri basım Online), mağaza müzik (Doğan ve kitap şirketi internet Egmont), (DMC), birmüzik şirketi Doğan Kitap, (Doğan Radyo), yayınevi iki CNNTürk Moda, Radyo D, (Radyo Slowturk, radyosu dört (D-Smart), platformu televizyon bir dijital ve TV), Shopping TV Star, Interaktif CNNTürk, D, (Kanal kanalı televizyon beş (DHA), ajansı News Daily ( gazetesi Yayın beş Doğan anda şu Holding bağlı Grubu’na Doğan göstermektedir. faaliyet alanlarında Yapım, (ANS, Hürriyet yapım DProdüksiyon) film ve müzik Kitap), (DMC) (Doğan yayıncılık grubu, medya Holding’in giren de dır. sektörüne Eğlence bulunmakta da ortaklıkları ya da şirketleri rında alanla ve ticaret turizm, enerji, sanayi sıra yanı kurmuştur. Aydın medyanın Doğan’ın CNNTürk’ü yılında 1999 katmış, bünyesine D’yi Kanal yıl Grubu’nu, aynı yine Hürriyet yılında 1995 Doğan, Aydın giren sektörüne medya alarak ni satın gazetesi Milliyet ailesinden Karacan yılında 1979 G Doğan 27956h.html (30.12.2010). 27956h.html aydin-dogandan-calisanlarina-kuculme-mesaji- http://www.gazeteciler.com/gundem/ yaptı”, vurgusu küçülme mesajında Yeniyıl “Aydın Doğan Hakkimizda.aspx. http://www.dyh.com.tr/tr/ Yayın Holding, Doğan Hürriyet ), bir dergi grubu (27 dergi), bir haber (27 birhaber grubu dergi), ), birdergi rubu 42 , Radikal , Posta Turkish , Turkish , Fanatik 43 Bunu - - - açıklamıştır. ve Yayıncılık’a sattığını Gazetecilik DK şirketi üzere toplam 19 dergisi bulunmaktadır. dergisi 19 üzere toplam olmak ve 14’ü haftalık 5’i aylık, gazetesi dört Sabah sıra yanı (uydu) kanallarının televizyon adlı ATV (ulusal), Grubun ATV Avrupa yaratmıştır. tartışma katılmaması şirketlerin başka sürecine ve ihale kullanması kredi Halkbank’tan olan bankası birkamu için işlemleri alma Grubu’nunsatın Çalık toplanmıştır. ve Yayıncılık altında Televizyon adı Gazetecilik Turkuvaz Radyo alınarak satın 1,1 dolara milyar tarafından Holding Çalık tarihinde 2007 Aralık koymuştur. şirketleri Söz konusu medya üzere el satmak kuruluşlarına medya bulunan TMSF, tarihinde elinde 2007 Ciner’in 1 Nisan nedeniyle, iddiaları olduğu anlaşması satım Turgay biralım ile gizli Bilgin arasında Ciner Dinç Ancak, almıştır. satın koşuluyla ödeme yıl 10 şirketlerini medya anlaşmayla yaptığı TMSF’yle yılında 2005 Grubu Ciner kiralamıştır. Turgay Grubu’na kuruluşları Ciner’e Park ait bu anlaşarak TMSF’yle Grubu Bilgin ardından, sıçramasının şirketlerine medya koymanın el ve sonrasında konulmasının el Etibank’a krizinde 2001 Ancak almıştır. satın Etibank’ı yaparak yatırım sektöründe finans olarak ortak Grubu’yla Çağlar başlamış, yayıncılığına televizyon Grubu’nundesteğiyle Çukurova ve Finansbank için güçlendirebilmek elini Grubu, Bilgin eden rekabet Grubu’yla Doğan başta kurmuştur. 1990’larda Holding’i Medya gelerek 1980’de Bilgin, Dinç İstanbul’a olan sahibi birgazetenin yerel adlı İzmir’de Yeni Asır Ç 45 44 alık G /21.04.2011/1380293/default.htm (20.04.2011). /21.04.2011/1380293/default.htm anlasma-aciklamasi/ekonomi/ekonomidetay tr/dogan-gazetecilik-ten-milliyet-ve-vatan-icin- http://ekonomi.milliyet.com. açıklaması”, anlaşma için Vatan ve Milliyet Gazetecilik’ten “Doğan sektorler.aspx?id=24. http://www.calik.com/ Grubu, Medya Turkuvaz , Yeni Asır rubu 44 , Takvim olmak üzere olmak , Fotomaç 45

47 48 46 Spor, NTV Radyo, NTV N101, FM, Kral sıra yanı Bunların bulunmaktadır. kanalları televizyon TV Kral TMSF’den2008’de aldığı satın ve Spor, TV NBA NTV e2, sıra yanı kanallarının CNBC-E sunan içeriği geceeğlence finans, ve gündüz NTV kanalı haber bünyesinde grubun 1999’da başlayan hayatına yayın Doğuş G şirketlerdir. (dijital gibi yayıncılık) DIGITURK hizmeti), altyapı teknik Yayıncılık (TV/radyo Eksen (reklam pazarlama), ma), Zedpaş SkyTürk (medya pazarla (televizyon), Mepaş ShowTV, sıra yanı radyoların adlı Radyo Lig FM, Alem dergileri, Autocar,Platin, Stuff Alem, 2010’da kapanmıştır), Haziran gazetesi (Tercüman gazeteleri ve Güneş Akşam Turkmedya bünyesinde bunlar bulunmaktadır; şirketi çok pek alanında medya Grubun artırmıştır. yatırımlarını sektöründeki medya başında 1990’ların girmiştir. Ardından alarak gazetesini Akşam yılında 1977 sektöre Grup Ç gazetesi 2010’da kapanmıştır. gazetesi Tercüman ait Gruba bırakmıştır. zordurumda şirketlerini medya Grubu Çukurova sonlandırması, masını anlaş ADD’yle yapan işlerini alma satın medya vermiştir. Yeni Grubu’nun yönetimin, Çukurova TURKCELL’deki son hâkimiyetine yönetim Grubun etmesi, hareket birlikte ortaklarının Rus ve Finlandiyalı yaşamaktadır. sorun ilgili TURKCELL’dekioperatörü ortaklığıyla GSM Grup, Türkiye’ninbüyük en Ancak kazanmıştır. Grubu’yla MMEKA olduğu ihalesini, ortağı elektrik yakanın iki her İstanbul’da yılında 2010 yine Grubu Çukurova almıştır. satın milyon dolara 321 ihalesini yayın arasındaki yılları Ligi’nin 2010-2014 Süper TURKCELL konumundaki ligi Türkiye’nin birinci DIGITURK, platformu uydu dijital Grubun ukurova G Turkmedya, http://www.turkmedya.com.tr/. Turkmedya, rubu rubu - 46

- yayın hayatına son vermiştir. son hayatına yayın almaktadır. yer tesisleri ve basım şirketi yapım bir 1), Kanal birgazete, (Habertürk, kanalı YayınCiner televizyon iki bünyesinde Holding sokan hayatına yayın gazetesini Habertürk 2009’da Nisan almıştır. satın milyon dolara 35 yılında 2007 Habertürk’ü eden devam yayıncılığıyla ve televizyon başlayan hayatına yayın sitesiyle birhaber tarafından Güldemir Ufuk yılında 1999 ardından, koymasının TMSF’nin el 2007’de 1Nisan şirketlerine medya Turgay Ciner, Bilgin’den olduğu Dinç almış C da eklemiştir. yayıncılığını kitap yılında 2007 buna yoğunlaştırmış, alanında yayıncılığı dergi faaliyetlerini alanındaki basın Grubu, Doğuş imzalayan anlaşması lisans grubuyla Nast Conde tanınan yayınlarıyla alanda nuna da sahiptir. uluslararası 2008’de istasyo yedi radyo üzere toplam olmak Radyo Voyage Radyo ve Virgin Eksen, Radyo 5, Radyo 49 48 47 gelmektedir. satışlarından abone bölümü büyük tirajlarının birlikte, olmakla gazete sahip tiraja yüksek en gazetesi Zaman olan ait Şirkete bulunmaktadır. FM) (Burç ( ( gazetesi ), iki TV, Haber, TV Ebru Samanyolu Mehtap TV, (Samanyolu televizyonu A.Ş.’nin dört Gazetecilik Feza olduğu sahip Akbulut’un Ali F Aksiyon G eza iner G 20&keyfield=61626F6E65 (07.06.2004). 20&keyfield=61626F6E65 http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=565 yükselmez!”, tiraj mantıkla “Bu Dumanlı, Ekrem com.tr/companies.php?CID=24. http://www.parkgroup. Yayın Holding, Ciner tr/icerik/47/2/web_sektorler/medya/. http://www.dogusgrubu.com.tr/ Grubu, Doğuş ), bir haber ajansı (CHA) ajansı ve), birhaber radyosu A.Ş. A.Ş. azetecilik Zaman rubu 48 Grup, 2010 yılında altı dergisinin dergisinin altı yılında Grup, 2010 , Today’s Zaman 47 ), bir dergisi ), birdergisi 49 - Beşinci Bölüm

yaklaşmaktadır. 7saate oran bu kadınlarında ev ma 3saattir, süre ortala günlük geçen Televizyon başında 52 51 50 ulaşır. fazlasına %98’inden yaşayanların Türkiye’de mecradır: yüksek en oranı erişim televizyon, ölçeklerde tüm bu birlikte Bununla koymaktadır. ortaya gerektiğini konu olması tartışmaya ve araştırmaya fazla daha alanının yayıncılık Türkiye’deYalnızca bile yerel değişim bu mümkün değildir. görmek olarak yayıncı yerel kanalını otelevizyon olsa dahi yerel lisansı mümkündür. Dolayısıyla ulaştırması alana uluslararası hatta alana ulusal yayınlarını vasıtasıyla uydu kuruluşunun bir televizyon yapan yayın ve buradan kurulan Karadeniz’de Örneğin açmaktadır. yol kalkmasına ortadan giderek ayrımın arasındaki yayıncılık ve ulusal bölgesel yerel, yaygınlaşması alıcılarının uydu teknoloji, gelişen birlikte Bununla yapılmıştır. alınarak dikkate lisanslar verdiği olarak ve uygun buna planı frekansları yayın karasal RTÜK’ün ayrımı veyayıncılık yerel bölgesel Ulusal, yapmaktadır. yayın kuruluşu televizyon yerel 209 bölgesel, 15 göre Türkiye’de ulusal, 24 ve Televizyon Kurulu’nunRadyo verilerine Üst 5.1. T Türkiye’de Medya Alt Sektörleri 2010. Ocak-Eylül Türkiye”, Scene “Media Mindshare, 2005. Derneği, Reklamcılar arasındadır. görüşler getirilen dile (21.04.2011), İstanbul çalıştay, konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, Y elevizyon 50 52 21 şehirde kablolu televizyon televizyon kablolu şehirde 21 ayıncılığı 51

- kamuoyu görüşüne sunulmuştur. görüşüne kamuoyu tarafından RTÜK taslağı yönetmeliğin yeni bir ilgili ile özelleştirilmesi hizmetin Bu da belirlemektedir. kanalları yapacak yayın üzerinden kablo dolayısıyla vermekte, hizmeti yayın de hem dır. altyapı hem Şirket durumunda ve tekel aittir devlete A.Ş, Türksat şirket veren üzerinden kablo yayınlarını kuruluşları -televizyon ve özel radyo Kamu faydalanmaktadır. hizmetten bu binabone 275 1milyon yaklaşık verilmekte, hizmeti yayıncılığı 54 53 200 bin, D-Smart’ınki ise 1 milyon 200 bindir. 1milyon ise 200 bin, D-Smart’ınki 200 2milyon yaklaşık sayısı DIGITURK’ün abone bulunmaktadır. platformu yayıncılık dijital iki ait (D-Smart) Grubu’na Doğan diğeri (Digiturk), Grubu’na Çukurova biri ayrıca de sektörün yayıncılığı televizyon olarak Buna ek henüz belirsizdir. tarih geçeceği hayata ğin yerel yayıncıyerel değildir. görmek mümkün olarak uydudan yayın olsa dahi yerel yapanbir televizyon kanalını Karadeniz’de yayın ve buradan kurulan yapanbir televizyon kuruluşunun uydu vasıtasıyla yayınlarını ulusal hatta uydu hatta yayınlarını vasıtasıyla ulusal kuruluşunun uluslararası alana ulaştırması mümkündür. Dolayısıyla ulaştırması alana uluslararası lisansı Mindshare, “Market Overview”, 2010. 2010. Overview”, “Market Mindshare, 25c6-49c2-a794-51603779e624. sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=cb489879- http://www.rtuk.gov.tr/ Taslağı”, Yönetmeliği Yayın Kablolu Kurulu Üst Televizyon ve “Radyo 53 Yönetmeli 54 - -

-

51 52 sigortalı çalışanların oranı oldukça yüksektir. oldukça oranı çalışanların sigortalı az yıldan beş yılı kıdem biçimde paralel genele ise durumuna bakıldığında kıdem Çalışanların (%67) göre (%33) kadınlara yüksektir. oldukça ise oranı erkeklerin sektöründe yayıncılığı düşüktür. göre daha Televizyondiğerlerine oranı çalışanların deneyimli maktadır; kesim oluştur yaşlı genç ve orta çoğunluğunu çalışanlarının sektörünün yon yayıncılığı televiz olan yeni göre birmecra daha Basına dir. çalışmakta, bu oranı %8 ile Ankara izlemekte Ankara ile %8 oranı bu çalışmakta, kurumlarda gösteren faaliyet İstanbul’da %81’i Çalışanların %2’si çalışmaktadır. kamuda özel kuruluşlarında, yayın %98’i çalışanların alanında 13.481’dir.sayısı Televizyon yayıncılığı 55 2010) (Kasım verileri SGK Kaynak: faaliyetleri” yapım programları ve televizyon video “sinema ile filmi, faaliyetleri” ve yayıncılığı programcılığı göre “televizyon verilerine SGK ÖzellikleriÇalışanların Çalışanların Yaşa Göre Dağılımı Yaşa Göre Çalışanların Televizyon 11: Yayıncılığında Grafik edilmesidir. fark olduğunun kayıtlı işkolunda faaliyetleri” yapım programları televizyon ve video filmi, “sinema sigortalıların çalışan alanında yayıncılığı kamu özellikle sebebi, edilmesinin dahil alanına yayıncılığı televizyon işkolunun Bu 55 işkollarında sigortalı çalışan çalışan sigortalı işkollarında 30-45 %49 46+ %8 %43 29- - - - Televizyon yayıncıları reklam yoğunluktan dolayıyoğunluktan taleplerinin bunun kendi aralarındaki rekabetin rekabetin aralarındaki kendi bunun sonucu olduğunu ifade olduğunu sonucu etmektedirler. neredeyse %30’unu çevirmek geri durumunda oldukları halde reklam reklam halde oldukları durumunda gelirlerinde büyümegelirlerinde yaşanmadığını ve dirler. etmekte- ifade olduğunu sonucu rekabetin ve bunun kendi aralarındaki yaşanmadığını büyüme gelirlerinde reklam halde çevirdikleri %30’unu geri neredeyse taleplerinin reklam düşük olmasıdır.Televizyonnın çok yayıncıları fiyatları reklam televizyon nedeniyle rekabet ve varolan bulunması kuruluşunun televizyon sayıda çok sebebi mecradır. Bunun başlıca alan pay fazla en gelirlerinden reklam televizyon, gibi belirtildiği de önce Daha oluşmaktadır. gelirlerinden ve sponsorluk reklam gelirleri, kuruluşların yapan Televizyon yayıncılığı Reklam Gelirleri ve Dağılımı 56 Kaynak: SGK verileri (Kasım 2010) (Kasım verileri SGK Kaynak: Sigortalı Çalışanların Kıdem Durumu Kıdem Çalışanların Sigortalı Televizyon 12: Yayıncılığında Grafik çalıştay, İstanbul (21.04.2011). İstanbul çalıştay, konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, 56 Özellikle daha küçük kanallar, reklam reklam kanallar, küçük daha Özellikle 5 -10 %17 Artı 10 %6 Eksi 5 %77 - 57 belirtmektedir. ğini inebildi kadar birdolara oranın bu kanallarda küçük daha arasındayken, dolar 75-100 fiyatları saniye reklam kanalların ulusal yüksek Bir, Atıf Ali en payı yapan izlenme denetçiliğini kuruluşun adlı AGB Anadolu yapan ölçümü izleyici Uzundüşürmektedir. televizyon dönem fiyatlarını birim reklam için edebilmek rekabet indirimle yaptıkları tarifelerinde reklam grupların büyük pay alabilmek, pastasından müştür. Televizyon reklamlarının etkin bir etkin müştür. Televizyon reklamlarının ölçül tarafından (A.Ş) Şirketi Araştırmaları Piyasa 1989’dan AGB Anadolu 2010’a dek oranları İzlenme oranlarıdır. izlenme etken önemli en ise dağılımında paylarının Reklam mektedir. öngörül geliştirecekleri uygulamaları) satış jenerikte kazanması, önem yayıncılığın odaklı kitle hedef yayıncılıktansa odaklı izlenme öneminin artması, (sponsorluk satışlarının yeni ise uygulamalar reklamcıların gitmesi, artışına fiyat kanalların noktada Bu açacaktır. yol gelir kaybına için kanallar programlarda olduğu izlenmeninyüksek özellikle kayıpları süre azalması), kaybının dikkat kitlenin (hedef artarken performansı kuşaklarının reklam la, düşürülmüştür. uygulamay Bu kadar dakikaya 6 süreleri, kuşak olan 8dakika uygulamada getirilmiştir. Eski hale uyumlu Yönetmeliği’yle Hizmetleri Medya Görsel-İşitsel AB Kanun, Böylelikle sınırlandırılmıştır. dakikayla 12 kadar sonuna başından saatin bir süresi yayın reklam ifadesiyle, aşamaz” yirmiyi yüzde içinde yayın kadarki başına saat birsonraki başından birsaat oranı yayınlarının reklam türlü her hariç yayınları “tele-alışveriş fıkrasındaki 2. maddesinin Kanun’un 10. Sayılı 6112 giren yürürlüğe tarihinde 2011 3 Mart hepsini-alir-#8230-makalesi.aspx (31.08.2008). hepsini-alir-#8230-makalesi.aspx yazisi/38387-rating-sisteminde-kazanan- http://www.bugun.com.tr/kose- alır”, hepsini kazanan sisteminde Bir, “Rating Atıf Ali 57

- - - - Kaynak: Mindshare (2010) (2010) Mindshare Kaynak: payları izlenme kanalların Türkiye’de ölçülebilen çıkmıştır. sisteminden ölçümleme yılında 2010 gerekçesiyle olmadığı uygun dartlara muştur. stan hukuki TRT, yapısının TİAK’ın devrol şirkete adlı Piar TNS itibaren yılından 2011 faaliyeti ölçümlemesi oranı izlenme ve açmış ihalesi ölçümleme yılında 2010 sonrasında tartışmalar yaşanan uzun yıllardır üzerinde oranları izlenme kurmuşlardır. TİAK, Kurulu’nu (TİAK) ve Araştırma İzleme Televizyon gelerek biraraya reklamverenler ve şirketleri reklam yayıncıları, televizyon yılında 1992 amacıyla dağıtılması biçimde 58 göstermektedir. paralellik nin dağılımıyla gelirleri reklam dağılım paylarındaki İzlenme KANAL7 STV FLASH FOX STAR SHOW ATV TRT1 KANAL D Kanallar Tablo 4: Televizyon Kanalları İzlenme Payları Payları İzlenme Tablo Televizyon 4: Kanalları göstermektedir. payı izlenme payını, pazar kanalın deyişle, başka bir verir; üzerinden izleyenler televizyon sadece oranı bu ise payı izlenme gösterir, ulaşıldığını kaçına yüzde kitlenin hedef oranı İzlenme 58 şu şekildedir: şu 2009 14,0 10,6 8,6 9,9 4,5 5,7 1,8 8,1 3,1 - - - 2010 (OcakEylül) 14,3 11,5 0,4 4,4 4,7 8,7 1,9 7,1 9

53 54 Kaynak: Mindshare (2010) Mindshare Kaynak: kuruluşu paylaşmaktadır. kuruluşu yayıncılığı televizyon 24 bu yapan yayın ölçekte ve ulusal frekansta karasal fazlasını den %80’in gelirlerinin televizyon gibi görüldüğü 13’te Grafik durumda Bu engeli yaratılmıştır. giriş birpiyasaya eliyle kurumlar düzenleyici için yatırımcılar isteyen girmek alana bu engellemiş, kurulmasını kanalının televizyon yeni bir yapan yayın karasal verilmemesi, Yeni göstermektedir. lisans faaliyet bünyesinde gruplarının medya büyük çoğu, televizyonun ulusal Yayın 24 bulunmaktadır. yapabilen şirket 24 yalnızca yapan yayın ulusal frekansta Türkiye’de karasal olacaktır. yararlı mak hatırlat sorununu özgü dağılım yayıncılığına televizyon edilen ifade önce daha bölümde ilişkin düzenlemelere yasal noktada, Bu almaktadır. kuruluşları televizyon yapan yayın ulusal tan frekans karasal payı fazla en reklamlarından gibi, televizyon görüldüğü 13’te Grafik Aşağıda, Grafik 13: Televizyon Reklam Gelirlerinin Lisanslara Göre Dağılımı Göre Lisanslara Gelirlerinin Televizyon 13: Reklam Grafik 100 40 80 60 90 70 20 50 30 10 0 86 1 2008 1 8 4 86 1 1 2009 - - - 8 4 59 İndeksi) Hirschman (Herfindahl HHI gösteren payını yoğunlaşmadaki birşirketin her içindeki endüstri alarak tümünü dikkate dağılımın için göstermek oranını yoğunluğun Pazardaki gerekir. belirtmek varolduğunu yapısının birpazar yoğunlaşmış deyişle birbaşka olduğu hakim bölümüne büyük pazarın gruplarının medya sahip kanala fazla birden alanında yayıncılığı televizyon alındığında önüne göz ilişkileri sahiplik çoğul diğer taraftan Ancak kabul edilmekteydi. kabul olarak göstergesi yoğunlaşmanın yüksek olması üstünde 1800’ün değerlerin 1992’de Örneğin vardır. fayda belirtmekte aldığını hali bu yılında 2010 yükseldiği giderek değerlerin Bu eder. işaret endüstrilere yoğunlaşmış derecede yüksek ise üstü 2500’ün yoğunlaşmış, derecede orta arası değerleri –2500 1500 yoğunlaşmamıştır. endüstri ise altında 1.500’in toplamı karelerinin paylarının pazar şirketin sekiz da ya dört iki, ilk pazardaki olarak eğilim bir genel göre Buna alır. dikkate tümünü dağılımın ve gösterir payını yoğunlaşmadaki birinin her şirketlerin içindeki endüstri indeksi bu edilen formüle tarafından Herfindahl geliştirilip tarafından Hirschman İndeksi: Hirschman Herfindahl 89 1 0 2010 6 4 Uydu TV Uydu TV Kablolu TV Yerel TV Bölgesel TV Ulusal 59

Kaynak: ZenithOptimedia (2010) ZenithOptimedia Kaynak: Bakanlığı’nın belirlemiş olduğu standartlara olduğu belirlemiş Bakanlığı’nın Adalet Devletleri Birleşik Amerika almaktadır. arasındaki farkın büyüklüğü dikkat çekicidir. dikkat büyüklüğü farkın arasındaki diğerleri ile payı pazar grubun sahip paya büyük en birlikte Bununla etmektedir. işaret varlığına oranının biryoğunlaşma dereceli orta olması arasında 1500-2500 göre, değerlerinin HHI (CR%) payları pazar grubunun medya dört olan hakim %80’ine Tablo pazarın kullanılmıştır. 5’te 61 60 medya olan payı büyük en piyasada RTÜK’ün üzere görüldüğü Tablo açıkça 14’te 5ve Grafik %30’luk sınırdır. olan getirilecek paylarına pazar kuruluşlarının televizyon için önlenmesi yoğunlaşmanın de biri değişikliklerden Kanun’un getirdiği Hakkında Hizmetleri ve Yayın Kuruluş ve Televizyonların Radyo 6112 gibi edildiği ifade de bölümde incelendiği Yasal görülmektedir. sürecin sürdürdüğü faaliyetlerini yayın paylarla şunun küçük çok kurulu yayın çok pek baktığımızda dağılımına geniş daha açısından payları pazar Piyasanın Turkuvaz TelevizyonGrubu Toplam Doğuş Grubu Çukurova Grubu Doğan MedyaGrubu Gruplar (Gruplar) Düzeyleri Yoğunlaşma Sektöründe Tablo Televizyon 5: Yayıncılığı investopedia.com/terms/h/hhi.asp. http://www. Index-HHI, Hirschman Herfindahl göstermektedir. paylarını Pazar Ratio): (Concentration CR% 60 ve yoğunlaşma oranındaki payları yer payları oranındaki ve yoğunlaşma CR % 80 38 19 15 8 2094 1444 HHI 225 361 64 61

- ortaya koymaktadır. ortaya açıkça seviyesini rekabet gelirlerindeki reklam belirtilen başta ve dolayısıyla farkı arasındaki fiyatları birim yayıncıların küçük daha ile fiyatları birim reklam gruplarının medya çelişki uyumludur. ile 14 Bu Grafik gösteren dağılımını gruplara gelirlerinin (Tablo 4) reklam de ne ile sıralaması payları gördüğümüz izlenme olduğunu orantılı doğru gelirleriyle reklam ne sıralaması televizyonlar alan sponsorluk ve reklam çok en süre bazında birlikte Bununla (2010) Mindshare Kaynak: bulabilmektedir. kendine yer arasında ihtimaller de edebilecekleri tercih etmeyi devam yayınlarına ödeyerek cezayı öngörülen kuruluşlarının yayın birlikte bulunmakla belirsizlikler dair gerçekleşeceğine indirimin nasıl bu gibi edildiği ifade önce daha Yine beklenmektedir. etmesi %30’un talep indirmesini altına zamanda yakın en payını pazar grubundan 62 Grafik 14: Medya Grupları Televizyon Yayıncılığındaki Pazar Payları Pazar Televizyon Yayıncılığındaki Grupları Medya 14: Grafik görüşler arasındadır. görüşler edilen ifade çalıştayda konulu (21.04.2011) İstanbul Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, MTV, POWERGroup, CINE5, TGRT,TV8, Nokta Elektronik Ciner Grubu FLASH TV%1 TGRT HABER Koza İpek Medya %2 Grubu %3 TNT %1 %1 %0 62 Gazetecilik Feza %2 Doğuş Grubu %9 Fox %8 Doğan Grubu %39 Çukurova Grubu %14 Çal›k Grubu %19

