Huelgas Ensemble En Drie Fadistas
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
aanvaarding berusting SLOTCONCERT & Huelgas Ensemble en drie fadistas De tranen van Lissabon 17 - 20 • zondag 20 september | 17.00 - 18.15 uur september THEATER AAN HET VRIJTHOF, PAPYRUSZAAL 2020 António Rocha zingt drie fado’s a. Foyse gastamdo a esperança (a 3) Huelgas Ensemble anoniem, 15de eeuw Tanja Obalski cantus b. Em mi gram sufrimento (a 4) Helen Cassano cantus anoniem, 16de eeuw Matthew Vine tenor c. Que he o que vejo (a 3) Tim Scott Whiteley bassus anoniem, 15de eeuw Marrie Mooij vedel António Rocha zingt drie fado’s Bart Coen, Silke Jacobsen en Peter De Clercq blokfluiten d. Minina dos olhos verdes (a 3) Lies Wyers viola da gamba anoniem, 15de eeuw Paul Van Nevel artistieke leiding e. Dos estrellas le siguen (a 2, 3 & 4) Manuel Machado (1590-1646) Fadistas uit Lissabon f. Não tragais borzeguis (a 3) António Rocha fadista anoniem, 16de eeuw Fernando Silva guitarra portuguesa Paulo Ramos viola (Portugese gitaar) António Rocha zingt drie fado’s g. Levantese el pemsamento (a 3) anoniem, 16de eeuw h. Oscurece las montañas (a 4) Manuel Machado i. Quiem viese a quel dia (a 3) anoniem, 15de eeuw António Rocha zingt drie fado’s 1 zondag t 17.00 De tranen van Lissabon: saudade als levenselixir voor de Portugese ziel Het was in het begin van de jaren tachtig van de vorige plaatselijke kunst, die van de Bairro Alto. En dat is eeuw dat ik António Rocha voor het eerst zijn fado’s uniek in Europa, na het verdwijnen van andere lokale hoorde zingen in de Bairro Alto, een oude wijk in Lissa- volkse liedfenomenen zoals die van de Amsterdamse bon. Hij had toen al een lange en intense carrière als Jordaan of van het Parijse café-chantant. fadozanger achter de rug. Al in 1953 won hij in het beroemde Coliseu dos Recreios de finale van ‘Ecos de Notitieboekje Portugal’, hij was toen nauwelijks zeventien jaar oud! António Domingos Abreu Rocha (1938) zingt al meer Vanaf dat jaar wordt zijn naam als fadista over heel dan zestig jaren fado, dag in dag uit, of beter: nacht Portugal bekend. In 1959 wordt hij in Café Luso, toen in nacht uit. Al jaren is zijn vaste plek het beroemde het mekka van de fado, uitgeroepen tot ‘O melhor fadorestaurant O Faia in de Bairro Alto, waar hij vooral intérprete do fado menor’, de beste vertolker van de in de late uren, na het vertrek van de toeristen, voor fado menor, een van de klassieke fadovormen. In 1967 collega’s en kenners uit het fadomilieu zijn teksten wordt hij benoemd tot ‘Rei do fado’, de koning van zingt: zoals de eerste fadistas zingt hij meestal zijn de fado, en dat is hij eigenlijk tot de dag van vandaag eigen gedichten. Dat is meteen het grote onderscheid gebleven, zij het dat tegenwoordig in de mond van met collega’s: hij heeft altijd zijn notitieboekje bij zich de Lissabonese fadoliefhebber eerder het woord om ideeën, nieuwe metaforen en melancholische keizer en paus gebruikt wordt, en dat mag ook voor flarden over verloren gegane hoop te noteren. iemand die tweeëntachtig (!) jaar is, en nog elke Zo knoopt António aan bij de traditie van de negen- avond fado zingt. tiende eeuw, toen fadistas hun eigen teksten zongen. Zijn teksten sluiten aan bij klassieke vormen, idiomen (de verloren liefde die er nooit geweest is) en António Rocha is de enige fadista metaforen van de klassieke fado, of het nu de fado die nog de werkelijk oude fado’s, Mouraria, de fado menor (droevig en langzaam) of die hun oorsprong in de negentiende de fado corrido (opgewekt en vlot) is. Hij is ook de enige fadista die nog de werkelijk oude fado’s, die eeuw hebben, kent én zingen kan. hun oorsprong in de negentiende eeuw hebben, kent én zingen kan. Uniek in Europa Doorleefdheid Geworteld in de fado-milieu’s van Lissabon is António Naast de ongelooflijke gave om elk vers zijn eigen Rocha als vertolker van de plaatselijke fadokunst een tempo te geven en vanaf de eerste noot de toehoorder niet weg te denken fenomeen. Eerder zong hij in zo- op zijn fragile eiland op te sluiten, is António de per- wat alle landen en festivals van Europa als vertegen- sonificatie van de grote flexibiliteit en klankvariaties woordiger van de traditionele fadokunst (niet te ver- die hij op een meesterlijke wijze beheerst, van trinados warren met de jongere, meer moderne fado’s die ook (trillers) en requebros (vibrato’s) tot glissandi. Afge- jazz-, folklore-, chanson- en/of blueselementen be- zien van deze vocale technieken zijn het vooral de vatten). Samen met het Huelgas Ensemble had ik zo oprechte doorleefdheid van zijn voordracht en zijn het genoegen om