XVI MIĘDZYNARODOWY KONKURS PIANISTYCZNY IM. FRYDERYKA CHOPINA THE 16TH INTERNATIONAL FRYDERYK CHOPIN PIANO COMPETITION

październik | october 2010   |  >5 JACEK 09 DEHNEL ISSN 2082-2774 Perły i kluski | Warszawa | , Poland Pearls and noodles FREE COPY FREE |

EGZEMPLARZ BEZPŁATNY BEZPŁATNY EGZEMPLARZ Wywiad | Interview

Martha Argerich, Maria João Pires

RECENZJA | REVIEW FELIETON | OPINION HISTORIA | HISTORY

DOROTA SZWARCMAN: Czy dalekowschodnia pianistyka KRZYSZTOF KOMARNICKI: Plotkarski opis życia Marthy. jest jednolita? Nie – różnice O jednym z największych „Dziecko i czary” francuskiego w interpretacjach są jednak zbyt fałszerstw w historii muzyki. dziennikarza Oliviera Bellamy. wyraźne. | Is Asian pianism Chopin nie pisał erotycznych | Facts and gossip. „Martha a monolith? Not at all. listów! | One of the biggest Argerich – L’enfant et les sortilèges”  e diff erences are fairly hoaxes in music history. by the French journalist Olivier obvious, if you listen Chopin did not write erotic Bellamy > 4 carefully >4 letters! >6 chopin express rozmowa | interview II etap – kolejność uczestników, Dzień 1, 2 , 3 | 2nd stage auditions order, day 1, 2, 3 Najbardziej nadzwyczajny

MartHa Argerich »»Jak się grało na fortepianie Erarda z 1849 roku? Sobota, 9 października | [wskazując na Katarzynę Popową- Saturday, 9 october -Zydroń]: Pan wie, że to La Maestra zwycięzcy poprzed- Maria João uprzedzała mnie, że to bardzo trudne, bo ČČ10.00, Peng Cheng He, niego Konkursu? ten instrument ma tylko dwie barwy. „A ty – dodała – Chiny/China »»Aleksander Laskowski: Oczywiście. Co Pani potrafisz grać wszystkimi barwami świata. I co zrobisz?” ČČ10.50, Miroslav Kultyshev, myśli o Rafale Blechaczu? Rosja/Russia Po koncercie krzyknęła: „Słyszałam wszystkie kolory! ČČ11.40 – 12.10 Bardzo mi się podoba, chociaż słuchałam tylko jego Udało ci się!” PRZERWA | INTERMISSION nagrań na youtube. To bardzo uczciwy muzyk, wyjąt- Bardzo mi się podobało granie na starym fortepianie, ČČ12.10, Hyung-Min Suh, kowy i wrażliwy. Pewnego razu słuchałam Preludiów chociaż nie miałam dużo czasu, żeby się przygotować. Republika Korei/Republic of Korea ČČ13.00, Leonard Gilbert, Chopina w radiu. Nie wiedziałam, kto gra. Zachwyci- Inni pianiści podobno muszą szykować się dwa tygo- Kanada/Canada łam się. A to był on. dnie, żeby dobrze wypaść. Ja miałam znacznie mniej ČČ17.00, Daniil Trifonov, »»Chciałbym zapytać o Pani koncert na festiwalu czasu. Nie wiem, jak wyszło, bo nie słuchałam nagra- Rosja/Russia „Chopin i jego Europa”… nia. Mam nadzieję, że dobrze. ČČ17.50, Kotaro Nagano, »» Japonia/Japan …ten z Marią João