55 56 63 Yazılı Basın yılı TÜİK’in 2009 Yine lanmaktadır. yayın gazete 2604 üzere toplam olmak yerel ve 2368 bölgesel göre 73 Türkiye’de ulusal, 163 İstatistikleri’ne Yazılı Basın yılı TÜİK’in 2009 Gazeteler 5.2.1. Y 5.2. (2010) Company Nielsen The Kaynak: 63 Euro D Kanal 7Int TV8 Cine5 Dizimax Flash NTV Spor 24TV TGRT Haber Habertürk CNBC-e CNNTurk Star Kanal D Show TV Fox Kanal 7 NTV ATV STV TV KANALI Kanalları Televizyon Tablo Alan Reklam En Çok 6: Telemarketing ve Sosyal Reklamlar hariçtir. Reklamlar Sosyal ve Telemarketing B azılı 63 asın 4.043.403 4.142.544 4.414.983 4.427.313 4.500.114 4.763.492 4.802.740 5.102.165 5.154.368 5.279.707 5.406.953 5.878.871 5.965.081 5.976.729 6.035.453 6.193.603 6.349.372 6.795.448 6.920.227 7.348.924 SÜRE - 64 Kaynak: The Nielsen Company (2010) Company Nielsen The Kaynak: 64 izlediği görülmektedir. görülmektedir. izlediği gazetelerin bölgesel %2,4’le gazetelerin, yerel %15,3’le oranı bu olduğu, üzerinde tüketiminin %80’in Türkiye’de gazete ulusal baktığımızda, verisine tiraj İstatistikleri’nde Dizimax Fox Euro Star Euro D Kanal D Number 1 Star 24TV Kanal 7Int CNBC-e TGRT Haber Show TV STV Haber Kanal 7 NTV Spor ATV STV CNNTürk ATV Avrupa NTV TV KANALI Televizyon Kanalları Alan Tablo Sponsorluk 7:En Çok Ayraç, Dolgu, Akıllı İşaretler Sponsorlukları. İşaretler Akıllı Dolgu, Ayraç, Tipolojik Yayın Akışı, Müsabakası, Spor Jenerik, Hediye, Tanıtım, Hediye, Devam, Sunar-Sundu, 64 715.944 737.121 740.593 805.683 878.873 887.186 898.976 901.065 928.056 928.936 956.766 1.031.641 1.068.609 1.118.442 1.123.897 1.167.337 1.182.711 1.203.120 1.253.122 1.348.203 SÜRE Kaynak: TÜİK, Yazılı Medya İstatistikleri (2009) İstatistikleri Medya Yazılı TÜİK, Kaynak: edilmiştir. ifade olduğu 36 ortalamasının yaş gazetesinde (%27) izlemektedir. Hürriyet grubu (%62); üstü yaş bunu 40 30-40’tır aralığı yaş ğu bulundu çalışanın fazla en gazetesinde Zaman örtüşmektedir. veriler,edilen verileriyle SGK elde departmanlarından kaynakları insan gazetelerinin ve Zaman Hürriyet görüşülen kapsamında araştırma haricinde veriler Bu yüksektir. göre daha sektörlere diğer yılı ve kıdem ortalaması ken, yaş fazlay daha göre (%44)(%56) biraz kadınlara Ankara’da, %3’ü İzmir’dedir. oranı Erkeklerin %12’si ise kalanların geri İstanbul’dadır; fazlası %40’ından Bunların çalışmaktadır. sigortalı 5457 işkolunda Yayımlanması göre Türkiye’de verilerine Gazetelerin SGK Özellikleri Çalışanların

Yüzde Dağılımı Göre ve Kadrolara Cinsiyete Çalışanlarının Gazete 15: Grafik 100 40 80 60 90 70 20 50 30 10 0

Genel yayın müdürü Genel yayın yönetmeni Genel yayın koordinatörü Genel müdür / müessese Sorumlu yazı işleri müdürü Yazı işleri müdürü

Yayın yönetmeni - - dağılımına bakıldığında ise, genel yayın ise, genel yayın bakıldığında dağılımına kadrolara kadındır. %27’si erkek, Çalışanların Sayfa editörü 65 çalışmaktadır. kişi 18.024 de sektörün yayıncılığı göre, gazete istatistiklere söz konusu alan içine ve tüm gazeteleri yerel bölgesel Ulusal, ulaşılabilmektedir. sonuçlara ve farklı detaylı daha biraz karşılaştırıldığında İstatistikleri’yle Yazılı Medya yılı 2009 TÜİK’in veriler ilişkin durumlarına Çalışanların açıklanmıştır. olarak yıl 7-8 ortalaması yılı kıdem gazetesinde sahiptir.süresine Hürriyet kıdem yıllık ve %15’i 6-10 fazla yıldan 10 %38’i yıl, %47’si 1-5 çalışanlarının gazetesinin Zaman

Yazı işleri bulunmaktadır. ihtimali olma sayılmış fazla birden çalışanların bazı değerlendirildiğinden ayrı ayrı için gazete bir her çalışanlar gazetede fazla Birden müdür yardımcısı

Redaktör

İstihbarat ve haber bölüm şefi

Haber müdürü

Başyazar / Yazar 65 Bunların %73’ü Bunların Muhabir / foto muhabiri

Karikatürist

Ressam / grafiker - Düzeltmen

Bölge / il temsilcisi Diğer personel toplam› Kadın Erkek

57 58 Türkiye gibi ülkelerde biraz daha geç gerçekleşeceği tahmin tahmin gerçekleşeceği dahageç biraz gibi ülkelerde Türkiye ve “diğer adıaltında personel” yer kendine bulabildiği dikkat bu kadrolardaki kadınların oranlarının çok düşük olduğu kadınların düşük oranlarınınbu çok kadrolardaki Gazetecilik alanında, yayın genel Gazetecilik yönetmenliği, işleri yazı müdürlüğü gibi kadrolarda erkeklerin yoğun çalıştığı, olarak gibi erkeklerin müdürlüğü kadrolarda cam tavanın varlığınıcam daha kanıtlamakta. bir kez çekmektedir. medyada kadınüstündeki çalışanların Bu durum öngörüler giderek güçlenmektedir.öngörüler birlikte, dünyada tüm bildiğimiz bugün edilmekle anlamdaki gazetenin ömrünün 2020–2030 ömrünün yıllarında dair gazetenin biteceğine görülmektedir. Kadınların grafiker,çok en redaktör düzeltmen, 67 66 bulunmaktadır. okuru milyon düzenli gazete 11,4 kent genelinde Türkiye Kurulu’na göre (BİAK), Araştırmaları İzleyici Basın araştıran ve profillerini okur ölçen oranlarını okunma ve dergilerin Gazete Tirajlar konmuştur. ortaya defa çok da araştırmalarında sorunu temsil medyada olduğu, etkili belirlenmesinde politikalarının yayın ayrımcılığın bu kanıtlarken daha kez bir varlığını tavanın cam üstündeki çalışanların kadın medyada durum Bu çekmektedir. dikkat kendine yer bulabildiği altında adı personel” ve “diğergrafiker, düzeltmen, redaktör çok en alanında gazetecilik kadınların olduğu, düşük çok oranlarının kadınların kadrolarda bu çalıştığı, olarak yoğun erkeklerin kadrolarda gibi müdürlüğü işleri yazı yönetmenliği, baktığımızda ise, Basın İlan Kurumu vasıtasıy Kurumu İlan ise, Basın baktığımızda verileri. 2010) Ağustos 2009-21 (1 Eylül Dönem 11-2. BİAK (2008). Araştırması” Biçimleri Temsil Kadınların “Medyada yapılan Tarafından vd. Tanrıöver Uğur Hülya ve (2000) gücü” iş kadın sektöründe “Medya yapılan tarafından Tufan Tanrıöver Hülya (2004), Gazeteciler” Kadın ve Cinsiyetçilik “Medyada yapılan tarafından Asker Ayşe bkz: bilgi ayrıntılı daha konuda Bu 67 Gazete tirajlarına tirajlarına Gazete 66 - edilmektedir. düzeyde (%16) az tahmin daha kaldığı çok kıyaslandığında düşüşün, diğer ülkelerle Türkiye’deki Hatta koymaktadır. ortaya gösterdiğini benzerlik ülkede çok durumun pek rapor, bu yayımladığı yılında OECD’nin 2010 etmektedir. işaret olduğuna da düşüş oranların okuma ve gazete satışlarında gazete durum bu kıyaslandığında dir. yıllarla Geçmiş görülmekte okuduğu kişinin üç düzenli olarak günde nüshasını gazeteyi Bir civarındadır. bin 4milyon 200 ortalama günlük toplamı satışlarının gazete duyurulan kamuoyuna la 70 69 68 tartışılmaktadır. medyada de önerileri mesi esnetil yasaklarının promosyon için geçilmesi önüne düşmesinin tiraj Hatta edilmektedir. kabul olarak göstergesi birtirajın bağımlı promosyona vermesi, promosyon fazla birden tüm gazetelerin hemen hemen birlikte mekle bilinme olarak tam tiraj gelen Promosyonla sürdürmektedirler. dağıtımını promosyon izin ölçülerde verdiği yasanın gazeteler de ve düzenlenmişse engellenmiş yeniden ile maddesi Kanun’un 11. Hakkında nin Korunması Tüketici sayılı 4077 savaşları promosyon varan dağıtımına ve araba eşya beyaz hatta tabak, tencere, arasında gazeteler yıllarda 1990’lı gözlenmiştir. olduğu faaliyeti birtutundurma li önem için halen Türkiye promosyonun alınarak, dikkate kaybı söz için konusu kan Yazılı basın öngörüler giderek güçlenmektedir. giderek öngörüler dair tamamlanacağına yıllarında – 2030 2020 ömrünün gazetenin anlamda bildiğimiz bugün tüm dünyada birlikte, edilmekle tahmin geç gerçekleşeceği daha biraz ülkelerde promosyon”. promosyon”. ve hastalıklar etkisi, Bir, “Medya Atıf Ali http://www.wan-press.org/article15384.html. 2020”, in Nwespaper the Envision “Futurists Internet”. and News of Evolution The Economy: Information the on Party “Working Policy, Communications and Computer Information, For Committee Industry and Technology Science, For Directorate OECD 68 Bununla birlikte Türkiye gibi gibi Türkiye birlikte Bununla 69 70 ------Kaynak: BİK, (2010) BİK, Kaynak: bildirdikleri günlük ortalama satış verilerinde verilerinde satış ortalama günlük bildirdikleri Kurumu’na İlan Basın gazetelerin oranı, laşma yoğun görünümündedir. Pazardaki bir pazar dengeli açısından rekabet edildiğinde, analiz yönünden tirajlar pazarı, yayıncılığı Gazete denetlenmektedir. tarafından şirket bu halen tirajları Gazetenin başvurmuştur. şirketine denetim tiraj BPA uluslararası adlı gazete ardından saymasının geçersiz denetimlerini tiraj ve ABC’nin bulmasının haklı gazetesini Zaman Kurulu’nun Rekabet Kurulu’na başvurmuştur. Rekabet bunun üzerine gazete onaylamamış, tirajlarını gazetesinin Zaman yılında 2007 Kurulu, Denetim Tiraj ABC kurulan tarafından kuruluşları ve medya Derneği Reklamverenler Derneği, Reklamcılar 2005’te maktadır. oluştur satışlar yapılan yoluyla nü, abonelik bölümü büyük satışlarının gazetesinin Zaman seyretmektedir. civarında 500.000 ortalama ve Hürriyet Posta olan gazeteler yakın en gazetesidir. Ona Zaman tirajlı 790.000 ortalama gazetesi satan Türkiye’nin çok en Tablo 8ve Ek 2’deüzere, görülebileceği Milliyet Sözcü Habertürk Zaman Akşam Endüstri Toplamı Sabah Hürriyet Posta Gazeteler Toplam Tablo 8: Gazete Yayıncılığı Sektöründe Yoğunlaşma Düzeyleri (Gazeteler) Düzeyleri Yoğunlaşma Yayıncılığı Sektöründe Tablo Gazete 8: Günlük Ortalama 2.826.085 4.130.576 342.824 210.644 140.828 451.908 153.056 431.793 877.821 217.211 Satış ’in tirajı ’in tirajı Kasım 2010 100,00 68,42 CR % 10,94 10,45 21,25 8,30 5,26 5,10 3,41 3,71 - - - anlamlı ölçüde yükseldiği dikkat çekmekte dikkat yükseldiği ölçüde anlamlı derecesinin yoğunlaşma değerlendirildiğinde birlikte ve payları 9’da gazeteler ait aynı gruba yanıltıcıdır. Tablo geçerlidir,ğında dolayısıyla alınmadı dikkate ilişkileri sahiplik gazetelerin yorum bu edilebilir. ifade Ancak gerçekleştiği biryapıda olmayan yoğun rekabetin rağmen dengeliolmamasına dağılımın alındığında göz önüne olduğu 848,64 için 2011 Mart 890,36, için 2010 Kasım değerinin HHI toplam pazarın 782,95’dir. ise için 2011 Tüm Mart 828,51, değerlerinin Tablo HHI için 2010 8’de Kasım göstergesidir. birendüstrinin yoğunlaşmamış kalması altında 1500’ün değerlerinin HHI hesaplanmıştır. oranı satışına toplam sektörün satışının toplam şirketin sekiz sahip satışa ortalama çok en sıralanmış, küçüğe göre büyükten satışlarına ortalama günlük gazeteler da önce ölçülmüştür. Tablo oluşumun 8’in değerleriyle HHI gösteren etkilerini ve yoğunlaşmadaki payları pazar gazetenin sekiz yüksek en satışı ortalama 2011) günlük ve Mart 2010 (Kasım 890,36 828,51 451,64 109,28 119,70 68,88 27,65 26,01 13,73 11,62 HHI Günlük Ortalama 4.299.772 2.923.661 449.907 848.924 262.784 485.841 228.275 350.612 155.725 141.593 Satış Mart 2011 100,00 68,00 CR % 10,46 19,74 11,30 3,62 3,29 8,15 5,31 6,11 848,64 389,80 782,95 109,49 127,67 66,49 10,84 37,35 28,19 13,12 HHI dir. - -

59 60 Karacan ailesinin uzun süredir yazılı basında basında uzun süredir yazılı ailesinin Karacan olan yatırımları ve televizyon radyo Medyada ve Yayıncılık’a satmıştır. Gazetecilik DK doğan ortaklıktan olduğu yapmış ile Grubu Demirören Grubu’nun Karacan yapmış sahipliğini gazetesinin uzunMilliyet dönem geçmişte gazetesini iki adlı ve Vatan Milliyet Grubu, Doğan olan sahip paya büyük en pazardaki döneminde son araştırmanın birlikte Bununla göstermektedir. olduğunu bir pazar yoğunlaşmış derecede orta sebebiyle) olması 1.500’ün(değerlerin üstünde bize seviyesindedir. durum pazarın Bu 1500 ve değerleri HHI üzerinde %65’in payı pazar ise bakıldığında değerlerine Grupları) Çukurova ve Çalık Feza, (Doğan, grubun tir. dört İlk 1524’e için yükselmiş 2011 Mart 1600, için 2010 Kasım ise değerleri HHI çıkmış, üzerine %80’in (CR) payı pazar grubun sekiz ilk üzerinden miktarları satış ortalama günlük 2011 Mart ve 2010 Kasım incelemede yapılan bazında grupları medya oldukları ait Gazetelerin Kaynak: ZenithOptimedia (2010) ZenithOptimedia Kaynak: (Gruplar) Düzeyleri Yoğunlaşma Yayıncılığı Sektöründe Tablo Gazete 9:

İhlas Yayıncılık(Türkiye) Doğan Grubu Endüstri Toplamı Toplam Albayrak Grubu(YeniŞafak) Estetik Yayıncılık(Sözcü) Ciner Grubu Çukurova Grubu Feza Gazetecilik Çalık Grubu Ortalama Satış 3.477.056 4.130.576 1.241.986 210.644 242.435 452.871 Günlük 877.821 103.031 131.057 217.211 Gruplar BazındaKasım2010 100,00 30,07 CR % 84,18 - 10,96 21,25 2,49 5,87 5,26 5,10 3,17 71 dönüştürmüştür. birpiyasaya yoğunlaşmamış bir piyasadan yoğunlaşmış derecede orta göre standartlarına Devletleri Birleşik Amerika satışlarda piyasasını yayıncılığı gazete satışı birgruba yeni giren pazara gazetenin büyük iki ait Grubu’na (Tablo 10) gibi Doğan Görüldüğü ifade edilebilir.ifade değişeceği şekilde şu etapta ilk yoğunlaşmanın göre 2011) verilerine (Mart önceki satıştan Kurumu’nun İlan Basın beklenmektedir. düşürmesi birmiktar yoğunlaşmayı basında olarak birgrup yeni giren pazara Gazetecilik’in DK nedenle Bu bulunmamaktadır. yatırımı 1600,04 1580,33 değişebileceği gözden kaçırılmamalıdır. gözden değişebileceği zamanda yakın politikalarıyla pazarlama ve yayın izledikleri sahiplerinin yeni gazetelerin olduğu, rakamları öncesi satış rakamların Bu 904,09 451,64 120,21 34,45 10,07 27,65 26,01 HHI 6,22 Ortalama Satış 71 4.299.772 3.574.343 1.274.545 848.924 262.784 242.368 228.275 138.978 Günlük 461.913 116.556 Gruplar BazındaMart2011 100,00 29,64 CR % 10,74 83,13 19,74 5,64 3,23 2,71 5,31 6,11 1498,97 1524,95 389,80 878,66 115,41 10,45 37,35 28,19 31,77 HHI 7,35 Kaynak 72 bilinmektedir. hedeflediği artırmayı gelirlerini reklam çok gelirinden satış çabanın gösterilen için arttırılması tirajların hatta edildiği elde reklamdan gelirin asıl de gözükse gibi ediliyor elde kanaldan farklı üzere iki olmak ve reklamlar gelirler, satışlar sektöründe yayıncılığı Gazete ve Dağılımı Gelirleri Reklam pazarlama ve idari giderlerin maliyetleri ve maliyetleri giderlerin ve idari pazarlama kaynakları, insan satılmakta, birfiyata cak karşılaya maliyetlerini ve baskı kâğıt yalnızca 0,5 TL’ye, ortalama bugün yani Gazeteler mümkün değildir. kalması ayakta riyle gelirle satış gazetelerin nedeniyle stratejileri rekabet uyguladığı liderlerinin pazar gerekse Türkiye’de düşük olması gücünün gerek alım gibi, belirtildiği ve makalelerde araştırmada çok pek ekonomisini konu alan basın yazılı Endüstri Toplamı Toplam Star Estetik Yayıncılık(Sözcü) Çukurova Grubu Ciner Grubu DK Yayıncılık Çalık Grubu Feza Gazetecilik Doğan Grubu (Gruplar) Düzeyleri Yoğunlaşma Sonrası Satışlar Son Yayıncılığı Sektöründe Tablo Gazete 10: gelirinin artması satışları da arttırır. da satışları artması gelirinin reklam artar, de geliri reklam arttıkça tiraj durumda bu açıklanan kavramıyla spirali Tiraj : BİK (2010) : BİK 72 Çünkü daha önce önce Çünkü daha - - Günlük OrtalamaSatış yer reklam-ilan gelirleri ve dağılımıdır. gelirleri yer reklam-ilan gereken bakılması asıl için tespiti koşullarının da piyasa olarak ilgili sektörüyle basın yazılı gibi olduğu diğer mecralarda Dolayısıyla uzmanlar yerel medya sahipliğinde yoğunlaş sahipliğinde medya yerel uzmanlar sektördeki birlikte kalmakla dışında kapsamı çalışmanın Bu taşımaktadır. önem için mesi sürdür varlığını vebasının küçük yerel çok en ilanlar bu da, olsa gidiyor gazetelere büyük ait gruplarına medya birbölümü önemli ilanların dağıtılan vasıtasıyla Kurumu İlan dağıtır. Basın gazetelere özel ilanları girmeyen kapsamına ve reklam ilanları verilen tarafından kişilikleri tüzel kamu Kurumu İlan Basın ilanlardır. özel aldığı kendilerinin medyaların de diğeri ilanlar, resmi dağıtılan vasıtasıyla Kurumu İlan Basın ilki gelmektedir. Bunların kanaldan farklı iki ve ilanlar reklam basına Türkiye’de yazılı edilmektedir. elde gelirlerinden reklam kârlar 73 3.465.434 4.299.772 1.002.585 848.924 262.784 242.368 228.275 271.960 146.625 461.913 20.03.2009. görüşme, yazarı, gazetesi Habertürk ve Başkanı Kurulu Yönetim Gazeteport Yavuz Semerci’yle, Mart 2011DeğerleriyleSonDurum 100,00 80,60 CR % 10,74 23,32 19,74 5,64 6,32 3,41 5,31 6,11 1229,99 1197,85 389,80 543,69 115,41 40,01 37,35 28,19 31,77 11,63 HHI - - 73

61 62 Sektördeki uzmanlar yerel medya sahipliğinde yerel yoğunlaşmalar uzmanlar Sektördeki sahip olma eğiliminde ifade olduklarını etmişlerdir. dağıtılan faydalanabilmek yayına ilanlardan için birden fazla olduğunu, yereldeki yayıncılarınolduğunu, yereldeki tarafından Basın İlan Kurumu 74 birlikte Bununla yaratmaktadır. etkisi sansür zaman zaman nedeniyle yapısı bağımlı devlete uygulayabilmesi, müeyyidesi kesme ilan için yayınlar vardığı kanaatine yaptığı yayın aykırı ilkelerine ahlak basın de olsa vermiş kendisine hakkı bu Kurum’un yasa yaratmıştır. tartışma bugüne kurulduğundan edememesi özerkhareket getirirken yerine konusu işlevini söz işlevi, meşruiyeti, Kurumu’nun varlığının İlan Basın olan birkurum bağlı Devlete etmişlerdir. ifade gözlemlediklerini olduklarını etkili dağıtımlarında ilan resmi amirlerin mülki yerlerde BİK’in olmadığı şubesinin olduklarının, eğiliminde olma sahip yayına fazla birden için faydalanabilmek ilanlardan dağıtılan BİK tarafından yayıncıların olduğunu, maların Vatan Habertürk Star Posta Yeni Şafak Milliyet Bugün Akşam Zaman Türkiye Hürriyet Sabah Gazetenin Adı Tablo 11: Basın İlan Kurumu tarafından 2010 yılında dağıtılan ilanlar dağıtılan yılında 2010 tarafından Kurumu İlan Tablo Basın 11: Çalıştay, İstanbul (21.04.2011). İstanbul Çalıştay, Konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, 3.730.924,80 3.389.447,70 3.747.273,30 3.237.297,30 3.199.950,36 3.258.827,10 3.241.478,10 3.255.136,20 3.739.535,10 3.757.133,70 3.746.711,70 3.101.573,70 Resmî İlân 2.038.094,93 2.557.968,49 5.587.624,23 1.280.853,97 2.837.016,17 1.146.419,68 1.782.231,09 1.365.187,74 6.145.119,95 850.060,09 466.978,66 973.663,14 74 Mecburi ifade etmiştir. ifade süre tanıdıklarını için getirilmesi yerine rin söz konusu gerekle kuruluşlarına medya yerel ve bazı yaptıklarını denetimler yürüttüklerini, çalışmalar konularında dağıtımı biçimde adil daha ve ilanların yapılması sözleşme gereğince Kanun) sayılı (5953 kanunu iş ilgili çalışanlara güçlendirilmesi, koşullarının çalışma medyada yerel ayrıca Müdürü Genel Kurumu İlan Basın konusunda iki kurum anlaşmaya varmıştır. anlaşmaya konusunda kurum iki kullanılması için güçlendirmek medyayı yerel payının %3’lük katkı aldığı yon kanallarından televiz RTÜK’ün gibi edildiği ifade önce daha bölümünde düzenlemeler yasal sine adamış, güçlendirilme basının yerel bölümünü önemli faaliyetlerinin Kurumu İlan Basın dönemde son 76 75 şekildedir: şu dağılımı ilanların dağıtılan tarafından Kurumu İlan Basın için yılı 2010 Ankara çalıştayı, 18.12.2010. çalıştayı, Ankara (06.04.2011). dagitacagiz%E2%80%9D reklamlari-payini-alip-yerele- %E2%80%9Crtuk-ile-anlastik-kamu- kanun-teklifi-tbmm%E2%80%99de- http://www.bik.gov.tr/web/ dağıtacağız”, yerele alıp payını reklamları Kamu anlaştık. ile ‘RTÜK TBMM’de teklifi “Kanun Kurumu, İlan Basın Hususî İlân 150.060,80 47.526,20 ------76 6.226.463,87 5.037.987,67 6.352.206,39 5.104.722,84 9.892.393,25 9.318.549,03 4.383.716,98 5.041.058,19 4.091.538,19 4.173.613,50 5.293.231,13 3.718.613,16 Toplam 4,48 4,49 8,80 4,54 3,90 3,64 8,29 5,54 5,65 4,71 3,71 3,31 75 %

