STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA
PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH
W GMINIE BRZOZIE
2008 - 2015
Brzozie, 2008
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 1
SPIS TRE ŚCI
1. Cel i proces tworzenia strategii ...... 3 1.1. Przesłanki i podstawy prawne opracowania strategii...... 4 1.2. Ramy czasowe konstruowania strategii, uczestnicy warsztatów ...... 6 1.3. Podstawowe etapy budowania strategii, struktura dokumentu ...... 7 2. Charakterystyka Gminy Brzozie ...... 10 2.1. Podstawowe informacje o gminie...... 11 2.1.1. Poło Ŝenie geograficzne...... 11 2.1.2. Demografia ...... 12 2.1.3. Poziom wykształcenia ludno ści ...... 16 2.1.4. Dominuj ąca aktywno ść gospodarcza, trendy gospodarczo- społeczne ...... 18 Gospodarka rolna ...... 18 Działalno ść gospodarcza ...... 23 Turystyka ...... 26 2.2. Strategiczne kierunki rozwoju Gminy Brzozie...... 27 2.3. System pomocy społecznej w Gminie Brzozie ...... 28 Charakterystyka klientów pomocy społecznej ...... 30 Zadania własne...... 33 Zadania zlecone...... 36 2.4. Źródła podstawowych problemów społecznych i ich identyfikacja...... 38 2.4.1. Kwestia mieszkaniowa ...... 38 Sie ć wodoci ągowa ...... 41 Elektroenergetyka ...... 42 Gazownictwo ...... 42 2.4.2. Słu Ŝba zdrowia ...... 43 2.4.3. Szkolnictwo...... 43 Wyniki w nauce...... 46 2.4.4. System opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi...... 47 2.4.5. Rynek pracy i zatrudnienie...... 49 Bezrobocie...... 49 2.4.6. Bezpiecze ństwo publiczne i patologie społeczne ...... 51 2.4.7. Katalog zidentyfikowanych problemów społecznych w gminie i ich hierarchizacji ...... 52 2.5. Kapitał społeczny...... 55 2.5.1. Analiza SWOT ...... 57 3. Kierunki rozwoju gminy ...... 62 3.1. Wizja Rozwoju Społecznego Gminy Brzozie...... 63 3.2. Cele strategiczne ...... 65 3.3. Zarz ądzanie realizacj ą strategii...... 75 3.3.1. System zarz ądzania realizacj ą strategii ...... 75 3.3.2. Zapewnienie spójno ści strategii z innymi dokumentami strategicznymi...... 76 3.3.3. Monitoring strategii...... 76 3.3.4. System oceny i aktualizacji strategii...... 77 3.3.5. Etapy systemu zarz ądzania realizacji strategii ...... 77 3.3.6. Podsumowanie ...... 79 Spis Tabel ...... 80 Spis Wykresów...... 81 Spis Rysunków...... 81 Zał ącznik Nr 1 Wska źniki produktu i rezultatu...... 82 Listy obecno ści ze spotka ń warsztatowych...... 83
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 2 1. Cel i proces tworzenia strategii
W rozdziale tym zawarte zostały podstawowe informacje dotycz ące zasad konstruowania dokumentu. Przedstawione w nim zostały aspekty prawne, b ędące podstaw ą działania samorz ądu lokalnego, zasady warto ści, na których opiera si ę polityka społeczna oraz informacje dotycz ące metod pracy nad strategi ą. Zawarto równie Ŝ przedział czasowy obowi ązywania strategii oraz przedstawiono osoby które brały udział w tworzeniu dokumentu.
1. 1. Przesłanki i podstawy prawne opracowania strategii
Pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo Ŝliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęŜ enie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie s ą w stanie pokona ć wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo Ŝliwo ści. Proces transformacji ustrojowej pa ństwa wywarł istotny wpływ na wszystkie dziedziny Ŝycia społecznego obj ęte szeroko rozumian ą polityk ą społeczn ą. Zmiany, jakie zaszły w Polsce po roku 1989 odcisn ęły znacz ące pi ętno na sytuacji społeczno - ekonomicznej ludno ści. Obserwowanym szybkim procesom modernizacyjnym w niemal Ŝe ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia towarzyszyły burzliwe przemiany w sferze społecznej. Pojawiła si ę nierównowaga w zaspokajaniu podstawowych potrzeb, post ępuj ące zró Ŝnicowanie mieszka ńców ze wzgl ędu na uzyskiwane dochody. Zapanowała tendencja powi ększania si ę grupy społecznej, która potrzebuje ró Ŝnego rodzaju wsparcia. Procesowi temu towarzyszy szereg negatywnych zjawisk: bezrobocie, ubóstwo, wzrost patologii społecznych. To powoduje, Ŝe w śród zada ń, które realizuje samorz ąd gminny szczególnie wa Ŝne i istotne staj ą si ę zadania z zakresu pomocy społecznej. Nowa koncepcja pomocy społecznej powinna opiera ć si ę na długofalowym planowaniu. Jest to niezb ędne by oderwa ć si ę od tymczasowych problemów i skoncentrowa ć si ę na najwa Ŝniejszych i najbardziej brzemiennych w skutki zagadnieniach. Dlatego te Ŝ koniecznym jest opracowanie dokumentów strategicznych wytyczaj ących główne cele do osi ągni ęcia w dziedzinie polityki
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 3 społecznej, wskazuj ących jednocze śnie niezb ędne, konieczne do podj ęcia działania, by cele te zrealizowa ć. Dotyczy to wszystkich szczebli zarz ądzania, poczynaj ąc od gmin, a na odpowiednich ministerstwach ko ńcz ąc. Na szczeblu gminy dokumentem takim jest Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych. Obowi ązek jej wykonania wynika z przepisu art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) o pomocy społecznej. Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych jest wyrazem zintegrowanego planowania społecznego. Cele integracji powinny by ć wyrazem dąŜ eń i aspiracji społeczno ści lokalnej, zmierza ć do rozwi ązywania zidentyfikowanych problemów, likwidacji barier i zagro Ŝeń oraz do wykorzystania wszelkich szans tkwi ących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji. Strategia jest równie Ŝ dokumentem niezb ędnym, by ubiega ć si ę o mo Ŝliwe do pozyskania środki w ramach ró Ŝnorakich funduszy pomocowych. Niniejszy dokument zawiera opis aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej gminy. Z uwagi na tematyk ę opracowania (strategia dotycz ąca problemów społecznych) raport dotyczy tych dziedzin, które w najwi ększym stopniu wpływaj ą na aktualny poziom Ŝycia mieszka ńców gminy. Dlatego te Ŝ znajduje si ę tutaj mi ędzy innymi opis sytuacji demograficznej, infrastruktury technicznej, stanu gospodarki oraz problemów społecznych na terenie gminy. Wskazane są główne problemy i cele strategiczne, których wybór został poprzedzony ocen ą stanu faktycznego oraz warsztatami przeprowadzonymi z mieszka ńcami gminy. Nie bez znaczenia były równie Ŝ dotychczasowe do świadczenia w rozwi ązywaniu problemów społecznych, b ędące udziałem pracowników Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Realizacja zada ń postawionych przed pomoc ą społeczn ą na poziomie społeczno ści lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki oraz konieczno ść wypracowania ustawowych i niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga systemowego i profesjonalnego diagnozowania problemów społecznych w skali gminy. Cele, kierunki działa ń oraz propozycje projektów zawarte w Strategii, pozwalaj ą na dotarcie do najbardziej potrzebuj ących grup społecznych, cz ęsto marginalizowanych i wykluczonych ze społecze ństwa. Strategia proponuje wdro Ŝenie partnerstwa lokalnego mi ędzy ró Ŝnorodnymi partnerami społecznymi, jako zasady
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 4 rozwi ązywania problemów społecznych mieszka ńców Gminy Brzozie, co pozwala na rozwój i pogł ębianie współpracy pomi ędzy instytucjami, organizacjami i samorz ądem. W ramach programowania strategicznego, wdra Ŝania i oceny realizacji strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych, mo Ŝliwe jest zintegrowanie współpracy i wysiłków poszczególnych partnerów, wł ączenie nowych partnerów i instytucji, a tak Ŝe ponowne zdefiniowanie ról i zada ń podmiotów, które realizuj ą przedsi ęwzi ęcia z zakresu polityki społecznej. Dotyczy to władz samorz ądowych, instytucji opieki społecznej, organizacji pozarz ądowych. Niezwykle wa Ŝną spraw ą uj ętą w strategii jest konieczno ść budowy platformy instytucji i organizacji koordynuj ących działania na rzecz rozwi ązywania problemów społecznych. Opracowuj ąc Gminn ą Strategi ę Rozwi ązywania Problemów Społecznych uwzgl ędniono dokumenty programowe takie jak: - Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Kujawsko – Pomorskiego - Program Operacyjny Kapitał Ludzki Władze gminy, przedstawiaj ąc niniejszy dokument maj ą nadziej ę, Ŝe stworzy on now ą jako ść w rozwi ązywaniu nabrzmiałych problemów społecznych, stworzy nowy impuls do integracji lokalnej społeczno ści i przyczyni si ę podniesienia jako ści Ŝycia ogółu mieszka ńców.
1. 2. Ramy czasowe konstruowania strategii, uczestnicy warsztatów
Prace nad strategi ą miały charakter uspołeczniony w ramach, których odbyły si ę spotkania informacyjne oraz warsztaty, którym przewodził Konsultant Regionalny PPWOW oraz moderator. W ramach spotka ń uczestnicy zostali zapoznani z Programem Integracji Społecznej, gdzie zostały wypracowane priorytety i działania w obr ębie poszczególnych działa ń. Działania te przyczyniły si ę do opracowania planu finansowego na rok 2008, który obowi ązuje do czasu zatwierdzenia niniejszej strategii przez Regionalny O środek Polityki Społecznej w Toruniu. Pierwsze spotkanie warsztatowe aktualizuj ące Gminn ą Strategi ę Rozwi ązywania Problemów Społecznych odbyło si ę 28 lutego 2008 roku w Urz ędzie Gminy Brzozie. Na kolejnym spotkaniu została przeprowadzona diagnoza gminy, wypracowana została analiza SWOT. Warsztat B po świ ęcony został analizie i typologii problemów społecznych oraz działaniom organizacji społecznych na rzecz
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 5 gminy. Na warsztatach C wypracowana została wizja gminy oraz cele główne i szczegółowe. W warsztatach brało udział średnio 20 osób reprezentuj ących: Gminy O środek Pomocy Społecznej, Urz ąd Gminy, Sołtysów , Stowarzyszenia, Klub Seniora, Policja Ochotnicz ą Stra Ŝ Po Ŝarn ą, Gminn ą Bibliotek ę Publiczn ą, Szkoły, Uczniów Gminy oraz mieszka ńców maj ących znacz ący wpływ na kształtowanie wizerunku społecznego gminy (zał. 1). W tym samym czasie zbierane były informacje z Gminnego O środka Pomocy Społecznej, Urz ędu Gminy – Ewidencja Ludno ści, Gminnej Biblioteki Publicznej, Komendy Powiatowej Policji w Brodnicy, Powiatowego Urz ędu Pracy w Brodnicy oraz z Głównego Urz ędu Statystycznego. Opracowanie strategii zako ńczyło si ę w listopadzie 2008 roku.
1. 3. Podstawowe etapy budowania strategii, struktura dokumentu
Opracowana Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy pozwoli na celowe, systematyczne i planowe d ąŜ enie do osi ągni ęcia wytyczonego celu. Realizacja zapisów Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych pozwoli, w istniej ących uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych gminy, na stopniowe minimalizowanie źródeł zagro Ŝenia bezpiecze ństwa socjalnego, a w przyszło ści na wyeliminowanie tych zagro Ŝeń. Gminie za ś pozwoli na ograniczenie wydatków na szeroko rozumian ą pomoc społeczn ą i skierowanie wi ększej ilo ści środków na modernizacj ę i rozwój. Realizacja strategii wymaga zaanga Ŝowania całej wspólnoty. Nie bez znaczenia jest równie Ŝ wsparcie instytucji po Ŝytku publicznego, ko ścioła czy władz szczebla powiatowego i wojewódzkiego. W oparciu o uzyskane informacje i materiały został przygotowany dokument który pozwoli na prowadzenie lokalnej polityki społecznej oraz wska Ŝe obszary, które w najbli Ŝszym czasie powinny sta ć si ę przedmiotem troski władz lokalnych. Przedło Ŝony materiał został opracowany w Urz ędzie Gminy przy merytorycznym wsparciu konsultanta regionalnego i moderatora. Pomoc zewn ętrzna polegała na prowadzeniu warsztatów ze społeczno ści ą lokaln ą, doradztwie i uszeregowaniu głównych elementów wypracowanego dokumentu. Perspektywa czasowa obowi ązywania niniejszego dokumentu została zaproponowana przez uczestników warsztatów do ko ńca 2015 roku.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 6 ETAPY OPRACOWANIA STRATEGII WST ĘP
PODSTAWY PRAWNE STRATEGII
PROGRAM DOKUMENTY STRATEGIA INTEGRACJI OGÓLNOKRAJOWE WOJEWEÓDZKA SPOŁECZNEJ
analiza dokumentów i ich wpływ na lokaln ą społeczno ść
DIAGNOZA
ŹRÓDŁA ZASTANE ŹRÓDŁA WYWOŁANE ANALIZA ZASOBÓW • Dane Statystyczne; • Spotkania informacyjne; • Dane O środka Pomocy • Identyfikacja problemów • Instytucje samorz ądowe; Społecznej; społecznych oraz • Organizacje pozarz ądowe. • Dane Powiatowego Urz ędu koncepcji ich Pracy; rozwi ązania poprzez • Dane Policji; zaj ęcia warsztatowe. • Inne.
PROGRAMOWANIE
Wizja
CEL CEL CEL CEL STRATEGICZNY STRATEGICZNY STRATEGICZNY STRATEGICZNY
CEL SZCZEGÓŁOWY
Zadania
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 7 Opracowuj ąc strategi ę rozwi ązywania problemów społecznych gminy, brano pod uwag ę fakt, Ŝe nie jest to jedyny dokument dotycz ący polityki społecznej, który dotyczy ć b ędzie jej mieszka ńców. Analiza dokumentów programowych powstaj ących na szczeblu kraju, województwa czy powiatu ma wpływ na konkretne konstruowanie działa ń na poziomie gminy w taki sposób, aby nie powtarza ć okre ślonych zada ń, aby tworzy ć własne propozycje programowe wpisuj ące si ę w funkcjonuj ącą rzeczywisto ść formalnoprawn ą.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 8 2. Charakterystyka Gminy Brzozie
Cz ęść ta to raport o stanie gminy zawieraj ący podstawowe informacje o gminie, opis aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej gminy, sytuacji demograficznej, infrastruktury technicznej, stanu gospodarki, problemów społecznych oraz strategiczne kierunki rozwoju. Diagnoza została oparta na badaniu źródeł zastanych oraz analizie mo Ŝliwo ści i ogranicze ń istniej ących w samym systemie pomocy społecznej jak i poza nim. Analizy dokonano na przeprowadzonych spotkaniach i warsztatach.
2.1. Podstawowe informacje o gminie
2. 1. 1. Poło Ŝenie geograficzne
Gmina Brzozie znajduje si ę w północno-wschodniej cz ęś ci województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie brodnickim.
Rysunek 1. Gmina Brzozie na tle powiatu brodnickiego
Źródło:www.gminy.pl
Jest gmin ą wiejsk ą. Ogólna powierzchnia obszaru gminy wynosi 9374 ha. Wiod ącą funkcj ą gminy jest rolnictwo, a w przyszło ści planuje si ę intensyfikacj ę ruchu
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 9 turystycznego. Ze wzgl ędu na du Ŝą atrakcyjno ść turystyczn ą prawie cała gmina wchodzi w skład du Ŝego krajowego kompleksu turystycznego.
W obr ębie gminy mo Ŝna wyró Ŝni ć fragmenty trzech rejonów turystyczno- wypoczynkowych:
1) Górznie ńsko – Lidzbarski Park Krajobrazowy/ obszar drugiej kategorii pod wzgl ędem atrakcyjno ści turystycznej w skali kraju,
2) Dolina Drw ęcy z rezerwatem przyrody,
3) Pojezierze Brodnickie/ obszar pierwszej kategorii pod wzgl ędem atrakcyjno ści turystycznej w skali kraju.