Pires? Po raz pierwszy wystąpiłyśmy Czy możemy spodziewać się Chopina w Pani ČČ18.40 – 19.10 razem w sposób całkowicie niezaplanowany. Staszek nagraniu na instrumencie z epoki? PRZERWA | INTERMISSION [Stanisław Leszczyński] powiedział, że pianista, który Ale pomysł! Nie wiem. ČČ19.10, Jayson Gillham, »»Stanisław Leszczyński: A może powinniśmy Australia/Australia miał wykonać fortepianową wersję Koncertu skrzypco- ČČ20.00, Hélène Tysman, wego Beethovena, odwołał występ. Zaproponował mi zorganizować Konkurs Chopinowski, Francja/France zastępstwo: II Koncert Beethovena. Odpowiedziałam na którym uczestnicy będą grać na dawnych instrumentach? Niedziela, 10 października | wtedy: „no, nie wiem”. Następnego dnia powiedziałam, Sunday, 10 october że wystąpię na 65 procent. Kolejnego, że na 78 procent. To byłby znakomity pomysł. Sama o tym niedawno ČČ10.00, Anna Fedorova, W hotelu spotkałam Marię João Pires i zrelacjonowa- myślałam. Musieliby jednak grać w innej sali. Ukraina/Ukraine łam jej całą sprawę. „Od roku nie grałam tego koncer- »»Proszę na zakończenie powiedzieć, ČČ10.50, Leonora Armellini, czy to ciężka praca być jurorem? Włochy/Italy tu!” - powiedziałam. Ona na to: „A ja od sześciu mie- ČČ11.40 – 12.10 sięcy”. Postanowiłyśmy więc podzielić się tym utwo- To rzecz nadzwyczajna, bo Konkurs Chopinowski PRZERWA | INTERMISSION rem. I tak się stało. jest najbardziej nadzwyczajny na świecie. Wszystko ČČ12.10, Airi Katada, Japonia/Japan ČČ13.00, Fei-Fei Dong, Chiny/China Myślę, że było to wydarzenie historyczne, po raz pierw- bardzo głęboko przeżywam. A także bardzo dużo się ČČ17.00, Claire Huangci, szy dwie pianistki podzieliły się jednym koncertem. Za- uczę, słuchając młodych artystów. Zdarzają się tu rzeczy Stany Zjednoczone/USA grałyśmy też Sonatę Mozarta, tę samą, którą grałam tu arcyciekawe. ČČ17.50, Da Sol Kim, z Nelsonem Freire [KV 381]. Tego wieczora poczułam MartHa Argerich [do Stanisława Leszczyńskiego]: Republika Korei/Republic of Korea h ČČ18.40 – 19.10 się bardzo szczęśliwa. Staszek, jak się miewa Ivo Pogorelić? PRZERWA | INTERMISSION ČČ19.10, Ching-Yun Hu, Chińskie Tajpej/Chinese Taipei ČČ20.00, Rina Sudo, Japonia/Japan Poniedziałek, 11 października | Monady, 11 october ČČ10.00, Paweł Wakarecy, Polska/Poland ČČ10.50, Yuma Osaki, Japonia/Japan ČČ11.40 – 12.10 PRZERWA | INTERMISSION ČČ12.10, Evgeni Bozhanov, Bułgaria/Bulgaria ČČ13.00, Wai-Ching Rachel Cheung, Chiny/China ČČ17.00, Guillaume Masson, Francja/France ČČ17.50, Jiayi Sun, Chiny/China ČČ18.40 – 19.10 PRZERWA | INTERMISSION ČČ19.10, Yury Shadrin, Rosja/Russia ČČ20.00, Irene Veneziano, Włochy/Italy

