Lexicon Van Drama En Theater
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Lexicon van drama en theater Deellexicon uit het ALL bron Niet eerder verschenen. Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/colofon.php Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd zijn. Thematische lijsten Analyse van drama en theater Dramatische en performatieve genres Analyse van drama en theater actant acteur-1 acteur-2 zie actant actie-eenheid actiemoment ad spectatores adjuvant zie actant agnitio agoon akte-2 alleenspraak zie monoloog amfitheater amoebaeum anabasis anagnorisis zie agnitio antagonist antiode/antipirrhema aparte zie terzijde apotheose arenatheater argument aristotelisch drama Aristotelische eenheden zie eenheid van handeling, tijd en plaats aulatheater axiaaltheater bedrijf bericht-1 binnenspel bodeverhaal buitenspel canticum-1 catastasis catastrofe catharsis choor zie koor cirkeltheater zie axiaaltheater claus climax-2 confident zie vertrouweling(e) conflict coryfee Lexicon van drama en theater coup de théâtre crisis deixis dénouement zie ontknoping desis zie epitasis deus ex machina deuteragonist zie antagonist dialoog didascalia distichomythie diverbium doorlooptheater dramatheorie dramatis personae dramatische eenheden zie eenheid van handeling, tijd en plaats dramatische illusie zie vierdewand-fictie dramatische ironie dramatiseren-2 dramaturg dramaturgie zie dramatheorie duivelspel zie duvelrije duvelrije eenheden, Aristotelische zie eenheid van handeling, tijd en plaats eenheid van handeling zie eenheid van handeling, tijd en plaats eenheid van handeling, tijd en plaats eenheid van plaats zie eenheid van handeling, tijd en plaats eenheid van tijd zie eenheid van handeling, tijd en plaats enscenering ensemble ensemblespel ensembletheater zie ensemblespel epiloog epirrhema/antipirrhema episering episode-1 episode-2 epitasis ex-tempore exodos expositie expositio zie expositie figura-1 gloire zie apotheose gracioso hamartia handeling handelingsaspecten handelingsmoment zie actiemoment happy end(ing) Lexicon van drama en theater harlekijn hemistichion zie hemistichomythie hemistichomythie hoofdtekst in medias res intrige juxtapositie karakter-1 zie personage karakterisering katastasis kommation koor kunst en vliegwerk libretto lusis makron zie pnigos Märchenglück zie happy end(ing) mediis in rebus zie in medias res mise-en-scène zie enscenering mof monoloog montage motorisch moment naprologhe zie epiloog nar narede zie epiloog nawoord zie epiloog neef(t)ken zie zinneken neventekst nichtken zie zinneken odeon ontknoping opposant zie actant opvoeringsanalyse parabasis parodos periaktoi peripetie personage plot pnigos point of attack pragmatografie première proloog proscenium prospectief aspect protagonist protasis-1 zie expositie Lexicon van drama en theater publiek-1 pundonor quem quaeritis-troop quidproquod zie quiproquo quiproquo recitatief regie regieaanwijzing zie toneelaanwijzing regisseur rei-1 repliek retardering retrospectief aspect samenspraak zie dialoog scenario scène-1 schouwburg zie theater-1 screenplay zie scenario script zie scenario setting simultaanaspect simultaantoneel simultaneïteit sinneken zie zinneken soliloquium zie monoloog spanning speelhandeling speelhuis spel-2 zie toneelspel-2 spreekkoor stasimon statische bouw stichomythie subplot subtekst-2 zie neventekst suspense zie spanning synchronie-1 taf(e)reel zie scène-1 teichoskopie tekstboekje terzijde theater-1 theaterkritiek theatermachinerie theaterwetenschap tirade toneel op het toneel toneel-2 zie scène-1 toneel-3 Lexicon van drama en theater toneelaanwijzing toneelbewerking-1 toneelbewerking-2 toneelspel-2 toog tradaptation travestie tritagonist troop-2 trope zie troop-1 en troop-2 tweespraak zie dialoog verloopsplan zie plot verrader zie zinneken verticale analyse vertrouweling(e) vierdewand-fictie voorgeschiedenis vraisemblance waarschijnlijkheid zie vraisemblance wachtclaus wachter wachtwoord zie claus, custode wereldbeeldaspect zinneken zot zie nar Dramatische en performatieve genres abel spel absurd toneel agitprop amateurtoneel analytisch drama anti-illusionistisch toneel antimasker antitheater antitoneel zie antitheater apostelspel aria atellana zie fabula atellana auto auto sacramental zie auto ballad opera ballet batement zie esbat(t)ement Bijbels drama Bijbelspel black comedy Lexicon van drama en theater blijspel bliscappen boulevardtoneel britcom zie sitcom bruiloftsspel bunraku burgerlijk drama cabaret chronicle play zie history play classicistisch drama clute zie klucht-1 cluyt zie klucht-1 comédie de caractère comédie de moeurs comédie d’intrigue comédie héroïque comédie larmoyante comédie pastorale zie pastorale-2 comedy of humours comedy of manners zie comédie de moeurs commedia all’improviso zie commedia