Niezwykle urozmaicona rze źba terenu nadaje powierzchni Gminy Brzozie charakter podgórski i jest najwy Ŝszej kategorii elementem atrakcyjno ści krajobrazowej. Są to rejony o wyj ątkowych walorach turystycznych. Prawie 85% powierzchni gminy w mniejszym lub wi ększym stopniu stanowi ą tereny chronione. Gmina Brzozie wyró Ŝnia si ę bardzo bogat ą i zró Ŝnicowan ą szat ą ro ślinn ą. Wschodni kraniec gminy przyci ąga turystów bardzo urozmaiconym krajobrazem polodowcowym i bogactwem jezior. W gminie jest 10 jezior powy Ŝej 10 ha. Podobnie rzecz ma si ę ze światem zwierz ęcym. Na terenie gminy na pograniczu miejscowo ści Mały Gł ęboczek i Janówko zasiedliły si ę bobry, w rejonie Małego Le źna spotka ć mo Ŝna czarnego bociana. Na wyspie jeziora Janówko znajduj ą si ę kormorany a dolina Drw ęcy stanowi ostoj ę Ŝurawia. Na terenie gminy znajduj ą si ę równie Ŝ zło Ŝa kopalin. Lasy zajmuj ą 1339 ha, a jeziora i rzeki ponad 409 ha.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 10 2.1.2. Demografia Rysunek 2. Mapa Gminy Brzozie
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
W skład gminy Brzozie wchodzi 11 sołectw:
1. Brzozie,
2. Jajkowo,
3. Janówko,
4. Mały Gł ęboczek,
5. Małe Le źno,
6. Sugajno,
7. Świecie,
8. Trepki,
9. Wielki Gł ęboczek,
10. Wielkie Le źno
11. Zembrze.
Zdecydowanie największ ą miejscowo ści ą jest wie ś Gminna Brzozie, która jest siedzib ą władz gminy i pełni rol ę wielofunkcyjnego o środka o zasi ęgu lokalnym. Jest
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 11 lokalnym o środkiem usługowo-administracyjnym oraz centrum aktywno ści społeczno-gospodarczej w gminie.
Według danych na dzie ń 31 grudnia 2007 roku liczba mieszka ńców Gminy Brzozie wynosiła 3740 osób. Przewa Ŝaj ą m ęŜ czy źni – 52 %, kobiety stanowi ą 48 % ogółu mieszka ńców. Zjawisko to nie zawiera si ę w ogólnopolskiej tendencji, w której dominuj ącą liczebnie płci ą s ą kobiety (51,6% społecze ństwa).
Tabela 1. Liczba i struktura ludno ści w poszczególnych sołectwach Gminy Brzozie
Sołectwo Kobiety MęŜ czy źni Ogółem Brzozie 489 500 989 Jajkowo 270 307 577 Janówko 119 118 237 Mały Gł ęboczek 144 150 294 Małe Le źno 81 102 183 Sugajno 93 114 207 Świecie 120 132 252 Trepki 35 38 73 Wielki Gł ęboczek 229 255 484 Wielkie Le źno 85 85 170 Zembrze 143 131 274 Ogółem 1 808 1 932 3 740
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
Wykres 1. Mieszka ńcy ogółem na przestrzeni lat 2003 – 2007
3770
3760
3750
3740
3730
3720
3710 2003 2004 2005 2006 2007
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 12
Liczba ludno ści gminy utrzymuje lekk ą tendencj ę spadkow ą. W du Ŝej mierze jest to wynik migracja młodych ludzi w poszukiwaniu pracy do wi ększych miast. Wyj ątkowy był tu rok 2004, kiedy nast ąpił zauwa Ŝalny wzrost ludno ści – zdecydowanie przyczyniło si ę do tego dodatnie saldo migracji wewn ętrznej ludno ści. W Gminie Brzozie mo Ŝna zauwa Ŝyć utrzymuj ący si ę na przestrzeni badanych lat dodatni przyrost naturalny, który odpowiada tendencji panuj ącej w całym powiecie brodnickim. Tabela 2. Ludno ść gminy Brzozie na tle powiatu brodnickiego 2005 2006 2007 Powiat Powiat Powiat brodnicki brodnicki brodnicki GminaBrzozie GminaBrzozie GminaBrzozie Mał Ŝeństwa 496 25 535 34 548 25 Urodzenia 823 35 914 43 943 53 Zgony 735 31 680 41 729 30
Przyrost naturalny 88 4 234 2 214 23
Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny.
Struktura wiekowa
Tabela 3. Populacja gminy w rozbiciu na grupy wiekowe uwzgl ędniaj ąc płe ć Grupa wiekowa Ogółem MęŜ czy źni Kobiety 0-4 223 118 105 5-9 261 135 126 10-14 264 137 127 15-19 304 153 151 20-24 321 181 140 25-29 343 185 158 30-34 287 152 135 35-39 276 140 136 40-44 207 122 85 45-49 250 135 115 50-54 248 132 116 55-59 185 82 93 60-64 146 75 71
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 13 Grupa wiekowa Ogółem MęŜ czy źni Kobiety 65-69 125 55 70 70-74 112 53 59 75-79 93 38 55 80-84 57 21 36 85 i wi ęcej 38 8 30 Razem 3 740 1 932 1 808 Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie 2007
Na terenie Gminy Brzozie w prawie ka Ŝdej strukturze wiekowej przewa Ŝaj ą męŜ czy źni. Dopiero w wieku 55 lat i powy Ŝej Ŝyje wi ęcej kobiet. Świadczy to o dłuŜszej przeci ętnej Ŝycia kobiet ni Ŝ m ęŜ czyzn. Zdecydowana wi ększo ść mieszka ńców mieszka na terenie gminy od urodzenia.
Tabela 4. Ludno ść Gminy Brzozie w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym wg płci w 2007 roku Osoby % ogółu Wiek przedprodukcyjny: 1 052 28,10 - kobiety 509 13,60 - m ęŜ czy źni 543 14,50 Wiek produkcyjny: 2 117 56,60 - kobiety 978 26,10 - m ęŜ czy źni 1 139 30,50 Wiek poprodukcyjny: 571 15,30 - kobiety 321 8,60 - m ęŜ czy źni 250 6,70 Ogółem 3 740 100 Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie.
Na obecn ą chwil ę najwi ększ ą grup ę stanowi ą osoby w wieku produkcyjnym (56,6% ogółu). Osoby w wieku poprodukcyjnym w przypadku gminy stanowi ą 15,3 %. Jednak Ŝe w przyszło ści zwi ększa ć si ę b ędzie ich procentowy udział.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 14 2.1.3. Poziom wykształcenia ludno ści Tabela 5. Poziom wykształcenia ludno ści Gminy Brzozie według płci
Poziom wykształcenia Wyszczególnienie Ogółem MęŜ czy źni Kobiety wy Ŝsze 86 32 54
policealne 26 6 20
średnie 402 153 249
zasadnicze zawodowe 951 623 328
podstawowe uko ńczone 1 339 623 716
podstawowe nieuko ńczone i bez 110 55 55 wykształcenia Źródło: Narodowy Spis Powszechny,GUS,2002
Wykres 2. Poziom wykształcenia ludno ści na terenie Gminy Brzozie
wy Ŝsze
policealne
średnie
zasadnicze zawodowe
podstawowe uko ńczone
podstawowe nieuko ńczone i bez wykształcenia
Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002
Ludno ść Gminy Brzozie charakteryzuje si ę niskim poziomem wykształcenia. Na terenie gminy 46% mieszka ńców legitymuje si ę co najwy Ŝej wykształceniem podstawowym. Spory jest te Ŝ odsetek ludzi z wykształceniem zawodowym, który stanowi 33% ludno ści gminnej. Znikom ą liczb ę stanowi ą osoby z wykształceniem wy Ŝszym (3%), przewa Ŝa ono w śród kobiet – 63% ogółu osób z wykształceniem wy Ŝszym. W grupie osób z wykształceniem podstawowym uko ńczonym, podstawowym nieuko ńczonym i bez wykształcenia liczba kobiet i m ęŜ czyzn kształtuje si ę mniej wi ęcej na tym samym poziomie.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 15 Wykres 3. Procentowy poziom wykształcenia ludno ści Gminy Brzozie na tle powiatu,
województwa i kraju
wy Ŝsze 50,00% policealne 45,00% średnie 40,00% zasadnicze zawodowe 35,00% podstawowe uko ńczone 30,00% podstawowe nieuko ńczone i 25,00% bez wykształcenia 20,00%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00% Brzozie Powiat Woj. kujawsko- Polska brodnicki pomorskie Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002
Poziom wykształcenia mieszka ńców Gminy Brzozie jest ni Ŝszy od średnich dla powiatu brodnickiego, woj. kujawsko-pomorskiego i całego kraju. Ludno ść z wykształceniem wy Ŝszym na terenie gminy w 2002 rok stanowiła 2,95% ogółu mieszka ńców, w powiecie brodnickim ju Ŝ 5,61% ludno ści, a w województwie kujawsko-pomorskim najwi ęcej – 9,78 %. 14,69% ludno ści Gminy Brzozie posiada wykształcenie średnie lub policealne. Odsetek tych mieszka ńców jest znacznie ni Ŝszy ni Ŝ w powiecie brodnickim, województwie kujawsko-pomorski i w całym kraju. Odsetek mieszka ńców z wykształceniem zawodowym w gminie (32,64%) jest wy Ŝszy ni Ŝ w powiecie (27,16%), ale zbli Ŝony do województwa (31,71%). Wysoki jest jednak odsetek ludno ści o wykształceniu podstawowym lub bez wykształcenia szkolnego bo aŜ 49,73% ogółu. W skali krajowej współczynnik ten maleje do 34,1%. Kobiety posiadaj ą średnio lepsze wykształcenie ni Ŝ m ęŜ czy źni. Nale Ŝy jednak zauwa Ŝyć, i Ŝ z roku na rok wzrasta liczba osób lepiej wykształconych. Młodzi ludzie coraz cz ęś ciej wybieraj ą szkoły średnie i kontynuuj ą nauk ę na uczelniach wy Ŝszych. Jest to tendencja ogólnopolska i wi ąŜ e si ę z reform ą szkolnictwa zapocz ątkowan ą w 1999 roku.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 16 2.1.4. Dominuj ąca aktywno ść gospodarcza, trendy gospodarczo- społeczne
Gospodarka rolna
Podstawow ą funkcj ą gospodarcz ą Gminy Brzozie jest funkcja rolnicza. Warunkuje to przede wszystkim wysoki udział u Ŝytków rolnych, cz ęść z nich odznacza si ę wysok ą rolnicz ą przydatno ści ą gleb. Przewa Ŝa zdecydowanie prywatna własno ść ziemi. Na terenie gminy znajduje si ę około 644 gospodarstw rolnych oraz 698 osób, którzy posiadaj ą mniej ni Ŝ 1 ha u Ŝytków rolnych. Najwi ększ ą ilo ść stanowi ą gospodarstwa o powierzchni 1-2 ha. Z uwagi na obecnie trudn ą sytuacj ę w rolnictwie tj. braku opłacalno ści produkcji, trudno ści ze zbyciem wytworzonych płodów rolnych, cz ęść rolników poszukuje dodatkowej pracy poza rolnictwem, głównie w Brodnicy i Nowym Mie ście Lubawskim.
Na terenie Gminy Brzozie przewa Ŝa uprawa zbó Ŝ oraz ro ślin pastewnych. Do ść du Ŝy udział maj ą trwałe u Ŝytki zielone. Przewa Ŝa hodowla trzody chlewnej. Nale Ŝy zauwa Ŝyć, Ŝe na obszarze gminy zdecydowanie przewa Ŝaj ą gleby IV klasy bonitacyjnej (ponad 60%), a udział V i VI klasy ł ącznie przekracza 30% powierzchni gruntów ornych. W śród trwałych u Ŝytków zielonych przewa Ŝaj ą u Ŝytki średnie. Brak uŜytków zielonych bardzo dobrych i dobrych. Słaba rolnicza przydatno ść gleb ogranicza rozwój gospodarki rolnej, w tym upraw ę gatunków ro ślin wymagaj ących dobrych gleb (pszenica, buraki cukrowe). Potwierdzeniem niskiej rolniczej przydatno ści gleb jest wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej wyliczony metod ą bonitacji punktowej, który dla obszaru gminy wynosi 55,8 pkt. na 100 mo Ŝliwych i nale Ŝy do najni Ŝszych w powiecie brodnickim i województwie kujawsko-pomorskim.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 17 Tabela 6. Gospodarstwa wg rodzaju i grup obszarowych u Ŝytków rolnych
Grupy obszarowe u Ŝytków rolnych Liczba gospodarstw
Ogółem 1342
Do 1 ha 698
Od 1 do 2 ha 217
Od 2 do 5 ha 97
Od 5 do 7 ha 44
Od 7 do 10 ha 49
Od 10 do 15 ha 63
Od 15 do 20 ha 70
Od 20 do 50 ha 90
Od 50 do 100 ha 11
powy Ŝej 100 ha 2
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie 2007
Tabela 7. Struktura u Ŝytków rolnych UŜytki rolne w ha Razem w tym uŜytki Lasy Powierzchnia rolne Grunty i grunty Pozostałe ogólna w ha w ha orne Pastwiska Sady Łąki le śne grunty 7 598 6 585 5 833 479 33 240 502 511 100% 86,7 % 76,8 % 6,3 % 0,4 % 3,2 % 6,6 % 6,7 % Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie 2007
Tabela 8. Liczba gospodarstw według prowadzonej działalno ści gospodarczej
Wyszczególnienie Liczba gospodarstw
Ogółem gospodarstwa: 644
Prowadz ące wył ącznie działalno ść rolnicz ą 385
Prowadz ące wył ącznie działalno ść pozarolnicz ą 20
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 18 Prowadz ące działalno ść rolnicz ą i pozarolnicz ą 165
Nie prowadz ące Ŝadnej działalno ści gospodarczej 74
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie 2007
Wykres 4. Schemat działalno ści gospodarczej prowadzonej na terenie gminy
11% rolnicza
pozarolnicza 26%
rolnicza i pozarolnicza
60% brak działalno ści 3%
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie 2007
Pod wzgl ędem prowadzonej działalno ści gospodarczej, wi ększo ść gospodarstw (60%) prowadziło działalność wył ącznie rolnicz ą, ponad 26% prowadziło działalno ść rolnicz ą i pozarolnicz ą, a tylko 3% wył ącznie działalno ść pozarolnicz ą. W gminie prawie 11% gospodarstw nie prowadziło w ogóle działalno ści.
Tabela 9. Struktura zasiewów głównych ziemiopłodów
Wyszczególnienie Powierzchnia [ha]
Ogółem 4 894,96 Pszenica 209,95 śyto 646,46 Jęczmie ń 379,03 Owies 163,90 Pszen Ŝyto 1 081,85 Kukurydza 77,42 Ziemniaki 273,12 Str ączkowe jadalne na ziarno 21,88 Pozostałe uprawy 2 041,35
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 19 Źródło: Narodowy Spis Powszechny,GUS,2002
Pod wzgl ędem powierzchni zasiewów ziemiopłodów dominuj ą zbo Ŝa, których areał stanowił prawie 51% ogólnej powierzchni zasiewów. Najwi ększ ą powierzchni ę wśród zbó Ŝ zajmuj ą zasiewy pszen Ŝyta – 44%.
Wykres 5. Powierzchnia zasiewów zbó Ŝ podstawowych
Pszenica śyto Jęczmie ń
8,46% Owies Pszen Ŝyto
43,60% 26,05%
15,28% 6,61%
Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002.
Wykres 6. Zwierz ęta gospodarskie w sztukach
kury bydło konie 1 912 38 krowy 883 96 trzoda chlewna kozy 2 407
13 270
Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 20 W hodowli głównie dominuj ą kury (72%), trzoda chlewna (prawie 13%) i bydło (ponad 10%). W sumie zwierz ęta te stanowi ą ponad 94% ogółu zwierz ęta gospodarskich w Gminie Brzozie.
Działalno ść gospodarcza
Rolniczy charakter gminy potwierdza niewielka liczba podmiotów gospodarczych innych bran Ŝ. Dominuj ącymi sektorami gospodarki w gminie s ą: budownictwo, przemysł rolno - spo Ŝywczy, handel, usługi mechaniczne i transportowe oraz rozrywkowo- rekreacyjne. W ewidencji działalno ści gospodarczej zarejestrowanych jest 94 przedsi ębiorców.
