STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE BRZOZIE 2008 - 2015 Brzozie, 2008 Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 1 SPIS TRE ŚCI 1. Cel i proces tworzenia strategii .................................................................................3 1.1. Przesłanki i podstawy prawne opracowania strategii.............................................4 1.2. Ramy czasowe konstruowania strategii, uczestnicy warsztatów ...........................6 1.3. Podstawowe etapy budowania strategii, struktura dokumentu ..............................7 2. Charakterystyka Gminy Brzozie ..............................................................................10 2.1. Podstawowe informacje o gminie........................................................................11 2.1.1. Poło Ŝenie geograficzne...............................................................................11 2.1.2. Demografia .................................................................................................12 2.1.3. Poziom wykształcenia ludno ści ...................................................................16 2.1.4. Dominuj ąca aktywno ść gospodarcza, trendy gospodarczo- społeczne .......18 Gospodarka rolna ......................................................................................18 Działalno ść gospodarcza ............................................................................23 Turystyka ....................................................................................................26 2.2. Strategiczne kierunki rozwoju Gminy Brzozie......................................................27 2.3. System pomocy społecznej w Gminie Brzozie ....................................................28 Charakterystyka klientów pomocy społecznej ..............................................30 Zadania własne............................................................................................33 Zadania zlecone...........................................................................................36 2.4. Źródła podstawowych problemów społecznych i ich identyfikacja.......................38 2.4.1. Kwestia mieszkaniowa ................................................................................38 Sie ć wodoci ągowa ......................................................................................41 Elektroenergetyka .......................................................................................42 Gazownictwo ..............................................................................................42 2.4.2. Słu Ŝba zdrowia ..........................................................................................43 2.4.3. Szkolnictwo................................................................................................43 Wyniki w nauce..........................................................................................46 2.4.4. System opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi.......................47 2.4.5. Rynek pracy i zatrudnienie.........................................................................49 Bezrobocie.................................................................................................49 2.4.6. Bezpiecze ństwo publiczne i patologie społeczne .......................................51 2.4.7. Katalog zidentyfikowanych problemów społecznych w gminie i ich hierarchizacji ...........................................................................................52 2.5. Kapitał społeczny................................................................................................55 2.5.1. Analiza SWOT ...........................................................................................57 3. Kierunki rozwoju gminy ...........................................................................................62 3.1. Wizja Rozwoju Społecznego Gminy Brzozie.......................................................63 3.2. Cele strategiczne ................................................................................................65 3.3. Zarz ądzanie realizacj ą strategii...........................................................................75 3.3.1. System zarz ądzania realizacj ą strategii ......................................................75 3.3.2. Zapewnienie spójno ści strategii z innymi dokumentami strategicznymi.......76 3.3.3. Monitoring strategii......................................................................................76 3.3.4. System oceny i aktualizacji strategii............................................................77 3.3.5. Etapy systemu zarz ądzania realizacji strategii ............................................77 3.3.6. Podsumowanie ...........................................................................................79 Spis Tabel ......................................................................................................................80 Spis Wykresów...............................................................................................................81 Spis Rysunków...............................................................................................................81 Zał ącznik Nr 1 Wska źniki produktu i rezultatu.................................................................82 Listy obecno ści ze spotka ń warsztatowych....................................................................83 Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 2 1. Cel i proces tworzenia strategii W rozdziale tym zawarte zostały podstawowe informacje dotycz ące zasad konstruowania dokumentu. Przedstawione w nim zostały aspekty prawne, b ędące podstaw ą działania samorz ądu lokalnego, zasady warto ści, na których opiera si ę polityka społeczna oraz informacje dotycz ące metod pracy nad strategi ą. Zawarto równie Ŝ przedział czasowy obowi ązywania strategii oraz przedstawiono osoby które brały udział w tworzeniu dokumentu. 1. 1. Przesłanki i podstawy prawne opracowania strategii Pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ącą na celu umo Ŝliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęŜ enie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie s ą w stanie pokona ć wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo Ŝliwo ści. Proces transformacji ustrojowej pa ństwa wywarł istotny wpływ na wszystkie dziedziny Ŝycia społecznego obj ęte szeroko rozumian ą polityk ą społeczn ą. Zmiany, jakie zaszły w Polsce po roku 1989 odcisn ęły znacz ące pi ętno na sytuacji społeczno - ekonomicznej ludno ści. Obserwowanym szybkim procesom modernizacyjnym w niemal Ŝe ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia towarzyszyły burzliwe przemiany w sferze społecznej. Pojawiła si ę nierównowaga w zaspokajaniu podstawowych potrzeb, post ępuj ące zró Ŝnicowanie mieszka ńców ze wzgl ędu na uzyskiwane dochody. Zapanowała tendencja powi ększania si ę grupy społecznej, która potrzebuje ró Ŝnego rodzaju wsparcia. Procesowi temu towarzyszy szereg negatywnych zjawisk: bezrobocie, ubóstwo, wzrost patologii społecznych. To powoduje, Ŝe w śród zada ń, które realizuje samorz ąd gminny szczególnie wa Ŝne i istotne staj ą si ę zadania z zakresu pomocy społecznej. Nowa koncepcja pomocy społecznej powinna opiera ć si ę na długofalowym planowaniu. Jest to niezb ędne by oderwa ć si ę od tymczasowych problemów i skoncentrowa ć si ę na najwa Ŝniejszych i najbardziej brzemiennych w skutki zagadnieniach. Dlatego te Ŝ koniecznym jest opracowanie dokumentów strategicznych wytyczaj ących główne cele do osi ągni ęcia w dziedzinie polityki Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Brzozie 3 społecznej, wskazuj ących jednocze śnie niezb ędne, konieczne do podj ęcia działania, by cele te zrealizowa ć. Dotyczy to wszystkich szczebli zarz ądzania, poczynaj ąc od gmin, a na odpowiednich ministerstwach ko ńcz ąc. Na szczeblu gminy dokumentem takim jest Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych. Obowi ązek jej wykonania wynika z przepisu art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) o pomocy społecznej. Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych jest wyrazem zintegrowanego planowania społecznego. Cele integracji powinny by ć wyrazem dąŜ eń i aspiracji społeczno ści lokalnej, zmierza ć do rozwi ązywania zidentyfikowanych problemów, likwidacji barier i zagro Ŝeń oraz do wykorzystania wszelkich szans tkwi ących w potencjale ludzkim i materialnym dla przyszłej integracji. Strategia jest równie Ŝ dokumentem niezb ędnym, by ubiega ć si ę o mo Ŝliwe do pozyskania środki w ramach ró Ŝnorakich funduszy pomocowych. Niniejszy dokument zawiera opis aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej gminy. Z uwagi na tematyk ę opracowania (strategia dotycz ąca problemów społecznych) raport dotyczy tych dziedzin, które w najwi ększym stopniu wpływaj ą na aktualny poziom Ŝycia mieszka ńców gminy. Dlatego te Ŝ znajduje si ę tutaj mi ędzy innymi opis sytuacji demograficznej, infrastruktury technicznej, stanu gospodarki oraz problemów społecznych na terenie gminy. Wskazane są główne problemy i cele strategiczne, których wybór został poprzedzony ocen ą stanu faktycznego oraz warsztatami przeprowadzonymi z mieszka ńcami gminy. Nie bez znaczenia były równie Ŝ dotychczasowe do świadczenia w rozwi ązywaniu problemów społecznych, b ędące udziałem pracowników Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Realizacja zada ń postawionych przed pomoc ą społeczn ą na poziomie społeczno ści lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki oraz konieczno ść wypracowania ustawowych i niekonwencjonalnych