- - - Kaynak: Basın İlan Kurumu (2010) (2010) Kurumu İlan Basın Kaynak: Ortadoğu Halkın GazetesiBirgün Dokuz Sütun Yeni Mesaj Referans İstanbul Yeni Akit Güneş Sözcü Cumhuriyet Gazete 34 Hürses Bizim Gazete Ekonomi Önce Vatan Bizim Anadolu Günboyu Yeni Asya Radikal Türkiye’de Yeniçağ Anadoluda Vakit Şok Milli Gazete Taraf Takvim Gazetenin Adı Genel Toplam Dergiler Son An Son Saat Yeni Nesil Dünya H. veOlaylaraTercüman Yeni Devir İstiklal Ayrıntılı Haber Yenigün Tünaydın Tablo 11: Basın İlan Kurumu tarafından 2010 yılında dağıtılan ilanlar dağıtılan yılında 2010 tarafından Kurumu İlan Tablo Basın 11: 81.235.106,62 2.405.440,80 2.397.065,40 2.983.864,30 2.209.933,80 2.692.701,90 2.408.211,00 2.370.381,30 2.410.433,10 1.305.471,09 1.791.658,80 1.103.431,00 1.281.336,98 1.961.919,23 368.284,00 509.334,00 395.440,50 766.098,50 986.703,90 774.683,00 379.057,00 372.036,00 782.740,50 620.824,82 378.454,30 767.592,00 776.032,60 383.565,00 Resmî İlân 588.189,00 776.926,50 391.027,00 375.235,00 997.755,50 379.918,00 374.510,50 363.561,24 - 30.964.159,65 744.258,29 270.358,07 158.903,00 412.426,98 169.364,42 103.960,27 155.054,54 684.276,17 27.900,00 613.231,40 115.549,45 108.061,31 296.951,15 10.409,50 18.608,66 12.420,37 12.234,43 4.500,00 2.244,00 2.670,00 7.657,50 1.422,00 Mecburi 480 ------Hususî İlân 197.587,00 ------112.396.853,27 2.407.684,80 2.088.609,95 1.000.425,50 3.087.824,57 2.851.604,90 2.667.423,47 2.478.442,61 1.014.603,90 3.092.487,17 2.579.797,52 1.526.998,79 2.374.346,21 1.103.431,00 2.222.354,17 1.315.880,59 1.281.336,98 403.098,00 368.284,00 509.334,00 774.683,00 379.057,00 378.454,30 767.592,00 780.532,60 383.565,00 393.843,66 776.926,50 391.027,00 379.918,00 374.510,50 736.374,27 372.516,00 375.795,67 589.611,00 921.153,04 613.231,40 Toplam 100,00 0,90 0,98 0,68 0,89 0,66 0,69 0,69 0,69 0,45 0,34 0,34 0,34 0,34 0,82 0,36 0,52 2,30 0,55 0,35 0,35 0,33 0,33 0,33 0,33 2,54 2,75 2,75 2,37 1,98 1,86 2,14 1,36 2,21 1,14 1,17 2,11 %

63 64 Kaynak: The Nielsen Company (2010) Company Nielsen The Kaynak: Grubu’na ait iki gazete bulunmaktadır. bulunmaktadır. gazete iki ait Grubu’na Çukurova gazete, iki ait Grubu’na Çalık gazete, beş ait Grubu’na Doğan Listede çekmektedir. dikkat olmadığı etkili başına tek tirajın artmasında gelirlerinin reklam yani olmadığı, aynı gazetelerin alan reklam çok en ile ler gazete satan çok en bulunmaktadır) gazetesi Zaman (orada sırada ilk kıyaslandığında 2) (Ek liste ile gösteren satışlarını ortalama günlük Gazetelerin gazetelerdir. na ait grupları medya büyük çoğu gazetelerinin alan üzere, reklam ülkenin çok en görüldüğü açıkça Tablo 12’de zorlaştırmaktadır. koşullarını olma var pazarında gazete düşen giderek gelirleri ve reklam tiraj hâkimiyeti, Grubu’nun pazara Doğan de özellikle grupların, da büyük burada gelmektedir. Ancak yoluyla özel ilanlar kısmı bir büyük gelirlerinin ve ilan reklam Gazetelerin Dünya Vakit Güneş Radikal Milli Gazete Takvim Cumhuriyet Bugün Türkiye Star Akşam Vatan Yeni Şafak Olay Zaman Milliyet Yeni Asır Posta Sabah Hürriyet YAYIN İSMİ Alan 20 Gazete 20 Alan Yılı Reklam Tablo En Çok için 2010 12: 554.312,75 577.747,75 586.118,50 682.635,50 700.846,75 716.016,00 817.886,75 899.573,75 1.095.219,50 1.265.378,25 1.290.756,00 1.357.367,50 1.440.023,50 1.898.675,25 2.421.133,75 2.922.444,00 3.049.653,25 3.594.376,75 4.895.763,75 6.873.100,50 SANTIM - - yoğunlaşma eşiğiniyoğunlaşma (2500) epey aştığını yayıncılığının gelirleri reklam Reklam gelirlerinin dağılımında, gelirlerinin Reklam tirajların oranı aksine, yoğunlaşma piyasasında oligopolistikpiyasasında bir nitelik ifade edecek olursak ilk dört grupla grupla ilk dört olursak ifade edecek oranlarını gösteren HHI değerleriyle değerleriyle HHI gösteren oranlarını yüksektir.oldukça yoğunlaşma Pazarın ulaşılan rakam (3500) rakam ulaşılan yüksek pazarın göstermektedir. Bu haliyle gazete göstermektedir. Bu gazete haliyle gösterdiği açıktır.gösterdiği ile) belirlenerek para cezasına hükmedilmiştir. cezasına para ile) belirlenerek (oyçokluğu kullandığı durumunu kötüye hakim anlaşmalarda yaptığı ajanslarıyla planlama ve medya indirimler uyguladığı satışında ve reklam edilmiş tespit ile oybirliği olduğunu durumda hakim pazarında yayıncılığı gazete Grubu’nun Doğan kararında tarihli Nisan 5 yayınlanmadığı, kararının da henüz gerekçeli Kurumu Rekabet çekmektedir. dikkat olduğu sahip fazlasına yarısından Grubu) pastanın ise (Doğan (%90) büyüğünün en olduğu, hakim tamamına pazarın neredeyse grubun büyük dört bakıldığında, oranına reklam ve aldıkları tiraj yine Ancak ulaşılamamıştır. gerekçesiyle sırolduğu ticari verilere ilişkin dağılımına göre gazetelere gelirlerinin mektedir. Reklam göster da paralellik dağılımıyla geliri reklam durum, Bu göze olduğu çarpmaktadır. fark bir belirgin arasında diğer gazeteler oranıyla reklam aldığı gazetesinin Hürriyet rağmen olmamasına Tablo gazete 12’de yüksek en tirajı 77 HHI gösteren oranlarını yoğunlaşma Pazarın yüksektir. oldukça oranı yoğunlaşma aksine tirajların dağılımında gelirlerinin Reklam dosyalar/images/file/dogan_medya_karar.pdf. http://www.rekabet.gov.tr/ metni: Tevhim - 77 Kaynak: ZenithOpitmedia (2010) ZenithOpitmedia Kaynak: dağılımın son durumuna ilişkin bir tahmin birtahmin durumuna ilişkin son dağılımın için bulunmadığı veri ilişkin dağılımına düzeyinde gazeteler gelirlerinin Reklam ve Yayıncılık satmıştır. A.Ş’ye Gazetecilik DK gazetesini iki alanındaki yayıncılığı Grubu’nungazete Doğan döneminde nın son araştırma bu gibi edildiği ifade de önce Daha Kaynak: ZenithOpitmedia (2010) ZenithOpitmedia Kaynak: açıktır. gösterdiği bir nitelik oligopolistik piyasasında gelirleri nın reklam yayıncılığı gazete haliyle Bu göstermektedir. (2500) eşiğini aştığını epey yoğunlaşma yüksek pazarın (3500) rakam ulaşılan grupla dört ilk olursak edecek ifade değerleriyle Toplam Feza Gazetecilik Ciner Grubu Turkuvaz Grubu Doğan Grubu Gruplar Grafik 16: Reklam Gelirlerinin Gazetelere Göre Dağılımı Göre Gazetelere Gelirlerinin Reklam 16: Grafik Yüzde (Gruplar) Düzeyleri Yoğunlaşma Piyasasında Reklamları Tablo Gazete 13: 40 60 20 50 30 10 0 Doğan Grubu 54 Turkuvaz Grubu 22 CR % 90 54 22 8 6 Grubu Ciner 8 3500 HHI 2916 484 64 36 - - Gazetecilik Feza 6 sistemiyle dağıtımında en büyük kuruluş kuruluş büyük en dağıtımında sistemiyle abonelik ve dergilerin bilinmektedir. Gazete yaptığı da dağıtım yoluyla sistemi abonelik gazetenin birkaç gibi gazetesi da Zaman masa uygulan gibi, Türkiye’de olarak edildiği yaygın düzenlenmiştir.ifade de önce Daha maddesiyle Kanunu’nun 23. Basın dağıtımı yayınların süreli için önlenmesi kullanımının kötüye yapısının düopol bu Pazarın mamaktadır. bulun ağı dağıtım dışında Turkuvaz Dağıtım 78 belirtilmiştir) olduğu %64’üne sahip Yayın YAYSATDoğan Holding’e bağlı (pazarın dağıtımda bayilere dışında hâkimdir. Abonelik tamamına de sektörünün dağıtım gazete aynı zamanda grupları, ve Turkuvaz medya %76’sine Doğan olan pazarının hâkim Gazete açıktır. düşüremeyeceği kadar olduğu pazarında satışları gazete oranını yoğunlaşma piyasasındaki gelirleri reklam Gazetecilik’in DK dolayısıyla tini koruduğu, hakimiye Grubu’nunpazar Doğan bulunduran elinde halen Posta) (Hürriyet, gazetelerini alan reklam çok en birlikte, yürütülememekle tarihce.html. YAYSAT, http://www.yaysat.com.tr/kurumsal/ Çukurova Grubu 2 Cumhuriyet Vakf› 1 Di 78 6 ğ ve er - - -

65 66 Kaynak: TÜİK, Yazılı Medya İstatistikleri (2009) İstatistikleri Medya Yazılı TÜİK, Kaynak: Grafik 17: Dergilerde Çalışanların Cinsiyete ve Kadrolara Göre Dağılımı Göre ve Kadrolara Cinsiyete Çalışanların Dergilerde 17: Grafik Yüzde 100 40 80 60 90 70 20 50 30 10 0

Genel yayın müdürü Genel yayın yönetmeni Genel yayın koordinatörü belirtmişlerdir. alındığını 1TL ilaveten bedeline gazete okuyucularından Zaman örneğin olarak bedeli dağıtım yetkilileri, Dağıtım Medya Cihan belirten milyon dağıttığını ürün A.Ş.’dir. 500 Dağıtım Medya ortalama Aylık Cihan yürüten dağıtımını yayınların gibi dergisi Aksiyon gazetesi, Bugün gazetesi, Zaman 79 (%78), alınmakta satın bunları dergiler yapan düzeyde yayın En ulusal çok lanmaktadır. yayım dergi 3469 üzere toplam olmak ulusal ve 1907’si bölgesel Türkiye’de 278’i yerel, 1284’ü göre İstatistikleri’ne Yazılı Medya 2009 TÜİK Dergiler 5.2.2 Genel müdür /

müessese 23.02.2011. görüşme, yoluyla e-posta gazetesi, Zaman Tahsin, Mehmet Sorumlu yazı işleri müdürü

Yazı işleri müdürü 79

Yayın yönetmeni

Sayfa editörü

Yazı işleri müdür yardımcısı

Redaktör

İstihbarat ve haber bölüm şefi - Haber müdürü

Başyazar / Yazar ise, diğer mecralarla bakıldığında yıllarına söylenebilir. Kıdem oluşturduğu nüfusun genç çoğunluğunu da çalışanların mecrada bu dolayısıyla yüksektir, oldukça oranı çalışanların ve altı 45 yaş dağılımda Yaşlara azdır. kadar yok denecek çalışanı dergi sigortalı bünyesinde kuruluşu Kamu çalışmaktadırlar. kuruluşlarında yayın %15’i Ankara’da bulunan yaklaşık İstanbul’da, %75’i Bunların bulunmaktadır. çalışan sigortalı 905 çalışan alanında yayıncılığı dergi göre Türkiye’de verilerine 2010 Kasım SGK Özellikleri Çalışanların 2522’dir. sayısı dergi toplam yayınlanan göre ise izlemektedir. BYEGM verilerine dergiler yapan (%19)yerel (%3) ve bölgesel yayın ölçekte

Muhabir / foto muhabiri

Karikatürist

Ressam / grafiker

Düzeltmen

Bölge / il temsilcisi

Diğer personel toplam› Kadın Erkek olmuştur. fazla daha imkanları yer bulma kendilerine diğer kadrolarda olarak farklı gazetelerden alanında yayıncılığı sürerken, dergi da ağırlığı alanlar gibi grafiker,gibi düzeltmen, redaktör olduğu çalışanlarında gazete dır. Kadınların çalışmakta altında adı “diğeredilen personel” kabul dışında faaliyetleri gazetecilik fazlası %50’sinden çalışanların Kadın çekmektedir. dikkat ağırlığı pozisyonlarındaki yönetici da erkeklerin çalışanlarında kadın) dergi % 42 (% de erkek, 58 çekse dikkat dengeli birdağılım daha oranla gazetelere verilerinde, TÜİK 80 ortasında 1980’lerin dergisi, Nokta getiren ses haberleriyle sansasyonel oluşturan, edinmesidir. kendi gündemini işlevi Örneğin olma sesi muhalefetin gelişen ortamda siyasi ve dergilerin gelişmeler çıkan ortaya rinde teknikle tır. baskı nedenleri, Bununönemli en yaşamış kadar ortasına 1980’lerin 1960’lardan dönemini parlak en yayıncılığı Türkiye’de dergi Tirajlar (26.437). fazladır göre oldukça verilerine sayısı, SGK çalışan sektöründe yayıncılığı dergi İstatistikleri’ndeki TÜİK farklıdır. göre dağılım İstatistikleri’ne Yazılı Medya 2009 TÜİK Oysa düzeyde göstermektedir. eşit birbirine neredeyse dağılımını kadın-erkek de sektöründe yayıncılığı dergi şekilde benzer gözlemlere diğer mecralardaki verileri SGK bulmamaktadır. %10’u oranı bile olanların fazla yıldan 10 yılı izlemektedir, kıdem kıdemliler arası 5-10 yıl %32ile azdır. oranı Bu yıldan beş süresi kıdem %59’unun çalışanlarının dergi şekilde benzer olduğu düşünülmektedir. olduğu fazla sayısının çalışan sayılan mükerrer nedenle Bu değerlendirilmiştir. ayrı ayrı çalışanlar dergide her verilerinde TÜİK yayınlamaktadır. dergi fazla birden kadroyla aynı için olabilmek verimli açıdan ekonomik grubu dergi çok Pek 80

- - - - ermiştir. Mother&Baby bu konuda yaptığımız bir başka araştırma, bir başka konuda yaptığımız bu yandan Diğer koyamamıştır. ortaya bir sonuç kalıcı durum bu da, artırmışsa tirajları giderek indirimine fiyat grubu dergi büyük üç alanında dergiciliği haber özellikle yılında açmıştır. 2006 yol kaybetmesine tiraj giderek ri, dergilerin vermele ekleri sonu hafta türde edecek ikame dergileri gerekçesiyle rekabet sı, gazetelerin karşılama internetten beklentilerini kitlesinin niş okuyucu aldığı hedef dergilerin Ancak genişletmiştir. yelpazelerini ürün yaparak anlaşmaları lisans gruplarla uluslararası grupları, dergi bünyesindeki grupları medya kendini de göstermiş, sektöründe yayıncılığı dergi yoğunlaşma, itibaren tır. 1990’lardan ulaşmış rakamlarına satış üzerinde 100.000’in 81 daha ( daha derginin altı ait Grubu’na Ciner ayında, Ocak 2011’in hariç) kapanmıştır. dergileri ve Platin ( Grubu Dergi ve Akşam dergisi Billboard yayımlanan tarafından Grubu 2010’da Doğuş ( Grubu’nun beş Ciner 2009) (Mayıs ortalarında dır. yılının 2009 olmakta sahne daralmasına giderek alanının yayıncılığı dönem,dergi bulunduğumuz İçinde koymaktadır. ortaya ğini hedefledi artırmayı gelirlerini reklam çok dan artırımın indiriminin, tiraj fiyat bu olarak esas ( teen Dergi yayıncılığında kadınların aynı çalışan gazetelerde imkanları daha fazladır.imkanları olarak farklı istihdam gazetelerden yoğunluğu sürerken, kadınların diğeryer dabulma kadrolarda kendilerine olduğu gibi grafiker, gibi redaktör alanlardaki düzeltmen, Eve Ceren Sözeri, 2006. Sözeri, Ceren ) dergisinin yayın hayatına son verilmiştir. son hayatına yayın ) dergisinin , EGM , O.K Newsweek PC Magazine , PC Food and Travel and , Food Empire , FHM Rolling Stone , Rolling ), Akşam Grubu’nunbir ), Akşam , GEO ) yayını sona sona ) yayını , , Seven- Alem 81

------

67 68 Abonelik sisteminin yaygınAbonelik olmaması, dergileridağıtım için Pazarlama ise, derginin 290 Pazarlama dağıtımını kendi yaparak Planlama şirketi,Pazarlama 747 yerli, 674 derginin yabancı Doğan Grubu ve Çalık Grubu’na dağıtım iki ait şirketinden birine yönlendirmektedir. Doğan Grubu’na Dergi ait ifadesiyle %41’ini piyasanın elinde bulundurmaktadır. dağıtımını ifadesiyle yapmakta ve kendi %63’ünü piyasanın elinde tutmaktadır. Çalık Grubu’na Turkuvaz ait Dağıtım nı yapmakta ve kendi ifadesiyle piyasanın piyasanın ve kendi ifadesiyle nı yapmakta 747şirketi, dağıtımı derginin 674 yerli, yabancı Planlama Pazarlama Dergi ait Grubu’na Doğan yönlendirmektedir. birine şirketinden dağıtım iki ait Grubu’na ve Çalık Grubu Doğan için dağıtım dergileri olmaması, yaygın sisteminin Abonelik da etkilenmektedir. sorunlardan yaşanan ve satışta dağıtım tirajları Dergilerin bilinmelidir. olduğu dergiler ait gruplarına medya çoğunluğunun büyük dergilerin yüksek satışları kalan, ayakta rağmen kapanmasına gibi, Tablodiği dergilerin 14’de bazı yer alan belirtil yukarıda Ancak, mümkün kılmamıştır. konmasını ortaya rakamların ilişkin yılına 2010 açıklamaması, verileri nedeniyle yapılmaması Kurumu’nun denetimin İlan Basın maması, paylaş verilerini ilişkin satışlara şirketlerinin dağıtım da sürmüştür. yılında Ancak 2010 eğilim Bu görülmektedir. birşekilde net düşüş Tablogörülmektedir. 14’de satışlarındaki dergi vedergilerinde ekonomi satışlar, magazin istikrarlı en Dergicilikte kurtulamamıştır. tan 2011’de kapanmak rağmen olmasına yaratmış birheyecan alanında dergiciliği haber dergisi, Newsweek başlayan hayatına yayın aylarında son dergidir. tek 2008’in koruyan istikrarını satışlarda alanında dergiciliği haber Aksiyon ise bazda çıkmıştır, haftalık plana ön dergileri ve seyahat dekorasyon çocuk, bazda aylık Tablo içerisinde 14’de dergiler satan çok en - - - - Kaynak: Mindshare (2010) Mindshare Kaynak: %63’ünü 83 82 piyasanın %41’ini piyasanın kendi ifadesiyle yaparak dağıtımını derginin ise, 290 Pazarlama Turkuvazait Dağıtım OTOHABER PARA AUTO SHOW EKONOMIST NATIONAL GEOGRAPHIC ATLAS HELLO OK HAFTA SONU ŞAMDAN PLUS ALEM GO GIRL LEZZET BARBIE CNBC-E COSMOPOLITAN BURDA NTV TARİH EVİM BEN 10 AYLIK DERGİLER Tablo 14:DergilerinSatışRakamları AKSİYON HAFTALIK DERGİLER KIDS NATIONAL GEOGRAPHIC CHIP SENİNLE NTV BİLİM com.tr/tr/services/dergi.asp. http://www.tdp. Pazarlama, Dağıtım Turkuvaz Dpp&sLanguage=Tr&iSubUrlId=14061060. http://www.dpp.com.tr/?sWhatdo= Payı” Pazar ve Portföyü “Müşteri Planlama, Pazarlama Dergi 82 elinde tutmaktadır. Çalık Grubu’na Grubu’na Çalık tutmaktadır. elinde 83 elinde bulundurmaktadır. elinde net satış net satış 26.498 32.402 68.386 28.692 26.865 34.728 62.383 32.663 75.378 49.219 22.671 25.761 10.158 4.004 4.764 6.584 6.339 8.353 41.111 8.916 6.961 2008 2008 7.521

net satış net satış 130.000 30.496 44.785 27.449 39.744 38.059 44.733 23.602 40.174 26.282 23.865 32.222 41.726 61.855 25.471 4.004 4.566 4.574 9.636 9.632 4.332 8.198 2009 2009 31.65 7.137 7.118 sonucunu doğurmuştur. sonucunu anlaşmaları kitapevleriyle belirli şehirdeki doğrudan yapıların küçük durum, özellikle Bu yükselmektedir. maliyeti dağıtım böylece %45 civarında) %45 (ortalama olan yüksek oldukça nedenlerle gibi yetersizliği yerlerinin satış azlığı, sayısının okur aynı zamanda sorunu olmuştur. Çünkü dağıtım neden çıkmalarına ağlarından dağıtım sokarak sıkıntıya işletmelerini yayıncılığı dergi küçük ve bağımsız değişiklikler, özellikle olduğu yapmış koşullarında dağıtım şirketlerinin dağıtım dönemde son birlikte Bununla küreselleşmesi, lisansı veren uluslararası uluslararası veren lisansı küreselleşmesi, sektörünün reklam arasında, nedenleri önemli Bunun en oluşturmaktadır. dergiler lisanslı çoğunluğunu dergilerin kalan dışında dergileri gelmektedir. Magazin dergileri ekonomi-finans ve dergileri kadın dergileri, magazin başında dergilerin alan Türkiye’de reklam çok en dır. kapanmakta karşılanamadığından maliyetler yayımlansın, olarak bağımsız ister alsın yer bünyesinde grupları dergiler, medya ister da olarak Bunun sonucu pay da azalmaktadır. aldığı gelirlerinden reklam toplam dergilerin kaybetmekte, kan sürekli yayıncılığı gibi, dergi 84 etmektedir. rekabet dergi 85 ise pastasında ve ilan reklam Özel pay %0,54’tür. aldığı ilanlardan resmi toplamının göre, dergilerin verilerine gelirleri ilan resmi yılı 2010 Kurumu İlan Basın yararlanamamaktadır. fazla çok gelirlerinden ilan resmi olarak farklı Dergiler, gazetelerden ve Dağılımı Gelirleri Reklam 86 85 a.g.e Sözeri, Ceren gazetesi, (04.02.2011). gazetesi, Taraf azalıyor”. gazeteciler büyüyor, “Medya Erken, Sezayi (06.02.2008). v2/haber.php?haber_id=24729 http://www.evrensel.net/ açtı”, bayrağı isyan şirketine dağıtım “Dergiler İlbeyoğlu, Nihat 84 iadeleri de kapsamakta, kapsamakta, de iadeleri ., s. 110. ., s. 86 Yukarıda da ifade edildiği edildiği Yukarıda da ifade 85 - olduğu söylenebilir. olduğu (eşik düzeyin altlarında 1500) orta oranın da yoğunlaşma olsa yüksek çok payı pazar Grubu’nun Doğan kadar ne her baktığımızda gruba dört ilk üzerinden oranları yoğunlaşma ve payı gözlenmektedir. Pazar bulabildiği kendine yer pazarda bu de dergilerin bağımsız da küçük ya grupların ölçekli orta haricindeki gruplar büyük olduğu, az göre daha mecralara diğer yoğunlaşmanın baktığımızda, üzerinden payları pazar grupların bu yerine adedi sayfa dağılımına gelirleri tedir. reklam Ancak, görülmek olduğu ait gruplarına medya büyük sözü edilen mecralarda 16’sının önceki daha derginin 20 Tablo alan 15’de, reklam çok en etmektedir. devam faaliyetlerine yayıncılık adıyla (MDG) Grubu Dergi Mutlu bugün Grup Imako gösteren faaliyet Yunanistan’da yılında ve 2006 sürdürmüş varlığını olarak grubu birdergi bağımsız ardından alınmasının satın tarafından Grubu Doğan gazetenin Grubu, Dergi Vatan olan sahip yapısına aynı sahiplik gazetesiyle Vatan haricinde Bunların etmektedir. devam hayatına (DB) Burda yayın Doğan rağmen ayrılmasına Rizzoli ererken, sona yılında 2003 ortaklığı gerekir. Numara-Hearst Bir hatırlatmak bulunduğunu da birortaklığın arasında Yayıncılık Hearst Numara Bir ile ait Grubu’na Bilgin aynı dönemde oluşturduğunu, ortaklık Grubu’yla Doğan almasıyla satın Hürgüç’ü Grubu’nun Doğan ardından Hürgüç’le, olarak GmbH’ International RCS Burda Alman yılında 1998 kurulduğunu, alanında yayıncılığı dergi ortaklıkların yabancı ilk sektöründe Türkiye’de medya sayılabilir. Ayrıca sağlamak avantajı rekabet birmarkayla tanınan alanda ( becerisi ve yapma iş içerik kuruluşların desteği sağlaması, uluslararası uluslararası sağlaması, desteği know-how) ’yla ortak olmuştur. ortak ’yla nin ilk ’nin -