Najwi ększymi przedsi ębiorstwami s ą:
1. Firma „TRANS-KIS” - Roman Małkiewicz -Wielki Gł ęboczek 4, 87-313 Brzozie ( kopalnia surowców mineralnych, produkcja betonów, tartacznictwo, konstrukcje drewniane, transport ci ęŜ arowy, roboty ziemne i drogowe oraz usługi), 2. P.P.U.H „INTRAT” Spółka Jawna - Marzanna & Jacek Kierzenkowscy -Brzozie 87-313 Brzozie (handel hurtowy i detaliczny artykułami budowlanymi do produkcji rolnej, nasionami, artykułami budowlanymi, opałem), 3. Masarnia Spółka Jawna - Kazimierz Le śniewski, Bogdan Biega ński, Grzegorz Sobiech, Brzozie, 87-313 Brzozie (skup, ubój, przerób i sprzeda Ŝ zwierz ąt rze źnych i wyrobów gotowych), 4. Przedsi ębiorstwo Handlowo Usługowe „ KALCHEM” , 87-313 Brzozie 5. Stacja Paliw - spółka cywilna, Roman Dom Ŝalski, Tadeusz Orłowski Brzozie , 87-313 Brzozie ( handel paliwami, komis samochodowy), 6. P.P.H.U – „EDAM” Nisgorski Adam - 87-313 Brzozie 7. Stolarstwo Meblowe, Budowlane, Galanteria Drzewna Kruk Waldemar - 87-313 Brzozie
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 21
Wykres 7. Firmy zarejestrowane i zamkni ęte na przestrzeni lat 2004-2007
30
25
20
15 Zarejestrowane Wykre ślone 10
5
0 2004 2005 2006 2007
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie 2007
W latach 2004 – 2007 mo Ŝemy zaobserwowa ć tendencj ę do du Ŝej ilo ści zamykanych firm ( średnia zamykanych firm w stosunku do otworzonych dla tych lat wynosi 36%), tendencja ta zostaje odwrócona od roku 2005 i utrzymuje si ę w roku 2007 ( średnia dla tych lat to tylko 13%).
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 22 Tabela 10. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze regon wg sektorów własno ściowych 2001 2002 2003 2004 2005 Ogółem 159 162 172 148 144 Sektor publiczny Podmioty gospodarki narodowej ogółem 7 7 8 8 8 Pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa 6 6 7 7 7 bud Ŝetowego ogółem
Pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa - - - - - bud Ŝetowego, gospodarstwa pomocnicze
Sektor prywatny Podmioty gospodarki narodowej ogółem 152 155 164 140 136 Osoby fizyczne prowadz ące działalno ść 141 142 149 125 121 gospodarcz ą Spółdzielnie 2 2 2 2 2 Fundacje - - - - - Stowarzyszenia i organizacje społeczne 1 2 2 2 2 Spółki handlowe - 1 1 1 1 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny.
Wykres 8. Podmioty gospodarcze ogółem na przestrzeni lat 1996 – 2005
200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny
W takich 1996–2003 ilo ść podmiotów gospodarczych systematycznie wzrastała, cho ć w niewielkim stopniu przekładało si ę to na wzrost liczby miejsc pracy. Lekki spadek zauwa Ŝalny jest w roku 2004 i 2005.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 23 Turystyka
W obr ębie Gminy wyst ępuj ą tereny o unikatowych walorach krajobrazu i środowiska przyrodniczego: Górznie ńsko - Lidzbarski Park Krajobrazowy, Dolina Drw ęcy z rezerwatem przyrody rzek ą Drw ęcą - Brodnicki Park Krajobrazowy, tereny wysoce produktywnych u Ŝytków rolnych.
Pojezierze Brodnickie zaliczane jest do obszaru Zielonych Płuc Polski. Bogactwem tego regionu jest ró Ŝnorodno ść fauny i flory. Prawdziwym "skarbem" przyrody Powiatu Brodnickiego s ą jeziora. W gminie jest 10 jezior powy Ŝej 10 ha ogółem 500 ha wody. Pełni ą one wa Ŝną funkcj ę ekologiczn ą i hydrologiczn ą. W granicach powiatu wyst ępuje ponad 100 jezior. Wi ększo ść z nich to zbiorniki małe, o powierzchni kilku hektarów. Wody jezior powiatu nale Ŝą do najczystszych w województwie kujawsko – pomorskim. 85% powierzchni gminy stanowi ą obszary prawnie chronione.
Niezwykle urozmaicona rzeźba terenu nadaje powierzchni Gminy Brzozie charakter podgórski i jest najwy Ŝszej kategorii elementem atrakcyjno ści krajobrazowej. Liczne akweny ł ącz ą si ę ze sob ą za po średnictwem strug i kanałów, co stwarza dogodne warunki dla uprawiania kajakarstwa. W tym celu przygotowano kilka tras wodnych. Dla wczasowiczów lubi ących piesze w ędrówki przygotowano szereg szlaków, prowadz ących przez najbardziej urokliwe i malownicze zak ątki.
Pojezierze Brodnickie mo Ŝe poszczyci ć si ę dobrze rozwini ętą baz ą noclegow ą o do ść wysokim standardzie i urozmaiconym zapleczem gastronomicznym. O środki turystyczne usytuowane nad jeziorami zapewniaj ą mo Ŝliwo ść korzystania ze sprz ętu wodnego. Mo Ŝna tu uprawia ć Ŝeglarstwo, windsurfing oraz w ędkarstwo. W okolicach Górzna, Brzozia, Bobrowa i Zbiczna funkcjonuje wiele gospodarstw agroturystycznych oferuj ących: noclegi, tradycyjn ą wiejsk ą kuchni ą, cisz ę, spokój i nieska Ŝone środowisko. Te wszystkie czynniki, a tak Ŝe bogata oferta imprez kulturalnych odbywaj ących si ę w powiecie, s ą bod źcem przyci ągaj ącym turystów z ró Ŝnych zak ątków kraju, jak i z zagranicy. W celu intensyfikowania działa ń prorozwojowych, a tak Ŝe w celu pobudzenia do aktywno ści gospodarczej usługodawców z terenu powiatu, planuje si ę utworzenie Lokalnej Organizacji Turystycznej.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 24 2. 2. Strategiczne kierunki rozwoju Gminy Brzozie
Głównym dokumentem strategicznym w Gminie Brzozie jest Plan Rozwoju Lokalnego, zgodny z kierunkami okre ślonymi w Zintegrowanym Planie Rozwoju Regionalnego, natomiast zasady wdra Ŝania planu opieraj ą si ę na regulacjach dotycz ących finansów publicznych i funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Brzozie został opracowany dla dwóch okresów: - podokresu krótkoterminowego obejmuj ącego lata 2005-2006, - okresu długoterminowego obejmuj ącego lata 2007-2013 Plan został uchwalony Uchwał ą Nr XXIV/120/2005 z dnia 29 sierpnia 2005 roku. Celem opracowania Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Brzozie jest zapewnienie koncentracji środków na strategiczne działania lokalnego samorz ądu. Opracowanie tego dokumentu zapewni planow ą realizacj ę zada ń wynikaj ących z opracowanych i przyj ętych programów wraz z okre śleniem terminów realizacji poszczególnych zada ń, źródeł ich finansowania okre śleniem produktu, rezultatu i oddziaływania. Plan Rozwoju Lokalnego jest ści śle powi ązany ze Strategi ą Rozwoju Powiatu Brodnickiego przyj ętą Uchwał ą Nr IV/19/2007 z dnia 31 stycznia 2007 roku na lata 2007- 2013, główne obszary pokrywaj ących si ę zada ń to: - budowa, remonty i przebudowa dróg powiatowych zapewniaj ące rozwój w sferze gospodarki, w tym turystyki i w sferach społecznych, - budowa, remonty i przebudowy dróg gminnych zapewniaj ące skomunikowanie z drogami wy Ŝszej kategorii, - budowa, rozbudowa i modernizacja bazy o światowej, - utworzenie ogólnodost ępnych stref rekreacji dla dzieci i młodzie Ŝy, - wytyczenie, zagospodarowanie i utrzymanie szlaków turystycznych i ście Ŝek rowerowych, - utworzenie mi ędzygminnego systemu segregacji i utylizacji odpadów komunalnych, - edukacja ekologiczna społecze ństwa, - modernizacja sieci elektroenergetycznej, - zalesianie i zadrzewianie predysponowanych terenów, - budowa systemów współpracy mi ędzy organizacjami pozarz ądowymi a samorz ądem, - poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich mi ędzy innymi
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 25 poprzez rozwój gospodarstw ekologicznych i agroturystycznych, - uruchamianie programów informacyjno- prewencyjnych, w tym inicjuj ących współdziałanie obywateli na rzecz poprawy bezpiecze ństwa, - działania wspieraj ące rozwój lokalnych inicjatyw. Plan Rozwoju Lokalnego pokrywa si ę równie Ŝ obszarem działa ń ze Strategi ą Rozwoju Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2007-2020 przyj ętego Uchwał ą Nr XLI/586/05 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 12 grudnia 2005 roku, główne obszary pokrywaj ących si ę zada ń to: - promocja regionu poprzez upowszechnianie informacji o walorach i atrakcjach województwa, jego oferty inwestycyjnych, ró Ŝnego rodzaju publikacji własnych jak: folderów, albumów, informatorów, kalendarzy, map itp., - organizowanie konkursów w tym promuj ących produkty lokalne i regionalne, - współpraca mi ędzyregionalna w sprawie przebudowy w planowanych w terminach obecnej drogi krajowej nr 15 do klasy technicznej GP, - rozwój nowoczesnej gospodarki, - unowocze śnienie struktury funkcjonalno- przestrzennej regionu, - rozwój zasobów ludzkich, - rozbudowa infrastruktury społecze ństwa informatycznego.
2. 3. System pomocy społecznej w Gminie Brzozie
Pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo Ŝliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęŜ enie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których same nie s ą w stanie pokona ć wykorzystuj ąc własne środki, mo Ŝliwo ści i uprawnienia. Zadania z zakresu pomocy społecznej w Gminie Brzozie realizuje przede wszystkim Gminny O środek Pomocy Społecznej (GOPS). Gminny O środek Pomocy Społecznej udziela pomocy w formie finansowej, rzeczowej, pracy socjalnej i poradnictwa. Świadczenia udzielane przez Gminny O środek Pomocy Społecznej w Gminie Brzozie mo Ŝna podzieli ć na dwie grupy. Pierwsz ą grup ę stanowi ą świadczenia z tytułu zada ń zleconych gminie, a drug ą zadania własne gminy.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 26 Zgodnie z Art. 36. Ustawy o pomocy społecznej świadczeniami z pomocy społecznej są: - świadczenia pieni ęŜ ne: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy, zasiłek i po Ŝyczka na ekonomiczne usamodzielnienie, pomoc dla rodzin zast ępczych, pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki, świadczenie pieni ęŜ ne na utrzymanie i pokrycie wydatków zwi ązanych z nauk ą j ęzyka polskiego dla uchod źców; - świadczenia niepieni ęŜ ne: praca socjalna, bilet kredytowany, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na ubezpieczenia społeczne, pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie, sprawienie pogrzebu, poradnictwo specjalistyczne, interwencja kryzysowa, schronienie, posiłek, niezb ędne ubranie, usługi opieku ńcze w miejscu zamieszkania, w o środkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy, specjalistyczne usługi opieku ńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia, mieszkanie chronione, pobyt i usługi w domu pomocy społecznej, opieka i wychowanie w rodzinie zast ępczej i w placówce opieku ńczo wychowawczej, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie - w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych, szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna prowadzone przez ośrodki adopcyjno-opieku ńcze. W przypadku Gminy Brzozie najcz ęstszymi przyczynami korzystania z pomocy Gminnego O środka Pomocy Społecznej s ą: ubóstwo, bezrobocie, bezradno ść w sprawach opieku ńczo -wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz niepełnosprawno ść . Z pomocy korzystaj ą równie Ŝ osoby borykające z długotrwał ą lub ci ęŜ ką chorob ą oraz z chorob ą alkoholow ą. W niektórych rodzinach obj ętych pomoc ą społeczn ą wyst ępuje jednocze śnie kilka przyczyn.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 27 Charakterystyka klientów pomocy społecznej
W 2007 roku z pomocy finansowej i pomocy w formie pracy socjalnej skorzystało ogółem 635 osób. W odniesieniu do ogólnej liczby mieszka ńców liczba osób korzystaj ących z pomocy społecznej stanowiła 16,98%.
Tabela 11. Rzeczywista liczba rodzin i osób obj ętych pomoc ą społeczn ą Liczba osób, którym przyznano Liczba osób w Liczba rodzin decyzj ą rodzinach Wyszczególnienie świadczenie 2005 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007
Świadczenia przyznane w ramach zada ń zleconych i zada ń własnych (bez wzgl ędu 555 772 635 225 247 217 925 961 833 na ich rodzaj, form ę, liczb ę oraz źródło finansowania) Świadczenia przyznane w ramach zada ń zleconych (bez 15 214 24 15 17 21 33 35 39 wzgl ędu na ich rodzaj, form ę i liczb ę) Świadczenia przyznane w ramach zada ń własnych (bez wzgl ędu 546 615 628 222 240 210 919 947 826 na ich rodzaj, form ę i liczb ę) Pomoc udzielana w postaci pracy socjalnej X x x 17 15 27 64 57 112 - ogółem W tym wył ączenie w X x x 5 4 3 13 17 10 postaci pracy socjalnej Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej Brzozie Liczba osób obj ętych pomoc ą materialn ą zmniejszyła si ę w roku 2007 w stosunku do roku 2006 .
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 28 Spowodowane jest to tym, Ŝe znaczna cz ęść osób znalazła prac ę lub te Ŝ wyemigrowała poza granice kraju.
Tabela 12. Typy rodzin obj ęte pomoc ą społeczn ą Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2005 2006 2007 Rodziny ogółem 230 251 220 938 978 843 O liczbie osób w rodzinie: 1 24 37 32 24 37 32 2 17 27 21 34 54 42 3 38 28 32 114 114 96 4 53 74 62 212 296 248 5 45 40 33 225 200 165 6 i wi ęcej 53 35 40 329 277 260 Rodziny z dzie ćmi ogółem 194 199 157 870 918 709 O liczbie dzieci 1 49 53 36 147 159 108 2 57 49 58 228 196 232 3 58 61 36 290 305 180 4 15 20 12 90 120 72 5 7 7 10 49 49 70 6 4 5 3 32 40 24 7 i wi ęcej 4 4 2 34 49 23 Rodziny niepełne ogółem 24 23 19 64 76 56 O liczbie dzieci 1 13 8 8 26 16 16 2 6 8 8 18 24 24 3 5 5 2 20 20 8 4 i wi ęcej 0 2 1 0 16 8 Rodziny emerytów i 24 36 22 64 106 64 rencistów ogółem O liczbie osób 1 4 8 4 4 8 4 2 9 7 6 18 14 12 3 6 9 7 18 27 21 4 5 12 5 24 57 27 Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej Brzozie
Zauwa Ŝa si ę spadek ogólnej liczby rodzin korzystaj ących z pomocy społecznej.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 29 Tabela 13. Powody przyznania pomocy społecznej w Gminie Brzozie
Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Powód trudnej sytuacji Ŝyciowej 2005 2006 2007 2005 2006 2007
Ubóstwo 225 211 149 925 837 522
Sieroctwo 0 0 0 0 0 0
Potrzeba ochrony macierzy ństwa 14 11 10 71 57 58
Bezrobocie 136 124 119 521 462 437
Niepełnosprawno ść 44 49 47 175 186 159
Długotrwała lub ci ęŜ ka choroba 27 29 16 107 115 57
Bezradno ść w sprawach opieku ńczo – wychowawczych i 53 61 37 256 347 214 prowadzenia gospodarstwa domowego - ogółem
Alkoholizm 9 10 7 37 41 26
Narkomania 0 0 0 0 0 0
Trudno ści w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu 1 0 1 1 0 1 karnego Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej Brzozie
Powodem przyznawania pomocy społecznej s ą ró Ŝne przyczyny wyst ępowania kilku zjawisk naraz. Na przełomie lat 2005 – 2007 dominuj ącym problemem powoduj ącym zgłaszanie si ę o pomoc było ubóstwo i bezrobocie. W ostatnich latach zjawisko to ma tendencj ę malej ącą jednak nadal stanowi du Ŝy problem społeczny. Niedostateczna ilo ść pracy niski poziom kwalifikacji i wykształcenie, niepełnosprawno ść , długotrwała choroba, uzale Ŝnienia, decyduj ą o wysokiej liczbie klientów korzystaj ących z pomocy społecznej. Kolejnym powodem przyznania pomocy jest bezradno ść w sprawach opieku ńczo- wychowawczych oraz towarzysz ący temu zjawisku alkoholizm. Zwróci ć nale Ŝy uwag ę, Ŝe jedna rodzina korzystała z pomocy z powodu nie tylko jednego problemu.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 30 Zadania własne
Tabela 14. Udzielone świadczenia - zadania własne gminy Liczba osób, którym Kwota świadcze ń w przyznano decyzj ą Liczba świadcze ń złotówkach świadczenie Formy pomocy 2005 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007
Razem 546 615 628 x x x 327 224 454 762 444 869
Schronienie 0 0 0 0 0 1 0 0 0
39 Posiłki ogółem 289 282 264 42 346 41 990 100 119 104 975 99 100 640
Usługi opieku ńcze - 10 9 5 4 866 4 327 3 878 47 629 44 948 49 543 ogółem
Sprawienie pogrzebu 0 0 1 0 0 1 0 0 3 374
Inne zasiłki celowe i w 233 403 611 x x x 48 515 168 810 136 565 naturze ogółem
Po Ŝyczka 0 0 0 0 0 0 0 0 0 nieoprocentowana
Zasiłek okresowy 124 127 110 124 748 847 124 489 131 279 136 533
Odpłatno ść za DPS 1 1 1 1 3 12 6 472 4 733 19 754
Zasiłek celowy w formie biletu 0 1 0 0 1 0 0 17 0 kredytowego Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej Brzozie
Zasiłki celowe i w naturze stanowi ą najwi ększ ą z form pomocy udzielanej jako zadanie własne gminy. Nast ępn ą pomoc ą s ą posiłki w szkole oraz zasiłki okresowe.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 31 Tabela 15. Do Ŝywianie uczniów szkół Lata Wyszczególnienie 2005 2006 2007 Rzeczywista liczba uczniów obj ętych do Ŝywianiem 289 282 264 Koszty posiłków w złotówkach - ogółem 100 119 104 975 99 100 . własnych gminy 43 919 60 000 46 000 Z tego ze środków .dotacja
56 200 44 975 53 100 Liczba posiłków 42 346 41 900 39 640 Koszt jednego posiłku w złotówkach 2,36 2,50 2,50 Szacowana liczba uczniów wymagaj ących do Ŝywiania, nie obj ętych t ą form ą pomocy 0 0 7 . braku środków 0 0 0 . braku warunków technicznych i sanitarnych do Z powodu przygotowania posiłku 0 0 0 . niech ęć rodziców i dzieci do korzystania z tej formy pomocy 0 0 7 . z innych powodów 0 0 0 Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej Brzozie
Z powy Ŝszych danych wynika Ŝe liczba dzieci obj ęta do Ŝywianiem ulega zmniejszeniu. Jest to wynik zmniejszaj ącej si ę liczby dzieci w wieku szkolnym jak równie Ŝ poprawa sytuacji materialnej rodzin .
