Çataldağ Karşıyaka Şefliğine Bağlı (Balıkesir) Farklı Biyotoplarda Yayılış Gösteren Polyphaga Türlerinin Çukur Tuzak Yöntemi Ile Belirlenmesi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
KSÜ Tarım ve Doğa Derg 24 (2): 401-413, 2021 KSU J. Agric Nat 24 (2): 401-413, 2021 https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi.742786 Çataldağ Karşıyaka Şefliğine Bağlı (Balıkesir) Farklı Biyotoplarda Yayılış Gösteren Polyphaga Türlerinin Çukur Tuzak Yöntemi ile Belirlenmesi Sakin Vural VARLI1, Aylin TÜVEN2, Hakan SÜRGÜT3, Nicklas JANSSON4 1,2,3Balıkesir Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Balıkesir, Türkiye, 4Linköping University, IFM Biology, Conservation Ecology Group, Linköping, Sweden 1https://orcid.org/0000-0002-9851-3490, 2https://orcid.org/0000-0003-0603-3623, 3https://orcid.org/0000-0001-8252-9036 4https://orcid.org/0000-0003-2800-3003 : [email protected] ÖZET Araştırma Makalesi Çalışmanın temel amacı Balıkesir İli, Susurluk ilçesindeki Çataldağ- Karşıyaka Şefliğine bağlı iğne ve geniş yapraklı ormanlık alanlardaki Makale Tarihçesi (Pinus pinea L., (1753), P. brutia Ten., (1811), P. nigra J.F.Arnold Geliş Tarihi : 08.06.2020 Kabul Tarihi : 27.08.2020 (1785), Abies sp., Fagus orientalis Lipsky, (1898), Carpinus sp., Quercus sp. ve Alnus sp.) dokuz farklı biyotopta yaşayan kınkanatlı Anahtar Kelimeler (Coleoptera) takımına ait türlerin belirlenmesidir. Bu çalışmada, Balıkesir 2017- 2018 yılları Nisan–Kasım ayları arasında çukur tuzak yöntemi Coleoptera kullanılarak toplanmış olan 268 birey içerisinde Curculionidae, Fauna Tenebrionidae, Buprestidae, Lucanidae, Scarabaeidae, ve Kırmızı liste Staphylinidae familyalarına bağlı 26 cinse ait 32 tür kaydedilmiştir. Saproksilik Tespit edilen 19 tür Balıkesir İli lokal faunası için ilk kayıt niteliğindedir. Belirlenen Curculionidae familyasına bağlı bir (Hylobius abietis (L., 1758)), Tenebrionidae familyasına ait beş (Blaps tibialis Reiche, 1857, Idahelops alpagutae Keskin &Nabozhenko, 2012, Opatrum sabulosum (L., 1761), Pseudoprobaticus granipennis (Allard, 1876), Euboeus obesus (Frivald., 1835)), Buprestidae familyasına bağlı yedi (Anthaxia hungarica (Scopoli, 1772), Buprestis dalmatina Mann., 1837, Capnodis miliaris (Klug, 1829), C. carbonaria (Klug, 1829), Chalcophora detrita (Klug, 1829), Trachypteris picta decostigma (Fabr., 1787), Perotis chlorana Laporte&Gory, 1836), Lucanidae familyasına ait iki (Dorcus parallelipipedus (L., 1758), Lucanus cervus (L., 1758)), Scarabaeidae familyasına bağlı bir (Protaetia cuprea (Fabr., 1775)) ve Staphylinidae familyasına ait bir tür (Gyrohypnus angustatus Steph., 1833) saproksiliktir. Dorcus parallelipipedus sadece IUCN Avrupa Kırmızı Listesinde yer alırken Lucanus cervus ayrıca Akdeniz havzası kırmızı listesinde de yer almaktadır. Determination of Polyphaga Species Distributed in Different Biotopes in Çataldağ Karşıyaka Sub- District Directorate (Balıkesir) by Pitfall Trap Method ABSTRACT Research Article The main purpose of the study was to determine the species belonging to Oder Coleoptera living in 9 different biotopes in the coniferous and Article History broadleaf forest areas (Pinus pinea, P.brutia, P.nigra, Abies sp., Fagus Received : 08.06.2020 Accepted : 27.06.2020 orientalis, Carpinus sp., Quercus