Załącznik nr 1 do Uchwały Zebrania Wiejskiego Sołectwa Wielowie ś Nr 1/09 z dnia 9 lutego 2009 r. Zał ącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Wielowie ś Nr XIX/143/09 z dnia 18 marca 2009 r.
PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI WIELOWIEŚ
Opracował: Ginter Skowronek Krzysztof Kocot
WIELOWIEŚ styczeń 2009
Spis treści: 1. Charakterystyka miejscowości...... 3 1.1. Charakterystyka Gminy Wielowieś...... 3 1.2. Charakterystyka miejscowości Wielowieś...... 8 2. Inwentaryzacja zasobów...... 13 3. Ocena mocnych i słabych stron...... 18 3.1. Analiza SWOT...... 18 3.2. Wnioski z przeprowadzonej analizy SWOT...... 18 4. Planowane kierunki rozwoju...... 19 4.1. Cel nadrzędny...... 19 4.2. Cele strategiczne z odpowiadającymi im zadaniami...... 19 5. Opis planowanych zadań w perspektywie 7 lat...... 21 5.1. Budowa chodnika i kanalizacji deszczowej przy ul. Wolnej w Wielowsi wraz z remontem nawierzchni przy drodze nr 2955S ...... 21 5.2. Śląska Sieć Tras Rowerowych Zaplecze aktywnej turystyki rowerowej dla mieszkańców zachodniej części Subregionu Centralnego ...... 23 5.3. PIAP y dla mieszkańców ziemi gliwickiej...... 27 5.4. Budowa kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków w Wielowsi ...... 29 5.5. Modernizacja przestrzeni rekreacyjno sportowej miejscowości Wielowieś...... 34 5.6. Termomodernizacja budynku GOK u w Wielowsi ...... 42 5.7. Modernizacja sieci wodociągowej dla ul. Wolnej w Wielowsi ...... 44 5.8. Modernizacja placu zabaw przy Przedszkolu Publicznym w Wielowsi . 47 5.9. Adaptacja pałacu w Wielowsi na potrzeby Urzędu Gminy...... 49 5.10. Adaptacja budynku przy ul. Głównej 25 w Wielowsi na potrzeby Gminnego Ośrodka Zdrowia ...... 49 6. Podsumowanie i wnioski...... 50 7. Wykorzystane materiały...... 55
1. Charakterystyka miejscowości.
1.1. Charakterystyka Gminy Wielowie ś. Gmina Wielowieś zlokalizowana jest w województwie śląskim w jego północno zachodniej części i wchodzi w skład powiatu gliwickiego. Gmina Wielowieś składa się z 12 sołectw, są to: Wielowieś, BłaŜejowice, Czarków, Dąbrówka, Gajowice, Kieleczka, Sieroty; Świbie, Radonia, Raduń Borowiany; Wiśnicze, Zacharzowice. Siedziba Urzędu Gminy mieści się we wsi Wielowieś przy ulicy Głównej 25, a Referatu Ekorozwoju przy ul. Głównej 47.
Województwo Śląskie Powiat Gliwicki
Rysunek 1 Poło Ŝenie gminy na tle podziału regionalnego województwa i powiatu ( źródło www.bmp.com.pl). Gmina Wielowieś połoŜona jest w środkowo zachodniej części województwa śląskiego, od północy graniczy z gminami: Zawadzkie i Krupski Młyn, od wschodu z gminami Tworóg, Zbrosławice, od południa z miastem Pyskowice, a od zachodu z gminami: Toszek, Jemielnica i Strzelce Opolskie. Granica z gminami: Zawadzkie. Jemielnica oraz Strzelce Opolskie, stanowi równocześnie granicę pomiędzy województwem śląskim i opolskim. Gmina leŜy na szlaku komunikacyjnym wiodącym z Opola do Gliwic i Tarnowskich Gór przy skrzyŜowaniu dróg wojewódzkich relacji Gliwice – Pyskowice Olesno oraz Tworóg – Wielowieś i Wielowieś – Toszek. Gmina ma charakter typowo rolniczy. Powierzchnia gminy wynosi 11 659 ha, w tym powierzchnia uŜytków rolnych 7.605 ha. Ok. 95% z nich to grunty orne. Zasiewami głównymi są zboŜa (63% gruntów ornych, gł. pszenica, mieszanki zboŜowe) oraz rośliny pastewne (19%) i ziemniaki (10%). Struktura upraw uwarunkowana jest niską jakością gleb. Z ogólnej liczby gospodarstw (888) ok. 45% ma powierzchnię większą niŜ 5 ha – średnia wielkość gospodarstwa jest największa z gmin powiatu gliwickiego. Gmina zajmuje równieŜ najwaŜniejsze miejsce w powiecie pod względem hodowli, szczególnie liczby macior (ok. 40% pogłowia powiatu). Czyste środowisko, powietrze i gleba, wolne od zanieczyszczeń sprzyjają produkcji zdrowych płodów rolnych. Strukturę wykorzystania powierzchni gminy przedstawia poniŜsza tabela i wykres.