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 32 Tabela 16. Ogólne informacje o programie „Pomoc Państwa w zakresie do Ŝywiania” w 2007 roku W tym
Wyszczególnienie Ogółem gimnazjów Inneosoby Dzieci0 - lat 7 Uczniowieszkół Uczniowieszkół podstawowych i niepełnosprawne Osobystare, chore, ponadgimnazjalnych Rzeczywista liczna osób obj ętych 605 117 251 20 24 87 programem - ogółem
Liczba osób korzystaj ących z 264 40 224 0 0 0 posiłku
Liczba osób korzystaj ących z W tym 372 77 58 20 24 87 zasiłku celowego
Liczba osób, którym 0 0 0 0 0 0 dowieziono posiłek Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej Brzozie
Pomoc ą w zakresie do Ŝywiania obj ętych zostało 605 osób z czego 264 osoby to dzieci korzystaj ące z obiadów w szkołach podstawowych i gimnazjum, a 372 osoby otrzymały zasiłki celowe na przygotowanie posiłku.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 33 Zadania zlecone
Tabela 17. Udzielone świadczenia – zadania zlecone gminom Liczba osób, którym przyznano decyzj ą Liczba świadcze ń Kwota świadcze ń Formy pomocy świadczenie 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 RAZEM 246 15 214 24 X X X 47 936 61 309 622 Zasiłki stałe - 15 17 21 160 169 189 47 936 50 742 59 417 ogółem Zasiłki celowe na pokrycie wydatków 195 zwi ązanych z 0 197 3 0 197 3 0 1 892 880 kl ęsk ą Ŝywiołow ą lub ekologiczn ą Specjalistyczne usługi opieku ńcze w miejscu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej Brzozie
Najliczniejsz ą kategori ę stanowi ą osoby otrzymuj ące zasiłki stałe. Wyj ątek stanowił rok 2006 gdzie 197 osób otrzymało pomoc w zwi ązku z kl ęsk ą Ŝywiołow ą jak ą była susza.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 34 Tabela 18. Wydatki na świadczenia i świadczeniobiorcy
Wydatki Liczba świadcze ń Lp. Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2005 2006 2007
1. Zasiłki rodzinne 251 875 441 884 538 708 5 377 8 524 8 821 Dodatki do zasiłków rodzinnych, 2. 332 099 401 281 441 953 3 287 4 931 4 815 w tym z tytułu 2.1. Urodzenie dziecka 5 500 31 000 31 000 11 31 31 Opieki nad dzieckiem w okresie 2.2. korzystania z urlopu 53 969 38 448 36 893 130 100 94 wychowawczego Samotnego wychowania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla 2.3. bezrobotnych na skutek upływu 7 600 2 973 0 19 8 0 ustawowego okresu jego pobierania Samotnego wychowywania 2.4. 125 280 45 000 40 360 734 260 229 dziecka
Kształcenia i rehabilitacji dziecka 2.5. 26 660 38 620 45 860 398 548 590 niepełnosprawnego
Kształcenie i rehabilitacja dziecka 2.5.1. niepełnosprawnego do 5 roku 3 000 4 340 4 020 60 81 67 Ŝycia
Kształcenie i rehabilitacja dziecka 2.5.2. niepełnosprawnego powy Ŝej 5 23 660 34 280 41 840 338 467 523 roku Ŝycia
2.6. Rozpocz ęcia roku szkolnego 41 940 56 180 54 800 466 562 548
Podj ęcie przez dziecko nauki w 2.7. szkole poza miejscem 37 000 61 450 65 200 846 1 288 1 225 zamieszkania Na pokrycie wydatków zwi ązanych z zamieszkaniem w 2.7.1. 6 320 9 900 8 950 79 118 100 miejscowo ści, w której znajduje si ę szkoła Na pokrycie wydatków zwi ązanych z dojazdem do 2.7.2. 30 680 51 550 56 250 767 1 170 1 125 miejscowo ści, w której znajduje si ę szkoła Wychowanie dziecka w rodzinie 2.8. 34 150 127 610 167 840 683 2 134 2 098 wielodzietnej 3. Zasiłki rodzinne z dodatkami 583 974 843 165 980 661 8 664 13 455 13 636 4. Zasiłki piel ęgnacyjne 98 208 195 381 222 309 682 1 327 1 453
5. Świadczenia piel ęgnacyjne 68 320 58 786 64 260 164 142 153
6. Świadczenie opieku ńcze 166 528 254 167 286 569 846 1 469 1 606 Jednorazowa zapomoga z tytułu 7. 0 48 000 41 000 0 48 41 urodzenia dziecka RAZEM zasiłki rodzinne i 8. 750 502 1145 332 1308 230 9 510 14 972 15 283 opieku ńcze Źródło: Gminny O środek Pomocy Społecznej Brzozie
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 35 Zwi ększaj ą si ę wydatki na zasiłki rodzinne i opieku ńcze. Zwi ększa si ę liczba świadcze ń z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego w tym tak Ŝe do 5-go roku Ŝycia.
2.4. Źródła podstawowych problemów społecznych i ich identyfikacja
2.4.1. Kwestia mieszkaniowa
Według danych Głównego Urz ędu Statystycznego z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. w Gminie Brzozie było 887 mieszka ń o ł ącznej powierzchni 69 705 m 2, z czego 878 (pow. 69 177 m 2) było stale zamieszkałe.
Tabela 19. Infrastruktura mieszkaniowa na terenie Gminy Brzozie
Okres budowy Liczba mieszka ń Powierzchnia u Ŝytkowa (m 2)
przed 1918 154 11 115
1918 - 1944 140 9 937
1945 - 1970 245 17 960
1971 - 1978 136 9 742
1979 - 1988 139 12 469
1989 - 2002 70 8 298
Źródło: Narodowy Spis Powszechny 2002
Zgodnie z powy Ŝszym zestawieniem dominuj ą mieszkania zbudowane przed 1971 rokiem (61%). Udział mieszka ń powstałych w latach 1971 – 2002 wynosi 39%.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 36 Tabela 20. Mieszkalnictwo w gminie Liczba m 2 na 1 Liczba Liczba izb w Liczba Powierzchnia Liczba osob ę mieszka ń mieszkaniu mieszka ń mieszkania (m 2) mieszka ń poni Ŝej 7 35 1 izba 8 do 30 40 od 7 do 9,9 69 2 izby 128 30 - 39 86 od 10 do 14,9 189 3 izby 228 40 - 49 83 od 15 do 19,99 155 4 izby 274 50 - 59 124 od 20 do 29,99 198 5 i wi ęcej izb 249 60 - 79 176 30 i wi ęcej 232 80 - 99 150 100 - 119 98 120 i wi ęcej 130 Źródło: Narodowy Spis Powszechny, GUS, 2002
Przedstawione dane dotycz ą Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. i nale Ŝy sądzi ć, Ŝe stan infrastruktury mieszkaniowej ulega stałej i znacz ącej poprawie.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 37 Tabela 21. Infrastruktura mieszkaniowa na terenie Gminy Brzozie na przestrzeni lat 2002-2005 2002 2003 2004 2005 Ogółem Mieszkania 887 950 957 961 Izby 3 494 3 629 3 671 3 693 Powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń (m²) 69 705 72 855 74 038 74 628 Własno ść gminy Mieszkania 4 4 4 3 Izby 9 15 15 10 Powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń (m²) 142 282 282 201 Własno ść spółdzielni mieszkaniowych Mieszkania 0 0 0 0 Izby 0 0 0 0 Powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń (m²) 0 0 0 0 Własno ść zakładów pracy Mieszkania 27 27 27 27 Izby 73 73 73 73 Powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń (m²) 1 047 1 047 1 047 1 047 Własno ść osób fizycznych Mieszkania 895 912 919 924 Izby 3 434 3 515 3 557 3 584 Powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń (m²) 68 728 71 022 72 205 72 876 Własno ść innych podmiotów Mieszkania 7 7 7 7 Izby 26 26 26 26 Powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń (m²) 504 504 504 504 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny
Infrastruktura mieszkaniowa na terenie Gminy Brzozie z roku na rok powi ększa si ę. Najwi ęcej mieszka ń oddano do u Ŝytku w 2003 roku. Wi ększo ść mieszka ń w 2005 roku (ponad 96%) stanowiło własno ść prywatn ą osób fizycznych, 2,8% własno ść zakładów pracy, 0,73% zajmowały pozostałe podmioty, a najmniej - 0,31% nale Ŝało do gminy.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 38
Tabela 22. Mieszkania wyposa Ŝone w instalacje techniczno – sanitarne 2002 2003 2004 2005 Wodoci ągi 858 869 876 880 Centralne ogrzewanie 515 530 537 541 Gaz sieciowy 0 0 0 0 Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny
Tabela 23. Przeci ętna powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń w gminie, w powiecie, województwie i Polsce Woj. Gmina Powiat kujawsko- Polska Brzozie brodnicki pomorskie Przeci ętna powierzchnia 77,70 73,2 65,6 69,3 uŜytkowa 1 mieszkania w m2
Przeci ętna powierzchnia 20,70 22,2 21,3 23,2 uŜytkowa w m² na 1osob ę
Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny.
Wi ększo ść mieszka ń na terenie Gminy Brzozie nale Ŝy do prywatnych wła ścicieli. Warunki mieszkaniowe w gminie w zakresie przeci ętnej powierzchni mieszkania przekraczaj ą średnie dla powiatu brodnickiego, województwa kujawsko- pomorskiego i całego kraju. Natomiast, je śli chodzi o powierzchni ę u Ŝytkow ą na 1 osob ę wyniki s ą ni Ŝsze zarówno w porównaniu do powiatu, województwa i całego kraju.
Sie ć wodoci ągowa
Całkowita zdolno ść produkcyjna wody pitnej na terenie gminy wynosi około 1800 m 3/d, co w pełni zabezpiecza potrzeby gminy i stwarza pewne rezerwy. System trzech uj ęć i stacji uzdatniania wody jest poł ączony sieci ą wodoci ągow ą w układzie pier ścieniowym, które mog ą pracowa ć samodzielnie lub by ć cz ęś ciowo wył ączone. W przypadku awarii jednej z nich, woda dostarczana b ędzie do odbiorców przez pozostałe stacje wodoci ągowe, zapewniaj ąc pełne pokrycie zaopatrzenia na wod ę w gminie. Woda dostarczana jest do odbiorców sieci ą wodoci ągow ą o długości 108 km i z 704 przył ączami. Stopie ń zwodoci ągowania gminy okre śla si ę na 90%. Dost ęp do
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 39 sieci wodoci ągowej posiadaj ą mieszka ńcy praktycznie wszystkich miejscowo ści na obszarze gminy. Dost ępu do wody nie posiadaj ą jedynie pojedyncze gospodarstwa np. na terenie wsi Brzozie, Zembrze, Małe Le źno i Mały Gł ęboczek.
Elektroenergetyka
Przez teren Gminy Brzozie przebiegaj ą trzy linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia:
- linia 220 kV relacji GPZ Włocławek-Azoty – Olsztyn, - linia 110 kV relacji GPZ Brodnica Podgórz – Nowe Miasto Lubawskie, - linia WN 110 kV relacji GPZ Brodnica Podgórz – Lidzbark Welski.
W pasie o szeroko ści po 50 m po obu stronach od osi linii 220 kV oraz w pasie o szeroko ści po 20 m po obu stronach linii 110 kV, obowi ązuje bezwzgl ędny zakaz lokalizacji zabudowy przeznaczonej na stały pobyt ludzi. Na terenie gminy nie znajduj ą si ę stacje transformatorowe (tzw. główne punkty zasilania GPZ) redukuj ąca wysokie napi ęcia. Oddziaływanie linii średniego napi ęcia jest mniej szkodliwe i wymaga zachowania pasa wolnego od zabudowy o szeroko ści 2 x 6,5 m. Na terenie gminy zlokalizowano dotychczas trzy maszty telefonii komórkowej - jeden maszt we wsi Jajkowo -w pobli Ŝu parku oraz dwa maszty we wsi Wielki Gł ęboczek (w otoczeniu terenów u Ŝytkowanych rolniczo).
Gazownictwo
Gazyfikacja Gminy zgodnie z „Koncepcj ą programow ą gazyfikacji sieci ą gazow ą średniego ci śnienia Gminy Brzozie" opracowan ą przez Biuro Techniczno - Handlowe Ciepłownictwa i Kanalizacji „CEWOK" w 1995 roku uzale Ŝniona jest od budowy projektowanego gazoci ągu zasilaj ącego wysokopr ęŜ nego DN 250-CN 6,4 MPa relacji Brodnica - Nowe Miasto Lubawskie - Łasin oraz od moŜliwo ści finansowych gminy.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 40 2. 4. 2. Słu Ŝba zdrowia
W Gminie Brzozie znajduje si ę 1 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej i 1 punkt apteczny. Nie jest to jednak opieka wystarczaj ąca. Pacjenci wymagaj ący opieki specjalistycznej zmuszeni s ą do korzystania z przychodni i szpitali w Brodnicy, Nowym Mie ście Lubawskim, Grudzi ądzu, Toruniu i Bydgoszczy.
Wykres 9. Ilo ść udzielonych ogólnodost ępnych porad lekarskich
12000
11000
10000
9000
8000
7000
6000 2003 2004 2005
Źródło: Główny Urz ąd Statystyczny.
2. 4. 3. Szkolnictwo
W Gminie s ą 3 szkoły podstawowe (w Brzoziu, Jajkowie i w Wielkim Le źnie) i 1 gimnazjum w Brzoziu. Przy tych szkołach funkcjonuj ą sale gimnastyczne wraz z zapleczem sportowo-socjalnym. Szkoły te równie Ŝ posiadaj ą boiska sportowe. Łączna ilo ść uczniów w roku szkolnym 2007/2008 wynosi 573. Liczba ta b ędzie male ć i – według prognozy opracowanej przez Urz ąd Gminy – wyniesie 510 uczniów w roku szkolnym 2009/2010. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą przedszkola jako samodzielne placówki. Przygotowaniem do nauki szkolnej obj ęte s ą wszystkie dzieci sze ścioletnie w systemie tzw. „klas zerowych” przy szkołach podstawowych.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 41 Tabela 24. Liczba uczniów w gminnych placówkach szkolnych
Liczba dzieci w latach szkolnych Nazwa szkoły 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 S.P. Brzozie 175 173 167 158 143 S.P. Jajkowo 128 134 132 128 124 S.P. Wielkie Le źno 105 96 89 88 93 Gimnazjum 216 210 199 203 213 Ogółem 624 613 587 577 573 Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie.
Wykres 10. Liczba uczniów w gminnych placówkach szkolnych .