mecenas ro ku chopinowskiego m a i n s p o n s o r o f the c h o p i n year (wywiad niebawem | in interview soon) Martha Argerich

2 | XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina | dzień dziewiąty | 9 października 2010 r. chopin express Dyskografia MarthyA rgerich to niemal setka płyt, wśród nich nagrania z orkiestrą, muzyki kame- ralnej i solowej, choć Argerich od prawie trzydziestu lat nie występu- je – i nie nagrywa – solo. | Martha Argerich’s discography includes almost 100 CDs. There are recor- dings with orchestra, chamber and solo music, although she has not performed solo for thirty years.

Przez większość kariery Argerich była związana kontraktem z Deut- sche Grammophon. Jej nagrania firma wydała ostatnio w trzech ze- stawach. Wśród nagrań solowych m.in. muzyka Chopina i Schumanna. | Most of her career she recorded for Deutsche Grammophon. All of her recordings have been recently Aleksander Laskowski, Martha Argerich, Stanisław Leszczyński reissued in three boxes. This Competition is very special

Martha Argerich: Do you know that this is La in the opening concert of the Competition. Maestra of the Competition winner from the previous That evening I felt really happy. edition? [she nods to Katarzyna Popowa-Zydroń]. »»How did you like the Erard from 1849? „Argerich live“ to dodatkowa porcja Maria João warned me that it would be very difficult, adrenaliny. Z jej solowych nagrań »»Aleksander Laskowski: Of course. What do you „na żywo“ to być może najlepsze, and that piano has only two colours. “And you, she said, zarazem bardzo dobre technicznie. think about Rafał Blechacz? always use all the colours in the world. What will you Nic dziwnego, powstało I like him a lot, although I have listened to him on do?” After the concert she exclaimed: „I have heard all w Concertgebouw w Amsterdamie, YouTube only. He is a very honest, extraordinary and the colours! You DID IT!” I really enjoyed playing an słynącej z akustyki. | “Argerich live“ will give you additional sensitive artist. Once when I heard Chopin’s Preludes on original piano, although I didn’t have much time to adrenaline. It is perhaps her best the radio, I didn’t know who was playing but I loved the practise. Other pianists say that they need at least two solo performance captured “live”, interpretation. It turned out to be Rafał Blechacz. weeks to play a period piano really well. I don’t know and very well recorded indeed. »»Tell me about your concert at the “Chopin and how it went, because I haven’t listened to the recording. No wonder, it was made in the Concertgebouw in Amsterdam. his Europe” Music Festival. I hope it was fine. The one with Maria João Pires? This was the first »»So maybe you should record a CD with Chopin time we played together, and the whole thing was a bit on original instruments? improvised. Staszek [Stanisław Leszczyński] informed A nice idea! But I don’t know. me that the pianist who was due to perform the piano »»Stanisław Leszczyński: Maybe we should version of Beethoven’s Violin Concerto had had to organize a Chopin competition on original cancel at short notice. So he asked me to step in and instruments? perform Beethoven No. 2 in its place. My answer was That would be great. Actually, recently I have thought simply “I don’t know”. The next day, I said that the odds about it myself. But they would have to play in a different are 65%. On the following day that went up to 78%. hall. Sensacyjne chopinowskie At the hotel I met Maria João and told her the whole »»My final question: is being a member of the nagrania młodziutkiej Argerich, Jury at the Competition really hard work? zrealizowane w radiu w Berlinie story. “I haven’t touched this concerto for a year,” I said. i Kolonii, które dopiero teraz “And I for six months,” she replied. We decided to share It is something extraordinary: this Competition is wydano na płytach. Nagranie the piece. I think that it was a historic moment – two very special. I am overwhelmed with high emotions all Ballady g-moll pochodzi z 1959 pianists playing parts of the same concerto during one the time. I also learn lot when I listen to young pianists. roku. | Extraordinary Chopin recordings of the young Argerich performance [Pires performed the first movement, They always spring surprises! which have been released only Argerich the second and third movements]. We also Martha Argerich [to Stanisław Leszczyński]: recently. They were made in radio played the same Mozart Sonata [K381] as I did here with Staszek, how is Ivo Pogorelich? h studios in Berlin and Cologne.

