Turk J Zool 24 (2000) Ek Say›, 51-78 © TÜB‹TAK

Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, ve *

Göksel TOZLU, Hikmet ÖZBEK Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Erzurum-TÜRK‹YE

Gelifl Tarihi: 16.03.1999

Özet: Artvin (Merkez, Ardanuç, Borçka, Hopa, fiavflat ve Yusufeli), Erzincan (Merkez, Tercan ve Üzümlü), Erzurum (Merkez, Aflkale, Çat, Horasan, Il›ca, ‹spir, Narman, Oltu, Olur, Pasinler, Pazaryolu, fienkaya, Tortum ve Uzundere) ve Kars (Digor ve Sar›kam›fl) ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) familyas› türleri üzerinde 1993-1997 y›llar›nda yap›lan bu araflt›rmada, Acmaeoderinae altfamilyas›ndan 12, Polycestinae altfamilyas›ndan 1 ve Buprestinae altfamilyas›ndan 33 olmak üzere toplam 46 tür ve alttür saptanm›flt›r. Bunlardan, (s.str.) transcaucasica Semenov, Dicerca (s.str.) chlorostigma Mannerheim, (Haplanthaxia) truncata Abeille de Perrin türleri ile (Carininota) flavofasciata ablifrons (Abeille de Perrin) alttürü Türkiye faunas› için yeni kay›tt›r. Acmaeoderella (Euacmaeoderella) villosula (Steven), Anthaxia (Haplanthaxia) cichorii (Olivier), A. (s.str.) muliebris Obenberger ve A. (s.str.) nigricollis Abeille de Perin türleri ile picta decastigma (Fabricius) alttürü yörede yayg›n olan türlerdir. Di¤er taraftan, ve M. picta decastigma ile Acmaeoderella (Carininota) flavofasciata (Piller & Mitterpacher), A. (C.) flavofasciata albifrons, A. (C.) mimonti (Boieldieu), Anthaxia (H.) millefolii (Fabricius), A. (Melanthaxia) nigrojubata nigrojubata Roubal ve A. (M.) nigrojubata incognita Bily di¤er türlere oranla daha fazla yo¤unluk oluflturmaktad›rlar. Çal›flma alan›ndaki Buprestidae familyas›n›n altfamilya, tribus, cins ve tür tan› anahtarlar› haz›rlanm›fl, her türün taksonomik öneme sahip vücut k›s›mlar› çizilmifl, bulunduklar› yerler, baz›lar›n›n konukçular›, kimilerinin de üzerinden topland›klar› bitkiler ile Türkiye ve dünyadaki yay›l›fllar› verilmifltir.

Anahtar Sözcükler: Buprestidae, Faunistik, Taksonomik, Türkiye.

Faunistic and Taxonomic Studies on the Family Buprestidae (Coleoptera) in Erzurum, Erzincan, Artvin and Kars Provinces I. Acmaeoderinae, Polycestinae and Buprestinae Abstract: A faunal and taxonomic study on the family Buprestidae (Coleoptera) was conducted in the provinces of Artvin (Central, Ardanuç, Borçka, Hopa, fiavflat and Yusufeli), Erzincan (Central, Tercan and Üzümlü), Erzurum (Central, Aflkale, Çat, Horasan, Il›ca, ‹spir, Narman, Oltu, Olur, Pasinler, Pazaryolu, fienkaya, Tortum and Uzundere) and Kars (Digor and Sar›kam›fl) in 1993-1997. A total of 46 species and subspecies were recorded belonging to 3 subfamilies, namely Acmaeoderinae (12 species), Polycestinae (1) and Buprestinae (33). Of these taxa, Acmaeodera (s.str.) transcaucasica Semenov, Dicerca (s.str.) chlorostigma Mannerheim, Anthaxia (Haplanthaxia) truncata Abeille de Perrin and Acmaeoderella (Carininota) flavofasciata albifrons (Abeille de Perrin) are new records for the Turkish fauna. Acmaeoderella (Euacmaeoderella) villosula (Steven), Anthaxia (Haplanthaxia) cichorii (Olivier), A. (s.str.) muliebris Obenberger, A. (s.str.) nigricollis Abeille de Perrin and Melanophila picta decastigma (Fabricius) were widespread species throughout the region. Moreover, Anthaxia cichorii, M. picta decastigma, Acmaeoderella (Carininota) flavofasciata (Piller & Mitterpacher), A. (C.) albifrons, A. (C.) mimonti (Boieldieu), Anthaxia (H.) millefolii (Fabricius), A. (M). nigrojubata nigrojubata Roubal and A. (M.) nigrojubata incognita Bily were more abundant than the others. Keys to the subfamilies, tribes, genera and species were prepared as well as the body parts of taxonomic importance being illustrated. Furthermore, the distribution of these species in Turkey and the world was given. Host plants of some species were recorded and plant species from which samples collected were also included.