Strona 3 z 55
Powierzchnia l.p. Wyszczególnienie [ha] [%]
1 uŜytki rolne 7 605 65,23 2 lasy 3 270 28,05 3 pozostałe grunty i nieuŜytki 784 6,72 ogółem 11 659 100
Rysunek 2 Struktura wykorzystania powierzchni gminy
784 ha 6,72% 28,05% uŜytki rolne
lasy
pozostałe grunty i nieu Ŝytki 3 270 ha 7 605 ha 65,23%
Gmina Wielowieś liczy ok. 6 tys. mieszkańców, z czego ponad połowa w wieku produkcyjnym, 21,1 % stanowią dzieci do lat 18 tu, a osób w wieku emerytalnym jest około 17%. Od roku 2000 obserwuje się powolny spadek liczby ludności, co spowodowane jest systematyczną malejącą liczbą urodzeń (od 1992). Prognozy przewidują dalszy spadek liczby mieszkańców. Strukturę wiekową mieszkańców gminy przedstawia poniŜsza tabela. Lata 1999 2001 2003 2004 2005 2006 2007 Liczba ludności 6459 6375 6264 6 104 5 993 6 006 6 014 ogółem MęŜczyzn 3209 3128 3076 2 967 2 926 2 916 2 920 Kobiet 3250 3247 3182 3 137 3 067 3 090 3 094 Dzieci % 28,4 27,1 24,5 22,5 21,8 21,1 20,4 Wiek emerytalny 14,1 14,6 16,1 17,3 17,4 17,6 18,0 % Zakłady na terenie gminy związane są w większości ściśle z rolnictwem: Wielowiejska Spółdzielnia Mleczarska. Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Spółdzielnia Handlowo Usługowa "Rolnik" i Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna oraz z usługami. Spośród wszystkich mieszkańców gminy 1280 osób pracuje w rolnictwie. Związane jest to z największą w całym powiecie gliwickim liczbą gospodarstw wiejskich – 838. Ponadto mieszkańcy gminy znajdują zatrudnienie poza rolnictwem indywidualnym w prowadzących działalność na jej terenie podmiotach gospodarczych.
Strona 4 z 55
Charakterystykę rynku pracy przedstawia poniŜsza tabela. J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 2007 PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ ZAREJESTROWANE W REJESTRZE REGON WG SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH Ogółem ogółem jed.gosp. 235 254 261 273 291 306 Sektor publiczny podmioty gospodarki narodowej ogółem jed.gosp. 14 14 14 14 14 14 państwowe i samorządowe jednostki prawa budŜetowego ogółem jed.gosp. 10 10 10 10 10 10 Sektor prywatny podmioty gospodarki narodowej ogółem jed.gosp. 221 240 247 259 277 292 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą jed.gosp. 181 189 193 203 217 233 spółki handlowe jed.gosp. 7 9 10 11 12 13 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego jed.gosp. 1 1 1 1 1 2 spółdzielnie jed.gosp. 5 5 5 5 5 5 stowarzyszenia i organizacje społeczne jed.gosp. 6 7 9 10 11 11
W Gminie Wielowieś obecnie jest zarejestrowanych 219 jednostki prowadzące działalność (wg stanu na dzień 31.12.2006 r.) gospodarczą, w tym: − prowadzące działalność usługową: 63; − prowadzące działalność w branŜy budowlanej: 41; − wykonujące usługi transportowe: 23; − prowadzące działalność rzemieślniczą: 11; − prowadzące działalność gastronomiczną: 12; − jednostki prowadzące działalność handlową: 60; − zakłady prowadzące działalność przetwórstwa spoŜywczego: 9. Powiat Gliwicki charakteryzyje się srednią stopą bezrobocia w skali województwa. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 23 stycznia 2001 r. Powiat Gliwicki został zaliczony do grupy powiatów zagroŜonych strukturalną recesją i degradacją społeczną. Tabela 1 Porównanie bezrobocia w województwie śląskim i w powiecie gliwickim.