69 70 Kaynak: ZenithOpitmedia (2010) ZenithOpitmedia Kaynak: Kaynak: The Nielsen Company (2010) Company Nielsen The Kaynak: YAYIN İSMİ Dergi İlk20 Alan YılındaTablo Reklam En Çok 2010 15: Alem Hello Şamdan Plus Marie Claire Elle Instyle Maison Francaise Ekonomist Capital Cosmopolitan Marketing Türkiye Vogue Türkiye Para Bt Haber Naviga Harper’s Bazaar Tempo Home Art Mediacat Hafta Sonu Grafik 18: Dergi Reklam Gelirlerinin Dağılımı Gelirlerinin Reklam Dergi 18: Grafik Yüzde 40 20 30 25 35 10 15 0 5

Doğan Grubu

Turkuvaz YayınGrubu Çukurova DB Turkuvaz Ciner DB MDG DB DB DB Turkuvaz Rota Doğuş Turkuvaz Interpromedya Naviga Turkuvaz DB Turkuvaz Kapital Medya Grubu DB

Doğuş Grubu

Çukurova Grubu ADEDİ SAYFA 3.621,33 3.291,00 2.797,00 2.184,00 2.096,00 2.061,50 2.060,00 1.836,25 1.800,75 1.680,50 1.598,50 1.574,00 1.474,25 1.398,75 1.363,83 1.249,00 1.235,75 1.122,50 1.101,75 1.086,00 Infomag Yayıncılık

Ciner Grubu meye göre, radyolar %20’ye yakın bir oranla biroranla yakın %20’ye göre,meye radyolar ölçümle yaptığı Temmuz aylarında ve Ağustos Haziran, yılı 2010 Sistemi’nin Ölçüm Türkiye %8 ise iş yerlerinde gerçekleşmektedir. yerlerinde iş ise %8 bunun %39’udinlemekte, evde, %18’i arabada, radyo saat 4,4 haftada birkişi Ortalamada vardır. istasyonu radyo bulunan lisansı yayın üzerinden uydu ve yerel 50 926 bölgesel, göre 98 Türkiye’de ulusal, verilerine 35 RTÜK 5.3. Radyo Yayıncılığı 87 Kaynak: ZenithOptimedia (2010) (2010) ZenithOptimedia Kaynak: Doğan Grubu Gruplar Turkuvaz Grubu Doğuş Grubu Toplam Çukurova Grubu Mutlu (Gruplar) Düzeyleri Yoğunlaşma Piyasasında Reklamları Tablo Dergi 16: Dergi 2010”. Ocak-Eylül Scene “Media Mindshare, Grubu İhlas Fuar Grubu Rota Yayın Vatan CR %

Dergi 67,4 36,6 15,4 Grubu 6,2 9,2 Kapital Medya Hizmetleri 1699,8 87 1339,6 237,2 84,6 HHI 38,4 KMG KMG Diğer - 88 göstermektedir. oluştuğunu kitleden genç bir çalışanların alanında yayıncılığı radyo azlığı, sayısının çalışanların üstü ve yaş orta taraftan, Diğer gerektirmektedir. biraraştırmayı detaylı ve daha görünmekte çekici ilgi fark bu düşünüldüğünde etkinliği radyoların yerel yaygınlığı, yayıncılığının Radyo çekmektedir. dikkat nün olduğu birüstünlüğü belirgin oranla sayısına çalışan kadın sayısının çalışan erkek bakıldığında, dağılımına ve cinsiyet yaş Çalışanların düşünülmektedir. olduğu bağlı bulunmasına radyolarının ve TRT’nin bölge varlığına radyonun yerel sayıda çok mın yaygınlığının, İzmirizlemektedir. Dağılı %5’le Ankara, ’yle %20 onu yer alırken, %34’le sırada ilk İstanbul dengelidir. daha dağılımı Dağılımda illere ların çalışan olarak farklı diğer mecralardan Ancak çalışmaktadır. özel şirketlerde fazlası dan %90’ın bunların gibi olduğu mecralarda Diğer bulunmaktadır. çalışan sigortalı 1402 rında işkolla faaliyetleri” kaydı ve müzik yayıncılığı “ses ile göreyayıncılığı” “radyo verilerine SGK Özellikleri Çalışanların edilmektedir. ifade arttığı oranlarının dinlenme yayıncılığında radyo olan birmecra düzenli ölçülen yıldır 10 Yaklaşık gerilemektedir. kadar %10’lara rında sonla hafta dinlenirken, oran bu saatlerinde ve çıkışı iş öğlen içleri hafta olarak yoğunluklu gözlenmektedir. da yaptığı birkatkı olumlu yoluyla sunmak siteleri) (internet mecralar ek için geliri reklam ve arttırmak oranlarını dinlenme alanına yayıncılığı radyo internetin, birlikte olmakla rastlanmamış da araştırmaya ya bir ölçümleme İstanbul (21.04.2011). İstanbul Çalıştay, Konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, ifadesi, Başkanı’nın RATEM 88 Ayrıca henüz etkisine dair dair henüz etkisine Ayrıca ------lidir. göz de edilmeme ardı kaynaklanabileceği dan olmasın yüksek oranının çalışma dışı da kayıt hızının ya devir çalışan durumun, sektörde bu azdır. Bu yıldan %75’inin beş süresi kıdem çalışanların sigortalı sektörde Bu çıkmaktadır. ortaya biçimde çarpıcı daha dağılımda yıllarına kıdem varlığı nüfusun genç çalışan Sigortalı 2010 Kasım verileri, SGK Kaynak: Kaynak: SGK verileri, Kasım 2010 Kasım verileri, SGK Kaynak: Göre Dağılımı Dağılımı Göre Yıllarına Kıdem Çalışanların Sigortalı Yayıncılığı Sektöründe Radyo 20: Grafik Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı Yaş Göre ve Cinsiyete Çalışanların Sigortalı Yayıncılığı Alanında Radyo 19: Grafik Çalışan Sayısı 30-45 46+ Artı 10 29- 5-10 yıl %4 %21 0 100 200 Eksi 5 %75 300 - - 400 500 Kadın Erkek

71 72 Kaynak: RTÜK verileri (2008-2009-2010) verileri RTÜK Kaynak: Radyoların da dinleyiciifade olsa ediliyor oranlarının arttığı radyo reklam paylarınınradyo reklam yıllar içerisinde giderek düştüğü görülmektedir. Grafik 21: Radyo Reklam Gelirlerinin Lisanslara Göre Dağılımı (%) Dağılımı Göre Lisanslara Gelirlerinin Reklam Radyo 21: Grafik 40 80 60 70 20 50 30 10 0 69 2008 11 20 bile (2008’debile 2009’da milyon TL, 74 79 milyon TL görünse gibi izliyor birseyir istikrarlı dönemde Son görülmektedir. düştüğü giderek içerisinde yıllar paylarının reklam radyo zayıflamasıyla gücünün rekabet diğer mecralarla rağmen, edilmesine ifade arttığının oranının dinleyici bakıldığında, verilerine Derneği Reklamcılar etmektedir. devam yapmaya yayıncılık üzerinden istasyon vermiştir. 12 ise Bugün hizmet olarak kurum tek yapan yayıncılığı ve televizyon radyo TRT dönemde, olan kadar özelleşmesine radyoların yani yılına, 1990 sahiptir. paya önemli yatırımlarında reklam ve yayıncılığında radyo şirketler gibi Grubu Saran Medya, da PowerGrup,dışında Spectrum şirket beş Bu bulunmaktadır. istasyonları radyo Ciner) birinin her Doğuş, Çukurova, Doğan, (Çalık, şirketinin medya büyük Türkiye’deki beş ve Dağılımı Gelirleri Reklam 71 2009 12 17 73 2010 12 15 Yerel Radyo Yerel Radyo Bölgesel Ulusal Radyo Kaynak: The Nilesen Company (2010) Company Nilesen The Kaynak: payı diğer mecralara kıyasla oldukça yetersizdir. oldukça kıyasla diğer mecralara payı 89 incelendiğinde, cinsine göre dağılımı lisans gelirlerinin reklam radyo verilerinden RTÜK ve 2010’da ayda 11 ilk milyon 78 TL) Numberone Fm İstanbul Fm Radyo Viva Radyo Spor Show Radyo TRT Fm Tatlıses Fm Radyo D Moral Fm Kral Fm Slow Türk NTV Fm Super Fm TGRT Fm Radyo 7 Burç Fm CNN TürkRadyo Marmara Fm Alem Fm Best Fm RADYO KANALI Kanalları Radyo Tablo Dinlenen En Çok 17: yönteminin kullanılmasından kaynaklanmaktadır. kullanılmasından yönteminin hesaplama üzerinden fiyatı tarife hazırlanışında verilerinin Derneği Reklamcılar fark Aradaki görünmektedir. yüksek daha biraz rakamlar bu verilerinde Derneği Reklamcılar edilmiştir. elde verilerinden RTÜK ve Raporu Sektör Yayıncılığı Televizyon ve Radyo Verileriyle Reklam 2009 yayımladığı, yılında 2009 (RATEM) Birliği’nin Meslekler Yayıncıları Televizyon Radyo Veriler 2.390.029 2.557.101 2.602.766 2.680.672 2.876.217 3.058.712 3.062.062 3.455.512 3.524.744 3.528.988 3.569.587 3.718.379 3.966.202 4.000.773 4.018.947 4.076.616 4.205.923 4.305.010 4.808.521 4.961.101 SÜRE 89 radyonun radyonun görülmektedir. görülmektedir. dağıldığı birbiçimde olmayan etkin rın kaynakla gibi olduğu yayıncılığında televizyon dolayısıyla olduğu, ait radyolara yapan yayın ulusal frekanslarda karasal payın büyük en gibi olduğu yayıncılığında televizyon tıpkı (2010) ZenithOpitmedia Kaynak: yayıncılığı alanında gösteren faaliyet Reklam gelirlerinin medya gruplarına gelirlerinin Reklam Büyük medya gruplarının radyoda diğer değer dikkate grupların pastadan farklı bulunmaktadır. mecralarda olduğu gibimecralarda bir hâkimiyeti mecralardan farklı olarak, radyo farklı mecralardan dağılımına bakıldığında, diğer ölçüde payölçüde aldığı göze çarpmaktadır. Yüzde Dağılımı Gelirlerinin Reklam Radyo 22: Grafik 20 10 14 18 16 12 0 4 8 6 2

Power 18 Grubu

Spectrum 13 Grubu

Doğuş 11 Grubu

Doğan 8 Grubu 8 TRT -

Çukurova 7 Grubu bulunmadığı ortaya çıkmaktadır. ortaya bulunmadığı birhâkimiyetinin gibi olduğu diğer mecralarda radyoda gruplarının medya büyük bir deyişle diğer göze çarpmakta, pay aldığı ölçüde değer dikkate pastadan grupların gösteren faaliyet alanında yayıncılığı radyo yalnızca olarak, farklı ise, diğer mecralardan na bakıldığında dağılımı gruplarına medya gelirlerinin Reklam yoktur. paralellik arasında gelirler çoklukla nicel gibi da görüldüğü mecralarda diğer deyişle başka Bir farklılıktır. arasındaki fiyatları birim şekilde benzer örneklerle diğer mecralardaki Bunun nedeni maktadır. bulunma tutarlılık arasında kuruluşları radyo pay alan fazla en gelirlerinden reklam radyo ile kuruluşları radyo alan reklam çok en de ölçümün süre/saniye Ancak oluşmaktadır. dan harcamaların ve sponsorluk reklam da gelirler yayıncılığında radyo gibi Televizyonda olduğu Best Production 6 Yayıncılık

Radio Center 5

Saran Group 4 Radyoları

Bir Numara 4 Yayıncılık

Samanyolu 3 Yayın Grubu 14 Diğer - - - -

73 74 Radyo yayıncılığının aynı göstermemesi koşullarda faaliyet ihtiyacı olan desteğe ve düzenlemelere kavuşturulmalıdır. ve düzenlemelere ihtiyacı olan desteğe kanalları, etkinlik alanı ve piyasa koşulları dikkate alınarak alınarak dikkate koşulları ve piyasa kanalları, alanı etkinlik televizyonnedeniyle yayıncılığından tabi ayrı bir düzenlemeye olmasında vardır. yarar radyo Bu anlamda yayıncılığı dağıtım şunla ise diğer gruplar olan etkili kadar grupları medya büyük az en alanında yayıncılığı Radyo kavuşturulmalıdır. ve düzenlemelere desteğe olan ihtiyacı alınarak dikkate koşulları piyasa ve alanı etkinlik kanalları, dağıtım yayıncılığı radyo vardır. anlamda Bu yarar olmasında tabi birdüzenlemeye ayrı yayıncılığından televizyon nedeniyle göstermemesi faaliyet koşullarda aynı yayıncılığının radyo gibi önerildiği bölümde anlatıldığı Yasal düzenlemelerin fayda vardır. hatırlatmakta etkileyeceğini gelirlerini bunun da reklam getirildiğini %20’si (1 kuralı) saatin sınırlama sürelerine kuşak da reklam radyolarda gibi olduğu televizyonda beraber dir. Kanun’la Sayılı 6112 getirmekte izlenimini beraberinde de olduğu birmecra göz edilen ardı tarafından gruplar büyük düşünüldüğünde, oranı payın aldığı gelirlerinden tüm da, reklam yaratsa bir algı pozitif açısından dir. yayıncılığı radyo durum Bu birgörünüm sergilemekte düşük olduğu daha engellerinin giriş elverişli, daha koşullarının rekabet olarak farklı diğer mecralardan yine yayıncılığı radyo dağılımlarında Reklam tarafından devralınmıştır. devralınmıştır. tarafından Grup Actera Canwest senesinde 2009 Grubu, Radyo Spectrum olan Corp. Communication Global Canwest merkezli Kanada yatırımıdır.önce Daha Grup Actera şirketi bir özel fonu yönetim sermaye bağımsız Medya, Spectrum sinde bulunduran bünye istasyonunu radyo dört üzere toplam Süper FMSüper Medya Spectrum rdır: ’in Türkiye pazarından çekilmesiyle çekilmesiyle pazarından ’in Türkiye Metro FM, Metro Joy FM ve Joy Türk olmak , Joy ’ın iştiraki ’ın iştiraki - - - ilgilenmektedir. ilgilenmektedir. pazarlanmasıyla Türkiye’ye filmlerinin dizilerin, sinema yabancı grup, aynı zamanda olan sahip haklarına yayın müsabakasının spor dışı yurt çok pek alanında spor Özellikle sağlamaktadır. içerik kanallarına televizyon ve yerel Grup, ulusal Saran dışında yayıncılığı Radyo bulunmaktadır. istasyon dört toplam üzere olmak Pink ve Radyo Time Radyo Tatlıses, Spor, Radyo bünyesinde Radyo grubun gösteren faaliyet alanlarda farklı gibi ve yayıncılık sağlık savunma, enerji, yana bu yılından 1990 Grup Saran sahiptir. biryere önemli pastasında gelirleri reklam Grup, Power radyo olan da sahip kanallarına televizyon yapan yayın da müzik içerikli FMPower başlayan yapmaya yayın ulusal senesinde 1992 Fenomen Radyo XL, Power FM,Power Türk, Power Power Grup radyodur. bir yapan yayın çapta dir. ulusal FM Best göstermekte faaliyet pazarda ile FM Best olan biri kanallarından özelTürkiye’nin ilk radyo şirket olduğu sahibi Hattat’ın Emrah Yayıncılık Production Best bulunmaktadır. FM da Number hakları şirketi ve plak satış Sound’ of Ministry kulüplerinden ünlüeğlence Dünyanın taşınmıştır. İstanbul’a 1FM Number gerçekleştiren üzerinden uydu boyunca sene iki ve yayınlarını 1FM Number hayatına yayın senesinde 1992 bulunmaktadır. kanalı televizyon iki gibi TV One ve Fashion TV One Number Yayıncılık’ın aynı zamanda Numara Bir bulunduran bünyesinde istasyonunu radyo üzere iki olmak 1FM Klas Number ve Radyo Yayıncılık Numara Bir ’i bünyesinde bulunduran Power Grup, Power bulunduran ’i bünyesinde ’le sektöre adım atmıştır. adım Aynı zaman sektöre ’le ’le Londra’dan başlayan Londra’dan’le başlayan , 1994 yılında yılında , 1994 un turne, ticari ticari un turne, ’de - - 90 bu yer almak, biçimde ve örgütlü güçlü internette kestirilemeyen olarak gelişimi tam itibariyle yıllar İlk bulunmaktadır. endişesi alabileceği yerini ve televizyonun basının yazılı giderek internetin sıra, yanı amacının satma bağlantısı internet genişleterek içeriği Türkçe internetteki arkasında, yönelimlerinin bu grupların Büyük başlamıştır. taşımalarıyla internete içeriklerini gazetelerinin yıllarda aynı grupların büyük gösteren faaliyet de sektörün medya yine ise gazeteciliği İnternet olumsuz etkilemiştir. yatırımları alanındaki ekonomik krizi, internet 2001 ardından girmesi, krize pazarının internet doğru sonlarına yılının dir. 2000 Ancak, girmişler kurarak şirketler verdikleri hizmetleri internet üzere çeşitli olmak sağlayıcılık servis başta sektörüne olmuştur. gruplar, Bu internet gruplar büyük alanındaki sektörü finans ve medya gibi Grubu ve Zorlu Holding Rumeli Bankası, İş Holding, İhlas Grubu, Koç Grubu, Sabancı Grubu, Doğan Grubu, Çukurova Grubu, Doğuş yapanlar, yatırım ilk alanına internet birlikte açılmasıyla faaliyete Türkiye’de ticari İnternet Yayıncılığı5.4 çıkmıştır. satışa ihalelerle ve Yayıncılık)Radyo 2011’de açılan Nisan 19 (AKS 8Şubat 2011’de,Hizmetleri) Radyo Show Görüntü Radyo (Anadolu Viva Radyo satılmış, Grubu’na 2011’de Doğuş 1Mart Hizmetleri) İletişim 5(Medya Radyo Radyolardan, almıştır. kararı etme devam satışa TMSF sonucunda anlaşmazlıklar çıkan sürecinde Müzakere çıkarmıştır. satışa şirketlerini medya anlaşarak ve TMSF Aksoy yılında geçmiştir. 2006 yönetimine TMSF konulmasıyla el yılında 2004 şirketlerine medya Center, Aksoy’un Erol Radio bulunduran bünyesinde Nostalji’yi ve Radyo Viva Radyo 5, Radyo Radyo, Show Center Radio Aylin Aydoğan, 2005. Aydoğan, Aylin 90 - - daha yüksektir. daha (%55) (%45)oranı dır. kadınlardan Erkek çalışan oluşmakta genç çalışanlardan ve altında yaş (%62), bölümü büyük 29 çalışanların alanında yayıncılığı internet Yeni olan birmecra etmektedir. takip Ankara %20’yle İstanbul’u, sayısında Çalışan çalışmaktadır. şirketlerde gösteren faaliyet İstanbul’da %60’ı Bunların göstermektedir. olduğunu kayıtlı çalışanın az çok 475’tir. alanda bize durum bu Bu sayısı çalışan Türkiye’de webportallarında göre verilerine ayı Kasım yılı 2010 SGK Özellikleri Çalışanların etmektedir. işaret öneminiarttırdığına giderek erişimde medyaya ve iletişim etmişlerdir. internetin durum Bu hareket (%51,2)oynatmak amaçlarıyla (%55,7), ve indirmek oyun, müzik, görüntü film, aramak bilgi hakkında ve hizmetler mal (%58,8), okumak (%64,2), haber/ gazete/dergi girmek ağlara ve sosyal odalarına sohbet (%72,8), göndermek e-posta çok en bireyler giren internete dönemde kapsayan arasını tarihleri 2010 göre Ocak-Mart araştırmaya %41,6’dır. oranı erişim internete Aynı hanelerin göre ise, Türkiye’de sonuçlarına Araştırması Teknolojileri Bilişim Kullanım Hanehalkı yılı gelmektedir. denk TÜİK’in 2010 %45’ine yaklaşık nüfusun rakam ve bu vardır kullanıcısı göre Türkiye’de milyonverilerine 35 internet Stats World Internet artmaktadır. şekilde bir hızlı çok kullanımı Türkiye’de internet taşımıştır. da önem dan açısın istekleri olma hâkim kanalına dağıtım yeni bu pay almaları, fazla daha reklamdan geliştirmeleri, yelpazelerini ürün grupların 91 İleti-s-im, 2004, s.152. s.152. 2004, İleti-s-im, Yayını, Akademik Hakemli Fakültesi İletişim Üniversitesi Galatasaray Faktörler”, Sınırlayan Gelişimini Gazeteciliğinin İnternet Türkiye’de ve Siteleri Haber “Türkçe Tolga Çevikel, 91 - -

75 76 95 94 93 92 kullanılmaktadır. seviyelerde kısıtlı için erişimi de, internet ve uydu fiber platformu, TV Kablo etmektedir. takip internet genişbant olup, bunu mobil ağı kablo bakır platform birincil kullanılan hizmetlerinde erişim gelmiştir. haline biri Türkiye’deden genişbant ölçütlerin sayısı, gelişmişlik ve abone niteliği erişiminin genişbant Hatta artırmaktadır. önemini giderek erişimi internet genişbant altyapısında ve Türkiye’deDünyada internet Kuruluşlar Sağlayan ve Altyapı Niteliği Altyapısının İnternet yaygındır. daha alanında yayıncılığı internet sorunlar gibi çalıştırma ücretsiz da ya düşük ücretle çalıştırma, sigortasız rastlanan da sıkça mecrada geleneksel ve durumdadırlar korumasız daha taşlarından meslek çalışan mecrada geleneksel editörler ve gazeteciler çalışan alanında yayıncılığı İnternet bulunmaktadır. sorunlar önemli koşullarında çalışma çalışanların alanında işkolları gazetecilik alanında yayıncılığı internet olan sektörü biralt sektörünün Medya kurumlarının bilgi paylaşımında akreditasyon paylaşımında bilgi kurumlarının devlet gibi Başbakanlık TBMM, özellikle ve olamamakta sahibi Kartı dan, Basın kaldıkların dışında düzenlemelerin gibi meliği zamanda Basın Kanunu ve Basın Kartı Yönet Kartı ve Basın Kanunu Basın zamanda aynı gazeteciler çalışan alanında yayıncılığı tarafından ifade edilmiştir. ifade tarafından yetkilileri Müdürlüğü Genel Enformasyon Yayın ve Kurumu Basın İlan Basın yapıldığı çalışmalar bazında çözümü düzenlemeler için sorunların Bu yaşamaktadırlar. sorunları Güngör, Müberrra vd., 2010, s. 51. s. 2010, vd., Müberrra Güngör, (25.01.2011). basin_karti_alacak.aspx News/755995/internet_haber_editorleri_sari_ http://www.netgazete.com/ alacak”, kartı basın sarı editörleri haber “İnternet olur. verilen kurumca ilgili izlemesine haber kurumlarda resmi Gazetecilerin Akreditasyon: (24.09.2010). masaya_yatirildi_-486921.html www.habervitrini.com/internet_gazeteciligi_ http:// Yatırıldı”, Masaya Gazeteciliği “İnternet 94

92 İnternet İnternet 95 - - - - 93

doğurabileceği öngörülmektedir. doğurabileceği sonuçlar sağlıksız açısından bunun rekabet gelecekte yakın düşünüldüğünde avantajlar olduğu sahip dönüştüğü, birine larından oyuncu büyük Telekom’un sektörünün medya Türk gözkaydığı alındığında, önüne alanına yeni teknolojiler giderek sektörünün Medya da hizmetvermektedir. olarak sağlayıcı ve içerik durumdadır da pay sahibi pazarında gibi, TürkTelekom iletişim inceleneceği mobil ayrıntılı daha ileride sıra, yanı üstünlüklerinin 2010 Haziran ayı itibariyle %76,8’dir. itibariyle ayı Haziran 2010 payı pazar hizmetlerinde erişim internet genişbant Türk Telekom’a TTNET’in ait Türk Telekom’da olan hâkim bulunmaktadır. tüm altyapıya dolayısıyla olan, nın sahibi altyapısı ve transmisyon santrallerinin telefon tüm şebekelerinin, tüm dağıtım çapında ülke operatörü, telefon sabit Türkiye’nin tek çoğunluğu, dir. büyük aboneliklerinin DSL izlemekte abonelikleri bağlantı fiber % 1,3’le ve kablo abonelikler,%10,9’la mobil %2,5’le Bunu görülmektedir. sağladıkları erişimi internet yoluyla bağlantısı DSL %84,8’inin yaklaşık kullanıcıların yarısında ikinci 2010’un bakıldığında, açısından türleri Abonelik 97 96 gündemdedir. de eleştirileri yapılmadığı derecede yeterli denetiminin rekabet ve pazarda dığı üzere kullan yaratmak durumlar kendi lehine zaman zaman Telekom’un avantajlarını bu Türk Üstelik etmektedir. işaret olduğuna alan bir konusunda sorunlu rekabet pazarının erişim internet bulunması, üstünlüklerinin rekabet Telekom’un göre önemli diğer şirketlere Türk görülmektedir. olduğu hâkim pazarına erişim internet kullanarak avantajlarını bu TürkTelekom’un, bulunduran elinde altyapıyı ve tüm olan Tek operatörü telefon sabit (02.12.2010). mü?” mümkün “Mümkünlü Katırcıoğlu, Erol 53. s. A.g.e. 97 Altyapı ve internet erişimindeki erişimindeki ve internet Altyapı 96 - - - - 98 yapılmış, tarafından grupları sermaye büyük da olduğu gruplarının medya büyük aralarında yatırımlar ilk yapılan alanına yayıncılığı gibi, Türkiye’de internet Yukarıda da belirtildiği Yayıncılığı Yapan Kuruluşlar İnternet belirtmişlerdir. duyulduğunu ihtiyaç desteğe toplumsal için zenlemeleri dü rekabet etkin daha ederek ifade meyeceğini çözüle vasıtasıyla Kurumu Rekabet sorunun bu verebildiklerini, karar çerçevesinde mevzuat varolan yetkilileri Kurumu Rekabet taşınmıştır. de Kurumu’nun gündemine Rekabet zaman zaman sorunlar olduğu yaratmış avantajlarının Türk Telekom’un rekabet olduğu sahip Kaynak: IAB Türkiye, (2010) Türkiye, IAB Kaynak: Ocak com blogcu. com mynet. com izlesene. com.tr hurriyet. com.tr milliyet. com vatan. gazete net ekolay. com kraloyun. com.tr sabah. com burada. hepsi Tablo 18: 2010 Yılında Gerçek Kullanıcıların En Çok Takip Ettiği 10 Site Takip En 10 Çok Ettiği Kullanıcıların Yılında Gerçek Tablo 2010 18: Çalıştay, İstanbul (21.04.2011). İstanbul Çalıştay, Konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, Şub. com blogcu. com mynet. com izlesene. com.tr hurriyet. com.tr milliyet. net ekolay. vatan.com gazete com kraloyun. com burada. hepsi com antoloji. Mart com blogcu. com mynet. com izlesene. ekolay.net com.tr hurriyet. com.tr milliyet. com antoloji. com kraloyun. com haberler. com.tr sabah. 98 Nis. com blogcu. com mynet. com izlesene net ekolay. com.tr hurriyet com.tr milliyet. com kraloyun. com haberler. com antoloji. com.tr sabah. May. com blogcu. com mynet. com izlesene. com.tr hurriyet. com.tr milliyet net ekolay. com haberler. com kraloyun. org sourtimes. sozluk. com haberturk. - - 10 milyon internet kullanıcısıyla ( kullanıcısıyla milyon internet 10 Bureau) Advertising Türkiye’nin (Interactive mu IAB platfor reklam interaktif kurulan yılında 2007 dönüşmektedir. haline aktörler önemli gazeteciliğinde internet “blog” da Türkçeye çevirebileceğimiz olarak günlüğü internet Ayrıca bulunmaktadır. yayın çok pek gösteren faaliyet mecrada bu da yalnızca ya olan birparçası yayınların bilinen mecrada geleneksel internette Bugün yapan haber siteleri ortaya çıkmıştır. ortaya siteleri haber yapan yayın ortamında internet yalnızca Ardından başlamıştır. taşımalarıyla ortamına internet gazetelerini itibaren yılından 1996 gruplarının medya büyük bu yine ise gazeteciliği internet 99 Haz. com izlesene. com mynet. com blogcu. com.tr hurriyet. com.tr milliyet. net ekolay. com kraloyun. com haberturk. com haberler. com.tr sabah. s. 151. s. a.g.e., Tolga Çevikel, Tem. Com mynet. com izlesene. Com blogcu. com.tr hurriyet. com.tr milliyet. Net ekolay. Com gidiyor. gitti com kraloyun. com haberler. turk.com haber Ağu. com mynet. com blogcu. com izlesene. com.tr hurriyet. com.tr milliyet. com gidiyor. gitti com haberturk. com kraloyun. ekolay.net com haberler. Eylül com mynet. com blogcu. com izlesene. com.tr hurriyet. com.tr milliyet. com gidiyor. gitti com vidivodo. com haberturk. com haberler. com kraloyun. 99 lar da lar

Ekim com blogcu. com mynet. com.tr motion. daily com.tr hurriyet. com.tr milliyet. com gidiyor. gitti com vidivodo. com haberturk. com haberler. com timsah. real real - Kasım mynet. com com izlesene. com blogcu. com.tr motion. daily com.tr hurriyet. com.tr milliyet. com gidiyor. gitti com vidivodo. com haberturk. ekolay. net Aralık Com mynet. com.tr motion. Daily com izlesene. Com blogcu. com.tr hurriyet. com.tr milliyet. Com gidiyor. gitti com vidivodo. Com timsah. com haberturk.