Key Words: Buprestidae, Faunistic, Taxonomic, Turkey.

* Bu çal›flma, Atatürk Üniversitesi Rektörlük Araflt›rma Fonunca 1993/27 (M) Nolu Proje ile Desteklenen Doktora tezinin bir bölümüdür.

51 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

Girifl familyas› zararl› birçok türleri içine alan önemli bir familya Buprestidae, Coleoptera tak›m›n›n olarak kabul edilmektedir (14). alttak›m›n›n tür bak›m›ndan zengin familyalar›ndan birisidir ve Dicerca cinslerinin baz› türleri ile C. (1, 2, 3). Tür say›s› konusundaki tahminler de¤iflik mariana türünün, ‹skandinav ülkelerinde, potansiyel odun olmakta, Richards ve Davies (1) 11 500, Bily (4) 12 000, zararl›s› olarak büyük önem tafl›d›¤›, Scintillatrix rutilans Booth ve ark. (3) 15 000, Obenberger (5) ile Lodos (F.)’›n, zaman zaman yafll› Tilia cordata a¤açlar›nda, ve Tezcan (6) ise 16 000 oldu¤unu belirtmektedirler. Agrilus aurichalceus Redtenbacher’un ise kültüre al›nm›fl Obenberger (5) Palearktik Bölge’de 2 200, Bily (4) ise 1 Rosa türlerinde çok önemli zararl› durumunda oldu¤u 500 civar›nda tür bulundu¤unu, bunlar›n da ço¤unun belirtilmektedir (4). Ayn› araflt›r›c›, yo¤unluk fazla Akdeniz çevresi, Ortado¤u ve Avrupa’da yer ald›¤›n› oldu¤unda Trachys minutus (L.) larvalar›n›n Salix caprea vurgulamaktad›rlar. a¤açlar›n›n yapraklar›nda % 50’den fazla zarar Buprestidae familyas›na ait böceklere Berker (7) oluflturdu¤unu ve bir yaprakta 1-4 aras›nda larvan›n taraf›ndan “Müzeyyen Böceklerin Familyas›” ad› verilmifl, bulundu¤unu vurgulamaktad›r (4). Ayr›ca, Agrilus ancak daha sonralar› “Süslüböcekler, Parlak K›nkanatl›lar, biguttatus Rossi’un Almanya’n›n kuzeyinde mefle Yass›bafl Böcekleri, Yass›bafllar, A¤açoyan Yass›bafll› a¤açlar›nda önemli düzeyde zarara yol açt›¤› Böcekler” gibi isimler kullan›lm›fl, bunlardan flimdilik kaydedilmektedir (15). kabul görmüfl olan› “Süslüböcekler” olmufltur (8). Türkiye’de, son y›llarda, Buprestidae türlerinin yapt›¤› Erginler, güneflli havalarda aktiftirler, özellikle zararlarla ilgili olarak çiftçilerimizin flikayetleri gündeme bitkilerin çiçeklerinde polenle beslenirlerse de yaprak, gelmeye bafllam›flt›r. Özellikle, Capnodis ve Coraebus gibi sürgün ve tomurcuklarla beslenenler de vard›r. Ço¤u cinsler içinde yer alan türlerin larvalar›, canl› dokularda türlerin larvalar›, orman, park a¤ac› ve çal›lar› ile meyve geliflerek, kültürü yap›lan pek çok a¤açta, orman ve süs a¤açlar›n›n kabuk dokusunda beslenerek enine kesiti oval bitkisi a¤aç ve a¤açc›klar›nda önemli zararlar yapmaktad›r olan galeriler açarlar. Özellikle, zay›f, ölmekte olan veya (16, 17). ölmüfl a¤açlara sald›r›rlar. Erginler, yumurtalar›n› bu tip Türkiye’de Buprestidae familyas› türleri üzerinde a¤açlar›n kabuk çatlaklar› aras›na b›rak›rlar. Birçok tür, yap›lan