Jeugdherinneringen Aan St. Maartensbrug in De Jaren 1925-1945
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
JEUGDHERINNERINGEN AAN ST. MAARTENSBRUG IN DE JAREN 1925-1945 Teunis Bloothooft (1919-2004) en Neeltje Veuger (1919-1983) PROLOOG In mijn jeugd togen we in de jaren zestig regelmatig vanuit Alkmaar met bus Q of later met de auto naar St. Maartensbrug om mijn grootouders te bezoeken, en vaak gingen we ook nog even langs in de smederij van oom Jan den Hartog. Het was duidelijk dat mijn ouders een warme band hadden met hun geboortedorp. Mij duizelde het van de namen van familieleden en bewoners die langskwamen en van alle verhalen. Maar de geur van de hui- zen en de smederij, het geloei van de koeien ‘s ochtends vroeg in de stilte als ik een keer mocht blijven logeren, de wind die door de kieren van de zolder blies, en de plee boven de sloot zijn me bijgebleven. Later kwam de gedachte dat veel daarvan verloren zou gaan wanneer mijn ouders er niet meer zouden zijn. Daarom vroeg ik ze om hun herinneringen op te schrijven, en tot mijn plezier hebben ze dat allebei gedaan. Ieder op eigen wijze. Mijn vader is systematisch het dorp rond gegaan, van huis tot huis, en heeft zijn herinneringen aan de bewoners en ge- beurtenissen opgeschreven. Mijn moeder beschreef vooral de gewone dingen van het dagelijks leven. Ze hebben beiden ook vaak geschreven vanuit het perspectief van het jonge kind. Dat maakt het verhaal extra levensecht. Om de verhalen te onderscheiden heb ik die van mijn moeder in een kader geplaatst en ingevoegd op de juiste plaats in de rondgang door het dorp. Mijn vader, Teunis Bloothooft, werd in 1919 in St. Maartensbrug geboren als zoon van bakker Teunis Bloothooft en Antje de Bood. Deze hadden in 1917 de bakkerij van Daan de Jong overgenomen. Bakker Bloothooft kwam uit een arbeidersfamilie in Middelie, zijn vader was al vroeg overleden, en zijn vrouw Antje was een wees uit de Beemster. Mijn moeder, Neeltje Veuger, werd eveneens in 1919 in St. Maartensbrug geboren als dochter van Ger- rit Veuger Gz en Maartje Doorn. Haar meeste voorouders kwamen al generaties lang uit St. Maartensbrug. In 1948 zijn mijn ouders naar Den Helder, en in 1950 naar Alkmaar verhuisd. Ik heb vrijwel niets aan de verhalen veranderd of toegevoegd, behalve dat ik ze op volgorde heb geplaatst. Daar- naast heb ik de verwijzingen naar opa en opoe (dat wil zeggen mijn opa en opoe, mijn ouders schreven alsof ze het aan mij vertelden) voor de duidelijkheid veranderd in vader en moeder, want zo spraken ze zelf ook over hen. Over de juistheid van de tekst en observaties kan ik niet oordelen. De foto’s zijn deels eigen bezit, en deels overgenomen van het fotoarchief van het Zijper Museum. Ik heb ze van bijschriften voorzien, voor zover mijn vader dat al niet had gedaan. Gerrit Bloothooft Bilthoven. HERINNERINGEN de inhoud van de bladen onbeschreven was. De be- Gerrit heeft al eerder de vraag gesteld ‘kun je niet doeling kun je dus raden. ‘Hier Pa, een boek waarin wat vertellen of beter gezegd schrijven over het je alles wat je weet van het dorp waar je geboren dorp waar ik geboren en getogen ben en dan in het bent, kunt vastleggen’. Een opdracht dus. Goed, ik perspectief van zo’n zestig à zeventig jaar geleden’. zal trachten een beeld te schetsen van het dorp zo Maar ja, zoals het vaak gaat, je zegt ‘nou dat lijkt me rond de twintiger/dertiger jaren, werkend vanuit wel leuk’ en veelal blijft het daar dan bij. Nu volgde zekere gegevens, doch in hoofdzaak herinneringen hij een andere tactiek. Voor mijn verjaardag in 1988 die hopelijk al schrijvend al of niet gekleurd naar kreeg ik een door hemzelf vervaardigd boek met boven komen. perkamenten omslag, vermoedelijk met de gedachte dan kan dit boek in ieder geval jaren mee, waarvan 4. Neeltje Veuger ongeveer N.Z. georiënteerd lagen. Ten eerste, vorste- (1981) Met Pasen ben ik uit het verpleeghuis “de lijk gelegen, een kanaal, Groote Sloot genaamd, met Hout” in Alkmaar gekomen. Ik was daar om wat aan beide zijden wegen, dan naar het westen gezien op te knappen na de twee heupoperaties die ik heb de Ruigeweg, de Belkmerweg en de Bosweg. De gehad. Vorige week zaterdag was Gerrit bij mij en ontsluiting vanuit het oude land achter de Westfriese toen heb ik het met hem over mijn geboortedorp Zeedijk geschiedde van de aldaar liggende dorpen: St. Maartensbrug gehad. Gerrit heeft mij gevraagd Enigenburg, St. Maarten, Schagen, Keins. De aange- iets te vertellen over het dorp toen ik jong was en legde wegen, allen westelijk georiënteerd, liepen alzo waar ik met Vader, Moeder en mijn zuster Maap van de dijk naar de duinenrug (in wording). En op woonde in die tijd. Ik heb gezegd ‘dat wordt vast de plaatsen waar deze wegen de verkavelingwegen een heel verward verhaal, want