77 78 100 • • • reklamları: İnternet olacaktır. yararlı koymak ortaya kapsadığını ve neleri olduğunu ne reklamcılığının internet önce, geçmeden ve dağılımına gelirleri Reklam oluşturmaktadır. gelirleri reklam gelir kalemini ana yayıncılığının internet giren kapsamına Türkiye’de medyanın ve Dağılımı Gelirleri Reklam İnternet user fikir vermektedir. fikir konusunda eğilimleri medyasının ve internet erişimi motorlarının arama içeren sitesi haber ve aynı zamanda hizmetlerinin medya sosyal büyük daha ölçülmeyen tarafından IAB başarı, yakaladığı portallerin ve yatay medyanın Sosyal etmektedir. işaret okunabileceğine farklı sonuçların ilgi, gördüğü sitesinin çok blog çok pek niteliğindeki kaynağı haber birer biri her de, “blogcu.com izleniminisürdüğü verse da mecrada bu hâkimiyetinin aktörlerin eski gösterdiği, benzerlik medyayla geleneksel medyasının internet bakışta ilk durum Bu çekmektedir. dikkat yer aldığı arasında siteleri haber edilen takip çok en sayfalarının internet gazetelerin ait gruplara büyük ve ayrıca EK 3’te görülmüştür. edildiği Tablo ziyaret 18 sitelerinin paylaşım ve video sağlayıcıların hizmeti blog portallerin, çok en rağmen değişmesine zaman zaman sıralamanın bazında aylar sitelerde yapılan reklamlar), yapılan sitelerde yayınlayan da ilan ya sunan imkânı alışveriş ( Sınıflanmış reklamlar), ölçülen ma sayısıyla (tıklan reklamlar dayalı motoruna Arama reklamları), pencere açılır reklamlar, ( Görüntülenen raporlari.php. http://www.iab-turkiye.org/arastirma- 3ve EK bkz: için Ayrıntılar yürütülmektedir. tarafından şirketi araştırma adlı Gemius Ölçümler ) yapmış olduğu ölçümlerde, olduğu ) yapmış ’u içinde barındıran bir sosyal paylaşım paylaşım birsosyal ’u barındıran içinde classified display ) reklamlar (internette (internette ) reklamlar ) reklamlar (bant (bant ) reklamlar 100 2010 yılında yılında 2010 ” gibi ” gibi - gelişime rağmen hâlâ %10’un hâlâ altındadır. rağmen gelişime Türkiye’de hızlı ulaşırken, fazlasına %25’inden yatırımlarının reklam toplan ülkelerinde Avrupa gelişmiş gibi Danimarka İngiltere, reklamları İnternet yükselmiştir. avroya düşmüş, Avrupa’daavroya 14,7 ise milyar milyar 16,3 Amerika’da etkisiyle krizin rakamlar 2009’da bu gerçekleşmiş; olarak avro milyar avro,Amerika’da milyar Avrupa’da 16,8 13,2 yılında göre 2008 raporlarına Adex Europe IAB reklamları İnternet bir gelişim göstermektedir. hızlı çok sürede kısa çok reklamcılığı internet rağmen olmasına sahip birpaya küçük çok henüz kıyaslandığında medyayla Geleneksel ayrılmaktadır. üzere dörde olmak • 102 101 olarak ifade edilmiştir. ifade olarak sözlü etiği takip sitesinin paylaşım sosyal FACEBOOK bulunan adlı milyon kullanıcısı Türkiye’de birpayla 23 %5-10 civarı ve yine MSN %10 payla -20’lik birlikte görünmemekle içerisinde ölçümler yine onu pay aldığı, civarı %45 gelirlerinden reklam Türkiye’deki internet GOOGLE motoru arama rağmen olmasına kalmış nin dışında ölçümleme Ayrıca, çalışmaktadır. etmeye elde gelir pastasından reklam yetersiz oyuncu farklı ve sayıda çok alanında yayıncılığı İnternet gerçekleşmiştir. olarak avro milyon göre 120 Raporu’na Adex Europe IAB TL, milyon göre 182 verilerine Derneği Reklamcılar gelirleri reklam Türkiye’deyılında internet 2009 değerlendirildiğinde, düzeyinde Rakamlar E-posta yoluyla yapılan reklamlar, yapılan yoluyla E-posta 02.02.2011. görüşme, üyesi, kurucu Türkiye IAB ve Müdürü Genel İstanbul Büro Dijital Şeker’le, Uğur edilmektedir. dahil türler tüm raporlarında IAB düşünülmektedir. kaynaklandığı edilmemesinden edilip dahil tümünün türlerinin reklam internet Farkın, %9,2’dir. göre rakamlarına 2009 Adex Europe IAB %6,5, rakam bu göre verilerine Derneği Reklamcılar ’ın çoğu ülkede olduğu gibi gibi olduğu ülkede ’ın çoğu 102 101

- tarafından paylaşıldığı ifade edilebilir (EK 3). (EK edilebilir ifade paylaşıldığı tarafından ve ağlar grupları medya bölümünün önemli pazarın alınarak, temel sayıları Görüntülenme içerisindedir. gayreti olma hâkim pazarına reklam alanlarda kalan dışında ağları paylaşım ve sosyal motorları arama grupları medya büyük yaparken, kendileri satışlarını reklam kendi siteler bazı pazarında yayıncılığı İnternet izlemektedir. şirketler gibi ComMedya ru, Medyanet’ YayınDoğan kurulan bünyesinde Holding ise, yine büyüğü en ağların Bu etmektedir. elde geliri reklam vasıtasıyla kuruluşlar yapan satışı medya çoklu adlandırılan olarak ağ ise luşlar kuru sayılabilir. Bazı siteleri internet gazetelerin arasında, örnekler başarılı olan dahil satışına reklam bünyesinde holdingler bulundukları Bağlı gelmektedir. portal “mynet.com” adlı başında, şirketlerin başarılı en benimseyen yolunu satışı reklam benimsemişlerdir. ekiple Kendikurduğu modeli iş farklı üzere üç olmak satışı reklam aracılığıyla şirketleri planlama reklam alanında ve internet satışı reklam bünyesinde holding bulundukları bağlı satışı, reklam doğrudan şirketler gösteren faaliyet alanında yayıncılığı göre, Türkiye’de internet Raporlarına IAB (2010) ZenithOpitmedia Kaynak: Grafik 23: İnternette Reklam Gelirlerinin Dağılımı Gelirlerinin Reklam İnternette 23: Grafik

Yüzde 20 30 25 10 - MedyaGu ReklamZ, tir. Bunu Netbook, 15 0 5 Msn 25 Medyanet 14 Mynet 11 - Netbook 11,4 milyonu 3G abonesidir. milyonu 3G 11,4 Bunların bulunmaktadır. 61,5 milyon abonesi itibariyle ayı Haziran yılı 2010 operatörlerinin GSM geçen faaliyete yılında 1998 artmıştır. hızla erişimi ardından yapılmasının ihalesinin lisans 2009’da 3G başlamış, 2000’lerde yayıncılık mobil olan yeni en sektörü Medyanın 5.5 Mobil Yayıncılık 103 Pazarlama Ltd. Şti., kararı yargıya taşımıştır. yargıya Şti., Ltd. kararı Pazarlama Reklamcılık Google yürüten temsilciliğini kesmiştir. Google cezası vergi milyon TL Google Bakanlığı Maliye eleştirirken, siyle gerekçe vermedikleri vergi rağmen etmelerine elde geliri reklam miktarda önemli memeleri, yerelleştir veYoutube’u içeriklerini Google ğı, Bakanlı mücadeledir. Ulaştırma yürüttüğü tin hüküme karşı devlere uluslararası gibi Google bulunduran elinde bölümünü büyük gelirlerinin konu reklam da, gereken birbaşka değinilmesi konusunda ve dağılımı gelirleri reklam İnternet 9 sayiyor-vergi-vermek-istemiyor (06.06.2010). sayiyor-vergi-vermek-istemiyor teknoloji/haber/520970-google-turkiyeyi-yok- http://ekonomi.haberturk.com/ istemiyor”, vermek vergi sayıyor, yok Türkiye’yi “Google Reklamz 7 Doğuş Grubu 7 Medyaguru 5 ’ın ’a 30 - Turkuvaz 103 - - - 5 Diğer 16

79 80 gruplarıyla birlikte çalışmaya başlamışlardır. başlamışlardır. çalışmaya birlikte gruplarıyla medya için verebilmek hizmeti bu ardından başlamış, aktarımına bilgi/haber yoluyla SMS 2002’den itibaren olmuştur. Operatörler servisleriyle mesaj kısa başlangıcı yayıncılığın mobil kapsamında servisler değerli Katma (%3) izlemektedir. (%6) aktarımı ve data servisler değerli katma olduğu dahil hizmetlerinin yayıncılık mobil (SMS) ve servisleri mesaj kısa ile bunu %8 (%83) görüşmelerinden sağlamaktadır; telefon kısmını önemli gelirlerinin operatörler Bu (2010) BTK Kaynak: olmuştur.sahip TURKCELL payına pazar büyük en arasında ler operatör alan lisanslarını 3G birlikte izniyle ği taşınabilirli numara yılında 2009 devretmiştir. İş-Tim’deki TürkTelekom’a hissesini %40 Mobile Italia Telecom 2006’da sının ardından, Telekom’un Öger Telecom’a %55’inin satılma Türk 2004’te sonucu ihale açılan tarafından İdaresi oluşmuştur. Özelleştirme birleşiminden Telekom’a AYCELL ait GSMşirketinin adlı Mobile Italia Telecom ise, girmiştir. AVEA pazara alarak TELSİM’i yılında 2005 VODAFONE başlamış, faaliyete 1998’de TURKCELL olan eskisi en Bunların paylaşılmaktadır. tarafından operatör üç almış lisansı 3G alanı, Türkiye’de iletişim mobil Payları Pazar Operatörlerinin GSM 24: Grafik Vodafone %23 Avea %18 , İş Bankası ve Türk Bankası , İş Turkcell %59 - - - ründen geçiş yapanlardan oluşmaktadır. yapanlardan geçiş ründen sektö da bilişim ya mezunlarından fakültesi iletişim çoğunlukla çalışanlar birimlerde Bu bulunmaktadır. çalışan 5-6 birimlerinde alt medya mobil da, olsa internet önceliği birimlerin bu çalıştığı kişinin 30-40 Ortalama mevcuttur. birimleri alt yayıncılık mobil altında ve bunların bölümler ayrı gibi geliştirme iş yayıncılık, dijital yayıncılık, interaktif medya, yeni grubunda medya her hemen Bugün başlamışlardır. etmeye gelir elde birmaliyetle az oldukça biralandan hiçbeklemedikleri ardından hemen krizinin 2001 ise grupları Medya 104 • • şöyledir: gelirler edilen elde reklamlardan küçüktür. henüz çok Mobil Türkiye’deki oranı milyar,1,4 2,7 2008’de dolar) milyar (2007’de gelirlerinin reklam mobil büyüyen hızlı çok Dünyada umulmaktadır. gelmesi reklamdan gelirin asıl gözükmekte, sınırlı beklenti modelden dayanan gelirine kullanıcı da mecrada mobil gibi olduğu İnternette da olabilir. kuruluşlar sunan hizmetleri kâğıdı duvar video, müzik dinleme/indirme, yer alan arasında içerikleri popüler en mecranın mobil gibi, olabileceği grupları medya sunan içeriği televizyon mobil ile paketleri ve 3G mesaj haber, kısa gibi Bunlar spor bilgi, maktadır. oluştur şirketler sağlayan içerik aktörlerini giren kapsamına araştırma bu mecranın Mobil ve Dağılımı Gelirleri Reklam Sponsorluk mecraları (infotainment mecraları Sponsorluk 2 milyon TL, yaklaşık uygulamaları): iphone internet, (wap, mobil reklamlar görüntülü Mobil eğlendirmek anlamına gelmektedir. anlamına eğlendirmek bilgilendirirken oluşan birleşiminden sözcüklerinin (eğlence) entertainment ve (bilgi) information İnfotainment: 104

- - ulaşmaktadır. milyon TL’ye 30-35 birlikte edilmesi) hediye ürünlerin konu olan reklama kampanyalarında SMS bazı kullanımları, kendi mecralarındaki iç (tekSMS’lerle SMSler, yönlü operatörlerin Toplamı milyon TL’yi 17-18 gelirler, bulan 107 106 105 edilmektedir. ifade ettikleri elde geliri 1,5-1,75 reklam milyon TL yaklaşık olarak net sağlayıcıların içerik katılırsa, hesaba kurdukları kendi bünyelerinde destekçilerini teknoloji bazılarının bunların ancak ettikleri, elde geliri reklam milyon TL 5,5 toplam mecradan bu sağlayıcıların içerik için yılı 2010 tadır. ayrılmak destekçilerine teknoloji civarı %10-15 ve %35-40’ı sağlayıcılara içerik operatörüne, %50’si gelirlerinin GSM reklam olursa, edilecek ifade Kabaca bölüşülmektedir. arasında sağlayanlar ve içerik destekçileri teknoloji ise pay bilinmektedir. Kalan gittiği operatörlerine GSM edilen kabul sahibi mecra ve biranlamda sağlayan hizmeti altyapı payın önemli ise, en bakıldığında dağılımına gelirlerinin reklam Bu • yayınlanan reklamlar: 11-12 milyon TL. 11-12 reklamlar: yayınlanan üzerinden Yalnızca izinli veritabanları SMS,media MMS alınması): yaklaşık 3,5 milyon TL, 3,5 yaklaşık alınması): reklam servislerine içerik abonelikli ama Kurt Onur’la görüşme. Onur’la Kurt 09.02.2011. görüşme, yoluyla e-posta Müdürü, Genel Agency Media Mobile Onur, Move Kurt sistemidir. mesaj bir sağlayan olanağı getirme biraraya içeriklerini mesaj resimli ve yazımı metin oluşturma, grafik ve melodi kullanıcıya Services): Messaging (Multimedia MMS 106 105 , video bazlı ücretsiz ücretsiz bazlı , video 107 - yatırım yapma fırsatı bulmuştur. fırsatı yapma yatırım alanında müzik platformu dijital büyüyen giderek aynı zamanda sağlamış, etmesini devam yayınına yaparak işbirliği “fizy.com”la motoru müzik arama ve kapanan yaşayan (MÜYAP) sorun Birliği ile Meslek Yapımcıları Fonogram Sahibi Hak konusunda Bağlantılı hakları telif TURKCELL, yönelmektedirler. olanaklarına işbirliği alanında içerik özellikle de konusu diğer olurken, operatörler eleştiri açısından eşitliği mektedir. rekabet durum Bu göster faaliyet pazarında şirketler sağlayan TürkTelekom’a hissesi %81 ve içerik aittir) (AVEA’nın GSMpazarı pazarı, sağlayıcı servis TürkTelekomÖrneğin, internet aynı zamanda yönelmektedirler. oluşturmaya sağlayıcılarını kendi içerik de gibi, operatörler oluşturması birimleri destek teknoloji bünyelerinde kendi getirmiştir. sağlayıcıların İçerik gündeme işbirliklerini stratejik artırarak rekabeti olması, ve fazla çok sayısının oyuncu pazarında reklam mobil Türkiye’de büyüyen hızla beklenen, de bulması doları milyar 10 yılında 2013 Dünyada 108 ntvmsnbc.com/id/25176641/ (30.01.2001). ntvmsnbc.com/id/25176641/ http://www. kurtardı”, TURKCELL “Fizy’yi 108 -

81 82 Altıncı Bölüm

%38,9’luk bir oranla ilk sıradadır. ilk %38,9’luk biroranla aralığı yaş 30-34 sektörde düşük olmadığı da çok ortalamasının yaş çalışanların aksine kanının Genel yoğunlaşmaktadır. arasında yıl dört-yedi biroranla %28,9’luk ortalaması kıdem çalışanların sektöründe reklamcılık göre; ankete yanıtladığı direktör) art yazarı, reklam direktör, stratejist, (kreatif yaratıcısının reklam 190 bağlamda Bu sağlamaktadır. katkı oluşturulmasına birperspektif hakkında sektör da, kapsamasa çalışanlarını bütün sektörünün reklam sonuçları Araştırması Profil Yaratıcıları Reklam 2010 Nielsen’in ÖzellikleriÇalışan oluşmaktadır. şirketten yapımcı ve 30’a şirket yakın kurumsallaşmış yakın üzere 100’e olmak ajansları planlama medya ve ajansları reklam sektörü, göre reklam verilerine Derneği Reklamcılar kapsamaktadır. yapımcıları oynayan rol üretiminde reklamın ve mecralarını reklam ajanslarını, medya ajanslarını, reklam reklamverenleri, sektörü, gelmektedir. Reklam haline gereken biralan tartışılması ve üzerine incelenmesi alınması, dikkate ilişki, arasındaki şirketleri medya ve büyük ajansları reklamverenler, reklam dolayısıyla belirlenmektedir; payla aldığı gelirlerinden reklam büyüklüğü, mecranın her hemen biridir. sektöründeki dan Medya kaynaklar önemli en sağlayan ve sürekliliğini kalmasını hayatta sektörünün medya Reklam 6.1. R Yan Sektörler 6. Medya Sektörünü Etkileyen S eklamcılık ektörü - Kaynak: Mediacat (Ocak 2010) (Ocak Mediacat Kaynak: 2010) (Ocak Mediacat Kaynak: aralığı %38’lik bir oranla ilk sırada yer alırken, yer alırken, sırada ilk bir oranla %38’lik aralığı TL 4500-6000 ise, ücretlerden bakıldığında rına gelir durumla reklamcıların veren yanıt Ankete Kıdem Yıllarına Göre Dağılımı Göre Yıllarına Kıdem Çalışanların Sektöründe Reklam 25: Grafik Çalışanların Yaşa Göre Dağılımı Yaşa Göre Çalışanların Sektöründe Reklam 26: Grafik 25-29 yaş 25-29 altı ve yaş 24 12-15 yıl 12-15 az yıldan 4 %18 %10 %20 %4 %5 35-39 yaş 35-39 yaş 30-34

%11 %2 %21 16-19 yıl 16-19 yıl 4-7 %3 %39 %16 %23 %29 50 yaş ve üzeri ve yaş 50 yaş 45-49 yaş 40-44 20 yıl ve üstü ve yıl 20 yıl 8-11 -

85 86 Kaynak: Mediacat (Ocak 2010) (Ocak Mediacat Kaynak: Grafik 27: Reklam Sektöründe Çalışanların Gelir Dağılımı Dağılımı Gelir Çalışanların Sektöründe Reklam 27: Grafik Yüzde 20 25 10 15 0

1.500 TL altı 5

1.501 - 3.000TL

3001 - 4.500TL

Pars aynı yıl imzalamış; ortaklık ile Advertising Cenajans senesinde 1985 olmuştur. küreselleşmesi nün hızla sektörü ve reklam başlamaları yapmaya yatırım Türkiye’ye devlerinin reklam gelişme, çokuluslu asıl dönemdeki bu açmıştır.Fakat yol mesine değiş olarak yapısal geçmesi, reklamın yayına renkli televizyonun 1984’te başlamış, gelişmeye birşekilde paralel nün endüstrileşmesine sektörü medya sektörü, Türkiye’de reklamcılık Reklam Ajansları 4.501 - 6.000TL gözden kaçırılmamalıdır. etkileyeceği de içerikleri kaymasının, sektörlere farklı aynı alandaki yerine nün gazetecilik işgücü kaliteli olduğu, aleyhine de mesleğinin gazetecilik koşullarının çalışma bu olan aleyhine Gazetecilerin çekmektedir. dikkat olduğu dengesiz daha dağılımlarının ve ücret çalıştıkları altında baskısı ücret çok daha gazetecilerin rak) göz bulundurula önünde verildiği fakültelerince iletişim öğretimin yüksek için grubu meslek iki (her rağmen geçmişolmalarına sürecinden eğitim benzer karşılaştırıldığında, dağılımıyla ücret çalışanlarının 6’dakiveriler, medya Grafik 27’deki Grafik etmektedir. takip aralığı TL 3000-4500 %33’lük biroranla sıradadır. Bunları, ikinci biroranla %36’lık aralığı TL 1500-3000