9 October, 2010 | d ay nine | The 16th International Fryderyk Chopin Piano Competition | 3

  felieton | opinion PORTRET PIANISTKI | Azjatycki monolit? | An Asian monolith? PORTRAIT OF A PIANIST olski przekład monografi i „Martha PArgerich – Dziecko i czary” pióra fran- cuskiego dziennikarza Oliviera Bellamy ukazał się nakładem Wydawnictwa Literackiego akurat w czasie, gdy boha- terka książki przyjechała do Warszawy (to zapewne pośpiech w przygotowaniu książki na rynek stał się przyczyną błę- dów w tłumaczeniu, choć nie brakuje ich także w oryginale). Artystka wyznała ostatnio polskiemu fanowi, że tej książki nie lubi, więc nie złoży na niej autografu. Można to zrozumieć; jeszcze nie było tak szczegółowego, momentami wręcz plot- karskiego opisu jej życia. Bellamy pisze o niej jak o współczesnej celebrytce, zaś bohaterka książki to przecież osoba, która zwykle pilnie strzegła swojej prywatności. Zarazem jednak jest w tej książce dużo niezwykle cennych informacji, np. historia dzieciństwa Marthy w Buenos Aires, kon- taktu z nauczycielem Vincenzem Scara- Wai-Ching Rachel Cheung, muzzą (który dał jej wspaniałe podstawy przed garderobą | behind the scene, 5.10.2010 oświadczenie pierwszego etapu XVI techniczne) oraz – później, w Wiedniu – z wybitnym pianistą Friedrichem Guldą, Konkursu Chopinowskiego pozwoliło dla którego lekcje dawane Argerich były Ddostrzec mnogość szkół pianistycznych Chopin Competition – up until recently distingu- jedynym wartościowym doświadczeniem Dalekiego Wschodu – jeszcze nie tak dawno postrze- ished strictly en bloc and only now demonstrating pedagogicznym. ganego en bloc, dziś wyraźnie zróżnicowanego. the vastness of its versatility. he Polish Można było zauważyć, że przedstawiciele Chin Chinese musicians have encountered the most tro- Ttranslation mają przede wszystkim kłopoty z komunikatyw- uble with regard to the communicability of expres- of monograph nością przekazu. Często nie odczuwamy w grze sion. Often we feel little in the Chinese performan- entitled ”Martha Argerich – Chińczyków niczego poza chłodem i dystansem, ce beyond its coolness and distance, even though L’enfant et les mimo że ich grę cechuje wspaniała technika i po- their playing is characterised by brilliant technique sortilèges”, writ- tężny dźwięk. Jeśli takie kłopoty mają pianiści ka- and a powerful sound. If musicians of the caliber of ten by the French libru Yundi czy Lang Langa, to czegóż chcieć od Yundi or Lang Lang have such troubles, then what journalist Olivier Bellamy, was przybyłej do Warszawy młodzieży? can be expected of the youths that have traveled to released by the Szkoła japońska ma inny poważny problem. Warsaw for the Competition? Wydawnicto Lite- W grze znakomitej większości uczestników z Kraju  e Japanese school has an entirely diff erent, mo- rackie publishing Kwitnącej Wiśni słychać wiele pomysłów, tyle że nie re serious problem.  e performances of those who house just in time for the heroine’s arrival in Warsaw (it was przystających do siebie: to pokazał profesor X, tam- hail from the land of the cherry blossom are distin- surely the hurry to get the book out into to profesor Y, to znów maestro Z. Każdy pomysł jest guished by many ideas, only they don’t always work the world that is at fault for certain errors dobry, ale w sumie nie tworzą sensownej całości. Do in tandem: this was proven by Professor X, that by in translation, although there are errors wyjątków należą pianiści, którzy wszystkie uwagi Professor Y and yet another by Professor Z. Almost too in the original). The musician confi ded recently to a Polish fan that she doesn’t potrafi ły przesublimować przez własną osobowość every idea is good, but they don’t create a cohesive particularly like the book so she wouldn’t artystyczną i przedstawić interpretację przemyśla- whole.  e exceptions include those pianists who sign his copy. This is understandable as ną i logiczną w formie – tak jak Airi Katada, która are capable of incorporating remaks and critiques there has never yet been such a detailed, popisała się w pierwszym etapie Konkursu najle- in order to present a thoughtful and logical inter- at times even gossipy, description of her life. Bellamy writes about the pianist as piej wykonaną Fantazją f-moll. pretation that arrives by way of their own persona- if she were a latter-day celebrity and yet Zdumiewa natomiast szkoła koreańska. Oni po lity – much like Airi Katada, whose performance of this is a person who has always guarded prostu wszystko robią „po naszemu”, jakby Polski Fantaisie in F minor was ranked the best among all her privacy. i Korei Południowej nie dzieliła przestrzeń, kultu- those in the fi rst stage of the competition. At the same time, the book contains many valuable items, such as the story of ra, religia... Hyung Min Suh dał świetne scherzo, Still, the Korean School is astonishing.  ey sim- Martha’s childhood in Buenos Aires, her natomiast Da Sol Kim, idealny i wrażliwy chopi- ply perform it “our way”, as if Poland and South contacts with her teacher Vincenz Scara- nista, okazał się nieprześcigniony w nokturnach Korea were not separated by any borders, distan- muzza (who provided her with such a won- derful technical foundation) and - later her i balladach. ce, culture or religion... Hyung Min Suh performed h contacts with the brilliant pianist Friedrich an amazing Scherzo, while the perfect and sensi- Gulda in Vienna, for whom these lessons he scope of the fi rst stage of auditions bro- tive Da Sol Kim proved to be unsurpassed in the are said to be the only notable experiences ught a number of piano schools from the Far Nocturnes and Ballades. h in his entire pedagogical career. h TEast to the forefront of the th International — K K — D S 4 | XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina | DZIEŃ DZIEWIĄTY | 9 października 2010 r.

