Zał ącznik do Uchwały Nr 17/2018 Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”

Strategia Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczno ść

Obejmuj ąca obszar 9 gmin położonych na terenie powiatu brodnickiego: , Bobrowo, , Brzozie, Górzno, Jabłonowo Pomorskie, Osiek, Świedziebnia,

Opracowana przez

Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”

maj, 2018 r.

1 Spis tre ści Wst ęp ...... 4 I. Charakterystyka LGD …………………………………………………………...…………..5 1. Nazwa LGD ...... 5 2. Zwi ęzły opis obszaru ...... 6 3. Mapa nr 1 Granice administracyjne obszaru LSR Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”...... 10 4. Opis procesu tworzenia partnerstwa...... 10 5. Opis struktury LGD...... 12 6. Opis składu organu decyzyjnego...... 17 7. Zwi ęzła charakterystyka rozwi ąza ń stosowanych w procesie decyzyjnym...... 19 8. Wskazanie dokumentów reguluj ących funkcjonowanie LGD...... 21 II. Partycypacyjny charakter LSR...... 25 1. Dane z konsultacji społecznych przeprowadzonych na obszarze obj ętym LSR...... 25 2. Partycypacyjne metody konsultacji ...... 26 3. Wyniki przeprowadzonej analizy wniosków z konsultacji...... 26 4. Podstawowe informacje dotycz ące przeprowadzonych konsultacji LSR ze społeczno ści ą...... 27 III. Diagnoza – Opis obszaru i ludno ści...... 30 1. Okre ślenie grup istotnych...... 30 2. Charakterystyka gospodarki/ przedsi ębiorczo ści...... 32 a. Obszary inwestycyjne...... 33 3. Opis rynku pracy...... 35 4. Przestawienie działalno ść sektora społecznego...... 37 5. Wskazanie problemów społecznych...... 38 6. Wskazanie wewn ętrznej spójno ści obszaru LSR...... 39 a. Transport/ Komunikacja...... 40 b. Rze źba terenu...... 40 7. Charakterystyka rybactwa i rynku rybnego...... 41 8. Opis zagospodarowania przestrzennego...... 44 9. Opis dziedzictwa kulturowego...... 45 10. Charakterystyka obszarów atrakcyjnych turystycznie...... 49 11. Opis produktów lokalnych, tradycyjnych i regionalnych...... 52 12. Charakterystyka rolnictwa i rynku rolnego...... 52 IV. Analiza SWOT obszaru obj ętego LSR...... 53 V. Cele i wska źniki ...... 60 1. Specyfikacja i opis celów ogólnych...... 60

2 2. Wykazanie zgodno ści celów z celami programów w ramach których planowane jest finansowanie LSR ...... 73 3. Przedstawienie celów z podziałem na źródła finansowania ...... 73 4. Przestawienie przedsi ęwzi ęć realizowanych w ramach RLKS ...... 73 a. Sposób i cz ęstotliwo ść dokonywania pomiaru, uaktualnienia danych...... 74 VI. Sposób wyboru i oceny operacji oraz sposobu ustanowienia kryteriów wyboru ...... 74 a. Ogólna charakterystyka przyj ętych rozwi ąza ń formalno-instytucjonalnych...... 75 b. Sposób ustanawiania i zmiany kryteriów wyboru ...... 75 c.Wskazanie w kryteriach wyboru operacji innowacyjno ści...... 76 d. Informacja o realizacji projektów grantowych...... 76 e. Informacja o wysoko ści wsparcia przyznanego na rozpocz ęcie działalno ści gospodarczej w ramach PROW 2014 - 2020 ...... 77 VII. Plan działania ...... 78 VIII. Bud żet LSR ...... 78 1. Charakterystyka bud żetu ...... 78 IX. Plan komunikacji ...... 79 X. Zintegrowanie ...... 81 1. Opis zgodno ści i komplementarno ść z innymi dokumentami/strategiami ...... 81 2. Opis sposobu integrowania ró żnych sektorów, partnerów, zasobów czy bran ż działalno ści gospodarczej w celu kompleksowej realizacji przedsi ęwzi ęć ...... 86 XI. Monitoring i ewaluacja ...... 86 XII. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko ...... 91 Wykaz wykorzystanej literatury ...... 93 Zał ączniki do LSR ...... 95 Zał ącznik nr 1 Procedura aktualizacji LSR...... 95 Zał ącznik nr 2 Procedury dokonywania ewaluacji i monitoringu...... 95 Zał ącznik nr 3 Plan działa ń wskazuj ący harmonogramu osi ągania poszczególnych wska źników produktu...... 96 Zał ącznik nr 4. Bud żet LSR ...... 103 Zał ącznik nr 5. Plan komunikacji ...... 105 Spis tabel ...... 109

3 Wst ęp

W drugiej połowie XX wieku i na pocz ątku XXI wieku w Europie i w Polsce nast ępowały znacz ące zmiany obrazu wsi i rolnictwa. Wynikiem czego promowany jest dzi ś zrównowa żony rozwój obszarów wiejskich, który uwzgl ędnia kilka funkcji wsi, takich jak: produkcja żywno ści, miejsce pracy, zachowanie naturalnego środowiska, w tym krajobrazu, zachowanie to żsamo ści kulturowej, zapewnienie atrakcyjnych warunków do wypoczynku i zamieszkania. Wie ś ma by ć przede wszystkim atrakcyjnym miejscem do życia, o wysokich walorach środowiska naturalnego i z zachowaniem dziedzictwa kulturowego. Z jednej strony obszary wiejskie powinny mobilizowa ć i organizowa ć swój wewn ętrzny potencjał. Z drugiej strony przyci ąga ć zasoby zewn ętrzne, w formie inwestycji, pomocy technicznej, usług biznesowych itp. „Wiejsko ść ” sama w sobie nie jest przeszkod ą, a raczej tłem, potencjałem do zró żnicowania i tworzenia miejsc pracy. Realizacja takiej wizji wsi wymaga, poza wsparciem zewn ętrznym, pełnego wykorzystania jej endogennych zasobów, które s ą bogate, cho ć rozproszone i cz ęsto niedostrzegane jako szansa rozwoju. Najcenniejsze w nich to liderzy - osoby, które s ą gotowe wzi ąć odpowiedzialno ść za realizacj ę tego zadania, po świ ęci ć swoj ą energi ę i zaanga żowanie. Sprzyja temu, w nowym okresie programowania 2014 – 2020 wsparcie finansowe w ramach EFSI, których zało żeniem jest przekazanie cz ęś ci istotnych decyzji, a tak że środków finansowych, na poziom lokalny. Uznano, że oddolne podej ście zapewni w efektywniejszym stopniu wykorzystanie zasobów: historycznych, przyrodniczych, kulturowych i rozwój wydzielonego obszaru. Istot ą podej ścia jest zach ęcenie lokalnych liderów terenów wiejskich (radnych, przedstawicieli instytucji publicznych, władz samorz ądowych, organizacji pozarz ądowych, przedsi ębiorców, mieszka ńców) do planowania rozwoju swojego obszaru w perspektywie długoterminowej a współpraca oraz wspólne definiowanie potrzeb, problemów i propozycji ich rozwi ąza ń doprowadzi do spójnego i zrównowa żonego rozwoju naszego terenu. Jeste śmy przekonani, że nast ąpi poprawa spójno ści społecznej i terytorialnej. B ędzie to element do budowy kapitału społecznego to jest zwi ększenia partycypacji społecznej oraz szeroko rozumianej aktywno ści obywatelskiej. Przedstawiona Strategia Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczno ść ( LSR ) została opracowana przez społeczno ść lokaln ą czterech sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego oraz mieszka ńców. W skład lokalnej grupy działania, która opracowała niniejsz ą strategi ę rozwoju wchodz ą mieszka ńcy, organizacje dziewi ęciu gmin z powiatu brodnickiego: Bartniczki, Bobrowa, Brodnicy, Brzozia, Górzna, Jabłonowa Pomorskiego, Osieka, Świedziebni oraz Zbiczna. Cały teren jest spójny przyrodniczo i gospodarczo, co stanowi du ży potencjał obecnie jak i w przyszło ści. W wyniku licznych spotka ń informacyjnych i konsultacyjnych z lokaln ą społeczno ści ą uzgodniono zakres działa ń maj ący wpływ za rozwój i realizacj ę zało żeń prezentowanych w kolejnych rozdziałach. Jednocze śnie w trakcie spotka ń odbyły si ę szersze konsultacje społeczne, których efektem jest niniejsza Strategia i zaplanowane do realizacji przedsi ęwzi ęcia. W trakcie spotka ń omawiano zagadnienia dotycz ące głównie: 1) diagnozy i analizy SWOT, 2) okre ślenie celów i wska źników w odniesieniu do opracowania LSR oraz opracowanie planu działania, 3) opracowanie zasad wyboru operacji i ustalania kryteriów wyboru, 4) opracowanie zasad monitorowania i ewaluacji, 5) przygotowanie planu komunikacyjnego w odniesieniu do realizacji LSR.

4 Do realizacji na najbli ższe lata zapisano szereg przedsi ęwzi ęć , zmierzaj ących do wykorzystania mocnych stron i szans płyn ących z otoczenia oraz wyeliminowania słabych stron i zabezpieczenia si ę przed zagro żeniami zewn ętrznymi. Działania te polegaj ą przede wszystkim na: pełnym zdiagnozowaniu posiadanych zasobów historycznych, kulturowych i przyrodniczych wraz z okre śleniem stopnia przydatno ści zasobów dla rozwoju obszaru LSR, zagospodarowaniu i przygotowaniu zidentyfikowanych zasobów do efektywnego wykorzystania w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego, poprawie przepływu szeroko rozumianej informacji i aktywizacji mieszka ńców obszaru LSR, przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu i przeciwdziałaniu ubóstwu, kreowaniu pozarolniczych miejsc pracy i dywersyfikacja źródeł dochodu dla mieszka ńców, wzmacnianiu kapitału społecznego, promocji obszaru i jego walorów. W perspektywie długofalowej podejmowane zadania, okre ślone w LSR, kieruj ą do zrównowa żonego rozwoju wskazanego obszaru oraz poprawy jako ści życia mieszka ńców osi ągaj ąc efekt synergii. Niezb ędne jest podj ęcie działa ń w kierunku rozwoju: przedsi ębiorczo ści, podniesienia poziomu kapitału ludzkiego i społecznego, zmniejszenia bezrobocia, wsparcia grup defaworyzowanych, ze względu na doj ście do rynków pracy oraz osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, zdywersyfikowania działalno ści gospodarstw rolnych. LGD widzi i chce wykorzysta ć ogromny potencjał Partnerstwa w sferze rozwoju funkcji turystycznej oraz zachowania dla kolejnych pokole ń przyjaznego środowiska pracy, rekreacji i wypoczynku, przy jednoczesnej ochronie przyrody.

I. Charakterystyka LGD

1. Nazwa LGD

Lokalna Grupa Działania ( LGD ) działa pod nazw ą Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” i posiada status prawny stowarzyszenia „specjalne” i działa na podstawie : 1) ustawy z dnia 20 lutego 2015r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczno ści ( Dz. U. z 2015 r. poz. 378 ); 2) ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm..); 3) Rozporz ądzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 roku ustanawiaj ące wspólne przepisy dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu społecznego, Funduszu Spójno ści, Europejskiego Funduszu Rolnego oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiaj ące przepisy ogólne dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylaj ące rozporz ądzenie Rady (we) NR 1083/2006 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013 r.); 4) Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczno ści ( Dz. U. z 2015 r. poz. 378 ); 5) Ustawy z dnia 10 lipca 2015 r. o wspieraniu zrównowa żonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego ( Dz. U. z 2015 r. poz. 1358 );. 6) oraz niniejszego Statutu.

W Stowarzyszeniu członkami s ą: przedstawiciele sektora publicznego, lokalnych partnerów społecznych i gospodarczych oraz mieszka ńców. W naszym Stowarzyszeniu

5 funkcjonuje: Walne zebranie członków, Zarz ąd, Komisja rewizyjna oraz Rada. LGD stanowi zwarty obszar s ąsiaduj ących ze sob ą gmin o wspólnych walorach i zasobach.

2. Zwięzły opis obszaru

Lokalna Strategia Rozwoju ( LSR ) opracowana przez LGD realizowana b ędzie na obszarze dziewi ęciu gmin Powiatu Brodnickiego: Bartniczki, Bobrowa, Brodnicy, Brzozia, Górzna, Jabłonowa Pomorskiego, Osieka, Świedziebni, Zbiczna, co stanowi niecałe 97,79% obszaru całego Powiatu Brodnickiego. Wszystkie gminy poło żone s ą na terenie województwa kujawsko-pomorskiego i w granicach jednego powiatu (brodnickiego), co odwzorowuje spójno ść administracyjn ą obszaru LGD. Siedem spo śród wymienionych gmin to gminy wiejskie, natomiast dwie gminy (Jabłonowo Pomorskie i Górzno) s ą gminami miejsko- wiejskimi. Taka struktura wskazuje na typowo wiejski charakter obszaru.

Tabela 1 Typ gmin obszaru LSR.

Identyfikator jednostki Nazwa gminy Typ gminy podziału terytorialnego kraju Bartniczka wiejska 040206 2 Bobrowo wiejska 040202 2 Brodnica wiejska 040203 2 Brzozie wiejska 040204 2 Górzno miejsko -wiejska 040205 3 Jabłonowo Pomorskie miejsko -wiejska 040207 3 Osiek wiejska 040208 2 Świedziebnia wiejska 040209 2 Zbiczno wiejska 040210 2

Źródło: GUS 2013- http://bip.stat.gov.pl/dzialalnosc-statystyki-publicznej/rejestr-teryt/.

Na podstawie art. 5, ust. 3 ustawy Dz. U poz. 378o RLKS podstaw ą do wyliczenia liczby ludno ści w kontek ście warunków dotycz ących minimalnej liczby gmin oraz minimalnej i maksymalnej liczby mieszka ńców, ustala si ę według stanu na dzie ń 31 grudnia 2013 r. na podstawie danych GUS (wynikowych informacji statystycznych, ogłaszanych, udost ępnianych lub rozpowszechnianych zgodnie z przepisami o statystyce publicznej). Obszar opracowywanej LSR na koniec 2013 roku zamieszkiwało 49 523 osoby na powierzchni 1017 km2, z czego wynika, że średnia g ęsto ść zaludnienia wynosiła 48 osób na 1 km2. Z tabeli zamieszczonej poni żej wynika równie ż, że najwi ększe zaludnienie jest w mie ście i gminie Jabłonowo Pomorskie i wynosi 67 osób na km2, a najmniejsze zaludnienie jest na terenie miasta i gminy Górzno i wynosi 33 osoby na km2.

6 Tabela 2 Powierzchnia liczba ludno ści

Liczba Gęsto ść Powierzchnia ludno ści zaludnienia Jednostka terytorialna (km 2) (osób) (l. osób/km 2) 2013 r. w 2013 r. Bartniczka 83 4 714 56 Bobrowo 145 6 328 43 Brodnica 127 7 597 59 Brzozie 94 3 766 40 Górzno 120 3 989 33 Jabłonowo Pomorskie 135 9 073 67 Osiek 75 4 098 54 Świedziebnia 104 5 209 50 Zbiczno 134 4 749 35 Razem ( średnia) 1 017 49 523 48 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS – Bank Danych Lokalnych. Pod wzgl ędem fizyczno-geograficznym obszar ten jest poło żony w granicach makroregionu Pojezierza Chełmi ńsko-Dobrzy ńskiego. Centralna cz ęść obszaru le ży w granicach mezoregionu Dolina Drw ęcy. Północna – w granicach Pojezierza Brodnickiego, a zachodni fragment (na zachód od rzeki Lutryny) – Pojezierza Chełmi ńskiego. Na południe i wschód od Doliny Drw ęcy rozpo ściera si ę mezoregion Pojezierza Dobrzy ńskiego. Północno - wschodnie peryferie powiatu (gm. Brzozie) le żą w granicach Garbu Lubawskiego, a południowo-wschodnie w granicach Równiny Urszulewskiej. Ze wzgl ędu na lokalizacj ę posiadamy pewne specyficzne uwarunkowania, m.in. w postaci licznych zasobów historyczno-kulturowych. Wydarzenia historyczne maj ące miejsce na naszym obszarze ukształtowały jednocze śnie pewn ą to żsamo ść i odr ębno ść kulturow ą zamieszkuj ących tu ludzi, czego przejawem s ą m.in. strój charakterystyczny dla ziemi chełmi ńskiej i dobrzy ńskiej oraz liczne lokalne pie śni i ta ńce. Obszar LSR le ży wokół Doliny Drw ęcy, która jest prawobrze żnym dopływem Wisły. Powierzchni ę naszego obszaru z charakterystyczn ą rze źbą terenu ukształtowało 11 tys. lat temu ostatnie zlodowacenie zwane północnoeuropejskim. Omawiane gminy poło żone s ą w północno-wschodniej cz ęś ci województwa kujawsko- pomorskiego. Od północy i wschodu teren ten graniczy z województwem warmi ńsko- mazurskim (powiat nowomiejski i działdowski), od południowego wschodu - z województwem mazowieckim (powiat żuromi ński), od południa z powiatem rypi ńskim, od południowego zachodu z powiatem golubsko-dobrzy ńskim, od zachodu z w ąbrzeskim, a od północnego zachodu z powiatem grudzi ądzkim. Powierzchnia gmin nale żą cych do LGD wynosi 1017 km 2, co stanowi 97,79 % powierzchni powiatu brodnickiego oraz 5,66 % powierzchni całego województwa kujawsko-pomorskiego. Powierzchni ę obszaru zaprezentowano w poni ższej tabeli.

7 Tabela 3 Powierzchnia obszaru LGD

Powierzchnia Wyszczególnienie % powierzchni obszaru km 2 LGD Bartniczka 83 8,16 Bobrowo 145 14,25 Brodnica 127 12,49 Brzozie 94 9,24 Górzno 120 11,80 Jabłonowo Pomorskie 135 13,27 Osiek 75 7,34 Świedziebnia 104 10,27 Zbiczno 134 13,18 Obszar LGD 1017 100,00

Źródło: GUS - Bank Danych Lokalnych.

Na terenie LSR b ędą realizowane operacje w ramach funduszy: EFRROW, EFMR, EFRR i EFS . W ramach EFRROW, RLKS b ędzie wdra żany w PROW 2014-2020, EFFROW na obszarach wiejskich (tj. na obszarze całego kraju z wył ączeniem obszaru miast o liczbie mieszka ńców wi ększej ni ż 20 tys.), w zakresie EFMR w PO RYBY na obszarach rybackich pod warunkiem spełnienia dodatkowo poni ższych warunków. Na obszarze obj ętym LSR, której realizacja ma by ć współfinansowana ze środków EFSI, w tym EFMR liczba osób zatrudnionych w sektorze rybackim winna wynosi co najmniej 50 osób i warto ść produkcji mierzona w przychodach z działalno ści rybackiej wynosi ć co najmniej 1 300 000 PLN.I ten warunek jest spełniony, gdy ż na naszym terenie s ą to nast ępuj ące jednostki:

Tabela 4 Podmioty rybackie.

Gminy na których podmiot prowadzi działalno ść ryback ą lub posiada obiekty chowu Lp. Nazwa podmiotu rybackiego i hodowli ryb oraz dzier żawione obwody rybackie 1 Bartoszewicz Henryk Górzno 2 Chudzi ński Piotr Brzozie 3 Jodko Dominik Bobrowo 4 Kowarski Michał Brodnica 5 Lewi ński Piotr Brodnica 6 Łęgowski Kazimierz Bobrowo 7 Małkiewicz Roman Brzozie 8 Piotrowska Daniela Brodnica 9 Guentzel Piotr Brodnica 10 Brodzi ński Mirosław Zbiczno 11 Szczepaniak Ryszard Brzozie 12 Mieczy ński Michał Bobrowo

8 13 Janowski Sławomir Bobrowo 14 Sarnowski Krzysztof Bobrowo 15 Warachowski Waldemar Zbiczno 16 Osika Andrzej Zbiczno 17 Jakubowski Mariusz Zbiczno 18 Jakubowski Grzegorz Zbiczno 19 Detmer Aleksander Bartniczka 20 Ślesi ński Eugeniusz Bartniczka 21 Szydło Wiesław Brodnica 22 Tadajewski Łukasz Zbiczno Zbiczno, Brzozie, Bobrowo, Brodnica, Górzno, Świedziebnia, Bartniczka, Osiek, Jabłonowo 23 Okr ęg PZW Toru ń Pomorskie,

Źródło: Opracowanie własne.

Nasze Stowarzyszenie b ędzie realizowa ć operacje ze środków EFS i EFRR w ramach RPO przyj ętą przez Zarz ąd Województwa 8 grudnia 2014 r., która jest efektem ostatecznych ustale ń pomi ędzy Zarz ądem Województwa a Komisj ą Europejsk ą po przesłaniu uwag przez Komisj ę Europejsk ą poprzez system SFC2014 dnia 5 grudnia 2014 r.

9 3. Mapa nr 1 Granice administracyjne obszaru LSR Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”.

∗ Miasto Brodnica nie jest wł ączona do obszaru opracowywanej LSR. Źródło: Starostwo Powiatowe w Brodnicy.

4. Opis procesu tworzenia partnerstwa.

Proces budowania LGD jako Stowarzyszenia silnego, trzysektorowego partnerstwa publiczno-prywatnego sze ściu gmin: Bartniczka, Bobrowo, Brodnica, Brzozie, Jabłonowo Pomorskie i Zbiczno rozpocz ął si ę w 2007 roku. Priorytetowym celem, który przy świecał utworzeniu tego ż Stowarzyszenia było wypromowanie walorów terenu wyżej wymienionych sze ściu gmin, stworzenie jak najlepszych warunków do życia dla ich mieszka ńców oraz ochrona środowiska i krajobrazu, naszego cennego przyrodniczo terenu. Pomysł utworzenia Stowarzyszenia narodził si ę u lokalnych aktywistów, którzy spotkali si ę po raz pierwszy 2 kwietnia 2007r. w siedzibie Urz ędu Gminy Brodnica, w liczbie 29 osób. Efektem tego spotkania było przygotowanie dokumentacji do rejestracji i zło żenie jej w dniu 19 kwietnia w Sądzie Rejonowym w Toruniu, jednak że pomimo uzupełniania dokumentacji Sąd Rejonowy w Toruniu nie zarejestrował Stowarzyszenia. Kolejne spotkanie zało życielskie odbyło si ę 10 stycznia 2008 r. w składzie 21 osób. Równie ż i tym razem wniosek został odrzucony, pomimo i ż tworz ąca si ę inicjatywa wnosiła uzupełnienia i poprawki do wniosku zło żonego w Sądzie Rejonowym w Toruniu Wydział Krajowy Rejestr Sądowy ( KRS ). Nast ępnie w dniu 1 października 2008 r. lokalni działacze zwołali kolejne spotkanie zało życielskie w składzie 18 osób. Liczba osób obecnych na tym spotkaniu została zredukowana ze wzgl ędów praktycznych, poniewa ż w przypadku poprawek statutu

10 Stowarzyszenia ka żdorazowo nale ży zwoływa ć Walne Zebranie Członków, a łatwiej jest zebra ć potrzebn ą ilo ść osób w przypadku mniejszego grona. Stowarzyszenie po raz kolejny podj ęło prób ę rejestracji i zło żyło wniosek do KRS. W trakcie procedury rejestracyjnej rozpocz ęto prac ę nad dostosowaniem Partnerstwa do wymogów ustawy z 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, daj ącej mo żliwo ść ubiegania si ę LGD o wybór do realizacji LSR. W trakcie procesu rejestracji zaistniała konieczno ść przeprowadzenia kolejnego spotkania zało życielskiego, na którym dokonano zmian w statucie i wniesiono o rejestracj ę Stowarzyszenia w dniu 1.12.2008 r. Pomi ędzy spotkaniami zało życielskimi (w listopadzie 2008 r.) przeprowadzono szereg spotka ń konsultacyjnych z mieszka ńcami gmin tworz ących Partnerstwo. Prace te zapocz ątkowały opracowywanie Lokalnej Strategii Rozwoju Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”. W roku 2015 do Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” wpłyn ęły deklaracje o przyst ąpieniu w poczet członków z trzech gmin: Górzno, Osiek i Świedziebnia, które decyzj ą Zarz ądu zostały przyj ęte. Jednocze śnie gminy te wyraziły wol ę i ch ęć realizacji zało żeń nowej LSR na lata 2014-2020 razem z sze ścioma pozostałymi gminami. W nowej perspektywie finansowej w okresie 2014 – 2020 pragniemy skupia ć si ę w dalszym ci ągu na rozwoju infrastruktury technicznej oraz rozwoju przedsi ębiorczo ści, w tym rozwoju turystyki z wykorzystaniem walorów turystycznych i zachowaniem stanu środowiska. Stowarzyszenie w poprzedniej perspektywie ogłosiło 26 naborów wniosków w konkursach w których wpłyn ęło 168 wniosków. W perspektywie 2007 -2013 zrealizowano i rozliczono w konkursach na działanie Odnowa i rozwój wsi 21 projektów na ł ączn ą kwot ę 2 033 116,80 zł. W działaniu „Małe projekty” zrealizowano 72 operacje na kwot ę 1 091 668,90 zł. Z działania Ró żnicowanie w kierunku działalno ści nierolniczej wypłacono środki na 3 operacje na kwot ę 212 845,50 zł. a z działania Tworzenie i rozwój mikroprzedsi ębiorstw zrealizowano 2 operacje na kwot ę 360 000,00 zł. Z funkcjonowania i nabywania umiej ętno ści LGD podpisała umow ę na ł ączn ą kwot ę 1020787,91 zł. Zrealizowano równie ż 2 projekty współpracy na ł ączn ą kwotę 78 652,68 zł. Po rozliczeniu środków finansowych Stowarzyszenie zrealizowało bud żet na łączn ą kwot ę 4 797071,79 zł., czyli wydatkowano ponad 90% przyznanej kwoty.

Du ży udział w pozyskaniu środków miały organizacje pozarz ądowe które w perspektywie 2007-2013 zrealizowały 23 projekty, podmioty tworz ące oraz współpracuj ące z naszym Stowarzyszeniem aktywnie uczestniczyły w opracowaniu tego LSR i b ędą zapewne aktywnie uczestniczy ć we wdra żaniu LSR. Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” w ramach działa ń Program Operacyjny Kapitał Ludzki ( POKL ) podpisało umowy na 17 projektów (min. aktywizacja społeczna) na ł ączn ą kwot ę 1 778 490,63 zł z powodzeniem je zrealizowało. Instytucjami nadzoruj ącymi były Wojewódzki Urz ąd Pracy i Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu. Do świadczenie w pozyskiwaniu środków na rzecz aktywizacji maj ą równie ż członkowie z sektora publicznego, którzy równie ż byli beneficjentami projektów POKL i łącznie zrealizowały 36 projektów za kwot ę 6 663 897,15 zł. Członkowie Ci pozyskali równie ż środki z funduszu PO RYBY na ł ączn ą sum ę 1 820 679,00 zł. Wszyscy oni korzystali równie ż z innych funduszy zewnętrznych w celu jak najwi ększego rozwoju. Przy dobrze funkcjonuj ącej współpracy wszyscy członkowie posiadaj ą du że do świadczenie w konkursach i osi ąganiu celów oraz wska źników, które sobie zakładaj ą. Dlatego Stowarzyszenie w celu jeszcze sprawniejszej realizacji zada ń opracowało plan komunikacji. W planie komunikacji uwzgl ędnili śmy cykliczne spotkania w poszczególnych gminach naszego obszaru LSR, w których zapewne wezm ą udział osoby fizyczne, przedstawiciele organizacji posiadaj ących do świadczenie we wdra żaniu i realizacji LSR, ale równie ż dla osób,

11 które tego do świadczenia nie maj ą, ale przy szeroko zakrojonej pomocy LGD chc ą dzi ęki funduszom osi ągn ąć wyznaczone cele.

5. Opis struktury LGD.

Obecnie Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” liczy 89członków. Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia członkiem mo że by ć zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna. Osoba fizyczna musi spełnia ć warunki okre ślone w ustawie Prawo o stowarzyszeniach Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) działa ć na rzecz rozwoju obszarów wiejskich wyra żaj ąc na pi śmie deklaracj ę takiego działania oraz zło żyć deklaracj ę członkowsk ą. Z kolei osoba prawna, w tym równie ż jednostka samorz ądu terytorialnego, jest zobowi ązana przedstawi ć uchwał ę organu stanowi ącego, zawieraj ącą: deklaracj ę przyst ąpienia do Stowarzyszenia oraz deklaracj ę działania na rzecz rozwoju obszaru obj ętego LSR w której wskazuje osob ę do reprezentacji. Osoba fizyczna prowadz ąca działalno ść gospodarczą składa deklaracj ę i zał ącza dokument potwierdzaj ący prowadzenie takiej działalno ści. Do Stowarzyszenia mo że równie ż przyst ąpi ć inna organizacja pozarz ądowa, która składa deklaracj ę i wyznacza reprezentanta. W poni ższej tabeli znajduje si ę zestawienie wszystkich członków stowarzyszenia. Z której wynika, że nasze Stowarzyszenie jest dynamiczn ą organizacj ą i cały czas otwart ą na nowych członków, a deklaracje wst ąpienia znajduj ą si ę na naszej stronie internetowej.

Tabela 5 Lista członków Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”.

Imi ę/imiona i Funkcja Reprezentow Rodzaj nazwisko członka lub Reprezentowa w ana gmina L.p. prowadzonej nazwa ny sektor strukturz działalno ści członka/partnera e LGD 1 Bogusław Błaszkiewicz gospodarczy gospodarstwo Prezes Brzozie rolne Zarz ądu 2 Jan Zgli ński społeczny I Wiceprezes Bartniczka Zarz ądu 3 Jerzy B ączkowski mieszka ńców II Wiceprezes Brodnica Zarz ądu 4 Edyta Maria Zabłotna mieszka ńców Sekretarz Bartniczka Zarz ądu 5 Monika Sobczyk mieszka ńców Skarbnik Zbiczno Zarz ądu 6 Miasto i gmina publiczny Jednostka członek Jabłonowo Jabłonowo Pomorskie samorz ądu Pomorskie reprezentowane przez terytorialnego Katarzyna Weinert- Snopek 7 Zdzisław Malinowski gospodarczy Kancelaria przewodnicz ą Jabłonowo Usług cy Rady Pomorskie Rachunkowyc h 8 Anna Strzelecka mieszka ńców członek Jabłonowo Pomorskie

12 9 publiczny Jednostka członek Brzozie reprezentowana przez samorz ądu Mirosław Karbowski terytorialnego 10 publiczny Jednostka członek Zbiczno reprezentowana przez samorz ądu Katarzyna terytorialnego Kwiatkowska 11 publiczny Jednostka członek Bartniczka reprezentowana przez samorz ądu Piotr Ruci ński terytorialnego 12 publiczny Jednostka członek Rady Bobrowo reprezentowana przez samorz ądu Paweł Klonowski terytorialnego 13 Daniel Wierzchowski mieszka ńców członek Rady Bobrowo 14 Marian Tomo ń mieszka ńców zast ępca Brodnica Przewodnicz ą cego Rady 15 Arkadiusz Krysztofiak mieszka ńców członek Bobrowo 16 Gmina Brodnica publiczny Jednostka członek Brodnica reprezentowana przez samorz ądu Edward Łukaszewski terytorialnego 17 Andrzej Michałkiewicz mieszka ńców członek Bobrowo Komisji Rewizyjnej 18 Produkcyjno-usługowo- gospodarczy Produkcja członek Rady Zbiczno przetwórcze rolnicza i Przedsi ębiorstwo usługi dla „ROLPOLE” Spółka z rolnictwa ograniczon ą odpowiedzialno ści ą reprezentowana przez Jana Ciechackiego 19 Lurka Jacek mieszka ńców członek Brodnica 20 Leonard Kowalski mieszka ńców Przewodnicz ą Bobrowo cy Komisji Rewizyjnej 21 Katarzyna mieszka ńców członek Rady Zbiczno Czubachowska 22 Kalita Kamil mieszka ńców członek Rady Jabłonowo Pomorskie 23 Zajazd przy kominku gospodarczy członek Brzozie Katarzyna Raniszewska reprezentowany przez Zbigniewa Raniszewskiego 24 Mi ętkiewicz Krzysztof mieszka ńców członek Zbiczno 25 Fijołek Jerzy mieszka ńców członek Zbiczno 26 Maro ński Mirosław mieszka ńców członek Zbiczno 27 Fraszka Krzysztof mieszka ńców członek Brzozie

13 28 Malinowska Aleksandra mieszka ńców członek Jabłonowo Pomorskie 29 Mi ąskowska Katarzyna mieszka ńców członek Brzozie 30 Świderska Maria mieszka ńców członek Brzozie 31 Jarosław Zub mieszka ńców członek Górzno 32 Świderski Jerzy gospodarczy Działalno ść członek Brzozie portali internetowych 33 Korecka Aleksandra mieszka ńców członek Brzozie 34 Romanowski Stanisław mieszka ńców członek Bobrowo 35 Cieczko Paweł gospodarczy Produkcja członek Bobrowo mebli kuchennych 36 Anna Romanowska mieszka ńców członek Brodnica 37 Witkowska Jolanta mieszka ńców członek Bobrowo 38 Szulc Władysław gospodarczy Firma członek Bobrowo Bartłomiej handlowo - usługowa 39 Gmina Osiek publiczny członek Osiek reprezentowana przez Kazimierza Wolframa 40 Stowarzyszenie społeczny Wiceprzewod Zbiczno Ekologiczno – nicz ąca Kulturowe „Pojezierze Komisji Brodnickie” Rewizyjnej reprezentowane przez Małgorzat ę Gutowsk ą 41 Czachowski Roman mieszka ńców członek Osiek 42 Stowarzyszenie „Razem społeczny członek Rady Osiek dla Rozwoju Wsi Sumin Sumówko i Okolic reprezentowane przez Jerzy Michałowski 43 Stowarzyszenie „Razem społeczny członek Jabłonowo dla Miasta i Gminy Pomorskie Jabłonowo Pomorskie” reprezentowane przez Marcina Olszewskiego 44 Wojciech Szulc gospodarczy Sprzeda ż członek Brodnica detaliczna cz ęś ci i akcesoriów do pojazdów samochodowy ch 45 Miasto i Gmina Górzno publiczny członek Górzno reprezentowane przez Tomasz Kinicki

14 46 Gmina Świedziebnia publiczny członek Rady Świedziebnia reprezentowana przez Szymon Zalewski 47 Piotr Burkwicz gospodarczy Sprzeda ż członek Świedziebnia detaliczna z przewag ą żywno ści, napojów i wyrobów tytoniowych 48 Ewa Szyma ńska mieszka ńców członek Świedziebnia 49 Stowarzyszenie społeczny członek Brodnica Społeczno – Kulturowe Przyjaciół Wsi Karbowo reprezentowane przez El żbiet ę Nowak 50 Fundacja Geolife społeczny członek Brzozie reprezentowana przez Dariusza Pudełko 51 Ochotnicza Stra ż społeczny członek Bartniczka Po żarna w Gr ąż awach reprezentowana przez Jan Kozicki 52 Koło Gospody ń społeczny członek Brzozie Wiejskich w Janówku reprezentowane przez Małgorzat ę Smoczy ńsk ą 53 Ochotnicza Stra ż społeczny członek Górzno Po żarna w Górznie reprezentowana przez Jacka Kwas 54 Jan Sulecki gospodarczy Gospodarstwo członek Osiek rolne 55 Ludowy Zespół społeczny członek Świedziebnia Sportowy w Świedziebni reprezentowany przez Ann ę Brzóska 56 Stowarzyszenie Koło społeczny członek Bobrowo Gospody ń Wiejskich Gminy Bobrowo „Kobiety z Pasj ą” reprezentowane przez Danut ę Janiszewsk ą 57 Stowarzyszenie społeczny członek Zbiczno Miło śników Turystyki Pieszo – Rowerowej

15 „Ja śkowa Droga” reprezentowane przez Karpowicz Mirosław ę 58 Mariusz Klonowski mieszka ńców członek Świedziebnia 59 Ośrodek Edukacji gospodarczy Usługi członek Górzno Ekologicznej w Górznie turystyczno - reprezentowany przez ekologiczne Wi śniewskiego Pawła 60 Małkiewicz Roman gospodarczy - Przedsi ębiorst członek Rady Brzozie rybacki wo produkcyjne sektora akwakultury 61 Kowarski Michał mieszka ńców członek Bartniczka 62 Ślesi ński Eugeniusz mieszka ńców członek Bartniczka 63 Ostrowski Andrzej mieszka ńców członek Zbiczno 64 Ostrowski Grzegorz mieszka ńców członek Zbiczno 65 Ostrowski Jan mieszka ńców członek Zbiczno 66 Trzebiatowska Jolanta mieszka ńców członek Zbiczno 67 Kami ński Krzysztof mieszka ńców członek Rady Jabłonowo Pomorskie 68 Cichowska El żbieta mieszka ńców członek Zbiczno 69 Łęgowski Kazimierz gospodarczy- Przedsi ębiorst członek Rady Bobrowo rybacki wo produkcyjne sektora akwakultury 70 Szczepaniak Ryszard gospodarczy- Przedsi ębiorst członek Rady Brzozie rybacki wo produkcyjne sektora akwakultury 71 Okr ęg Polskiego gospodarczy- Działalno ść członek Rady Zbiczno Zwi ązku W ędkarskiego rybacki gospodarstw w Toruniu rybackich i reprezentowany przez wyl ęgarni ryb, Mierzejewskiego z wyj ątkiem Arkadiusza działalno ści usługowej 72 Chudzi ński Piotr gospodarczy- Przedsi ębiorst członek Rady Brzozie rybacki wo produkcyjne sektora akwakultury 73 Stowarzyszenie Na społeczny członek Górzno Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Górzno reprezentowane przez Michała Wierzbickiego Źródło: Opracowane własne na podstawie deklaracji.