6.001 - 7.500 TL

7.501 - 10.000TL

10.001 - 12.500TL Grey kökenli Grey , Amerika 12.501 TL ve üzeri

Yanıtlamayanlar - - - - -

yaşam alanını daraltmıştır. alanını yaşam ajansların ölçekli küçük dışındaki İstanbul ve ajansların olmayan ortağı yabancı durum Bu istemişlerdir. yararlanmak how) desteğinden (know- becerisi yapma iş sağladığı ajansların da uluslararası markalar yerel takiben bunu hedeflerken, tutmayı altında kontrol de yerelde ve bütçelerini stratejilerini yoluyla ajanslar global hizmet aldıkları markalar ünesahip Uluslararası hızlandırmıştır. sürecini kurumsallaşma küreselleşme, ve sürmesi özelleştirmelerin alanındaki iletişim yıllarda alınmıştır.1990’lı satın tamamen da ajanslar ya artırmış yüzdesini ortaklıkların bu ya yıllarda ajanslar, ilerleyen uluslararası eden tercih kurmayı ortaklıklar ajanslarla yerli tanıyan piyasayı öncelikle Yeni pazarlarda dönüşmüştür. BBDO ve Alice kurmuş ortaklık BBDO ile Reklam Alice kurulan senesinde adıyla faaliyet göstermeye başlamıştır göstermeye faaliyet adıyla RSCG Euro Klan kurarak ortaklık ile RSCG Euro Reklam, Klan senesinde 1997 Ardından almıştır. adını Burnett Markom/Leo kurarak ortaklık ken; Markom Lintas Grafika 1986’da senelerde eden kurmuşlardır. Devam ortaklıklar ile Saatchi&Saatchi ise Reklamcılık Sanatlar Güzel ile Erickson McCann Reklam, 110 109 Index” “Agency2010 dığı Report hazırla Dergisi’nin Age Advertising almaktadır. yer bünyesinde ağları reklam uluslararası hepsi hemen ajanslarının planlama ve medya reklam gösteren Günümüzde Türkiye’de faaliyet faaliyet gösteren şirketleri şunlardır: şirketleri gösteren faaliyet Türkiye’de ve bunların gruplar giren dörde ilk sıralamasında grupları reklam büyük en çapında agency-report-2010-index/14295. http://adage.com/article/datacenter-agencies/ Index”, 2010 Report “Agency Age, Advertising 70-102. s. Tosun, 1989, Nurhan ile ile Burnett Leo senesinde , 1987 ile birleşir ile Thomson , Manajans e 110 , 1991 yılında yılında , 1991 göre dünya 109 ’ya ’ya . 1989 . 1989 - - 111 Kaynak: Advertising Age, “Agency Family Trees 2010, Agency Report 2010 Index” 2010 Report Agency 2010, Trees Family “Agency Age, Advertising Kaynak: Türkiye Ajansları Medya Planlama Türkiye Reklam Ajansları Gelir (USD) Dünya Çapında GRUP Tablo 19: Türkiye’de Bulunan Global Reklam Ağları / Reklam ve Medya Planlama Ajansları Planlama ve Medya /Reklam Ağları Reklam Tablo Türkiye’de Global 19: Bulunan Türkiye’de faaliyet gösteren reklam ve medya planlama ajanslarına yer verilmiştir. verilmiştir. yer ajanslarına planlama medya ve reklam gösteren faaliyet Türkiye’de tabloda verilirken, yer ajansa her alan yer bünyesinde grupların kaynakta Orijinal ulaşılabilir. adresinden http://adage.com/article/datacenter-agencies/agency-report-2010-index/14295 orijinaline Kaynağın Maxus Medya Grup MTürkiye Mediacom İstanbul Engagement Mec Active Mindshare İstanbul Maxus Grup MSearch MediaCom Mec Mindshare Grup M Grey İstanbul Manajans /JWT Ogilvy Türkiye İstanbul Wunderman İstanbul Young&Rubicam Grey Ajans Grey Grup Advertising J.Walter Thompson JWT Advertising Ogilvy &Mather Worldwide OgilvyOne Ogilvy &Mather Wunderman Young &Rubicam Group Young &Rubicam 13.6 milyar WPP Grup OMD İstanbul OMD Worldwide Grup OMNICON Media TBWA /İstanbul Alice BBDO DDB&Co. Medina TurgulDDB Tequila TBWA Worldwide TBWA Worldwide Worldwide Proximity BBDO Worldwide BBDO Worldwide DDB Worldwide Group Communication DDB Worldwide 11.7 milyar OMNICON Grup Türkiye Starcom Mediavest Zenith Medya Grup Starcom Mediavest Zenith Media ZenithOptimedia Saatchi & Güzel Sanatlar İstanbul Leo Burnett Publicis Bold Saatchi&Saatchi Worldwide Leo Burnett Publicis 6.3 milyar PUBLICIS Grup 111 İstanbul Universal McCann Universal McCann Lowe İstanbul İstanbul McCann Erickson Lowe Ajans Lowe &Partners Worldwide McCann Erickson Group McCann World 6 milyar of Cos. INTERPUBLIC Grup

87 88 sırasıyla şunlardır: sırasıyla ajansı reklam 10 ilk büyük en bağlı) gruplara göre, (sekizi uluslararası sonuçlara edilen elde hesaplanmasıyla üzerinden fiyatları tarife reklamların yapılan mecralarında ve radyo dergi gazete, televizyon, yılında 2010 edilmektedir. tahmin olduğu dolaylarında 3000 ise sayısının çalışanların ajanslarında Reklam kurulmuştur. sonra yılından 1980 ise tanesi 52 önce, yılından 2’si sadece 1960 ajanslardan göreüye bu verilerine Derneği Reklamcılar ajanslardır. üye Derneği’ne Reklamcılar 85’i bunlardan dolayındayken, 100 sayısı ajansı reklam hizmet veren biçiminde ajansı hizmet tam sahip bölümlerine planlama medya ve yaratıcı ilişkileri, Günümüzde müşteri 112 medya belirlenmesi, tercihlerinin medya ve kitlenin hedef tespiti, hedeflerinin medya değerlendirilmesi, pazarın bütçeleme, Doğru yürütmektedir. ilişkiyi kurduğu medyayla ve reklamverenin yapmakta planlamasını yayınlanacağının mecrada hangi sıklıkla, ne mesajının, reklam hangi bulundurarak göz de önünde isteklerini reklamverenlerin ajansları, planlama medya konumunda olan birköprü arasında ve medya Reklamveren Ajansları Planlama Medya 10. Y&R10. Reklamevi İstanbul Euro RSCG 9. McCann-Erickson 8. 7. Burnett Leo Yorum Publicis 6. Turgul Medina 5. DDB Saatchi&Saatchi Sanatlar Güzel 4. Team3. Red TBWA2. /İSTANBUL Alametifarika 1. Medicat, Ocak 2010. Ocak Medicat, 112 daha yakından bakılacak olursa: bakılacak yakından daha ajansına planlama medya Türkiye’deki 10 ilk getirmektedir. duruma avantajlı yine gruplarını medya büyük tanırken imkân kullanmalarına kendi inisiyatiflerini ajanslarının planlama medya tutarsızlıklar, arasındaki veriler bu Ancak değerlendirmektedirler. oranlarını tiraj izlenme/dinlenme/ mecraların dağıtırken rını harcamala reklam ajansları, planlama Medya azaltmaktadır. şanslarını yaşama piyasada ve dolayısıyla ihtimallerini alma nın reklam kuruluşları medya göz ettiği ardı ajanslarının planlama medya durumlarda bazı haricinde, tercihleri reklamverenlerin yapısı, bu Piyasanın tümüne hâkimdir. neredeyse kararların yönelik dağılımına harcamalarının reklam ajans, on ilk büyük en ajanslarından planlama medya olan etkili dağılımında malarının harca reklam arasında Mecralar almaktadır. yer de reklamverenler yerel olan yüksek harcamaları reklam tedir. içerisinde yapının Bu hizmetverilmek müşterilere gösteren faaliyet alanda uluslararası çoğunda pek ağların Bu bağlıdır. ağlarına planlama ve medya reklam global hepsi şirketinin planlama medya göre Türkiye’deki on ilk verilerine senesi 2009 hizmet vermektedir. olarak ofisleri Türkiye ağların şirketler, bu Bugün global çok daha başlamışlardır. şirketleşmeye ayrılıp dan ajansların reklam çeşitlenmesiyle mecraların gibi) ve toplanması ve verilerin ma süreçleri raporla araştırmaları, (pazar arttıkça yükleri iş ajansları, planlama medya yer alan olarak birbölüm içerisinde ajanslar kreatif yıllarda İlk durumdadır. yaklaşmış yirmiye bugün sayısı ajanslarının planlama medya bulmayan beşi sayıları başında 2000’lerin olarak, paralel gelişmelere sektöründeki gelmiştir. Reklamcılık hale önemli daha çok karmaşıklaşmasıyla ve çeşitlenmesi rolü, mecralarının içerisindeki sektör ajanslarının planlama medya yürüten çalışmaları gibi oluşturulması karmasının ------senesi yıllık kazancı ise 713 milyon dolardır 713 ise kazancı yıllık senesi Worldwide Mindshare yer alan içerisinde rakamın Bu açıklanmıştır. olarak dolar milyar dır. M Grup 113 göstermekte faaliyet olarak ajansı medya ayrı iki bağımsız içerisinde aynı grup ve Optimedia Medya kurulmuştur. Zenith bünyesinde Bugün Grubu Sanatlar Güzel yılında Türkiye’de 1996 Grup Publicis Zenith, gösteren faaliyet ofisle 195 ülkede 70 Zenith: Mindshare Grup WPP bulunan ülkede 107 ile ofis 2400 çalışan, biridir. 141.000 ajanslarından planlama medya bulunan altında Mçatısı Grup yer alan bünyesinde Grup WPP Mindshare: (2010) ZenithOpitmedia Kaynak: Grafik 28: Medya Planlama Ajanslarının Pazar Payları 2010 Payları Pazar Ajanslarının Planlama Medya 28: Grafik agency-report-2010-index/14295. http://adage.com/article/datacenter-agencies/ Index”, 2010 Report “Agency Age, Advertising Yüzde 10 14 18 16 12 0 4 8 6 2 ’e bulunmakta ofisi 6797 ülkede ait ’in 2010 senesinde yıllık kazancı 2.06 2.06 kazancı yıllık senesinde ’in 2010 14 Mindshare 10 ’un birparçasıdır. Zenithoptimedia

OMD 8 7 ’un Mediacom 7

’ın 2010 ’ın 2010 Universal Mccan 113 . - - Mediamax 5 göstermeye b göstermeye dolardır milyon 570 kazancı biridir. senesi rından 2010 ajansla planlama medya Miçerisindeki Grup yer alan bünyesinde Grup WPP vermektedir. hizmet ofisle 106 ülkede 81 Mediacom: yerleşmiştir. sıraya 20. arasında ülke ofisi 170 bünyesindeki grup büyüyerek %22 senesinde biridir. 2009 ajanstan farklı üç bulunduğu ve Starcom Spark MediaVest, bulunan altında çatısı Grup MediaVest Starcom: açıklanmıştır olarak milyon dolar 673 kazancı dir. ZenithOptimedia 115 114 4 Mediavest agency-report-2010-index/14295. http://adage.com/article/datacenter-agencies/ Index”, 2010 Report “Agency Age, Advertising agency-report-2010-index/14295. http://adage.com/article/datacenter-agencies/ Index”, 2010 Report “Agency Age, Advertising 3

115 People

. Türki Communications aşlamıştır. aşlamıştır. 3 Mec ye’de 2005 yılında faaliyet faaliyet ye’de yılında 2005 ’nın 2010 senesi yıllık yıllık senesi ’nın 2010 Speed 3 Medya

Carat 3

Veritas Media 2 ’un

Cereyan Media 2 - 114 . Starcom 1 1 Mediainsight

Firma 16 Tarafından & Bilinmiyor 11 Diğer ajanslar

89 90 milyon dolar olmuştur milyon dolar Worldwide OMD bulunmaktadır. ofisi fazla 140’tan ülkede 80 çalışmaktadır. olarak ortağı medya global ajansının reklam büyük üç yer aldığı OMD; BBDO, kurulan yılında DDB ve TBWA Grup’ Omnicon OMD: hizmetvermektedir. ayağında planlama Ajansı’nın medya Reklam McCann-Erickson bulunan ofisi ülkede 100 yer almaktadır. içerisinde Grup INTERPUBLIC bünyesinde, Grup World McCann-Erickson McCann: Universal kazancı 595 milyon dolardır 595 kazancı biridir. yıllı 2010 ajanslarından planlama Grup kurulmuştur. WPP yılında Türkiye’de 2001 göstermektedir. faaliyet ofisle 250 ülkede 84 yer almaktadır. bünyesinde Grup WPP MEC: birleşmiştir. Mediatürk’le ayında Ocak 2006 devralmasıyla hisselerini Mediatürk’ün senesinde 2005 Medya Aegis bulunmaktadır. ofisleri ülkede 70 yer almaktadır; bünyesinde Grup Aegis Universal Carat kurulan yılında 1968 Carat: 117 116 2007 yılından beri faaliy beri yılından 2007 Türkiye’de bulunmaktadır. 61 ofisi ülkede 50 yer almaktadır. içerisinde Grup Aegis Vizeum: Türkiye’de ise yana hizmet vermektedir. bu düzeyde, 2001’den tadır. global 1978’den beri yer almak içerisinde Grup Media Havas MPG: agency-report-2010-index/14295. http://adage.com/article/datacenter-agencies/ Index”, 2010 Report “Agency Age, Advertising agency-report-2010-index/14295. http://adage.com/article/datacenter-agencies/ Index”, 2010 Report “Agency Age, Advertising içerisindeki medya medya M içerisindeki ’da Grup yer alan ’ın 2010 senesi yıllık kazancı 730 730 kazancı yıllık senesi ’ın 2010 un bir kuruluşudur. 1996 un birkuruluşudur. 1996 116 et göstermektedir. göstermektedir. et . 117 . ’nin ’nın - den biridir.den göstergelerin önemli sektörleşmesinin cılığın reklam dijital kurulması Derneği’nin Derneği) Ajanslar (İnteraktif INTERACT ise yılında 2010 noktalarıdır. dönüm önemli sektörde Türkiye’nin kurulması IAB ile Derneği) Medyası geçmiştir. 100’ü (İnternet IMD bugün sayısı ajans dijital olan kadar 10 sayıları başında yılların olmuştur. neden 2000’li artmasına hızla sayısının ajansların Türkiye’deki dijital yılda on son duymaları ihtiyaç uzmanlığa bu de ve reklamverenlerin yapısı gerektiren uzmanlık mecranın çalışırken, sağlamaya departmanlarda dijital kurdukları bünyelerinde kendi üretimini fikir için mecrası internet ajanslar getirmiştir. yıllarda İlk beraberinde kurulmasını ajansların dijital uzmanlaşmış hizmetveren, alanda bu gelmesi, sadece haline birmecra önemli için sektörü reklamcılık internetin sıra Tam yanı hizmet ajanslarının sağlamıştır. düşünmelerini kullanabileceklerini etkili daha nasıl mecrayı ve bu etmelerini fark yeni bu mecrayı ve reklamverenlerin ların reklamcı yaygınlaşması, internetin başlarında yılların 2000’li sonlarıyla yılların 1990’lı Dijital Ajanslar 118 yükselmiştir. %66’ya oran bu yılında 2010 %49’unuyüzde diziler oluştururken, türlerinin program kanalının televizyon büyük beş yılında 2004 ayrılmaktadır. yayıncılığına ( izlenen çok en kanallarında televizyon Bugün gelmiştir. hale yapar ihracat dışına yurt sektörü, dizi gösteren birbüyüme büyük itibaren yılından biridir. 2005 kaynaklardan önemli besleyen üzere medyayı ve sinema olmak yayıncılığı televizyon başta sektörü, Dizi yapımcılığı D 6.2 ezici üstünlüğü dikkat çekmektedir. dikkat üstünlüğü ezici dizilerin yine de türlerinde program izlenen çok prime-time Mindshare, “Market Overview”, 2010. Overview”, “Market Mindshare, Y izi ) zamanın önemli bölümü dizi bölümü önemli ) zamanın apımcılığı 118 Televizyonda en - - - 119 Ekonomisi 2010 –Mayıs Dizi yayımladığı (İSMMMO) Odası’nın Müşavirler Mali Muhasebeci Serbest İstanbul 2010 Mindshare, Kaynak: sorunlar son dönemde sık sık dile getirilmekte sıkdile dönemde son sorunlar ilgili koşullarıyla çalışma Dizi çalışanlarının edilmektedir. tahmin kaybettiği işlerini bininin 50 krizde bunların ve olduğu binkişi 150 Toplam çalışanların almaktadır. rol oyuncu 20-30 bulunmakta, çalışan arası 60-100 ortalama dizilerde bütçeli yüksek raporda, belirtildiği %30 küçüldüğünün göre rakamlarına 2008 etkisiyle krizin küresel Dizi ekonomisinin dizi yayınlanmaktadır. yerli 42 kanalda yedi ulusal tarihte belirtilen Grafik 29: En Çok İzlenen Programların Türlere Göre Dağılımı Göre Türlere Programların İzlenen En Çok 29: Grafik kitaplar/2010/10_10%20dizi%20arastirmasi.pdf. http://archive.ismmmo.org.tr/docs/yayinlar/ için: ulaşmak Rapora edilmiştir. ifade edildiği elde veri görüşmelerle yapılan şirketlerle yapımcı görüşmede Yapılan belirtilmemiştir. teknikleri ve yöntemi araştırma kullanılan raporda Ancak, edilmiştir. elde rapordan bu çoğu pek verilerin kullanılan bölümünde bu Araştırmanın 119 raporuna göre, raporuna Diziler programları %56 Magazin %1 - da şöhret olma gayesiyle oyuncu ajanslarına ajanslarına oyuncu gayesiyle olma da şöhret ya edinme iş ek insanın çok pek mesleklerden farklı dışında olanlar oyuncu tadır. Mesleği sağlanmak tarafından (cast) ajansları oyuncu olduğu kayıtlı binkişinin ve 50 aşan 100’ü sayısı bugün ihtiyacı, oyuncu Dizilerin almaktadırlar. ücret arasında 5-20 binTL başına bölüm göre dizi oyuncuları raporuna İSMMMO’nun gelmiştir. medyada kaza sayıda çok kaybetmiş, hayatını kişi beş yılda üç ve son bulmaktadır saati 18-20 süreleri çalışma nın günlük göre, dizi duyurusuna çalışanları Sendikası’nın gelmektedir. Sinema Emekçileri gündeme de le nedeniy kazaları iş uğradıkları dizi çalışanları, çalışan altında koşullar ve ağır dir. Sigortasız 120 Spor programları duyuru-yayinladi/ (04.01.2011). duyuru-yayinladi/ ve-tv-dizisi-calisanlarinin-haklariyla-ilgili- sanatgazete.com/2011/01/04/sine-sen-sinema- http://www. Yayınladı”, Duyuru İlgili Haklarıyla Çalışanlarının Dizisi TV ve Sinema “Sine-Sen, Filmler %9 %2 120 Haberler programları %18 Eğlence %14 - - -

91 92 satmaktadır. kanallarına televizyon dizileri koyarak kâr %20-40 ortalama üzerine maliyetin şirketleri Yapım arasındadır. binTL 60-100 maliyeti komedisidurum (sit-com) dizilerin türündeki binTL’yi 300 bulurken, ortalama maliyeti birdizinin türünde çekim drama birlikte, Bununla belirtilmiştir. değiştiği arasında TL bin 10-70 gelirlerinin sponsorluk araştırmada, binTL’ye edildiği ifade gerilediğinin 200-400 küçülerek %20 gelirlerin sonrasında kriz gelir getirdiği, binTL 300-900 reklamlarının dizi öncesinde büyüktür. Kriz etkisi getirilerinin reklam yer almasında çok kadar bu dizilerin yayınlarında televizyon dönemlerde Son kaydedilmiştir. ve %30’luk birküçülme açıklanmış olarak TL 1milyar rakam bu yılında edilmiştir. 2008 tespit olarak milyon TL 700 yılında 2010 büyüklüğü göre dizi sektörünün Aynı rapora çalışmaktadırlar. ücretle binTL 10-15 ise bin, senaristleri 20-25 ortalama menleri yönet Dizilerin almaktadırlar. ücret arasında TL oyuncular, 30-100 gelen günde yoluyla edilmiştir. ajanslar Bu ifade yaptırdığı kayıt - 123 122 121 edilmiştir. ifade kapsadığı de şirketlerini yapım ilgisinin yönelik kuruluşlarına televizyon özellikle sektörüne medya yatırımcıların yabancı desteklenmektedir. da tarafından Müsteşarlığı Ticaret girişimler, Bu Dış başlamıştır. edilmeye ihraç dışına yurt artık gibi edildiği da ifade yukarıda Türkiye’de diziler koymaktadır. üretilen ortaya olduğunu birsektör kârlı oldukça açısından kanalları televizyon gerekse şirketler yapımcı gerek dizi yapımcılığının Raporu, ISMMMO edildiği belirtilmektedir. edildiği gelir elde arasında bindolar 500-20 başına ve bölüm oluşturduğu %60’ını payının program yabancı ülkelerindeki Ortadoğu dizilerin Çalıştay, İstanbul (21.04.2011). İstanbul Çalıştay, Konulu Geleceği” ve Bugünü Sektörün İlişkileri: Rekabet ve Yatırım Sektöründe “Medya TESEV, (15.01.2011). 559fbaf43f5f aspx?HaberKodu=6b461cc3-48b9-4958-bbb9- http://www.trt.net.tr/haber/HaberDetay. aştı”, doları milyon 50 yılında 2010 ihracatı film “Dizi dtmweb/bakanHaberDetay.cfm?haberNo=591. http://www.dtm.gov.tr/ Müsteşarlığı, Ticaret Dış 123 121 Türkiye’de üretilen 122 Ayrıca son dönemde dönemde son Ayrıca Yedinci Bölüm

çeşitli yollarla önlemeye çalışsa da sektörün da sektörün çalışsa önlemeye yollarla çeşitli yoğunlaşmayı sektörde alan adını medya artık yasalar ilgili belirmiş, eğilimi mülkiyet çapraz başlamasıyla yayınlarının televizyon ve özel radyo- kalkması ortadan tekelinin ğı yayıncılı kamu ortalarında açmıştır. 1990’ların yol sorunları düzenleme biçimde etkin daha ondan hatta sıra yanı ekonomilerinin ölçek na, yoğunlaşması piyasanın ülkelerde gibi Türkiye mümkündür. ile birdüzenleme doğru öncelikle işleyebilmesi birşekilde ve sağlıklı tedir göstermek faaliyet koşullarında yapısı piyasa tekelci yerinde her hemen dünyanın piyasaları medya olması) (ölçek etkili ekonomilerinin gerektiren maliyeti yatırım gören, yüksek ilgi nedeniyle potansiyeli etkileme Kamuoyunu çekmiştir. dikkat başladığı da artmaya sayısının yatırımcıların yabancı arasında kuruluşlar gösteren ilgi artmış, ilgi medyaya olarak paralel ekonomik büyümeye Yeni çıkmıştır. satışa dönemde yoluyla ihaleler içinde zaman ardından toplanmış, TMSF’nin elinde kuruluşlar ait silinenlere piyasadan da güçlenirken, daha gruplar başaran kalmayı piyasada sonrasında, krizin durumunda kaldığı çıkmak piyasadan kısmının bir holdinglerin yapan yatırım alanına medya birlikte ekonomik krizidir. sektörüyle Finans 2001 olay şekillendiren hatta etkileyen, fazla en piyasasını Türkiye’de medya bugünkü kılmıştır. cazip alanı bu için yatırımcılar gösteren faaliyet sektörlerde başka değişimi politikalarının ekonomi sonra 1980’lerden girmiş, eğilimine endüstrileşme 1960’larda basın yazılı başlayan denetiminde Devlet 7. Sonuç - - - frekans dağılımı sorununun çözümüne sorununun yönelik dağılımı frekans çözülemeyen kadar bugüne birlikte Bununla izlenimi yaratmaktadır. olmayacağı yeterli için engellemek yoğunlaşmayı önlemlerin alınan getirmemesi birdüzenleme dair mülkiyete çapraz oluşu,gerekse min belirsiz yönte dair uygulanacağına nasıl sistemin bu gerek konmuştur. Ancak ortaya yeni birsistem odaklanan paylarına pazar için nin önlenmesi tekelleşme genişletilmiş, oldukça kısıtlamalar kanundaki konusunda eski tir. sahipliği Medya düzenlenmiş biçimde kapsamlı ve çok uyumlu ile düzenlemeleri Birliği Avrupa doldurularak, boşluklar kanundaki eski alanı yayıncılık ticari Kanun’un odaklandığı taraftan Diğer açıktır. olmadığı uyumlu düzenlemeleriyle Birliği gelmektedir. durumun Avrupa Bu başında konuların alan eleştiri çok en kısıtlandığı da daha türlerinin yayıncılık kalan dışında yayıncılık düzenlendiği, ticari ifadelerle muğlak ve detaylı çok biçimde daraltacak özgürlüğünü Kanun’da düşünce ilkelerinin yayın Hakkında ve Yayın Kuruluş Televizyonların Hizmetleri ve Radyo giren 2011’de yürürlüğe 3 Mart kılmıştır. zorunlu düzenlemeyi yasal yeni bir alanında yayıncılığı radyo-televizyon dönemde son çabaları uyumlulaştırılması mevzuatın ile Birliği gelişimi ve Avrupa yeni engelleri, teknolojilerin giriş yüksek kaynaklanan yapılamamasından dağılımının frekans sıra yanı kısıtlanmasının ile sahipliği hisse %25 yatırımcıların yabancı bulamaması, çözüm sistemin varolan sorununa Yoğunlaşma engel olamamıştır. geçmesine hâkimiyetine grubun birkaç bölümünün büyük - - -