250
200
150 S.P.Brzozie S.P.Jajkowo S.P.W.Le źno 100 Gimnazjum
50
0 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
Najwi ęcej uczniów ucz ęszcza do gimnazjum, a nast ępnie do Szkoły Podstawowej w Brzoziu.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 42 Wykres 11. Ogólna liczba uczniów z gminnych szkół podstawowych i gimnazjum.
630
620
610
600
590 Ogólna liczba 580 uczniów
570
560
550
540 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
Z biegiem lat liczba uczniów na terenie gminy spada. Bior ąc pod uwag ę rok szkolny 2003/2004 w stosunku do roku 2007/2008 liczba zmalała o około 8,2 %. Wynika to z coraz mniejszego przyrostu naturalnego.
Tabela 25 . Liczba nauczycieli w gminnych placówkach szkolnych
Liczba nauczycieli Nazwa szkoły 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 S.P. Brzozie 17 19 17 15 17 S.P. Jajkowo 18 15 15 14 16 S.P. Wielkie Le źno 14 13 12 13 16 Gimnazjum 23 20 21 24 26 Ogółem 72 67 65 66 75 Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 43 Tabela 26. Liczba komputerów w poszczególnych rodzajach szkół Gminy Brzozie
Liczba komputerów
2005 2006 2007 Szkoły podstawowe 35 48 60 Gimnazjum 11 13 24 Ogółem 46 61 84 Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie.
Wykres 12. Ogólna liczba komputerów w szkołach Gminy Brzozie
100
80
60
40
20
0 2005 2006 2007
Źródło:. Urz ąd Gminy Brzozie.
Mo Ŝna zauwa Ŝyć, i Ŝ na przestrzeni badanych okresów liczba komputerów w szkołach sukcesywnie ro śnie – porównuj ąc rok 2007 do 2005 wzrost osi ągn ął 54,8 %. Wzrost ten wynika wył ącznie z zakupu komputerów do szkół podstawowych i gimnazjum. Najbli Ŝsze szkoły średnie i zawodowe znajduj ą si ę w Brodnicy, Nowym Mie ście Lubawskim, Toruniu i Grudzi ądzu; najwi ększ ą popularno ści ą w śród kształc ącej si ę młodzie Ŝy zajmuj ą dwie pierwsze miejscowo ści ze wzgl ędu na poło Ŝenie i mo Ŝliwo ści komunikacyjne.
Wyniki w nauce
W roku 2008 szkoły podstawowe z terenu Gminy Brzozie uzyskały średnio 26,9 punktów ze sprawdzianu ko ńcz ącego nauk ę. Jest to wynik lepszy o ponad 1,37 punktu od wyniku uzyskanego w powiecie oraz lepszy o ponad 1,60 punktu od wyników uzyskanych w województwie kujawsko- pomorskim. Gimnazjum w Brzoziu uzyskało z egzaminów z cz ęś ci humanistycznej 29,00 punktu, jest to wynik gorszy od uzyskanego wyniku w powiecie o 0,06 punktu,
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 44 natomiast wyniki uzyskane z cz ęś ci matematyczno-przyrodniczej równie Ŝ s ą ni Ŝsze ni Ŝ w powiecie o 2,15 punktu.
Tabela 27. Porównanie wyników egzaminów ko ńcowych w szkołach i gimnazjach na tle powiatu i województwa
Rok 2008 Gmina Powiat Województwo
Szkoła Podstawowa 26,90 25,53 25,30
Gimnazjum
Cz. Humanistyczna 29,00 29,06 29,56
Cz. Matematyczno przyrodnicza 23,70 25,85 26,05 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.oke.gda.pl
2. 4. 4. System opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi
Starzenie si ę jest naturalnym procesem w Ŝyciu ka Ŝdego człowieka. Bez staro ści Ŝycie byłoby niepełne. Natomiast do człowieka nale Ŝy zapewnienie jej odpowiedniej jako ści. Od ubiegłego stulecia zarówno umieralno ść , jak i struktura demograficzna ludno ści uległy zasadniczym przeobra Ŝeniom. Starzenie si ę ludno ści to jeden z najwa Ŝniejszych procesów kształtuj ących oblicze współczesnego świata. Wraz z rozwojem medycyny zmniejszyła si ę umieralno ść ludzi. Zmniejszaj ącej si ę liczbie urodze ń towarzyszy przedłu Ŝanie si ę przeci ętnego trwania Ŝycia. W najbli Ŝszych latach liczba ludzi starych b ędzie nieustannie rosła, a przeci ętne trwanie Ŝycia b ędzie si ę wydłu Ŝało. Świat starzeje si ę, a do grona pa ństw okre ślanych jako stare demograficznie doł ączyła równie Ŝ Polska. Przebieg procesu starzenia si ę ludno ści Polski w najbli Ŝszych latach b ędzie wymagał od polityki społecznej szybkiej zmiany priorytetów. Konieczne jest zatem wypracowanie strategii skierowanych na ochron ę godno ści osób starych. Samo przedłu Ŝanie Ŝycia nie mo Ŝe by ć uwa Ŝane za post ęp, je śli równolegle nie nast ępuje poprawa jako ści Ŝycia.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 45 Starszy człowiek najcz ęś ciej potrzebuje pomocy i wsparcia. Najlepszym sprzymierze ńcem niew ątpliwie powinna sta ć si ę rodzina, która jest najwa Ŝniejsz ą instytucj ą zaspokajania potrzeb emocjonalnych i społecznych starszego człowieka. Nie ka Ŝdemu jednak jest ona dana, ró Ŝnie układaj ą si ę bowiem losy ludzkie. Cz ęsto dzieje si ę tak, Ŝe starszy człowiek nie maj ąc wsparcia w najbli Ŝszych, będąc samotnym, opuszczonym, bez odpowiednich środków do Ŝycia, z dnia na dzie ń staj ąc si ę coraz bardziej niedoł ęŜ nym skłania si ę do szukania pomocy środowiskowej i instytucjonalnej. Aby sytuacja ludzi starych uległa poprawie powinny by ć podj ęte przez samorz ąd, czy o środek pomocy społecznej, działania maj ące na celu rozwijanie kontaktów osobowych osób starszych. Zalicza si ę do nich organizacj ę domów dziennego pobytu, czy utworzenie klubu seniora. Głównym kierunkiem działa ń na rzecz pokolenia ludzi starych powinno by ć tworzenie warunków pozwalaj ących na ich aktywno ść i samodzielno ść . Tworzenie warunków do aktywno ści i samodzielno ści powinno stanowi ć podstaw ę wyboru, a nie przymusu. W takim aspekcie szczególne znaczenie b ędą mieli pracownicy socjalni pomocy społecznej. Musz ą oni szybko wykrywa ć, analizowa ć i poszukiwa ć optymalnych rozwi ąza ń problemów ludzi starszych.
Tabela 28. Liczba osób starszych w Gminie Brzozie w 2007 roku Płe ć Liczba osób
kobiety 321 męŜ czy źni 250 ogółem 571 Źródła: Urz ąd Gminy Brzozie
Wykres 13. Osoby w wieku poprodukcyjnym w %.
15,3
Ogłóem
Osoby w wieku poprodukcyjnym
84,7
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 46 Dane demograficzne wskazuj ą na szybkie starzenie si ę populacji naszej gminy. Według danych na dzie ń 31grudnia 2007 roku w Gminie Brzozie było 571 osób w wieku poprodukcyjnym, co stanowi 15,3 % ogółu mieszka ńców.
2. 4. 5. Rynek pracy i zatrudnienie
Bezrobocie
Wykres 14. Zarejestrowani bezrobotni według płci
400
350
300
250 ogółem 200 kobiety męzczy źni 150
100
50
0 2005 2006 2007
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
Na koniec 2007 roku w Gminie Brzozie zarejestrowanych jako bezrobotnych było 248 osób. W stosunku do roku 2005 gdzie były zarejestrowane 374 osoby nast ąpił spadek bezrobotnych o 33,7 %.
Tabela 29. Zarejestrowani bezrobotni z Gminy Brzozie 2005 2006 2007 Gmina Gmina Gmina Brzozie Brzozie Brzozie
Ogółem 374 348 248 MęŜ czy źni 191 156 86 Kobiety 183 192 162 Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 47 Bezrobocie na terenie Gminy Brzozie ma tendencje spadkow ą. Tendencja dotyczy tak Ŝe powiatu brodnickiego.
Wykres 15. Bezrobotni z Gminy Brzozie w stosunku do ogółu bezrobotnych w powiecie brodnickim
9000 8000 7000 6000 5000 Gmina 4000 Powiat 3000 2000 1000 0 2005 2006 2007
Źródło: Urz ąd Gminy Brzozie na podstawie danych z PUP Brodnica
Bezrobotni z Gminy Brzozie stanowili w 2007 roku 5,7 % ogółu bezrobotnych z całego powiatu brodnickiego. Podobnie jak na obszarze całego kraju, wysoki w śród bezrobotnych jest udział osób młodych. Rozpoczynanie Ŝycia zawodowego od pobierania zasiłku mo Ŝe wywoła ć negatywne i gł ębokie skutki w sferze społecznej, czego przykładem jest emigracja ludzi w celu znalezienia pracy do wi ększych ośrodków miejskich, a nawet zagranic ę. St ąd te Ŝ konieczne jest zwrócenie szczególnej uwagi na pobudzenie aktywno ści społeczno-gospodarczej w tej grupie ludno ści. Dodatkowym problemem zwi ązanym z bezrobociem jest jego niejednokrotnie ukryty charakter. Tego typu przypadki praktycznie nie s ą mo Ŝliwe do oszacowania, więc i mo Ŝliwo ść ewentualnej pomocy jest ograniczona.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 48 2. 4. 6. Bezpiecze ństwo publiczne i patologie społeczne
W celu zapewnienia bezpiecze ństwa mieszka ńców istnieje Gminny Zespół Zarz ądzania Kryzysowego – utworzony na podstawie Zarz ądzenia nr 26/2007 Wójta Gminy z dnia 13 wrze śnia 2007 roku. Władze gminy uznaj ą stan bezpiecze ństwa za jeden z najistotniejszych czynników wpływaj ących na poziom mieszka ńców Gminy Brzozie.
Instytucje zapewniaj ące mieszka ńcom bezpiecze ństwo to: - Komenda Powiatowa Policji w Brodnicy, - Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Brodnicy, - Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna w Brzoziu nale Ŝą ca do Krajowego Systemu Ratowniczo Ga śniczego, - Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna w Wielkim Le źnie Typ S1, - Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna oraz typu M w nast ępuj ących miejscowo ściach: Zembrze, Janówko, Sugajno, Wielki Gł ęboczek i Mały Gł ęboczek. Instytucje te ści śle współpracuj ą ze sob ą maj ąc za zadanie zapewnienie bezpiecze ństwa publicznego społecze ństwu.
Zgodnie z danymi otrzymanymi z Komendy Powiatowej Policji w Brodnicy w roku 2007 na terenie Gminy Brzozie zatrzymano 6 nietrze źwych kierowców, w tym 6 kieruj ących pojazdami mechanicznymi. Policja przeprowadziła tak Ŝe 101 interwencji: - 27 interwencje domowe, w tym dotycz ące przemocy domowej/ niebieska karta 1/ - 74 interwencje w miejscach publicznych.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 49 2.4.7. Katalog zidentyfikowanych problemów społecznych w gminie i ich hierarchizacja
Tabele poni Ŝej przedstawiaj ą sytuacj ę społeczn ą w Gminie Brzozie. Podczas aktualizacji Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych przeprowadzona została diagnoza sytuacji, któr ą podzielono na cztery grupy w ramach których przedstawiono problem i podano jego przyczyn ę.
Tabela 30. Dzieci, młodzie Ŝ i edukacja Gminy Brzozie
Problem Przyczyna
1.Niewystarczaj ąca oferta zaj ęć Brak odpowiedniej oferty sportowych i mo Ŝliwo ści realizacji
zainteresowa ń uczniów. 2. Ograniczony dost ęp do nowoczesnych Brak odpowiedniego sprz ętu technologii. Brak środków finansowych i 3. Ograniczone mo Ŝliwo ści aktywnego organizatorów wypoczynku i wyjazdów młodzie Ŝy.
Brak miejsc spotka ń, wpływ złych 4. Zagro Ŝenie patologiami społecznymi. wzorców osobowych.
5. Brak doradztwa zawodowego Brak współpracy z o środkami doradztwa młodzie Ŝy. zawodowego
6. Brak wolontariatu. Brak tradycji.
7. Brak imprez integracyjnych dla Brak odpowiedniej oferty młodzie Ŝy. 8. Małe uczestnictwo osób dorosłych Niech ęć , brak czasu, brak mobilizacji w kształceniu ustawicznym. oraz złe wzorce wyniesione z rodzin 9. Niewystarczaj ąca oferta zaj ęć Brak zainteresowania oraz rekreacyjno- sportowych dla niewystarczaj ąca motywacja (stereotypy) młodzie Ŝy. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wypracowanych na warsztatach.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 50 Tabela 31. Rodziny i wykluczenie społeczne w Gminie Brzozie
Problem Przyczyna
1. Ograniczone środki finansowe rodzin Niskie dochody z rolnictwa
2. Patologia Brak wspólnego porozumienia
3. Alkoholizm Nieodpowiednie wzorce
Niska świadomo ść opieku ńczo- 4. Niezaradno ść Ŝyciowa osób wychowawcza
5. Brak opieki przedszkolnej Brak przedszkoli
6. Niewystarczaj ąca oferta sp ędzania Brak odpowiedniej bazy - świetlic wolnego czasu Ci ągła praca w gospodarstwie i poza 7. Ograniczenie mo Ŝliwo ści wypoczynku gospodarstwem
8. Brak umiej ętno ści obsługi komputera Brak bezpłatnych kursów
9. Niewystarczaj ące wykształcenie Brak odpowiednich wzorców rodzinnych mieszka ńców Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wypracowanych na warsztatach.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 51 Tabela 32. Kultura i społecze ństwo obywatelskie w Gminie Brzozie
Problem Przyczyna
brak wzorców 1. Niech ęć do zrzeszania si ę brak liderów społecznych brak miejsc pracy 2. Emigracja ludzi wykształconych poło Ŝenie geograficzne niska samoocena 3. Brak liderów społecznych strach przed zmianami
4. Brak miejsc do spotykania si ę brak odpowiednich lokali
blokady emocjonalne 5. Niewystarczaj ąca integracja społeczna stereotypy
6. Niska samoocena społeczna brak wiary we własne siły
niech ęć do zmian u starszych 7. Ró Ŝnice pokoleniowe mała integracja mi ędzypokoleniowa poło Ŝenie geograficzne 8. Ograniczony dost ęp do Internetu brak kawiarenek internetowych brak motywacji i ch ęci działania 9. Brak organizacji kulturalnych ograniczone środki finansowe Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wypracowanych na warsztatach.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 52 Tabela 33. Seniorzy i niepełnosprawni w Gminie Brzozie
Problem Przyczyna
1. Wykluczenie ich z Ŝycia społecznego Sytuacja społeczna i ekonomiczna
Niech ęć do ujawniania problemów osób 2. Izolowanie od rodziny i otoczenia starszych Brak lekarzy i specjalistów do problemów 3. Utrudniony dost ęp do specjalistów psychicznych i fizycznych
4. Ograniczone środki finansowe Ubo Ŝenie ludzi starszych
5. Brak pomocy ze strony społecze ństwa Mała ilo ść stowarzysze ń i organizacji
6. Brak mo Ŝliwo ści przekazywania Brak miejsc do spotka ń i organizacji tradycji
7. Brak wolontariatu Brak osób ch ętnych do niesienia pomocy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wypracowanych na warsztatach .