16

W poni ższej tabeli wskazano udział procentowy przedstawicieli poszczególnych sektorów w składzie całego Stowarzyszenia. Struktura reprezentatywno ści poszczególnych sektorów w ogólnej liczbie 73 członków LGD. Ka żda z gmin członkowskich ma co najmniej po jednym przedstawicielu ka żdego z sektorów.

Tabela 6 Podział ilo ściowy i procentowy poszczególnych sektorów.

Ilo ść członków Udział poszczególnych L.p. Nazwa sektora reprezentuj ących sektorów w LGD dany sektor 1 Społeczny 13 17 ,8 1% 2 Gospodarczy 16 21,92 % 3 Publiczny 9 12,33 % 4 Mieszka ńców 35 47,94 % Sektor społeczny i mieszka ńców, 64 87,67% gospodarczy razem:

Zgodnie ze statutem członek zwyczajny Stowarzyszenia jest zobowi ązany do: propagowania celów Stowarzyszenia i aktywnego uczestnictwa w realizacji tych celów, przestrzegania postanowie ń Statutu, opłacania składki członkowskiej, brania udziału w Walnych Zebraniach Członków. Według wspomnianego dokumentu przysługuj ą mu nast ępuj ące prawa: mo że wybiera ć i by ć wybieranym do władz Stowarzyszenia, składa ć Zarz ądowi Stowarzyszenia wnioski dotycz ące działalno ści Stowarzyszenia, bra ć udział w organizowanych przez Stowarzyszenie przedsi ęwzi ęciach o charakterze informacyjnym lub szkoleniowym. Ponadto członek ten ma wst ęp na organizowane przez Stowarzyszenie imprezy kulturalne. 6. Opis składu organu decyzyjnego.

Organem decyzyjnym o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania LGD jest Rada. W jej skład wchodz ą przedstawiciele wszystkich sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego oraz mieszka ńców, z zastrze żeniem, że żaden z sektorów nie mo że mie ć wi ęcej ni ż 49% głosów na ka żdym etapie działania Rady. Do wył ącznej kompetencji Rady nale ży wybór operacji oraz ustalenie kwoty wsparcia, które maj ą by ć realizowane w ramach LSR. Rada posiada Regulamin organizacyjny, zapewniaj ący przejrzysto ść , demokratyczno ść oraz jawno ść podejmowania decyzji. Regulamin precyzuje zasady wyboru członków Rady, przewodnicz ącego, zwoływania posiedze ń i ich przeprowadzania, głosowania nad operacjami, sporz ądzania dokumentacji z posiedze ń oraz składania zapyta ń i wolnych wniosków. Zgodnie z §22. Regulaminu Rady Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”, w głosowaniu nie mog ą bra ć udział osoby/przedstawiciele w sprawach w których s ą stron ą osobi ście lub spokrewnieni, spowinowaceni do drugiego stopnia, ewentualnie gdy zachodzi zale żno ść słu żbowa. O świadczenie o braku w/w okoliczno ści wszyscy członkowie Rady wypełniaj ą przed ocen ą danej operacji. Członkowie Rady pełni ą funkcje osobi ście, nie ma mo żliwo ści udzielania pełnomocnictw osob ą trzecim w podejmowaniu decyzji. Ponad to przed wyborem operacji do realizacji ka żdy z członków Rady dokonuje wpisu w rejestrze interesów. Procedura ta ma ograniczy ć reprezentatywno ść jednego sektora powi ązanego z innym sektorem przy wyborze operacji i ustaleniu kwoty wsparcia, np. zakaz członkostwa/ reprezentacji członka sektora społeczno – gospodarczego przez osoby powi ązane słu żbowo z członkami z sektora publicznego.

17 Rada składa si ę z 15 osób wybieranych i odwoływanych przez Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia, spo śród członków tego zebrania, przy zachowaniu dla sektora rybackiego nie mniej ni ż 30 % ogólnej liczby głosów w Radzie, ale zachowuj ąc zasad ę że w składzie organu decyzyjnego nie mo że by ć ponad 49% praw głosu dla jednej grupy interesu/sektora. Żaden z członków Rady nie mo że wykonywa ć prac na rzecz biura LGD, co wynika z §3 Regulaminu Rady b ędącego zał ącznikiem do Uchwały Walnego Zebrania Członków z dnia 18.12.2015 roku w sprawie przyj ęcia Regulaminu obrad Rady. Cz ęść osób wchodz ących w skład Rady, posiada wysokie kwalifikacje oraz do świadczenie zawodowe. Znacz ąca cz ęść osób wchodz ących w skład brała udział w szkoleniach, dotycz ących tematyki zwi ązanej z programem operacyjnym „Zrównowa żony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrze żnych obszarów rybackich 2007-2013” O ś priorytetowa 4 – Zrównowa żony rozwój obszarów zale żnych od rybactwa oraz innych. Wiedza zdobyta podczas szkole ń przyczyni si ę z pewno ści ą do sprawnego i efektywnego wdra żania LSR. Większo ść członków posiada, równie ż bogate do świadczenie zwi ązane z realizowaniem lub współudziałem w realizacji projektów dofinansowanych z UE, zwłaszcza w ramach LEADER oraz samym ocenianiu wniosków, poniewa ż jest to ich druga kadencja. Reasumuj ąc nale ży podkre śli ć, i ż nabyta wiedza i do świadczenie członków będzie pomocna podczas skomplikowanego procesu wdra żania strategii. Dodatkowo dla zachowania poprawno ści w funkcjonowaniu Rady, podniesienia wiedzy i kompetencji jej członkowie b ędą podlega ć szkoleniom procesu wyboru operacji oraz ustalenia kwoty wsparcia. Nieobecno ść na szkoleniu jest równoznaczna z wykluczeniem z wyboru operacji na posiedzeniu Rady. Kolejne szkolenia b ędą prowadzone po ka żdej zmianie zasad wyboru operacji przed przyst ąpieniem do wyboru operacji i nieobecno ść na szkoleniu jest równoznaczna z wykluczeniem z wyboru operacji na posiedzeniu Rady. Szkolenia b ędą prowadzone równie ż dla członków Rady w przypadku zastosowania ra żą cych uchybie ń podczas procesu wyboru operacji oraz ustalenia kwoty wsparcia i nieobecno ść na tym szkoleniu jest równoznaczna z wykluczeniem z wyboru operacji na posiedzeniu Rady. Bezpo średnio po ka żdym szkoleniu b ędzie przeprowadzony egzamin ze zdobytej wiedzy w formie testu pisemnego jednokrotnego wyboru odpowiedzi lub odpowiedzi własnej na zadanie pytanie egzaminuj ącego.

Tabela 7 Dane członków Rady z opisem reprezentowania.

Lp. Imi ę i nazwisko/ nazwa Sposób Reprezentowany Nazwa instytucji reprezentacji sektor reprezentowanej (je śli dotyczy) (publiczny, gminy społeczny, gospodarczy, mieszka ńców) 1 Gmina Bobrowo Paweł publiczny Bobrowo Klonowski 2 Zdzisław Malinowski gospodarczy Jabłonowo Pomorskie 3 Daniel Wierzchowski mieszka ńców Bobrowo 4 Marian Tomo ń mieszka ńców Brodnica 5 Kamil Kalita mieszka ńców Jabłonowo Pomorskie 6 Katarzyna Czubachowska mieszka ńców Zbiczno

18 7 Produkcyjno- usługowo- Jan Ciechacki gospodarczy Zbiczno przetwórcze Przedsi ębiorstwo ROLPOLE Spółka z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą 8 gospodarczy- Brzozie Ryszard Szczepaniak rybacki 9 Kazimierz Ł ęgowski gospodarczy- Bobrowo rybacki 10 Roman Małkiewicz gospodarczy- Brzozie rybacki 11 Piotr Chudzi ński gospodarczy- Brzozie rybacki 12 Stowarzyszenie Rozwoju Jerzy społeczny Osiek Wsi Sumin Sumówko i Michałowski Okolic 13 Krzysztof Kami ński mieszka ńców Jabłonowo Pomorskie 14 Gmina Świedziebnia Szymon publiczny Świedziebnia Zalewski 15 Okr ęg Polskiego Zwi ązku Arkadiusz gospodarczy Zbiczno Wędkarskiego w Toruniu Mierzejewski

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zło żonych deklaracji.

7. Zwięzła charakterystyka rozwiązań stosowanych w procesie decyzyjnym.

Dokumentem nadrz ędnym jest statut Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”, który mi ędzy innymi reguluje zasady nabywania i utraty członkostwa w LGD oraz jej organach, okre śla zasady działania, w tym mi ędzy innymi zasady opracowania i wdra żania LSR. Ka żdemu członkowi zwyczajnemu Stowarzyszenia, obecnemu na Walnym Zebraniu Członków przysługuje jeden głos, a w przypadku równego rozło żenia głosów w trakcie głosowania, decyduj ący głos ma Przewodnicz ący Walnego Zebrania Członków

Rada jest organem decyzyjnym, składaj ącym si ę do 15 członków wybieranych i odwoływanych przez Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia spo śród członków tego zebrania przy zachowaniu dla sektora rybackiego nie mniej ni ż 30 % ogólnej liczby głosów w Radzie, ale zachowuj ąc zasad ę, że w składzie organu decyzyjnego nie mo że by ć ponad 49% praw głosu dla jednej grupy interesu/sektora. Rada wybiera ze swego grona Przewodnicz ącego, jego Zast ępc ę i Sekretarza. Organ decyzyjny został omówiony w podrozdziale „Struktura organu decyzyjnego” niniejszej Strategii. Na poziomie podejmowania decyzji ani władze publiczne – okre ślone zgodnie z przepisami krajowymi – ani inny sektor nie mo że posiada ć wi ęcej ni ż 49% praw głosu. Członek Rady nie mo że by ć równocze śnie członkiem innego organu: Komisji Rewizyjnej, Zarz ądu LGD lub pracownikiem LGD.

19 Do wył ącznej wła ściwo ści Rady nale ży wybór operacji oraz ustalenie kwoty wsparcia- dokonanie oceny wniosków o przyznanie pomocy pod k ątem zgodno ści z LSR i kryteriami wyboru okre ślonymi w procedurze wyboru operacji LSR oraz ustalenie kwoty wsparcia. Prace Rady reguluje regulamin, który został przyj ęty uchwał ą Walnego Zebrania Członków. Regulamin ten okre śla szczegółowo zasady zwoływania i organizowania posiedze ń, rozwi ązania dotycz ące wył ączenia z oceny operacji, zasady podejmowania decyzji w sprawie oceny i wyboru operacji i protokołowania posiedze ń i ewentualnemu wykluczeniu członka z Rady. Za udział w posiedzeniu Rady ka żdemu członkowi Rady przynale żna jest dieta zgodnie z uchwał ą Walnego Zebrania Członków.

W skład Rady Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” wchodzi 15 osób reprezentuj ące wszystkie sektory: publicznego, społecznego i gospodarczego oraz mieszka ńców przy czym przedstawiciele partnerów społecznych i gospodarczych stanowi ą ponad połow ę składu Rady (13,33% członków pochodzi z sektora publicznego, 40,00% ze społecznego i mieszka ńców, a 46,67% nale ży do sektora gospodarczego).

Członek Rady na posiedzeniu Rady przed przyst ąpieniem do oceny wniosku sprawdzi zło żony wniosek pod ewentualnym k ątem bezstronno ści oraz przynale żno ści do grupy interesu - to grupa jednostek poł ączonych wi ęzami wspólnych interesów lub korzy ści, której członkowie maj ą świadomo ść istnienia tych wi ęzów. Jej członkowie mog ą bra ć mniej lub bardziej aktywny udział w artykulacji swoich interesów wobec instytucji pa ństwa, staraj ąc si ę wpłyn ąć na realizacj ę tych interesów. Mog ą to by ć np. organizacje bran żowe, grupy producentów. W przypadku przynale żno ści odst ępuje od oceny tego ż wniosku, co odnotowuje w rejestrze interesów.

Zarz ąd Stowarzyszenia jest organem wykonawczym. Realizuje zadania wykonawcze działalno ści Stowarzyszenia, a tak że reprezentuje je na zewn ątrz. Zarz ąd składa si ę z 5 osób: Prezesa, dwóch Wiceprezesów, Sekretarza i Skarbnika. Posiedzenia Zarz ądu odbywaj ą si ę w miar ę potrzeb, jednak nie rzadziej ni ż raz na 3 miesi ące. Do zakresu działania Zarz ądu Stowarzyszenia nale ży w szczególno ści: 1) przyjmowanie nowych członków Stowarzyszenia, 2) reprezentowanie stowarzyszenia na zewn ątrz i działanie w jego imieniu, 3) kierowanie bie żą cą prac ą stowarzyszenia, 4) zwoływanie Walnego Zebrania Członków, 5) powoływanie biura Stowarzyszenia, powoływanie i odwoływanie kierownika biura stowarzyszenia oraz zatrudnianie innych pracowników tego biura, 6) ustalanie wielko ści zatrudniania i zasad wynagradzania pracowników biura stowarzyszenia, 7) ustalanie regulaminu biura stowarzyszenia, 8) opracowywanie projektu LSR, oraz innych wymaganych przepisami Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczno ści ( Dz. U. z 2015 r. poz. 378 ) i Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020 dokumentów, celem przyst ąpienia do konkursu na realizacj ę LSR, 9) przygotowanie wniosku o dofinansowanie realizacji LSR i przyst ąpienie do konkursu na jej dofinansowanie, zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczno ści ( Dz. U. z 2015 r. poz. 378 ) i Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020, 10) realizacja LSR zgodnie z zasadami wynikaj ącymi z przepisów ustawy o RLKS z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczno ści ( Dz. U. z 2015 r. poz. 378 ) i Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020 w tym ogłaszanie konkursów na

20 projekty, ich przyjmowanie i przedkładanie Radzie, celem dokonania wyboru projektów do realizacji w ramach strategii, 11) opracowywanie wniosków i innych dokumentów w celu pozyskiwania środków na realizacj ę celów z innych programów pomocowych, 12) nadzór nad przestrzeganiem postanowie ń statutu LGD, 13) realizacja uchwał Walnego Zebrania Członków i Rady, 14) ustalanie projektu bud żetu Stowarzyszenia, 15) sprawowanie zarz ądu nad maj ątkiem Stowarzyszenia, 16) podejmowanie decyzji w sprawie nabycia i zbycia maj ątku ruchomego, 17) podejmowanie decyzji w sprawie zaci ągania zobowi ąza ń w imieniu Stowarzyszenia do kwoty 100.000 PLN, 18) składanie sprawozda ń ze swej działalno ści na Walnym Zebraniu Członków.

Komisja Rewizyjna jest organem Stowarzyszenia składaj ącym si ę z 3 członków: Przewodnicz ącego, Wiceprzewodnicz ącego i jednego członka, wybieranych i odwoływanych przez Walne Zebranie Członków. Do zakresu działania Komisji Rewizyjnej nale ży: 1) kontrola bie żą cej pracy Zarz ądu, Rady LGD, 2) składanie wniosków w przedmiocie absolutorium dla Zarz ądu na Walnym Zebraniu Członków, 3) wyst ępowanie z wnioskiem o zwołanie Walnego Zebrania Członków, 4) dokonywanie wyboru podmiotu maj ącego zbada ć sprawozdanie finansowe Stowarzyszenia zgodnie z przepisami o rachunkowo ści. W statucie Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” § 20. okre ślono, kto nie mo że zosta ć członkiem Komisji Rewizyjnej. Z którego wynika, że członkiem nie mo że by ć osoba skazana prawomocnym wyrokiem za przest ępstwo popełnione umy ślnie oraz członkowie Komisji nie mog ą pozostawa ć z członkami Zarz ądu w zwi ązku mał żeńskim, ani te ż w stosunku pokrewie ństwa, powinowactwa lub podległo ści z tytułu zatrudnienia.

8. Wskazanie dokumentów regulujących funkcjonowanie LGD.

Rada posiada Regulamin organizacyjny, zapewniaj ący przejrzysto ść , demokratyczno ść oraz jawno ść podejmowania decyzji. Regulamin precyzuje zasady wyboru członków Rady, przewodnicz ącego, zwoływania posiedze ń i ich przeprowadzania, głosowania nad operacjami, sporz ądzania dokumentacji z posiedze ń oraz składania zapyta ń i wolnych wniosków. Zgodnie z §22. Regulaminu Rady Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”, w głosowaniu nie mog ą bra ć udział osoby, przedstawiciele w sprawach w których s ą stron ą osobi ście lub spokrewnieni, spowinowaceni do drugiego stopnia, ewentualnie gdy zachodzi zale żno ść słu żbowa. O świadczenie o braku w/w okoliczno ści wszyscy członkowie Rady wypełniaj ą przed ocen ą danej operacji. Rada składa si ę z 15 osób wybieranych i odwoływanych przez Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia, spo śród członków tego zebrania. Żaden z członków Organu Decyzyjnego nie jest zatrudniony w biurze LGD. Zgodnie z §3 Regulaminu obrad Rady będącego zał ącznikiem do Uchwały Walnego Zebrania Członków z dnia 18.12.2015 roku w sprawie przyj ęcia Regulaminu obrad Rady członkiem Rady nie mo że by ć osoba wykonuj ąca prac ę na rzecz biura. Stowarzyszenie posiada w swoich zasobach dodatkowo takie regulaminy jak: polityka bezpiecze ństwa oraz polityka rachunkowo ści.

21 Polityka bezpiecze ństwa dotyczy przetwarzania i ochrony danych osobowych, która jest zał ącznikiem do uchwały Zarz ądu nr 18/2014 z dnia 14.11.2014 r. i jest zgodna z ustaw ą z dnia 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jednolity Dz.U. Nr 101, z 2002r., poz. 926 ze zm.), rozporz ądzeniem Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiada ć urz ądzenia i systemy informatyczne słu żą ce do przetwarzania danych osobowych (Dz.U. Nr 100, poz. 1024). Dokument ten zawiera min.: 1. obowi ązki zabezpieczenia danych przed ich udost ępnieniem osobom nieupowa żnionym, 2. zapobieganiu zabraniu danych przez osob ę nieuprawnion ą, 3. zapobieganiu przetwarzaniu danych z naruszeniem ustawy oraz zmianie, 4. utracie, uszkodzeniu lub zniszczeniu tych danych oraz cele i zasady ochrony danych, 5. procedury nadawania i zmiany uprawnie ń do przetwarzania danych, 6. zasady posługiwania si ę hasłami, procedury rozpocz ęcia, zawieszenia i zako ńczenia pracy w systemie, 7. procedury tworzenia kopii zapasowych, 8. sposobu, miejsca i okresu przechowywania elektronicznych no śników informacji zawieraj ących dane osobowe oraz wydruków, 9. sposoby zabezpieczenia systemu informatycznego przed wirusami i szkodliwymi oprogramowaniami, 10. zasady i sposoby odnotowywania w systemie informacji o udost ępnieniu danych osobowych, 11. post ępowanie w zakresie komunikacji sieciowej.

Polityka rachunkowo ści zawiera konkretne reguły i praktyki przyj ęte do prowadzenia rachunkowo ści. Została ona opracowana przez ksi ęgow ą oraz Zarz ąd LGD i przyj ęta uchwał ą Zarz ądu nr 1/2015z dnia 09.02.2015 i obowi ązuje od dnia 01.01.2015 r. na podstawie Dz.U. z 21 sierpnia 2014 r. poz. 1100 o zmianie ustawy o rachunkowo ści. Polityka rachunkowo ści zawiera min. plan kont, sposób obiegu, przechowywania i archiwizacji dokumentacji finansowej, sposób amortyzowania środków trwałych, informacje o sposobie ksi ęgowania kosztów przynale żą cych do roku poprzedniego, a realizowanych w roku nast ępnym itd. Zawarte s ą tam równie ż nast ępuj ące informacje:

1. jaki jest rok obrotowy i jego okresy sprawozdawcze, 2. podział kosztów na działalno ść programow ą i administracyjn ą, 3. dokumentowanie operacji dowodami ksi ęgowymi, 4. sposób inwentaryzacji, 5. archiwizacja dokumentów i okres ich przechowywania; udost ępnianie danych oraz dokumentów osobom trzecim, 6. zasady amortyzacji, 7. sposób prowadzenia ksi ąg rachunkowych (wykaz kont ksi ęgi głównej oraz ewidencji analitycznej czyli plan kont), 8. metody prowadzenia ewidencji zapasów, 9. zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenia wyniku finansowego, 10. opis systemu przetwarzania danych (przy korzystaniu z systemów komputerowych) oraz system zabezpieczania dokumentów.

Biuro Stowarzyszenia spełnia funkcje administracyjne, zarz ądza dokumentacj ą i obsługuje organy LGD, umo żliwiaj ąc im prawidłowe wypełnianie nało żonych na nie zada ń i

22 obowiązków. Stowarzyszenie dla sprawnego funkcjonowanie wprowadziło regulamin pracy biura. W biurze Stowarzyszenia archiwizowane s ą wszelkie dokumenty. Procedura obiegu dokumentów przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1. Ka żdy dokument/wniosek wpływaj ący do biura Stowarzyszenia zapisywany jest w dzienniku przyj ęć z dokładn ą dat ą i godzin ą, je śli przesyłka dotrze za po średnictwem poczty/kuriera, jako godzin ę przyj ęcia wpisujemy 12.00 a za dat ę przyj ęcia uznajemy dat ę stempla pocztowego. Osoba przyjmuj ąca potwierdza fakt wpłyni ęcia stawiaj ąc swoj ą piecz ątk ę i parafk ę. Od tego momentu pracownik biura odpowiada za stan fizyczny otrzymanego dokumentu. 2. O ka żdej wa żnej sprawie przyjmuj ący powiadamia bezpo średnio stron ę: Prezesa lub innego członka Zarz ądu lub przedstawiciela Rady, Komisji Rewizyjnej. 3. Pisma po wst ępnej obsłudze nale ży umie ści ć w teczce do podpisu lub do segregatora danego organu: Zarz ądu, Rady, Komisji Rewizyjnej. 4. Segregatory musz ą znajdowa ć si ę w szafie ze sprawnym zamkiem, a klucz po zako ńczeniu pracy nale ży schować w miejscu znanym tylko sobie. 5. Segregatory/akta udost ępnia si ę po wyj ęciu z szafy Prezesowi lub wyznaczonemu członkowi Zarz ądu, Przewodnicz ącemu Rady lub wyznaczonemu przedstawicielowi lub Przewodnicz ącemu Komisji Rewizyjnej lub wyznaczonemu członkowi Komisji Rewizyjnej. Gdy dokumenty zainteresowany chce wynieść poza biuro pracownik sporz ądza notatk ę, w której zawiera mi ędzy innymi: dat ę sporz ądzenia, dane stron, rodzaj wynoszonej dokumentacji, podpisy zainteresowanych i odkłada w miejsce wyniesionego dokumentu. Po dostarczeniu ponownym dokumentów pracownik na omawianej notatce sporz ądza adnotacj ę o przekazywanych dokumentach, wyst ępuj ących brakach i obie strony składaj ą podpisy. Notatka dodawana jest do wędruj ącej dokumentacji. 6. Gdy wpływaj ącym do biura dokumentem jest wniosek to pracownik dodaje stosowne zał ączniki – karty i układa w porz ądku terminowym w odpowiednich teczkach, a je śli jest polecenie to wypełnia zał ączniki we wskazanych pozycjach. 7. Dokumenty powracaj ące do pracownika biura po analizie przez odpowiedni organ nale ży posegregowa ć według wła ściwo ści i na bie żą co obsługiwa ć. 8. Na biurku pracownik zawsze posiada tylko dokumenty – pisma, które aktualnie rozpatruje a pozostałe musz ą znajdowa ć si ę w szafie, biurku, które nale ży zamyka ć. 9. Wszystkie aktualnie rozpatrywane dokumenty b ędące na biurku musz ą by ć poło żone w pozycji utrudniaj ącej osobie trzeciej na zapoznawanie si ę z danymi osobowymi. 10. Po zako ńczeniu pracy wszystkie dokumenty nale ży przechowywa ć w zamkni ętej szafie, biurku. 11. Nigdy nie wolno pozostawia ć po zako ńczeniu pracy jakichkolwiek dokumentów poza szaf ą, biurkiem.

Rekrutacja pracowników Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” odbywa ć si ę b ędzie w drodze otwartego konkursu ogłaszanego na tablicy ogłosze ń w biurze i na tablicach Urz ędów Gmin nale żą cych do Stowarzyszenia oraz na stronie internetowej Stowarzyszenia. Zarz ąd LGD ogłasza rekrutacj ę i dokonuje naboru. Ogłoszenie zawiera ć b ędzie: opis stanowiska pracy, wymagania konieczne i po żą dane, rodzaj niezb ędnych dokumentów oraz termin i miejsce składania ofert. Rekrutacja b ędzie odbywa ć si ę w dwóch etapach: weryfikacji ofert pisemnych w ci ągu 7 dni od daty zako ńczenia terminu na przyjmowanie ofert i rozmów kwalifikacyjnych po 7-10 dniach od zako ńczenia etapu pierwszego. Wynik naboru zostanie podany do publicznej wiadomo ści na tablicach ogłosze ń oraz stronie internetowej LGD w ci ągu 3 dni od zako ńczenia rekrutacji. W przypadku nie dokonania pozytywnego wyboru spo śród zło żonych ofert, procedur ę naboru jest ponawiana.

23 Okre ślono nast ępuj ące wymagania konieczne dla kandydatów: 1. wykształcenie wy ższe, 2. znajomo ść problemów mieszka ńców terenów wiejskich, 3. komunikatywno ść , dyspozycyjno ść , kreatywno ść , 4. znajomo ść zagadnie ń zwi ązanych z funduszami europejskimi, 5. zło żenie o świadczenia o niekaralno ści. Wymagania po żą dane s ą nast ępuj ące: 1. co najmniej dwuletnie do świadczenie w zarz ądzaniu projektami, 2. prawo jazdy kategorii B, 3. posiadanie własnego samochodu, 4. podstawowa znajomo ść j ęzyka angielskiego lub niemieckiego. W przypadku trudno ści w zatrudnieniu pracowników spełniaj ących wymagania konieczne Zarz ąd podejmuje decyzj ę o ponownym ogłoszeniu naboru.

Zakres obowi ązków, uprawnie ń i odpowiedzialno ści pracownika biura Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”.

Specjalista do spraw funduszy unijnych:

- Prowadzenie Biura / obrót korespondencj ą – szczegóły w zał ączniku nr 1/, dbało ść o maj ątek, umiej ętne gospodarowanie zasobami. Samodzielne otwieranie zamków w drzwiach przed rozpocz ęciem pracy i samodzielne zamykanie zamków w drzwiach po zako ńczeniu pracy, potwierdzanie dokumentów „za zgodno ść z oryginałem”, potwierdzanie odbioru dokumentów finansowych. - Dokonywanie przelewów za pomoc ą systemu elektronicznej obsługi kont bankowych po akceptacji dokumentu przez przedstawiciela Zarz ądu. - Udzielanie informacji zainteresowanym oraz bie żą ce komunikowanie si ę z lokalnymi liderami w sprawie środków finansowych z EFSI . - Wykonywanie czynno ści zwi ązanych z przygotowaniem strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczno ść ( LSR ) na lata 2014 – 2020. - Udzielanie pomocy przy wypełnianiu wniosków w ramach RLKS 2014 - 2020 realizowanych za po średnictwem LGD i ich pó źniejszym rozliczaniu w ramach środków finansowych z EFSI. - Weryfikacja wniosków zgodnie z procedur ą oceny i wyboru. - Udzielanie ogólnych informacji o funduszach: EFSI oraz prowadzenie rejestru doradztwa. - Pomoc innym pracownikom przy rozliczaniu wniosków w ramach środków finansowych EFRR i EFS dla projektów grantowych ( jako kolejna para oczu ). - Obsługa projektów zwi ązanych z projektami współpracy. - Prowadzenie sprawozdawczo ści finansowej i rzeczowej. - Przekazywanie danych do aktualizacji strony internetowej, oraz inne zadania zlecone przez Prezesa Zarz ądu, zgodne z funkcjonowaniem LGD. - Techniczna obsługa organów Stowarzyszenia. - Dbanie o ład i porz ądek w biurze, a w przypadku wyst ąpienia sytuacji nadzwyczajnej bezpo średnio poinformowa ć odpowiednie słu żby i członka Zarz ądu. - Prowadzenie sprawozdania z ka żdego dnia pracy z wyszczególnieniem wykonywanej czynno ści i czasu trwania. - Prowadzenie działa ń promocyjnych. - Świadczenie pracy w dni robocze od godz. 7.00 do 15.00, a w przypadku pracy poza biurem godziny pracy zale żnie od potrzeb.

24 - Sprawy nieuregulowane rozpatrywane będą zgodnie z Kodeksem pracy.

Obsługa ksi ęgowo-kadrowa - Rozliczanie finansowe projektów realizowanych przez Stowarzyszenie. - Sporz ądzanie wniosków o płatno ść do SW. - Prowadzenie ksi ąg rachunkowych, sporz ądzanie bilans, rachunków wyników, dodatkowych informacji i innych sprawozda ń finansowych. - Samodzielne prowadzenie spraw ksi ęgowo-podatkowych. - Bie żą ca weryfikacja i ewidencja dokumentów ksi ęgowych. - Prowadzenie spraw zwi ązanych z kadrami i płacami. - Efektywno ść pracy specjalistów do spraw funduszy unijnych oceniana b ędzie na podstawie efektywno ści udzielonego doradztwa. Ka żda porad ę doradcz ą na ka żdym etapie obsługi od przygotowania wniosku do ko ńcowego rozliczenia specjalista b ędzie zapisywał w zestawieniu udzielonego doradztwa. Taki sposób działania wpłynie na efektywno ść wdra żania LSR. W przypadku niskiej jako ści doradztwa badanego w okresie półrocznym ( gdy mniej ni ż 30 % beneficjentów tej formy pomocy zło ży wniosek o wsparcie/premi ę ) Zarz ąd podejmie stosowne kroki – zobowi ąż e do dokształcenia i przeprowadzi egzamin pisemny. Je śli w nast ępnym półroczu sytuacja nie poprawi si ę Prezes Zarz ądu uka że pracownika kar ą dyscyplinuj ącą. Ka żdy zatrudniony pracownik poddawany b ędzie ró żnym szkoleniom i tak: - po podpisaniu umowy ramowej szkolenie dotyczy ć b ędzie obowi ązków wynikaj ących z wy żej wymienionej umowy, - przed przyst ąpieniem do pracy ka żdy pracownik poddany b ędzie szkoleniu dotycz ącemu zasad funkcjonowania biura /Administracja, BHP, PPO Ż, Bezpiecze ństwa materialne i zasobów, obsługa klientów /, - przed wdra żaniem poszczególnych funduszy pracownicy poddani b ędą szkoleniu dotycz ącemu zasad wsparcia finansowego z poszczególnych funduszy / EFS, EFMR, EFRROW, EFRR /, - przed rozpocz ęciem procedury obsługi wniosków pracownicy poddani b ędą szkoleniu dotycz ącemu zasad obsługi wpływaj ących wniosków. Kolejne szkolenia b ędą prowadzone po ka żdej zmianie zasad wyboru operacji przed przyst ąpieniem do procedury wyboru. Szkolenia b ędą prowadzone równie ż w przypadku ra żą cych uchybie ń podczas procesu obsługi wniosków. Nieobecno ść na szkoleniu, brak zdanego egzaminu b ędą podstaw ą do odmówienia wykonywania obowi ązków pracowniczych na danym stanowisku pracy. Przewidujemy zatrudnienie w biurze LGD do 4 etatów.

II. Partycypacyjny charakter LSR

1. Dane z konsultacji społecznych przeprowadzonych na obszarze objętym LSR.

W celu przygotowania si ę do spotka ń konsultacyjnych Zarz ąd Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” prowadził wymian ę korespondencyjn ą min.: z urz ędami gmin, Gminnymi O środkami Pomocy Społecznej czy z placówk ą KRUS w Brodnicy i Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie oraz Powiatowym Urz ędem Pracy. Pisemne konsultacje słu żyły pozyskaniu jak najbardziej aktualnych danych o mieszka ńcach, sytuacji

25 gospodarczej czy w zidentyfikowaniu grup defaworyzowanych. Ponadto Prowadz ący spotkania przedstawiciel Zarz ądu czerpał informacje z ró żnych źródeł krajowych mi ędzy innymi Głównego Urz ędu Statystycznego.

2. Partycypacyjne metody konsultacji

Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” w celu wł ączenia społeczno ści lokalnej w przygotowanie LSR oraz efektywniejszego, bardziej wiarygodnego i pełniejszego przygotowania ww. dokumentu, nale żytego formowania wska źników, identyfikacji grup wsparcia przyj ęło kilka metod konsultacyjnych do tworzenia LSR i są to: a) Spotkania konsultacyjne, które były szeroko promowane na stronach www, tablicach ogłosze ń i za po średnictwem urz ędów gmin. Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” w sposób ci ągły administruje stron ą www.pojezierzebrodnickie.pl i w zakładce budowa LSR na lata 2014 – 2020 na bie żą co umieszczało materiały zwi ązane z opracowywaniem LSR. Spotkania po świ ęcone były w szczególno ści analizie potrzeb i potencjału, w tym analizie mocnych i słabych stron, szans i zagro żeń obszaru LSR oraz celów LSR. W omawianych spotkaniach brali udział równych zasadach przedstawiciele władz publicznych, lokalnych partnerów społecznych i gospodarczych oraz mieszka ńców. Maj ąc na uwadze jak najbardziej partycypacyjny charakter LSR w ka żdej z gmin przeprowadzono minimum 1 spotkanie w miesi ącu sierpniu i wrze śniu oraz 1 spotkanie w pa ździerniku. Kolejn ą metod ą partycypacyjn ą jak ą Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” wybrało przy realizacji opracowania LSR to badanie ankietowe. Ankieta została przeprowadzona na terenie ka żdej z gmin obszaru LSR z udziałem mieszka ńców. Były to osoby przypadkowe zwi ązane z dan ą gmin ą poprzez jej zamieszkiwanie lub prowadzenie działalno ści. Ankieta została równie ż umieszczona na stronie LGD, któr ą mo żna było przekaza ć do biura LGD w wersji papierowej lub elektronicznej. Ankieta miała na celu wskazanie strategicznych kierunków rozwoju, ogranicze ń wyst ępuj ących na terenie planowanym do obj ęcia LSR oraz wskaza ć oczekiwania w stosunku do Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”. Nast ępn ą metod ą partycypacyjn ą jak ą zastosowało Stowarzyszenie było prowadzenie punktu informacyjno – konsultuj ącego w biurze „Lokalnej Grupy Działania Pojezierze Brodnickie” w którym to urz ędował pracownik biura i do którego mo żna było składa ć wszelkie uwagi, spostrze żenia, wnioski w godzinach pracy biura oraz drog ą elektroniczn ą lub telefoniczn ą. Biuro zlokalizowane jest w centralnym punkcie obszaru LSR, blisko ośrodka aglomeracyjnego i w s ąsiedztwie instytucji obsługuj ących interesantów z obszarów wiejskich co jest dodatkow ą zalet ą. Projekty LSR na bie żą co były przesyłane do członków w celu konsultacji. b) Przeprowadzono równie ż metod ę fokusow ą, gdzie na terenie dwóch gmin. uczestnicy grupy dyskusyjnej omawiali diagnoz ę i analiz ę SWOT, okre ślano cele i wska źniki w odniesieniu do opracowania LSR oraz opracowanie planu działania, opracowanie zasad wyboru operacji i ustalenia kryteriów wyboru, opracowanie zasad monitorowania i ewaluacji , przygotowania planu komunikacji w odniesieniu do realizacji LSR opracowywanej na lata 2014-2020. c) Dodatkowo osoby zainteresowane składały fiszki projektowe z zarysem operacji, które chcieli by zrealizowa ć przy wsparciu finansowym za po średnictwem naszego LGD. Do biura Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” wpłyn ęło 87 fiszek.