95 96 olan televizyonu terc televizyonu olan mecra yüksek en erişimi dahi reklamverenler sahip bütçeye kısıtlı durumda olmasıdır. Bu düşük çok fiyatlarının reklam televizyonda nedeniyle rekabet ve aralarındaki bulunması kanalı televizyon sayıda çok Bunun sebebi almaktadır. sektörü yayıncılığı televizyon fazlasını yarısından ve pastanın değildir yeterli pastası reklam besleyen medyayı sayıda çok için bugün diğer taraftan Ancak açıktır. olduğu sahip potansiyeline büyüme gelirlerinin reklam göz alındığında önüne kaldığı -0,4’lerde %0,3 oranının GSYH’ye beklenmektedir. ulaşması birseviyeye yakın milyara 10 yılında 2014 girmiştir, eğilimine biryükseliş önemli itibaren yılından 2002 gelirleri Türkiye’de reklam edilmektedir. elde piyasasından reklam gelirler asıl piyasasında medya gibi bilindiği isteğidir. Çünkü etme elde geliri reklam fazla daha birlikte ile gücü etkileme kamuoyunu gösterilen fazla olduğundan unsur bazen iten yapmaya yatırım mecrada fazla birden ve yatırımcıları kılan cazip sektörünü Medya yerleştirmiştir. gözetim listesine arasında ülkeler uygulayan sansürü internet dünyada Türkiye’yi eksiklikleri, bilgi yaşanan sürecinde ve yargı olmaması açık yeterince konusunda Kanun’un uygulanması rımların düzenlemektedir. Yaptı birbiçimde tutarsız ve dar çok alanını içerik ise Kanunu İnternet Sayılı 5651 içermemektedir. bir düzenleme herhangi önleyici mülkiyeti da çapraz Kanunu Basın Örneğin çekmektedir. dikkat varlığı rın sorunla benzer de düzenlemelerde diğer yasal ilgilendiren yapılanmasını sektörünün Medya yönleridir. eden umut vaat düzenlemenin geçilmesi, sistemine denetim bir adil daha için yayıncılar yerel dırılarak sınırlan cezalarının durdurma yayın algılanan gibi ve sansürleme etmesi dahil düzenlemeye ri yeni teknolojile belirlenmesi, birtakvim iddialı ih edebilmektedirler. ih edebilmektedirler. - - - - diği de tespit edilmiştir. Dünyada da kendileri edilmiştir. Dünyada tespit de diği yönlendir fiyatlarını) (satış ve reklam fiyatları piyasadaki gazetenin alan payı fazla en den gelirlerin reklam konusudur. birlikte Bununla söz durabilmesi ayakta üstlenerek zarar ancak gazetenin sayıda çok gösteren faaliyet içinde yapısı birpiyasa sayılabilecek oligopol olduğu, yüksek çok Yoğunlaşmanın maktadır. yaşan gelirlerinde reklam ziyade satışlardan rekabet, alanında yayıncılığı gazete Ancak olağandır. olması paralel tirajlarla dağılımının gelirlerinin reklam basında yazılı olarak Genel almaktadır. gazeteler de onun içinde basın, payı, yazılı büyük ikinci gelirlerindeki Reklam daraltmaktadır. alanlarını yaşam etkilemekte yayıncıları bağımsız ölçekli, küçük çok en potansiyeli etkileyebilme yönde bu reklamvereni eğilimi, çalışma gruplarıyla medya büyük ajanslarının planlama Medya hakimiyetindedir. ajansının planlama medya 10 sahip ortağa uluslararası tamamı piyasanın gözlenmiştir. olduğu nın etkisinin alanda Bu ajansları planlama medya eden hareket adına onlar da, olmasa kadar reklamverenler mında, dağılı gelirlerinin reklam sektöründe medya olarak Buna ek beklenmektedir. kayması diğer mecralara birkısmının gelirlerinin reklam ardından yükselmesi, fiyatlarının reklam televizyonda öncelikle getirilmesiyle kısıtlama sürelerine reklam yeni yasanın sayılı 6112 Ancak da sınırlamaktadır. almasını paylar dengeli daha ve diğer mecraların büyümesini gelirlerinin reklam tüm mecralarda rekabet ve aralarındaki payı Televizyon reklamlarının almaktadır. payını de şirketleri yapım dizi gelen hale önemli çok için gelirleri reklam televizyon arttırarak oranlarını izlenme ilgiden bu hatta etmekte da cezp yatırımcıları yabancı pay aldığı gelirlerinden reklam yayıncılığının Televizyon almaktadır. kuruluşları televizyon yapan yayın frekanstan karasal alanda ulusal payı büyük en dağılımında gelirlerinin Reklam ------bulunan şirket, içerik hizmeti de vermektedir. vermektedir. de hizmeti içerik şirket, bulunan da yatırımları alanında yayıncılık mobil GSM ve dolayısıyla olmuştur; neden gelmesine konumuna tekel neredeyse pazarında erişim internet değerlendirilmesi, aynı koşullarda TürkTelekom’unbulunduran diğer şirketlerle elinde gündemdedir. Ülkenin tüm altyapısını tartışmalar önemli ilişkin da rekabete burada dönüşmüştür. haline Ancak gelir modeli birincil da reklam alanında yayıncılık ve mobil internet gibi olduğu mecralarda geleneksel birlikte Bununla edilmektedir. ifade konumda olduğu bir konusunda belirleyici geleceği medyanın internetin alındığında dikkate oranlar ulaştığı İngiltere’de ile hızı ve Amerika büyüme da, olsa seviyesinde pay henüz %6,5 olduğu almış gelirlerinden Reklam alanlarıdır. yayıncılık mobil dönemde ve son internet alanlar, önemli en girdiği yakınsamaya mecraların bu Bütün edilmiştir. tespit oldukları razı paylaşmaya gruplarıyla medya küçük daha pastayı olan var çektiği, el da giderek gruplarının yayın büyük hâkim medyaya mecralardan bu azaldığı giderek gelirlerinin Reklam ve radyolardır. dergiler mecralar görünen gibi gözden çıkarılmış fazla en dönemde son ve dağılımında gelirleri Türkiye’deki reklam mümkün görünmemektedir. olasılığı yaşanma kalitesinde yayın rekabetin da göz bulundurulduğunda önünde zararlar lan katlanı açısından yayınlar Bazı yansımasıdır. gelirlerine reklam kutuplaşmaların siyasal durum, birbaşka çıkan ortaya birşekilde bariz daha dır. sektörlerden diğer alt Yazılı basında öneminikorumakta yaşamsal yon uygulaması promos dergilerde etkilenen olumsuz şekilde daha çok durumdan ve bu gazetelerde kaydığı ve internete televizyon gelirlerinin reklam azaldığı, giderek ve oranının okunma Satışların açıktır. olmadığı cazip için yatırımcılar yabancı de özellikle yeni yatırımcılar yapısıyla bu ğının yayıncılı gazete ömür biçilmeyen fazla çok ne - - - - koymuştur. Bir başka deyişle, medya sahipleri sahipleri medya deyişle, koymuştur. başka Bir ortaya bulunduğunu farklılıklarının ücret lecek sayılabi uçurum arasında çalışanlar zamanda düşüktür. daha çok Veriler aynı çalışanlarda dışı kayıt oran bu görülmüştür; aldıkları ücret TL 1250 ortalama çalışanların olarak kayıtlı sektöründe Medya kurmaktadır. da baskı yoluyla ücretler üzerinde çalışanları kuruluşları medya eden zarar ve bazıları çalışan ile karlar düşük etkisiyle ve rekabetin Yoğunlaşmanın göstermektedir. kaldıklarını mahrum de güvencelerden olduğu durumunda sağlamak devletin için sürdürmek mesleklerini örnekler,ve benzer gazetecilerin, Bu yargılanmaktadır. tutuksuz olarak habersiz suçlamadan Şık, bugün, hakkındaki Ahmet gazeteci deneyimli anlatan sürecini kalma ve işsiz deneyimleri yaşadığı medyada anaakım nedeniyle eylemleri yönelik sorunlarına ve örgütlenme sözleşme katılarak çalıştaya bir yapılan ilgili alanıyla bu araştırmanın Nitekim koymaktadır. ortaya itildiğini plana geri niteliklerin bu medyada olduğu önemli çok tecrübenin uzmanlaşmanın, gereği işlevi sal toplum hızının yüksekliği devir azdır. Çalışan yıldan beş ortalaması yılı kıdem sektöründe her hemen medyanın Bugün zorlanmasıdır. etmeye feragat haklarından örgütlenme ve sözleşme gazetecilerin birlikte artmasıyla yoğunlaşmanın piyasada sıkıntı, önemli en yaşanan alanda bu dir. bugüne Geçmişten etkilemekte de içeriklerini medya dolayısıyla ilişkilerini çalışma varlığı, kuruluşların gösteren faaliyet adına olmak sahip gücüne medya yalnızca şartlarda ve olmayan ekonomik yapısı yoğunlaşmış piyasalarının Türkiye’deki medya etmektedir. işaret hissettirebileceğine fazla daha gelecekte yakın etkisini artmasıyla erişiminin ve kullanımının yeni teknolojilerin girdiğine, olarak bir oyuncu bulunan avantajları rekabet önemli çok elinde durum,Bu TürkTelekom’un sektörüne medya - - -

97 98 için öncelikle sektör temsilcileri, çalışanlar, rek çalışanlar, temsilcileri, sektör öncelikle için çözümü sorunlarının kaynaklanan mevzuattan gerekse gerek yapılanma sektörünün Medya yansımaktadır. de niteliğine içeriklerinin medya sıra yanı sorunların ilişkilerindeki kuşkusuzçalışma durum dengesizliktir. Bu olan var aleyhine kadınlar arasındaki, çalışanlar konu kadın-erkek da, gereken birdiğer önemli değinilmesi açısından Tercihler etmektedirler. tercih gazetecileri deneyimsiz düşük ücretli az, daha maliyeti yerine, çalışan deneyimli ve yöneticileri, engeller sektörün gelişimini ve şeffaflığı arzu arzu gelişimini ve şeffaflığı sektörün engeller bu sırengeline takılmış, ve ticari kere bürokrasi çok pek veriler değerlendirilen kapsamında birsorundur. araştırma Bu kalınan karşıya karşı yerde her hemen alanında medya değil düzenlemelerde yalnızca sorun ilgili Şeffaflıkla yıkamamıştır. algısını yürütülmediği sı, şeffaf sürecin sunulma kamuoyuna taslakların belirtmeleri, olduklarını açık tümgörüşlere önemsemesi, katılımı düzenleyicilerin etmemektedir, mutlu tarafları çoğunlukla de düzenlemeler yapılan ortamda Bu bulamamıştır. karşılık zaman zaman dahi çalıştaylarda da düzenlenen kapsamın araştırma bu talebi, değerlendirme birlikte sorunlarını engellemektedir. Sektörün kurmalarını iletişim birbirleriyle önyargıları ve yargı kaynaklanan geçmiş tecrübelerinden vardır. Tarafların ihtiyaç oluşturulmasına rın platformla konuşabilecekleri gelerek bir araya /izleyicilerin okuyucu ve hatta düzenleyiciler araştırmacılar, ajansları, lamverenler, reklam - - - - ları sansür algısı yaratacaktır. algısı sansür ları ve uygulama kararlar aldığı olacak, ye neden da derinleştirme daha sorunları varolan yerine çözüm kuşkusuzki örgütü birçatı edemeyen hareket özerkve de bağımsız mayan, özellikle barındır özellikleri Bu mümkün olabileceğidir. biryapılanmayla açık katılımına akademi) temsilcileri, /izleyici okuyucu örgütleri, çalışan (meslek örgütleri, alanlarının farklı sektörün gibi, özerk,bağımsız, olduğu örneklerinde ülke farklı işleyebilmesinin, sağlıklı örgütün çatı bu gereken oluşturulacak unutulmaması burada düşünülmektedir. Ancak olacağı yararlı oluşturulmasının örgütünün birçatı katılımcı özerk, tümünüalan içine sektörünün medya için sağlanması ve koordinasyonun iletişimin sağlıklı tartışılması, gerektiğinin olması nasıl birdüzenlemenin ve etkin doğru giderilmesi, çelişkilerin Düzenlemelerdeki bulunmaktadır. da kurum da düzenleyici ya kuruluşu kamu çok pek tabi düzenlemelere farklı hedefleyen, geçirmeyi hayata çoğunu vardır. önerilerin Bu çözüm önerisi değerli sayıda, çok ürettikleri sendikaların örgütlerinin, çalışan cıların, araştırma fakültelerindeki iletişim örgütünün, kuruluşunun, meslek toplum sivil çok pek ilgili sektörle konularda gibi arttırılması kalitesinin içeriklerin iyileştirilmesi, koşullarının çalışma artması, gelişimi, rekabetin sektörünün medya ki görülmüştür sonucunda araştırma Bu açıktır. sağlayacağı katkı fazla çözümüne daha sorunların azaltarak algıları yanlış üzerindeki sektörü medya tırmaların araş ölçümlerin, sağlıklı erişebileceği Herkesin aşılmıştır. kısmen destekleriyle edenlerin - - - - - Tekelci Medya Örgütsüz Örgütsüz Medya (2004) Tekelci Özsever, Atilla ve değişim Gür, yapısında (1983) Ayşen “Sermaye büyüyor, gazeteciler “Medya Erken, Sezayi, Piyasa Krizi: Finans (2008). Küresel Mahfi Eğilmez, ve Siteleri Tolga Haber Çevikel, (2004). “Türkçe Geleneksel (2005). Aylin “‘İnternet’te Aydoğan, ve Cinsiyetçilik Asker, (2004), Ayşe “Medyada K Kaynakça Sözeri, Ceren (2006). “Türkiye’de Medya Grupları Grupları Medya “Türkiye’de (2006). Ceren Sözeri, Türkiye ve Ekonomisi (1998) Medya Alev Söylemez, Reklamcılık (2001). Çokuluslu Cem Pekman, itap /T Gazeteci Yayınları. Ansiklopedisi Türkiye Dönemi Cumhuriyet dergiler”, (04.02.2011). gazetesi, Taraf azalıyor”, Kitabevi. Eleştirisi Sisteminin Yayını,Akademik İleti-s-im. Hakemli Fakültesi İletişim Üniversitesi ray Galatasa Faktörler”, Sınırlayan Gelişimini Gazeteciliğinin Türkiye’de İnternet Kitabevi. Siyasal (içinde). Ekonomisi Ankara: şim Ağlarının Ekonomisi”, İleti Ağlarının İletişim Medya’ Metinleri. Bildiri Sempozyum Üniversitesi Yeditepe İstanbul: Buluşma Disiplinlerarası rında - Çalışmala Kadın içinde Gazeteciler” Kadın Yayıncılığı”, Yüksek Lisans Tezi,Yayıncılığı”, Lisans Galatasa Yüksek Dergi Kuruluşlarında Medya ve Bağımsız Vakfı. Eğitim Haberal Ankara, Örneği, İmge Yayınları. Ankara: ez , Ankara: İmge Kitabevi. İmge Kitabevi. , Ankara: , Cilt 11, İstanbul: İletişim İletişim İstanbul: 11, , Cilt , İstanbul: Remzi , İstanbul: 2004 Mart , 1-4 , - - - Tosun, Nurhan (1989). “Türkiye’de Reklam ve Tosun, Reklam (1989). “Türkiye’de Nurhan Holdinglere Topuz, (2003). II.Mahmut’tan Hıfzı Tanrıöver, Tufan Hülya sektörün (2000),“Medya Tanrıöver, vd.(2008), “Medyada Uğur Hülya Sektöründe Medya “Türkiye’de (2009). ------Güngör, Müberrra, Yunus Şevki Kibar, Mehmet Kibar, YunusGüngör, Mehmet Şevki Müberrra, Yayıncıları Televizyon (2010), Radyo Can Bilgili, 2010) Ağustos (1 2009-21 Dönem Eylül 11-2. BİAK Age, “Agency Trees Family 2010, Advertising R apor Bilimler Enstitüsü, İstanbul. İstanbul. Enstitüsü, Bilimler Sosyal Üniversitesi Tezi, Marmara Doktora Yayımlanmamış Ajansları”, Reklam Tarihi Basın Türk gücü”, iş Toplum kadın de No.86. ve Bilim, Yayınları. Rafineri İstanbul: Son, Cinsiyetçiliğe Medyada MEDİZ, Temsil Araştırması”, Biçimleri Kadınların İstanbul. Dalı, Anabilim ve İşletmeciliği Ekonomisi Basın Enstitüsü, Bilimler Sosyal Üniversitesi Marmara Birleşmeleri”, Şirket Uluslararası Dalı. Anabilim Radyo-Televizyon Enstitüsü, Bilimler Sosyal Üniversitesi ray Emin Ulaşanoğlu, Talat Güçlü, Ramazan Talat Ramazan Güçlü, Emin Ulaşanoğlu, web/RATEM_SEKTOR_RAPORU_2010.pdf http://www.ratem.org/ Raporu”, Sektör ve Yayıncılığı Televizyon Radyo Verileriyle Reklam “2009 (RATEM), Birliği Meslekler verileri. (2010). agency-report-2010-index/14295 com/article/datacenter-agencies/ Index”, http://adage. 2010 Report Agency /V eri , İstanbul: Remzi Kitabevi. Remzi Kitabevi. , İstanbul: -

99 100 TÜİK (2009). Yazılı Medya İstatistikleri, http:// İstatistikleri, Yazılı (2009). Medya TÜİK Enemies”, Tanımayan “Internet Sınır Gazeteciler, Raporları, Yatırımları “Reklam ------ve Reklam (2005). “Medya Derneği Reklamcılar (2010), “Global LLP PricewaterhouseCoopers and Technology Science, For Directorate OECD 2010. Overview”, “Market ------Türkiye”, Ocak-Eylül Scene “Media Mindshare, Ekonomi “Dizi 10, ToplumsalİSMMMO, Raporlar “RTÜK (İLAD), Derneği Araştırmaları İletişim “Araştırma (IAB), Bureau Advertising İnteractive medya.zul. www.tuik.gov.tr/kulturmedyadagitimapp/ http://march12.rsf.org/en/. 2011, Mart http://www.rd.org.tr/ 1993-2010”, Raporu”. Bakış Genel Dünyasına overview”. Industry 2010–2014 Outlook: Media and Entertainment dataoecd/30/24/45559596.pdf. http://www.oecd.org/ net”, (11.06.2010), Inter and News of Evolution The Economy: Information the on Party “Working Policy, Communications and Computer Information, For Committee Industry 2010. lar/2010/10_10%20dizi%20arastirmasi.pdf. org.tr/docs/yayinlar/kitap http://archive.ismmmo. si”, 2010, Mayıs (15.01.2010). taslagi-degerlendirme-raporu.html org/haberler/71-rtuk-kanun-tasarisi- http://www.iletisimarastirma. Raporu”, Değerlendirme Taslağı Tasarısı Kanun arastirma-raporlari.php. http://www.iab-turkiye.org/ Raporları”, pdf. Yayin/Raporlar/2010/thsgelismeler2010. http://www.btk.gov.tr/ Kurumu, İletişim ve Teknolojileri Bilgi Sektörü”, leşme Haber ve Türkiye’de Elektronik Dünyada Işığında Veriler (2010).Yılmaz “İstatistiki ------hepsini kazanan Bir, sisteminde Atıf, “Rating Ali TBMM’de teklifi “Kanun Kurumu, İlan Basın yap(a)madıklarının “RTÜK’ün Ümit, Atabek, D ZenithOptimedia verileri, http://www.bloom verileri, ZenithOptimedia İlbeyoğlu, Nihat, “Dergiler dağıtım şirketine şirketine dağıtım “Dergiler Nihat, İlbeyoğlu, yükselmez!”, tiraj mantıkla “Bu Ekrem, Dumanlı, http://www.dogusgrubu.com.tr/tr/ Grubu, Doğuş http://www.dyh.com.tr/tr/ Yayın Holding, Doğan http://www.dtm.gov.tr/ Müsteşarlığı, Ticaret Dış http://www.parkgroup.com. YayınCiner Holding, iğer aspx. kazanan-hepsini-alir-#8230-makalesi. tr/kose-yazisi/38387-rating-sisteminde- http://www.bugun.com. (31.08.2008), alır”, yerele-dagitacagiz%E2%80%9D. ile-anlastik-kamu-reklamlari-payini-alip- tbmm%E2%80%99de-%E2%80%9Crtuk- http://www.bik.gov.tr/web/kanun-teklifi- (06.04.2011), dağıtacağız”, yerele alıp payını reklamları Kamu anlaştık. ile ‘RTÜK pages/atabek/docs/rtuk1.html. http://mediaif.emu.edu.tr/ eleştirisi”, advertising-growth-in-2011.html. emerging-markets-to-lead-global- berg.com/news/2010-12-06/web- id=24729. www.evrensel.net/v2/haber.php?haber_ http:// (06.02.2008), açtı” bayrağı isyan 6E65. yazar.do?yazino=56520&keyfield=61626F http://www.zaman.com.tr/ (07.06.2004), icerik/47/2/web_sektorler/medya/. Hakkimizda.aspx. cfm?haberNo=591. dtmweb/bakanHaberDetay. tr/companies.php?CID=24. hastaliklar-ve-promosyon-makalesi.aspx. tr/kose-yazisi/140418-medya-etkisi- http://www.bugun.com. (29.01.2011), yon” “Medya etkisi, hastalıklar ve promos hastalıklar etkisi, “Medya - - “5651 Sayılı Kanun Çerçevesinde Erişim Engelle Erişim Çerçevesinde Kanun Sayılı “5651 http://www.tdp. Pazarlama, Turkuvaz Dağıtım http://www.calik.com/ Grubu, Turkuvaz Medya Turkmedya, http://www.turkmedya.com.tr/. olanları üye Tulgar, ‘Sendikaya “TGS: Ahmet, 09- tarih, 09.09.2009 Kurulunun “Rekabet frekans yapılamayan yıldır “15 Erol, Önderoğlu, Araştırması Profil Yaratıcıları “Reklam Medicat, ve Yayıncılığı Televizyon Muhsin, “Radyo Kılıç, mü?”, mümkün “Mümkünlü Erol Katırcıoğlu, content&view=article&id=77:5651-sayl- com/index.php?option=com_ http://www.internethukuk. Kararları”, me com.tr/tr/services/dergi.asp. sektorler.aspx?id=24. www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=6781. http:// (12.07.2006), gizliyoruz”, işverenden pdf. dosyalar/images/file/dogan_medya_karar. http://www.rekabet.gov.tr/ 2011), (5 Nisan Açıklanması”, Taraflara Uyarınca Maddesi 49 uncu Kanun’un Hakkında Korunması Rekabetin sayılı 4054 Kararı’nın Kurul Nihai İlişkin Soruşturmaya Yürütülen Hakkında A.Ş. ve Matbaacılık Gazetecilik Nevs Daily Yayıncılık Doğan A.Ş., Gazeteciler Bağımsız A.Ş., Gazetecilik Doğan A.Ş., Matbaacılık ve Gazetecilik Yayın Hürriyet A.Ş., Holding Doğan Uyarınca Kararı Sayılı 41/1005-M (24.01.2005). frekans-ihalesi medya/52937-15-yildir-yapilamayan- ihalesi”, http://wwww.bianet.org/bianet/ 2010). (Ocak 1”, http://www.mediacatonline.com 427274bc2671. aspx?icerik_id=52259f3c-88ad-41b9-aa6b- www.rtuk.org.tr/sayfalar/IcerikGoster. http:// (20.06.2002), Planlaması”, Frekans mumkun-mu.htm. erol-katircioglu/makale-mumkunlu- http://www.taraf.com.tr/ (02.12.2010), - “İnternet Gazeteciliği Masaya Yatırıldı”, Masaya Gazeteciliği “İnternet ve Portföyü “Müşteri Planlama, Pazarlama Dergi (17.02.2011), Hazır”, Yasası Medya “İnternet Sine-Sen, Sinema ve TV Dizisi Çalışanlarının Çalışanlarının Dizisi ve TV Sinema Sine-Sen, http:// (30.01.2001), kurtardı”, TURKCELL “Fizy’yi vermek sayıyor, yok vergi Türkiye’yi “Google kartı basın sarı editörleri haber “İnternet için ve Vatan Milliyet Gazetecilik’ten “Doğan vurgusu küçülme “Aydın Yeniyıl mesajında Doğan calisanlarina-kuculme-mesaji-27956h.html. ler.com/gundem/aydin-dogandan- http://www.gazeteci yaptı”, (30.12.2010), di_-486921.html. com/internet_gazeteciligi_masaya_yatiril http://www.habervitrini. (24.09.2010), Id=14061060. atdo=Dpp&sLanguage=Tr&iSubUrl Payı”, http://www.dpp.com.tr/?sWh Pazar internet-medya-yasasi-hazir.htm. http://www.haberbiz.com/guncel/ kategori&Itemid=50. kararlar&catid=34:genel- kanun-cercevesinde-eriim-engelleme- duyuru-yayinladi/. dizisi-calisanlarinin-haklariyla-ilgili- com/2011/01/04/sine-sen-sinema-ve-tv- http://www.sanatgazete. (04.01.2011), Yayınladı, Duyuru İlgili Haklarıyla www.ntvmsnbc.com/id/25176641/. vermek-istemiyor. google-turkiyeyi-yok-sayiyor-vergi- haberturk.com/teknoloji/haber/520970- http://ekonomi. (06.06.2010), istemiyor”, torleri_sari_basin_karti_alacak.aspx. te.com/News/755995/internet_haber_edi http://www.netgaze (25.01.2011), alacak”, tay/21.04.2011/1380293/default.htm. anlasma-aciklamasi/ekonomi/ekonomide gazetecilik-ten-milliyet-ve-vatan-icin- ekonomi.milliyet.com.tr/dogan- http:// (20.04.2011), açıklaması”, anlaşma - - - - -

101 102 YAYSAT, http://www.yaysat.com.tr/kurumsal/ “ Derneği, Reklamverenler sarsılırken çıkarmalarla işten toplu “Medya doları milyon 50 yılında 2010 ihracatı film “Dizi tarihce.html. aspx?CatId=39&Id=43. http://www.rvd.org.tr/CatDetails. Buluştu” ile Yazarları Ekonomi Gören, yetmedi-324040h.htm. com/bu-haberi-vermeye-yurekleri- http://www.internethaber. (27.01.2011), yansımadı”, sayfalarına internet ‘küçülme’ ve Habertürk’teki Grubu Sabah bbb9-559fbaf43f5f. aspx?HaberKodu=6b461cc3-48b9-4958- haber/HaberDetay. http://www.trt.net.tr/ (15.01.2011), aştı” RVD Başkanı Hakan Hakan Başkanı RVD Yavuz Semerci’yle, Gazeteport Yönetim Kurulu Kurulu Yönetim Gazeteport Yavuz Semerci’yle, Genel İstanbul Büro Dijital Şeker’le, Uğur yoluyla e-posta Tahsin, gazetesi, Mehmet Zaman Genel Agency Media Onur, Mobile Kurt Move Yatırım ve Rekabet Sektöründe “Medya TESEV, Konulu Düzenlemeleri” Alanı “Yayıncılık TESEV, İlişkileri” Çalışma Sektöründe “Medyada TESEV, İlişkileri” Çalışma Sektöründe “Medyada TESEV, G örüşmeler görüşme, 20.03.2009. görüşme, yazarı, gazetesi ve Habertürk Başkanı 02.02.2011. görüşme, üyesi, kurucu Türkiye ve IAB Müdürü 23.02.2011. görüşme, 09.02.2011. görüşme, yoluyla e-posta Müdürü, (21.04.2011). İstanbul Çalıştay, Konulu ve Geleceği” Bugünü Sektörün İlişkileri: (11.03.2011). İstanbul Çalıştay, (21.12.2010). İstanbul Çalıştay, Konulu (18.12.2010). Ankara Çalıştay, Konulu Ekler