2005 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Województwo 17,2 17,2 17 16,7 16,3 16,1 16,1 15,9 15,7 15,4 15,3 15,5 Powiat 17,4 17,6 17,5 17,1 16,7 16,3 16,6 16,6 16,4 16,4 16,5 16,7 2006 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Województwo 15,8 15,8 15,7 15,3 14,7 14,3 14,0 13,8 13,5 13,1 12,9 12,8 Powiat 16,9 16,9 16,6 15,9 15,1 14,5 14,6 14,3 13,6 13,1 13,0 12,9 2007 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Województwo 12,9 12,7 12,3 11,7 11,1 10,6 10,3 10,1 9,8 9,5 9,3 9,3 Powiat 13 12,8 12,6 11,8 11,1 10,5 9,9 9,7 9,7 9,2 9 8,8 2008 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Województwo 9,5 9,2 8,7 8,2 7,7 7,4 7,1 7,0 6,3 6,5 6,7 6,9 Powiat 8,7 8,5 7,7 7,4 7,1 6,9 6,9 6,7 6,5 6,4 6,5 6,6
Strona 5 z 55
Na tle powiatu sytuacja w gminie Wielowieś wypada relatywnie dobrze. W powiecie bezrobotnych jest ok. 10 % ludności w wieku produkcyjnym wóczas gdy w gminie Wielowieś ok. 5 %. Na tak dobry obraz sytuacji w gminie wpływ ma zapewne ukryte bezobocie w rolnictwie oraz głównie emigracja ludności do krajów UE. Analizując strukturę bezrobocia w Wielowsi moŜna stwierdzić, Ŝe zdecydowana większość bezrobotnych to osoby młode – poniŜej 35 roku Ŝycia, z zawodowym i podstawowym wykształceniem. J. m. 2003 2004 2005 2006 2007 PRACUJĄCY W GŁÓWNYM MIEJSCU PRACY Pracujący wg płci ogółem osoba 334 344 353 376 340 męŜczyźni osoba 96 98 91 109 86 kobiety osoba 238 246 262 267 254
Teren, na którym zlokalizowana jest gmina był miejscem, na którym rozwijało się osadnictwo juŜ w X wieku p.n.e. W okolicach Wielowsi podczas badań archeologicznych natrafiono na cenne znaleziska: skarb w Czarkowie i bogate cmentarzysko w Świbiu, świadczące o zamieszkiwaniu tych terenów juŜ w okresie kultury łuŜyckiej (1000 400 p.n.e.). Na obecny kształt sieci osadniczej największy wpływ wywarł XIII wiek, w którym to ukształtowała się jej podstawowa struktura związana z dominującymi majątkami rycerskimi. Atrakcją turystyczną gminy są zabytkowe obiekty, których zestawienie przedstawiono w poniŜszej tabeli.
l.p. Miejscowość Obiekty zabytkowe 1 Dąbrówka: Dwór klasycystyczny z 1895 r. Spichlerz murowany z 1821 r. Budynek dworski z 1808 r. 2 Sieroty Kościół parafialny pod wezwaniem Wszystkich Świętych z 1490 r. 3 Świbie Kościół parafialny pod wezwaniem Świętych Mikołaja i Krzysztofa z ok. 1500 r. Kapliczka pod wezwaniem Świętej Benigny z 1669 r. Spichlerz dworski, murowany z końca XVIII w. Dawna gorzelnia dworska 1854 r. Stanowisko archeologiczne połoŜone na północy od wsi Zespół parkowy 4 Wielowieś Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z XV w. Dwór przy ul. Zamkowej 1 z 1748 r. Zespół parkowy 5 Wiśnicze Kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Trójcy z 1585 r. Kaplica pod wezwaniem Matki Bolesnej z lat 1762 1768 Spichlerz na podwórzu plebanii z 1 połowy XIX w. Zespół parkowy 6 Zacharzowice Kościół filialny pod wezwaniem Świętego Wawrzyńca z 1580 r.