WSPÓŁORGANIZATOR PARTNER PARTNERZY dla nas | exclusive   Łowca talentów |

 e talent hunter Jacek Dehnel hopin Express dowiedział się z do- Cbrze poinformowanego źródła, że występom konkursowym od samego początku przysłuchuje się „ucho” dużej wytwórni płytowej. Zadaniem „ucha” Perły i kluski Pearls and noodles jest odkrycie talentu, któremu będzie można zaproponować kontrakt nagra- domu dziadków, gdzie wychowywa- n my grandparents’ house Chopin was like niowy. „Ucho” obiecało udzielić nam łem się przez pierwszych parę lat życia, another member of the household. No one had wywiadu podczas trzeciego etapu. WChopin był dodatkowym, widmowym Iplayed the piano, which sat dusty in the corner domownikiem. Na pianinie, kurzącym się dostoj- of the sitting room, in years. As a young woman, nie w rogu salonu, od dawna nikt nie grał. Babcia my grandmother had got quite angry with the aunt jeszcze jako panienka obraziła się na ciotkę, who made her practise scales when all she wanted że każe jej ćwiczyć gamy, choć ona chciała skoczyć was to dive in and learn – what else but Chopin? na głęboką wodę i uczyć się – kogóż by innego, – the Scherzo in B minor. My grandfather was a jeśli nie Chopina? – Scherza b-moll. Dziadek, “trunkful of wasted talents” who’d nearly graduated który „był walizką zmarnowanych talentów” from the Conservatory, but ended up a woodsman i prawie skończył konserwatorium, ale ostatecz- instead. He was said to have played beautifully nie został leśnikiem, grywał podobno pięknie, until he fell ill with meningitis and his fi ngers do czasu kiedy zapadł na zapalenie opon mózgo- never regained their former fi tness. In spite – or wych, po czym jego palce nigdy już nie odzyska- perhaps because – of this, Chopin was discussed ły dawnej sprawności. Mimo to – a może właśnie incessantly. Every once in a while, century-old dlatego – o Chopinie rozprawiało się nieustan- disputes over interpretation would fl are up, nie. Co jakiś czas przywoływano interpretacyj- instigated by a Russian aunt who would call my ne spory sprzed stu lat; ożywała ciotka, Rosjanka, Polish great grandmother’s playing “scrambling”. oskarżająca prababkę, Polkę, że „maże”, słyszą-  e latter’s riposte was that the aunt was “pounding ca w odpowiedzi, że „rąbie kotlety”. Konkursy cutlets”. In our house, the Chopin Competition was Chopinowskie śledzono tak, jak w innych domach followed in a way that other families follow football Czy to będzie Yuri Watanabe? | Will she be succesful? śledzi się mistrzostwa piłkarskie – zawiązywały championships – sides were taken and feuds się stronnictwa i rysowały spory między kibicami. broke out among the fans. Every Wednesday and Dwa dni w tygodniu, bodajże co środę i co sobotę Saturday there were radio broadcasts of concerts. hopin Express has been informed – koncerty radiowe. „Pollini gra tego walca, jakby Pollini is playing that waltz as if he were squashing Cby an unoffi cial source that a secret ciskał perły na aksamit, a Taki-to-a-taki jakby pearls against velvet, and so-and-so as if he were „ear” from a major CD label is listening rzucał kluchami o podłogę!” fl inging noodles against the fl oor! My grandfather to all Competition auditions.  e “ear” Dziadek walczył z rakiem przez trzy lata (zdą- battled cancer for three years (although he still is listening out for a great talent that żył jeszcze ucieszyć się z nagrody dla Kennera), ale managed to enjoy Kenner’s triumphant win), but could be off ered an exclusive recording nam, dzieciom, nic nie mówiono. Dowiedzieliśmy we children were never told of his illness. We found contract.  e “ear” has promised us się, kiedy babcia syknęła na nas: „Cicho bądźcie! out only when one day my grandmother hissed: Be an interview in the third round of the Dziadek może ostatni raz słucha Małcużyńskiego!” quiet!  is might be the last time your grandfather Competition. h Nie myliła się. h hears Małcużyński! She was right. h

KRONIKA KONKURSU | THE COMPETITION ON DISC CD 5

I ETAP  października | st STAGE AUDITIONS  October Fryderyk Chopin (1810–1849)

1. Ballada g-moll op. 23 9.10 7. Etiuda C-dur op. 10 nr 1 1.50 13. Nokturn c-moll op. 48 nr 1 5.42 Marek Bracha, Polska/Poland, [6] Marie Kiyone, Japonia/Japan, [34] * Denis Zhdanov, Ukraina/Ukraine, [80] *** 2. Ballada f-moll op. 52 10.52 8. Nokturn G-dur op. 37 nr 2 6.05 14. Etiuda C-dur op. 10 nr 1 1.55 Ingolf Wunder, Austria/Austria, [79] Xin Tong, Chiny/China, [71] Gracjan Szymczak, Polska/Poland, [70] 3. Nokturn Des-dur op. 27 nr 2 6.10 9. Nokturn cis-moll op.27 nr 1 5.47 TT: 69.10 Giuseppe Greco, Włochy/Italy, [18] Kana Okada, Japonia/Japan, [51] *** Fortepiany | Pianos: 4. Etiuda a-moll op. 25 nr 11 4.00 10. Etiuda h-moll op. 25 nr 10 4.25 STEINWAY, * YAMAHA, ** FAZIOLI, *** KAWAI Lukas Geniušas, Natalia Sokolovskaya, Rosja/Russia, [64] > Następna płyta w poniedziałek Rosja-Litwa/Russia-Lithuania, [14] 11. Etiuda F-dur op. 10 nr 8 2.23 | Next CD on Monday 5. Nokturn c-moll op. 48 nr 1 6.25 Andrew Tyson, Stany Zjednoczone/USA, [74] François Dumont, Francja/France, [9] ** 12. Etiuda As-dur op. 10 nr 10 2.13 R | E: S L, 6. Etiuda Ges-dur op. 10 nr 5 1.40 Meng-Sheng Shen, N I F C | Hanchien Lee, Chińskie Tajpej/Chinese Taipei, [42] Chińskie Tajpej/Chinese Taipei, [63] T F C I

9 October, 2010 | DAY NINE | The 16TH International Fryderyk Chopin Piano Competition | 5 chopin express historia | history