3. Wyniki przeprowadzonej analizy wniosków z konsultacji.

Po przeprowadzeniu spotka ń i ustalenia wst ępnych szans i zagro żeń, mocnych i słabych stron w analizie SWOT została ona udost ępniona na stronie Stowarzyszenia do konsultacji

26 społecznych i zaproszono mieszka ńców do udziału w wypowiedzeniu si ę i zgłaszaniu swoich uwag, zastrze żeń do biura LGD, czyli punktu informacyjno- konsultacyjnego osobi ście lub za pomoc ą innego środka komunikacji. Na pytanie zawarte w ankiecie w jakim kierunku powinno rozwija ć si ę nasze Pojezierze? Najwi ęcej osób wskazało podnoszenie jako ści życia mieszka ńców, rozwój przedsi ębiorczo ści i rzemiosła oraz rozwój turystki. Na pytanie co jest najwi ększym hamulcem w rozwoju Pojezierza Brodnickiego?, najcz ęś ciej wskazywano odpowiedzi: wysoki odsetek ukrytego bezrobocia, słab ą infrastruktur ę drogow ą oraz nisk ą świadomo ść społecze ństwa w sferze pozyskiwania funduszy na inicjatywy indywidualne. Na trzecie pytanie: jakie s ą najwi ększe oczekiwania od Stowarzyszenia? Przekazywanie informacji o mo żliwo ści pozyskania środków na rozwój regionu oraz doradztwo w sprawach zwi ązanych z pozyskiwaniem środków na indywidualny rozwój. Do Stowarzyszenia dotarło ł ącznie 639 ankiet z obszaru 9 gmin, które s ą członkami LGD. Analiza SWOT była opracowywana na spotkaniach konsultacyjnych i według zgłosze ń, które dotarły do biura czyli punktu informacyjno – konsultacyjnego oraz na spotkaniach z grup ą fokusow ą. Wszystkie zebrane informacje, sugestie i uwagi pozwoliły na utworzenie projektu analizy, która została umieszczona na stronie Stowarzyszenia do konsultacji i jej obecny kształt został wpisany do LSR. Poprzez wszystkie metody partycypacji zostały opracowane najwa żniejsze zało żenia LSR. Informacje uzyskane za pomoc ą konsultacji społecznych (tj. spotka ń konsultacyjnych, dyskusji grupowych (fokus) oraz konsultacji społecznych poprzez stron ę internetow ą) oraz wyniki bada ń własnych tj. ankiet, fiszki projektowej, wykorzystano do opracowania LSR. Niniejsza LSR została przygotowana przez Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”

4. Podstawowe informacje dotyczące przeprowadzonych konsultacji LSR ze społecznością.

W ramach wł ączenia społeczno ści lokalnej przewidziano: przeprowadzenie konsultacji społecznych w postaci spotka ń otwartych w ka żdej z gmin na obszarze planowanym do obj ęcia LSR Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”. Spotkania odbywały si ę w miesi ącu sierpniu i wrze śniu na podstawie Harmonogramu konsultacji społecznych:

Tabela 8 Harmonogram spotka ń konsultacyjnych.

Gmina/Miejscowo ść Miejsce Data L.p. 1 Bartniczka Urz ąd Gminy 03.08.2015 2 Bobrowo Gminny O środek Kultury w Bobrowie 06.08.2015 3 Brodnica Wiejski Dom Kultury w Karbowie 07.08.2015 4 Brzozie Urz ąd Gminy 10.08.2015 5 Górzno Zespół Szkół w Górznie ul. Chopina 1 13.08.2015 6 Jabłonowo Pom. Dom Kultury 24.08.2015 7 Osiek Urz ąd Gminy 27.08.2015 8 Świedziebnia Urz ąd Gminy 03.09.2015 9 Zbiczno Urz ąd Gminy 04.09.2015

Źródło: Opracowanie własne.

27 Na ka żdym spotkaniu omawiano mi ędzy innymi takie problemy jak przedstawienie idei LEADER, przedstawienie zrealizowanych wybranych operacji w ramach PROW 2007 – 2013, zebrania danych do analizy SWOT, propozycjami celów LSR. Podczas konsultacji społecznych na ka żdym spotkaniu uczestnicy wpisywali si ę na list ę obecno ści, wykonano dokumentacj ę fotograficzn ą, a po spotkaniu sporządzane było sprawozdanie. Konsultacje społeczne prowadził Prezes Zarz ądu Bogusław Błaszkiewicz, a obsług ę techniczn ą prowadził pracownik biura LGD Joanna Przybylska. W spotkaniach w miesi ącu sierpniu i wrze śniu udział wzi ęło ł ącznie 131 osób. Zarz ąd maj ąc na uwadze jak najbardziej partycypacyjny charakter LSR podjął decyzj ę o przeprowadzeniu jeszcze po jednym spotkaniu na obszarze ka żdej z gmin.

Gmina Bartniczka Gmina Bobrowo

Gmina Brodnica Gmina Brzozie

Gmina Górzno Gmina Jabłonowo Pomorskie

28

Gmina Osiek Gmina Świedziebnia

Gmina Zbiczno

Tabela 9 Harmonogram spotka ń w miesi ącu pa ździerniku.

L.p. Gmina/Miejscowo ść Miejsce Data 1 Bartniczka Urz ąd Gminy 5.10.2015 2 Bobrowo Gminny O środek Kultury w 8.10.2015 Bobrowie 3 Brodnica Wiejski Dom Kultury w Karbowie 9.10.2015 4 Brzozie Urz ąd Gminy 12.10.2015 5 Górzno Gminny O środek Kultury w Górznie 15.10.2015 6 Jabłonowo Pom. Dom Kultury 16.10.2015 7 Osiek Urz ąd Gminy 19.10.2015 8 Świedziebnia Urz ąd Gminy 22.10.2015 9 Zbiczno Urz ąd Gminy 23.10.2015 Źródło: Opracowanie własne.

Na ka żdym spotkaniu omawiano mi ędzy innymi takie problemy jak: przedstawieniem proponowanych zakresów tematycznych oraz przedsi ęwzi ęć , rodzajami grup defaworyzowanych i planowanego wsparcia, przedstawieniem proponowanych kryteriów wyboru operacji, propozycjami celów LSR na lata 2014-2020 – omawianymi zagadnieniami i indywidualnymi konsultacjami. Na spotkaniach konsultacyjnych w miesi ącu październiku udział wzi ęło 110 osób. Podczas konsultacji społecznych na ka żdym spotkaniu uczestnicy wpisywali si ę na list ę obecno ści, wykonano dokumentacje fotograficzn ą, a po spotkaniu sporz ądzane było sprawozdanie. Konsultacje społeczne prowadził Prezes Zarz ądu Bogusław Błaszkiewicz, a

29 obsług ę techniczn ą prowadził pracownik biura LGD Joanna Przybylska. Zarz ąd maj ąc na uwadze jak najbardziej partycypacyjny charakter LSR podj ął jeszcze decyzj ę o przeprowadzeniu spotka ń z zainteresowanymi grupami. W miesi ącu listopadzie przeprowadzono trzy spotkania fokusowe na których udział wzi ęli przedstawiciele ró żnych grup społecznych. W dniu 20.11.2015 roku w Pokrzydowie grupa dyskusyjna kobiet liczyła 10 osób, a na spotkaniu w dniu 30.11.2015 w Sumowie grupa składała si ę z 6 osób, a w Bobrowie w dniu 20.11.2015 uczestniczyło 5 osób. Przeprowadzono panele dyskusyjne na temat diagnozy i analizy SWOT, okre ślenia celów i wska źników w odniesieniu do opracowywania LSR oraz opracowaniem planu działania, opracowaniem zasad wyboru operacji i ustaleniem kryteriów wyboru, przedstawieniem proponowanych kryteriów wyboru operacji, opracowaniem zasad monitorowania i ewaluacji i przygotowaniem planu komunikacyjnego w odniesieniu do realizacji LSR.

III. Diagnoza – Opis obszaru i ludno ści

Jak wynika z danych publikowanych przez Samorz ąd Województwa na obszarze Województwa Kujawsko – Pomorskiego stwierdzono kilka problemów społeczno – gospodarczych mi ędzy innymi: trwale wysoki poziom bezrobocia, słabo rozwini ęta przedsi ębiorczo ść , jeden z najni ższych w kraju i obiektywnie bardzo niski poziom kapitału ludzkiego i społecznego oraz nie korzystne zmiany demograficzne takie jak: starzenie si ę społecze ństwa oraz depopulacja. W rozdziale tym opisano wszystkie ww. aspekty dotycz ące obszaru LSR. 1. Określenie grup istotnych.

Liczba osób bezrobotnych zamieszkuj ących obszar LSR w 2013 r. wyniosła 3197, z czego 60,7% to kobiety. W śród osób bezrobotnych przewa żały osoby posiadaj ące status bezrobotnego przez okres poni żej roku. Istotnym problemem wyst ępuj ącym na obszarze było bezrobocie długotrwałe. W 2013 r. osoby pozostaj ące bez pracy ponad rok stanowiły 31,8% ludno ści obszaru LSR. Analizuj ąc struktur ę bezrobotnych pod k ątem wykształcenia, mo żna zauwa żyć, że osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poni żej oraz zasadniczym zawodowym stanowiły w 2013 r. a ż 34,0% wszystkich mieszkańców LSR pozostaj ących bez pracy. Udział bezrobotnych w ogólnej liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym dla obszaru LSR wynosił 10,1%, najni ższy był w gminie Brodnica (8,0%), a najwy ższy w Zbicznie (12,3%). Według profilu zamieszczonego na stronie Wojewódzkiego Urz ędu Pracy na terenie powiatu brodnickiego (takie dane gromadzi WUP) osob ą bezrobotn ą jest kobieta w wieku od 25-34 lat z wykształceniem gimnazjalnym i ni ższym ze statutem osoby bezrobotnej od 1-3 miesi ęcy i do świadczeniem zawodowym od 1 -5 lat.

Tabela 10 Podział osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP.

Bezrobo Udział tni wg bezrobo Jednost czasu tnych ka Liczba osób pozosta Bezrobotni wg wykształcenia zarejest terytori bezrobotnych wania rowany alna bez ch w pracy liczbie

30 ludno śc ce

ą i w ni

rednie rednie wieku ź ej ej ś ż sze produk ż czy rednie rednie

ęż cyjnym wy ogółem ogółem ś poni kobiety do roku do roku nokształc pow. roku pow. roku m zawodowe zawodowe zasadnicze zasadnicze policealne , gimnazjalne i ogól policealne Bartniczk 266 100 166 198 68 14 62 25 82 83 a 9,0% Bobrowo 429 165 264 285 144 20 63 39 139 168 10,8% Brodnica 26 13 399 140 259 25 81 46 119 128 g.w. 7 2 8,0% Brzozie 203 92 111 150 53 12 44 16 72 59 8,7% Górzno 212 79 133 141 71 22 32 24 69 65 8,3% Jabłonow o 692 291 401 480 212 38 120 67 202 265 Pomorski e 12,1% Osiek 282 96 186 186 96 11 62 20 82 107 11,0% Świedzie 338 136 202 214 124 28 76 36 104 94 bnia 10,3% Zbiczno 376 156 220 259 117 24 75 31 126 120 12,3% Obszar 319 115 194 218 101 LSR 7 5 2 0 7 194 615 304 995 1089 10,1% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urz ędu Pracy.

W 2013 roku zarejestrowane były 622 osoby posiadaj ące prawo do zasiłku, w tym 266 kobiet. Liczba osób posiadaj ących prawo do zasiłku w porównaniu z rokiem 2012 zmalała o 98 osób, natomiast liczba kobiet zmalała o 17 osób. Udział osób bezrobotnych z prawem do zasiłku w 2013 roku stanowił 12,9% ogółu bezrobotnych. Bezrobotnych zamieszkuj ących tereny wiejskie w 2013 roku zarejestrowanych było 2 877 osób (59,7% ogółu), w tym 1 747 kobiet (36,2% ogółu). W porównaniu z rokiem ubiegłym nast ąpił wzrost bezrobotnych zamieszkuj ących tereny wiejskie o 197 osób, w tym wzrost liczby kobiet o 175 osób. W oparciu o przeprowadzon ą analiz ę społeczno-gospodarcz ą obszaru LGD oraz w wyniku spotka ń konsultacyjnych okre ślono grupy defaworyzowane oraz rodzaje działa ń maj ących na celu pomoc osobom, które mo żna do nich zaliczy ć. Rodzaje oraz proponowane kierunki wsparcia grup de faworyzowanych przedstawione s ą w zał ączniku. Stowarzyszenie okre śliło grupy defaworyzowane na obszarze LSR, ze wzgl ędu na dost ęp do rynku pracy i s ą to: a. osoby długotrwale bezrobotne, b. osoby z niepełnosprawno ściami, c. osoby o niskich kwalifikacjach, d. kobiety, e. osoby powy żej 50 roku życia, f. osoby młode do 35 roku życia.

31 Proponowane kierunki wsparcia przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: - Reintegracja społeczna i zawodowa; - Zatrudnienie socjalne; - Rozwój ekonomii społecznej; - Sta że i praktyki zawodowe; - Praktyki zawodowe; - Podnoszenie kwalifikacji zawodowych; - Organizacja sta ży zawodowych; - Organizacja zaj ęć integracyjnych prowadz ących do budowania kompetencji społecznych oraz przełamywania izolacji; - Realizacja kampanii społecznych skierowanych do przedsi ębiorców i osób niepełnosprawnych; - Kursy zawodowe; - Doradztwo zawodowe; - Wsparcie finansowe na zało żenie oraz rozwój działalno ści gospodarczej; - Dzienne punkty opieki nad dzie ćmi; - Aktywizacja społeczna; - Tworzenie i rozwój spółdzielni socjalnych; - Realizacja programów aktywizacji i integracji; - Organizacja sta ży zawodowych; - Samozatrudnienie. Opis grup de faworyzowanych jest zał ącznikiem do wniosku o wybór LSR. Dla grup defaworyzowanych nie przewidujemy organizacji konkursu o wsparcie finansowe, a w przypadku konieczno ści wynikaj ącej z zagro żenia nie osi ągni ęcia zało żonego wskaźnika w 2020 roku konkurs byłby dedykowany specjalnie tej grupie. Dla grupy defaworyzowanej przeznaczamy co najmniej 600 000 zł. W lokalnych kryteriach wyboru osoba z tej grupy uzyskuje dodatkowe punkty, zwi ększaj ące szanse na wybór operacji.

2. Charakterystyka gospodarki/ przedsiębiorczości.

Na obszarze LSR działaj ą instytucje otoczenia biznesu, których celem jest poprawa współpracy mi ędzy przedsi ębiorcami oraz potencjalnymi inwestorami jak równie ż pomoc w przełamaniu licznych barier wynikaj ących ze skomplikowanych uregulowa ń prawnych. Najwi ększe skupisko wy żej wymienionych podmiotów wyst ępuje poza obszarem LSR na terenie miasta Brodnicy głównego o środka biznesu, kultury i finansów. Na terenach wiejskich istniej ą placówki Banku Spółdzielczego. Powiatowy Urz ąd Pracy w Brodnicy ( PUP ), w ramach swojej działalno ści, prowadzi programy w zakresie rozwoju przedsi ębiorczo ści i aktywizacji osób bezrobotnych, doradztwo zawodowe, szkolenia, warsztaty tematyczne. Oferta ta jest skierowana zarówno do osób pozostaj ących bez zatrudnienia, jak i małych podmiotów gospodarczych. Analizuj ąc sytuacj ę gospodarcz ą na naszym terenie mo żna zauwa żyć na podstawie danych o liczbie funkcjonuj ących podmiotów gospodarczych, że poziom przedsi ębiorczo ści liczony ilo ści ą podmiotów gospodarczych na 1000 mieszka ńców na obszarze LSR wynosił 70,2 w roku 2012 i był ni ższy w ni ż w województwie, gdzie wynosił 89,6. Dokonuj ąc analogicznych porówna ń dla roku 2003 poziom przedsi ębiorczo ści na obszarze LSR był ni ższy w stosunku do województwa i wynosił 69,2, a dla województwa wynosił 92,4. W strukturze przedsi ębiorstw firmy prywatne stanowi ą 96,3 % przedsi ębiorstw, w śród których 92,4 % stanowi ą osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Sektor publiczny stanowi niewielka cz ęść przedsi ębiorstw prowadz ącą działalno ść gospodarcz ą na któr ą składa

32 si ę 200 podmiotów publicznych, w większo ści s ą to pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa bud żetowego.

Tabela 11 Zestawienie podmiotów i osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą na terenie LSR.

L.p. Nazwa Gminy Rodzaj Gminy Ilo ść Ilo ść Ilo ść osób ogółem spółdzielni fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą. 1. Gmina Bartniczka Gmina wiejska 274 2 217 2. Gmina Bobrowo Gmina wiejska 363 5 284 3. Gmina Brodnica Gmina wiejska 551 2 491 4. Gmina Brzozie Gmina wiejska 227 2 181 5. Gmina Górzno Gmina miejsko- 332 6 261 wiejska 6. Gmina Jabłonowo Gmina miejsko - 603 12 467 Pom orskie wiejska 7. Gmina Osiek Gmina wiejska 228 1 188 8. Gmina Gmina wiejska 248 3 206 Świedziebnia 9. Gmina Zbiczno Gmina wiejska 329 0 264 Razem: 3155 33 2559 Źródło: GUS tablice dotycz ące podmiotów gospodarki narodowej. Niski poziom przedsi ębiorczo ści na obszarach wiejskich powoduje powstawanie dysproporcji mi ędzy liczb ą osób bezrobotnych wyst ępuj ących w miastach, a tymi które zamieszkuj ą tereny wiejskie. W miastach działa wi ęcej podmiotów gospodarczych, co wpływa mi ędzy innymi na ni ższy wska źnik bezrobocia. Wi ększo ść gmin obszaru LSR posiada ofert ę terenów inwestycyjnych, te które nie maj ą przygotowanej takiej oferty deklaruj ą, że gdyby zgłosił si ę do nich potencjalny przedsi ębiorca to wówczas taka oferta zostałaby przygotowana. a. Obszary inwestycyjne.

Gmina Brodnica - Gorczenica – tereny poło żone w bezpo średnim s ąsiedztwie drogi wojewódzkiej 560 Brodnica-Sierpc, zaopatrzone w wodę, kanalizacj ę sanitarn ą i energi ę elektryczn ą: W miejscowo ści Karbowo - tereny przemysłowo-składowe, usług i rzemiosła oraz handlu. Kominy - działki poło żone przy drodze gminnej Brodnica-Kominy-Gorczenica, ł ącz ącej si ę przez ul. Dług ą i Rondo Warszawskie z brodnick ą tras ą przemysłow ą, zaopatrzone w energi ę elektryczn ą, wod ę. Projektowana jest kanalizacja- teren lokalizacji obiektów składowych i magazynowych - teren lokalizacji obiektów produkcyjnych, lokalizacji obiektów handlowych i usługowych, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z dopuszczeniem usług nieuci ąż liwych. Gmina Górzno- bezpo średnio przy drodze powiatowej nr 1837C relacji Zdroje – Górzno – Świedziebnia – Starorypin, w granicach Górznie ńsko – Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego,. Teren uzbrojony w sie ć kanalizacji sanitarnej teren przeznaczony mi ędzy innymi na zabudow ę mieszkaniow ą jednorodzinn ą z usługami turystyki, zabudowa usługowa w zieleni urz ądzonej, zabudowa usługowa oraz usługi sportu. Ponadto bezpośrednio przy drodze powiatowej nr

33 1837C relacji Zdroje – Górzno – Świedziebnia – Starorypin, poza granic ą Górznie ńsko – Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego teren uzbrojony w sie ć energetyczn ą, wodoci ąg wiejski wzdłu ż pasa drogowego, sie ć kanalizacji sanitarnej. Przeznaczenie terenu: zabudowa produkcyjno – magazynowo – usługowa. Teren – strefa modernizacji i integracji obejmuje obszary poło żone w bezpo średnim s ąsiedztwie terenów o wybitnych walorach przyrodniczych, bądź pełni ących istotn ą rol ę w systemie ekologicznym. Charakteryzuj ą si ę one ró żnym stopniem zainwestowania. Działania w tej strefie ukierunkowane by ć powinny na podniesienie standardów techniczno – użytkowych i estetycznych istniej ącego zainwestowania w tym zwłaszcza rozwi ązania problemów gospodarki ściekami, zwi ększenia powierzchni aktywnej przyrodniczo w ramach tego zainwestowania z dopuszczeniem ekstensywnych uzupełnie ń zabudowy. Skala dopuszczonych uzupełnie ń wynika ć b ędzie ze specjalistycznych opracowa ń ochrony zlewni bezpo średniej jezior: Górzno i Mły ńskiego. Lokalizacja nowych obiektów i ich forma wymaga opracowania planistycznego o randze i stopniu szczegółowo ści miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Plan zagospodarowania ustala nast ępuj ące główne kierunki zagospodarowania w strefie I-c: komercyjne formy wypoczynku i rekreacji, turystyka z urz ądzeniami i obiektami zwi ązanymi z wypoczynkiem nadwodnym i w ędkarstwem oraz urz ądzonymi miejscami wypoczynku, tereny komunalnych urz ądze ń i obiektów gospodarki ściekowej z wymogiem ustalenia faktycznego zasi ęgu uci ąż liwego oddziaływania i zagospodarowania go zgodnie z stosownym projektem zagospodarowania. Celem eliminacji zagro żeń dla środowiska przyrodniczego, nale ży dokonywa ć sukcesywnych modernizacji, technicznych i technologicznych, obiektów i urz ądze ń. Przeznaczenie terenu: Obszar funkcjonalny – ekologiczny, strefa operacyjna polityki przestrzennej – przekształce ń i integracji. Gmina Jabłonowo Pomorskie W miejscowo ści Piecewo - zagospodarowanie nieruchomo ści dla inwestycji celu publicznego; teren niezabudowany. Infrastruktura techniczna: energia elektryczna, droga, sie ć telekomunikacyjna, wodoci ąg, kanalizacja. W miejscowo ści Jabłonowo Zamek: zagospodarowanie nieruchomo ści dla potrzeb działalno ści przemysłowej, usługowej, rzemie ślniczej; teren niezabudowany - sąsiedztwo drogi wojewódzkiej. Infrastruktura techniczna: energia elektryczna, droga, sie ć telekomunikacyjna, wodoci ąg. W miejscowo ści Jabłonowo Zamek - zagospodarowanie nieruchomo ści dla potrzeb działalno ści przemysłowej, usługowej, rzemie ślniczej; teren niezabudowany – sąsiedztwo drogi wojewódzkiej; Infrastruktura techniczna: energia elektryczna, droga, sie ć telekomunikacyjna, wodoci ąg; kanalizacja. W miejscowo ści Kamie ń - zagospodarowanie nieruchomo ści dla potrzeb działalno ści przemysłowej, usługowej, rzemie ślniczej; teren niezabudowany – sąsiedztwo drogi wojewódzkiej. Infrastruktura techniczna: energia elektryczna, droga, sie ć telekomunikacyjna, wodoci ąg; kanalizacja. Gmina Świedziebnia - Ostrów – tereny usługowe z pomieszczeniem dla rzemiosła produkcyjnego oraz tereny mieszkalno-usługowe. Gmina Zbiczno - Zbiczno centrum – tereny pod budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne, usługi turystyczne i rekreacji. – tereny pod budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne, usługi turystyczne i rekreacji. Gmina Bobrowo - miejscowo ść Czekanowo na działce ewidencyjnej nr 9. Teren określony jako P/U– teren zabudowy produkcyjnej, składów i magazynów, zabudowy usługowej. Dodatkowo beneficjenci wskazuj ą, że wokół wi ększo ści jezior znajduj ą si ę tereny wspaniale nadaj ące si ę do zagospodarowania na usługi turystyczno - rekreacyjne, czy

34 inwestycje zwi ązane z przetwórstwem rybnym, a nie s ą zagospodarowane. Na konsultacjach społecznych wskazywano brak ww. infrastruktury, przy atrakcyjnym terenie poło żonym przy jeziorach, rzeczkach. Jest wiele miejsc, które nadawały by si ę do tego rodzaju inwestycji. Budowa lub modernizacja tych obiektów podniosła by walor estetyczny obszaru LSR. Zagospodarowanie inwestycyjne naszych terenów miałoby równie ż szczególne znaczenie dla rybacko ści. Obszary te mogłyby, wesprze ć i wykorzysta ć atuty środowiska naturalnego, w tym łagodzenie zmiany klimatu. Od 2010 roku Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” prowadzi zbiór z sze ściu gmin, które były członkami w poprzedniej perspektywie finansowej danych o udziale w podatku od osób fizycznych i prawnych w poszczególnych gminach, które przekazuj ą Urz ędy Gmin i wysoko ść tego podatku wzrasta. W tabeli poni żej podano poszczególne kwoty. Z informacji, które Stowarzyszenie uzyskało z trzech nowych gmin równie ż wynika, że podatek ten wzrasta. Świadczy to o rozwoju gospodarczym.

Tabela 12 Udział w podatku od osób fizycznych i prawnych w poszczególnych latach.

Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 Obszar 7779328,46 9597666,36 10686945,30 12120755,99 13888785,00 LSR Źródło: Opracowanie własne z informacji uzyskanych z Urz ędów Gmin Bartniczka, Brodnica, Brzozie, Bobrowo, Jabłonowo Pomorskie, Zbiczno.

3. Opis rynku pracy.

Na obszarze LSR mamy do czynienia z niedopasowaniem poda ży miejsc pracy wpływaj ących do ( PUP ) z popytem na nie. Liczba osób bezrobotnych jest bowiem znacznie wy ższa ni ż liczba napływaj ących ofert od pracodawców poszukuj ących pracowników o wymaganych kwalifikacjach. Zjawisko to ma do ść trwały charakter. W du żej mierze zale ży to od stopnia mobilno ści zawodowej, kwalifikacyjnej oraz przestrzennej osób chc ących podj ąć prac ę. Rozbie żno ść kwalifikacji bezrobotnych i rodzaju oferowanej pracy wymaga zmiany zawodu, a niekiedy zmiany miejsca zamieszkania. Na obszarze omawianej LSR w 2013roku wyst ąpiły 643 zawody, z tego według wska źnika intensywno ści/deficytu to:

35 158 - zawody zrównoważone 24%

30 - zawody 455 - zawody deficytowe nadwyżkowe 5% 71%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Brodnicy.

W sprawozdaniach podanych do wiadomo ści przez (PUP ) sklasyfikowano 643 zawodów wyst ępuj ących na terenie LSR, z czego 30 (5%) było zawodami deficytowymi, 455 (71%) zawodami nadwy żkowymi oraz 158 (24%) zrównowa żonymi. Analiz ę przeprowadzono w oparciu o wska źnik intensywno ści nadwy żki/deficytu zawodów. Wska źnik ten okre śla udział średniej liczby ofert pracy zgłoszonych w ci ągu miesi ąca przez pracodawców do urz ędu pracy w średniej liczbie osób zarejestrowanych jako bezrobotne w ci ągu tego miesi ąca. Zawody deficytowe wyst ępuj ące na obszarze LSR pozwalaj ą okre śli ć potrzeby pracodawców w zakresie kwalifikacji pracowników i kształcenia zawodowego. Nabywanie i uzupełnianie wiedzy, umiej ętno ści i kwalifikacji zarówno przez osoby ucz ące si ę jak i bezrobotne powinno koncentrowa ć si ę w obszarach zawodów, na które wyst ępuje najwi ększy popyt ze strony lokalnych przedsi ębiorców.

Podział osób zatrudnionych wg płci i PKD.

Kobiety Mężczyźni

pozostałe usługi 2696 948

działalność finansowa i ubezpieczeniowa; 301 102 obsługa rynku nieruchomości

handel; naprawa pojazdów samochodowych; 1267 1560 transport i gospodarka magazynowa;…

przemysł i budownictwo 2879 5712

rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 2626 3588

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Brodnicy.

36 4. Przestawienie działalność sektora społecznego.

Organizacje pozarz ądowe to wszystkie podmioty, które nie s ą organami lub jednostkami podległymi administracji publicznej (rz ądowej i samorz ądowej) oraz których działalno ść nie jest nastawiona na osi ąganie zysku. Współpraca na obszarze LSR mi ędzy organizacjami pozarz ądowymi, a jednostkami samorz ądowymi opiera si ę na zasadach pomocniczo ści, suwerenno ści, partnerstwa, efektywno ści, uczciwej konkurencji i jawno ści. Współpraca w zakresie realizacji zada ń publicznych odbywa si ę w formie wzajemnego informowania si ę o planowanych kierunkach działania, konsultowania projektów, zlecanie organizacj ą pozarz ądowym realizacji zada ń publicznych oraz wspieranie wykonania zadania publicznego z udzieleniem dotacji. Celem takich działa ń jest budowanie partnerstwa pomi ędzy samorz ądem i organizacjami w celu pełnej realizacji zada ń publicznych. Organizacje pozarz ądowe na obszarze LSR realizuj ą zadania publiczne z zakresu upowszechniania i rozwoju kultury oraz sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji, upowszechniania kultury fizycznej, sportu w śród dzieci, młodzie ży i dorosłych, ochrony i promocji zdrowia jak równie ż pomocy społecznej. Dziedziny („bran że”), którymi zajmuje si ę najwi ęcej organizacji to: 1. sport, turystyka, hobby. Prowadzenie zaj ęć w zakresie amatorskiej kultury fizycznej, organizowaniem zawodów sportowych i utrzymywaniem obiektów sportowych, działalno ść polegaj ąca na organizowaniu imprez turystycznych i rekreacyjnych oraz prowadzenie obiektów turystycznych lub rekreacyjnych, rozwój hobby i zainteresowa ń, prowadzenie klubów członkowskich i kolekcjonerskich itp. 2. kultura i sztuka. Działalno ść sceniczna, teatralna, muzyczna, działalno ść w sferze ochrony zabytków i miejsc pami ęci narodowej oraz podtrzymywania tradycji narodowych lub regionalnych, produkcja telewizyjna lub radiowa, wydawanie czasopism lub ksi ąż ek, sztuki plastyczne, malarstwo, rze źba, fotografia, architektura i wzornictwo. 3. edukacja i wychowanie. Kształcenie ustawiczne, edukacja dorosłych, szkolenia uzupełniaj ące i ró żnego rodzaju kursy, działalno ść wychowawcza i formacyjna dzieci i młodzie ży (np. harcerstwo), prowadzenie szkół podstawowych lub średnich, prowadzenie przedszkoli lub aktywno ść zwi ązana z opiek ą i edukacj ą przedszkoln ą. 4. usługi socjalne i pomoc społeczna. Pomoc osobom niepełnosprawnym lub chorym, wspomaganie rodzin niewydolnych wychowawczo, znajduj ących si ę w trudnej sytuacji materialnej lub patologicznej, pomoc osobom skrajnie ubogim, pomoc osobom starszym, pomoc osobom uzale żnionym i ich bliskim, prowadzenie lub wspieranie domów dziecka, rodzin zast ępczych, świadczenie usług adopcyjnych, pomaganie sierotom lub innymi usługami socjalnymi, adresowanymi do dzieci i młodzie ży, zorganizowana dystrybucj ą darów rzeczowych, odzie ży i żywno ści oraz wsparcia finansowego, prowadzenie schronisk dla bezdomnych lub pomaganiem im w inny sposób, pomoc ofiarom kl ęsk żywiołowych, pomoc uchod źcom. 5. organizacje ekologiczne. Działanie w obszarze ochrony środowiska przyrodniczego, ochrony lasów, rezerwatów przyrody, parków narodowych, ogrodów miejskich etc., szeroko rozumiana edukacja ekologiczna, promocja idei rozwoju zrównowa żonego, ochrona zasobów naturalnych. 6. działalno ść dla wspólnoty mieszka ńców wybranych miejscowo ści. Aktywizacja i integracja mieszka ńców, wspieranie społecznej aktywno ści mieszka ńców, promowanie i inicjowanie społecznych działa ń na rzecz środowiska mieszka ńców, organizowanie i współorganizowanie imprez lokalnych, promocja obszaru działania, gromadzenie wszelkich materiałów b ędących świadectwem kultury i tradycji regionu.

37 Na obszarze LSR jest wiele aktywnie działaj ących organizacji pozarz ądowych. Do najaktywniejszych nale żą : - Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Gminy Bobrowo „Aktywna Gmina”. - Stowarzyszenie na rzecz kultywowania tradycji ludowej „Złoty Kr ąg”. - Promocja Gminy Brzozie. - Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Szynkowizna, Dzierzno i okolic. - Stowarzyszenie Na Rzecz Młodych Gminy Bobrowo ”Horyzont”. - Stowarzyszenie Rozwoju Regionu „B ądźmy Razem”. - Stowarzyszenie Razem dla Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie. - Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Przyjaciół wsi Karbowo. - Kujawsko-Pomorskie Stowarzyszenie Producentów Ekologicznych EKOŁAN. - Stowarzyszenie „Mali Ludzie w Wielki Świat”. - Stowarzyszenie Koło Gospody ń Wiejskich Gminy Bobrowo „Kobiety z pasj ą”. - Stowarzyszenie Ekologiczno – Kulturowe Pojezierze Brodnicki. -Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Górzno.

Tabela 13 Zestawienie organizacji pozarz ądowych na obszarze LSR.

Stowarzysz Stowarzyszenia Fund Ochotnicz Koła Ludowe Inne enia zarejestrowane w acja e Stra że Gospody ń Zespoły zwykłe KRS Po żarne Wiejskich Sportow Aktywn Nieaktywn e e e 12 31 7 6 49 77 10 9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pozyskanych z Urz ędów Gmin.

Tak wysoka ilo ść organizacji pozarz ądowych, które zrzeszaj ą kilkaset osób świadczy o zaanga żowaniu społecznym, budowania społecze ństwa obywatelskiego i poczucia lokalnej to żsamo ści. Maj ą one ró żne cele i działaj ą w ró żnych dziedzinach. Niemniej jednak ich aktywno ść i mnogo ść zada ń jakie podejmuj ą jest imponuj ąca. Z rozmów z liderami organizacji pozarz ądowych wynika, że maj ą ró żnorakie problemy. Stowarzyszanie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” na stałe współpracuje z kilkunastoma z nich i jako główne problemy uznaj ą brak funduszy i sprz ętu oraz skomplikowane procedury zwi ązane z pozyskiwaniem środków z UE i innych źródeł. W perspektywie finansowej 2007 – 2013 trzeci sektor zrealizował 23 operacje ze środków pozyskanych przez LGD.

5. Wskazanie problemów społecznych.

Podstawowym zadaniem instytucji pomocy społecznej jest udzielanie wsparcia osobom i rodzinom, które znajduj ą si ę w trudnej sytuacji życiowej i nie potrafi ą samodzielnie przezwyci ęż yć wyst ępuj ących problemów. Rodziny, w których nawarstwiaj ą si ę problemy socjalne, cz ęsto prze żywaj ą równie ż problemy wychowawcze ze swoimi dzie ćmi, które maj ą trudno ści w szkole z nauk ą i zachowaniem, du że zaległo ści edukacyjne, brak umiej ętno ści społecznych i życiowych. Innym problemem według słu żb socjalnych wyst ępuj ącym na obszarze LSR jest wzrastaj ąca ilo ść rodziców uzale żnionych od alkoholu co powoduje odej ścia dzieci z domu. W rodzinach tych wyst ępuje te ż problem długotrwałego pozostawania bez pracy i korzystania z systemu pomocy społecznej. Ponadto pojawiaj ą si ę tak że: przemoc, dezorganizacja życia rodzinnego,

38 niewydolno ść w wypełnianiu funkcji opieku ńczo – wychowawczych. Coraz cz ęś ciej pojawia si ę te ż problem uzale żnienia rodziców od środków odurzaj ących innych ni ż alkohol. Dominuj ącym czynnikiem przyznawania pomocy społecznej mieszka ńcom obszaru LSR jest bezrobocie i ubóstwo. Kolejne, najcz ęś ciej wyst ępuj ące to: niepełnosprawno ść , długotrwała lub ci ęż ka choroba, bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i potrzeba ochrony macierzy Tabela 14 Ilo ść osób korzystaj ących ze wsparcia pomocy społecznej.

2010 2014 Odsetek osób korzystaj ących ze wsparcia pomocy Jednostka Liczba Liczba Liczba Liczba społecznej w terytorialna osób w osób w rodzin rodzin stosunku do rodzinach rodzinach ogólnej liczby mieszka ńców Gminy Bartniczka 211 735 175 571 12% Bobrowo 188 752 207 743 12% Brodnica 363 1 274 339 1065 14% Brzozie 188 730 189 658 17% Górzno 122 372 122 311 8% Jabłonowo 512 1 811 487 1 574 17% Pomorskie Osiek 194 639 195 596 15% Świedziebnia 259 1 064 222 902 17% Zbiczno 278 981 262 819 17% Obszar LSR 2315 8358 2198 7239 15% Źródło: Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Powiatu Brodnickiego na lata 2015-2020.

6. Wskazanie wewnętrznej spójności obszaru LSR.

Gminy wiejskie, wchodz ące w skład obszaru LSR, s ą gminami rolniczymi. Najwi ększ ą powierzchniowo gmin ą jest Bobrowo, gdzie wyst ępuj ą dobre warunki dla rozwoju intensywnej gospodarki rolnej oddziaływuj ącej na s ąsiednie gminy: Brodnica, Jabłonowo Pomorskie. Na terenie gminy Jabłonowo Pomorskie znajduje si ę mi ędzy innymi: jeden z wi ększych zakładów przetwórstwa mleka skupuj ący od rolników w promieniu około 15 km, wa żny kolejowy w ęzeł komunikacyjny, daj ący w przyszło ści mo żliwo ść do dogodnego przemieszczania si ę ludno ści oraz towarów. Gmina Górzno poło żona w granicach Górznie ńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego posiada tereny o cennych walorach przyrodniczych i turystycznych. Atrakcj ą gminy jest samo miasteczko Górzno, stanowi ące baz ę noclegowo-turystyczn ą dla przebywaj ących turystów z mo żliwo ści ą zagospodarowania wysokiej jako ści produktów rolniczych. Na terenie gminy Brzozie wyst ępuj ą du że zasoby surowcowe kruszywa wykorzystywanym w budownictwie na obszarze LSR i kredy jeziornej. Na obszarze Brodnickiego Parku Krajobrazowego poło żona jest przewa żaj ąca cz ęść gminy Zbiczno.

39 Znajduje si ę tutaj wiele o środków turystycznych poło żonych nad brzegami licznie wyst ępuj ących jezior. Warunki przyrodnicze sprzyjaj ą równie ż rozwojowi indywidualnych form organizowania wypoczynku. Wyst ępowanie dwóch parków krajobrazowych z infrastruktur ą turystyczn ą pozwala na prowadzenie szeroko zakrojonej promocji obszaru LSR. W gminie Świedziebnia dominuj ą sady i plantacje owocowe oddziaływuj ące na s ąsiednie gminy i daj ące surowce mi ędzy innymi do chłodni w Miesi ączkowie – gmina Górzno. Najmniejszymi gminami w powiecie s ą Bartniczka i Osiek. Na terenie tych gmin oprócz rolnictwa dobrze rozwin ęło si ę równie ż ogrodnictwo i sadownictwo.

a. Transport/ Komunikacja.