Przez teren gminy przebiega kilka znakowanych szlaków turystycznych: a) Szlak Powstańców Śląskich przebiegający przez: Bytom – Toszek – Dąbrówka – Centawa – Strzelce Opolskie – Góra Św. Anny – Kędzierzyn Koźle – Gliwice; b) Szlak OkręŜny wokół Gliwic Śląskich przebiegający przez: Rudy – Toszek – Wilkowiczki – Zacharzowice – Pniów – Pyskowice – Łabędy – Chudów – Szczygłowice – Rudy; c) Szlak Stulecia Turystyki przebiegający przez: Rybnik – Ligota Toszecka – PłuŜniczka – Dąbrówka – Hubert – Świbie – Wielowieś – Tworóg – Tarnowskie Góry; d) Szlak Zacharzowicki : Zacharzowice – Sieroty – Gajowice – Wiśnicze – Świbie; Oraz trasy rowerowe Śląskiej Sieci Tras Rowerowych: a) Trasa Czarna z Lublińca przez Borowiany, Wielowieś, Toszek do Rybnika;
Strona 6 z 55
b) Trasa Niebieska z Poznania przez Kluczbork, Olesno, Lubliniec, Borowiany, Gliwice, Katowice, Dąbrowę Górniczą do Częstochowy; c) Trasa Zielona z Wrocławia przez Ozimek, Zawadzkie, Borowiany, Tarnowskie Góry, Zawiercie do Krakowa; Projektowane są takŜe kolejne trasy rowerowe: a) Trasa rowerowa „Autochtoni” Toszek – Wiśnicze Świbie – Wielowieś – Kieleczka – Krupski Młyn; b) Trasa rowerowa „Zabytki techniki” DzierŜno – Kamieniec – Zacharzowice – Toszek; Największą atrakcją przyrodniczą jest połoŜony na terenie gminy rezerwat „Hubert”, którego głównym zadaniem jest ochrona lasu mieszanego o cechach naturalnych. Z innych wartości poznawczych i rekreacyjnych gminy Wielowieś wspomnieć naleŜy liczne zabytki kultury materialnej, zwarte kompleksy leśne oraz piękny krajobraz.
Strona 7 z 55
1.2. Charakterystyka miejscowo ści Wielowie ś. Wieś wzmiankowana w 1305 r. jej nazwa oznacza po staropolsku „wielką wieś”. Źródła dokumentują kolejnych właścicieli wsi: w 1422 roku rycerz Proch, w połowie XV wieku Zbroszko, a następnie rycerz Mikołaj. W 1496 r. Anna von Gasicka, w 1574 r. Wenzel von Worff, w 1679 r. Karol Paczyński, od 1700 r. hr Verdugo, od 1737 r. hr von Schack, od 1760 r. Ludwig Magnus von Schack, W XIX wieku Wielowieś stała się siedzibą dóbr Freherr von Duranta, obejmujących teŜ BłaŜejowice i Sieroty. W 1776 roku król pruski Fryderyk Wielki zezwolił na załoŜenie cmentarza Ŝydowskiego. W połowie XIX wieku Wielowieś była ośrodkiem handlu skórami. Od zachodu do wsi przylega Kolonia Wielowieś (ul. Wolna), na północ od wsi znajduje się folwark i osada JeŜmanów, wzmiankowane w 1860 r. (do 1945 roku nazywane Hermaniec). Na południowy wschód od wsi leŜy Kotków, wzmiankowany juŜ w 1444 r. Sołectwo zajmuje powierzchnię 1627,81 ha, z czego tereny pod zabudowę i usługi stanowią odpowiednio: Cmentarz 1,19 ha Stacja redukcyjno pomiarowa 0,39 ha Tereny mieszkaniowo usługowe zabudowa jednorodzinna 18,76 ha Tereny mieszkaniowo usługowe zabudowa jednorodzinna i zagrodowa 67,59 ha Tereny mieszkaniowo usługowe zabudowa wielorodzinna 0,59 ha Tereny pól uprawnych z dopuszczeniem eksploatacji kamienia 1,10 ha Tereny pól uprawnych z dopuszczeniem zabudowy 11,34 ha Tereny produkcyjno usługowe i inŜynierii 25,49 ha Tereny ujęć wody pitnej 0,06 ha Tereny usług innych 1,75 ha Tereny usług innych i zieleni urządzonej 3,52 ha Tereny usług kultu religijnego 0,52 ha Tereny usług oświaty 2,93 ha Tereny usług sportu i rekreacji 1,37 ha Tereny zieleni urządzonej 0,54 ha Wody otwarte 0,18 ha Pozostałe to pola