2. 5. Kapitał społeczny
Kapitał społeczny jest poj ęciem stosowanym zarówno w ekonomii, jak i socjologii. Jego zrozumienie pozwala spojrze ć w inny sposób na zjawiska społeczno-ekonomiczne zwi ązane z istnieniem i rozwojem zarówno społeczno ści lokalnych, jak i całych społecze ństw. Istnieje wiele definicji kapitału społecznego. Dla działalno ści organizacji pozarz ądowych, szczególnie lokalnych, wa Ŝne jest jednak przede wszystkim okre ślenie kapitału społecznego jako sieci powi ąza ń i zale Ŝno ści pomi ędzy członkami danej społeczno ści. Sie ć ta umo Ŝliwia łatwiejszy dost ęp do pewnych zasobów, informacji, współpracy. Inaczej mówi ąc, kapitał społeczny to potencjalne i realne zasoby wynikaj ące ze współpracy mi ędzy jednostkami tworz ącymi sieci. Głównym składnikiem kapitału społecznego jest zaufanie, które jest czynnikiem nap ędzaj ącym współprac ę mi ędzy lud źmi. Im wi ększe zaufanie, tym efektywniejsza jest współpraca. Z kolei przykłady udanej współpracy zwi ększaj ą globalne zaufanie w całe społeczno ści.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 53
Na terenie Gminy Brzozie nie s ą zarejestrowane formalnie Ŝadne Koła Gospody ń Wiejskich, natomiast istnieje w miejscowo ści Brzozie nieformalne Koło Gospody ń Wiejskich. W gminie działa Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, która realizuje Gminny Program Profilaktyki Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Narkomanii. Środki na ten cel pochodz ą z opłat za wydane zezwolenia na sprzeda Ŝ napojów alkoholowych. W gminie funkcjonuje 7 jednostek OSP, z tego OSP w Brzoziu nale Ŝą ca do Krajowego Systemu Ratowniczo-Ga śniczego, OSP typu S1 i OSP Zembrze, Janówko, Sugajno, Wielki Gł ęboczek i Mały Gł ęboczek typu M, które oprócz działalno ści statutowej realizuj ą te Ŝ pomoc w nagłych wypadkach losowych. W skład Gminy Brzozie wchodz ą cztery parafie, tj.: Brzozie, Boleszyn, Radoszki i Pokrzydowo - w sytuacjach kryzysowych parafianie wraz ze swoimi proboszczami wspólnie staraj ą si ę zaradzi ć ró Ŝnym problemom poszczególnych parafian. Miejscowe szkoły organizuj ą festyny rodzinne w szkołach kład ąc główny nacisk na integracj ę ze społeczno ścią lokaln ą.
Stopie ń integracji społecznej nale Ŝy oceni ć jako słaby. Wyst ępuj ą słabe wi ęzi mi ędzy mieszka ńcami, społeczno ść jest w małym stopniu zintegrowana. Świadczy ć o tym mog ą nieliczne akcje maj ące na celu zbiórk ę darów dla potrzebuj ących mieszka ńców czy te Ŝ tych, którzy w danej chwili znale źli si ę w trudnej sytuacji spowodowanej zdarzeniami losowymi.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 54 2. 5. 1. Analiza SWOT
Kolejn ą czynno ści ą w budowie strategii jest wyodr ębnienie mocnych i słabych stron oraz szans i zagro Ŝeń w Gminie Brzozie. W tym celu wykorzystano narz ędzie badawcze jakim jest analiza SWOT, która polega na analizie istniej ącego potencjału gminy, realizowanych zada ń i mo Ŝliwo ści rozwojowych niezale Ŝnych, lub zale Ŝnych w niewielkim stopniu od otoczenia (mocne i słabe strony) oraz na analizowaniu tych obszarów na zewn ątrz gminy, które wpływaj ą na jej funkcjonowanie (szanse i zagro Ŝenia).
W analizie SWOT wyró Ŝniamy nast ępuj ące elementy : Mocne strony - to pozytywne zjawiska wynikaj ące z samej organizacji (np. wysoki poziom wiedzy kadry, znajomo ść lokalnych uwarunkowa ń), Słabe strony - to negatywne zjawiska wpływaj ące na ograniczenie szans i mo Ŝliwo ści rozwojowych organizacji, na które ma ona wpływ (np. słaba komunikacja wewn ętrzna, brak koordynacji działa ń), Szanse - to pozytywne zjawiska, które stwarzaj ą mo Ŝliwo ści rozwojowe niezale Ŝne od działa ń organizacji (np. poło Ŝenie geograficzne), Zagro Ŝenia - to negatywne zjawiska wypływaj ące z otoczenia organizacji, niezale Ŝne od je działa ń (np. niedoskonało ść rozwi ąza ń prawnych, konkurencyjno ść sąsiednich podmiotów, pogarszanie wska źników makroekonomicznych). Dokonano nast ępuj ącego wyboru poszczególnych dziedzin do tabel analizy SWOT: - dzieci i młodzie Ŝ – edukacja Gminy Brzozie, - kultura, turystyka i organizacje pozarz ądowe, - seniorzy i niepełnosprawni, - rodziny i obszar zagro Ŝony wykluczeniem społecznym.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 55 Tabela 34. Analiza SWOT – „Dzieci i młodzie Ŝ - edukacja Gminy Brzozie”
Mocne strony Słabe strony
- Kompetentna i fachowa kadra - Ograniczone mo Ŝliwo ści - nauczycielska wypoczynku i wyjazdów - Aktywna i ch ętna młodzie Ŝ młodzie Ŝy - Odpowiednia infrastruktura do - Ograniczona oferta zaj ęć rozwoju sportu sportowych i realizacji - Atrakcyjne turystyczne tereny zainteresowa ń i uzdolnie ń uczniów - Brak przedszkoli - Ograniczony dost ęp do nowoczesnych technologii - Zagro Ŝenie patologiami społecznymi
- Małe uczestnictwo osób dorosłych w kształceniu ustawicznym
Szanse Zagro Ŝenia - Wykorzystanie krajobrazu gminy - Niewystarczaj ąca dotacja i walorów przyrodniczych centralna na cele o światowe - Lepsze wykorzystanie blisko ści - Niedostatecznie rozbudzone i potencjału du Ŝych aglomeracji ambicje edukacyjne rodzin miejskich zagro Ŝonych wykluczeniem - Środki finansowe - UŜywki - Młodzie Ŝ aktywna fizycznie i - Nierozumne korzystanie z społecznie osi ągni ęć techniki (internet) - Współpraca mi ędzynarodowa i niech ęć do aktywno ści pozyskiwanie środków z ró Ŝnych - Brak wzorców i zachowa ń funduszy prospołecznych - Rozwój wolontariatu i zdolno ści społecznych - Mo Ŝliwo ść kształcenia na odległo ść Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wypracowanych na warsztatach.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 56 Tabela 35. Analiza SWOT – „Kultura, turystyka i organizacje pozarz ądowe”
Mocne strony Słabe strony
- Rozwój turystyki ( walory turystyczne) - Brak Gminnego O środka Kultury - Czyste środowisko naturalne nie - Brak imprez gminnych integruj ących wywieraj ące negatywnego wpływu na społeczno ść stan zdrowia - Brak organizacji pozarz ądowych, - Zainteresowanie młodzie Ŝy stowarzysze ń ( kluby, koła gospody ń) - Przekazywanie tradycji - Brak oferty sportowej, kulturalnej, - Ch ęć zdobywania wiedzy rekreacyjnej oraz kalendarza imprez - Solidarno ść społeczna - Niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura turystyczna w postaci ście Ŝek rowerowych, obiektów gastronomicznych, pól namiotowych itp. - Słaby dost ęp do Internetu - Brak odpowiedniego sprz ętu multimedialnego - Mały ksi ęgozbiór biblioteki - Ró Ŝnice pokoleniowe
Szanse Zagro Ŝenia - Powołanie stowarzysze ń i instytucji - Brak zrozumienia i zainteresowania kulturalnych nastawionych na kultur ą sporej cz ęś ci społecze ństwa piel ęgnowanie lokalnych tradycji realizuj ącego swe aspiracje kulturalne - Wzrastaj ąca popularno ść aktywno ści za pomoc ą telewizji i Internetu rekreacyjno- turystycznej i wyjazdów - Brak środków na funkcjonowanie weekendowych instytucji kultury - Tworzenie świetlic środowiskowych - Emigracja młodzie Ŝy - Zmiana trybu Ŝycia - Brak aktywno ści - Przywi ązywanie uwagi do własnej - Niech ęć do zrzeszenia si ę kultury i obyczajów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wypracowanych na warsztatach.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 57 Tabela 36. Analiza SWOT – „Seniorzy i Niepełnosprawni”
Mocne strony Słabe strony - Dobra współpraca ze szkołami - Brak miejsc terapii zaj ęciowej dla - Rodziny pokoleniowe osób starszych i - Pomoc i opieka osób starszych w niepełnosprawnych wychowaniu wnuków i dzieci - Ograniczone środki finansowe (na - Znaj ą tradycje leczenie i inne potrzeby do Ŝycia - Maj ą do świadczenie Ŝyciowe codziennego) - Du Ŝo wolnego czasu - Utrudniony dost ęp do specjalistów - Aktywizacja i podnoszenie wiedzy - Wykluczenie ich z Ŝycia społecznego - Brak aktywizowania i działania organizacji pozarz ądowych na terenie gminy
Szanse Zagro Ŝenia - Rozwój wspomagaj ący ludzi - Zwi ększaj ąca si ę liczba starszych starszych i niepełnosprawnych osób - Likwidacja barier - Brak wzorców do na śladowania i architektonicznych praktyk - Ch ęć pokazania swoich - Niech ęć do przejmowania ich umiej ętno ści kulturowych tradycji i kultury - Nawi ązanie współpracy z innymi - Izolowanie od rodziny i otoczenia zwi ązkami danej grupy - Brak środków finansowych do - Stworzenie stowarzysze ń poprawy zdrowia - Pozyskanie środków na rozwój i - Brak pomocy ze strony aktywizacje społecze ństwa - Mo Ŝliwo ść zagospodarowania - Brak zintegrowania działa ń wolnego czasu ró Ŝnych podmiotów w zakresie rozwoju rehabilitacji medycznej i - Otwarcie świetlic społecznej osób - Rozwój wolontariatu niepełnosprawnych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wypracowanych na warsztatach.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 58 Tabela 37. Analiza SWOT – „Rodziny i obszar zagro Ŝony wykluczeniem społecznym”
Mocne strony Słabe strony
- Dobrze rozpoznane środowisko - Alkoholizm w rodzinie - Kilkuletnie funkcjonowanie Komisji - Patologii i ubóstwo społecze ństwa d/s Rozwi ązywania Problemów - Brak dost ępu do sieci poradnictwa Alkoholowych prawnego, socjalnego, rodzinnego - Dbało ść o tradycje rodzinne oraz pedagogiczno – - Rozwój działa ń słu Ŝą cych psychologicznego profilaktyce i rozwi ązywaniu - Niezaradno ść Ŝyciowa problemów uzale Ŝnie ń - Ograniczone środki finansowe rodzin - Brak opieki przedszkolnej - Ograniczone mo Ŝliwo ści wypoczynku - Brak umiej ętno ści obsługi komputera
Szanse Zagro Ŝenia - Wzrost aktywno ści podmiotów - Pogarszaj ąca si ę sytuacja gospodarczych i zwi ązany z tym ekonomiczna rodzin – ubo Ŝenie wzrost zatrudnienia wsi - Stworzenie rodzinnych miejsc - Długotrwałe uzale Ŝnienie rodzin spotka ń od pomocy społecznej - Aktywizacja rodzin - Wyjazdy zagraniczne-rozpad - Rozwijaj ący si ę rynek pracy rodzin, pozostawienie dzieci bez - Zmiana sposobu my ślenia opieki (eurosieroty) Podnoszenie motywacji do - Du Ŝa liczba osób bezrobotnych działania - Wzrost przest ępczo ści – upadek warto ści moralnych i autorytetów - Wyjazdy osób wykształconych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych wypracowanych na warsztatach .
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 59
3. Kierunki rozwoju gminy
W tej cz ęś ci strategii zawarte s ą programy szczegółowe polityki i pomocy społecznej, przeznaczone do realizacji na terenie gminy. Zostały one uj ęte w formie misji, celów strategicznych oraz celów szczegółowych.
3.1. Wizja Rozwoju Społecznego Gminy Brzozie
Chcemy by ć bogat ą, atrakcyjn ą, wykształcon ą, bezpieczn ą, czyst ą, ekologiczn ą gmin ą, wspieraj ącą przedsi ębiorczo ść . Będziemy rozwija ć społecze ństwo obywatelskie, przeciwdziała ć wykluczeniu, rozwija ć turystyk ę, kultur ę, kultywowa ć tradycj ę, wspiera ć rolnictwo i aktywizowa ć wszystkie grupy społeczne .
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 60
Struktura celów Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie Chcemy by ć bogat ą, atrakcyjn ą, wykształcon ą, bezpieczn ą, czyst ą, ekologiczn ą gmin ą, Wizja wspieraj ącą przedsi ębiorczo ść . B ędziemy rozwija ć społecze ństwo obywatelskie, przeciwdziała ć wykluczeniu, rozwija ć turystyk ę, kultur ę, kultywowa ć tradycj ę, wspiera ć rolnictwo i aktywizowa ć wszystkie grupy społeczne.
1. Stworzenie 2. Zwi ększenie 3. Motywowanie 4. Aktywizacja osób Cel warunków do aktywno ści do zmiany starszych i strategiczny wszechstronnego społecznej sytuacji rodzin niepełnosprawnych rozwoju
1.1. 2.1. Tworzenie 3.1. Ograniczenie 4.1. Likwidacja Zagospodarowanie tradycji i bezrobocia i barier czasu wolnego ułatwiania przeciwdziałanie architektonicznych i integracji patologii komunikacyjnych społecznej
1.2. Podniesienie 2.2.Ułatwienie 3.2.Ograniczanie 4.2. Stworzenie umiej ętno ści dost ępu do kultury i zjawiska instrumentów językowych, kreowanie bezdomno ści i wsparcia dla osób komputerowych i animatorów wsparcia dla osób starszych i matematycznych opuszczaj ących niepełnosprawnych zakłady karne
1.3. Nawi ązanie 2.3. Skuteczna 3.3. Ułatwienie 4.3. Podniesienie współpracy szkół w promocja gminy, dost ępu do poziomu zdrowia, gminie i rozwój turystyki i poradnictwa zapewnienie usług mi ędzynarodowych zagospodarowania specjalistycznego opieku ńczych
turystycznego i uzyskania wsparcia prawnego
Cele 1.4. Stwarzanie 2.4. Rozwijanie 3.4. Wzmocnienie 4.4. Zwi ększenie szczegółowe warunków do przedsi ębiorczo ści rodziny poprzez aktywizacji, prowadzenia prawidłowe ułatwienie atrakcyjnych sp ędzanie czasu funkcjonowania w zaj ęć wolnego środowisku lokalnym
1.5. Podniesienie 2.5. Wspieranie 3.5. Aktywizacja 4.5. Ułatwienie poziomu działalno ści zawodowa dost ępu do kultury i wykształcenia profilaktycznej poprzez turystyki: Integracja mieszka ńców gminy podnoszenie seniorów kwalifikacji i wykorzystanie własnych zasobów
2.6. Poprawa 3.6.Tworzenie bezpiecze ństwa warunków do integracji grup zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym
2.7. Wspieranie 3.7. Obj ęcie rolnictwa opiek ą przedszkoln ą dzieci Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 61
3.2. Cele strategiczne
Zapewnienie odpowiedniego poziomu Ŝycia swoim mieszka ńcom to kluczowe zadanie władz Gminy Brzozie. W my śl nowocze śnie rozumianej polityki społecznej polega ć to ma nie tylko na pomocy materialnej, lecz tak Ŝe w du Ŝej mierze na stworzeniu mo Ŝliwo ści i warunków do rozwoju we wszystkich dziedzinach Ŝycia. Wa Ŝną kwesti ą jest tu pami ęć o osobach wykluczonych, które z ró Ŝnych przyczyn nie wł ączaj ą si ę w szereg przemian podnosz ących warunki Ŝyciowe. Podstawowym warunkiem poprawy tego stanu rzeczy i skutecznym przeciwdziałaniem negatywnym zjawiskom społecznym jest podwy Ŝszenie świadomo ści mieszka ńców gminy na temat głównych przyczyn i skutków tych zjawisk. Nale Ŝy te Ŝ nakre śli ć zasady i mo Ŝliwo ści zapobiegania ich powstawania. Ponadto sfera społeczna wymaga wsparcia finansowego, które umo Ŝliwi realizacj ę usług publicznych na zadawalaj ącym poziomie. Zakres zada ń zwi ązanych ze sfer ą społeczn ą oddziałuj ącą na standard Ŝycia mieszka ńców jest bardzo szeroki. Przy realizacji strategii Gminy Brzozie poprzez przebudow ę systemu pomocy społecznej zachodzi potrzeba okre ślenia podstawowych warto ści i celów, do których chcemy zmierza ć. Są to działania pomagaj ące wesprze ć pewne grupy osób w integracji. Nale Ŝą do nich: • „seniorzy niepełnosprawni ”- działania na rzecz tej grupy dotyczy ć maj ą organizacji ró Ŝnych form wsparcia na rzecz aktywizacji, • „społeczno ść -usługi ł ączone” - działania maj ą dotyczy ć organizacji i prowadzenia ró Ŝnych form wsparcia, oraz działalno ści kulturalno- sportowo – rekreacyjnej, • „dzieci i młodzie Ŝ”- działania na rzecz tej grupy dotyczy ć maj ą organizacji ró Ŝnych form spędzania wolnego czasu, maj ące na celu ich wszechstronny rozwój. W ramach tej realizacji wyszczególniono poni Ŝsze cele strategii.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 62
Cel strategiczny 1 Stworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju
Cel ten w perspektywie paru lat przyczyni si ę do aktywnego zagospodarowania wolnego czasu przez dzieci i młodzie Ŝ, poprzez udział w zaj ęciach pozalekcyjnych, kółkach zainteresowa ń a tak Ŝe podniesieniu poziomu wiedzy w ró Ŝnych dziedzinach Ŝycia, zapobiegaj ąc w ten sposób popadaniu w nałogi i uzale Ŝnienia oraz rodzeniu si ę patologii. Aktywizacja młodzie Ŝy w kierunku sportowym wymaga przede wszystkim odpowiedniej bazy sportowej, która b ędzie rozbudowywana i modernizowana głównie w oparciu o szkolne obiekty sportowe oraz boiska wiejskie i świetlice. Przyczyni si ę to w skuteczny sposób do zapobie Ŝenia demoralizacji i przest ępczo ści. Ciekaw ą mo Ŝliwo ści ą byłoby stworzenia powszechnego punktu dost ępu do Internetu w postaci klubu internetowego. Stanowiłaby ona zarówno miejsce rozrywki jak i cenne źródło pozyskiwania informacji. Władze gminy powinny tak pokierowa ć polityk ą gminy, aby zach ęci ć młodzie Ŝ do zostania na miejscu. Da ć im mo Ŝliwo ść rozwoju, pami ętaj ąc o tym, i Ŝ to wła śnie przede wszystkim ludzie młodzi s ą nadziej ą dla gminy.