Przez obszar LSR prowadz ą drogi wojewódzkie nr 543 (Brodnica – Jabłonowo Pomorskie – Paparzyn), nr 544 (Brodnica – Przasnysz) i nr 560 (Brodnica – Rypin – Sierpc), jest równie ż dwutorowa zelektryfikowana linia kolejowa nr 253 relacji Pozna ń – Skandawa, oraz jednotorowa linia kolejowa nr 208 (Chojnice – Grudzi ądz – Jabłonowo Pomorskie – Brodnica – Działdowo). Jest równie ż wiele dróg powiatowych oraz gminnych o ró żnym stanie technicznym i według uczestników spotka ń konsultacyjnych nale ży zwi ększy ć ilo ść środków finansowych na ich modernizacj ę. b. Rzeźba terenu.

Obszar LSR to wzgórza morenowe nad jeziorem Ksi ęte oraz moreny górznie ńskie. Bardzo wyra źnie w topografii terenu Pojezierza Brodnickiego zaznacza si ę ci ąg moren czołowych, bior ący pocz ątek w okolicach Wichulca, biegn ący przez , Sumowo, Zbiczno, Tęgowiec i K ąciki, dalej na wschód od Drw ęcy w okolicach Zembrza i Wielkiego Le źna. Kolejny ci ąg moren czołowych przebiega na linii: Konojady – okolice jeziora Głowi ńskiego i Osetno – Wawrowice. Charakterystycznymi dla krajobrazu wysoczyznowego są wyst ępuj ące, okazałe i liczne formy kremowe i ozy. Najwi ększe nagromadzenie kemów wyst ępuje w okolicy wsi Tomki i . Ciekawymi formami s ą ozy. Przyjmuj ą one posta ć długich i kr ętych wałów, b ądź ci ągów pagórków i wałów. Tego typu forma wyst ępuje m.in. w Tomkach i nad jeziorem Stra żym. Do bardzo rzadkich form polodowcowych nale żą drumliny, podłu żne, bochenkowate, gliniaste pagóry. Gromadnie wyst ępuj ą w okolicy wsi Koziary koło Łaszewa (138 drumlinów), Górzna, Trepek, Samina i Janowa. Na przedpolu stref czołowo morenowych i wzdłu ż rynien wyst ępuj ą piaszczyste równiny sandrowe. W wi ększo ści poro śni ęte s ą lasami. Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuje sandr brodnicki. Ze wzgl ędu na wyst ępowanie w jego obr ębie du żej ilo ści zagł ębie ń wytopiskowych i rynien, nosi on nazw ę sandru „dziurawego”. Na południe od Górzna rozpo ściera si ę rozległy sandr dobrzy ński. W śród dolin rzecznych monumentalnym charakterem odznacza si ę dolina Drw ęcy. W granicach powiatu znajduje si ę odcinek środkowy i fragment odcinka dolnego rzeki. W odcinku środkowym dolina ma przebieg południkowy, a szeroko ść osi ąga 1 – 3 km. W odcinku dolnym, o Program Ochrony Środowiska Powiatu Brodnickiego na lata 2015-2018 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2022 r. 19 przebiegu równole żnikowym w dolinie wyst ępuj ą kotliny (Kotlina Rypieniecka) o szeroko ści 5 – 8 km. Gł ęboko ść wci ęcia doliny w otaczaj ące wysoczyzny wynosi 40 – 60 m. W dolinie wykształcił si ę system teras rzecznych, najlepiej wykształconych w kotlinach. Zbocza doliny Drw ęcy s ą intensywnie urze źbione. Rozczłonkowane s ą ró żnego typu dolinami. Najwy ższe i najsilniej urze źbione s ą zbocza granicz ące z terasami najwy ższymi. Osi ągaj ą one w takich miejscach wysoko ści do 60 m. W systemie obszarów chronionych dolina Drw ęcy pełni bardzo wa żną funkcj ę korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym, a rynny subglacjalne – funkcje korytarzy regionalnych i lokalnych. W granicach powiatu znajduje si ę te ż szereg antropogenicznych form rze źby, np. wyrobiska poeksploatacyjne surowców

40 mineralnych (w szczególno ści na terenie gminy Brzozie i Brodnica). Przykładem innej formy antropogenicznej s ą liczne grodziska wczesno średniowieczne. Cz ęsto nosz ą one lokaln ą nazw ę „okopów” lub „sza ńców szwedzkich”. Najbardziej okazałe znajduj ą si ę nad jeziorami: Oleczno, , Ksi ęte, Stra żym, Chojno, Bachotek oraz w miejscowo ściach: Osiek, Strzygi, Żmijewo, Długi Most, Górzno. Na terenach zurbanizowanych (głównie miasta: Brodnica, Jabłonowo Pom., Górzno) znaczne powierzchnie zajmuje rze źba przekształcona antropogenicznie (równie niwelacyjne, nasypy, wykopy itp.). Na terenie obszaru LSR wyst ępuje kilka kopalin pospolitych: kreda jeziorna, surowce ilaste oraz kruszywa naturalne. Nie wyst ępuj ą kopaliny podstawowe. Zło ża s ą dobrze rozpoznane i udokumentowane. Zasoby są ilo ściowo skromne i pospolicie wyst ępuj ące w skali kraju. Gleby obszaru LSR maj ą zwi ązek z geomorfologi ą tego obszaru. Na terenach wysoczyzny morenowej wyst ępuj ą do ść żyzne gleby brunatne i płowe. Wytworzyły si ę one z glin morenowych i piasków gliniastych. Tereny te, u żytkowane s ą przez intensywne rolnictwo. S ą to gleby mało przydatne rolniczo. W wi ększo ści pokryte s ą przez lasy lub te ż przeznaczone s ą pod zalesienie. W rynnach jeziornych, w dolinie Drw ęcy oraz w innych obni żeniach terenowych, wyst ępuj ą gleby bagienne (torfowe) i pobagienne (murszowe i murszowate)

Wa żnym elementem analizy kulturowej jest tak że kwestia odr ębno ści etnicznej ludno ści. Na przełomie wieków ludno ść stworzyła swoist ą tradycj ę, kultur ę i gwar ę tego regionu. Na dziedzictwo kulturowe mieszka ńców składa si ę przede wszystkim: gwara, przebogata obrz ędowo ść do dzi ś kultywuje si ę tradycje zwi ązane z do żynkami, kol ędowaniem, jasełkami czy świ ęceniem palm, przetrwały starodawne przy śpiewki i opowie ści z wieloma bardzo specyficznymi obrz ędami, jak chocia żby sobótki, folklor słowno-muzyczny, architektura tradycyjna: drewniana i murowana, zabudowa wiejska i małomiasteczkowa, dworska i zamkowo – pałacowa, sakralna i świecka, równie ż tzw. „mała architektura” (np. liczne kapliczki i krzy że przydro żne),sztuka ludowa – nieprofesjonalna oraz r ękodzieło ludowe. Walory historyczno-kulturowe opisywanego obszaru stanowi ą bardzo istotny składnik potencjału rozwojowego naszego terenu. Rewitalizacja i racjonalne wykorzystanie materialnych walorów kulturowych przestrzeni LSR oraz piel ęgnowanie niematerialnych zasobów kulturowych, zapewniaj ące zachowanie ci ągło ści kulturowej, stanowi ć b ędą atrakcyjny wyró żnik obszaru LSR oraz jeden z istotnych czynników stymuluj ących rozwój . Ponadto w punktach poni żej takich jak opis dziedzictwa kulturowego, charakterystyka rolnictwa i rynku rolnego oraz charakterystyka obszarów atrakcyjnych turystycznie wykazano, że obszar działalno ści Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” oprócz spójno ści przestrzennej jest obszarem spójnym przyrodniczo i kulturowo.

7. Charakterystyka rybactwa i rynku rybnego.

Najstarsza wzmianka z literatury pochodzi z 1325 r., kiedy to biskup płocki Florian funduje w Górznie ko ściół a z nim oddaje zakonowi Bo żogrobowców z Jerozolimy 6 łanów gruntu przy Górznie wraz z prawem wolnego rybołówstwa małym sprz ętem na jeziorach, z wyj ątkiem jeziora poło żonego przy zamku. To jezioro zatrzymuje Biskup dla siebie. W 1327 r. ten sam Biskup Florian poleca Teodorykowi zało żenie miasta na prawie chełmi ńskim, za co otrzyma do żywotnio urz ąd zarz ądcy i dziesi ęciny z łanów. Ponadto mo że łowi ć ryby na jeziorze Czarny Bry ńsk, z wyj ątkiem u życia wielkich sieci. Pierwszym zapiskiem dotycz ącym Brodnicy jest wiadomo ść z 1443 r. mówi ąca, że Wielki Mistrz Krzy żacki przekazuje proboszczowi brodnickiemu dwa łany gruntu przy Kruszynach Duchownych wraz z sze ścioma morgami ł ąk i prawem łowienia ryb na jeziorze Niskie Brodno.

41 Z I połowy XVI w. pochodzi wiadomo ść dotycz ąca Zbiczna, a mianowicie w 1527r. król Zygmunt potwierdza prawo wolnego połowu ryb przy u życiu małego sprz ętu i dla własnego u żytku mnichom z ko ścioła św. Ducha z Brodnicy na jeziorze Ł ąki w pobli żu Zbiczna. Wszystkie te i nast ępne zapiski mówi ą nie tylko o starych tradycjach rybołówstwa na naszych terenach, lecz równocze śnie okre ślaj ą prawa własno ści wód i prawa rybołówstwa. W nast ępnym wieku z mo żnowładców świeckich i duchownych prawa te zaczynaj ą przechodzi ć na rybaków. O istnieniu zawodowych grup rybackich mog ą świadczy ć wzmianki z 1603 r. i z 1628 r. dotycz ące miasta Brodnicy, z których dowiadujemy si ę, że rybacy mieszkali na przedmie ściu „Rybaki” poło żonym poza murami miasta wła ściwego, w kierunku południowym i wschodnim, na gruntach przyległych do Drw ęcy. Czynsz dzier żawny płacili do Zamku brodnickiego. W 1724 r. wymieniona zostaje rybakówka nad jeziorem Bachotek, w 1738 r. rybakówka nad Jeziorem Niskie Brodno. Z XVIII w. pochodzi te ż pierwsza wzmianka o istnieniu w Brodnicy zrzeszenia (bractwa) rybackiego, które było odpowiednikiem cechu rzemie ślniczego. W okresie mi ędzywojennym wody Pojezierza Brodnickiego były prywatn ą własno ści ą rybaków lub rybacy dzier żawili je od Pa ństwa. Wła ściciel lub dzier żawca po uzyskaniu tytułu mistrza miał prawo kształcenia czeladników i uczniów. Mistrzowie z okolicy Brodnicy byli cenionymi i znanymi fachowcami, a o ich sławie mo że świadczy ć fakt, że zapraszani byli jako specjali ści a ż na jeziora brasławskie i suwalskie. Po wojnie na tym terenie utworzono Pa ństwowe Gospodarstwo Rybackie w Grzmi ęcy. W latach siedemdziesi ątych i osiemdziesi ątych rybołówstwo jeziorne na omawianym terenie miało charakter zorganizowany, działało tu Pa ństwowe Gospodarstwo Rybackie w Grzmi ęcy, skupiaj ące wszystkich rybaków zawodowych. Nie było wówczas rybaków zawodowych pracuj ących indywidualnie. Na pocz ątku lat dziewi ęć dziesi ątych jeziora u żytkowane przez Pa ństwowe Gospodarstwo Rybackie – Zakład Rybacki w Grzmi ęcy stanowiły zdecydowan ą wi ększo ść wszystkich jezior Pojezierza Brodnickiego. Zakład ten gospodarował na 91 jeziorach o powierzchni ł ącznej 4 780 ha oraz 41 ha stawów towarowych i narybkowych. Wówczas na interesuj ącym nas obszarze funkcjonowały trzy brygady rybackie „Grzmi ęca”, „Skarlin” i „”. Działalno ść Zakładu Rybackiego w Grzmi ęcy polegała równie ż na zarybianiu wód materiałem z własnych źródeł (wyl ęgarnia w Grzmi ęcy) i sprowadzanym (głównie w ęgorz). W latach dziewi ęć dziesi ątych pozostałymi u żytkownikami jezior regionu byli PZW – Zarz ąd Okr ęgu w Toruniu oraz prywatni u żytkownicy (wody prywatne i dzier żawione osobom fizycznym przez gminy, Skarb Pa ństwa lub Administracj ę Lasów Pa ństwowych). Od 15.11.1993 r., w wyniku wygranego przetargu, Okr ęg PZW w Toruniu został użytkownikiem rybackim wód dawnego Pa ństwowego Gospodarstwa Rybackiego – Zakład Rybacki w Grzmi ęcy. U żytkowane wody stanowiły własno ść Agencji Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa, zadaniem której było przej ęcie, restrukturyzacja, prywatyzacja mienia po byłych Pa ństwowych Gospodarstwach Rolnych. Wraz z powstaniem Agencji Nieruchomo ści Rolnych doszło do wykupu przez Okr ęg PZW Toru ń zabudowanych gruntów Gospodarstwa Rybackiego w Grzmi ęcy (04.2004 r.), jako zaplecza rybackiego i bazy. 1 Na terenie obszaru działania LGD powszechnie stosowane były nast ępuj ące tradycyjne narz ędzia i sposoby łowieckie 2:

1Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Rybackich Lokalna Grupa Rybacka „Drw ęca” na lata 2011 - 2015 2 Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Rybackich Lokalna Grupa Rybacka „Drw ęca” na lata 2011 -2015

42 a) do najprymitywniejszych nale żał połów za pomoc ą p ętli z włosia ko ńskiego zwanej tutaj „szlag ą”, „szling ą”, b) prymitywnym sposobem kłusowników było głuszenie ryb pod lodem za pomoc ą drewnianego młota (narz ędzia takie spotykano na jeziorach Głowi ńskim i Niskie Brodno), c) o ścienie – stare narz ędzia znane od tysi ącleci, które wyszły z u życia na skutek zakazu wprowadzonego podczas I Wojny Światowej (aczkolwiek jeszcze do lat siedemdziesi ątych używane były przez kłusowników). O ści wieloz ębne wykuwali z żelaza miejscowi kowale. Zako ńczone były tulej ą, któr ą zakładali na drzewce. Z ęby posiadały jednostronne i dwustronne zadziory. Łowiono nimi wiosn ą w okresie tarła ryb, d) w ędka – jedno najstarszych i najprostszych narz ędzi łowu, powszechnie u żywane na jeziorach brodnickich. Wykonywali je sami rybacy, e) za pomoc ą sznurów zastawianych na noc łowiono w ęgorze. S ą to linki długo ści od kilkudziesi ęciu do kilkuset metrów z umocowanymi do nich krótszymi sznurkami z haczykami na ko ńcach, f) żaki – stanowiły inny typ samołówek rybackich o długiej tradycji. S ą to narz ędzia składaj ące si ę z worka siatkowego rozpi ętego na pi ęciu drewnianych gał ęziach, maj ą jedno lub dwa serca oraz dodatkowe elementy w postaci ścianki, skrzydeł lub przedsionka. W śród eksponatów zgromadzonych w Muzeum Regionalnym w Brodnicy znajduje si ę 6 ró żnych typów tej samołówki, g) żak – miero ża, w którym zamiast pierwszej obr ęczy od strony wej ścia umocowany jest łukowy kabł ąk. Wej ście miero ży podwy ższone i poszerzone du żym przedsionkiem przyczynia si ę do znacznej łowno ści tego narz ędzia. Miero ża słu żyły do połowu w ęgorzy od wiosny do jesieni, h) żak – kozak – pospolite narz ędzie składaj ące si ę z trzech do czterech klatek łownych. Znana była równie ż miejscowym rybakom wiersza siatkowo – żeberkowa zwana b ębenkiem, wykonana z siatki rozpi ętej na sztywnej konstrukcji (2 żeberkach i 3 obr ęczach) z dwoma przeciwległymi gardłami. U żywana była przy połowach na wodach stoj ących. i) kasiorki – nale żą do grupy narz ędzi nazywanych kło ńmi. Odmian ę kłoni stanowi na naszych terenach „suwata” znana ju ż w staro żytnym Egipcie przed co najmniej czterema tysi ącami lat, j) sieci rybackie – pełniły wa żną rol ę w rybołówstwie zorganizowanym. W zale żno ści od ich kształtu dziel ą si ę na ściankowate i matniowe (niewody). Z sieci ściankowatych powszechnie używana na jeziorach brodnickich była „drygawica” zwana te ż „sł ębk ą”. Sie ć ta skład si ę z trzech warstw siatki: jednej drobnookiej wewn ętrznej zwanej j ądrem i dwóch zewn ętrznych wielkookich. Sieci trój ścianowe mog ą by ć zastawnymi lub u żywanymi do połowów z łódek. Do bardzo rozpowszechnionych w lokalnym rybołówstwie nale żały sieci zastawne jedno ścianowe tzw. wontony. Sieci matniowe zwane niewodami stanowi ą prastar ą form ę narz ędzia zwi ązanego z prac ą zespołow ą. Składaj ą si ę one z worka zwanego matni ą oraz dwóch skrzydeł przyszytych u wylotu worka matniowego. Na wodach jezior brodnickich u żywano trzech typów niewodów: - „przywłoka” latem i zim ą do połowów ci ągnionych pod lodem, - „klepa”, która zamiast skrzydeł posiada doczepione do sznurów poci ągowych straszaki, - uklejnica słu żą ca do połowu uklei. Jeszcze innych narz ędzi u żywano do połowu raków: talerzy z siatki na obr ęczy, przywi ązywanych do żerdki oraz raczników w kształcie walca z dwóch stron, wykonanych z cienkich listewek. Obfito ść wód i lasów na obszarze LGD sprzyjała rozwojowi rybołówstwa i łowiectwa, które na interesuj ących nas terenach maj ą bardzo stare tradycje, wyró żniaj ą si ę bogactwem form

43 narz ędzi i sposobów łowieckich. Na obszarze obj ętym LSR, który oznacza realizacja ma by ć współfinansowana ze środków EFSI, w tym EFMR liczba osób zatrudnionych w sektorze rybackim wynosi 51 i warto ść produkcji mierzonej w przychodach z działalno ści rybackiej wynosi ponad 385 761,00zł. Obszar Lokalnej Strategii Rozwoju jest najzasobniejszym w wody powierzchniowe w woj. kujawsko - pomorskim. Wska źnik udziału wód powierzchniowych na obszarze LGD wynosi a ż ok. 11% powierzchni ogólnych zasobów wód jezior całego województwa kujawsko – pomorskiego. Współczynnik jeziorno ści obszaru wynosi ok. 2,7% i jest ponad dwukrotnie wy ższy od współczynnika dla województwa (1,4 %). Wi ększo ść jezior to zbiorniki małe, o powierzchni kilku hektarów. Ponad 50 jezior ma powierzchni ę przekraczaj ącą 10 ha. Na tym obszarze wody powierzchniowe stanowią głównie jeziora, których na omawianym terenie znajduje si ę ponad 100 o ł ącznej powierzchni wynosz ącej blisko 2,8 tys. ha. W ogromnej wi ększo ści s ą to układaj ące si ę w ci ągi jeziora rynnowe. Zdecydowana wi ększo ść jezior otoczona jest lasami a na niektórych z nich znajduj ą si ę urokliwe wyspy. Obecno ść i lokalizacja jezior ora rybaków na terenie gmin nale żą cych do LSR jezior w granicach omawianego obszaru oraz dominuj ący charakter jezior rynnowych o wydłu żonym kształcie i otoczonych lasami warunkuj ą spójno ść obszaru LGD. Odłowy ryb, które prowadzone s ą na terenie działania grupy mo żna podzieli ć na cztery grupy 3: 1. Odłowy w ędkarskie - są to odłowy prowadzone przez w ędkarzy, które odbywaj ą si ę w oparciu o regulamin amatorskiego połowu ryb. Struktura osób dokonuj ących połowów wędkarskich: 60 % - tury ści i 40% - ludzie zamieszkuj ący pobliskie tereny. 2. Odłowy kontrolno – sanitarne: odłowy sieciowe prowadzone w celu sprawdzenia stanu ichtiofauny tj. struktury gatunkowej, kondycji fizycznej ryb, stanu zdrowotnego. 3. Odłowy „tarlaków” – są to odłowy maj ące na celu pozyskanie tarlaków ryb tj. osobników dojrzałych płciowo, w celu uzyskania od nich materiału wyj ściowego (ikry zapłodnionej) do dalszej produkcji w wyl ęgarni Grzmi ęca. Materiał po podchowaniu trafia do dzier żawionych przez Okr ęg jezior i rzek. Gatunki które odławia si ę w celu pozyskania tarlaków to: sieja, sielawa, tro ć, łoso ś, szczupak, sandacz, lin, kara ś złoty. 4. Odłowy gospodarcze: odłowy maj ące na celu pozyskanie ró żnych gatunków ryb, które trafiaj ą do bezpo średniej sprzeda ży. Głównymi odbiorcami s ą osoby indywidualne, które stanowi ą około 80%, w tym tury ści około 10%, a sklepy i przetwórnie ryb stanowi ą ok. 15%, natomiast przemysł gastronomiczny (sma żalnie ryb, restauracje itp.) - 5%. Cz ęść ze złowionych ryb zakupywanych jest równie ż przez okoliczne gospodarstwa agroturystyczne, które serwuj ą je swoim go ściom.

W zał ączniku nr 8 do wniosku o wybór strategii rozwoju regionalnego kierowanego przez społeczno ść (LSR) wykazano informacje o liczbie gospodarstw oraz wska źnika ilo ści osób zatrudnionych w sektorze rybackim, jednak doda ć nale ży, że poza wymienionymi osobami jest grono osób zajmuj ących si ę innymi dziedzinami, a działania rybackie traktuje jako dodatkow ą form ę pracy i zarobku.

8. Opis zagospodarowania przestrzennego.

Obszar charakteryzuje si ę dobr ą dost ępno ści ą do sieci dróg utwardzonych, które obsługuj ą najwa żniejsze poł ączenia zewn ętrzne i wewn ętrzne gmin oraz rejony o najwi ększej koncentracji zabudowy. Jednak w dalszym ci ągu stan techniczny tych dróg uznawany jest za niezadawalaj ący. Pomimo du żych nakładów finansowych na przebudow ę i modernizacj ę sieci drogowej wyst ępuje potrzeba ci ągłego ich ulepszania, szczególnie pod k ątem budowy nawierzchni asfaltowych, utwardzonych poboczy, poszerzania pasów drogowych. W celu

3Lokalna Strategia Rozwoju Obszaró w Rybackich Lokalna Grupa Rybacka „Drw ęca” na lata 2011 - 2015

44 zapewnienia bezpiecze ństwa powstaje coraz wi ęcej chodników dla pieszych, jednak że s ą usytuowane głównie w centrach wsi, brakuje chodników ł ącz ących s ąsiaduj ące ze sob ą miejscowo ści, równie ż liczba miejsc parkingowych jest niewystarczaj ąca, brakuje odpowiedniego o świetlenia. Sie ć ście żek pieszo – rowerowych jest słabo rozwini ęta, brakuje ście żek rowerowych poprawiaj ące bezpiecze ństwo mieszka ńców. Na obszarze LGD wzrasta popularno ść instalacji zmniejszaj ących szkodliwe oddziaływania na środowisko, w ostatnich latach powstało kilkana ście instalacji solarnych w prywatnych budynkach i obiektach użyteczno ści publicznej. Słabo rozwini ęta jest sie ć punktów przedszkolnych. Kluczowe znaczenie dla umo żliwienia kobietom powrotu na rynek pracy po urodzeniu dziecka jest zapewnienie odpowiedniej dla potrzeb infrastruktury w zakresie świadczenia opieki dla dzieci do 3 roku życia. Na obszarze LGD istnieje niewystarczaj ąca ilo ść żłobków. Infrastruktur ę społeczn ą tworz ą równie ż świetlice wiejskie, obiekty kulturalne, sportowe i rekreacyjne. W wielu miejscowo ściach istniej ą świetlice wiejskie, jednak że nie s ą one w pełni wykorzystane, brakuje stałej obsługi. Wi ększo ść budynków u żyteczno ści publicznej nie spełnia nowoczesnych standardów, nie wszystkie świetlice s ą w pełni wyposa żone, wi ększo ść obiektów nie jest przystosowana do osób niepełnosprawnych. Koszty utrzymania obiektów infrastruktury społecznej s ą zbyt wysokie. Wysoki jest wska źnik zwodoci ągowania obszaru. Nieadekwatny do poziomu zwodoci ągowania jest stopie ń skanalizowania obszaru LSR. Sie ć kanalizacyjna jest szczególnie uboga (w stosunku do potrzeb), na terenie gmin wiejskich, a zwłaszcza w gminie Brzozie, Osiek i Świedziebnia. Wszystkie gminy z obszaru LSR: Bartniczka, Bobrowo, Brodnica, Brzozie, Górzno, Jabłonowo Pomorskie, Osiek, Świedziebnia, Zbiczno maj ą opracowane dokumenty takie jak: studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategie Rozwoju Gminy. Rewitalizacja stanowi o rozwoju gminy i jest kluczowym programem społecznym i gospodarczym do zidentyfikowanych obszarów problemowych. Ma ona za zadanie podniesienie atrakcyjno ści danego obszaru dla podmiotów gospodarczych i jego mieszka ńców, jak równie ż wsparciu rozwoju kapitału społecznego oraz podniesieniu jako ści życia mieszka ńców. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych powinna mie ć charakter zło żony i interdyscyplinarny, dlatego kluczowe jest prowadzenie zintegrowanych, czyli równoległych i wzajemnie uzupełniaj ących si ę działa ń w wielu sferach. Zidentyfikowanie obszarów problemowych o negatywnych zjawiskach natury społecznej, gospodarczej, przestrzennej, środowiskowej i funkcjonalnej oraz wskazanie potencjalnych sposobów ich zniwelowania w kontek ście nadania tym obszarom nowej jako ści funkcjonalnej i zapewnienia warunków do ich zrównowa żonego rozwoju nast ąpi w Gminnych Programach Rewitalizacji, do opracowania których przyst ępuj ą jednostki samorz ądu terytorialnego, chc ące prowadzi ć procesy rewitalizacyjne. Gminne Programy Rewitalizacji zostan ą opracowane w oparciu o zasady okre ślone w ustawie z dnia 9 pa ździernika 2015 r. o rewitalizacji ( Dz. U. z 2015 r. poz. 1777 ). Taki stan prawny spowodował, że w LSR podane s ą orientacyjne inwestycje i działania w ramach EFSI na obszarach rewitalizowanych. Dokładne dane dotycz ące podejmowanych działa ń b ędą uzupełnione w LSR po otrzymaniu z poszczególnych gmin, które opracuj ą Gminny program rewitalizacji.

9. Opis dziedzictwa kulturowego.

Na obszarze LSR wyst ępuj ą liczne zasoby kulturowo-historyczne: ko ścioły, grodziska, pałace i parki. Wi ększo ść obiektów jest znacznie zdegradowana i wymaga rewitalizacji. Ponadto obszar ze wzgl ędu na sw ą bogat ą histori ę posiada wiele stanowisk archeologicznych, z których wi ększo ść nie ma jednak ekspozycji w terenie. Wiele obiektów zabytkowych stanowi istotn ą atrakcj ę turystyczn ą i mo że sta ć si ę baz ą dla przyszłego rozwoju funkcji turystycznej. Konieczne jest jednak podj ęcie odpowiednich działa ń zmierzaj ących do fachowego

45 zdiagnozowania posiadanych zasobów, okre ślenia ich atrakcyjno ści i mo żliwo ści wykorzystania dla rozwoju turystyki, renowacji, rekultywacji i oznakowania, a tak że stworzenia tu pełnej bazy turystycznej, tj. gastronomicznej, hotelarskiej, usługowej, rozrywkowej oraz wypromowania tego terenu. Dziedzictwo i losy dziejowe wytworzyły w mieszka ńcach naszego obszaru poczucie to żsamo ści kulturowej, wspólnoty do świadcze ń oraz wspólnych warto ści. Kultura jest jednym z podstawowych czynników rozwoju regionu w odniesieniu do kapitału intelektualnego, wyrównywania szans, rozwoju ekonomicznego, w tym szczególnie zwi ększenia atrakcyjno ści jednostek terytorialnych dla wspólnoty terytorialnej oraz inwestorów i turystów 4. Życie kulturalne mieszka ńców skupia si ę głównie wokół gminnych ośrodków kultury, świetlic wiejskich oraz gminnych bibliotek, które w głównej mierze s ą organizatorami imprez i wydarze ń kulturalnych. Wi ększo ść tych wydarze ń ma charakter lokalny i sezonowy (np. do żynki, dni gminy, okoliczno ściowe festyny itp.). Instytucje kultury maj ą szczególne znaczenie dla przekazu warto ści kulturowych, istotnych z punktu widzenia funkcjonowania całego społecze ństwa. Wiele z nich prezentuje do ść dobry stan techniczny, wiele jednak, w szczególno ści świetlice wiejskie, wymagają wsparcia w zakresie dostosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Tabela 15 Instytucje kultury na terenie poszczególnych gmin.

Domy i o środki Jednostka terytorialna Biblioteki i filie kultury, kluby i świetlice Bartniczka 3 7 Bobrowo 5 13 Brodnica g.w. 2 8 Brzozie 1 9 Górzno 1 5 Jabłonowo Pomorskie 3 8 Osiek 1 1 Świedziebnia 3 7 Zbiczno 4 7 Obszar LSR 23 65 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS. Równie wa żne jak prawidłowe funkcjonowanie instytucji kultury, jest podj ęcie odpowiednich działa ń maj ących na celu wsparcie w zakresie ochrony dziedzictwa narodowego. W tym kontek ście szczególnie wa żne jest poło żenie nacisku na wła ściwe gospodarowanie wszelkimi zasobami materialnymi i niematerialnymi regionu, posiadaj ącymi warto ści historyczne, patriotyczne, religijne, naukowe i artystyczne, maj ące znaczenie dla to żsamo ści i ci ągło ści rozwoju społecznego i kulturalnego, które nale ży przekaza ć nast ępnym pokoleniom. Dzi ęki środkom pozyskanym przez Lokalna Grup ę Ryback ą „Drw ęca” w perspektywie finansowej 2007-2013 jeden z mieszka ńców gminy Jabłonowo Pomorskie otworzył Dom Rybaka wraz z infrastruktur ą towarzysz ącą. W Domu Rybaka znajduje si ę izba tradycji

4Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Powiatu Brodnickiego na lata 2015-2020

46 rybackich. Budynek spełnia funkcj ę poznawczo- szkoleniowo- dydaktyczn ą. Hangar Rybacki- budynek spełniał funkcj ę wystawiennicz ą sprz ętu ci ągnionego z łódk ą oraz funkcj ę składow ą do przechowywania sprz ętu rybackiego stanowi ącą zaplecze techniczno- magazynowe dla obiektu głównego. Wiata- Grill- budynek pełnił rol ę wypoczynkowo- rekreacyjn ą po zako ńczeniu zwiedzania obiektu, który mo żna poł ączy ć z posiłkiem na świe żym powietrzu. Kolejnym beneficjentem tych środków jest Gmina Zbiczno, która pozyskała środki na wybudowanie ście żki dydaktycznej, tablic dydaktycznych oraz pomostu rekreacyjno widokowego, pomostu – kładki i urz ądze ń rekreacyjno wypoczynkowych (kr ąg do ogniska z ławkami, wiata ekspozycyjna).

Tabela 16 Materialne dziedzictwo kulturowe z podziałem na gminy.

Jednostka Materialne dziedzictwo kulturowe terytorialna Ko ścioły w Radoszkach, Gr ąż awach, Nowych Świerczynach i Bartniczka Jastrz ębiu . Ko ściół p.w. św. Jakuba Apostoła Starszego w Bobrowie (XII/XIII w.), Ko ściół p.w. św. Andrzeja Apostoła w Brudzawach (XIV w.), Ko ściół Bobrowo p.w. św. Mikołaja w Kruszynach (I poł. XIV w.), Ko ściół p.w. św. Jana Chrzciciela w Nie żywi ęciu (I poł. XIV w.), grodzisko w Bobrowie i Chojnie , zespół dworsko – park owy w Słoszewach i Nie żywi ęciu . Ko ściół p.w. św. Mikołaja w Ciel ętach (I poł. XIV w.), Ko ściół p.w. św. Fabiana i Sebastiana w Szczuce (I poł. XIV w.), Ko ściół w Gorczenicy, Brodnica chata z przełomu XVII/XVIII wieku w Szczuce, budynki mieszkalne, dwory i parki podworskie, w wi ększo ści stanowi ące własno ść prywatn ą. Ko ściół p.w. Wszystkich Świ ętych w Brzoziu, pałac i park w Augustowie (I poł. XX w.), pałac w Kuligach (II poł. XIX w.), rodowy Brzozie ewangelicki nieczynny cmentarz w Jajkowie (Rodziny Abramowskich), liczne przydro żne kapliczki . Ko ściół parafialny p.w. Podwy ższenia Krzy ża Świ ętego z 1765 roku w Górznie, zespół mły ński z 1905 roku w Czarnym Bry ńsku -Traczyskach, Górzno zabytkowe domy drewniane, drewniano-murowane i murowane w Górznie z przełomu XVIII/XIX wieku oraz z XIX wieku. Ko ściół p.w. św. Wojciecha w Jabłonowie Pomorskim zbudowany w 1865 roku, drewniany Ko ściół p.w. Św. Marcina w Góralach z 1723 roku, neogotycki pałac (obecnie klasztor Sióstr Pasterek) w Jabłonowie Jabłonowo Pomorskim z lat 1854-59, ko ściół i cmentarz w Konojadach z 1896 roku, Pomorskie Ko ściół p.w. Św. Piotra i Pawła w Lembargu z XIV wieku, zespół pałacowo-parkowy w Nowej Wsi Szlacheckiej, pałac z okresu XV -XVIII wieku . Ko ściół p.w. Wniebowzi ęcia Naj świ ętszej Marii Panny, klasycystyczna dzwonnica i plebania, zespół dworsko-parkowy w Osieku, wczesno średniowieczne grodzisko, zwane miejscowo „Sza ńcem”, Osiek Ko ściół p.w. św. Stanisława Biskupa M ęczennika, grodzisko zwane miejscowo „Koci ą Górk ą”, kilkana ście zabytkowych drewnianych chat i murowanych domów, zespół budynków kolejowych, cmentarze . Historyczny układ ruralistyczny – typ ulicówka, w Świedziebni, Świedziebnia Rzymsko-katolicki ko ściół parafialny p.w. Podwy ższenia Krzy ża Świ ętego i św. Bartłomieja w Świedziebni, cmentarz przyko ścielny,

47 nieczynny z płyt ą nagrobn ą Józefa Niemojewskiego, starosty śremskiego, generała wojsk Królestwa Polskiego (zmarł w 1830 roku), dwór murowany (2 poł. XIX w.) w Świedziebni, Ko ściół filialny (ko ścioła w Świedziebni) p.w. św. Michała Archanioła, wczesno średniowieczne grodzisko w Ksi ętach, cmentarz ewangelicki (2 poł. XIX w.) w Michałkach, liczne stanowiska archeologiczne, domy drewn iane i murowane z przełomu XIX i XX w. Ko ściół p.w. św. Jakuba Apostoła, zespół parkowo-dworski w Tomkach, grodzisko w Żmijewku, Ko ściół p.w. Niepokalanego Pocz ęcia Zbiczno Naj świ ętszej Marii Panny, tartak, młyn wodny, dom młynarza, jaz w Gaju -Grzmi ęcy .

Źródło: Dane z Urz ędów Gmin.

Społeczno ść lokalna organizuje na obszarze LSR wiele imprez kulturalnych. Jest ich kilkadziesi ąt i co roku przyci ągaj ą rzesze miło śników specjalistycznych dziedzin, turystów oraz mieszka ńców, którzy podczas tych wyj ątkowych uroczysto ści moj ą okazj ę do integracji. Charakterystyczne dla tego obszaru jest mnogo ść i ró żnorodno ść tematyczna tych imprez. Przy okazji do żynek czy festynów rodzinno – parafialnych promuje si ę tradycje rybackie wraz z degustacj ą tutejszych specjałów kuchni rybnej oraz tworzy si ę stoiska tematyczne z tradycjami wędkarskimi i rybackimi.

Tabela 17 Imprezy kulturalne organizowane na terenie poszczególnych gmin.

Nazwa Imprezy i wydarzenia kulturalne Instytucje kultury Gminy Świ ęto Miodu Świetlice wiejskie (Samin, Radoszki, Gr ąż awy, Łaszewo, Bartniczka Stare Świerczyny, Nowe Świerczyny, Igliczyzna) . Gminny i Powiatowy Konkurs Palm Świetlice wiejskie (Brudzawy, Wielkanocnych Tylice, Dru żyny, Kruszyny Do żynki Gminne Szlacheckie, Kruszyny, Dni Gminy Bobrowo Zgniłobłoty, Czekanowo, Budy Choi ńskie, Grabówiec, Chojno, Bobrowo Dąbrówka), Gminny O środek Kultury w Bobrowie, Wiejski Dom Kultury w Nie żywi ęciu. Do żynki Gminne Gminna Biblioteka Publiczna w Dni Gminy Brodnica Szczuce, Brodnica „Bieg Napoleo ński” Gminna Biblioteka Publiczna w Szczuce filia w Szabdzie, Świetlica wiejska w Szczuce. Dwudniowy Festyn Świ ęto Brzozy Świetlice Wiejskie w 9 wsiach, Brzozie Do żynki Gminny Klub Internetowy, Gminna Biblioteka Publiczna . Górzno Geocaching Gminny O środek Kultury.