uprawne i lasy. Wieś ma charakter typowo rolniczy, na jej terenie nie są zlokalizowane Ŝadne zakłady przemysłowe. Pozarolnicza działalność gospodarcza oparta jest na usługach dla ludności. W sołectwie jest zarejestrowanych 95 podmiotów gospodarczych w tym: Usługi – 12; BranŜa budowlana – 15; Rzemiosło – 8; Gastronomia – 6; Handel – 39; Przetwórstwo spoŜywcze – 6; Usługi transportowe – 9; Wielowieś zamieszkuje 1886 osób. W obrębie miejscowości zlokalizowanych jest 468 gospodarstw domowych, wszystkie podłączone są do sieci wodociągowej, 421 korzysta z systemu zbiórki odpadów komunalnych. Dla wszystkich budynków istnieje moŜliwość podłączenia do sieci telekomunikacyjnej, do sieci gazowej podłączonych jest 256 budynków. Gospodarka ściekami komunalnymi oparta jest na wykorzystaniu indywidualnych zbiorników bezodpływowych. W najbliŜszym czasie planowana jest budowa zbiorczego systemu kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków dla miejscowości, inwestycja jest ujęta w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków, przewidywany termin rozpoczęcia inwestycji to 2009 rok, dokumentacja techniczna inwestycji została opracowana w 2007 roku, w tym roku uzyskano równieŜ prawomocne pozwolenie na budowę. Zabudowa wsi ma charakter jednorodzinny o średnim rozproszeniu. Na terenie wsi usytuowana jest szkoła podstawowa i przedszkole, do których uczęszczają dzieci nie tylko z Wielowsi, ale takŜe z: BłaŜejowic, Czarkowa,
Strona 8 z 55
Kieleczki, Sierot, Zacharzowic i Świniowic (Gmina Tworóg) oraz gimnazjum, z którego korzysta młodzieŜ z całej gminy i Świniowic. Na terenie miejscowości funkcjonuje Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka Publiczna. Na terenie wsi zlokalizowane jest boisko z sztucznym oświetleniem, budynek Mniejszości Niemieckiej, kościół parafialny. W budynku gimnazjum mieści się dodatkowo siłownia dostępna dla wszystkich mieszkańców. Podstawową opiekę medyczną mieszkańców zapewnia NZOZ w Wielowsi, dodatkowo usługi opiekuńcze dla osób chorych prowadzi Caritas. Na terenie miejscowości funkcjonuje klub sportowy, prowadzący zajęcia w dziedzinie piłki noŜnej w trzech grupach wiekowych tj. dzieci, młodzieŜy i dorosłych, w klubie na zajęcia uczęszcza ponad 50 osób. Od siedziby starostwa powiatowego w Gliwicach wieś oddalona jest o 25 km, natomiast od najbliŜszych większych miast odpowiednio: Katowice (miasto wojewódzkie) – 48 km; Zabrze – 30 km; Opole – 57 km; Częstochowa – 56 km. Wielowieś od zachodu i północy sąsiaduje z kompleksami leśnymi. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 901 Gliwice – Poznań oraz 907 Toszek – Lubliniec. Główną atrakcją turystyczną miejscowości jest zabytkowy zespół parkowo pałacowy w Wielowsi z dworem barokowym z 1748 roku, zbudowany przez hr Verdugo, piętrowy na planie litery „L”, w elewacji frontowej ryzalit wsparty na obłych kolumnach, z boku portal wjazdowy z kartuszem herbowym, część dachów masandrowa. W prawym skrzydle pałacu mieścić się Urząd Gminy oraz posterunek policji, w lewym skrzydle apteka, Ośrodek Pomocy Społecznej, Biblioteka Publiczna oraz izba historyczna. O wielokulturowości i wieloreligijności miejscowości Wielowieś na przestrzeni wieków, świadczą zachowane do dziś na jej terenie zabytki: katolicki kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, kaplica