sp. ve Alnus sp.) of Çataldağ- Karşıyaka Chief in the Susurluk district of Balıkesir Province. In this Keywords study, 32 species of 26 genera were identified under the Balıkesir Curculionidae, Tenebrionidae, Buprestidae, Lucanidae, Scarabaeidae Coleoptera and Staphylinidae families for 268 individuals using pitfall trap Fauna method on April and November in between 2017 and 2018. Overall, Red list 19 species identified were reported for the first time for the local fauna Saproxylic of Balıkesir province. Identified Curculionidae, Tenebrionidae, Buprestidae, Lucanidae, Scarabaeidae and Staphylinidae families, contained one (Hylobius abietis), five (Blaps tibialis, Idahelops alpagutae, Opatrum sabulosum, Pseudoprobaticus granipennis, Probaticus obesus), seven (Anthaxia hungarica, Buprestis dalmatina, KSÜ Tarım ve Doğa Derg 24 (2): 401-413, 2021 Araştırma Makalesi KSU J. Agric Nat 24 (2): 401-413, 2021 Research Article Capnodis miliaris, C. carbonaria, Chalcophora detrita, Trachypteris picta decostigma, Perotis chlorana), two (Dorcus parallelipipedus, Lucanus cervus), one (Protaetia cuprea) and one (Gyrohypnus angustatus) saproxylic species, respectively. Furthermore, Dorcus parallelipipedus was included only in the IUCN European Red List, while Lucanus cervus was also included in the Mediterranean basin Red List. Atıf İçin: Varlı SV, Tüven A, Sürgüt H, Jansson N 2020. Çataldağ Karşıyaka Şefliğine Bağlı (Balıkesir) Farklı Biyotoplarda Yayılış Gösteren Polyphaga Türlerinin Çukur Tuzak Yöntemi ile Belirlenmesi. KSÜ Tarım ve Doğa Derg 24 (2): 401-413. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi. To Cite: Varlı SV, Tüven A, Sürgüt H, Jansson N 2020. Determination of Polyphaga Species Distributed in Different Biotopes in Çataldağ Karşıyaka Sub-District Directorate (Balıkesir) by Pitfall Trap Method. KSU J. Agric Nat 24 (2): 401-413. https://doi.org/10.18016/ksutarimdoga.vi. GİRİŞ böcekler incelendiğinde yeterli veri bulunmadığı Türkiye’nin en önemli ekolojik zenginliklerinden biri görülmektedir. Çalışma alanının yer aldığı Balıkesir olan ormanlar, birçok canlının beslenme, barınma ve ili 649.115 hektarlık toplam ormanlık alanı ile üremesi için vazgeçilmez doğal alanlar olduklarından Türkiye’deki ormanlık alanlar içerisinde 5. sırada olup dolayı böcek çeşitliliği açısından da en önemli Avrupa ve Akdeniz fauna elemanlarının geçiş noktası biyotoplardan bir tanesidir. Bu çeşitlilik bir ülkenin üzerinde yer aldığı için her iki biyocoğrafik alandan en büyük zenginliklerinden biri olduğundan son türleri barındırdığı görülmektedir. Bu çalışma ile iğne yıllarda yurtdışında yapılan çalışmaların çoğu da ve geniş yapraklı ormanlarda zeminde yaşayan sürdürülebilir bir dünya için ekolojik dengenin ve Coleoptera türlerinin belirlenmiştir. Ayrıca Akdeniz biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik ve Avrupa ormanlık alanlarındaki böcek yapılmaktadır. Özellikle araştırmalar böceklerin biyoçeşitliliğine ve sürekli güncellenen tehlike biyolojik gösterge olarak kullanılması ve doğal altındaki böceklerin yaşam alanları, tehdit ekosistemdeki besin döngüsü, çürüme ve tozlaşmadaki kategorileri ve koruma statüleri konusunda önemli bir önemli görevleri ve ormanların kalitesini veri tabanı oluşturan Kırmızı Liste çalışmalarına