48 Udział w sieci miast Cittaslow Do żynki Gminne Miejsko-Gminny O środek Kultury Dni Miasta i Gminy Jabłonowo w Jabłonowie Pomorskim, Pomorskie Miejsko-Gminna Biblioteka Okoliczno ściowe festyny Publiczna w Jabłonowie Do żynki Gminne Pomorskim, Jabłonowo Świetlice Wiejskie (Lembarg, Pomorskie Dni Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie Szczepanki, Nowa Wie ś, Okoliczno ściowe festyny Konojady, Górale, Jabłonowo Wy ścig kolarski Zamek, Buk Pomorski, Bukowiec). Przegl ądy teatralne, muzyczne, koncerty Do żynki gminne Gminny O środek Kultury w Osieku Osiek Świ ęto Gminy Osiek i ponadto 6 świetlic wiejskich. Gminno-parafialne Do żynki Gminna Biblioteka Publiczna Turniej Gmin Pami ęci Zbigniewa w Świedziebni. Gontarskiego Świedziebnia Okoliczno ściowe festyny Doroczne sierpniowe odpusty ko ścielne św. Bartłomieja i Wniebowzi ęcia NMP Festiwal Piosenki Romantycznej Festiwal Reggae-Rock, Zlot Amfiteatr w Zbicznie Zbiczno Motocyklowy, Do żynki, Wy ścig Świetlice w Zbicznie, Najmowie i kolarski, rajdy piesze, Festyn pn. Pokrzydowie. “Rybka jeziorna w smaku wyborna” Źródło: Zał ącznik nr 9 - Stan techniczny oraz potrzeby w zakresie odnowy infrastruktury instytucji kultury do Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Powiatu Brodnickiego.

10. Charakterystyka obszarów atrakcyjnych turystycznie.

Tereny obszaru LSR nale żą do przyrodniczo cennych obszarów województwa kujawsko- pomorskiego, o bardzo wysokiej atrakcyjno ści turystycznej decyduj ą zró żnicowane i wysokie walory środowiska przyrodniczego, walory kulturowe, korzystne poło żenie komunikacyjne oraz poło żenie na pojezierzach i nad Drw ęcą. Większa cz ęść powierzchni LSR (52,4%) zajmuj ą tereny obj ęte prawn ą ochron ą. Wyst ępuj ą tutaj zarówno wielkoprzestrzenne (2 parki krajobrazowe, 2obszary chronionego krajobrazu) jak i indywidualne formy ochrony przyrody (12 rezerwatów przyrody, 83 pomniki przyrody, liczne u żytki ekologiczne). Od 1993 r. miasta i gminy powiatu, oprócz gminy Osiek, jako jedyne w województwie kujawsko-pomorskim wchodz ą w skład Obszaru Funkcjonalnego Zielone Płuca Polski. W 2000 r. podj ęto starania o wł ączenie równie ż gminy Osiek. Szata ro ślinna obszaru LSR nale ży do bardziej interesuj ących i warto ściowych pod wzgl ędem bogactwa i naturalno ści w skali województwa. Przyczyniły si ę do tego głównie uwarunkowania środowiska geograficznego. Urozmaicona rze źba terenu, liczne jeziora, rzeki i bagna, zró żnicowane gleby i mikroklimat spowodowały, że wykształciły si ę tu ró żne typy zbiorowisk ro ślinnych i bogata flora. Ró żnorodno ść środowiska geograficznego jest tak że przyczyn ą mniej intensywnej, ni ż na terenach s ąsiednich,

49 antropopresji. Dzi ęki takim warunkom utrzymała si ę tutaj znaczna ró żnorodno ść gatunków fauny i flory. W lasach wyst ępuj ą jeziora i bagna, która tworz ą unikalny mikroklimat. Osi ą przyrodnicz ą obszaru LSR jest rzeka Drw ęca, która wraz z dolin ą jest istotnym ogniwem w systemie powi ąza ń ekologicznych. Stanowi jeden z głównych w kraju korytarzy ekologicznych o znaczeniu nie tylko lokalnym, krajowym, ale równie ż i europejskim. Nale ży ją traktowa ć jako wa żny, o znaczeniu ponadregionalnym ekosystemem przyrodniczym. Posiada du że znaczenie dla powi ąza ń przestrzennych obszarów chronionych Borów Tucholskich, Pojezierza Drawskiego na zachodzie z obszarami chronionymi Pojezierza Mazurskiego na wschodzie kraju. System Drw ęcy krzy żuje si ę z ekosystemem doliny Wisły. Obydwa ci ągi s ą głównymi osiami ekologicznymi Polski. Najbardziej warto ściowe obiekty przyrodnicze obj ęto ochron ą, tworz ąc Brodnicki Park Krajobrazowy o powierzchni 16685 ha i Górznie ńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy o powierzchni 27764 ha. Najlepiej zachowane, naturalne fragmenty przyrody zostały obj ęte ochron ą prawn ą jako rezerwaty. Ich du ża liczba i ró żny charakter s ą najlepszym potwierdzeniem wysokich walorów przyrodniczych obszaru LGD. Rezerwaty przyrody s ą to obiekty wył ączone z eksploatacji gospodarczej dla zachowania warto ściowych, naturalnych lub mało zmienionych przez człowieka ekosystemów, stanowisk ro ślin i zwierz ąt lub elementów przyrody nieo żywionej. Na pojezierzu brodnickim znajduje si ę 12 rezerwatów przyrody. Wśród rezerwatów zatwierdzonych: 5 nale ży zaliczy ć do le śnych, 4 do torfowiskowych, 2 do florystycznych i 1 do faunistycznych. Trzy obiekty maj ą status rezerwatów ścisłych. Ogółem rezerwaty zajmuj ą powierzchni ę 678,88 ha. Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupienia o szczególnych warto ściach, głownie naukowych i wyró żniaj ące si ę swoimi cechami. W wi ększo ści s ą to pojedyncze drzewa lub ich skupienia, rzadziej wyst ępuj ą aleje drzew oraz głazy narzutowe. Najwi ęcej znajduje si ę w gminach: Zbiczno, Brodnica, Górzno i Jabłonowo Pomorskie. Na uwag ę zasługuj ą równie ż jeziora. Pojezierze Brodnickie nazywane jest „krain ą 101 jezior”. Jeziora s ą prawdziwym „skarbem” przyrody na naszym terenie i pełni ą one dwie funkcje ekologiczn ą i hydrograficzn ą oraz s ą podstaw ą turystyki pojezierza brodnickiego. Zajmuj ą one powierzchni ę prawie 3 tys. ha. Jeziora s ą powierzchniowo ró żne, wi ększo ść to jeziora małe o powierzchni kilku hektarów, ale s ą i takie których powierzchnia przekracza 10 hektarów w ilo ści ponad 50. Najwi ększe to jezioro Bachotek 211 ha, Sosno 188 ha, Płowęż 174 ha, Głowi ńskie 130 ha. S ą to głównie jeziora rynnowe w postaci charakterystycznych ci ągów wypełniaj ących przegł ębienia w dnach rynien polodowcowych. Maj ą one kształt długi i w ąski z du żą gł ęboko ści ą i urozmaiconym dnem. Spotykane s ą równie ż jeziora morenowe o du żych powierzchniach, płytkie i z płaskimi brzegami oraz jeziora wytopiskowe małe i płytkie o okr ągłym lub owalnym kształcie które. Na terenie obszaru rozwin ęły si ę ró żne rodzaje aktywno ści turystycznej i rekreacyjnej. S ą to obiekty bazy noclegowej: hotele, motele, zajazdy, ośrodki wczasowe, pensjonaty, schroniska, kwatery prywatne, gospodarstwa agroturystyczne, pola namiotowe i campingowe. Spo śród licznych obiektów wymieni ć nale ży: Gł ęboczek Vine Resort & SPA, go ściniec „Aga Luke”, o środki wypoczynkowe „Stepol”, „UMK”, „Pod Sosnami”, „Na Wzgórzu”, OEE „Wilga”, „Dworek Wapionka”, liczne gospodarstwa agroturystyczne w tym w Górznie, Fiałkach, Wierzchowni, Zbicznie, Cichem, Pokrzydowie, Żmijewie, Chojnie, Lisa Młyn, Wielkim Le źnie, Małym Le źnie, Małym Gł ęboczku, itp. Według danych GUS na terenie obszaru LSR znajduje si ę 1411 miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania, w tym 379 całorocznych. W 2011 r. udzielono ł ącznie 72143 noclegi, w tym 2222 turystom zagranicznym. Stopie ń wykorzystania miejsc noclegowych wynosi 27%. Infrastruktur ę turystyczn ą na obszarze LSR stanowi ą: szlaki turystyczne (piesze, rowerowe, kajakowe), ście żki przyrodniczo-dydaktyczne. Powstaj ą one z

50 inicjatywy i staraniem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Brodnickiego i Górznie ńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego oraz Nadle śnictwa Brodnica. Turystyczne szlaki piesze wyznaczono głównie na terenach parków krajobrazowych: Brodnickiego i Górznie ńsko-Lidzbarskiego. Do najliczniej ucz ęszczanych nale żą : szlak żółty (Toru ń- Brodnica-Radomno), niebieski (Górzno-Gutowo-Bachotek), zielony (Górzno-Tama Brodzka- Łąkorz), niebieski (Brodnica--Ostrowite), czerwony (Brodnica-Bobrowo-Płow ęż ek- Łasin). Szlaki kajakowe to przede wszystkim rzeka Drw ęca, na której corocznie odbywa si ę mi ędzynarodowy spływ kajakowy oraz Skarlanka i Cichówka, jak równie ż Struga Brodnicka i Brynica. Na terenie LSR wyznaczono liczne ście żki przyrodniczo-dydaktyczne. Do najbardziej znanych nale żą : „Zaro śle” na terenie le śnictwa Zaro śle, „Bachotek” - kajakowa, „Bobrowiska” w Grzmi ęcy, „Grabiny- Łąkorz” w le śnictwie Grabiny, „Szumny Zdrój” w le śnictwie Górzno, „Retno” w le śnictwie Tegowiec, „Na bindug ę” w le śnictwie Długi Most. Liczne jeziora oraz stawy rybne to baza rozwoju rybołówstwa oraz w ędkarstwa. W miejscowo ści Górzno z powodzenie rozwija si ę turystyka aktywna, gdzie zapale ńcy geocachingu ogłosili j ą polsk ą stolicą tej dziedziny.

Mapa nr 2 Środowisko geograficzno – przyrodnicze.

Źródło: Starostwo Powiatowe w Brodnicy.

51 11. Opis produktów lokalnych, tradycyjnych i regionalnych.

Na targowiskach wiejskich i miejskich oraz przy obiektach cz ęsto odwiedzanych i ucz ęszczanych pojawiaj ą si ę nie tylko producenci ekologiczni, ale tak że wytwarzaj ący produkty regionalne i tradycyjne. W Pokrzydowie – w miejscowo ści gdzie swoj ą siedzib ę ma stowarzyszenie EkoŁan – powstała karczma ekologiczna. W sezonie turystycznym produkty te ciesz ą si ę zainteresowaniem, poza sezonem poda ż spada. Okoliczni mieszka ńcy zaopatruj ą si ę u s ąsiadów lub w działaj ącej w Pokrzydowie hurtowni produktów ekologicznych. Bardzo dobrze natomiast rozwija si ę sprzeda ż przez Internet. Mieszka ńcy obszaru LSR mog ą si ę równie ż pochwali ć Ciastkami królewskimi z So śna Królewskiego, które zostały wpisane na List ę Produktów Tradycyjnych ich wytwarzaniem zajmuje się mieszkanka gminy Brzozie. Powstały one w 1928 roku, a dzi ęki wznowieniu produkcji prze żywaj ą renesans i z powodzeniem mo żna prowadzi ć działalno ść gospodarcz ą. Jest ona laureatk ą wielu nagród i konkursów min. „Nasze Kulinarne Dziedzictwo – Smaki Regionów oraz nominacja do „Perły” . Gospodynie domowe zrzeszone w Kołach Gospody ń Wiejskich piel ęgnuj ą tradycj ę kuchni regionalnej na skal ę lokaln ą. Da ń tych mo żna spróbowa ć podczas lokalnych imprez kulturalnych min. do żynek, festynów.

12. Charakterystyka rolnictwa i rynku rolnego.

Średnia wielko ść gospodarstwa na terenie obszaru LSR szacowana jest na 12-13 hektarów. Wyst ępuje te ż du że zró żnicowanie struktury gospodarstw i jako ści gleb pomi ędzy poszczególnymi gminami obszaru LSR. Cztery tysi ące gospodarstw znajduj ących si ę na naszym terenie bez wi ększych problemów produkcj ą ekologiczn ą mogłaby zaj ąć si ę zdecydowana wi ększo ść z nich – w skali powiatu dominuj ą bowiem gospodarstwa nie wi ększe ni ż 20 ha a grunty rolne nie nale żą do naj żyźniejszych (przewaga pi ątej i szóstej klasy) co nie sprzyja rozwojowi towarowego rolnictwa. Na produkcję metodami ekologicznymi zdecydowało si ę jednak zaledwie około 50 gospodarstw. Blisko połowa z nich zajmuje si ę produkcj ą zbó ż, jedna czwarta produkcj ą zwierz ęcą (bydło, kury nioski), pozostała cz ęść to warzywa i owoce. Na obszarze działa te ż sze ść wi ększych zakładów przetwarzaj ących ekologiczne płody, a z producentami zrzeszonymi w lokalnym stowarzyszeniu rolników ekologicznych współpracuj ą z chłodni ą owoców i warzyw w Miesi ączkowie. Rolnicy ekologiczni podstawow ą produkcj ę sprzedaj ą na terenie powiatu: zaopatruj ą lokalne przetwórnie lub sprzedaj ą w ramach sprzeda ży bezpo średniej. W gminie Zbiczno działa te ż hurtownia ekologiczna. Powiat Brodnicki z wył ączeniem miasta Brodnicy to najwi ększe skupisko gospodarstw ekologicznych w województwie kujawsko-pomorskim. Rolnictwo ekologiczne na naszym terenie odgrywa bardzo wa żną rol ę z punktu widzenia ochrony środowiska i budowania świadomo ści producentów oraz mieszka ńców. 5 Je śli chodzi o struktur ę produkcji rolniczej to na terenie obszaru LSR dominuje chów bydła z pogłowiem ponad 40 tysi ęcy sztuk, co jest najwi ększ ą ilo ści ą w śród powiatów w województwie kujawsko- pomorskim. Funkcjonuj ą tak że mleczarnie (Jabłonowo, Brodnica ). Produkcja ro ślinna jest zró żnicowana – są zarówno zbo ża, uprawy monokulturowe, jak te ż sady i owoce mi ękkie. Na obszarze wyst ępuj ą gminy (np. gmina Zbiczno), gdzie zaledwie 50% terenu to uprawy rolne, reszt ę stanowi ą zadrzewienia i jeziora. W powiecie jest około 70% upraw, a 30% to s ą zadrzewienia i wody. 6Najwy ższ ą jako ści ą, wyra żon ą wska źnikiem jako ści rolniczej przestrzeni

5http://irwirpan.waw.pl/polski/IRWiR_PAN_raport_Rolnictwo_ekologiczne_czynnikiem_rozwoju_lokalnego.pd f 6 Strategia rozwoju Powiatu Brodnickiego w latach 2007-2013”, Brodnica 2007r. http://www.brodnica.com.pl/pdf/strategia20072013.pdf

52 produkcyjnej, charakteryzuj ą si ę gleby gminy Osiek, Jabłonowo Pomorskie, Bobrowo i Brodnica, a najni ższ ą gminy Brzozie i Górzno. Przydatno ść rolnicz ą gleb dobrze charakteryzuje udział gleb w najwy ższych (I-IV) klasach bonitacyjnych, który w poszczególnych gminach obszaru LSR wynosi: Bobrowo (83,8% powierzchni u żytków rolnych), Brodnica (84,4%), Brzozie (68,2%), Górzno (65,7%), Bartniczka (76,1%), Jabłonowo Pomorskie (90,8%), Osiek (94,2%), Świedziebnia (72%) i Zbiczno (68,4%). Stowarzyszenie zwróciło si ę w miesi ącu pa ździerniku do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Brodnicy o podanie ilo ści osób podlegaj ących z mocy ustawy i na wniosek w ka żdej gminie, która opłaca składki. Ze wzgl ędu na typowo rolniczy charakter obszaru LSR jest to istotna grupa społeczna. Grupa ta stanowi znaczn ą rol ę w ukrytym bezrobociu, gdy ż według prawa osoby te nie podlegaj ą rejestracji w PUP. Dane przekazane z KRUS w Brodnicy.

Tabela 18 Ilo ść osób ubezpieczonych w KRUS.

L.p. Nazwa Gminy Ilo ść osób ubezpieczonych 1 Bartniczka 404 2 Bobrowo 860 3 Brodnica 517 4 Brzozie 395 5 Górzno 397 6 Jabłonowo Pomorskie 732 7 Osiek 523 8 Świedziebnia 878 9 Zbiczno 326

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych przekazanych z KRUS.

IV. Analiza SWOT obszaru obj ętego LSR

Analiza SWOT została przeprowadzona w ramach konsultacji społecznych z przedstawicielami wszystkich sektorów( publiczny, gospodarczy w tym rybaków, społeczny i mieszka ńcy ) na spotkaniach prowadzonych we wszystkich gminach Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”. Prace nad stworzeniem arkuszu analizy SWOT rozpocz ęto na pocz ątku lipca 2015 r. Analiza SWOT jest jedn ą z najpopularniejszych metod badawczych stosowanych dla prawidłowego rozpoznania oraz zinterpretowania wpływu okre ślonych czynników zewn ętrznych i wewn ętrznych na badanym obszarze. Analizy dokonuje si ę poprzez: • diagnoz ę obszaru w celu okre ślenia jego mocnych i słabych stron, • diagnoz ę otoczenia w celu kre ślenia perspektyw rozwoju w kontek ście szans i zagro żeń dla tego obszaru. Ró żnorodno ść poruszanych tematów i problemów spowodowała konieczno ść posegregowania zebranych do SWOT materiałów w nast ępuj ące bloki tematyczne: • przedsi ębiorczo ść / gospodarka, • środowisko naturalne, • infrastruktura techniczna, • potencjał ludzki.

53 Identyfikacja głównych problemów społeczno ści gmin oraz szczegółowa analiza słabych i mocnych stron, jak równie ż mo żliwo ści i zagro żeń, mog ących pojawi ć si ę w trakcie realizacji strategii pozwalaj ą na wyznaczenie celów, okre ślenie kierunków i zmian w przyszło ści. Analizie SWOT przewodniczyły dwie my śli: My śl I - Problemy dotycz ą zawsze ludzi i standardów ich życia, a nie zasobów. Zasoby materiałowe lub usługi stanowi ą warto ść tylko wtedy, kiedy słu żą ludziom. My śl II - W celu uzyskania jasnej analizy traktuje si ę mocne i słabe strony jako czynniki wewn ętrzne z punktu widzenia społeczno ści lokalnej, na które społeczno ść ma wpływ, a szanse i zagro żenia jako czynniki zewn ętrzne, znajduj ące si ę w bli ższym lub dalszym otoczeniu społeczno ści.

54 Tabela 19 Analiza SWOT - Przedsi ębiorczo ść / Gospodarki z celami

Mocne strony Słabe strony Cel - atrakcyjne zasoby - brak miejsca przygotowywania wyrobów regionalnych, tradycyjnych, Rozwój naturalne, - wyst ępowanie ukrytego bezrobocia w wielu małych gospodarstwach rolnych, przedsi ębiorczo ści - atrakcyjne środowisko - rozproszona zabudowa, i ró żnicowanie przyrodnicze i techniczne do - niedostatki kapitału własnego, działalno ści rozwoju turystyki i rekreacji, - niedostateczna ilo ść i jako ść technicznej infrastruktury turystycznej, gospodarczej na - tradycje łowieckie, - mała liczba stawów połowowych i zorganizowanych łowisk, obszarze LSR. - wielofunkcyjny charakter - brak nowoczesnego wyposa żenia zakładów do produkcji ryb w tym brak basenów, prowadzonej działalno ści - mała ilo ść punktów gastronomii szczególnie zwi ązanej z oferowaniem da ń rybnych, gospodarczej i rolniczej, - słaba dost ępno ść do jezior, a niekiedy brak doj ścia, - tradycje w ędkarskie i - brak miejsca do wodowania łodzi, rybackie, - brak zintegrowanego systemu informacji turystycznej, - du ża powierzchnia terenów - brak zagospodarowania rzeki Drw ęcy, inwestycyjnych, - niewystarczaj ąca oferta jednostek opieki nad małymi dzie ćmi, - działalno ść przedsi ębiorstw - brak jednostek opieki nad osobami starszymi, i organizacji zrzeszaj ących - niewystarczaj ąca oferta pracy dla osób z niepełnosprawno ściami, rybaków. - mała oferta rzemiosła, - mała ilo ść aktywnych form promocji regionu, - niski standard i mała ilo ść oferowanych usług turystycznych, - niedostatek przetwórstwa rolno-spo żywczego, produktów pszczelarskich i ryb, - mała ilo ść działa ń ze znamionami innowacyjnymi, - niedostateczna ilo ść zakładów świadcz ących specjalistyczne naprawy i konserwacje, kompleksowe serwisy pojazdów samochodowych, dla budownictwa i dla rolnictwa, - mała ilo ść samochodów specjalistycznych słu żą cych produkcji, - niska jako ść technologiczna zakładów do produkcji ryb, - niedostateczna ilo ść powierzchni produkcyjnych, - niedostateczna ilo ść specjalistycznego parku maszynowego do produkcji elementów budowlanych, metalowych, drewnianych oraz maszyn i urz ądze ń wykorzystywanych w rolnictwie, rybołówstwie i przemy śle, - mała ilo ści zakładów świadcz ących usługi spawalnicze ,

55 - brak świadczenia usług rehabilitacyjnych /odnowy biologicznej, - mała ilo ść firm prowadz ących doskonalenia zawodowe – kursy specjalistyczne, - mała ilo ść usług świadcz ących tradycyjnego rzemiosła i r ękodzieła, - mała ilo ść oferowanych tradycyjnych potraw lokalnych , Szanse Zagro żenia - wzrost zapotrzebowania na - utrzymuj ąca si ę niska stopa zysku, żywno ść ekologiczn ą, - utrzymuj ąca si ę niska opłacalno ść produkcji rolnej w małych gospodarstwach, - dost ęp do środków - niewystarczaj ąca ilo ść miejsc do w ędkowania na zorganizowanych łowiskach, pomocowych, - wzrost liczby przybywaj ących turystów, - rozwój współpracy z sąsiednimi powiatami,

Tabela 20 Analiza SWOT - Środowisko naturalne z celami

Mocne strony Słabe strony Cel - wyst ępowanie obszarów - wyst ępowanie nierównomiernego rozkładu lesisto ści, Wzrost NATURA 2000 i innych form - zanieczyszczanie śmieciami rowów przydro żnych i lasów, konkurencyjno ści ochrony przyrody, - mała ilo ść działa ń w kierunku ochrony środowiska i zachowania klimatu, obszaru LSR oraz - atrakcyjne ukształtowanie - niski stan wód powierzchniowych, podniesienie powierzchni ziemi, - brak mo żliwo ści odzysku wody opadowej i z produkcji rolniczej, - wysoka jeziorno ść , jako ści życia - du ża ró żnorodno ść gatunkowa mieszka ńców. fauny i flory, - du że powierzchnie lasów, - niski stopie ń ska żenia środowiska, - rozwój parków krajobrazowych Szanse Zagro żenia - wsparcie finansowe, - wyst ępuj ąca degradacja środowiska naturalnego w wyniku działalno ści człowieka, - degradacja wód,

56 - prowadzenie promocji obszaru, - wyst ępowanie gwałtownych, intensywnych zjawisk atmosferycznych / długotrwałe wyrobów przez kilka instytucji, susze, intensywne opady atmosferyczne /, jednostek, - eutrofizacja jezior,

Tabela 21 Analiza SWOT - Infrastruktura techniczna z celami

Mocne strony Słabe strony Cele - wysoki odsetek gospodarstw - brak i zły stan techniczny chodników, Wzrost domowych podł ączonych do sieci - niski standard nawierzchni dróg i brak wyznaczonych dróg dojazdowych do konkurencyjno ści wodoci ągowej, gospodarstw, obszaru LSR oraz - sprawna realizacja inwestycji - słabo rozwini ęta infrastruktura techniczna, podniesienie infrastrukturalnych, - słabo rozwini ęta baza sportowo- rekreacyjno-wypoczynkowa, - niedostateczna ilo ść świetlic wiejskich i obiektów dziennego pobytu osób jako ści życia starszych, mieszka ńców. - niewystarczaj ąca ilo ść ście żek turystyczno-rekreacyjnych, - brak ci ągów pieszo-rowerowych, - brak infrastruktury toru wodnego na Drw ęcy i jeziorach, - mała ilo ść wyznaczonych punktów widokowych, - brak osad w ędkarskich i otaczaj ącej infrastruktury, - mała ilo ść ogrodze ń stawów rybnych, - mała ilo ść działa ń na rzecz łagodzenia zmiany klimatu, - niedostateczna ilo ść wyposa żonych łowisk dla w ędkarzy, - brak elementów infrastruktury przystosowanych dla niepełnosprawnych, - niedostateczna ilo ść indywidualnych oczyszczalni ścieków, - zły stan techniczny oraz przestarzały system oczyszczania ścieków, - mała ilo ść eksploatowanych urz ądze ń do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, - niedostateczna ilo ść i jako ść technicznej infrastruktury turystycznej, - słabe wyposa żenie świetlic wiejskich ,

57 Szanse Zagro żenia - istniej ący dost ęp do środków - niedostatek zewn ętrznego wsparcia finansowego, pomocowych, - wzrost zainteresowania aktywnym wypoczynkiem, - wyst ępowanie terenów nadaj ących si ę na elementy infrastruktury technicznej, - mo żliwo ść podł ączenia do sieci gazowej,

Tabela 22 Analiza SWOT - Potencjał ludzki z celami

Słabe strony Cele Mocne strony - dodatni przyrost zamieszkałych osób, - wysoki odsetek osób zatrudnionych w rolnictwie, Wzrost umiej ętno ści - bogate dziedzictwo historyczno- - niekorzystna struktura wykształcenia, mieszka ńców obszaru kulturowe, - mała ilo ść animatorów kultury, LSR poprzez rozwój - prowadzenie edukacji ekologicznej, - słabo rozwini ęta przedsi ębiorczo ść , działa ń edukacyjnych - poczucie to żsamo ści i przynale żno ści - bardzo mała znajomo ść najbli ższej okolicy, lokalnej, - mała ilo ść imprez kulturalnych z udziałem turystów i mieszka ńców, - du ża efektywno ść inicjatyw lokalnych, - niedostateczne wsparcie organizacji pozarz ądowych, - rozwój społecze ństwa informacyjnego, - niski poziom kapitału ludzkiego i społecznego, - gotowo ść do zmian, - mała ilo ść osób ze specjalistyczn ą wiedz ą i specjalistycznymi kwalifikacjami, - niski poziom zaufania społecznego, - wzrastaj ące zró żnicowanie rozwoju osobistego mieszka ńców, - mała aktywno ść wolontariatu, - brak udokumentowanej znajomo ści gatunków grzybów, - wyst ępowanie trwałego wysokiego bezrobocia w grupie osób młodych, - wzrastaj ące ró żnice w stanie posiadania, - starzenie si ę społecze ństwa ,

58 - wyst ępowanie potencjalnego wykluczenia społecznego. - degradacja materialnych dóbr kultury, - wyst ępowanie osób długotrwale bezrobotnych, - wyst ępowanie w śród bezrobotnych osób z niepełnosprawno ściami, - wyst ępowanie w śród bezrobotnych du żego odsetka osób z niskimi kwalifikacjami, - wyst ępowanie w śród bezrobotnych wiele osób powy żej 50 roku życia, - wyst ępowanie w śród bezrobotnych w wi ększo ści kobiet, - wyst ępowanie ukrytego bezrobocia, - niska znajomo ść j ęzyków obcych, - niska świadomo ść ekologiczna, - mała dbało ść o zabytki kultury, - du że bezrobocie w śród osób młodych do 35 roku życia , Szanse Zagro żenia - mo żliwo ść dokształcania dzi ęki środkom - emigracja mieszka ńców, z UE, integracja europejska, - brak wsparcia instytucji edukacyjnych w przeciwdziałaniu powstawania wykluczenia społecznego, - niekorzystna struktura demograficzna ,

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zastosowanych metod partycypacyjny

59

V. Cele i wska źniki

1. Specyfikacja i opis celów ogólnych. Teren działania LGD jest spójny pod wzgl ędem geograficznym, środowiskowym, gospodarczym i społecznym. Obj ęcie obszaru wspóln ą Strategi ą, przyczyni si ę do lokalnego rozwoju, wi ększej integracji wewn ętrznej mieszka ńców LGD oraz u świadamiania im lokalnej to żsamo ści. B ędzie to mo żliwe poprzez realizacj ę zało żonych w niniejszym dokumencie celów i słu żą cych ich osi ągni ęciu przedsi ęwzi ęć . D ążą c do zabezpieczenia wdra żania RLKS, konstrukcja zawartych w LSR celów ma zasadnicze znaczenie dla pó źniejszych realizacji strategii, głównie w aspekcie łatwego monitorowania post ępów w realizacji strategii oraz rozliczenia si ę z osi ągni ętych wyników, dlatego nale ży zadba ć o to, aby zapisane w LSR cele spełniały kryteria SMART czyli: a) Specific – powinny stanowi ć rozwi ązanie dla okre ślonych w strategii problemów i wyzwa ń. Cele sformułowane powinny wprost wynika ć z diagnozy obszaru objętego strategi ą i z analizy SWOT. Cele powinny uwzgl ędnia ć wynik konsultacji społecznych. b) Measurable – cele powinny by ć mierzalne poprzez wska źniki. Dla ka żdego wska źnika powinna by ć okre ślona jednostka miary, stan pocz ątkowy i planowany stan docelowy. c) Ambitious – cele powinny by ć ambitne i mo żliwe do osi ągni ęcia. d) Rational- racjonalno ść celów powinna wynika ć z analizy perspektywy czasowej oraz mo żliwo ści technicznych i ekonomicznych jakie s ą do dyspozycji. e) Time – cele musz ą mie ć okre ślon ą perspektyw ę czasow ą. Przeprowadzenie spotka ń ze społeczno ści ą lokaln ą 9 gmin wchodz ących w skład „Lokalnej Grupy Działania Pojezierze Brodnickie” oraz analizy silnych i słabych stron obszaru oraz szans i zagro żeń pozwoliło na wyznaczenie celów ogólnych i szczegółowych, przyczyniaj ących si ę do wszechstronnego rozwoju obszaru. Przedstawione poni żej cele wynikaj ą nie tylko z analizy SWOT, lecz równie ż z kontaktów z mieszka ńcami, którzy najlepiej znaj ą potrzeby obszaru na którym zamieszkuj ą. Wiedza ta wypływa z bezpo średniego i codziennego obserwowania otaczaj ącego ich środowiska, w którym żyj ą oraz problemów z jakimi maj ą do czynienia. Efektem tej pracy s ą przedstawione poni żej cele ogólne i wynikaj ące z nich cele szczegółowe: - Cel 1 Rozwój przedsi ębiorczo ści i ró żnicowanie działalno ści gospodarczej na obszarze LSR. 2.1. Wzmocnienie przedsi ębiorczo ści na obszarze LSR. 1.2 Wsparcie w podejmowaniu nowej aktywno ści gospodarczej. - Cel 2 Wzrost konkurencyjno ści obszaru LSR oraz podniesienie jako ści życia mieszka ńców. 2.1 Wykorzystanie zasobów i walorów środowiska dla rozwoju turystyki. 2.2 Rozwój obszaru poprzez inwestycje drogowe oraz na obszarach rewitalizowanych i popraw ę dost ępno ści do infrastruktury rekreacyjno-sportowo - kulturalnej. - Cel 3 Wzrost umiej ętno ści mieszka ńców obszaru LSR poprzez rozwój działa ń edukacyjnych mi ędzy innymi na obszarach rewitalizowanych. 3.1 Podniesienie poziomu kapitału ludzkiego i społecznego. 3.2Podniesienie wiedz u żytecznej

60

Tabela 23 Wska źnik dla celu ogólnego nr 1.

1.0 CEL OGÓLNY 1 Rozwój przedsi ębiorczo ści i ró żnicowanie działalno ści gospodarczej na obszarze LSR

1.1 Wzmocnienie przedsi ębiorczo ści na obszarze LSR CELE SZCZEGÓŁOWE 1.2.2. Wsparcie w podejmowaniu nowej aktywno ści gospodarczej stan plan Wska źniki oddziaływania dla celu ogólnego Jednostka miary pocz ątkowy Źródło danych/sposób pomiaru 2023rok 2014Rok

Wzrost dochodów przedsi ębiorców o co najmniej 5 % od 2014 do 2023 r. 18270299, Dane z UG w postaci udziału w podatku W1.0 zł 17667709,23 43 dochodowym

stan plan Wska źniki rezultatu dla celów szczegółowych Jednostka miary pocz ątkowy Źródło danych/sposób pomiaru 2023rok 2018 rok

w1.1 Liczba utworzonych lub utrzymanych miejsc pracy etaty 0 10 Sprawozdania beneficjentów, dane z LGD

Liczba nowych produktów/usług wprowadzonych w w1.2 sztuki 0 66 Sprawozdania beneficjentów, dane z LGD przedsi ębiorstwie

w1.2.2 Liczba utworzonych miejsc pracy etaty 0 33 Sprawozdania beneficjentów, dane z LGD

Sposób realizacji Wska źniki produktu (konkurs, projekt warto ść grantowy, operacja Przedsi ęwzi ęcia Grupy docelowe własna, projekt Jednostka nazwa pocz ątkow ko ńcowa Źródło danych/sposób pomiaru współpracy, miary a 2014 rok 2023Rok aktywizacja itp.)

61 Liczba operacji polegaj ących na utworzeniu nowego Sprawozdania beneficjentów, dane z 1.1.1 Rozwój przedsi ębiorczo ści Sektor rybacki Konkurs sztuki 0 10 przedsi ębiorstwa LGD lub rozwoju istniej ącego przedsi ębiorstwa

Liczba zrealizowanych Zakładanie działalno ści Osoby fizyczne, operacji gospodarczej, Sprawozdania beneficjentów, dane z 1.2.2 prawne, grupy Konkurs polegaj ących na sztuki 0 24 dywersyfikacja źródeł LGD defaworyzowane utworzeniu dochodów nowego przedsi ębiorstwa

Liczba zrealizowanych Małe i średnie Rozwój przedsi ębiorczo ści, operacji przedsi ębiorstwa, Sprawozdania beneficjentów, dane z 1.2.1 dywersyfikacja źródeł Konkurs polegaj ących na sztuki 0 9 osoby fizyczne, grupy LGD dochodu rozwoju defaworyzowane istniej ącego przedsi ębiorstwa

Liczba przedsi ębiorstw Rozwój przedsi ębiorczo ści, Małe i średnie otrzymuj ących Sprawozdania beneficjentów, dane z 1.2.3 dywersyfikacja źródeł przedsi ębiorstwa, Projekt grantowy wsparcie, liczba sztuki 0 66 LGD dochodu osoby fizyczne przedsi ębiorstw otrzymuj ących dotacje

Źródło: Opracowanie własne

62 Tabela 24 Wska źnik dla celu ogólnego nr 2

2.0 CEL OGÓLNY 2 Wzrost konkurencyjno ści obszaru LSR oraz podniesienie jako ści życia mieszka ńców

2.1 Wykorzystanie zasobów i walorów środowiska naturalnego dla rozwoju turystyki

CELE SZCZEGÓŁOWE Rozwój obszaru poprzez inwestycje drogowe oraz na obszarach rewitalizowanych i popraw ę dost ępno ści do infrastruktury 2.2 rekreacyjno– sportowo - kulturowej

stan pocz ątkowy Wska źniki oddziaływania dla celu ogólnego Jednostka miary plan 2023 rok Źródło danych/sposób pomiaru 2014 Rok

Wzrost dochodów przedsi ębiorców o co najmniej 5 % od 2014 do 2023 Dane z UG w postaci udziału w podatku W2.0 zł 17667709,23 18270299,43 r. dochodowym

stan pocz ątkowy Wska źniki rezultatu dla celów szczegółowych Jednostka miary plan 2023rok Źródło danych/sposób pomiaru 2014 Rok

Wzrost liczby osób korzystaj ących z obiektów infrastruktury Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z w2.1 % 0 10 turystycznej i rekreacyjnej oraz z obiektów u żyteczno ści publicznej LGD

Wzrost liczby osób korzystaj ących z obiektów infrastruktury Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z w2.2 osoba 0 7000 turystycznej i rekreacyjnej oraz kulturalnej. LGD

Liczba osób korzystaj ących ze zrewitalizowanych obszarów Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z w2.2 osoba 0 6000 LGD

Liczba osób korzystaj ących z nowej lub przebudowanej infrastruktury Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z W 2.2 osoba 0 35 000 drogowej w zakresie wł ączenia społecznego LGD

Sposób realizacji Wska źniki produktu (konkurs, projekt warto ść grantowy, operacja Przedsi ęwzi ęcia Grupy docelowe własna, projekt Źródło danych/sposób nazwa Jednostka miary pocz ątkowa ko ńcowa współpracy, pomiaru 2014 rok 2023 Rok aktywizacja itp.)