ewangelicka z 1924 roku, budynek dawnej synagogi oraz cmentarze, katolicki i Ŝydowski. Zwiedzając Wielowieś moŜna na jej terenie natrafić na Ŝydowskie dziedzictwo. Materialnymi śladami po dawnych Ŝydowskich mieszkańcach Wielowsi są zachowane do dziś dwa obiekty: budynek dawnej synagogi i kirkut. Ludność Ŝydowska w tej miejscowości pojawiła się w II połowie XVII stulecia. Gmina Ŝydowska została załoŜona przez polskiego śyda Jonatana Blocha i była macierzystą gminą dla powstałych gmin Ŝydowskich w Pyskowicach i Toszku. Do dziś w Wielowsi na ulicy Gminnej, obok stacji benzynowej znajduje się budynek, w który w latach 1771 – 1938 mieściła się synagoga. Budynek ten zachował się do dziś i mimo pogromu ludności Ŝydowskiej w 1938 roku w czasie „Nocy kryształowej”, synagoga w Wielowsi nie została zniszczona przez hitlerowców. Po wojnie została zamieniona na magazyn zboŜowy. Budynek ten jest zatem najstarszą zachowaną synagogą w naszym regionie. Kolejnym materialnym śladem po dawnych Ŝydowskich mieszkańcach Wielowsi jest cmentarz Ŝydowski, który połoŜony jest w pięknym malowniczym miejscu. Znajduje się około 600 metrów od drogi w kierunku miejscowości Wojska. Został załoŜony prawdopodobnie pod koniec XVII wieku. Na cmentarzu zachowało się około 250 macew. Najstarsza macewa pochodzi z 1722 roku i jest to na terenie kirkutu najstarszy zachowany do dziś nagrobek pierwszego Ŝydowskiego mieszkańca Wielowsi, Jonatana Blocha. Na cmentarzu pochowani są nie tylko śydzi z Wielowsi ale takŜe z innych miejscowości (Toszek, Pyskowice). Na zachowanych nagrobkach widnieje przepiękna symbolika. Zwiedzając kirkut podziwiać moŜna róŜne płaskorzeźby: menory, złamane świece, błogosławiące dłonie, palmy, ptaki oraz inne. Symbolika ta pozwala na określenie, kto w danym miejscu został pochowany. Na przykład świeczniki zdobią groby kobiet, poniewaŜ zapalanie i błogosławienie świateł szabatu jest jedną z waŜnych powinności kobiety Ŝydowskiej. Często świece bywają złamane na znak przerwanego Ŝycia. Dziś na terenie Wielowsi nie mieszka ani jeden Ŝydowski mieszkaniec, dlatego zachowany kirkut to miejsce gdzie o historii wielowiejskich Ŝydów mówią nam kamienne macewy. Do Gliwic 25 km Cmentarz Ŝydowski w Wielowsi nie jest juŜ „tajemniczym ogrodem” i moŜna go dziś zwiedzać. Stało się to moŜliwe dzięki uczniom kół historycznego i przyrodniczego ich opiekunom działających przy Szkole Podstawowej w Wielowsi, władzom gminy Wielowieś oraz jej mieszkańcom, którzy społecznie wysprzątali to miejsce kultu, w okresie od marca 2003 do maja 2004. Rada Gminy Wielowieś w 2004 roku uznała za pomniki przyrody 4
Strona 9 z 55
dęby rosnące na terenie cmentarza i nadała im imiona: „Król Dawid”, „Król Salomon”, „Jonatan”, „Beracha” Obiekty o walorach kulturowych Wykaz obiektów architektury i budownictwa wpisanych do rejestru zabytków Adres Rodzaj Data powst. Nr rejestru ul. Kościelna kościół p.w. XV w./1935 371/60 Wniebowzięcia NMP oraz cmentarz przykościelny ul. Główna 1 zespół pałacowy (pałac, XVIII w./ 372/60 park, folwark, kapliczka) 1923 Obiekty walorach kulturowych objęte ewidencją zabytków chronione, prawem miejscowym Wykaz obiektów architektury i budownictwa Adres Rodzaj Data Wartości kulturowe ul. Główna 1 chlewnia folwarczna XVIII/XIX w. lokalne