faunistik ve sistematik çal›flmalar, 19. yüzy›l›n ekonomik zararlara sebep olmaktad›r (1, 2, 6, 9). Kimi sonlar›nda bafllam›flt›r. Ancak, bu çal›flmalar, genellikle türler ise baflta baklagil bitkileri olmak üzere, baz› otsu yabanc› araflt›r›c›lar taraf›ndan k›sa süreli inceleme gezileri kültür ve yabani bitkilerin sap ve köklerinde beslenirler. s›ras›nda toplanan örneklerin ve yap›lan gözlemlerin Bu nedenle, baz› kültür bitkilerinde zararl› olurken, kimi bildirilmesi fleklinde olmufltur. Bunlar aras›nda, Fairmaire yabanc› otlar› da bask› alt›nda tutarlar. Nitekim, (18, 19), Bodemeyer (20), Sahlberg (21), de Kerville Sphenoptera ile Agrilus cinslerine mensup baz› türler, (22), Schimitschek (13), Obenberger (23), Bodenheimer yabanc› otlarla biyolojik mücadelede kullan›lmaktad›r (6, (24), Chararas (25), Bily (26, 27), Bily ve Brodsky (28), 10, 11). Curletti (29), Curletti ve Magnani (30, 31), Novak (32, Buprestidae familyas› türleri, genellikle y›lda 1 döl 33, 34), Levey (35), Niehuis (36, 37, 38, 39, 40) ve verirler. Fakat, larva döneminin baz› türlerde uzun Svoboda (41)’n›n çal›flmalar› örnek olarak verilebilir. sürmesi nedeniyle, birkaç y›lda bir döl veren türler de Bunun yan›nda, yerli araflt›r›c›lardan, Acatay (42, 43, 44), vard›r. Örne¤in, Buprestis cupressi Germar 3 y›lda 1 döl Erdem (45, 46), Erk›l›ç ve Sümer (47), Defne (48), ‹leri verirken (12), Capnodis miliaris (Klug) ve ve Ayfer (49), Çanakç›o¤lu (14, 50, 51), Nizaml›o¤lu affinis (F.) gibi türler 2 y›lda 1 döl vermektedir (6, 12). (52), Alkan (53), Tuatay (54), Nizaml›o¤lu ve Gökmen Yine, Schimitschek (13), buprestidlerin Orta Avrupa (55), Yüksel (56), Karagöz ve Sekendiz (57), Özer ve ormanlar›nda 2 y›lda 1 döl verdi¤ini, Agrilus türlerinin Duran (58), Beflçeli (59), Ural vd. (60), Sekendiz ve Y›ld›z ‹stanbul çevresinde y›lda 1 döl, Anthaxia türlerinin Güney (61, 62), Sekendiz (12, 63), Y›ld›z (64), Akman ve San Anadolu’da yine y›lda 1 döl verdi¤ini bildirmektedir. Di¤er (65), Tosun (66), Çanakç›o¤lu vd. (67), Güler (68), taraftan, Bily (4), Chalcophora mariana (L.)’n›n Kornoflor (69), Maçan (70), Yücel (71), Toros (72), geliflmesini 3-6 y›lda tamamland›¤›n› belirtmektedir. Güler ve Can (73), Özbek vd. (74), Uygun vd. (75) ile Özo¤lu ve Uygun (76)’un belirli türlerle ilgili baz› Buprestidae familyas› türlerinin ço¤u, sekonder zararl› gözlemleri olmufltur. durumundad›r, fakat fazla miktarda ço¤ald›klar› ve isteklerine uygun yeteri kadar besin kayna¤› bulamad›klar› Winkler (77), Türkiye’de bulunan buprestid’lerin tür zaman, primer zararl› durumuna geçer ve a¤açlara çok say›s›n› 22 cinse ba¤l› 104 tür, Obenberger (78, 79, 80, fazla zarar verirler. Bu nedenle, ormanc›l›kta Buprestidae 81, 82, 83, 84) ise 31 cinse ba¤l› 239 tür olarak