af en toe schiet me kruisten, ontstonden nederzettingen, dorpen. Zo dan weer iets te binnen’, maar dat hinderde niet. ontstond ook St. Maartensbrug aan de weg naar St. Maarten. Vermoedelijk kon men pas van een dorp spreken De Zijpe en Sint Maartensbrug na een periode van zeker honderd jaar. In die jaren Wat was nu zo’n dorp in het noorden van werden in de Zijpe kerken gesticht. De eerste predi- Noord-Holland in die jaren, waaruit bestond het, kant te Zuid-Zijpe waaronder St. Maartensburg viel, welke bewoners leefden er en wat deden zijn in het dominee Nicolaus Mulerius werd in 1658 bevestigd. algemeen en welke kenmerken droegen zij. De ge- Zeer waarschijnlijk werd in die tijd ook een school schiedenis leert dat de polder Zijpe waarin het dorp gesticht. De bevolkingstoename is zeker gering ligt, in 1597 werd drooggelegd nadat de Honds- geweest want het aantal dorpelingen bedroeg in bossche Zeedijk was aangelegd. Er ontstond een 1920/30 zo ongeveer 200 à 300 personen. Het groot- verkaveling langs een aantal wegen die geografisch ste gedeelte hiervan was Nederlands Hervormd, zij St. Maartensbrug langs de Grote Sloot vanuit de lucht, 1935. 5. het dat de ontkerkelijking haar intrede al had ingezet. er een economisch evenwicht bestond tussen de Ook het bestand van woningen bleef vrijwel con- bevolking van de dorpen en de boerenstand. De dor- stant, wat uit tekeningen van omstreeks 1800 blijkt. pelingen hadden in hoofdzaak hun bestaan te danken aan de boeren. De vraag rijst dan ook “wat voor be- De bakkerij van vader moet jarenlang het laatste huis woners waren dit nu die zich daar vestigden en waar aan de zuidwest zijde van de Grote Sloot geweest kwamen zij vandaan”. In hoofdzaak ambachtslieden, zijn, evenzo de kerk aan de noordwest zijde. Ook de zoals timmerlieden, metselaars, schilders, bakkers, andere kant van de Grote Sloot vertoonde jaren het- slagers, winkeliers, brandstofhandel, schoenmakers, zelfde beeld. Pas in de dertiger jaren werd een begin smeden, wagenmakers, schippers, noem maar op. In gemaakt met wat nieuwbouw. Veelal vrijstaande wo- die jaren waren er wel meer dan dertig bedrijven en ningen die bewoond werden door degenen die niet bedrijfjes op St. Maartensbrug. aan het arbeidsproces deelnamen. Daarnaast de algemene vorming op school door twee schoolmeesters en een juffrouw. En een dominee die De Zijpe was in de tijd waarover ik spreek nog uit- zorgde voor de bijbelse kennis. sluitend agrarisch gericht en je kunt wel stellen dat GROTE SLOOT BIJ DE RODE LEEUW Omstreeks 1924. Elektriciteit heeft het dorp bereikt. Huizen links voor de bomen van Jan Sleutel en de pastorie (van de dominee) erachter. Poserend van links naar rechts: Piet Kossen met paard (erachter mogelijk Kees van der Oord), ?, Lies en Meta Kossen, ?, Siemen Kossen, 3 onbekende kinderen, Cornelia Sluis, Piet Grin. Bakker Bloothooft de brand van 1926. Schoenlapper Grin, de kastelein Denk ik nu terug in de jaren 20 met de vele facet- Kossen met de dochters in geruite jurken Lies en ten die het dorp bood, dan begin ik met de bakkerij Meta. Piet Kossen met het paard. De elektriciteits- van vader. De foto hierboven geeft de situatie vòòr voorziening op palen. Op de achtergrond voorbij 6. Plattegrond van de oude bakkerij met stolp erachter. 7. de bakkerij werden in die jaren al wat burgerhuisjes Wel was het er altijd druk. In de beginjaren had vader gebouwd op het weiland via een toegang met brug- twee knechten en er was een dienstbode of werkster. getjes. De bakkerij bestond uit een lang voorhuis Donderdags kwam Grietje van Buuren, een oude met daarachter een boerenstolp. Vader kocht de vrijgezel, kousen stoppen enz. waarvoor ze naast bakkerij in 1917 van bakker Daan de Jong. Bakker in natura f 1 kreeg. Er werd nogal veel gelachen en de Jong had naast het bakkersbedrijf nog wat vee, gezongen en Grietje werd wel eens in de maling ge- onder andere wat koeien en varkens. Voor vader was nomen. Vader had een liedje op haar gemaakt. de bakkerij voldoende al mestte hij in het schuurtje Zo steeds enige varkens die voor het verorberen van het Grietje van Buuren stond te turen afval en oud brood zorgden. De varkens vonden op Hier en daar en Grietje deed zo raar de markt een goede aftrek vanwege denk ik het oude Onder haar boezelaar! brood en meelresten, want ze brachten meestal een paar centen per kilo meer op. Het oude huis brandde in augustus 1926 jammer genoeg geheel af. Wij werden ternauwernood gered. Het schetsje op de pagina hiernaast heeft wel een vrij Van de bakkerij bleef vrijwel niets over, het naastge- nauwkeurig beeld van de inrichting. Merkwaardig legen huis van schipper Kossen bleef deels gespaard. was wel dat de enige toegang tot bakkerij en woning Het werd een moeilijk jaar, eerst vonden wij on- via de winkel liep.