Hangi Şirketlere Sahip, 2011 EK 1: Hangi Medya Grubu Şirket Doğan Grubu Hangi MedyaGrubuŞirketlereSahip,2011 Medya Şirketleri Aydın DoğanVakfı Sosyal Faaliyetler Doğan Factoring Doğan DışTicaret(ForeignTrade) Diğer Faaliyetler: Euro Star Euro D Kanal DRomania TME DMG International Avrupa: Doğan Ofset Doğan PrintingCenter(DPC), Basım: D&R Dergi PazarlamaPlanlama YAYSAT (DoğanDağıtım) Dağıtım vePerakendecilik: Birpa MüşteriHizmetleri(CallCenter) Smile ADSL Doğan Telekom Doğan Platform Dijital Hizmetler: www.posao.hr www.oglasnik.hr www.mojedelo.com www.szuperallas.hu www.expressz.hu www.job.ru www.irr.ru www.auti.hr ww.nekretnine.net TME siteleri hangisinegitsek.com arakibulaki.com Tipeez.com Hurriyetkiyasla.com anneyiz.biz arabam.com hurriyetoto.com milliyetemlak.com hurriyetemlak.com yenibiris.com.tr milliyet.com.tr hurriyet.com.tr Internet: Doğan Egmont,Kitap Dergi-Kitap Yayıncılığı:DoğanBurdaDergi, Haber Ajansı:DHA Home Video,DMC TV-Müzik Yapım:DProductions,Kanal Radyo Moda Radyo: RadyoD,CNNTürkRadyo,SlowTürk, Platformu: D-Smart,DoğanTeleshopping İnteraktif Kanallar:FixTV,DijitalTV TNT, CNNTürk,CatroonNetwork TV: KanalD,StarTV,Turner’laortakkanallar: Posta, Fanatik Ruki, Expressz,Oglasnik), Gazete: Hürriyet,TMEGazeteleri(IzRukv Daily News,Radikal

Diğer Sektörler Turizm: Milta Finans: DDKonutFinansmanı, Hürriyet Pazarlama Ticaret: DoğanOtomobilcilik,Milpa, Yan Sanayi),DoğanOrganikÜrünler Sanayi: ÇelikHalat,Ditaş(Otomotiv Şirketi, DoğanEnerji) Elektrik ÜretimveTicaretLimited Enerji: ElektrikYatırımları(Boyabat

105 106 Doğuş Grubu Çalık Holding Ciner Grubu Hangi MedyaGrubuŞirketlereSahip,2011 NTV Tarih,Bilim Business, MotorBoat&Yatching Geographic Kids,Billboard Dergi: Vogue,NationalGeographic Radyo Eksen NTV SPORRadyo,RadyoN101,Voyage, Radyo: NTVRadyo,KralFM,Virgin Yeni Medya:NTVMSNBC,Oley.com e2, NBATV Televizyon: NTV,CNBC-E,NTVSPOR,KralTV, Medya Digital,TurkuvazMobilHizmetler Dijital MedyaveMobilHizmetler:Turkuvaz Haber Ajansı:TurkuvazAjansı A.Ş. Prodüksiyon: TurkuvazProdüksiyonveTanıtım Yayıncılık SanayiveTicaretA.Ş. Sanayi veTicaretA.Ş.,TurkuvazMatbaacılık Kitap Yayıncılık:TurkuvazKitapçılıkYayıncılık Dağıtım: TurkuvazDağıtımPazarlamaA.Ş. İşletmeciliği SanayiveTicaretA.Ş. Radyo: TurkuvazTelevizyonveRadyo TV: ATV,ATVAvrupa Dergi: TurkuvazDergiYayıncılık Avrupa, YeniAsırTakvimFotomaç) Gazete: TurkuvazMedyaGrubu(Sabah, TV:Habertürk,BloombergHT Filmcilik, GDGazeteDergi(dergiyayıncılığı) Habertürk GazetecilikveMatbaacılık,CYapım Ciner GazeteDergi(dergiyayıncılığı), Gazete Habertürk,CinerMedyaYatırımları, Ciner YayınHolding: , RobbReport , NTVYayınları, , CNBC-e A.Ş. D-Tes ElektrikEnerjisiToptanSatış Elektrik ÜretimveTicaretLtd.Şti. ve Tic.A.Ş.(ArtvinHES) Ticaret Ltd.Şti.,DoğuşEnerjiÜretim Enerji: BoyabatElektrikÜretimve DOĞUŞ-GE GYO Gayrımenkul: DoğuşGayrımenkul, Marinalar Grubu,D-Gym Do-Ça TekstilTemizlemeA.Ş.,Doğuş Mediterranean Turizm,ArenaGiyim A.Ş., GöktransTurizmVoyager Garanti Turizm,Datmar Turizm veHizmetler:Antur, Sondaj veAraştırma Mühendislik veMüşavirlikA.Ş.,Ayson İnşaat: Doğuşİnşaat,Teknik Leaseplan, Üretim Oto-Fix, vdfHoldingA.Ş.TÜVTÜRK Oto, D-AutoSuisseDODYüce Otomotiv: DoğuşOtomotiv, Garanti Teknoloji Ödeme Sistemleri,GarantiMortgage Garanti EmeklilikveHayat Hizmetleri A.Ş.,GarantiFactoring Leasing, GarantiFiloYönetim Yatırım, GarantiPortföy N.V., GarantibankMoscowGaranti Bankası, GarantibankInternational Bankacılık veFinans: Telekomünikasyon: AlbTelecom Tregtare (BKT) Finans: AktifBank,BankaKombetare İnşaat: Gapİnşaat Kayserigaz, Naturelgaz Enerji: ÇalıkEnerji,Bursagaz, Alexandria Altın AsırTekstilKompleksi,Çalık Dokuma, SerdarPamukEğrici, Türkmenbaşı JeansKompleksi,Balkan Türkmenbaşı TekstilKompleksi, Tekstil: GapGüneydoğuTekstil, Sigorta, Parkİnşaat,CinerDenizcilik Hotel, ParkDenizcilik,Denmar, Park TıpSağlık,Havaş,Larespark Park İthalatİhracat,Makine, Holding, ETİHavaTaşımacılığıA.Ş., Ticaret, SanayiveHizmet:Park Park Maden Park ToptanElektrikEnerjisiSatış, Park Elektrik,SilopiElektrikÜretim, Park Teknik,EtiSoda,Enerji, Enerji veMadencilik : ParkTermik, Garanti , Aslancık , Garanti , , , Çukurova Grubu Albayrak Grubu Feza Gazetecilik Koza İpek Hangi MedyaGrubuŞirketlereSahip,2011 Medya Pazarlama:Zedpaş,Mepaş Yapım: Eksen Radyo: AlemFM,LigRadyo Sky Turk TV: ShowTV,Max,Turk,Plus, Digital Platform:DIGITURK Dergi: Alem,StuffPlatinFourFourTwoAutocar Gazete: Akşam,Güneş İnternet: Yenişafak TV: TVNET Gazete: YeniŞafak Kitap Yayıncılığı:Zaman Radyo: BurçFM Haber Ajansı:Cihan TV: STV,SHaber,MehtapTV,Ebru Dergi: Aksiyon,SızıntıGonca Amerika Zaman Romanya,Türkmenistan Avusturya, ZamanAvrupaBulgaristan Azerbaycan, ZamanKazakistan Gazete: Zaman,Today’s TV: Kanaltürk,Bugün Gazete: Bugün İnşaat: Baytur Mapfre GenelYaşam Finans: BCP,MapfreGenelSigorta, Atkasan, ÇukurovaDieselGenerators Noksel ÇelikBoruSanayiA.Ş., Packaging, OVASCA İşletmeleri T.A.Ş.,Selkasan,SCA Sanayi TicaretA.Ş.,Çukurova Kimya, Daussan,KaplaminAmbalaj Ziraat, MaysanMando,Çukurova ve TicaretA.Ş.(Çimsataş),Çukurova Çukurova İnşaatMakineleriSanayi İmalat veTicaretA.Ş.,Cumitaş, İhracat TürkA.Ş.,ÇukurovaMakine Endüstri: BMC,Çukurovaİthalatve Spor, Kefar,ÇukurovaHavacılıkA.Ş. Taşımacılık A.Ş,InterDepo,Pamuk Anadolu UluslararasıTicaretve Baytur TradingS.A., Taşımacılık veHizmet:GedenLines, Hobim, Bilyoner.com AG, Atel,Topaz,Inteltek,Turkkule, Telecommunication HoldingE.T.H Servis, TURKCELL Teknoloji, European Spaceturk, Millenicom,KVKTeknik Bilgi, Superonline,Tellcom,KVK,Inta Kcell, Azercell,Moldcell,Life,Global Kuzey KıbrısTURKCELL,Geocell, Telekomünikasyon: TURKCELL, Operating Company Enerji: GenelEnerji,Taq Turizm: AlbayrakTurizm Okuma Yönetimi (YeşilAdamlar),Sayaç Hizmet: Al-BilBilgiİşlem,Atık Taşımacılığı Araç Kiralama,AlbayrakPersonel Lojistik: TrabzonLimanı,Albayrak Fabrikası Fabrikası, EreğliEntegreTekstil Sanayi: TümosanTraktörveMotof İnşaat İnşaat: AlbayrakGYO, Madeni) (Ovacık AltınMadeni,Mastra Maden: KozaAltınİşletmeleriA.Ş Matbaa: KozaDavetiye

107 108 İhlas Grubu Fox Grubu Termikel Ortaklığı) (Karacan –Demirören Yayıncılık DK Gazetecilikve Mediasa (Sabancı) TMSF Dünya Grubu Spectrum Medya: MNG Holding Hangi MedyaGrubuŞirketlereSahip,2011 İnternet: İhlas.net Dergi Grubu Medya Pazarlama:TGRT Reklam: İhlasAjansı Haber Ajansı:İHA TV: TGRTHaber Gazete: Türkiye İnternet: Myspace.com Geographic Channel,BabyTVChannel Televizyon: FoxTV,life,FX,National KTV Yayıncılık:KanalA,RadyoA Radyo: NumberOneFM,RadyoKlas TV: NumberOneTV,FashionTV Gazete: Milliyet,Vatan Fashion TVTürkiye,Magazine, ZTV Olay TV,FM makinamagazin.com com.tr, dunyagida.com.trdunyainsaat.com.tr pcworld.com.tr, computerworld.com.tr E-Dünya: kobiden.com,dunyastore.com Dağıtım: DünyaSüperDağıtım Yayıncılık A.Ş.,DünyaAktüelA.Ş. Basım: DünyaSüperWebOfsetA.Ş Gazete: Dünyagazetesi Süper FM,MetroFm,JoyTürkFM TV8 , byte. Ticaret A.Ş. Üretim DağıtımPazarlamaSanayive Ticaret A.Ş., BGTMaviEnerjiElektrik Enerji: DeryaElektrikÜretimive Uçak Bakım:MNGTechnic Finansal Kiralama Finans: MNFFactoring,MNG Taşımacılık A.Ş.,MNGKargo Taşımacılık: MNGHavayollarıve Turizm: MNGTurizm MNG TargemA.Ş.,ZemtaşA.Ş. MNG ESMAŞA.Ş.,Tesisat A.Ş., MAPAİnşaatveTicaret İnşaat: Günal İnşaat, Ticaret ve Sanayi Madencilik: İhlasA.Ş Eğitim: İhlasKoleji Otel Kuzuluk TatilKöyü,Termal Hastanesi, İhlasArmutluTatilKöyü, Sağlık veTurizm:TürkiyeGazetesi Kristal Kola Üretim: İhlasEvAletleri,Bisan, İnşaat: İhlasİnşaatGrubu Sanayi: TermikelA.Ş. Eğitim Grubu:AtaKoleji İnşaat Grubu:Demirören A.Ş. Azerbaycan AğırSanayi,ParsatPiston Sanayi Grubu: Mutfakgaz, Güneşgaz Gaz Grubu:Milangaz,Likidgaz Demirören ŞirketlerGrubu: Tekstil: DemsaGroup,HarveyNichols Kamu Mars EntertainmentGroup Mey İçki,G2M,LBTVarlıkYönetim, Actera Group(ÖzelFon) Demirören TüpA.Ş, , Ortalama Satış Rakamları EK 2: Gazetelerin Günlük Dünya Radikal Taraf Şok Cumhuriyet Yeniçağ Milli Gazete Bugün Yani Şafak Gazete Günlük OrtalamaTirajlarMart-Aralık2010 Gazetelerin GünlükOrtalamaSatışRakamları Vakit Star Güneş Sabah Hürriyet Posta Zaman Akşam Takvim Sözcü Vatan Habertürk Türkiye Milliyet 280.594 796.705 140.208 140.603 506.414 480.318 102.790 362.336 217.489 173.205 138.914 101.891 105.911 50.398 50.379 151.183 37.596 26.410 52.639 52.279 51.690 51.399 73.731 Mart 246.896 467.100 140.342 104.952 103.854 345.914 172.809 152.660 879.818 509.915 105.419 140.731 156.716 26.424 50.667 37.990 102.711 50.657 52.345 50.710 55.367 Nisan 51.710 71.615 246.896 467.100 140.342 104.952 130.854 345.914 172.809 152.660 879.818 509.915 105.419 140.731 156.716 26.424 50.667 37.990 102.711 50.657 53.345 50.710 55.367 Mayıs 51.710 71.615 509.860 445.720 Haziran 334.999 799.472 236.932 102.859 120.587 108.641 103.021 179.552 146.218 141.978 141.569 161.897 50.405 26.447 54.388 50.556 37.689 69.937 54.556 52.822 51.976 Temmuz 498.645 103.690 136.644 103.508 338.739 244.167 434.913 189.979 102.827 146.777 158.252 714.021 139.557 123.514 50.402 70.884 50.959 53.646 37.645 52.707 54.162 26.163 51.581 Ağustos 209.099 439.494 674.986 249.386 345.032 490.128 134.098 106.481 153.463 141.647 102.154 142.318 50.405 54.047 102.112 37.686 26.336 121.125 53.265 70.179 54.158 50.513 53.131 654.900 244.366 429.983 105.980 355.093 473.383 134.630 159.230 141.998 127.001 231.922 101.274 118.658 102.155 26.408 67.640 50.503 36.885 51.404 53.539 52.235 54.179 53.621 Eylül 346.040 448.292 473.634 797.932 102.636 216.426 228.120 102.392 130.810 140.221 64.304 161.376 138.157 117.623 99.686 50.388 24.037 50.437 66.473 50.793 26.385 52.528 51.843 Ekim 342.824 210.644 140.828 451.908 102.937 110.047 153.056 153.056 431.793 101.607 877.821 103.031 131.057 84.946 50.242 26.495 57.026 50.737 217.211 52.955 Kasım 51.570 67.167 6.214 435.667 102.086 341.690 867.710 222.623 485.591 142.582 109.186 106.172 216.301 131.824 101.223 155.991 26.450 131.431 73.647 50.553 50.419 50.841 55.257 79.189 53.214 Aralık 6.060

109 110 Kaynak: Basın İlan Kurumu (Mart-Aralık 2010) 2010) (Mart-Aralık Kurumu İlan Basın Kaynak: Bizim Gazete Toplam Son Saat Birgün Hürses Yenigün Yeni Mesaj Ekonomi Anadolu Bizim Yeni Devir Günboyu Dokuz Sütun Yeni Akit Son An Tünaydın Önce Vatan Haber Ayrıntılı İstanbul Gazete 34 İstiklâl Gazete Günlük OrtalamaTirajlarMart-Aralık2010 Gazetelerin GünlükOrtalamaSatışRakamları Yeni Nesil [kapandı] Tercüman Referans Ortadoğu Yeni Asya 4.305.443 17.205 12.338 6.042 6.099 6.042 6.470 6.038 6.482 5.454 5.208 5.896 5.897 5.423 9.387 6.853 7.832 1.029 5.180 6.102 6.105 5.214 5.741 6.159 6.165 Mart 4.238.677 16.904 10.554 11.886 6.040 Nisan 6.480 6.086 5.604 6.028 6.038 6.294 5.443 8.294 5.889 5.899 6.475 6.937 5.262 6.106 1.095 6.105 5.418 6.158 5.183 5.177 4.266.677 16.904 10.554 Mayıs 11.886 6.040 6.480 6.086 5.604 6.028 6.038 6.294 5.443 8.294 5.889 5.899 6.475 6.937 5.262 6.106 1.095 6.105 5.418 6.158 5.183 5.177 4.142.060 Haziran 10.884 16.747 10.961 9.909 7.406 6.469 6.038 6.986 8.439 5.805 6.037 5.889 6.475 6.100 5.475 6.104 5.263 5.363 6.031 5.184 6.156 1.081 5.177

4.040.444 Temmuz 10.886 10.589 16.557 1.026 6.040 8.604 5.490 6.470 6.894 6.028 8.056 6.478 5.888 5.384 5.643 5.057 6.041 6.104 6.103 6.158 5.192 5.162 7.212

4.019.182 Ağustos 10.891 16.145 6.040 6.480 5.408 6.039 6.023 8.055 5.485 8.885 6.475 11.612 5.885 1.088 5.259 6.107 6.105 5.355 6.159 5.182 5.183 7.561 6.517

3.985.750 10.878 16.546 6.040 6.034 11.810 5.504 8.580 6.479 6.465 6.394 6.077 7.920 8.055 5.306 5.888 6.104 5.635 6.160 6.105 5.164 Eylül 5.192 5.311 1.116

4.128.372 52.850 10.878 11.640 6.030 6.038 8.260 6.784 5.498 5.442 6.475 5.883 8.283 6.623 6.160 6.481 1.095 5.610 6.105 6.105 Ekim 5.157 5.251 5.191

4.163.367 10.887 55.100 10.657 Kasım 8.409 6.480 6.470 5.469 5.498 8.624 6.023 5.888 5.269 5.596 6.041 5.257 5.195 6.157 6.571 5.172 1.199 6.116 6.117

4.182.798 10.875 10.677 51.845 Aralık 9.009 6.028 6.482 5.344 6.037 7.643 6.473 5.270 6.833 8.105 5.618 1.234 6.156 5.185 5.176 5.521 5.351 6.114 6.115

Sayısına Göre İnternet Siteleri EK 3: Sayfa Görüntülenme Mynet Mynet MedyaNet MedyaNet Network Sayfa GörüntülenmeSayısınaGöreİnternetSiteleri Toplam mynet.com cnetturkiye.com Toplam zargan.com trendus.com startv.com.tr realage.com.tr radikal.com.tr milliyet.com.tr kraloyun.com kanald.com.tr hurriyet.com.tr hangisinegitsek.com hangirestoran.com hangiotel.com haber24.com gezikolik.com gazetevatan.com fanatik.ekolay.net ekolay.net cnnturk.com boxerdergisi.tv arakibulaki.com arabam.com Site 1.661.489.694 1.661.489.694 2.482.648 2.369.793.815 27.442.130 3.579.362 8.562.747 167.666 17.358.910 788.928.522 106.968.573 35.314.874 677.701.135 133.304 127.566 150.061 2.332.354 745.597 250.105.511 109.721.689 196.514.587 10.797.375 18.289.704 565.580 114.286.568 Sayfa Görüntüleme

111 112 Netbook Netbook Network Sayfa GörüntülenmeSayısınaGöreİnternetSiteleri Toplam zaplat.com tureng.com tr.netlog.com powerxl.com.tr powerturk.tv powerturk.com powerfm.com.tr pcnet.com.tr ofansif.com memurlar.net mackolik.com ligtv.com.tr level.com.tr itusozluk.com istiyor.us interesan.com hardwaremania.com haberturk.com haber7.com gecce.com cosmoturk.com chip.com.tr akampus.com Site 791.851.760 13.252.690 13.579.818 88.974.183 110.289 262.295 2.484.638 1.682.680 3.696.720 86.349 126.219.607 110.957.045 32.434.144 707.410 18.731.314 2.262.828 748.228 651.851 265.505.860 87.405.509 3.061.699 0 16.450.477 2.586.126 Sayfa Görüntüleme ReklamZ ReklamZ Network Sayfa GörüntülenmeSayısınaGöreİnternetSiteleri Toplam zamazing.org yorumcu.com yenimecra.org yemekevi.tv turkiyef1.com turk.net spor3.com sosyomat.com sondakika.com sinepil.org posta.com.tr modahaber.com komikler.com itsbeauty.com istanbul.net.tr i-gunler.com hi5.com hafif.org haberler.com haber3.com fizy.com finzoom.com.tr eksisozluk.com divxplanet.com borsamatik.com bobiler.org blogidmanyurdu.com bildirgec.org autoclubturkey.com araconline.com ajansspor.com 22dakika.org 10marifet.com Site 491.357.029 326.311 4.105.351 0 105.547 1.451.141 3.323.655 5.981.567 8.884.246 5.719.192 76.299 110.163.514 1.791.190 8.847.757 1.408.500 2.180.597 5.265.655 31.516.111 194.856 50.596.912 19.160.750 11.014.870 686.110 156.949.568 22.020.026 580.934 11.428.307 5.111.313 749.322 461.350 0 17.463.832 200.663 3.591.583 Sayfa Görüntüleme

113 114 MedyaGuru MedyaGuru Magnet Magnet Yonja Yonja Virgül Virgül Turkuvaz Turkuvaz Network Sayfa GörüntülenmeSayısınaGöreİnternetSiteleri Toplam sahadan.com porttakal.com nethaber.com morbiber.com modalife.net maxoyun.com internetspor.com internethaber.com gazeteoku.com afiyetle.com Toplam timsah.com gittigidiyor.com cimri.com Toplam yonja.com Toplam sinemalar.com izlesene.com fotokritik.com doviz.com blogcu.com arabalar.com Toplam yeniasir.com.tr yeniaktuel.com.tr turkuvazradyo.com takvim.com.tr sofra.com.tr sabah.com.tr paradergi.com.tr otohaber.com.tr isteinsan.com.tr fotomac.com.tr cosmodergi.com caferuj.com.tr automotosport.com.tr atv.com.tr Site 229.268.840 97.719.713 1.726.885 1.612.049 1.780.087 855.722 4.714.888 17.747.522 76.691.456 24.784.142 1.636.376 232.811.702 32.594.234 195.505.155 4.712.313 276.766.979 276.766.979 314.526.995 26.225.181 212.723.666 11.455.116 6.579.189 57.231.809 312.034 371.263.191 3.810.365 54.872 0 45.141.629 635.583 214.163.796 45.692 1.147.358 78.666 94.899.440 0 2.102.258 0 9.183.532 Sayfa Görüntüleme Zaman Zaman Punto Punto Logaritma Logaritma MTV MTV Maksimum Maksimum GenArt GenArt NTV NTV Doğan Doğan ComMedya ComMedya Network Sayfa GörüntülenmeSayısınaGöreİnternetSiteleri Toplam zaman.com.tr samanyoluhaber.com Toplam vidivodo.com ceptown.com Toplam siberalem.com kahkaha.com itiraf.com idefix.com hayalevi.com Toplam dailymotion.com.tr Toplam webaslan.com superfb.com sporxtv.com spox.com karakartal.com Toplam oyungemisi.com hastane.com.tr ensonhaber.com antoloji.com aktifhaber.com Toplam ntvspor.net ntvmsnbc.com Toplam milliyetemlak.com hurriyetoto.com hurriyetemlak.com hepsiburada.com gezisitesi.com Toplam araba.com Site 56.902.353 22.668.453 34.233.900 59.045.614 54.084.016 4.961.598 86.991.848 74.160.534 951.191 6.377.332 4.423.460 1.079.331 93.816.446 93.816.446 101.252.032 12.029.062 3.465.529 5.838.843 76.431.701 3.486.897 148.117.326 27.827.925 5.244.484 76.332.493 26.720.425 11.991.999 162.510.319 97.584.178 64.926.141 182.574.159 21.889.964 5.351.364 60.273.353 94.332.275 727.203 223.382.290 223.382.290 Sayfa Görüntüleme

115 116 Kaynak: Gemius, Kasım 2010 Kasım Gemius, Kaynak: İpek Koza İpek Koza 0 0 Network Sayfa GörüntülenmeSayısınaGöreİnternetSiteleri Toplam kanalturk.com.tr bugun.com.tr Toplam webgazete.net ucandaire.org tjktv.net sinemakeyfi.com sinema.com shiftdelete.net rdyofenomen.com ozelyemekler.com oyyun.com oyunmemo.com oynasana.com netbebegi.com modaturkiye.com mobiletisim.com medyamoda.com intersinema.com galatasaray.org finnet.com.tr evlilikmerkezi.com enuygun.com doktorsitesi.com dobisko.com dizifilm.com bekamutfagi.com analiztv.com 3ayak.org 2yuz.com 2kadin.com Site 18.328.668 899.711 17.428.957 53.861.894 0 0 162.071 0 943.546 3.121.682 1.936.131 0 1.209.958 1.584.687 2.783.509 0 111.975 1.787.053 460.960 4.362.284 12.087.022 0 1.368.501 3.538.753 6.143.417 269.612 10.434.771 0 123.116 36.455 1.396.391 0 Sayfa Görüntüleme ciliğidir. işletme ve yeni medya birleşmeler sektöründe medya işletmeciliği, ekonomisi, medya medya alanları Araştırma çalışmaktadır. Dalı’nda Anabilim Ekonomisi ve İşletmeciliği Basın Üniversitesi Galatasaray Halen almıştır. doktorasını Üniversitesi’nden Marmara yılında ve 2009 tamamlamış Üniversitesi’nde Galatasaray eğitimini lisans ve yüksek Lisans C Yazarlar Hakkında eren S özeri - ve yaratım süreçleri, medya planlamadır. planlamadır. medya süreçleri, ve yaratım yapım reklam ve pazarlama, reklam interaktif alanları Araştırma çalışmaktadır. Dalı’nda lim Anabi ve Reklam İlişkiler Halkla Üniversitesi Galatasaray Halen almıştır. doktorasını senesinde 2010 Üniversitesi’nden Marmara ve yine etmiştir devam Fakültesi’nde İletişim Üniversitesi Marmara eğitimine lisans yüksek sonra tamamladıktan Bölümü’nde İlişkiler rası Uluslara Üniversitesi Bilkent eğitimini Lisans Z G eynep üney - -

117 118 Notlar 119 120

Bankalar Caddesi Minerva Han, No:2, Kat: 3 34420 Karaköy ‹stanbul T +90 212 292 89 03 F +90 212 292 90 46 www.tesev.org.tr ISBN:978-605-5832-77-3