dell'arte commedia dell'arte curtain raiser docudrama documententheater zie docudrama drama dramatiek dramatische poëzie drame bourgeois zie burgerlijk drama dramedy driekoningenspel eenakter entr'acte entreespel episch drama esbat(t)ement fabula fabula atellana fabula palliata fabula praetexta fabula togata factie familietheater farce Fastnachtspiele zie Schwank-2 Frans-klassiek toneel zie classicistisch drama Fronleichnamspiel geestelijk drama Gesamtkunstwerk Lexicon van drama en theater haagspelen Haupt- und Staatsaktion heiligenspel heldenblijspel zie comédie heroique heldendrama zie heroïsch drama herdersspel zie pastorale-2 heroïsch drama historiaelspel historiespel history play hooft-stoffe zie Haupt- und Staatsaktion hoorspel ideeëndrama illusionistisch toneel improvisatie interludium zie entr'acte intermezzo zie entr'acte intrigeblijspel zie comédie d’íntrigue jeu-parti jezuïetendrama jingxi zie Pekingopera joc-parti zie jeu-parti jōruri kabuki kamertoneel karakterblijspel zie comédie de caractère karakterdrama karakterkomedie zie comédie de caractère kerkelijk drama zie liturgisch drama kerstspel kitchen sink drama klassiek drama kleinkunst zie cabaret klucht-1 komedie zie blijspel koningsdrama zie history play koningsspel landspel leesdrama lekenspel liturgisch drama luisterspel zie hoorspel mantel- en degenstuk Mariaspel marionettentheater martelaarsdrama maskerspel masque zie maskerspel meispel Lexicon van drama en theater melodrama mime zie pantomime minderemanstonelen mirakelspel mommerij monodrama moraliteit musical muziekdrama mysteriespel narrenliteratuur No noodlotsdrama ommegangstoneel zie processiespel opera operette paasgezang paasspel paastrope zie paasgezang pageant zie wagenspel palliata zie fabula palliata pantomime passiespel pastorale-2 Pekingopera performance-2 performatief zie performance-1, performance-2 pièce bien faite poppenspel zie marionettentheater praetexta zie fabula praetexta presentspel zie tafelspel problem play processiespel psychodrama radiospel zie hoorspel rederijkerstoneel Restoration comedy revenge play revue-1 romantisch drama schooldrama Schwank-2 sentimental comedy zie comédie larmoyante sinnespel zie spel van zinne sitcom sketch slapstick soap soap opera zie soap Lexicon van drama en theater sot(t)ie sotheit zie sotternie sotternie spektakelstuk spel van zinne spel-1 zie toneelspel-1 stapelspel stomme vertoning zie tableau vivant tableau vivant tafelspel televisiedrama televisiespel zie televisiedrama tetralogie theater-2 théâtre de la cruauté togata zie fabula togata toneel-1 zie drama toneelspel-1 toog totaaltheater tragedie tragikomedie transformatiespel treurspel zie tragedie tussenspel zie entr'acte variété zie revue-1 vastenavondspel vastenspel zie vastenavondspel vaudeville versdrama vertoning zie tableau vivant verwikkelingsblijspel zie comédie d’intrigue volksdrama zie volkstoneel volkstheater zie volkstoneel volkstoneel voorspel vormingstoneel wagenspel wajang well- made play zie pièce bien faite wraakstuk zie revenge play zangspel zarzuela zedenblijspel zie comédie de moeurs zinnespel zie spel van zinne Alfabetische lijst van termen. Lexicon van drama en theater A abel spel ETYM: Lat. habilis = vernuftig. Aan de titelopschriften van de teksten zelf ontleende benaming van vier Middelnederlandse toneelstukken, bewaard gebleven in het omstreeks 1410 (af)geschreven handschrift-Van Hulthem. De eerste drie: Esmoreit (ed. Duinhoven, 1979), Gloriant van Bruuyswijc (ed. Stellinga, 1976) en Lanseloet van Denemerken (ed. Roemans en Van Assche, 1982), doorgaans dé abele spelen genoemd, leunen wat betreft hun stof, thema’s en motieven sterk aan bij de oudere (aristocratische) hoofse literatuur. Hierdoor zijn deze stukken uniek binnen de West-Europese letterkunde. Het vierde abele spel Vanden winter ende vanden somer (ed. Stellinga, z.j.) is allegorisch van karakter (allegorie) en heeft zijn wortels in de rituelen van de plattelandscultuur. Op elk abel spel volgt een sotternie, een komische uitsmijter: Esmoreit en Lippijn, Gloriant en Die buskenblazer, Lanseloet en Die hexe, Winter ende somer en Rubben. Het woord abel betekent zo veel als: mooi, goed, vernuftig, kunstig. De genoemde stukken werden wellicht aangeduid met die term om ze te onderscheiden van hun boertige tegenhangers in hetzelfde handschrift. Zij zijn voor zover bekend geen bewerkingen van reeds bestaande (epische) teksten, maar ‘oorspronkelijke’ dramatische creaties. Omdat de abele spelen nauwelijks regie-aanwijzingen bevatten, en speeldrama's doorgaans in rollen werden uitgeschreven, interpreteert men ze in de vorm waarin ze overgeleverd zijn wel als leesdrama. Het handschrift-Van Hulthem echter heeft mogelijk gefungeerd als een scriptorium-codex, waaruit kopers teksten konden kiezen om te laten afschrijven