Liczba nowych Zagospodarowanie jezior Sprawozdania lub w2.1.1 jako naturalnego waloru JST, ngo Konkurs sztuki 0 24 beneficjentów LGD, dane z zmodernizowanych regionu dla celów LGD obiektów

63 rekreacji, turystyki i infrastruktury kultury turystycznej i rekreacyjnej

Liczba wspartych obiektów Nowoczesne obiekty JST, osoby infrastruktury użyteczno ści publicznej Sprawozdania beneficjentów w 2.2 fizyczne, osoby Konkurs zlokalizowanych sztuki 0 20 /sportowe, turystyczne, LGD, dane z LGD prawne, ngo na kulturowe / zrewitalizowanych obszarach

Liczba nowych lub Rozwój ogólnodost ępnej zmodernizowanych i niekomercyjnej JST, osoby obiektów Sprawozdania infrastruktury w 2.2.1 fizyczne, osoby Konkurs infrastruktury sztuki 0 14 beneficjentów LGD, dane z turystycznej , prawne, ngo turystycznej i LGD rekreacyjnej lub rekreacyjnej lub kulturowej kulturalnej

Liczba operacji w zakresie Rozwój infrastruktury infrastruktury Sprawozdania beneficjentów w 2.2 JST Konkurs sztuki 0 3 komunikacyjnej drogowej w LGD, dane z LGD zakresie wł ączenia społecznego

Źródło: Opracowanie własne

64 Tabela 25 Wska źniki dla celu ogólnego nr 3

3.0 CEL OGÓLNY Wzrost umiej ętno ści mieszka ńców obszaru LSR poprzez rozwój działa ń edukacyjnych mi ędzy innymi na obszarach rewitalizowanych

3.1 CELE SZCZEGÓŁOWE Podniesienie poziomu kapitału ludzkiego i społecznego

3.2 Podniesienie wiedzy u żytecznej stan Wska źniki oddziaływania dla celu plan Jednostka miary pocz ątkowy Źródło danych/sposób pomiaru ogólnego 2014 Rok 2023. rok

Wzrost dochodów przedsi ębiorców o co najmniej 5 % od 2014 do W3.0 zł 17667709,23 18270299,43 Dane z UG w postaci udziału w podatku dochodowym 2023 r.

stan Wska źniki rezultatu dla celów Jednostka miary pocz ątkowy plan 2023rok Źródło danych/sposób pomiaru szczegółowych 2014 Rok

Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w3.1 osoba 0 40 Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z LGD poszukuj ąca pracy po opuszczeniu programu.

Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w3.1 pracuj ących po opuszczeniu programu ( ł ącznie z pracuj ącymi na osoba 0 22 Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z LGD własny rachunek)

Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, u w3.1 osoba 0 298 Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z LGD których wzrosła aktywno ść społeczna

Liczba osób, które otrzymały wsparcie po uprzednim udzieleniu w3.1 indywidualnego doradztwa w zakresie ubiegania si ę o wsparcie na osoba 0 65 Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z LGD realizacje LSR, świadczonego w biurze

Liczba osób uczestnicz ących w spotkaniach informacyjno - w3.2 osoba 0 2000 Sprawozdania beneficjentów LGD, dane z LGD konsultacyjnych

Liczba projektów współpracy z PROW 2014 - 2020 skierowanych do w 3.2 sztuki 0 2 Dane z LGD grup docelowych

65 Liczba projektów współpracy z PO RYBY 2014 - 2020 skierowanych w 3.2 sztuki 0 2 Dane z LGD do przedsi ębiorców oraz grup de faworyzowanych

Sposób realizacji Wska źniki produktu (konkurs, projekt warto ść grantowy, operacja Przedsi ęwzi ęcia Grupy docelowe własna, projekt Jednostka nazwa pocz ątkow ko ńcowa Źródło danych/sposób pomiaru współpracy, aktywizacja miary a 2014 rok 2023 Rok itp.)

Liczba osób zagro żonych Wzmocnienie kapitału JST, osoby ubóstwem lub społecznego Sprawozdania beneficjentów LGD, dane w3.1.1 fizyczne, osoby Projekt grantowy wykluczeniem osoba 0 530 mieszka ńców obszaru z LGD prawne społecznym obj ętych LSR wsparciem w programie.

Uczestnictwo w Członkowie Liczba osobodni szkole ń Koszty bie żą ce + w3.1.2 doskonaleniu LGD i dla pracowników LGD i osobodzie ń 0 300 Dane z LGD Animacja zawodowym pracownicy LGD organów LGD

Liczba podmiotów Liczba podmiotów, którym udzielono którym udzielono w 3.1 mieszka ńcy Koszty bie żą ce sztuki 0 400 Dane z LGD indywidualnego indywidualnego doradztwa doradztwa

Przekazywanie wiedzy Liczba spotka ń podczas spotka ń informacyjno- w3.2 mieszka ńcy Animacja sztuki 0 144 Dane z LGD informacyjno- konsultacyjnych LGD z konsultacyjnych mieszka ńcami

Liczba zrealizowanych sztuk 0 2 projektów współpracy Podnoszenie wiedzy o Projekt współpracy z mieszka ńcy Dane z LGD historii obszaru PROW 2014 - 2020 Liczba LGD uczestnicz ących w sztuk 0 9 W 3.2 projektach współpracy

Wymiana dobrych Projekt współpracy z PO Liczba zrealizowanych mieszka ńcy sztuk 0 2 Dane z LGD praktyk w ramach RYBY 2014 - 2020 projektów współpracy w prowadzonej tym projektów

66 działalno ści zwi ązanej współpracy z rybactwem mi ędzynarodowej

Liczba LGD uczestnicz ących w sztuk 0 4 projektach współpracy

Źródło: Opracowanie własne

Tabela 26 Matryca logicznych powi ąza ń diagnozy obszaru i ludno ści, analizy SWOT oraz celów i wska źników.

Rodzaj Zidentyfikowane Cel ogólny Cele Planowane Produkty Rezultaty Oddziaływani Czynniki funduszu problemy/wyzwa szczegółowe przedsi ęwzi ęci e zewn ętrzne nia społeczno- a maj ące wpływ ekonomiczne na realizacj ę działa ń i osi ągni ęcie wska źników Słabo rozwini ęta Rozwój Wzmocnien Rozwój Liczba operacji Wzrost Dost ępno ść przedsi ębiorczo ść przedsi ębiorczo ści ie przedsi ębiorcz polegaj ących na Liczba dochodu zewn ętrznych i ró żnicowanie przedsi ębior ości utworzeniu nowego utworzonych przedsi ębiorcó środków działalno ści czo ści na przedsi ębiorstwa lub miejsc pracy w o co finansowych gospodarczej na obszarze rozwoju istniej ącego najmniej 5% przedsi ębiorstwa od 2014 r. do obszarze LSR. LSR 2023 r. Dane z UG w EFMR EFMR Niska jako ść Wzrost Wykorzystan Zagospodarow Liczba nowych lub Wzrost liczby postaci udziału życia konkurencyjno ści ie zasobów i anie jezior jako zmodernizowanych osób w podatku mieszka ńców walorów naturalnego obiektów infrastruktury korzystaj ących z obszaru LSR oraz dochodowym środowiska waloru regionu turystycznej i obiektów podniesienie naturalnego dla celów rekreacyjnej infrastruktury rekreacji, turystycznej i

67 jako ści życia dla rozwoju turystyki i rekreacyjnej oraz mieszka ńców turystyki kultury . obiektów użyteczno ści publicznej Wzrost Podniesienie Wymiana - Liczba zrealizowanych Liczba projektów umiej ętno ści wiedzy dobrych projektów współpracy w współpracy z PO użytecznej praktyk w tym projektów RYBY 2014- mieszka ńców ramach współpracy 2020 obszaru LSR prowadzonej mi ędzynarodowej, skierowanych do poprzez rozwój działalno ści - Liczba LGD przedsi ębiorców działa ń zwi ązanej z uczestnicz ących w oraz grup de rybactwem projektach współpracy faworyzowanych edukacyjnych mi ędzy innymi na obszarach rewitalizowanych Słabo rozwini ęta Rozwój Wsparcie w Zakładanie Liczba zrealizowanych Wzrost Dost ępno ść przedsi ębiorczo ść przedsi ębiorczo ści i podejmowani działalno ści operacji polegaj ących na dochodu zewn ętrznych ró żnicowanie u nowej gospodarczej utworzeniu nowego przedsi ębiorcó środków działalno ści aktywno ści dywersyfikacja przedsi ębiorstwa Liczba w o co finansowych gospodarczej na gospodarczej źródeł dochodu utworzonych najmniej 5% od 2014 r. do obszarze LSR miejsc pracy 2023 r. Rozwój Liczba zrealizowanych przedsi ębiorcz operacji polegaj ących na ości rozwoju istniej ącego dywersyfikacja przedsi ębiorstwa EFRROW EFRROW źródeł dochodu Wzrost Rozwój Rozwój Liczba nowych lub Wzrost liczby Niska jako ść konkurencyjno ści obszaru ogólnodost ępn zmodernizowanych osób życia obszaru LSR oraz poprzez ej i obiektów infrastruktury korzystaj ących z mieszka ńców podniesienie inwestycje niekomercyjnej turystycznej i obiektów drogowe oraz infrastruktury rekreacyjnej lub infrastruktury na obszarach turystycznej, kulturalnej turystycznej i

68 jako ści życia rewitalizowa rekreacyjnej rekreacyjnej oraz mieszka ńców nych i lub kulturalnej. z obiektów popraw ę użyteczno ści dost ępno ści publicznej do Rozwój Liczba operacji w Liczba osób infrastruktur infrastruktury zakresie infrastruktury korzystaj ących z y komunikacyjne drogowej w zakresie nowej lub rekreacyjno– j wł ączenia społecznego zmodernizowanej sportowo – infrastruktury kulturowej. technicznej drogowej w zakresie wł ączenia społecznego Wzrost Podniesieni Podnoszenie - Liczba zrealizowanych Liczba projektów umiej ętno ści e wiedzy wiedzy o projektów współpracy współpracy z mieszka ńców użytecznej historii obszaru - Liczba LGD PROW 2014- obszaru LSR uczestnicz ących w 2020 poprzez rozwój projektach współpracy skierowanych do grup docelowych działa ń

edukacyjnych mi ędzy innymi na obszarach

rewitalizowanych Słabo rozwini ęta Rozwój Wzmocnieni Rozwój Liczba przedsi ębiorstw Liczba nowych Wzrost Dost ępno ść przedsi ębiorczo ść przedsi ębiorczo ści e przedsi ębiorcz otrzymuj ących wsparcie produktów/usług dochodu zewn ętrznych i ró żnicowanie przedsi ębiorc ości, wprowadzonych przedsi ębiorcó środków działalno ści zo ści na dywersyfikacja Liczba przedsi ębiorstw w w o co finansowych gospodarczej na obszarze źródeł dochodu otrzymuj ących dotacje przedsi ębiorstwie najmniej 5% LSR. od 2014 r. do obszarze LSR 2023 r. EFRR

69 Niska jako ść Wzrost Rozwój Nowoczesne Liczba wspartych Liczba osób życia konkurencyjno ści obszaru obiekty obiektów infrastruktury korzystaj ących ze mieszka ńców obszaru LSR oraz poprzez użyteczno ści zlokalizowanych na zrewitalizowanyc podniesienie inwestycje publicznej / rewitalizowanych h obszarów jako ści życia oraz na sportowe, obszarach obszarze turystyczne, mieszka ńców. rewitalizowa kulturowe / nym i popraw ę dost ępno ści do infrastruktur y rekreacyjno– sportowo - kulturowej Bardzo niski Wzrost umiej ętno ści Podniesienie Wzmocnienie Liczba osób - Liczba osób Wzrost Dost ępno ść poziom kapitału mieszka ńców poziomu kapitału zagro żonych ubóstwem zagro żonych dochodu zewn ętrznych ludzkiego i obszaru LSR poprzez kapitału społecznego lub wykluczeniem ubóstwem lub przedsi ębiorcó środków społecznego rozwój działa ń ludzkiego i mieszka ńców społecznym obj ętych wykluczeniem w o co finansowych edukacyjnych społecznego obszaru LSR. wsparciem w programie społecznym, najmniej 5% mi ędzy innymi na poszukuj ących od 2014 r. do obszarach pracy po 2023 r. rewitalizowanych opuszczeniu programu.

EFS - Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, pracuj ących po opuszczeniu programu ( łącznie z

70 pracuj ącymi na własny rachunek - Liczba osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, u których wzrosła aktywno ść społeczna Mała ilo ść wiedzy Wzrost umiej ętno ści Podniesienie Uczestnictwo Liczba osobodni szkole ń Liczba osób, Jako ść szkole ń o wdra żanych mieszka ńców wiedzy w dla pracowników LGD. które otrzymały programach obszaru LSR poprzez użytecznej doskonaleniu wsparcie po finansowych rozwój działa ń zawodowym uprzednim edukacyjnych udzieleniu mi ędzy innymi na indywidualnego obszarach doradztwa w zrewitalizowanych zakresie Liczba osobodni szkole ń ubiegania si ę o Jako ść szkole ń dla organów LGD wsparcie na realizacje LSR, świadczonego w biurze ce

żą Liczba podmiotów, Dost ępno ść którym udzielono informacji o indywidualnego szkoleniu doradztwa bie Koszty

71 Wzrost Podniesieni Przekazywani Liczba spotka ń Liczba osób Dost ępno ść umiej ętno ści e wiedzy e wiedzy informacyjno- uczestnicz ących informacji o mieszka ńców użytecznej podczas konsultacyjnych LGD z w spotkaniach szkoleniu obszaru LSR spotka ń mieszka ńcami informacyjno- poprzez rozwój informacyjno konsultacyjnych działa ń - edukacyjnych konsultacyjny mi ędzy innymi na ch obszarach zrewitalizowanych

Animacja

Źródło: Opracowanie własne

72

2. Wykazanie zgodności celów z celami programów w ramach których planowane jest finansowanie LSR

Cele opracowane przez Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” oraz przedsi ęwzi ęcia zawarte w LSR s ą zbie żne ze wszystkimi celami przekrojowymi funduszu PROW 2014 – 2020 tj. ochrony środowiska, przeciwdziałania zmian ą klimatu oraz innowacyjno ści. Natomiast kryteria wyboru oraz wska źniki LSR zapewniaj ą osi ągni ęcie wska źników dla ww. celów. 3. Przedstawienie celów z podziałem na źródła finansowania

Tabela 27 Cele z podziałem na źródła finansowania

Cel Cel Źródła finansowania w zł. Uwagi ogólny szczegółowy EFRROW EFRR EFS EFMR I 1 0 0 0 176 0 000 2 34 00000 5000000 0 0 II 1 0 0 0 166 0000 2 2000000 2864000 0 0 III 1 0 0 3192000 0

4. Przestawienie przedsięwzięć realizowanych w ramach RLKS

Najwi ększe znaczenie przy realizacji przedsi ęwzi ęć b ędzie miała aktywizacja społeczno- gospodarcza na poziomie lokalnym. Do sformułowania I celu przyczynił si ę cel okre ślony dla RLKS dotycz ący tworzenia miejsc pracy w celu przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu oraz wynikaj ący z diagnozy problem kluczowy, którym jest zbyt mała aktywno ść mieszka ńców i przedsi ębiorców, słu żą ca rozwojowi przedsi ębiorczo ści. W trakcie bada ń, problem rozwoju przedsi ębiorczo ści w społeczno ści lokalnej był podnoszony bardzo cz ęsto brak wystarczaj ącej ilo ści zakładów pracy, co składa si ę na brak sprzyjaj ących warunków do rozwoju mikro i małych przedsi ębiorstw. Z tego wynika problem bezrobocia dotykaj ący głównie młodych ludzi ko ńcz ących etap edukacji szkolnej. Jest to znacz ące negatywne zjawisko, którego rozwi ązanie wymaga bezpo średniego wsparcia. Realizacja po średnio celu szczegółowego : Wzmocnienie przedsi ębiorczo ści na obszarze LSR oraz Wsparcie w podejmowaniu nowej aktywno ści gospodarczej wpłynie na zatrzymanie tendencji wzrostowej bezrobocia wykazanej w diagnozie, poniewa ż jego podstawowym rezultatem b ędzie liczba utworzonych miejsc pracy, w tym samozatrudnienie. W konsekwencji ta zwi ększona aktywno ść wpłynie, w znaczny sposób, nie tylko na zatrzymanie wzrostu bezrobocia ale przyczyni si ę do wzrostu poziomu ekonomicznego obszaru w postaci wzrostu poziomu dochodów gmin z prowadzonej działalno ści gospodarczej poprzez podmioty gospodarcze. Realizacja celu szczegółowego jak równie ż ogólnego nast ąpi poprzez konkretne działania, które stworz ą dobre warunki mieszka ńcom oraz przedsi ębiorcom do zakładania działalno ści lub ich rozwoju, okre ślone w programie wsparcia w postaci premii na rozpocz ęcie działalno ści gospodarczej oraz refundacji cz ęś ci kosztów operacji poszerzaj ących działalno ść gospodarcz ą, a tak że szkole ń przygotowuj ących do podj ęcia pracy poprzez uzupełnienie lub nabycie kwalifikacji. Mo żliwe będzie równie ż doradztwo w zakresie pozyskania środków na tak ą działalno ść . Do konkurencyjno ści obszaru posłu żyły dane zebrane w ramach celu Wzrost konkurencyjności

73 obszaru LSR oraz podniesienie jako ści życia mieszka ńców uzyskane w trakcie konsultacji społecznych.

Kolejny problem, wynikaj ący ze zweryfikowanej i uzupełnionej diagnozy oraz analizy SWOT w wyniku konsultacji społecznych, a wcześniej podnoszony przez mieszka ńców w badaniach społecznych, dotyczy Podniesienie poziomu kapitału ludzkiego i społecznego oraz Podniesienie wiedzy u żytecznej wyra ża si ę w słabej aktywno ści społeczno ści lokalnych w procesie integracji, a tak że postawy roszczeniowej, przy istniej ącym wysokim potencjale obszaru je śli chodzi o ilo ść obiektów publicznych, udost ępnionych lokalnym społeczno ściom w postaci świetlic, Orlików, budynków u żyteczno ści publicznej (stra żnice, szkoły). Niska świadomo ść mo żliwo ści wykorzystania zasobów materialnych i ludzkich, a tak że niewielka liczba lokalnych liderów, posiadaj ących wiedz ę i umiej ętno ści w zakresie anga żowania społeczno ści lokalnych, a w szczególno ści osób młodych do 35 roku życia oraz seniorów z grupy 50+.Niwelowanie wymienionych przyczyn nast ąpi poprzez wsparcie przedsi ęwzi ęć i operacji, które doprowadz ą do realizacji celu szczegółowego, jakim b ędzie bardziej aktywna społecze ństwo lokalne korzystaj ące z zaj ęć prowadzonych przez profesjonalne osoby, a co szczególnie wa żne, maj ąca bezpo średni wpływ na form ę zaspokajania swoich potrzeb. a. Sposób i cz ęstotliwo ść dokonywania pomiaru, uaktualnienia danych.

Efektywno ść funkcjonowania danej organizacji zale ży miedzy innymi od ci ągłego analizowania zdarze ń przeszłych w celu bie żą cego ingerowania w zdarzenia, procesy niepo żą dane. Wskazano kilka źródeł pozyskania danych, które przypisane zostały poszczególnym wska źnikom. Źródłami pozyskania danych dla wska źników produktu i rezultatu b ędą sprawozdania beneficjentów, monitoring i ewaluacja. Do ustalenia warto ści wska źników oddziaływania źródłami pozyskania danych b ędą sprawozdania beneficjentów, dane GUS oraz dane z wszystkich Gmin. Wszystkie dane zbierane b ędą w sposób ci ągły. W procesie monitorowania LGD b ędzie na bie żą co zbiera ć i aktualizowa ć informacje na temat poszczególnych operacji oraz stopnia ich realizacji. Stan pocz ątkowy wska źników produktu ustalono na poziomie ,,0” , aby móc przedstawia ć wprost informacje o post ępach w realizacji przedsi ęwzi ęć . Wska źniki rezultatu, b ędące efektem realizowanych operacji sformułowano w sposób, który mierzy stan statyczny wska źnika wobec czego ich warto ść pocz ątkow ą równie ż okre ślono na poziomie”0”. Wska źniki oddziaływania dla celu ogólnego to Wzrost dochodów przedsi ębiorców o co najmniej 5 % od 2014 do 2023 r. ma warto ść pocz ątkow ą w wysoko ści 17667709,23 zł i jest wyliczony na podstawie danych przekazanych z urz ędów gmin z roku 2014 r.

VI. Sposób wyboru i oceny operacji oraz sposobu ustanowienia kryteriów wyboru

LGD na podstawie umowy na realizacj ę Strategii Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczno ść b ędzie działała m. in. poprzez: - rozpowszechnianie zało żenia zatwierdzonej LSR; - upowszechnianie informacji o warunkach i zasadach udzielania pomocy na realizacj ę projektów przedkładanych przez wnioskodawców, kryteriach wyboru projektów oraz sposobu naboru wniosków o pomoc; - ogłaszanie i prowadzenie naboru wniosków o pomoc z obszaru działania LGD. Wnioski o pomoc, kwalifikuj ące si ę do udzielenia pomocy, mog ą dotyczy ć tylko działa ń i projektów zgodnych z LSR, przyj ętą przez Stowarzyszenie „ Lokalna Grupa Działania

74 Pojezierze Brodnickie” i zatwierdzon ą przez Samorz ąd Województwa Kujawsko- Pomorskiego. Projekty słu żą ce wdra żaniu LSR mog ą by ć zgodne z celami strategicznymi przyj ętymi przez LGD. Ich realizacja powinna w mo żliwie najwy ższym stopniu pozytywnie oddziaływa ć na środowisko, prowadzi ć do tworzenia nowych miejsc pracy i zwi ększa ć aktywno ść społeczną, by ć zgodna z innymi dokumentami planistycznymi danego obszaru oraz odznacza ć si ę innowacyjno ści ą, przyczyniaj ąc si ę do poprawy ogólnej jako ści życia mieszka ńców na obszarze LGD. W przypadku środków finansowych z funduszu EFMR w kryteriach wyboru operacji punkty otrzyma operacja spełniaj ąca jeden z celów: - - podnoszenie warto ści produktów, tworzenie miejsc pracy, zach ęcanie młodych ludzi i propagowanie innowacji na wszystkich etapach ła ńcucha dostaw produktów w sektorze rybołówstwa i akwakultury; - wspieranie ró żnicowania działalno ści w ramach rybołówstwa przemysłowego i poza nim, wspieranie uczenia si ę przez całe życie i tworzenia miejsc pracy na obszarach rybackich i obszarach akwakultury; - wspieranie i wykorzystywanie atutów środowiska na obszarach rybackich i obszarach akwakultury, w tym operacje na rzecz łagodzenia zmiany klimatu; - propagowanie dobrostanu społecznego i dziedzictwa kulturowego na obszarach rybackich i obszarach akwakultury, w tym dziedzictwa kulturowego rybołówstwa i akwakultury oraz morskiego dziedzictwa kulturowego; W ramach realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” zakłada si ę realizacj ę dwóch typów operacji: - Operacji realizowanych indywidualnie w ramach wniosków składanych przez beneficjentów innych ni ż LGD i wybieranych przez organ decyzyjny – Rad ę LGD, a nast ępnie przedkładane do weryfikacji do Samorz ądu Województwa Kujawsko- Pomorskiego, - Projektów grantowych, czyli operacji których beneficjent b ędący LGD udziela innym, wybranym przez siebie podmiotom – grantobiorcom, grantów, czyli środków finansowych na realizacj ę zada ń słu żą cych osi ągni ęciu celów danej operacji

a. Ogólna charakterystyka przyj ętych rozwi ąza ń formalno-instytucjonalnych.

Wła ściwie przygotowane procedury oceny i wyboru operacji s ą bardzo wa żnym elementem LSR, gdy ż maj ą one kluczowe znaczenie podczas jej realizacji. Odpowiednio opracowane procedury i kryteria umo żliwiaj ą bowiem wybór operacji, których realizacja przeło ży si ę bezpo średnio na osi ągni ęcie zawartych w strategii celów i wska źników. Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” przyj ęła nast ępuj ącą procedur ę. b. Sposób ustanawiania i zmiany kryteriów wyboru

1. W przypadku zaobserwowania niepokoj ących zdarzeń dotycz ących jako ści kryteriów podczas oceny wniosków członek Rady informuje pozostałych członków podczas posiedzenia Rady. 2. Po ocenie zjawiska Rada podejmuje decyzj ę o dalszym przebiegu zaobserwowanego problemu ( Rada uznaje za nieznacz ący lub przekazuje w postaci notatki słu żbowej do Zarz ądu ).

75 3. Gdy członek naszego Stowarzyszenia lub mieszka ńcy obszaru LSR zaobserwuj ą nisk ą jako ść kryteriów proponowane zmiany przekazuj ą do biura LGD za pomoc ą ankiety monitoruj ącej, któr ą to pracownik biura przekazuje członkom Zarz ądu. Minimalna ilo ść ankiet monitoruj ących która musi wpłyn ąć do biura LGD to 10 sztuk. 4. Zarz ąd na posiedzeniu opracowuje sposoby zapobiegni ęciu wyst ępowania negatywnego zjawiska i przedstawia w postaci projektu na konsultacje społeczne w postaci spotka ń w poszczególnych gminach obszaru LSR a wyniki konsultacji przedstawia do rozstrzygni ęcia na Walne Zebranie Członków. 5. Członkowie Walnego Zebrania na posiedzeniu podejmują ostateczn ą decyzj ę. 6. W przypadku wprowadzenia zmiany w kryteriach wyboru uchwała wraz z kryteriami przekazywane jest do SW do aprobaty.

c. Wskazanie w kryteriach wyboru operacji innowacyjności.

Cele i przedsi ęwzi ęcia zapisane w LSR powinny wynika ć z zidentyfikowanych potrzeb, jak równie ż szans rozwojowych danego obszaru. Rozwój każdego obszaru odbywa si ę w warunkach okre ślonej konkurencyjno ści ze strony innych obszarów, dlatego innowacyjne rozwi ązania mog ą stanowi ć rodzaj dodatkowej szansy rozwoju dla danego obszaru. Innowacyjno ść mo że przejawia ć si ę pod ró żnymi postaciami: mo że to by ć innowacyjne podej ście do problemu lub przeniesienie rozwi ąza ń z innych obszarów, jak równie ż sposób organizacji i pracy w ramach partnerstwa. Efektem działa ń innowacyjnych winien by ć rozwój nowych metod, narz ędzi lub nowego podej ścia, b ądź udoskonalenie ju ż istniej ących (jest to innowacyjno ść ukierunkowana na proces); sformułowanie nowych celów, identyfikacja nowych i obiecuj ących podej ść , otwarcie nowych dróg do zatrudnienia (innowacyjność ukierunkowana na cel), czy te ż rozwój systemu odpowiadaj ącego na potrzeby i problemy konkretnego rynku w ramach politycznych i instytucjonalnych struktur (innowacyjno ść ukierunkowana na kontekst). Projekty nowatorskie, niestandardowe Operacja ma charakter innowacyjny / Dla potrzeb realizacji LSR nasze Stowarzyszenie przyj ęło, że „przez innowacyjno ść rozumie si ę wdro żenie nowych na danym obszarze lub znacz ąco udoskonalonych produktów, usług, procesów lub organizacji lub nowego sposobu wykorzystania lokalnych zasobów przyrodniczych, historycznych, kulturowych lub społecznych”. Ocena innowacyjno ści będzie prowadzona przez członków Rady na posiedzeniach w oparciu o przedstawione dokumenty(opis we wniosku i na jego podstawie zło żone o świadczenie )

d. Informacja o realizacji projektów grantowych.

LGD na podstawie umowy na realizacj ę Strategii Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczno ść b ędzie działała m. in. poprzez: - rozpowszechnianie zało żenia zatwierdzonej LSR; - upowszechnianie informacji o warunkach i zasadach udzielania pomocy na realizacj ę projektów przedkładanych przez wnioskodawców, kryteriach wyboru projektów oraz sposobu naboru wniosków o pomoc; - ogłaszanie i prowadzenie naboru wniosków o pomoc z obszaru działania LGD. Wnioski o pomoc, kwalifikuj ące si ę do udzielenia pomocy, mog ą dotyczy ć tylko działa ń i projektów zgodnych z LSR, przyj ętą przez Stowarzyszenie „ Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” i zatwierdzon ą przez Samorz ąd Województwa Kujawsko- Pomorskiego. Projekty słu żą ce wdra żaniu LSR mog ą by ć zgodne z celami strategicznymi przyj ętymi przez LGD. Ich realizacja powinna w mo żliwie najwy ższym stopniu pozytywnie oddziaływa ć

76 na środowisko, prowadzi ć do tworzenia nowych miejsc pracy i zwi ększa ć aktywno ść społeczn ą, by ć zgodna z innymi dokumentami planistycznymi danego obszaru oraz odznacza ć si ę innowacyjno ści ą, przyczyniaj ąc si ę do poprawy ogólnej jako ści życia mieszka ńców na obszarze LGD. Dla wyja śnienia podajemy, że projekt grantowy to operacja, której beneficjentem jest LGD. Projekt taki składa si ę z szeregu „mikroprojektów”, gdzie odbiorcami ko ńcowymi s ą podmioty działaj ące na obszarze obj ętym LSR. Poza konieczno ści ą poddania si ę ewentualnej kontroli odbiorca ko ńcowy mikroprojektu nie ma kontaktów z zarz ądem województwa a jedynie z LGD. Odpowiedzialno ść finansow ą za realizacj ę projektu grantowego ponosi LGD, w tym za wszystkie nieprawidłowo ści i naruszenia prawa. Ewentualne korekty nakładane s ą na LGD jako beneficjenta (LGD ma roszczenia odszkodowawcze wobec mikro projektodawców). Dlatego te ż LGD w umowach z odbiorcami ko ńcowymi mikroprojektów ustanowi odpowiednie zabezpieczenia finansowe lub odpowiednie zapisy umowne gwarantuj ące prawidłowo ść realizacji mikroprojektu i ewentualne sankcje finansowe. Do projektów grantowych realizowanych z EFS lub EFRR stosowane b ędą przepisy ustawy wdro żeniowej dotycz ące realizacji projektów grantowych (art. 32 i 33). Planujemy realizowa ć projekty grantowe z przeznaczeniem na rozwój przedsi ębiorstw w ramach środków finansowych z osi 7 RPO w wysoko ści 5000000 zł. oraz zaanga żowa ć środki finansowe z osi 11 RPO w wysoko ści 3192000 zł na prowadzenie działa ń rozwojowych.

e. Informacja o wysokości wsparcia przyznanego na rozpoczęcie działalności gospodarczej w ramach PROW 2014 - 2020

W zwi ązku z du żą ilo ści ą osób korzystaj ących ze wsparcia finansowego O środków Pomocy Społecznej b ędących rezultatem osi ągania niskich dochodów na obszarze LSR oraz wielu osób w młodym wieku poszukuj ących pracy ze wzgl ędu na dysponowanie niedostateczn ą wielko ści ą własnych środków finansowych wnioskodawca pragn ący rozpocz ąć działalno ść gospodarcz ą otrzyma wsparcie finansowe w ramach działania PROW 2014 - 2020 w wysoko ści 100000 zł. na podstawie zło żonego wniosku i biznesplanu. Taka intensywno ść wsparcia finansowego wynika z potrzeby zakupu produktów, towarów, usług innowacyjnych w celu zwi ększenia konkurencyjno ści na rynku oraz spełnienia jednego z lokalnych kryteriów wyboru operacji. Nie ró żnicujemy wysoko ści pomocy w zale żno ści od kategorii beneficjenta lub rodzaju operacji i Rada nie b ędzie ustalała kwoty pomocy, gdy ż podczas prowadzonych konsultacji społecznych zainteresowani przedstawiali szerok ą gam ę mo żliwych do prowadzenia działalno ści oraz wysokie do poniesienia koszty zwi ązane z podj ęciem działalno ści gospodarczej.

77 VII. Plan działania

Plan działania zawiera szczegółowe wskazanie harmonogramu osi ągania poszczególnych wska źników produktu z podaniem przedziałów czasowych dla okre ślonych przedsi ęwzi ęć , które przekładaj ą si ę na osi ągni ęcie celów. Przedstawiony plan działania jest ści śle powi ązany z logik ą realizacji LSR i dla zachowania przejrzysto ści dotyczy on ka żdego celu ogólnego z osobna. Jest on równie ż racjonalny, poniewa ż jest on wynikiem przeprowadzonej analizy SWOT, odnosi si ę on do diagnozy oraz w sposób bezpo średni stanowi odzwierciedlenie potrzeb i słabych stron pojezierza brodnickiego. Plan działania zawiera zapis w przedziałach czasowych osi ągni ęcia wska źników produktów, które pozwol ą i maj ą bezpo średni wpływ na osi ągni ęcie celów zało żonych przez Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” W planie działania nie wyszczególniono innych projektów współpracy, gdy ż aktualnie jeste śmy na etapie uzgadniania szczegółów. Jeden z projektów b ędzie realizowany z Lokaln ą Grup ą Ryback ą W pozycji dotycz ącej zada ń realizowanych na obszarach rewitalizowanych równie ż nie podano szczegółów, poniewa ż aktualnie gminy s ą na etapie opracowania Gminnego planu rewitalizacji i po przyj ęciu b ędą wprowadzone do planu. W pozycji dotycz ącej osi ągni ęcia celu szczegółowego „Podnoszenie wiedzy u żytecznej” nie wszystkie pozycje s ą wypełnione, ze wzgl ędu na brak informacji o kosztach. Plan działania znajduje si ę w tabeli 31.

VIII Bud żet LSR

1. Charakterystyka budżetu

„Jednofunduszowo ść ” projektów oznacza, że dany projekt/operacja mo że by ć finansowany wył ącznie w ramach jednego z okre ślonych w LSR funduszy. W praktyce oznacza to, że dany zakres projektu musi by ć zgodny z zakresem wsparcia danej jednej osi/priorytetu/działania, w ramach, której ubiega si ę o wsparcie i jest ona jedyny wnioskowanym źródłem wsparcia. Innymi słowy, nie istnieje mo żliwo ść ł ączenia funduszy w pojedynczym projekcie. Nie oznacza to, że nie mog ą by ć realizowane projekty powi ązane ze sob ą i wzajemnie si ę uzupełniaj ące, gdzie ka żdy projekt b ędzie zrealizowany w ramach innego z funduszy. Co wi ęcej, tego rodzaju komplementarne i cało ściowe spojrzenie na planowane przedsi ęwzi ęcia jest rekomendowane. W przypadku naszego LGD po uwzgl ędnieniu ró żnych uwarunkowa ń mo żemy skorzysta ć ze środków finansowych w ramach nast ępuj ących funduszy: EFRR, EFRROW, EFS, EFMR, a potencjaln ą wielko ść do wdro żenia środków finansowych przedstawiono w zał ączniku nr. 4. Te środki rozpisane s ą w planie działania. W zwi ązku z przyst ąpieniem przez poszczególne gminy do opracowania Gminnego programu rewitalizacji cz ęść wska źników dotycz ących rozwoju infrastruktury na obszarach rewitalizowanych mo że ulec zmianie.

Wysoko ść środków przeznaczonych na realizacj ę LSR wynosi: ∗ przeznaczono na realizacj ę LSR - 19 876 000,00 zł. ∗ na współprac ę - 288 000,00 zł. ∗ na koszty bie żą ce i animacj ę- 2 850 000,00 zł.

78 Uwzgl ędniono równie ż realizacj ę projektów współpracy w ramach działania 19.3: - "Patrol historyczny - pogranicze chrze ścija ństwa" Projekt współpracy mi ędzyregionalnej 6 LGD poło żonych w granicach historycznych ziem dobrzy ńskiej i chełmi ńskiej, tj. Stowarzyszenia LGD "Dolina Drw ęcy" (Koordynator), Stowarzyszenie LGD Gmin Dobrzy ńskich Region Północ, Stowarzyszenie LGD Pojezierze Brodnickie, Stowarzyszenie LGD Ziemia W ąbrzeska, LGD Podgrodzie Toru ńskie, LGD Gmin Dobrzy ńskich Region Południe. Cel projektu: wypromowanie lokalnego dziedzictwa historycznego, materialnego i niematerialnego, obyczaje, tradycj ę, histori ę, rzemiosła dawne, a tak że interesuj ące postaci historyczne oraz zabytki, miejsca ciekawe pod wzgl ędem historycznym, pola bitew, trakty kupieckie itd. Projekt b ędzie si ę opierał o innowacyjn ą metod ę dotarcia i zaprezentowania historii regionu w postaci "karawany historycznej" przemierzaj ącej poszczególne gminy, odwiedzaj ącej szkoły i miejsca historyczne. Odtwórcy historyczni, rycerstwo, w tym rekonstruktorzy na koniach, żołnierze, r ękodzielnicy, rzemie ślnicy, kuglarze i animatorzy prezentowa ć b ędą wybrane w ątki historii odwiedzanych miejscowo ści. Projekt obejmowa ć b ędzie organizacj ę cyklu spotka ń edukacyjnych uło żonych tematycznie - wst ępnie zakłada po 1 spotkaniu w ka żdej z gmin wchodz ących w skład partnerskich LGD. Koszt projektu współpracy to ok. 90 000,00zł. - „Dziedzictwo kulinarne” – Pod takim roboczym tytułem 3 LGD pragn ą opracowa ć i spopularyzowa ć dla jak najwi ększego kr ęgu odbiorców nasze dziedzictwo kulinarne, które mo żna na bie żą co degustowa ć. Co pozwoli na ocalenie przed zapomnieniem oraz wpłynie pozytywnie na popraw ę rachunku ekonomicznego wytwórcom dziedzictwa kulinarnego. Koszt projektu współpracy to ok. 18 000,00 zł. - Natomiast w ramach środków finansowych z działania PO RYBY2014 - 2020 wraz z inn ą LGD pragniemy zrealizowa ć dwa projekty współpracy dotycz ące wymiany do świadcze ń, zachowania od zapomnienia i popularyzacji dorobku sektora rybackiego. Realizacja projektów wpłynie na zwi ększenie wiedzy i popraw ę konkurencyjno ści rybackiego sektora gospodarczego. Koszt projektów współpracy wynie ść mo że do 180 000,00 zł.