ul. Główna 1 stajnia folwarczna XVIII/XIX w. lokalne ul. Główna 1 magazyn folwarczny XVIII/XIX w. lokalne ul. Główna 5 dom, Bank Spółdzielczy 1 ćw. XX w. lokalne ul. Główna 21 dom l. 20. XX w. lokalne ul. Główna 23 dom, Urząd Gminy 1 ćw. XX w. lokalne ul. Główna 47 dom, USC, biblioteka l. 30. XX w. lokalne ul. Główna 57 dom 1911 lokalne ul. Gminna 10 dom początek XXw. lokalne ul. Gminna 10 obora początek XXw. lokalne ul. Kościelna 5 plebania 1 ćw. XX w. lokalne ul. Szkolna 1 dom początek XXw. lokalne ul. Szkolna 10 dom l. 20. XX w. lokalne ul. Zamkowa 8 dom 4 ćw. XIX w. lokalne ul. Zamkowa 9 dom 4 ćw. XIX w. lokalne ul. Zamkowa 10 dom 4 ćw. XIX w. lokalne ul. Zamkowa 11 dom 4 ćw. XIX w. lokalne Wykaz krzyŜy i kapliczek przydroŜnych Lokalizacja Rodzaj Data powstania uwagi ul. Kościelna (przy kapliczka św. Jana k. XVIII w. ogrodzeniu kościelnym) Nepomucena przy zjeździe do wsi z krzyŜ przydroŜny z pocz. XX w. murowany, tynkowany drogi Pyskowice –Olesno postacią UkrzyŜowanego oraz figurą Matki Boskiej w niszy ul. Kościelna przy krzyŜ z postacią 1875 r murowany, tynkowany kościele UkrzyŜowanego oraz figurą Matki Boskiej w niszy ul. Szkolna na granicy krzyŜ z postacią koniec XIX w. murowany zabudowy wsi UkrzyŜowanego oraz figurą Matki Boskiej w niszy droga w kierunku krzyŜ z postacią koniec XIX w. murowany BłaŜejowic, na granicy UkrzyŜowanego oraz zabudowy Wielowsi figurą Matki Boskiej w niszy Kotków – przy drodze krzyŜ ok. poł. XX w. drewniany pomiędzy Kotkowem a Wielowsią Kotków przy drodze krzyŜ z postacią 1998 r. marmurowy, lokalizacja, bocznej do Kotkowa od UkrzyŜowanego forma krzyŜa, postać strony Wielowsi ukrzyŜowanego stare
Strona 10 z 55
Zabytkowe parki, cmentarze, aleje Lokalizacja Rodzaj Czas powstania nr rej. zab. Uwagi w polach przy drodze cmentarz XVIII/XIX w. postuluje stelle z artystycznymi w kierunku Kotkowa wyznania (?) się wpis do przedstawieniami mojŜeszoweg rejestru symbolicznymi o zabytków ul. Kościelna cmentarz XV w. 371/60 najstarsze zachowane rzym. kat. nagrobki k. XIX w.; przykościelny zamknięty cmentarz XX w. brak nagrobków o rzym. kat. walorach artystycznych lub wartościach historycznych
Wykaz stanowisk archeologicznych Nr stan. w Nr stan. w PrzynaleŜność obrębie obrębie Typ stanowiska chronologiczna, kulturowa obszaru AZP miejscowości Obszar 93 43 33 1 Ślad osadnictwa Neolit, kultura ceramiki sznurowej 34 2 Ślad osadnictwa Neolit 35 3 Punkt osadniczy Kultura łuŜycka Ślad osadnictwa Pradzieje 36 4 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 37 5 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 38 6 Ślad osadnictwa Średniowiecze 39 7 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 40 8 Ślad osadnictwa Pradzieje 41 9 Ślad osadnictwa Neolit 42 10 Ślad osadnictwa Epoka kamienia
Obszar 93 44 1 11 Ślad osadnictwa Średniowiecze 2 12 Ślad osadnictwa Średniowiecze 3 13 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 4 14 Ślad osadnictwa Epoka kamienia, kultura łuŜycka 5 15 Ślad osadnictwa Kultura łuŜycka
Przez wieś przebiegają następujące oznakowane szlaki turystyczne: a) Szlak Stulecia Turystyki przebiegający przez: Rybnik – Ligota Toszecka – PłuŜniczka – Dąbrówka – Hubert – Świbie – Wielowieś – Tworóg – Tarnowskie Góry