yansıtmalarından dolayı saproksilik böcekler üzerine katkı sağlanması amaçlanmıştır. yoğunlaşmıştır (Gülperçin ve Tezcan, 2016). MATERYAL ve METOD Orman ekosistemi içerisinde ölü ağaç olarak tanımlanan dikli kuru, yatık veya devrilmiş ağaç Araştırma materyalini Balıkesir ili Susurluk gövdeleri biyolojik süreçte önemli rol oynamaktadır. ilçesindeki Çataldağ iğne ve geniş yapraklı ormanlık Özellikle de Coleoptera takımına ait türler yaşam alanlarındaki 9 farklı biyotopta, (235-863 m.) 2017- döngülerinde kısmen veya tamamen ölü ağaçlara 2018 yılları Nisan–Kasım ayları arasında kurulan bağımlılık gösterirler ve saproksilik böcekler olarak çukur tuzaklardan çıkan örnekler oluşturmaktadır. adlandırılırlar (Atay ve Oğur, 2011). Çalışma alanında belirlenen çukur tuzak kurulan Avrupa, saproksilik böcek faunasının en çok biyotopların harita üzerinde gösterimi Şekil 1’de araştırıldığı bölgelerden biri olup, saproksilik böcek koordinat ve rakım bilgileri ise Çizelge 1-2’de faunası ve endemizm oranları hakkında yeterli oranda verilmektedir. veri sağlamaktadır (Nieto ve Alexander, 2010). Her biyotopu temsil edecek şekilde yaklaşık 0,5 Özellikle son yıllarda Türkiye’de orman hektarlık alan seçilip ve bu alanda her 1000 ekosistemlerinde bulunan böceklerin tür zenginliği ve metrekareye bir adet gelecek şekilde ağaç aralarına ve öneminin ortaya konulması için özellikle geniş yakınlarına aralarındaki mesafe en az 20 m olacak yapraklı meşe ve kayın ormanlarında elle toplama, şekilde beşer adet çukur tuzak kurulmuştur. çukur, eleme ve ışık tuzak gibi yöntemler kullanılarak Çukur tuzak için 250 ml’lik, üst çapı 6,5 cm olan Coleoptera türleri belirlenmiştir (Tezcan ve ark., 2000, plastik kaplar kullanılmıştır. Tuzaklar ağız kısımları 2004, 2012, 2013, 2016; Schillhammer ve ark., 2007; toprak üst yüzeyi ile aynı seviyede olacak şekilde Ünal ve Küçük, 2007; Jansson ve Coşkun, 2008; Sama toprak içerisine yerleştirilip, 1:1 oranında etilen glikol ve ark., 2011; Novak ve ark., 2011, 2014; Atay ve ark., ve su doldurulup taş ve bitki parçalarıyla kamufle 2012; Manzur ve ark., 2013; Avgın ve ark., 2014; Varlı edilmiştir (Şekil 2). Nisan-Kasım ayları boyunca üçer ve ark., 2018). Coleoptera takımına ait türler üzerine haftalık periyotlar halinde düzenli olarak tuzaklar ülkemizde yapılan çalışmalarda Staphylinidae 1600, yenilenmiştir. Curculionidae 456, Bubrestidae 386, Scarabaeidae Belirlenen türlerin Avrupa ve Akdeniz havzası Kırmızı 514, Tenebrionidae 542 ve Lucanidae familyasından Liste kategori durumları için www.iucnredlist.org 17 kadar türün bulunduğu bildirilmektedir. 2018 sitesi kullanılmıştır. Listeye göre tehdit altında türler yılında Uluslararası Doğa Koruma Örgütü (IUCN) için; Kritik (CR), Tehlikede (EN) ve Duyarlı (VU) tarafından yayınlanan tehdit altındaki saproksilik 402 KSÜ Tarım ve Doğa Derg 24 (2): 401-413, 2021 Araştırma Makalesi KSU J. Agric Nat 24 (2): 401-413, 2021 Research Article olmak üzere üç katergori belirlenmiştir. Ayrıca tehdit tehdit altında olmayan geniş yayılımlı türler için altında olmayan fakat yakın gelecekte tehdit altında Düşük riskli (LC) kategorileri kullanılmaktadır. olma ihtimali yüksek türler için Yakın Tehdit (NT); Şekil 1. Çalışma Alanlarının Genel Görünümü Figure 1 The Map of the study fields Çukur Tuzaklar