W 1973 roku „Music and Musicians” zamieści- Oszukane listy | ło ich reprodukcje. Natychmiast dokonano eks- pertyz – polscy kryminolodzy, biegły sądowy Lucjan Fajer oraz Ryszard Soszalski z Zakładu Kryminalistyki KGMO, stwierdzili niezależnie Hoax! Hoax! od siebie, że reprodukcje te powstały w drodze fotomontażu, przy czym Soszalski zidentyfiko- wał również materiał źródłowy: były to trzy li- Krzysztof Komarnicki sty reprodukowane w książce Chopin na ob- czyźnie w roku 1965, z których ktoś sporządził kolaż według tekstów Czernickiej. est rok 1960. W Warszawie odbywa się Międzynarodowy Kongres Niestety, u progu drugiej dekady XXI wieku, Chopinowski. Między dwoma jego uczestnikami, Arturem teksty te wciąż są cytowane na Zachodzie jako JHedleyem z Wielkiej Brytanii i Mateuszem Glińskim z kanadyj- autentyczne wypowiedzi Chopina. Budzi to skiej Międzynarodowej Fundacji Chopinowskiej, dochodzi do bardzo zrozumiałe zdumienie. Każde zdanie „listów” ostrej kłótni. Kongres kończy się skandalem – i powołaniem specjal- jest przecież absurdalne: „Waltornista moc- nej komisji ekspertów do rozstrzygnięcia merytorycznej strony sporu. no się użalał na kiepską frazę solową w finale O co poszło? mego [koncertu] F[sic!]-moll. […]Wiem, że je- Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba się cofnąć o ponad dwadzieścia stem w orkiestrze dureń… (1835)”. Chopin nie lat. W przededniu II wojny światowej do wileńskiej redakcji Polskiego mógł tego napisać! Raz, że waltornista Teatru Félix-Joseph Barrias: Delfina Potocka gra Chopinowi | Delfina Radia przybyła Paulina Czernicka, przedstawiając projekt audycji, opar- Narodowego, Goerner, nie „użalał się” nad tą Potocka playing for Chopin | tej na nieznanych listach Fryderyka Chopina do Delfiny Potockiej. Wojna frazą, ale chętnie ją zagrał. Dwa, że ostatnie wy- heliograwiura | heliogravure 1885 pokrzyżowała te plany, jednak w 1945 roku w Poznaniu Czernicka wy- konanie przez Chopina Koncertu f-moll nastą- skoczyła jak diabeł z pudełka i projekt zrealizowała. Dlaczego tak łatwo piło w 1834 roku, dlaczegóż rok później miałby jej uwierzono, że jest w posiadaniu nieznanej korespondencji Chopina Chopin o tym pisać jak o zdarzeniu świeżym? Trzy – za życia Czernickiej do Delfiny. Otóż, Paulina Czernicka była spokrewniona z Komarami, zaś uważano, że wtedy Chopin grał Koncert e-moll. Cztery – było to na wie- Potocka była Komarówna z domu. czorze Berlioza, Chopin miał znakomite recenzje. Gdy chodzi o Chopina, żadne źródło nie może Jedna z nich wynosiła instrumentację (tak!) Chopina być zlekceważone. Z Czernicką podpisano umowę W tych „listach” Chopina są ponad Berlioza! Pięć – Chopin nie wykonał wtedy wydawniczą, naciskano ją ze wszystkich stron, by słowa i zwroty, które do finału, ale tylko część środkową. Podsumowując: przedstawiła oryginały listów. Nigdy tego nie zro- autorka tego zdania nie miała elementarnej wie- biła, twierdząc a to, że są we Francji, a to w Australii, polszczyzny weszły dopiero na dzy o Chopinie i jego działalności. a to w USA. Obiecała pokazać fotokopie, które przełomie XIX i XX wieku. „W moich utworach pisanych piękno często le- jednak w