Oraz trasy rowerowe Śląskiej Sieci Tras Rowerowych i Projektu „Rowerem po Śląsku”: a) Trasa Czarna z Lublińca przez Borowiany, Wielowieś, Toszek do Rybnika; b) Trasa rowerowa „ Autochtoni ” Toszek – Wiśnicze Świbie – Wielowieś – Kieleczka – Krupski Młyn c) Trasa nr 410 Jemielnica – Centawa – PłuŜniczka – Toszek – Sarnów – Wiśnicze – Świbie – Wielowieś – Borowiany – Krupski Młyn d) Trasa nr 411 Toszek PKP – Gajowice – Wielowieś – Kieleczka – Borowiany – Krupski Młyn – Potępa – Koty – Tworóg – Brusiek – Koszęcin e) Trasa nr 412 Toszek PKP – Sarnów – Świbie – Wielowies – Świniowice – Tworóg – Brynek – Połomia – Wojska – Sieroty – Zacharzowice – Wilkowiczki – Toszek PKP
Strona 11 z 55
Na obszarze wsi występują gleby bielicowe i pseudobielicowe, brunatne wyługowane, czarne ziemie zdegradowane, mady i gleby mułowo – torfowe. Dominują gleby bielicowe i pseudobielicowe, oznaczające się niskim pH, wytworzone głównie z piasków gliniastych lekkich, słabo gliniastych lub glin lekkich. Pod względem rolniczym w większości zaliczane są do gleb Ŝytnio ziemniaczanych lub Ŝytnio łubinowych. Gleby brunatne występują na mniejszym obszarze. Powstały na piaskach słabo gliniastych i gliniastych lekkich. Odczyn ich mieści się w zakresie od bardzo kwaśnego pH 3,6 do lekko kwaśnego pH 6,2. Gleby brunatne wyługowane naleŜą do IV klasy bonitacji oraz kompleksu Ŝytniego słabego i Ŝytniego bardzo słabego. Czarne ziemie zdegradowane wykształcone zostały z lŜejszych utworów, piasków słabo gliniastych lub gliniastych lekkich. Charakteryzują się odczynem kwaśnym pH od 4,2 do 6,0. Stanowią grunty zaliczane do słabszych klas bonitacyjnych oraz kompleksów zboŜowo – pastewnego mocnego i słabego. W dolinach rzek (Leguncji) występują mady oraz małe płaty gleb mułowo – torfowych, torfowych i torfowo murszowych. Na obszarze zbudowanym ze skał węglanowych (głównie wapieni triasowych) występują rędziny, miejscami płytkie i szkieletowe. Około 95% terenów wykorzystywanych rolniczo to grunty orne. Zasiewami głównymi są zboŜa (63% gruntów ornych, gł. pszenica, mieszanki zboŜowe) oraz rośliny pastewne (19%) i ziemniaki (10%). Struktura upraw uwarunkowana jest niską jakością gleb. Z ogólnej liczby gospodarstw około 45% ma powierzchnię większą niŜ 5 ha.
Strona 12 z 55
2. Inwentaryzacja zasobów. ANALIZA ZASOBÓW Znaczenie zasobu (odpowiednio wstaw X)
Opis zasobu, jakim wieś Wyr Rodzaj zasobu dysponuje óŜni Małe DuŜe ając e
2.1. Zasoby przyrodnicze walory krajobrazu, rzeźby terenu Brak wyróŜniających Jeden z mniej zanieczyszczonych stan środowiska terenów byłego województwa X katowickiego walory klimatu Brak wyróŜniających Ciekawe pod względem ekologicznym walory szaty roślinnej róŜnorodne skupiska roślinności polnej i X leśnej Zabytkowy park X cenne przyrodniczo obszary lub obiekty 4 Dęby na kirkucie – pomniki przyrody X Bogate siedlisko zwierzyny płowej i świat zwierzęcy (ostoje, siedliska) drobnej, ptactwa – ciekawy teren dla X łowiectwa wody powierzchniowe (cieki, rzeki, stawy) Potok Liganzja X wody podziemne Obszar zbiornika GZWP 333 i 330 X Gleby bielicowe i pseudobielicowe, oznaczające się niskim pH, wytworzone głównie z piasków gliniastych lekkich, gleby X słabo gliniastych lub glin lekkich, na mniejszym obszarze gleby brunatne i czarne ziemie zdegradowane kopaliny Brak walory geotechniczne Brak wyróŜniających
2.2. Zasoby kulturowe