IX Plan komunikacji

Celem ogólnym Planu Komunikacji Lokalnej Strategii Rozwoju na lata 2014-2020 jest promowanie LSR, a tym samym Wspólnych Ram Strategicznych 2014-2020, które odzwierciedlaj ą cele Strategii EU2020 zwłaszcza w śród mediów i ogółu mieszka ńców LGD oraz rozpowszechnianie informacji o mo żliwo ściach wsparcia przewidzianych w Strategii wśród potencjalnych Beneficjentów, którzy b ędą mogli ubiega ć si ę o przyznanie dotacji w ramach Funduszy Europejskich. Planowane działania maj ą wzbudzi ć zainteresowanie oraz zach ęci ć potencjalnych Beneficjentów do aplikowania o środki, zwi ększaj ąc liczb ę zrealizowanych inwestycji, a przez to wzmocni ć konkurencyjno ść i atrakcyjno ść Lokalnej Grupy Działania. Celem działa ń jest ponadto utrwalenie i pogł ębienie akceptacji i przychylno ści mieszka ńców obszaru Lokalnej Grupy Działania dla istnienia samych funduszy oraz skutków ich działania w gminach. Cel ogólny działa ń informacyjno-komunikacyjno- promocyjnych realizowany jest poprzez wszystkie gminy tworz ące Lokaln ą Grup ę Działania. Cel ogólny działa ń informacyjno – promocyjnych jest realizowany poprzez nast ępuj ące cele szczegółowe: - informowanie i wsparcie beneficjentów w zakresie pozyskiwania środków w ramach LSR oraz w procesie realizacji projektów przez profesjonaln ą informacj ę i pomoc w rozliczaniu projektów,

79 - budowanie pozytywnego wizerunku LSR w śród mieszka ńców obszaru poprzez informowanie ich o mo żliwo ściach dofinansowania oraz o ju ż zrealizowanych w ramach Strategii projektach i bezpo średnich korzy ściach wynikaj ących z ich realizacji, - zwi ększenie poziomu świadomo ści i wiedzy mieszka ńców na temat korzy ści z członkostwa w Unii Europejskiej dla gmin obszaru LGD, uzyskiwanych dzi ęki napływowi Funduszy Europejskich, wzmocnienie pozytywnego wizerunku LGD jako obszaru efektywnie wykorzystuj ącego szanse stwarzane przez członkostwo Polski w Unii Europejskiej, - wzrost rozpoznawalno ści i świadomo ści istnienia Funduszy Europejskich poprzez promowanie skutków dotychczasowego wdra żania funduszy przez gminy obszaru LGD, - utrwalenie spójnego systemu identyfikacji wizualnej LGD. Powy ższe cele zostan ą osi ągnięte poprzez intensywne, ró żnorodne i długofalowe działania informacyjno-promocyjne, których wa żnym elementem b ędą kampanie: - promocyjno – wizerunkowe, skierowane do ogółu społecze ństwa oraz dotychczasowych i potencjalnych Beneficjentów, - informacyjne – adresowane do konkretnych grup potencjalnych Beneficjentów, uprawnionych do korzystania ze środków Unii Europejskiej.

Działania komunikacyjne oraz odpowiadaj ące im środki przekazu uwzgl ędniaj ące ró żnorodne rozwi ązania komunikacyjne - spotkania informacyjne, promocyjne otwarte w ka żdej gminie LGD, - ogłoszenia na tablicach informacyjnych w siedzibach instytucji u żyteczno ści publicznej, - bie żą ce aktualizowanie strony internetowej LGD, - umieszczenie na stornach urz ędów gmin i stowarzysze ń współpracuj ących linku do strony LGD, - informacje i doradztwo w siedzibie LGD, - kontakt poprzez wiadomo ść e-mail lub rozmow ę telefoniczn ą, - szkolenie dla potencjalnych beneficjatów na miejscu.

Rozwój LGD podkre ślany b ędzie równie ż poprzez upowszechnianie licznych przykładów zrealizowanych lub realizowanych projektów oraz wynikaj ących z nich korzy ści dla ró żnych grup docelowych wraz z podawaniem do publicznej wiadomo ści wykazu Beneficjentów, tytułów projektów i przyznanych im kwot dofinansowania. Tre ść komunikatów dostosowana będzie do prowadzonych działa ń promocyjnych: - informacyjne – tre ści pozbawione emocji, czyli czysto fachowe i informacyjne, - wizerunkowe – reklama na materiałach promocyjnych spójna z Ksi ęgą Wizualizacji, - perswazyjne. Pełny komunikat podczas rozmowy powinien zawiera ć poni ższe elementy składowe tre ści: - jednoznaczne oznaczenia organizatorów (czytelne logo lub nazwa LGD, Unii Europejskiej, RPO WP 2014-2020, PROW 2014-20202), - odniesienie do strony internetowej, - wskazanie głównych grup docelowych z przykładowymi, mo żliwymi do realizacji inwestycjami,

W procesie komunikacji marketingowej wyró żni ć nale ży trzy podstawowe grupy docelowe: - beneficjentów (projektodawców) którzy ju ż realizuj ą projekty dofinansowane ze środków Funduszy Europejskich,

80 - potencjalnych beneficjentów LSR to do nich kierowany jest gros działa ń komunikacyjnych. Informacja kierowana do tych grup powinna mie ć przede wszystkim charakter motywuj ący do składania wniosków. Opinia tej grupy na temat LSR b ędzie si ę kształtowała m.in. na podstawie kontaktów z punktami informacyjnymi stanowi ąc probierz skuteczno ści i przyjazno ści całego systemu informacji. S ą to min. a) jednostki samorz ądu terytorialnego, w tym jednostki organizacyjne jst, b) organizacje pozarz ądowe, c) przedsi ębiorcy (mikro, mali, średni), d) jednostki turystyki, w tym uzdrowiska, hotele, instytucje sportu, turystyki i rekreacji, f) kościoły i zwi ązki wyznaniowe, g) podmioty tj. parki narodowe i krajobrazowe, pa ństwowe gospodarstwo le śne, lasy pa ństwowe itp., h) spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, i) zakłady opieki zdrowotnej, domy i zakłady opieki społecznej j) jednostki otoczenia biznesu (organizacje zrzeszaj ące przedsi ębiorców, agencje rozwoju regionalnego, izby gospodarcze, przemysłowo – handlowe, jednostki sektora bankowego, fundusze por ęcze ń kredytowych i po życzkowych), k) inne - ogół społecze ństwa w nim kumuluj ą si ę efekty komunikacyjne działa ń i zachowa ń wszystkich grup interesariuszy Funduszy Europejskich. Wizerunek LGD w oczach społecze ństwa, wspierany przez media, decyduje o pozytywnym lub nieprzychylnym klimacie społecznym wokół środków unijnych, polityki rozwojowej gmin, czy wreszcie samej Unii Europejskiej. Z szerokiej grupy ogółu społecze ństwa wyodr ębnione zostan ą cztery podgrupy: młodzie ż, rolnicy, osoby starsze, przedsi ębiorcy, odbiorcy rezultatów, potencjalni uczestnicy projektów realizowanych przez beneficjentów, uczestnicy projektów realizowanych przez beneficjentów. Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” planuje przeprowadzi ć analiz ę efektywno ści zastosowanych działa ń komunikacyjnych i środków przekazu. Ocena realizacji planu opiera ć si ę b ędzie na ocenie poszczególnych działa ń realizowanych w ramach planu, dokonywanych na podstawie ankiet. Dodatkowo przewiduje si ę pozyskiwanie informacji o funkcjonowaniu LGD i realizacji LSR. Dane b ędą zbierane w formie zwrotnego przekazu i dotyczy ć b ędzie tematu oceny jako ści pomocy świadcz ącej przez LGD pod katem przeprowadzenia ewentualnych korekt. Korekty b ędą dobierane odpowiednio do zaistniałych sygnałów. Środki zaradcze to min. wzajemna kontrola instytucji i gmin zaanga żowanych w LSR. Pozyskane informacje zostan ą wykorzystane do aktualizacji LSR procedur oraz innych koniecznych zmian we funkcjonowaniu poszczególnych organów czy pracy biura LGD. Wyniki działa ń realizowanych w ramach planu b ędą upubliczniane na stronie internetowej LGD oraz wszystkim członkom.

X Zintegrowanie

1. Opis zgodności i komplementarność z innymi dokumentami/strategiami

Na etapie oceny LSR, badana b ędzie jej zgodno ść i korzystny wpływ na realizacj ę Strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020. Niezb ędnym jest zatem, aby LSR wpisywał si ę we wskazane w SRW cele strategiczne i kierunki działa ń. W szczególno ści wa żne s ą priorytety: nowoczesne społecze ństwo oraz

81 modernizacja przestrzeni wsi i miast. Najwi ększe bowiem znaczenie przy realizacji przedsi ęwzi ęć wskazanych w LSR b ędzie miała aktywizacja społeczno-gospodarcza na poziomie lokalnym. W zwi ązku z tym partnerzy lokalni powinni planowa ć do realizacji takie przedsi ęwzi ęcia, które przyczyni ą si ę do osi ągania celów istotnych dla poprawy sytuacji społecznej i gospodarczej w aspekcie zarówno lokalnym, jak i w odniesieniu do całego województwa (działania w ramach LSR musz ą wspiera ć realizacj ę SRW poprzez wykazanie wpływu LSR na osi ąganie efektów, o których mowa w podrozdziale 3.1,w tym poprzez wskazanie wska źników SRW, o których mowa w podrozdziale 3.3 )

82

Tabela 28 Zintegrowanie LSR z innym dokumentami strategicznymi oraz spójno ść celów i zało żeń

Pozio Nazwa Spójno ść celów i zało żeń dokumentów m dokumentu Program PROW jest program obligatoryjnym dla realizacji instrumentu RLKS. Podej ście LEADER (instrument RLKS) Rozwoju realizuje cel szczegółowy 6B „wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich" w ramach priorytetu 6 Obszarów „wspieranie wł ączenia społecznego, ograniczenia ubóstwa i rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich" Wiejskich na poprzez wdra żanie lokalnych strategii rozwoju. LSR wykazuje spójno ść ze wskazanym celem szczegółowym lata 2014-2020 poprzez nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia: tworzenie nowych przedsi ębiorstw; rozwój działalno ści istniej ących firm; podnoszenie kompetencji osób zakładaj ących i rozwijaj ących działalno ść gospodarcz ą; tworzenie i rozwój inkubatorów przetwórstwa lokalnego; renowacja i modernizacja obiektów zabytkowych; budowa, przebudowa

Poziom krajowy Poziom oraz modernizacja infrastruktury rekreacyjnej, sportowe, turystycznej, kulturalnej i drogowej; promocja obszaru, w tym promowanie produktów i usług lokalnych. Regionalny Bardzo wa żnym celem RPO jest poprawa jako ści życia mieszka ńców. LSR jest zgodna z celami RPO (a Program zwłaszcza z celami dla priorytetów 9d i 9vi: wzrost aktywizacji społeczno – zawodowej mieszka ńców obj ętych Operacyjny LSR oraz o żywienie społeczne i gospodarcze na obszarach obj ętych LSR). Ponadto działania zaplanowane w Województwa ramach LSR przyczyni ą się do poprawy wska źników RPO. Wypełnienie celów i wska źników RPO zapewni ą Kujawsko- nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia wskazane w LSR: tworzenie i rozwój małych inkubatorów przedsi ębiorczo ści; Pomorskiego poprawa stanu infrastruktury technicznej w ramach działa ń rewitalizacyjnych; realizacja działa ń z zakresu na lata 2014- organizowania społeczno ści lokalnej i animacji; wsparcie działa ń maj ących na celu aktywn ą integracj ę o 2020 charakterze środowiskowym; wsparcie tworzenia i rozwoju podmiotów ekonomii społecznej. Strategia Zgodnie ze SRW aktywizacja społeczno – gospodarcza na poziomie lokalnym jest jednym z najwa żniejszych rozwoju zało żeń polityki rozwoju województwa. Świadcz ą o tym nast ępuj ące cele strategiczne SRW: nowoczesne województwa społecze ństwo oraz modernizacja przestrzeni wsi i miast oraz kierunki działa ń: rozbudzanie aktywno ści kujawsko- obywatelskiej i społecznej, ch ęci do współpracy, prowadzenia działa ń edukacyjnych, zach ęcania do szerokiego pomorskiego otwarcia na świat oraz d ąż eń do znacznego przy śpieszenia rozwoju obszarów wiejskich i miast. LSR wpisuje do roku 2020 – si ę we wskazane cele strategiczne i kierunki działa ń, o czym świadcz ą nast ępuj ące cele główne: wsparcie Plan rozwoju przedsi ębiorczo ści, rozwój obszaru poprzez popraw ę standardu infrastruktury technicznej i działania modernizacji promocyjne, wzrost aktywizacji społeczno – zawodowej mieszka ńców.

Poziom regionalny Poziom 2020+

83 Kujawsko- Program powstał jako dokument, którego celem głównym jest zwi ększenie udziału ekonomii społecznej w Pomorski rozwoju społeczno – gospodarczym, w tym aktywizacji społecznej i zawodowej osób zagro żonych Program na wykluczeniem społecznym w województwie kujawsko – pomorskim. LSR wpisuje si ę w powy ższe zało żenie, Rzecz gdy ż zakłada aktywizacj ę i integracj ę społeczno ści lokalnej, w tym wsparcie grup defaworyzowanych oraz Ekonomii rozwój gospodarki społecznej i przedsi ębiorczo ści społecznej. Społecznej do roku 2020 Strategia Misj ą wskazan ą w Strategii jest tworzenie warunków dla rozwoju samodzielno ści i aktywno ści mieszka ńców w Polityki życiu społecznym. Zawarty w LSR cel główny: wzrost aktywizacji społeczno – zawodowej mieszka ńców i Społecznej przewidziane w jego ramach działania (realizacja działa ń z zakresu organizowania społeczno ści lokalnej i Województwa animacji; wsparcie działa ń maj ących na celu aktywn ą integracj ę o charakterze środowiskowym; wsparcie Kujawsko - tworzenia i rozwoju podmiotów ekonomii społecznej) wpisuje si ę w nast ępuj ące cele strategiczne Strategii Pomorskiego Polityki Społecznej: wzrost poziomu samodzielno ści życiowej mieszka ńców regionu; wzrost poziomu jako ści do roku 2020 życia mieszka ńców regionu poprzez zwi ększenie dost ępno ści do ró żnego rodzaju usług społecznych; wzrost poziomu aktywno ści w życiu społecznym Strategia Nadrz ędnym celem rozwoju turystyki w województwie jest podniesienie konkurencyjno ści i atrakcyjno ści Rozwoju turystycznej. B ędzie on realizowany poprzez nast ępuj ące cele strategiczne: zwi ększenie ruchu turystycznego; Turystyki w rozwój instytucjonalnej obsługi turystyki; zapewnienie dost ępno ści walorów i produktów turystycznych. LSR Województwie jest spójna ze Strategi ą Rozwoju Turystyki i wskazanymi celami, gdy ż zakłada realizacj ę przedsi ęwzi ęć w sferze Kujawsko- turystyki, takich jak: budowa, przebudowa oraz modernizacja infrastruktury rekreacyjnej, sportowej, Pomorskim turystycznej, kulturalnej i drogowej; promocja obszaru, w tym promowanie produktów i usług lokalnych. Strategia Zwi ększona efektywno ść energetyczna budynków u żyteczno ści publicznej Obszaru i wielorodzinnych budynków mieszkaniowych. Rozwoju Zwi ększona atrakcyjno ść obiektów kultury regionu kujawsko-pomorskiego Społeczno – Wzrost o żywienia społecznego i gospodarczego na obszarach miejskich Gospodarczeg o Powiatu i obszarach powi ązanych z nimi funkcjonalnie Brodnickiego Aktywna integracja osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poprzez popraw ę i na lata 2015- wzmocnienie ich zdolno ści do zatrudnienia. Poziom lokalny Poziom 2020 Uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiej ętno ści i kwalifikacji zawodowych przez osoby dorosłe nale żą ce do grup defaworyzowanych na rynku pracy poprzez udział w kwalifikacyjnych kursach zawodowych, kursach umiej ętno ści zawodowych oraz innych formach pozaszkolnych

84 Studium Rozwój urz ądze ń i elementów infrastruktury technicznej jako podstawowego czynnika warunkuj ącego standard uwarunkowa ń życia mieszka ńców w gminie oraz istotnego elementu funkcjonowania lokalnej gospodarki i kierunków Dostosowanie systemu produkcji rolnej do wymogów współczesnej gospodarki rynkowej zagospodarow rozwijanie przedsi ębiorczo ści i sektora usług ania Podnoszenie poziomu Edukacji mieszka ńców jako warunek umo żliwiaj ący realizacj ę aspiracji życiowych i przestrzennego dostosowania do wymogów współczesnego rynku pracy. oraz Strategie Utrzymanie stanu posiadania przez ochron ę istniej ących zasobów przyrodniczych i walorów dziedzictwa Rozwoju kulturowego oraz rozwini ęcie zasobów przyrodniczych Gmina: Unowocze śnienie rolnictwa, w tym upowszechnienie technologii produkcji ekologicznej Bartniczka Rozwój ró żnorodnej działalno ści gospodarczej, małych i średnich przedsi ębiorstw Bobrowo Rozwój gospodarki turystycznej z zachowaniem zasad ekorozwoju osi ągni ęcie pełnego rozwoju układów Brodnica infrastruktury technicznej. Rozwój infrastruktury technicznej i ochrona środowiska. Wszechstronnie rozwini ęta Brzozie i nowoczesna infrastruktura techniczna Górzno Towarowe rolnictwo i rozwini ęte przetwórstwo rolno – spo żywcze Jabłonowo Stworzenie odpowiedniego „klimatu gospodarczego” dla rozwoju małych i średnich przedsi ębiorstw Pomorskie Stworzenie warunków dla stałego i bardziej efektywnego podnoszenia poziomu Edukacji mieszka ńców Osiek Utrzymanie stanu posiadania przez ochron ę istniej ących zasobów przyrodniczych i walorów dziedzictwa Świedziebnia kulturowego; zasoby te w miar ę mo żliwo ści nale ży powi ększa ć, Zbiczno Unowocze śnienie rolnictwa, w tym upowszechnienie technologii produkcji ekologicznych, Rozwój ró żnorodnej działalno ści gospodarczej, zwłaszcza usługowej i przetwórczej produktów rolnych, Rozwój gospodarki agroturystycznej z zachowaniem zasad ekorozwoju, Osi ągni ęcie pełnego rozwoju układów infrastruktury, Lokalne W LSR znajduj ą si ę przedsi ęwzi ęcia z zakresu rewitalizacji społeczno – gospodarczej (cel szczegółowy Programy „rewitalizacja społeczno – gospodarcza”, przedsi ęwzi ęcie „poprawa stanu infrastruktury technicznej w ramach Rewitalizacji działa ń rewitalizacyjnych”. Zadania w zakresie rewitalizacji b ędą realizowane zgodnie z zało żeniami gminnych programów rewitalizacji. Jednak do czasu ich opracowania główne kierunki w tej sferze wyznacza LSR. Przyjmuje si ę, że podstawowe zało żenia procesu rewitalizacji uj ęte w GPR b ędę zgodne z kierunkami okre ślonymi w LSR.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji pozyskanych z Urz ędów Gmin

85 2. Opis sposobu integrowania ró żnych sektorów, partnerów, zasobów czy bran ż działalno ści gospodarczej w celu kompleksowej realizacji przedsi ęwzi ęć .

LSR ma charakter zintegrowany. Zintegrowane podej ście ma odzwierciedlenie w spójno ści w doborze celów i przedsi ęwzi ęć , zwi ązków pomi ędzy podmiotami uczestnicz ącymi w realizacji LSR oraz wykorzystaniu ró żnych zasobów lokalnych. Zaplanowane w ramach LSR cele i przedsi ęwzi ęcia wynikaj ą z diagnozy obszaru i analizy SWOT i s ą ze sob ą ści śle zintegrowane. Zintegrowany charakter LSR oznacza kompleksowe podej ście do rozwi ązywania problemów i wspierania potencjałów poprzez ł ączenie istniej ących zasobów, działa ń i podmiotów w trzech sferach: gospodarka, mieszka ńcy i obszar (infrastruktura). Działania na rzecz mieszka ńców ści śle wi ążą si ę ze wspieraniem gospodarki, a ta z kolei z rozwojem obszaru. Te trzy sfery wzajemnie na siebie oddziałuj ą i uzupełniaj ą si ę. W ramach zastosowania podej ścia zintegrowanego przewidziano w LSR działania dla wszystkich trzech sfer, co uwidacznia si ę w zaproponowanych celach ogólnych: 1.Rozwój przedsi ębiorczo ści i ró żnicowanie działalno ści gospodarczej na obszarze LSR. 2.Wzrost konkurencyjno ści obszaru LSR oraz podniesienie jako ści życia mieszka ńców.3.Wzrost umiej ętno ści mieszka ńców obszaru LSR poprzez rozwój działa ń edukacyjnych mi ędzy innymi na obszarach zrewitalizowanych. Zastosowanie takiego podej ścia daje realne szanse na rozwi ązanie cz ęś ci zgłaszanych problemów, wzmocnienie potencjałów oraz osi ągni ęcie wyznaczonych celów. W zaplanowanych celach szczegółowych i przedsi ęwzi ęciach wa żne jest osi ąganie jak najlepszych efektów poprzez współdziałanie partnerów z ró żnych sektorów oraz jednoczesne wykorzystanie ró żnych zasobów (przyrodniczych, kulturowych, społecznych, gospodarczych). Zaplanowane przedsi ęwzi ęcia w sposób spójny i kompleksowy, z u życiem ró żnych metod i zaanga żowaniem ró żnych partnerów oraz sektorów. Adresuj ąc zidentyfikowan ą w analizie SWOT potrzeb ę, zagro żenie zapewni ą odpowiedni ą sekwencj ę interwencji planowanych do przeprowadzenia. W realizacj ę tych przedsi ęwzi ęć zaanga żowane b ędą podmioty z sektora publicznego np.(gminnego o środki pomocy społecznej), społecznego (organizacje pozarz ądowe) i gospodarczego (np. spółdzielnie socjalne) będą prowadzi ć ró żnego typu działania z zakresu aktywizacji społecznej i zawodowej, animacji społecznej i organizowania społeczno ści. Podejmowane działania b ędą odpowiedzi ą na wskazane w analizie SWOT problemy „brak aktywnych form wsparcia dla osób bezrobotnych”, „polaryzacja społeczno ści”, „wysokie bezrobocie w śród osób młodych (do 35 roku życia) i osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i poni żej)”. Działania w tym zakresie b ędą najbardziej skuteczne kiedy samorz ądy stworz ą warunki i okazje do promowania regionu i krzewienia w śród mieszka ńców kultury i tradycji, a organizacje pozarz ądowe i przedsi ębiorcy, będą mogli dla turystów i mieszka ńców oferowa ć swoje usługi (usługi turystyczne, warsztaty tematyczne i wyst ępy propaguj ące lokalne tradycje itp.). Jest to przykład przedsięwzi ęcia o charakterze zintegrowanym, nie tylko pod k ątem zaanga żowania podmiotów z ró żnych sektorów, ale równie ż zintegrowanego wykorzystania zasobów przyrodniczych (np. rzeka Drw ęca) i kulturowych (np. zabytki, chóry przy klubach seniora) obszaru w oparciu o zasoby ludzkie.

XI. Monitoring i ewaluacja

Monitoring to proces systematycznego zbierania i analizowania informacji ilo ściowych i jako ściowych na temat funkcjonowania LGD oraz stanu realizacji strategii w aspekcie

86 finansowym i rzeczowym, którego celem jest uzyskanie informacji zwrotnych na temat skuteczno ści i wydajno ści wdra żanej strategii, oraz zmian w otoczeniu LSR, a tak że ocena zgodno ści realizacji operacji z wcze śniej zatwierdzonymi zało żeniami i celami. a) Monitorowanie rzeczowej realizacji LSR polegaj ącej na: - analizie stopnia osi ągania mierzalnych i weryfikowalnych wska źników wykonalno ści celów, - monitorowaniu operacyjnym na podstawie bezpo średnich rozmów z beneficjentami i wizji lokalnych na miejscu realizacji operacji, - wykorzystaniu partycypacyjnych metod ewaluacji ( anga żowaniu społeczno ści lokalnej). b) Monitorowanie wydatkowania środków na poszczególne operacje i działania własne LGD. Monitoring jest jedynie „rejestrowaniem” najbardziej bezpo średnich efektów wdra żania (produktów) nie jest ewaluacj ą. Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” opracowało tabelaryczne zestawienie do monitorowania które jest bardzo przejrzyste i ułatwia analiz ę adekwatno ści i wykonalno ści zaproponowanej metodologii. Ka żda informacja zawarta w tabeli informacja zwiera trzy kryteria które spełniaj ą zasady rzetelno ści, istotno ści oraz aktualno ści.

Tabela 28 Elementy podlegaj ące monitoringowi.

Elementy Wykonawca Źródła danych i Czas i Analiza i ocena danych podane w badania metody ich okres badaniu zebrania pomiaru Wska źnik Biuro LGD Ankiety Na bie żą co/ Stopie ń realizacji realizacji (ocena monitoruj ące ale nie wska źników LSR. własna) beneficjentów, wcze śniej rejestr danych ni ż rok po LGD, inne dane otrzymaniu np. systemy płatno ści monitoruj ące dla innych jednostek beneficjentó w Harmonogra Biuro LGD Rejestr Na bie żą co Zgodno ść ogłoszenia m (ocena ogłoszonych konkursów z ogłaszanych własna) konkursów harmonogramem konkursów konkursów LSR Bud żet LGD Biuro LGD Rejestr danych , Za rok Stopie ń wykorzystanych (ocena sprawozdanie poprzedni, środków finansowych w własna) finansowe ale nie odniesieniu do środków Komisja pó źniej ni ż finansowych, racjonalno ść rewizyjna/ do ko ńca poniesionych kosztów Zarz ąd LGD marca Statystyka Pracownicy Statystyka Na bie żą co Skuteczno ść strony LGD/ Biuro odwiedzin strony przekazywania danych, internetowej LGD internetowej ilo ść przekazywanych LGD informacji z działalno ści LGD

87 Funkcjonowa Zarz ąd LGD Wywiad Na bie żą co Sposób przekazywanych nie biura indywidualny z informacji potencjalnym LGD członkami i beneficjentom, pomoc w beneficjentami rozwi ązywaniu problemów, efektywno ść świadczonego doradztwa Praca Walne Protokoły z pracy min. 2 razy Ocena pracy Zarządu i Zarz ądu Zebranie Zarz ądu do roku realizacji zaplanowanych Członków zada ń Źródło: Opracowanie własne

Ewaluacja to systematyczne badanie warto ści albo cech konkretnego programu, planu, działania (eksperymentu) b ądź obiektu z punktu widzenia przyj ętych kryteriów, w celu jego usprawnienia, rozwoju lub lepszego zrozumienia. Celem ewaluacji własnej dokonywanej corocznie przez Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” jest analiza i ocena przydatno ści, efektywno ści, trafno ści, trwało ści i skuteczno ści podejmowanych działa ń podczas realizacji przyj ętych celów strategicznych i szczegółowych, d ążą c do jak najpełniejszego ich usprawnienia i przyczynienia się do wypełnienia misji LGD. Pozwoli to w rezultacie na ukazanie wpływu realizacji LSR na sytuacj ę charakteryzowanego obszaru z zachowaniem obiektywizmu i etycznego podej ścia do procesu ewaluacji. Badanie poka że ró żnice mi ędzy dwoma scenariuszami rozwoju obszaru LSR: pierwszym, okre ślaj ącym sytuacj ę, jaka miała miejsce na obszarze LSR przed jej realizacj ą i drugim, w trakcie oraz po realizacji LSR w latach 2014-2020.

Dodatkowo proces dokonywania ewaluacji własnej mo że zosta ć poszerzony o przeprowadzenie ankiety, która umo żliwi sformułowanie oceny społecznej dotycz ącej wska źników niepoliczalnych, takich jak poprawa życia mieszka ńców w ich indywidualnym poczuciu oraz poprawa świadomo ści mieszka ńców, co do warto ści kulturowej oraz bogactwa zasobów naturalnych obszaru. Jako, i ż ewaluacja jest procesem systematycznym i polega na stałym zbieraniu danych, podejmowane działania mog ą by ć ulepszane jeszcze w trakcie ich realizacji. Wi ąż e si ę to ści śle z ekonomiczno ści ą działa ń, gdy ż u życie niewła ściwych środków i podj ęcie nieadekwatnych działa ń zostanie szybko zidentyfikowane, co pozwoli na stosown ą korekt ę, prowadz ąc do istotnej oszcz ędno ści pieni ędzy, czasu i zasobów ludzkich. Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” opracowało tabelaryczne zestawienie do ewaluacji, które jest bardzo przejrzyste i ułatwia analiz ę adekwatno ści i wykonalno ści zaproponowanej ewaluacji. Ka żda informacja zawarta w tabeli informacja zwiera trzy kryteria, które spełniaj ą zasady rzetelno ści, istotno ści oraz aktualno ści.

Tabela 29 Elementów podlegaj ących ewaluacji.

Elementy Wykonawca Źródła danych i Czas i okres Analiza i ocena podane w badania metody ich pomiaru danych badaniu zebrania Działalno ść Biuro LGD Opinie Ocena roczna Ocena poprawno ści LGD, (ocena beneficjentów i w latach 2017- prowadzonej przez funkcjonowanie własna) mieszka ńców w 2022, Stowarzyszenie, biura LGD rozmowach dokonywana w analiza okre ślaj ąca indywidualnych, pierwszym skuteczno ść kwartale roku realizowanych zada ń

88 opinie członków nast ępnego, w w odniesieniu do stowarzyszenia roku 2023 zało żeń LGD wykonana w czerwcu Skuteczno ść Biuro LGD Badania Ocena roczna Ocena skuteczno ści promocji i (ocena ankietowe w śród w latach 2017- promocji LGD oraz aktywizacji własna) mieszka ńców, 2022, działa ń wdr ąż anych społeczno ści prowadzone dokonywana w w ramach LSR, lokalnej. bezpo średnio pierwszym mierzona jako liczba formie pisemnej kwartale roku osób, które uzyskały lub elektronicznej nast ępnego, w informacje na temat na stronie roku 2023 LGD oraz internetowej. wykonana w skuteczno ści Ilo ść czerwcu animacji wprowadzonych społeczno ści. zmian/informacji na stron ę internetow ą Stopie ń Organy LGD Ankiety Ocena roczna Ocena celowo ści i realizacji celów (ocena monitoruj ące w latach 2018 - trafno ści zało żeń oraz własna) beneficjentów, 2023, realizowanych w wska źników rejestr danych dokonywana w ramach LSR. LSR LGD, inne pierwszym Okre ślenie stopnia dokumenty z kwartale roku realizacji organów nast ępnego w poszczególnych nadzoruj ących 2023 roku celów i wska źników. dokonana w czerwcu Harmonogram Biuro LGD Rejestr danych Ocena roczna Ocena zgodno ści rzeczowo – (ocena w latach 2018 - ogłoszonych i finansowy LSR własna) 2023, realizowanych dokonywana w projektów z pierwszym harmonogramem kwartale roku okre ślonym w LSR nast ępnego w 2023 roku dokonana w czerwcu Bud żet LSR Biuro LGD Rejestr danych Ocena roczna Ocena zgodno ści i (ocena w latach 2018 - wysoko ści własna) 2023, wydatkowania dokonywana w środków pierwszym finansowych z kwartale roku przyznanego bud żetu nast ępnego w na poszczególne 2023 roku zadania. dokonana w czerwcu

Źródło: opracowane własne

89

Ocena roczna prowadzona b ędzie w oparciu o spotkanie wykorzystuj ące narz ędzia o charakterze refleksyjno-analitycznym na podstawie zebranych danych. W tych warsztatach uczestniczy ć b ędą pracownicy biura LGD, członkowie Stowarzyszenia ze szczególnym uwzgl ędnieniem członków Zarz ądu, Rady, Komisji rewizyjnej oraz zaproszeni go ście, co mo że wpłyn ąć na jego efektywno ść . W wyniku prac zebrani powinni odpowiedzie ć na nast ępuj ące pytania: 1. czy realizacja finansowa i rzeczowa LSR przebiega zgodnie z planem i mo żna j ą uzna ć za zadowalaj ącą? 2. W jakim stopniu jako ść składanych projektów wybieranych we wszystkich obszarach tematycznych wpływa na osi ąganie wska źników w zaplanowanym czasie? 3. W jakim stopniu stosowane kryteria wyboru projektów spełniaj ą swoj ą rol ę? 4. W jakim stopniu wybierane projekty realizowane w ramach LSR przyczyniaj ą si ę do osi ągni ęcia celów LSR i w jakim stopniu przyczyniaj ą si ę do odpowiadania na potrzeby społeczno ści z obszaru LGD? 5. Czy przyj ęty system wska źników dostarcza wszystkie potrzebne informacje niezb ędne do okre ślenia skuteczno ści interwencyjnej strategii? 6. Czy procedury naboru wyboru i realizacji projektów s ą przyjazne dla beneficjentów? 7. jaka jest skuteczno ść działania biura LGD ( działa ń animacyjnych, informacyjno- promocyjnych, doradczych )? 8. jakie zmiany nale ży wprowadzi ć w działaniach LGD, by skuteczniej realizowała cele LSR? Po ka żdych warsztatach trwaj ących kilka godzin wnioski b ędą realizowane w ci ągu bie żą cego roku. W przypadku konieczno ści wprowadzenia działa ń naprawczych lub konieczno ści zmian proponuje si ę min. wzmocnienie akcji informacyjno-promocyjnych oraz szkoleniowych umo żliwiaj ących „pozyskanie” beneficjentów zainteresowanych realizacj ą przedsi ęwzi ęć w których poziom wdra żania jest niski, ogłoszenie naborów tematycznych umo żliwiaj ących „pozyskanie” beneficjentów zainteresowanych realizacj ą przedsi ęwzi ęć w których poziom wdra żania b ędzie za niski, dodatkowe szkolenia, imprezy itp. nie wyklucza si ę zastosowania innych działa ń naprawczych. W 2019 roku zlecimy przeprowadzenie ewaluacji zewn ętrznej, która b ędzie przeprowadzona w latach 2020 - 2022. Ewaluator zewnętrzny b ędzie posiadał udokumentowane do świadczenie w realizacji przynajmniej dwóch bada ń ewaluacyjnych programów współfinansowanych ze środków publicznych, w tym jedno powinno dotyczy ć obszaru rozwoju obszarów wiejskich, dysponowaniem zespołu składaj ącego sie z co najmniej 3 ekspertów. Oferta wykonawcy b ędzie gwarantowała odpowiedni ą jako ść badania, aby uzyska ć odpowiedzi na nast ępuj ące pytania/obszary: ocena wpływu na główny cel LSR, ocena wpływu na kapitał ludzki, na rozwój przedsi ębiorczo ści, na rozwój turystyki, czy były zrealizowane projekty innowacyjne, czy realizowane działania wpłyn ęły pozytywnie na połozenie grup defaworyzowanych, jaka jest skuteczno ść i efekty projektów współpracy, ocena funkcjonowania LGD, ocena procesu wdra żania, a głównie jaka jest warto ść dodana podej ścia LEADER. Po zako ńczeniu badania ewaluator przedstawi raport ko ńcowy, który zawiera ć b ędzie minimum: streszczenie najwa żniejszych wyników badania, spis tre ści, opis przedmiotu badania z celami i zakresem ewaluacji, opis metodologii wraz z opisem sposobu realizacji badania, opis wyników badania wraz z ich interpretacj ą, odpowiedzi na wszystkie wskazane pytania badawcze, podsumowanie zawieraj ące wnioski i rekomendacje, spis tabel i wykresów, aneksy tworzone w toku realizacji badania.

90 XII. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko

Analiza uwarunkowa ń, o których mowa w art. 49 Ustawy o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, analiz ę Stowarzyszenie przeprowadziło w miesi ącu wrze śniu. Po opracowaniu ww. analizy Stowarzyszenie zwróciło si ę z pismem dot.: uzgodnienie odst ąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Bydgoszczy w którym to zawarto nast ępuj ące uzasadnienie. Opracowywana Lokalna Strategia Rozwoju w ramach RLKS ma stanowi ć jeden z instrumentów realizacji zało żeń Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020 poprzez wykorzystanie m.in. środków unijnych, w tym środków z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020. Opracowywana Lokalna Strategia Rozwoju jest zgodna z zało żeniami polityki terytorialnej województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2014-2020, przyj ętymi przez Zarz ąd Województwa Kujawsko-Pomorskiego w dniu 30 pa ździernika 2013 r., zakładaj ącej cztery poziomy, na których b ędzie odbywał si ę proces planowania i wdra żania polityki terytorialnej.