dniu dostarczenia do redakcji rzekomo ży w akompaniamencie. Pamiętaj, […] że u mnie zostały… skradzione. Po ogłoszeniu tych rewela- akompaniament ma zawsze równe prawa z me- cji w Polsce nikt nie miał wątpliwości, że listy to po prostu fałszerstwo lodią, a często musi być na pierwszy plan wysunięty”. Ciekawe tylko, że – zawierały bardzo bezpośrednie wypowiedzi natury erotycznej, co jest Chopin w swoich Szkicach do metody gry fortepianowej pisze dokład- sprzeczne z osobowością Chopina. Nie mówiąc nawet o tym, że kompo- nie coś przeciwnego. Ten materiał dostępny jest jednak od niedawna, zytor i Delfina Potocka nie byli kochankami. Plotki o romansach Chopina Czernicka nie mogła go znać. z Marią Wodzińską czy George Sand krążyły po Paryżu, gdy kompozy- Oszustka pisze dalej o tym, że u Chopina „waga największa leży w ostat- tor naiwnie myślał, że nikt o tych związkach nie wie. Plotek o romansie nich kilkunastu taktach”, a że u Beethovena finały są tylko „nic nie mó- z Potocką nie było nigdy. wiącym hałasem”. Są to sformułowania amatora, nie rozumiejącego isto- Wybitny kompozytor, Tadeusz Szeligowski stwierdził, że „Czernicka to ty rzeczy. Nie mogą zatem być słowami Chopina. skończona wariatka” – słowa brutalne, ale niestety prawdziwe. W 1949 „Coraz mniej z ludźmi o muzyce gadam” – pisze rzekomy Chopin, za- roku popełniła samobójstwo, idąc w ślady i obu braci. Jej syn leczył się lewając następnie papier idiotycznymi uwagami na ten temat. Chopin na nerwy. prawdziwy nie mógł z ludźmi o muzyce gadać „coraz mniej” – bo pra- Dlaczego zatem spór odżył w 1960 roku? Kazimierz Wierzyński oparł wie nigdy nie mówił o muzyce, na co narzekała George Sand, do której na domniemanych listach biografię kompozytora, wydaną po angielsku słowa bardziej przemawiały niż dźwięki. i tłumaczoną na wiele języków. Wspomniana komisja ekspertów powo- Autorem treści „Listów do Delfiny” jest bez wątpienia Paulina Czernicka. łana na Kongresie po przeprowadzeniu bada jednomyślnie podważyła Kto – i po co?! – spreparował fotokopie, nie dowiemy się nigdy. autentyczność „listów”: styl nie pasuje do stylu Chopina, w listach poja- h wiają się słowa i zwroty, które do polszczyzny weszły dopiero na prze- arsaw, 1960. The International Chopin Congress. A scandal łomie XIX i XX wieku. Te niuanse jednak giną w tłumaczeniu, przez co has broken out; there’s a shouting match between English mu- ich fałszywy ton nie razi zagranicznego czytelnika. Wsicologist Arthur Hedley and Mateusz Gliński of the Canadian Szeligowski, bardzo ostro wypowiadał się przeciw autentyczności International Chopin Foundation. The Congress organisers set up a com- tekstów Czernickiej. Tymczasem po jego śmierci w 1963 roku znale- mittee to investigate the background to the argument. But why did they ziono jakoby w jego papierach fotokopie rękopisów Chopina! Na no- fall out so spectacularly? wo rozpętała się burza. Adam Harasowski, osiadły w Anglii szwagier To answer this question, we have to travel back in time more than 20 Szeligowskiego, zaczął rozpowszechniać tezę o autentyczności „listów”. years. Just before the outbreak of the Second World War, a woman na-