hem onder andere te horen in de menselijke waardigheid en eenvoud die mij na meer Parijse Cité de la Musique (2007), in BOZAR in Brussel, dan dertig jaren nog steeds, avond na avond, blijven in Nederland en in Duitsland. En al is António Rocha ontroeren. een vaandeldrager van de Portugese cultuur, hij blijft In O Faia laat António na middernacht steeds de ruimte nog altijd de verdediger van een onvervangbare krimpen tot een arcadische, intieme plek waar hij door 2 om tijd en ruimte te verplaatsen. Hij wordt begeleid door zijn vaste compagnons de route, die tevens als zangers deelnemen, maar hem vooral in welke toon- aard dan ook blindelings zullen volgen en op hun snaren respectvol commentaar leveren. En het moge duidelijk zijn voor de toehoorder: de saudade (weemoed, melancholie, het onbereikbare) elke avond opnieuw bezingen is geen negatieve, zwaarmoedige gedachte, maar een noodzaak voor de fadistas en hun toehoorders om verder alleen maar op hoop te over-leven, een gedachte die wij in het António Rocha noorden van Europa niet meer kennen. tekst en klank alle monden snoert en de luisteraar meeneemt naar gebieden waar alleen fado kan komen. Afwisselend met deze tranen van de Taag zingt het Daarom is het bijna onmogelijk om buiten de fado- Huelgas Ensemble oude vijftiende- en zestiende- wijken van Lissabon (Bairro Alto, Alfama, Mouraria en eeuwse Portugese liederen die, alhoewel vier eeuwen het minder bekende Mandragoa) gevangen te worden vroeger gezongen dan de fado’s, steeds hetzelfde be- in die unieke momenten van eenvoudige poëzie, die schrijven: de hoop op een geluk waarvan de zanger al alleen al door haar oprechtheid reden van bestaan weet dat het nooit gekoesterd zal kunnen worden. t heeft. Toch zal António deze avond, ver weg van zijn eigen vertrouwde buurt, een poging ondernemen Paul Van Nevel Teksten António Rocha zal slechts enkele dagen vóór het concert beslissen welke fado’s hij gaat zingen, normaal doet hij dat nauwelijks enkele minuten vóór zijn optreden. Paul Van Nevel zal telkens een beknopte vertaling geven van de teksten die António zingt. António Rocha zingt drie fado’s a. Foyse gastamdo a esperança Foyse gastamdo a esperança Langzaam versleet de hoop, fuy emtemdendo os enganos langzaam begreep ik het bedrog. do mal fiqarão mos danos Van het kwade hou ik de schade e do bem so a lembramça. en van het goede alleen maar de herinnering. Esta me fiqua da vida Zo ben ik nu in het leven verloren, perdida servindo quem iemand dienend em lugar de me dar bem die in plaats van goed voor mij te zijn, me da a morte conheçida. mij de bekende dood geeft. E pois isto so se alcamça En de dood kan slechts bereikt worden em pago de tamtos danos door zoveel pijn te lijden. não cegem mais os emganos Moge het bedrog ophouden hen te verblinden a quem cegou a esperança. die verblind zijn van hoop. Foyse gastamdo… Langzaam versleet de hoop… 3 b. Em mi gram sufrimento Em mi gram sufrimento In mijn smartelijk lijden non ha dolor mas desigual is geen pijn méér ongelijk que per solo el pensamento dan slechts de gedachte el testigo de mi mal. getuige te zijn van mijn diepe lijden. Sufrira el mal que busque Ik zal de smart ondergaan la vida como la fée die het leven zoekt zoals het geloof, mas tene mi sufrimento maar mijn lijden kent hun dolor mui desigual een zeer ongelijke pijn, que es solo el pensamento het zijn alleen de gedachten, el testigo de mi mal. die getuige zijn van mijn ongeluk. c. Que he o que vejo Que he o que vejo, señora en vos ver, que me faz Wat is dat toch vrouw, wat mij doodt van liefde morrer d’amor e desejo. Minhas esperanças todas se en verlangen als ik je bekijk? Al mijn verwachtingen ausentam, assi m’atormentam vossas esquivanças. vervliegen omdat ik door uw afwijzing ben gefolterd. Que vendovos vejo, mil magoas crecer, Als ik u zie, ontwaken in mij duizend smarten, e se vos não vejo, não posso viver. maar als ik u niet zie, kan ik niet meer leven. António Rocha zingt drie fado’s d. Minina dos olhos verdes Minina dos olhos verdes, Meisje met de groene ogen, porque me nam vedes. waarom kijkt ge niet naar mij? Vedeme senhora olhai que vos vejo, Zie mij, dame, kijk toch want ik zie u e que meu desejo creçe de ora em ora. en mijn verlangen groeit van uur tot uur. Serdes crua agora não hé d’olhos verdes Als gij nu wreed zijt is het niet door uw groene ogen pois que me não vedes. want gij ziet mij niet. Minina dos olhos verdes… Meisje met de groene ogen… Olhai que padeço por vosos amores, Kijk toch, want ik lijd uit liefde voor u. olhai minhas dores vede o que vos peço. Kijk naar mijn smarten, zie wat ik u vraag.