Cele szczegółowe 1.1. Zagospodarowanie czasu wolnego, 1.2. Podniesienie umiej ętno ści j ęzykowych, komputerowych i matematycznych, 1.3. Nawi ązanie współpracy szkół w gminie i mi ędzynarodowych, 1.4. Stwarzanie warunków do prowadzenia atrakcyjnych zaj ęć , 1.5. Podniesienie poziomu wykształcenia mieszka ńców gminy.
Zadania: - Organizacja spotka ń tematycznych ( świetlica środowiskowa, klub internetowy), - Szkolenia dotycz ące komputeryzacji, - Organizacja wymian mi ędzynarodowych, - Organizacja zaj ęć j ęzykowych poza programem nauczania, - Organizacja imprez kulturalnych np. ogniska, festyny, kuligi,
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 63 - Organizacja dodatkowych zaj ęć matematycznych, historycznych, przyrodniczych itp., - Zaj ęcia sportowe takie jak: tenis ziemny, basen, sztuki walki, taniec, piłka ręczna i no Ŝna, - Koszykówka, unihokej, siatkówka oraz inne, - Organizacja wypoczynku letniego i zimowego: półkolonie, obozy, biwaki itp., - Organizacja wyjazdów szkolnych np. do teatru, kina ,wycieczki, - Udział w formach zewn ętrznego doskonalenia nauczycieli – doradca metodyczny w gminie, - Prowadzenie zaj ęć teatralnych, - Organizacja zaj ęć sportowo – rekreacyjnych, - Imprezy mi ędzyszkolne, - Prowadzenie atrakcyjnych kół zainteresowa ń, - Ró Ŝne formy zaj ęć świetlicowych, - Organizowanie wolontariatu w śród młodzie Ŝy, - Wspieranie dzieci i młodzie Ŝy uzdolnionej, - Zabezpieczenie potrzeb bytowych dzieci i młodzie Ŝy z rodzin ubogich, - Organizacja i finansowanie do Ŝywiania w trakcie nauki w szkole, - Zapewnienie odzie Ŝy, wyposa Ŝenia w artykuły szkolne, - Organizacja i finansowanie wypoczynku letniego i zimowego, - Organizowanie akcji charytatywnych dla pozyskiwania środków na pomoc dzieciom.
Wska źniki produktu: - aktywny wypoczynek - imprezy kulturalno -sportowo i rekreacyjne - zaj ęcia pozalekcyjne - zaj ęcia dydaktyczno- wyrównawcze - zaj ęcia świetlicowe - wolontariat - klub internetowy - program współpracy szkół w gminie - doradztwo zawodowe - wykształcony i udoskonalony nauczyciel - doradca metodyczny
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 64
Wska źniki rezultatu: - dzieci i młodzie Ŝy uczestnicz ąca w imprezach i wyjazdach - dzieci uczestnicz ące w zaj ęciach pozalekcyjnych i kółkach zainteresowa ń - zaspokojenie potrzeb kulturalnych - oferta zaj ęć adekwatna do potrzeb dzieci - nowe formy zaj ęć - nowe formy zaj ęć świetlicowych - integracja mi ędzyszkolna - wyrównanie dost ępu do Internetu - umiej ętno ść komunikowania si ę w j ęzyku obcym - lepsze radzenie sobie w szkole i poza ni ą - poznawanie kultury , j ęzyków innych krajów kontakt z obcokrajowcami - wybór ró Ŝnych dróg kariery zawodowej - pozyskanie do pracy w wolontariacie 15 osób
Cel strategiczny 2
Zwi ększenie aktywno ści społecznej
Cel ten b ędzie miał istotny wpływ na kształtowanie turystycznego i przyjaznego wizerunku gminy. Przyczyni si ę do zwi ększenia aktywno ści społecznej i kulturalnej mieszka ńców. Doprowadzi to do powstania nowych organizacji pozarz ądowych, które samodzielnie będą w stanie realizowa ć swoje wizje rozwoju lokalnego społecze ństwa jak równie Ŝ zwi ększy atrakcyjno ść gminy dla przedsi ębiorców. B ędzie równie Ŝ oddziaływał na zwi ększenie dbało ści o ochron ę środowiska.
Cele szczegółowe
2.1. Tworzenie tradycji i ułatwiania integracji społecznej,
2.2. Ułatwianie dost ępu do kultury i kreowanie animatorów,
2.3. Skuteczna promocja gminy, rozwój turystyki i zagospodarowania turystycznego,
2.4. Rozwijanie przedsi ębiorczo ści,
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 65 2.5. Wspieranie działalno ści profilaktycznej,
2.6. Poprawa bezpiecze ństwa,
2.7. Wspieranie rolnictwa.
Zadania:
- Organizowanie festynów i biesiad , cyklicznych spotka ń z rdzennymi mieszka ńcami gminy i z innymi środowiskami,
- Organizacja spotka ń integracyjnych, rozwijanie działalno ści zespołów aktorskich i śpiewaczych, wyjazdów na wyst ępy, prowadzenie zaj ęć śpiewaczych i prowadzenie zaj ęć w bibliotece,
- Modernizacja świetlic,
- Utworzenie punktu informacji turystycznej, stworzenie folderów, map, przewodników, oznakowanie turystyczny gminy, tworzenia ście Ŝek rowerowych, tras turystycznych, dydaktycznych, stworzenie strony internetowej, stworzenie parkingów, wypo Ŝyczalnia sprz ętu sportowego i wodnego, organizowanie k ąpielisk nad jeziorami,
- Szkolenia, pomoc w pozyskiwaniu środków przy zało Ŝeniu własnej działalno ści (firmy), pomoc w tworzeniu biznesplanów, ułatwienie dost ępu do ró Ŝnego typu informacji, doradztwo, wyjazdy studyjne (dobre praktyki),
- Sprz ątanie świata przez mieszka ńców zako ńczone wspólnym biesiadowaniem przy ognisku wraz z dzie ćmi i młodzie Ŝą ,
- Oświetlenie ulic,
- Pogadanki z policj ą na temat bezpiecze ństwa oraz zagro Ŝeń,
- Pomoc w uzyskaniu dotacji /doradztwo, informacja, szkolenia,
- Wspieranie grup producenckich .
Wska źniki produktu:
- festyny i biesiady integracyjne
- zaj ęcia kulturalno teatralne , śpiewacze
- promocja gminy - wydanie folderów , map itp.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 66 - strona internetowa
- ście Ŝki rowerowe
- szkolenia i warsztaty specjalistyczne
- wyjazd studyjny
- likwidacja dzikich wysypisk
- rozwój turystyki
Wska źniki rezultatu
- wi ększy dost ęp turysty do informacji
- powstanie ście Ŝki rowerowej i krajoznawczo- dydaktycznej
- zlikwidowanie dzikich wysypisk śmieci
- poprawienie poziomu bezpiecze ństwa
- umo Ŝliwienie realizacji umiej ętno ści wokalno - aktorskich
- powstanie nowych małych przedsi ębiorstw
- integracja społeczna
Cel strategiczny 3
Motywowanie do zmiany sytuacji rodzin
Cel ten b ędzie miał istotny wpływ na zwi ększenie aktywno ści rodzin w Ŝyciu społecznym. W kategorii kilku lat przyczyni si ę do zmniejszenia bezrobocia, zjawiska alkoholizmu, ograniczeniu przemocy domowej, zmniejszeniu ilo ści rodzin korzystaj ących z pomocy społecznej oraz b ędzie miał istotny wpływ na aktywizacj ę mieszka ńców.
Cele szczegółowe 3.1. Ograniczanie bezrobocia i przeciwdziałanie patologii, 3.2. Ograniczanie zjawiska bezdomno ści i wsparcia dla osób opuszczaj ących zakłady karne, 3.3. Ułatwienie dost ępu do poradnictwa specjalistycznego i uzyskania wsparcia
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 67 prawnego, 3.4. Wzmocnienie rodziny poprzez prawidłowe sp ędzanie czasu wolnego, 3.5. Aktywizacja zawodowa poprzez podnoszenie kwalifikacji i wykorzystanie własnych zasobów, 3.6. Tworzenie warunków do integracji grup zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym, 3.7. Obj ęcie opiek ą przedszkoln ą dzieci.
Zadania: - Organizacja robót publicznych, prac interwencyjnych, sta Ŝy, przygotowa ń zawodowych i prac społecznie u Ŝytecznych - podpisywanie kontraktów socjalnych, realizacja projektów systemowych, - Zawarcie kontraktów społecznych w ramach PO KL 7.1.1. - Utworzenie punktu konsultacyjnego, - Udzielanie pomocy psychologicznej i prawnej, - Kampania promocyjno – informacyjna o zdrowym stylu Ŝycia, - Udzielanie pomocy materialnej, rzeczowej, Ŝywno ściowej osobom bezdomnym i opuszczaj ącym zakłady karne, - Budowa mieszka ń socjalnych, - Prowadzenie punktu wsparcia psychologicznego i prawnego, - Organizacja imprez integracyjnych (festyny, spotkania itp.), - Organizacja wycieczek - obozów, biwaków, kolonii, półkolonii itp., - Prowadzenie świetlic środowiskowych i wiejskich , kół zainteresowa ń, - Wybudowanie placów zabaw, - Organizacja kursów, szkole ń, warsztatów, - Tworzenie gminnych programów w zakresie opieki nad rodzin ą, - Tworzenie grup wsparcia dla osób wykluczonych społecznie, - Utworzenie KIS, - Edukacja i promocja w zakresie mo Ŝliwo ści tworzenia ró Ŝnych form opieki dla dzieci w wieku przedszkolnym (mi ędzy innymi mini przedszkola, Ŝłobki o charakterze rodzinnym).
Wska źniki produktu: - punkt konsultacyjny - roboty publiczne i interwencyjne, szkolenia zawodowe - kampania promocyjno – integracyjna
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 68 - pomoc materialna i rzeczowa - mieszkania socjalne - festyny, wycieczki - place zabaw - kursy, szkolenia, warsztaty - ró Ŝnego rodzaju grupy wsparcia - opieka przedszkolna - kontrakt socjalny
Wska źniki rezultatu: - Aktywizacja zawodowa – ok. 25 osób, - Uzyskanie pomocy psychologicznej i prawnej – ok. 50 osób, - Dotarcie z informacj ą promocyjn ą do ok. 100 osób, - Udzielenie wsparcia materialno – rzeczowego i finansowego najbardziej potrzebuj ącym, - Zapewnienie mo Ŝliwo ści zamieszkania potrzebuj ącym, - Zorganizowanie festynów integracyjnych, - Umo Ŝliwienie i poznanie zabytków, przyrody, - Zapewnienie wypoczynku rodzinom, dzieciom i młodzie Ŝy, - Zdobycie nowych kwalifikacji, pogł ębienie wiedzy, - Zapewnienie grupom wsparcia poprzez systematyczne spotkania, - Aktywizacja społeczna osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym 20 osób, - Zapewnienie bezpiecze ństwa ofiarom przemocy, - Aktywne sp ędzanie czasu przez dzieci.
Cel strategiczny 4
Aktywizacja osób starszych i niepełnosprawnych
Działania na rzecz grupy seniorów i niepełnosprawnych przyczyni ą si ę wprost do poprawy stanu zdrowia tych osób, zlikwidowania barier architektonicznych, a przede wszystkim do zwi ększenia aktywno ści.
Cele szczegółowe 4.1. Likwidacja barier architektonicznych i komunikacyjnych,
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 69 4.2. Stworzenie instrumentów wsparcia dla osób starszych i niepełnosprawnych, 4.3. Podniesienie poziomu zdrowia, zapewnienie usług opieku ńczych, 4.4. Zwi ększenie aktywizacji, ułatwienie funkcjonowania w środowisku lokalnym, 4.5. Ułatwienie dost ępu do kultury i turystyki; integracja seniorów. Zadania: - utworzenie klubów seniora - stworzenie planów likwidacji barier architektonicznych i wdra Ŝanie ich w Ŝycie - udzielanie pomocy finansowej i rzeczowej - zatrudnienie opiekunek domowych dla osób które nie mog ą ze wzgl ędu na stan zdrowia samodzielnie funkcjonowa ć - organizacja bada ń profilaktycznych - zagospodarowanie czasu wolnego poprzez uczestnictwo w ró Ŝnorodnych zaj ęciach, wyjazdach - udost ępnienie bazy lokalowej w celu spotka ń - wspieranie finansowe osób upowszechniaj ących działania kulturalne itp. - organizowanie cyklicznych spotka ń seniorów - współpraca z PUP i PCPR w zakresie aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych - utworzenie wolontariatu dla osób starszych i samotnych - tworzenie i prowadzenie placówek wsparcia dziennego o charakterze półstacjonarnym w formie o środków wsparcia dla osób starszych i chorych - organizacja spotka ń wielopokoleniowych, maj ących na celu przekazywanie tradycji i wspomnie ń, wymiana do świadcze ń
Wska źniki produktu: - plan likwidacji barier architektonicznych - usługi opieku ńcze - badania profilaktyczne i rehabilitacyjne - spotkania integracyjne, wyjazdy, wycieczki , biesiady itp. - spotkania mi ędzypokoleniowe - wolontariat
Wska źniki rezultatu: - zatrudnienie opiekunek dla osób starszych i niepełnosprawnych – 3 osoby - zlikwidowanie barier architektonicznych na terenie gminy
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 70 - udział młodych w spotkaniach z seniorami - udział osób starszych i niepełnosprawnych w spotkaniach integracyjnych - lepszy dost ęp do lekarzy specjalistów - zabezpieczenie socjalne - pozyskanie wolontariuszy do pracy – 3 osoby - szerzenie kultury i tradycji - poznawanie nowych miejsc w kraju i zagranic ą
Odpowiedzialni za realizacj ę kierunków działa ń:
Urz ąd Gminy , Rada Gminy, Jednostki Organizacyjne Samorz ądu Gminnego, w szczególno ści szkoły, Biblioteka Gminna i Jednostki Organizacyjne Pomocy Społecznej, Policja, Powiatowy Urz ąd Pracy, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie.
Źródła Finansowe:
Finansowanie rozwoju gminy stanowi kluczow ą kwesti ę w zakresie wdra Ŝania Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych. Podstawowym źródłem finansowania zada ń b ędą środki bud Ŝetu gminy, jednak Ŝe bez pozyskania funduszy zewn ętrznych nie b ędzie mo Ŝliwa pełna realizacja zapisów strategii. Dlatego teŜ pozyskiwanie środków pomocowych na wykonywanie projektów rozwojowych gminy traktowane b ędzie w sposób priorytetowy. Zakłada si ę, i Ŝ środki finansowania Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych pochodzi ć b ędą z nast ępuj ących źródeł: • środków własnych pochodz ących z bud Ŝetu gminy • środków przekazanych gminie z bud Ŝetu pa ństwa (dotacje) • mo Ŝliwych do pozyskania środków funduszy krajowych (Pa ństwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych) • środków pochodz ących z funduszy pomocowych Unii Europejskiej (Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny) • środków uzyskanych w ramach Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarów Wiejskich • POKL
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 71 Partnerzy
Instytucje rz ądowe, samorz ądowe, organizacje społeczne ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji poŜytku publicznego.