6 | XVI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina | dzień dziewiąty | 9 października 2010 r. n ifc

Szeligowski strongly opposed the authenticity of the “letters” (as did Hedley). But, when he died in 1963, there was an extraordinary twist to the tale: among his personal effects were apparently, the actual pho- tocopies of Chopin’s texts! The discussion was resurrected once more. Adam Harasowski, whose sister was Szeligowski’s widow, became a de- voted advocate of the authenticity of the “letters” – at least the ones that were photocopied. In 1973 Music and Musicians published the photo- copies, and immediately became the subject of an investigation. Lucjan Fajer, an expert witness, and Ryszard Soszalski, a specialist working for Civil Militia (the CSI of its time), conducted two independent research projects. Both came to the same conclusion: the photocopies were a ho- ax. The texts were a cut-and-paste job and Soszalski was able to identify the source material: three authentic letters reproduced in Chopin na ob- czyźnie [Chopin Abroad], a book published as late as 1965 (which expla- ins why Czernicka never presented the photocopies). Alas, even 10 years into the 21st century, these texts are still being qu- oted in the West as the authentic words of Chopin. This is surprising, be- cause almost every sentence is utter nonsense, an absurdity or just pla- in wrong: The horn player complained about poor phrasing in the finale of my [Concerto] in F minor… I know that I am an idiot when it comes down to the orchestra… (1835). Could Chopin have written that? For Heaven’s sake, no! First, the horn player of the National Theatre Orchestra, Goerner, never compla- ined about the bars in question, and played them with skill. Second, the med Paulina Czernicka approached Polish Radio’s Vilnius broadcasting last performance of the Concerto in F minor took place in 1834, so why station with a proposal to make a programme based on some hither- should Chopin report it as fresh to unknown letters that Fryderyk Chopin supposedly wrote to Delfina news a year later? Third, during Potocka. The war put a stop to the plans, but in 1945 Czernicka resur- Czernicka’s lifetime it was still be- These texts were not written in faced in Poznań and her idea came to fruition. But who was this nobo- lieved that the Concerto in E minor Chopin’s style, and furthermore, dy Czernicka, and how could she have got hold of Chopin’s letters? She was performed in 1834. Fourth, the claimed that she was distantly related to the Komar family; Delfina’s ma- performance took place during an certain words and idioms were iden name was Komar. evening organised by Berlioz, and not used in Polish before 1900 But when something concerns Chopin, every detail matters. Having Chopin received good reviews: one signed a book deal on the strength the letters, Czernicka suddenly found even put Chopin’s orchestration (hear! hear!) above that of Berlioz! Fifth, herself under pressure: unsurprisingly, everyone wanted to see the originals. Chopin did not play the finale at the occasion, only the middle move- She failed to produce them, claiming that they were in France. She then ment…Once and for all: the author of the above quoted sentences must said they were in the US, or Australia. She promised, however, to come have had little knowledge of Chopin and his activities. up with photocopies of the originals. The very day of her appointment “In my written works the beauty often lies in accompaniment. Remember… with the board of editors, the photocopies were, apparently, stolen! By that in my music the accompaniment is always equal to the melody and this time, Polish scholars were in unanimous agreement that the “letters” often it has to come out to the fore.” A very interesting quote, especially must be a hoax. They contained were sentences that were openly erotic considering Chopin said exactly the opposite in his Sketches for A Piano in character, a sharp contrast to the reserved, discreet style of Chopin’s Method. It is worth noting that the Sketches surfaced only recently and authentic letters. But first, let’s get the facts straight – Chopin and Potocka Czernicka could not have known of their existence. were not lovers. When Chopin naively thought his relationships with The hoaxer also writes that in Chopin’s music the“ most important things Wodzińska or Sand were a secret, Paris was already alive with gossip are in the last few bars”, that Beethoven’s finales are just meaningless noise. about them. The fact that there were never any rumours about Fryderyk Such remarks reveal that their author was a complete amateur, someone and Delfina is proof that nothing happened between them. who did not understand the essence of the art of music. Further eviden- When the great composer Tadeusz Szeligowski claimed “Czernicka is ce that these words could not have been written by Chopin. definitely a madwoman”, it was a statement both brutal and, alas, true. In “I talk less and less about music” writes “Chopin” and then covers the pa- 1949 she committed suicide, following in the footsteps of her mother and per with the most incredible remarks upon the subject. Hold on! Chopin both her brothers. Her son was later treated for a nervous disease. – the real one – could not talk about music “less and less”, as he hardly Why, then, did the argument come flooding back in 1960? The West ever talked about music anyway, as reported by a disappointed George became acquainted with the apocryphal texts through Kazimierz Sand, who was much more responsive to words than to music. Wierzyński’s biography of Chopin – this was translated into many lan- It is beyond any reasonable doubt that the unfortunate Paulina Czernicka guages, most notably English. While the International Chopin Congress must have been the author of the “Letters to Delfina”. But who doctored Committee had quickly concluded that these texts were not written in the photocopies – and why – we will never know. h Chopin’s style, and furthermore, certain words and idioms were not used in Polish before 1900, these nuances are lost in translation, so for the »» Jutro Jan Ekier o Wydaniu Narodowym Dzieł Ws z ys t k i c h Chopina Western reader the irregularities of style are not obvious. tomorrow Jan Ekier on the National Edition of Chopin ’s Works

9 October, 2010 | d ay nine | The 16th International Fryderyk Chopin Piano Competition | 7 chopin express jury

Dang Thai Son, Katarzyna Popowa-Zydroń

Katarzyna Popowa-Zydroń, Andrzej Jasiński, Fou Ts’ong

Fou Ts’ong, Kevin Kenner

Piotr Paleczny, Kevin Kenner

Piotr Paleczny Dang Thai Son,

Ch o p i n Express o f i c j a l ny dziennik XVI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w y d a w c a | publisher Instytut Adama Mickiewicza Polska culture.pl | iam.pl & Gramophone music magazine gramophone.co.uk redaktor n a c ze l ny | e d i to r-in-chief Aleksander Laskowski redakcja angielska | english language e d i to r Emma Baker (Gramophone music magazine) ze s p ó ł | e d i to rs Bartosz Kamiński, Krzysztof Komarnicki, Dominik Skurzak, Małgorzata Wende fo to | p h o to Wojciech Grzędziński, Bartosz Sadowski p ro j e kt | design Marek Zalejski l ayo u t & prepress Studio Q

Organizator XVI Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina Narodowy Instytut Fryderyka Chopina Organizer of the 16th International Fryderyk Chopin Piano Competition The Fryderyk Chopin Institute www.nifc.pl

8 | The 16th International Fryderyk Chopin Piano Competition | d ay nine | 9 October, 2010