Przepisy ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 roku o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.2013.1235 ze zmianami) okre ślaj ą jakie dokumenty wymagaj ą przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, w przedmiotowej sprawie są to dokumenty okre ślone w art. 46 pkt.1 niniejszej ustawy. Uznaj ąc, że Lokalna Strategia Rozwoju opracowywana przez Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” w okresie programowania 2014-2020 b ędzie stanowi ć instrument realizacji zało żeń Strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 poprzez wykorzystanie m.in. środków unijnych, w tym środków z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 oraz, że będzie dotyczy ć wył ącznie niewielkich modyfikacji przyj ętego ju ż dokumentu, w tym uszczegółowienia dokumentu „Strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 - Plan modernizacji 2020+”, wnosimy o uzgodnienie odst ępstwa od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko o czym mowa w art. 48 w/w ustawy. Za pozytywnym rozpatrzeniem wniosku o uzgodnienie o odst ąpieniu od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko przemawiaj ą nast ępuj ące fakty: − „Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 - Plan modernizacji 2020+” została poddana procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko z opini ą RDO Ś i PWIS; − Regionalny Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014- 2020 równie ż został poddany procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko z opiniowaniem przez RDO Ś i PWIS; − przygotowanie Lokalnych Strategii Rozwoju według instrumentu RLKS w okresie programowania 2014-2020 jest uszczegółowieniem powyższych dokumentów dla okre ślonych obszarów. Projekt Lokalnej Strategii Rozwoju opracowywanej przez Stowarzyszenie „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie” okre ślał b ędzie mi ędzy innymi potrzeby w zakresie:

91 1. Działa ń infrastrukturalnych, które przyczyniaj ą si ę do rewitalizacji społeczno- gospodarczej miejscowo ści wiejskich i miasta, a w szczególno ści o du żej koncentracji negatywnych zjawisk społecznych zmierzaj ących do o żywienia społeczno-gospodarczego danego obszaru i poprawy warunków uczestnictwa osób zamieszkuj ących obszary problemowe w życiu społecznym i gospodarczym; 2. Wsparcia inwestycyjnego mikro i małych przedsi ębiorstw (projekty inwestycyjne poprawiaj ące konkurencyjno ść przedsi ębiorstwa, zwi ązane z unowocze śnieniem sposobu działania jak i oferty poprzez: rozbudow ę przedsi ębiorstwa, rozszerzenie zakresu działania przedsi ębiorstwa, działania maj ące na celu dokonywanie zasadniczych zmian produkcji bądź procesu produkcyjnego, prowadz ące do wprowadzenia na rynek nowych lub ulepszonych produktów/usług, zmian ę stosowanych rozwi ąza ń produkcyjnych, technologicznych, organizacyjnych, zmian ę wyrobu i usługi, w tym tak że zmian ę sposobu świadczenia usługi; 3. Wsparcie tworzenia i rozwoju małych inkubatorów przedsi ębiorczo ści poprzez dostosowanie istniej ących budowli do pełnienia funkcji inkubatora i wsparcie usług świadczonych przez inkubator; 4. Działa ń na rzecz osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, w zakresie wdro żenia rozwi ąza ń z obszaru aktywnej integracji o charakterze środowiskowym takich jak: kluby samopomocy; świetlice środowiskowe; kluby młodzie żowe; kluby pracy oraz aktywizacja społeczno-zawodowa; 5. Działa ń wspieraj ących rozwi ązania w zakresie organizowania społeczno ści lokalnej i animacji społecznej z wykorzystaniem m.in.: usług wzajemno ściowych, samopomocowych, lidera lub animatora aktywno ści lokalnej oraz obywatelskiej; 6. Działa ń wspieraj ących rozwój gospodarki społecznej i przedsi ębiorczo ści społecznej, w tym: działania animacyjne, budowa i rozwój lokalnych partnerstw publiczno-społecznych na rzecz tworzenia i rozwoju przedsi ębiorstw społecznych; 7. Wspierania udziału społeczno ści lokalnej w realizacji LSR lub wzmocnienie kapitału społecznego, w tym podnoszenie wiedzy społeczno ści lokalnej w zakresie ochrony środowiska i zmian klimatycznych, tak że z wykorzystaniem rozwi ąza ń innowacyjnych, rozwój przedsi ębiorczo ści na obszarze obj ętym LSR, tworzenie sieci podmiotów prowadz ących działalno ść na obszarze obj ętym LSR, rozwój rynków zbytu produktów i usług lokalnych, zachowanie dziedzictwa lokalnego, tj. specyficznego dla danego obszaru, rozwój ogólnodost ępnej i niekomercyjnej infrastruktury, w tym m.in. turystycznej lub rekreacyjnej, kulturalnej itp., oraz promocja produktów lub usług lokalnych, rynków zbytu produktów i usług lokalnych, turystyki, rekreacji lub kultur . Realizacja niektórych przedsi ęwzi ęć (cz ęś ci kierunków wsparcia projektów) wyznaczonych w ramach Lokalnych Strategii Rozwoju wymagała b ędzie przeprowadzenia procedury administracyjnej (oo ś) zako ńczonej uzyskaniem decyzji okre ślaj ącej środowiskowe uwarunkowania realizacji przedsi ęwzi ęcia. Wobec powy ższego mo żna prognozowa ć, iż realizacja projektów, w ramach Lokalnej Strategii Rozwoju, b ędzie zgodna z obowi ązuj ącymi wymogami dotycz ącymi ochrony środowiska. Ka żdy projekt staraj ący si ę o dofinansowanie musi zgodnie z prawem przej ść osobn ą, indywidualn ą procedur ę badania jego wpływu na środowisko w ramach m.in. opracowania Raportów oddziaływania na środowisko, które badaj ą wpływ konkretnego przedsi ęwzi ęcia na zdrowie, życie ludzi i na środowisko. Ze wzgl ędu na brak szczegółowych parametrów przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych, takich jak ich lokalizacja, typ oraz skala czy te ż powierzchnia zabudowy inwestycji nie jest mo żliwe wykonanie szczegółowej oceny oddziaływania na środowisko. Z tego wzgl ędu niemo żliwa jest równie ż pełna kwantyfikacja oddziaływa ń.

92 W szczególno ści realizacja ka żdego przedsi ęwzi ęcia zostanie poprzedzona post ępowaniem zapewniaj ącym wybór najkorzystniejszych dla środowiska wariantów lokalizacyjnych i technicznych, a tak że wskazaniem wła ściwych zabezpiecze ń środowiska. Ograniczanie oddziaływa ń na środowisko przyrodnicze oraz warunki życia ludzi winno by ć prowadzone równie ż w fazie budowy i pó źniejszej eksploatacji ewentualnych inwestycji. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska pismem z dnia 01 pa ździernika 2015 r. przesłane dokumenty(analiza i pismo) stanowi ą z punktu ochrony grodkowska, niewielk ą modyfikacje ustale ń zawartych w przyj ętej „Strategii rozwoju województwa kujawsko – pomorskiego do roku 2020” i „Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014-2020” Dla tych dokumentów przeprowadzono post ępowanie SOO Ś o udost ępnieniu informacji i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz oceny oddziaływania na środowisko. Zatem nie wyst ępuje potrzeba powielania procedury oraz uwarunkowania wskazane w art.49 ww. ustawy uzgodniono odst ąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla Lokalnej Strategii Rozwoju. Wskazano i ż przy opracowywaniu kryteriów wyboru projektów w ramach LSR nale ży uwzgl ędni ć aspekty przyrodnicze, przede wszystkim ochron ę cennych przyrodniczo siedlisk, obszarów oraz gatunków chronionych i ich siedlisk, terenów charakteryzuj ących si ę lokalnie wi ększ ą ró żnorodno ści ą biologiczn ą, obszarów pełni ących wa żne funkcje ekologiczne, zadrzewie ń w tym przydro żnych rosn ący w szpalerach. Pa ństwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Bydgoszczy zaj ął podobne stanowisko w uzasadnieniu i równie ż odst ąpił od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Wykaz wykorzystanej literatury

1. Rozporz ądzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiaj ące wspólne przepisy dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiaj ące przepisy ogólne dotycz ące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylaj ące rozporz ądzenie Rady (WE) nr 1083/2006 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013 r., str. 320, ze zm.), 2. Rozporz ądzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1301/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i przepisów szczególnych dotycz ących celu „Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia” oraz w sprawie uchylenia rozporz ądzenia (WE) nr 1080/2006 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013 r., str. 289, ze zm.), 3. Rozporz ądzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1304/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego. Podr ęcznik dla LGD w zakresie realizacji instrumentu RLKS w województwie kujawsko- pomorskim. Zał ącznik Nr 9 do SZOOP RPO WK-P. 6 i uchylaj ące rozporz ądzenie Rady (WE) nr 1081/2006 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013 r., str. 470, ze zm.), 4. Rozporz ądzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylaj ące rozporz ądzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013 r., str. 487, ze zm.),

93 5. Umowa Partnerstwa 2014-2020 – dokument przyj ęty przez Komisje Europejsk ą w dniu 21 maja 2014 r. (dokument okre ślaj ący kierunki i priorytety dotycz ące korzystania przez Polsk ę ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2014-2020), 6. Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójno ści finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (Dz. U. poz. 1146 ze. zm.), 7. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczno ści (Dz. U. poz. 378), 8. Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz. U. poz. 349), 9. Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020, 10. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, 11. Projekt Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze” na lata 2014-2020 (na moment przygotowania niniejszego dokumentu przedmiotowy Program nie został zatwierdzony przez KE), 12. Zasady realizacji instrumentu Rozwój lokalny kierowany przez społeczno ść w Polsce, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, kwiecie ń 2014 (dost ępny na stronie: http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW-2014-2020/Rozwoj- Lokalny-Kierowany-przez-Spolecznosc-RLKS ), 13. Poradnik dla lokalnych grup działania w zakresie opracowania lokalnych strategii rozwoju na lata 2014-2020. Materiał zredagowany w Departamencie Rozwoju Obszarów Wiejskich Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na podstawie wyników prac Zespołu Roboczego ds. Opracowania Zakresu Lokalnych Strategii Rozwoju przy Grupie tematycznej ds. Podej ścia Leader, Wydanie II uzupełnione i zaktualizowane, Warszawa 2015 (dost ępny na stronie: http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PROW-2014-2020 /Rozwój- Lokalny-Kierowany-przez-Społeczno ść -RLKS ). 14. Struktura LSR (dost ępny na stronie: http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa-i- rybolowstwa/PROW-2014-2020/Rozwoj-Lokalny-Kierowany-przez-Spolecznosc-RLKS ). 15. Rolnictwo ekologiczne czynnikiem rozwoju lokalnego – analiza wybranych przypadków1 Projekt dofinansowany ze środków Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 16. Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno – Gospodarczego Powiatu Brodnickiego na lata 2015-2020 17. Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Rybackich Lokalna Grupa Rybacka „Drw ęca” na lata 2011 – 2015 18. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Gminy Bartniczka. 19. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Gminy Bobrowo. 20. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Gminy Brodnica 21. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Gminy Brzozie 22. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Górzno. 23. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Jabłonowo Pomorskie 24. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Gminy Osiek

94 25. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Gminy Świedziebnia 26.Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz Strategia Rozwoju Gminy Zbiczno 27. Strategia rozwoju Powiatu Brodnickiego w latach 2007-2013”, Brodnica 2007r. http://www.brodnica.com.pl/pdf/strategia20072013.pdf 28. Bank Danych Lokalnych GUS 29. Lokalna Strategia Rozwoju Obszarów Rybackich Lokalna Grupa Rybacka „Drw ęca” na lata 2011 - 2015

Zał ączniki do LSR

Zał ącznik nr 1. Procedura aktualizacji LSR. Zał ącznik nr 2. Procedury dokonywania ewaluacji i monitoringu. Zał ącznik nr 3. Plan działania wskazuj ący harmonogram osi ągania poszczególnych wska źników produktu. Zał ącznik nr 4. Bud żet LSR. Zał ącznik nr 5. Plan komunikacji.

Załącznik nr 1 Procedura aktualizacji LSR.

1. W przypadku zaobserwowania niepokoj ących zdarze ń dotycz ących realizacji LSR podczas prac Organów Stowarzyszenia przez poszczególnych członów nast ępuje omówienie problemów albo zaistniałych sytuacji, jak równie ż na podstawie przekazanych ankiet monitoruj ących Zarz ąd analizuje problem i przekazuje do konsultacji społecznych w postaci spotka ń w poszczególnych gminach obszaru LSR a wyniki będą omawiane na najbliższym Walnym Zebraniu Członków. 2. Argumenty do zmiany LSR mog ą wypłyn ąć podczas monitoringu i ewaluacji, oraz podczas realizacji planu komunikacji. 3. Rozstrzygni ęcie w zakresie zmiany aktualizacji LSR nast ępuje w drodze uchwały na najbli ższym Walnym Zebraniu Członków Stowarzyszenia, jednak że nie mog ą narusza ć zasad umowy o warunkach i sposobie realizacji strateg rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczno ść .

Załącznik nr 2 Procedury dokonywania ewaluacji i monitoringu.

1. Na ka żdym posiedzeniu Walnego Zebrania Członków ( WZC ) Zarz ąd i Rada zdaja sprawozdanie ze swojej pracy od poprzedniego posiedzenia i jest to wpisane w Regulamin posiedzenia WZC. 2. Na pocz ątku ka żdego roku Zarz ąd przygotuje analiz ę elementów podlegaj ących monitoringowi i ewaluacji za poprzedni rok z uwagami i wnioskami. 3. Komisja rewizyjna podczas swoich obrad na pocz ątku roku przy kontroli dokumentów będzie zwracała uwag ę na wyst ępuj ące nieprawidłowo ści i swoje uwagi, wnioski przeka że na WZC. 4. Rada na pierwszym posiedzeniu w danym roku dokona analizy przeprowadzonych naborów wniosków w roku poprzednim.

95 5. Zarz ąd i Rada na WZC przedstawi swoj ą ocen ę i podda pod głosowanie z wnioskami i osobami/organami odpowiedzialnymi za napraw ę zaistniałej sytuacji. 6. W przypadku wyst ąpienia jakichkolwiek problemów, niepokoj ących zjawisk w terminie odwrotnym organ wskazany na WZC wdro ży plan działa ń, który wyeliminuje lub zniweluje niepokoj ące zjawiska, rozwi ąż e problemy i zda sprawozdanie na posiedzeniu WZC.

Załącznik nr 3 Plan działań wskazujący harmonogramu osiągania poszczególnych wskaźników produktu.

96

Tabela 31 Plan działania wskazuj ący harmonogramu osi ągania poszczególnych wska źników produktu. CEL Lata 2016-2018 2019-2021 2022 -2023 RAZEM 2016-2023 Program Poddziałanie/zak OGÓLNY res Programu Nazwa Warto ść z % realizacji Planowane Warto ść z % realizacji Planowane Warto ść z % realizacji Planowane Razem Razem nr1 wska źnika jednostk ą wska źnika wsparcie jednostk ą wska źnika wsparcie jednostk ą wska źnika wsparcie warto ść planowane miary narastaj ąco w PLN miary narastaj ąco w PLN miary narastaj ąco w PLN wska źnikó wsparcie w w PLN

Cel szczegółowy 1 Wzmocnienie przedsi ębiorczo ści na obszarze LSR PROW/RPO

Przedsi ęwzi Liczba ęcie 1.1.1 operacji Rozwój polegaj ących przedsi ębior na utworzeniu 10 sztuk 100% 1 760 000,00 0 szt. 100% 0,00 0 szt. 100% 0,00 10 sztuk 1 760 000,00 czo ści nowego przedsi ębiorst PO RYBY Realizacja LSR wa lub rozwoju istniej ącego przedsi ębiorst wa

Razem cel szczegółowy 1 1 760 000,00 0,00 0,00 1 760 000,00

Cel szczegółowy 2 Wsparcie w podejmowaniu nowej aktywno ści gospodarczej

Przedsi ęwzi ęc Liczba ie2.1Zakładan zrealizowanych ie operacji działalno ści polegaj ących na 24 sztuk 100% 2 400 000,00 0 100% 0 0 szt. 100% 0,00 24 sztuk 2400 000,00 Realizacja LSR gospodarczej utworzeniu PROW dywersyfikacj nowego a źródeł przedsi ębiorstw dochodu a

Przedsi ęwzi ęc Liczba ie 2.2 Rozwój zrealizowanych przedsi ębiorc operacji PROW zo ści, polegaj ących na 0 0 0 9 sztuk 100% 1000 000,00 0 szt. 100% 0,00 9 sztuk 1 000 000,00 Realizacja LSR dywersyfikacj rozwoju

97 a źródeł istniej ącego dochodu przedsi ębiorstw a

Przedsi ęwzi ęc Liczba ie 2.3 przedsi ębiorst 40 sztuk 60,61% 3 300 000,00 26 sztuk 100% 1 700 000,00 0 szt. 100% 0,00 66 sztuk 5 000 000,00 RPO - EFRR Realizacja LSR Rozwój w przedsi ębior otrzymuj ącyc czo ści, h wsparcie dywersyfika finansowe cja źródeł dochodu Razem cel szczegółowy 2 5 700 000,00 2 700 000,00 0,00 8 400 000,00 Razem cel ogólny 7460 000,00 2700 000,00 0,00 10 160 000,00 Razem planowane wsparcie na przedsi ęwzi ęcia dedykowane tworzeniu i utrzymaniu miejsc pracy w ramach poddziałania Realizacja LSR PROW % bud żetu pod działania Realizacja LSR 3 400000,00 62,96%

CEL Lata 2016-2018 2019-2021 2022 -2023 RAZEM 2016-2023 Program Poddziałanie/zak OGÓLNY res Programu Nazwa Warto ść z % realizacji Planowane Warto ść z % realizacji Planowane Warto ść z % realizacji Planowane Razem Razem nr 2 wska źnika jednostk ą wska źnika wsparcie jednostk ą wska źnika wsparcie jednostk ą wska źnika wsparcie warto ść planowane miary narastaj ąco w PLN miary narastaj ąco w PLN miary narastaj ąco w PLN wska źników wsparcie w PLN

Cel szczegółowy 1 Wykorzystanie zasobów i walorów środowiska naturalnego dla rozwoju turystyki PROW/RPO

Przedsi ęwzi ęc . ie 1.1 Liczba Zagospodar nowych lub owanie 24ztuki 100% 1660 000,00 0 sztuk. 100% 0,00 0 sztuk 100% 0,00 24 sztuki 1 660 000,00 PO RYBY Realizacja LSR zmodernizow jezior jako anych naturalnego obiektów waloru

98 regionu dla infrastruktury celów turystycznej i rekreacji, rekreacyjnej turystyki i kultury

Razem cel szczegółowy 1 1660 000,00 0,00 0,00 1660 000,00

Cel szczegółowy 2 Rozwój obszaru poprzez inwestycje drogowe oraz na obszarach rewitalizowanych i popraw ę dost ępno ści do infrastruktury rekreacyjno – sportowo - kulturowej.

Przedsi ęwzi ęc Liczba ie 2.1 Rozwój nowych lub ogólnodost ę zmodernizow pnej i anych niekomercyj obiektów nej infrastruktury infrastruktur turystycznej i PROW y rekreacyjnej 14 sztuk 100% 1 350 000,00 0 sztuk 100% 0,00 0 sztuk 100% 0,00 14 sztuk 1350000,00 Realizacja LSR turystycznej lub kulturalnej , rekreacyjnej lub kulturowej

Przedsi ęwzi ęc Liczba operacji ie 2.2. w zakresie 3 sztuki 100% 650000,00 0 100% 0,00 0 100% 0,00 .3 sztuki 650000,00 Rozwój infrastruktury infrastruktur drogowej w PROW Realizacja LSR y zakresie ą komunikacy wł czenia społecznego jnej

Przedsi ęwzi Liczba ęcie 2.3 wspartych

Nowoczesn obiektów RPO - EFRR infrastruktury e obiekty 20 sztuk 100% 2864000,00 0 100% 0,00 0 100% 0 20 sztuk 2864000,00 Realizacja zlokalizowanyc h na

99 uzyteczno śc rewitalizowanyc i publicznej h obszarach Razem cel szczegółowy 2 4864 000,00 0,00 0,00 4 864 000,00 Razem cel ogólny 6 524 000,00 0,00 0,00 6 524 000,00 Razem LSR 13984000,00 2 700 000,00 0,00 16684000,00 Razem planowane wsparcie na przedsi ęwzi ęcia dedykowane tworzeniu i utrzymaniu miejsc pracy w ramach poddziałania Realizacja LSR PROW % bud żetu poddziałania Realizacja LSR ND Nie dotyczy

CEL Lata 2016-2018 2019-2021 2022 -2023 RAZEM 2016-2023 Program Poddziałanie/zak OGÓLNY res Programu Nazwa Warto ść z % Planowane Warto ść % Planowane Warto ść z % realizacji Planowane Razem Razem nr 3 wska źnika jednostk ą realizacji wsparcie z realiza wsparcie jednostk ą wska źnika wsparcie warto ść planowane miary wska źnika w PLN jednostk ą cji w PLN miary narastaj ąco w PLN wska źników wsparcie narastaj ąco miary wska źn w PLN ika narasta jąco

Cel szczegółowy 1 Podniesienie poziomu kapitału ludzkiego i społecznego PROW/RPO

Liczba osób zagro żonych

ubóstwem lub wykluczeniem 530 osób 100% 3 192 000,00 0 100% 0 0 osób 100% 0,00 530 osób 3 192000,00 cie cie

ę RPO - EFS Realizacja LSR społecznym ców obszaru obszaru ców wzi

ń

ę obj ętych

wsparciem w programie. Przedsi kapitału 1.Wzmocnienie społecznego mieszka LSR. Razem cel szczegółowy 1 3 192 000,00 0,00 0,00 3 192 000,00

100 Wska źnik rezultatu 1 7osoby 250 100% 3 1920 000,00 0 100 % 0,00 0 100 % 250 100% 3 192 000,00 RPO - EFS

Cel szczegółowy 2 Podniesienie wiedzy u żytecznej

Uczestnictw Liczba osobodni o w 70 46,67% 14000,00 50 80% 10000,00 30 osobodni 100% 6000,00 150 30000,00 szkole ń dla RPO - EFS Koszty bie żą ce doskonaleni osobodni osobodni osobodni pracowników + Animacja u 100 LGD zawodowy m Liczba osobodni 100% 6000,00 30000,00 szkole ń dla 46,67% 14000,00 80% 10000,00 Koszty bie żą ce 70 50 30 150 RPO - EFS organów LGD osobod osobod osobodni osobodni + Animacja ni ni Liczba podmiotów, którym 200 50% nd 100 75% nd 100 100 nd 400 ND Koszty udzielono RPO - EFS indywidualnego sztuk sztuk sztuk % sztuk bie żą ce doradztwa

Przedsi ęwzi ęc Liczba spotka ń ie informacyjno – Przekazywa konsultacyjnych 54 37,5% 22000,00 54 75% 22000,00 36 sztuk 100 22000,00 144 66000,00 Animacja LGD z nie wiedzy sztuki sztuki sztuk podczas mieszka ńcami % spotka ń EFS informacyjn o- konsultacyj nych

7 Dotyczy funduszu EFRR i EFS.

101 Liczba 2 szt. 100 % 108000,00 0 100 nd 0 100 nd 2 szt. 108000, Projekty zrealizowanych Podnoszenie projektów % % 00 współpracy wiedzy o współpracy historii PROW 2014 obszaru - 2020

Liczba LGD 9 szt. 100 % nd. 0 100 nd. 0 100 nd. 100% nd. Projekty uczestnicz ącyc h w projektach % % współpracy współpracy

PROW 2014 - 2020

Przedsi ęwzi ę Liczba 2 szt. 100% 180000,0 0 100 0 0 100 0 2 szt. 180000, Projekty cie: zrealizowanych projektów 0 % % 00 współpracy Wymiana współpracy w dobrych PO Ryby tym projektów praktyk w współpracy 2014 - ramach mi ędzynarodo prowadzonej 2020 wej działalno ści zwi ązanej z rybactwem

Liczba LGD 4 szt. 100 % nd 0 0 0 0 0 0 100% nd Projekty uczestnicz ącyc PO Ryby h w projektach 2014 - 2020 współpracy współpracy

102 Razem cel szczegółowy 2 338000,00 42000,00 34000,00 414000,00 Razem cel ogólny 2238000,00 1334000,00 34000,00 3606000,00 Razem LSR 16222000,00 4034000,00 34000,00 20290000,0 0 Razem planowane wsparcie na przedsi ęwzi ęcia dedykowane tworzeniu i utrzymaniu miejsc pracy w ramach poddziałania Realizacja LSR PROW % bud żetu pod działania Realizacja LSR ND ND

Załącznik nr 4. Budżet LSR

Tabela 32 Bud żet

Wsparcie finansowe (PLN) Zakres wsparcia RPO Fundusz PROW PO RYBY Razem EFSI EFS EFRR wiod ący Realizacja LSR (art. 35 ust. 1 lit. b rozporz ądzenia nr 5 400000,00 3 192 000,00 7 864 000,00 3 420 000,00 19 876 000,00 1303/2013) Współpraca (art. 35 ust. 1 lit. c rozporz ądzenia nr 108 000,00 180 000,00 288 000,00 1303/2013)

103 Koszty bie żą ce (art. 35 ust. 1 lit. d rozporz ądzenia nr 0,00 0,00 0,00 0,00 1 400 000,00 1 400 000,00 1303/2013) Aktywizacja (art. 35 ust. 1 lit. e rozporz ądzenia nr 0,00 0,00 0,00 0,00 1 450 000,00 1 450 000,00 1303/2013) Razem 5 508 000,00 3 192 000,00 7 864 000,00 3 600 000,00 2 850 000,00 23 014 000,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zał ącznika nr 6 „Sposób ustalania wysoko ści dost ępnych środków przeznaczonych na realizacje LSR” do Regulaminu naboru na wybór strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczno ść .

Tabela 33 Plan finansowy w zakresie poddziałania 19.2 PROW 2014-2020

Wkład własny Wkład będący wkładem Bud żet pa ństwa RAZEM EFRROW krajowych środków publicznych Beneficjenci inni ni ż jednostki sektora 2 290 680,000 1 309 320,00 3 600 000,00 finansów publicznych Beneficjenci b ędący jednostkami sektora 1 145 340,00 654 660,00 1 800 000,00 finansów publicznych Razem 3 436 020,00 1 309 320,00 654 660,00 5 400 000,00

104 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zał ącznika nr 6 „Sposób ustalania wysoko ści dost ępnych środków przeznaczonych na realizacje LSR” do Regulaminu naboru na wybór strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczno ść

Załącznik nr 5. Plan komunikacji

Tabela 34 Plan komunikacji

Termin Cel komunikacji Nazwa działania Adresaci działania Miejsce Środki/ narz ędzia komunikacyjnego komunikacyjnego komunikacji ( grupy docelowe) I połowa Poinformowanie Kampania informacyjna Potencjalni Bartniczka, strona internetowa na 2016 potencjalnych nt. głównych zało żeń wnioskodawcy, a w Bobrowo, bie żą co, wnioskodawców o LSR ( LSR na lata 2014 - 2020 szczególno ści Brodnica, kontakt z pracownikami za celach, zasadach przyznawania przedsi ębiorcy, rybacy, Brzozie, Górzno, po średnictwem telefonu dofinansowania, typach organizacje pozarz ądowe, Jabłonowo lub internetu na bie żą co, operacji, które b ędą miały grupy defaworyzowane, Pomorskie, Osiek, ankiety rozesłane do najwi ększe szanse uzyskania osoby potencjalnie Świedziebnia, wnioskodawców po wsparcia, kryteriach wyboru zagro żone ubóstwem lub Zbiczno rozliczeniu projektu za operacji ). wykluczeniem społecznym pomoc ą internetu udział w 2016 spotkan iach

105 Udział w imprezach informacyjno -promocyjnych I połowa Uzyskanie informacji o Badanie satysfakcji Wnioskodawcy i Bartniczka, strona internetowa na 2017 zrealizowanych konkursach w wnioskodawców LGD potencjalni wnioskodawcy, Bobrowo, bie żą co, 2016 roku, konieczno ści dotycz ących jako ści a w szczególno ści Brodnica, kontakt z pracownikami za wprowadzenia ewentualnych pomocy potencjalnym przedsi ębiorcy, rybacy, Brzozie, Górzno, po średnictwem telefonu korekt, zmian, szkole ń i wnioskodawcom i organizacje pozarz ądowe, Jabłonowo lub internetu na bie żą co, omówienie konkursów z 2017 kampania informacyjna grupy defaworyzowane, Pomorskie, Osiek, ankiety rozesłane do roku osoby potencjalnie Świedziebnia, wnioskodawców po 2017 Udział w imprezach zagro żone ubóstwem lub Zbiczno rozliczeniu projektu za informacyjno-promocyjnych wykluczeniem społecznym pomoc ą internetu udział w spotkaniach I połowa Uzyskanie informacji o Badanie satysfakcji Wnioskodawcy i Bartniczka, strona internetowa na 2018 zrealizowanych konkursach w wnioskodawców LGD potencjalni wnioskodawcy, Bobrowo, bie żą co, 2017 roku, konieczno ści dotycz ących jako ści a w szczególno ści Brodnica, kontakt z pracownikami za wprowadzenia ewentualnych pomocy potencjalnym przedsi ębiorcy, rybacy, Brzozie, Górzno, po średnictwem telefonu korekt, zmian, szkole ń i wnioskodawcom i organizacje pozarz ądowe, Jabłonowo lub internetu na bie żą co, omówienie konkursów z 2018 kampania informacyjna grupy defaworyzowane, Pomorskie, Osiek, ankiety rozesłane do roku osoby potencjalnie Świedziebnia, wnioskodawców po 2018 Udział w imprezach zagro żone ubóstwem lub Zbiczno rozliczeniu projektu za informacyjno-promocyjnych wykluczeniem społecznym pomoc ą internetu udział w spotkaniach I połowa Uzyskanie informacji o Badanie satysfakcji Wnioskodawcy i Bartniczka, strona internetowa na 2019 zrealizowanych konkursach w wnioskodawców LGD potencjalni wnioskodawcy, Bobrowo, bie żą co, 2018 roku, konieczno ści dotycz ących jako ści a w szczególno ści Brodnica, kontakt z pracownikami za wprowadzenia ewentualnych pomocy potencjalnym przedsi ębiorcy, rybacy, Brzozie, Górzno, po średnictwem telefonu korekt, zmian, szkole ń i wnioskodawcom i organizacje pozarz ądowe, Jabłonowo lub internetu na bie żą co, omówienie konkursów z 2019 kampania informacyjna grupy defaworyzowane, Pomorskie, Osiek, ankiety rozesłane do roku osoby potencjalnie Świedziebnia, wnioskodawców po 2019 Udział w imprezach zagro żone ubóstwem lub Zbiczno rozliczeniu projektu za informacyjno -promocyjnych wykluczeniem społecznym

106 pomoc ą internetu udział w spotkaniach I połowa Uzyskanie informacji o Badanie satysfakcji Wnioskodawcy i Bartniczka, strona internetowa na 2020 zrealizowanych konkursach w wnioskodawców LGD potencjalni wnioskodawcy, Bobrowo, bie żą co, 2019 roku, konieczno ści dotycz ących jako ści a w szczególno ści Brodnica, kontakt z pracownikami za wprowadzenia ewentualnych pomocy potencjalnym przedsi ębiorcy, rybacy, Brzozie, Górzno, po średnictwem telefonu korekt, zmian, szkole ń i wnioskodawcom i organizacje pozarz ądowe, Jabłonowo lub internetu na bie żą co, omówienie konkursów z 2020 kampania informacyjna grupy defaworyzowane, Pomorskie, Osiek, ankiety rozesłane do roku osoby potencjalnie Świedziebnia, wnioskodawców po 2020 Udział w imprezach zagro żone ubóstwem lub Zbiczno rozliczeniu projektu za informacyjno-promocyjnych wykluczeniem społecznym pomoc ą internetu udział w spotkaniach I połowa Uzyskanie informacji o Badanie satysfakcji Wnioskodawcy i Bartniczka, strona internetowa na 2021 zrealizowanych konkursach w wnioskodawców LGD potencjalni wnioskodawcy, Bobrowo, bie żą co, 2020 roku, konieczno ści dotycz ących jako ści a w szczególno ści Brodnica, kontakt z pracownikami za wprowadzenia ewentualnych pomocy potencjalnym przedsi ębiorcy, rybacy, Brzozie, Górzno, po średnictwem telefonu korekt, zmian, szkole ń i wnioskodawcom i organizacje pozarz ądowe, Jabłonowo lub internetu na bie żą co, omówienie konkursów z 2021 kampania informacyjna grupy defaworyzowane, Pomorskie, Osiek, ankiety rozesłane do roku osoby potencjalnie Świedziebnia, wnioskodawców po 2021 Udział w imprezach zagro żone ubóstwem lub Zbiczno rozliczeniu projektu za informacyjno-promocyjnych wykluczeniem społecznym pomoc ą internetu udział w spotkaniach I połowa Uzyskanie informacji o Badanie satysfakcji Wnioskodawcy i Bartniczka, strona internetowa na 2022 zrealizowanych konkursach w wnioskodawców LGD potencjalni wnioskodawcy, Bobrowo, bie żą co, 2021 roku, konieczno ści dotycz ących jako ści a w szczególno ści Brodnica, kontakt z pracownikami za wprowadzenia ewentualnych pomocy potencjalnym przedsi ębiorcy, rybacy, Brzozie, Górzno, po średnictwem telefonu korekt, zmian, szkole ń i wnioskodawcom i organizacje pozarz ądowe, Jabłonowo lub internetu na bie żą co, omówienie konkursów z 2022 kampania informacyjna grupy defaworyzowane, Pomorskie, Osiek, ankiety rozesłane do roku osoby potencjalnie Świedziebnia, wnioskodawców po 2022 Udział w imprezach zagro żone ubóstwem lub Zbiczno rozliczeniu projektu za informacyjno -promocyjnych wykluc zeniem społecznym

107 pomoc ą internetu udział w spotkaniach I połowa Uzyskanie informacji o Badanie satysfakcji Wnioskodawcy i Bartniczka, strona internetowa na 2023 zrealizowanych konkursach w wnioskodawców LGD potencjalni wnioskodawcy, Bobrowo, bie żą co, 2022 roku, konieczno ści dotycz ących jako ści a w szczególno ści Brodnica, kontakt z pracownikami za wprowadzenia ewentualnych pomocy potencjalnym przedsi ębiorcy, rybacy, Brzozie, Górzno, po średnictwem telefonu korekt, zmian, szkole ń i wnioskodawcom i organizacje pozarz ądowe, Jabłonowo lub internetu na bie żą co, omówienie konkursów z 2023 kampania informacyjna grupy defaworyzowane, Pomorskie, Osiek, ankiety rozesłane do roku osoby potencjalnie Świedziebnia, wnioskodawców po 2023 Udział w imprezach zagro żone ubóstwem lub Zbiczno rozliczeniu projektu za informacyjno-promocyjnych wykluczeniem społecznym pomoc ą internetu udział w spotkaniach Źródło: Opracowane własne

108 Spis tabel Tabela 1 Typ gmin obszaru LSR. Tabela 2 Powierzchnia liczba ludno ści. Tabela 3 Powierzchnia obszaru LGD. Tabela 4 Podmioty rybackie. Tabela 5 Lista członków Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Pojezierze Brodnickie”. Tabela 6 Podział ilo ściowy i procentowy poszczególnych sektorów. Tabela 7 Dane członków Rady z opisem reprezentowania. Tabela 8 Harmonogram spotka ń konsultacyjnych. Tabela 9 Harmonogram spotka ń w miesi ącu pa ździerniku. Tabela 10 Podział osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP. Tabela 11 Zestawienie podmiotów i osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą na terenie LSR. Tabela 12 Udział w podatku od osób fizycznych i prawnych w poszczególnych latach. Tabela 13 Zestawienie organizacji pozarz ądowych na obszarze LSR. Tabela 14 Ilo ść osób korzystaj ących ze wsparcia pomocy społecznej. Tabela 15 Instytucje kultury na terenie poszczególnych gmin. Tabela 16 Materialne dziedzictwo kulturowe z podziałem na gminy. Tabela 17 Imprezy kulturalne organizowane na terenie poszczególnych gmin. Tabela 18 Ilo ść osób ubezpieczonych w KRUS. Tabela 19 Analiza SWOT - Przedsi ębiorczo ść / Gospodarki z celami. Tabela 20 Analiza SWOT - Środowisko naturalne z celami. Tabela 21 Analiza SWOT - Infrastruktura techniczna z celami. Tabela 22 Analiza SWOT - Potencjał ludzki z celami. Tabela 23 Wska źnik dla celu ogólnego nr 1. Tabela 24 Wska źnik dla celu ogólnego nr 2. Tabela 25 Wska źniki dla celu ogólnego nr 3.

109 Tabela 26 Matryca logicznych powi ąza ń diagnozy obszaru i ludno ści, analizy SWOT oraz celów i wska źników. Tabela 27 Cele z podziałem na źródła finansowania. Tabela 28 Zintegrowanie LSR z innym dokumentami strategicznymi oraz spójno ść celów i zało żeń. Tabela 29 Elementy podlegaj ące monitoringowi. Tabela 30 Elementów podlegaj ących ewaluacji. Tabela 31 Plan działania. Tabela 32 Bud żet. Tabela 33 Plan finansowy w zakresie poddziałania 19.2 PROW 2014-2020. Tabela 34 Plan komunikacji.

110