3.3. Zarz ądzanie realizacj ą strategii
3.3.1. System zarz ądzania realizacj ą strategii
System zarz ądzania strategii okre śla organizacj ę, zasady i sposoby wdra Ŝania strategii i jej monitorowania. Proces wdra Ŝania strategii oparty jest na zasadach: jawno ści Ŝycia publicznego, odpowiedzialno ści personalnej za wykonanie zada ń oraz wieloletniego planowania. System ten jest wa Ŝnym elementem planowania strategicznego i operacyjnego, który decyduje o powodzeniu i dynamice procesu realizacji strategii. Brak skutecznego systemu powoduje, Ŝe strategia staje si ę dokumentem bezu Ŝytecznym, za który nikt nie odpowiada i który nie podlega ocenie i aktualizacji. System zarz ądzania realizacj ą Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych składa si ę ze współpracuj ących ze sob ą podmiotów zarz ądzaj ących realizacj ą strategii: - Wójta który jest odpowiedzialny za wdra Ŝanie strategii oraz funkcjonowanie Zespołu Wdro Ŝeniowego oraz Zespołu ds. Społecznych , - Zespołu Wdro Ŝeniowego powołanego Zarz ądzeniem Wójta. Zespół składa si ę z kilkunastu osób maj ący charakter operacyjny w skład którego wchodz ą: 1. Koordynator wdra Ŝania strategii jako przewodnicz ący Zespołu reprezentuj ący Wójta 2. Przedstawiciele obszarów problemowych ( edukacja, pomoc społeczna, zdrowie, sport, kultura, bezpiecze ństwo, organizacje – reprezentuj ący ró Ŝne środowiska mieszka ńców gminy) Zadaniem Zespołu jest koordynacja wdra Ŝania strategii oraz stała weryfikacja osi ągania zaplanowanych wska źników realizacji. Zespołem Wdro Ŝeniowym kieruje Koordynator do którego zada ń nale Ŝy:
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 72 - gromadzenie dokumentacji zwi ązanej ze strategi ą, zbieranie informacji okre ślaj ących post ępy w realizacji strategii, - prowadzenie monitoringu realizacji strategii z wykorzystaniem systemu wska źników , - współorganizowanie spotka ń Zespołu ds. Społecznych oraz opracowanie po ka Ŝdym z zebra ń raportu z realizacji strategii i upowszechnianie go poprzez akcj ę informacyjn ą i promocyjn ą, - opracowanie i aktualizowanie planu operacyjnego ( Plan Działania), - przedkładanie planów operacyjnych do zatwierdzenia przez Wójta, - opracowywanie okresowego ( rocznego) sprawozdania z realizacji strategii. - Zespołu ds. Społecznych powołanego zarz ądzeniem jako grupa robocza funkcjonuj ąca przy Wójcie jako ciało doradczo – opiniodawcze. Członkowie reprezentuj ą ró Ŝne środowiska społeczne mieszka ńców gminy ( członków komisji Rady gminy, osoby uczestnicz ące w warsztatach strategii, liderzy społeczni) . Zadaniem Zespołu jest monitorowanie problemów i działa ń społecznych, ocena stopnia realizacji strategii, opiniowanie planów operacyjnych ( Planów Działania).
3.3.2. Zapewnienie spójno ści strategii z innymi dokumentami strategicznymi
Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Brzozie jest dokumentem okre ślaj ącym cele i działania do roku 2015 w zakresie problematyki społecznej. Przyj ęte w strategii cele i zadania maj ą zwi ązek i s ą zbie Ŝne ze Strategi ą Rozwoju Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2007 – 2020, Strategi ą Rozwoju Powiatu Brodnickiego na lata 2007 – 2013. strategia jest tak Ŝe zbie Ŝna z celami i działaniami opracowanymi w dokumentach maj ących zastosowanie w środowisku lokalnym gminy: Programem Profilaktyki i Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, Programem Przeciwdziałania Narkomanii.
3.3.3. Monitoring strategii
Monitoring strategii jest obserwacj ą realizacji celów strategicznych i realizacji programów operacyjnych wynikaj ących z nast ępnych faz programowania rozwoju. Monitoring realizacji strategii umo Ŝliwia: obserwacj ę stanu zaawansowania projektów rozwojowych, umo Ŝliwiaj ących aktualn ą identyfikacj ę problemów w ich realizacji; ocen ę zaanga Ŝowania jednostek odpowiedzialnych za ich realizacj ę;
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 73 weryfikacj ę zgodno ści zało Ŝonych celów i efektywno ści wykorzystania przeznaczonych na ich realizacj ę środków; kontrol ę post ępu prac zwi ązanych z realizacj ą działa ń. Monitoring słu Ŝy badaniu i ocenie sposobu oraz efektywno ści dochodzenia do wyznaczonych celów i zada ń, a tak Ŝe poziomu ich osi ągania. W ramach monitoringu dokonuje się przegl ądu celów i zada ń strategicznych oraz post ępów i trudno ści w realizacji strategii. Monitoring strategii prowadzi Zespół Wdro Ŝeniowy, który przedstawia swoje wnioski na posiedzeniu Zespołu ds. Społecznych. Wnioski z monitoringu uwzgl ędniane s ą podczas oceny i aktualizacji planów działania.
3.3.4. System oceny i aktualizacji strategii
System oceny i aktualizacji strategii zakłada mo Ŝliwo ść wprowadzania zmian w dokumencie strategicznym. Zmiany b ędą proponowane przez Zespół ds. Wdra Ŝania, opiniowane przez Zespół ds. Społecznych, zatwierdzane przez Rad ę Gminy.
System aktualizacji strategii
- Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych minimum dwa razy w roku poddawana b ędzie przegl ądowi okresowemu oraz rocznemu, - Podczas przegl ądu analizie poddany b ędzie proces realizacji celów: analiza działania/ zadania, harmonogram realizacji oraz osi ąganych wska źników, - W przypadku zaistnienia nowych okoliczno ści powoduj ących konieczno ść wprowadzenia zmian w dokumencie, zapisy w strategii zostan ą odpowiednio zaktualizowane i przedstawione Radzie Gminy do zatwierdzenia.
3.3.5. Etapy systemu zarz ądzania realizacji strategii
Etap I 1. odpowiedzialny za wdro Ŝenie strategii oraz dostosowanie wszystkich planów i programów do jej ustale ń jest Wójt, 2. Rada Gminy przyjmuje w formie uchwały Strategi ę Rozwi ązywania Problemów Społecznych jako wyznacznik kierunków rozwoju społecznego . Etap II 1. Wójt powołuje kilkuosobowy Zespół ds. Wdra Ŝania oraz wskazuje
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 74 Koordynatora / zarz ądzenie/, 2. Wójt powołuje szerszy Zespół ds. Społecznych jako forum reprezentuj ące ró Ŝne środowiska mieszka ńców gminy / zarz ądzenie/, 3. Na podstawie Strategii wójt opracowuje we współpracy z Zespołem ds. Społecznych roczny / kilkuletni/ Plan Działania zawieraj ący projekty i zadania realizacyjne. Plan działania okre śla równie Ŝ wielko ść i źródło nakładów na poszczególne projekty z okre śleniem harmonogramu ich realizacji. Etap III Nast ępuje realizacja poszczególnych, ustalonych w Planie Działania projektów i zada ń realizacyjnych. Etap IV Zespół ds. Wdra Ŝania i koordynator dokonuj ą okresowej kontroli realizacji projektów i zada ń realizacyjnych w zakresie dotrzymania terminów realizacji, zgodno ści z bud Ŝetem, stopnia osi ągania rezultatów. Etap V Zespół ds. Wdra Ŝania oraz Zespół ds. Społecznych dokonuj ą rocznej oceny realizacji Planu Działania oraz planuj ą działania na rok nast ępny. Etap VI Na bazie przyj ętych wska źników monitorowania Koordynator Zespołu Wdro Ŝeniowego przygotowuje corocznie raport z ocen ą stanu realizacji Strategii. Etap VII 1. Opracowany raport podlega zaopiniowaniu przez Zespół ds. Społecznych. Spotkania zespołu odbywaj ą si ę nie mniej ni Ŝ dwa razy w roku. 2. Zespół ds. Społecznych dokonuje przegl ądu celów strategicznych, zada ń wska źników realizacji, zgłaszaj ąc ewentualne korekty oraz uczestniczy w opracowaniu Planu Działania. Etap VIII Sprawozdanie z realizacji Planu działania wraz z wnioskami i propozycjami działa ń koordynuj ących Wójt Gminy przedkłada Radzie Gminy do ko ńca pierwszego kwartału.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 75 3.3.6. Podsumowanie
Opracowana Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na terenie gminy pozwoli na celowe, systematyczne i planowe d ąŜ enie do osi ągni ęcia wytyczonego celu. Realizacja zapisów Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych pozwoli, w istniej ących uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych gminy, na stopniowe minimalizowanie źródeł zagro Ŝenia bezpiecze ństwa socjalnego, a w przyszło ści na wyeliminowanie tych zagro Ŝeń. Gminie za ś pozwoli na ograniczenie wydatków na szeroko rozumian ą pomoc społeczn ą i skierowanie wi ększej ilo ści środków na modernizacj ę i rozwój. Realizacja strategii wymaga zaanga Ŝowania całej wspólnoty. Nie bez znaczenia jest równie Ŝ wsparcie instytucji po Ŝytku publicznego, ko ścioła czy władz szczebla powiatowego i wojewódzkiego.
Przyjmuje si ę nast ępuj ące formy instytucjonalne zapewniaj ące wdra Ŝanie i monitoring Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych:
- nadzór nad sprawn ą realizacj ą Strategii sprawuje Wójt Gminy,
- Zespół ds. Społecznych jako grupa lokalna powołana Zarz ądzeniem Wójta zapewni
społeczny nadzór nad wdra Ŝaniem i opiniowaniem działa ń społecznych strategii,
- Wójt Gminy powołuje Zespół ds. Wdra Ŝania wraz z koordynatorem w celu zapewnienia sprawnego wdra Ŝania strategii,
- Wójt Gminy co najmniej raz w roku zdaje Radzie Gminy Sprawozdanie z realizacji
Strategii.
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 76 SPIS TABEL
Tabela 1 Liczba i struktura ludno ści w poszczególnych sołectwach Gminy Brzozie..14 Tabela 2 Ludno ść Gminy Brzozie na tle powiatu brodnickiego ...... 15 Tabela 3 Populacja Gminy w rozbiciu na grupy wiekowe uwzgl ędniaj ąc płe ć ...... 15 Tabela 4 Ludno ść Gminy Brzozie w wieku produkcyjnym i nie produkcyjnym wg płci w 2007 rok ...... 16 Tabela 5 Poziom wykształcenia ludno ści Gminy Brzozie wg płci ...... 16 Tabela 6 Gospodarstwa wg rodzaju i grup obszarowych u Ŝytków rolnych ...... 19 Tabela 7 Struktura u Ŝytków rolnych ...... 20 Tabela 8 Liczba gospodarstw wg prowadzonej działalno ści gospodarczej ...... 20 Tabela 9 Struktura zasiewów głównych ziemiopłodów ...... 21 Tabela 10 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowanej w rejestrze regon wg sektorów własno ściowych ...... 25 Tabela 11 Rzeczywista liczba rodzin i osób obj ętych pomoc ą społeczn ą ...... 30 Tabela 12 Typy rodzin obj ęte pomoc ą społeczn ą ...... 31 Tabela 13 Powody przyznania pomocy społecznej w Gminie Brzozie ...... 32 Tabela 14 Udzielone świadczenia – zadania własne Gminy ...... 33 Tabela 15 Do Ŝywianie uczniów szkół ...... 34 Tabela 16 Ogólne informacje o programie „ Pomoc pa ństwa w zakresie do Ŝywiania w 2007 roku”...... 35 Tabela 17 Udzielone świadczenia – zadania zlecone gminom ...... 36 Tabela 18 Wydatki na świadczenia i świadczeniobiorcy...... 37 Tabela 19 Infrastruktura mieszkaniowa na terenie Gminy Brzozie ...... 38 Tabela 20 Mieszkalnictwo w gminie ...... 39 Tabela 21 Infrastruktura mieszkaniowa na terenie Gminy Brzozie na przestrzeni lat 2002-2005...... 40 Tabela 22 Mieszkania wyposa Ŝone w instalacje techniczno-sanitarne ...... 41 Tabela 23 Przeci ętna powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń w gminie, w powiecie województwie i Polsce ...... 41 Tabela 24 Liczba uczniów w gminnych placówkach szkolnych ...... 44 Tabela 25 Liczba nauczycieli w gminnych placówkach szkolnych...... 45 Tabela 26 Liczba komputerów w poszczególnych rodzajach szkół Gminy Brzozie ...46 Tabela 27 Porównanie wyników egzaminów ko ńcowych w szkołach i gimnazjach na tle powiatu i województwa ...... 47 Tabela 28 Liczba osób starszych w Gminie Brzozie w 2007 roku ...... 48 Tabela 29 Zarejestrowani bezrobotni z Gminy Brzozie ...... 49 Tabela 30 Dzieci, młodzie Ŝ i edukacja Gminy Brzozie...... 52 Tabela 31 Rodziny i wykluczenie społeczne w Gminie Brzozie...... 53 Tabela 32 Kultura i społecze ństwo obywatelskie w Gminie Brzozie...... 54 Tabela 33 Seniorzy i niepełnosprawni w Gminie Brzozie ...... 55 Tabela 34 Analiza SWOT – „ Dzieci i młodzie Ŝ – edukacja Gminy Brzozie”...... 58 Tabela 35 Analiza SWOT – „ Kultura, turystyka i organizacje pozarz ądowe”...... 59 Tabela 36 Analiza SWOT – „ Seniorzy i Niepełnosprawni”...... 60 Tabela 37 Analiza SWOT – „ Rodziny i obszar zagro Ŝony wykluczeniem społecznym”...... 61
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 77
SPIS WYKRESÓW
Wykres 1 Mieszka ńcy ogółem na przestrzeni lat 2003-2007...... 14 Wykres 2 Poziom wykształcenia ludno ści na terenie Gminy Brzozie ...... 17 Wykres 3 Procentowy poziom wykształcenia ludno ści gminy Brzozie na tle powiatu, województwa i kraju...... 17 Wykres 4 Schemat działalno ści gospodarczej prowadzonej na terenie gminy ...... 21 Wykres 5 Powierzchnia zasiewów zbó Ŝ podstawowych...... 22 Wykres 6 Zwierz ęta gospodarskie w sztukach ...... 22 Wykres 7 Firmy zarejestrowane i zamkni ęte na przestrzeni lat 2004-2007 ...... 24 Wykres 8 Podmioty gospodarcze ogółem na przestrzeni lat 1996-2005 ...... 25 Wykres 9 Ilo ść udzielonych ogólnodost ępnych porad lekarskich ...... 43 Wykres 10 Liczba uczniów w gminnych placówkach szkolnych ...... 44 Wykres 11 Ogólna liczba uczniów z gminnych szkół podstawowych i gimnazjum ....45 Wykres 12 Ogólna liczba komputerów w szkołach Gminy Brzozie...... 46 Wykres 13 Osoby w wieku poprodukcyjnym w %...... 48 Wykres 14 Zarejestrowani bezrobotni wg płci...... 49 Wykres 15 Bezrobotni z Gminy Brzozie w stosunku do ogółu bezrobotnych w powiecie brodnickim...... 50
SPIS RYSUNKÓW
Rysunek 1 Gmina Brzozie na tle powiatu brodnickiego...... 11 Rysunek 2 Mapa Gminy Brzozie ...... 12
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 78 Zał ącznik Nr 1 Wska źniki produktu i rezultatu
WSKA ŹNIKI PRODUKTU I REZULTATU DLA GMINY BRZOZIE NA 2009r.
WSKA ŹNIKI PRODUKTU WSKA ŹNIKI REZULTATU
1. Klub (kawiarenka) internetowa 1. Wyrównywanie dost ępu do Internetu mieszka ńców 80 osób
2. Dzieci i młodzie Ŝ uczestnicz ąca 2. Aktywny wypoczynek w półkoloniach, imprezach i
wyjazdach 200 osób 3. Integracja społeczna 1500 osób 3. Festyny i biesiady
4. Zaj ęcia kulturalno- teatralne, 4.Umo Ŝliwienie realizacji śpiewacze umiej ętno ści wokalno – aktorskich 25 osób 5. Spotkania mi ędzypokoleniowe 5. Szerzenie kultury i tradycji 60 osób 6. Place zabaw 6. Aktywne sp ędzanie czasu wolnego przez dzieci 50 osób
7. Zdobycie nowych kwalifikacji, 7. Warsztaty, kursy, szkolenia dla pogł ębienie wiedzy 95 osób mieszka ńców
8. Spotkania integracyjne, wyjazdy, 8. Udział osób starszych i wycieczki niepełnosprawnych w spotkaniach integracyjnych 120 osób
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 79
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 80
Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 81