52 G.TOZLU, H. ÖZBEK

vermektedir. Bu araflt›r›c›lar›n haz›rlad›klar› kataloglar, yap›lm›fl olmas›na karfl›n Do¤u Anadolu’da bu familya sonraki araflt›r›c›lar için de¤erli bir envanter olmufltur. üzerinde yap›lm›fl çal›flmalar›n yok denecek kadar az Türkiye’de bu familya türleri üzerinde yap›lan faunistik ve oldu¤u görülmektedir. Bu nedenle böyle bir çal›flma ele sistematik çal›flmalar 1990’l› y›llardan sonra artmaya al›nm›fl, Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars illerindeki bafllam›flt›r. Niehuis (85, 86), Türkiye’den Buprestis ve buprestid türlerinin tespitine çal›fl›larak, altfamilya, tribus, Coraebus cinsine mensup türler üzerinde çal›flm›fl, cins ve tür tan› anahtarlar› haz›rlanm›fl, teflhiste önem Buprestis cinsine mensup 13 tür ile Coraebus cinsine tafl›yan vücut k›s›mlar› çizilmifltir. Ayr›ca, türlerin dünya mensup 5 türün tan› anahtarlar›n› haz›rlayarak, bunlar›n ve Türkiye’deki yay›l›fllar›, yörede bulundu¤u yerler ve flekillerini ve baz› türlerin yay›l›fl alanlar›n› haritalar üzerinden topland›klar› bitkiler ile baz› türlerin üzerinde göstermifltir. konukçular› tespit edilmifltir. Tezcan (16), Buprestidae familyas› türleri üzerinde ‹zmir’de yapt›¤› çal›flmada, Buprestinae altfamilyas›na Materyal ve Metot mensup 19 tür tespit etmifl, bunlar›n sinonim ve tan›mlar› ile dünyadaki ve Türkiye’deki yay›l›fllar›n› vermifl, Araflt›rman›n materyalini, Artvin’in Merkez, Ardanuç, konukçular› ile üzerinden toplad›¤› bitkileri belirtmifl, bu Borçka, Hopa, fiavflat ve Yusufeli; Erzincan’›n Merkez, türlerden ikisinin ülkemiz faunas› için yeni kay›t oldu¤unu Tercan ve Üzümlü; Erzurum’un Merkez, Aflkale, Çat, bildirmifltir. Ayn› araflt›r›c› bir di¤er çal›flmas›nda 7 Horasan, Il›ca, ‹spir, Narman, Oltu, Olur, Pasinler, altfamilyadan 12 cinse ait 35 tür tespit etmifl, bunlardan Pazaryolu, fienkaya, Tortum ve Uzundere; Kars’›n Digor üçünün ülkemiz faunas› için yeni kay›t oldu¤unu ve Sar›kam›fl ilçelerinden toplanan Buprestidae belirtmifltir (87). familyas›na ba¤l› türlere ait örnekler oluflturmaktad›r. Ayr›ca, daha önceki y›llarda yöreden toplanm›fl az say›daki Lodos ve Tezcan (88), Türkiye Buprestidae faunas›n› örnekler de çal›flmaya dahil edilmifltir. zooco¤rafik yönden de¤erlendirdikleri çal›flmalar›nda, 35 cinse ait 91’i endemik olmak üzere 386 türün Örnekler, 1993-1997 y›llar›n›n may›s-ekim aylar›nda, bulundu¤unu belirtmifllerdir. Niehuis ve Tezcan (89), yukar›da say›lan her bir ilçeye ve ulafl›m imkanlar›n›n Agrilus cinsine mensup 37 türün üzerinden topland›klar› elverdi¤i ölçüde bunlar›n baz› köylerine 2 veya 3 kez bitkileri belirterek, bunlar›n yay›l›fl alanlar›n› haritalar gidilerek, kültür bitkileri, yabanc› otlar, tar›ma aç›lmam›fl üzerinde göstermifllerdir. Ayr›ca, baz› türlerin yeni alanlar ile orman alanlar›ndan bitkilerin farkl› fenolojik sinonimleri ile Agrilus buresi Obenberger türünün dönemlerinde toplanm›flt›r. Alçak boylu kültür bitkileriyle, taksonomik durumunu yeniden düzenlemifllerdir. Lodos yabanc› otlar üzerinden atrap sallanarak, a¤aç ve ve Tezcan (6), 15 cinse mensup çok say›daki Buprestidae çal›lardan ise bir elle atrap torbas› veya japon flemsiyesi familyas› türünün sinonimlerini, tan›mlar›n› ve dünya ile dallar alt›na tutulup, di¤er elle h›zla dallara vurulmak Türkiye’deki yay›l›fllar›n› belirterek, konukçular› ile zarar suretiyle materyal toplanm›flt›r. Bitkilerin kabuk alt› ve flekilleri hakk›nda bilgiler vermifllerdir. Tezcan (90, 91, gövde içleri, yine baz› bitkilerin de kök k›s›mlar› 92), Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma incelenerek, buradaki ergin ve larvalar al›nm›fl, böceklerin Bölümü Müzesi’ndeki uzun y›llardan bu yana de¤iflik üzerinden topland›¤› bitkilerle birlikte laboratuvara yerlerden toplanm›fl örnekler üzerinde yapt›¤› getirilmifltir. çal›flmalarda, Acmaeoderinae altfamilyas›na mensup, Buprestinae altfamilyas› içerisinde yer alan Anthaxia Acmaeodera ve Acmaeoderella cinslerinden 10’ar, cinsi türlerinin teflhisinde büyük önem arzeden erkek Chalcophorinae altfamilyas›na mensup, Capnodis genital organlar› bir bistüri yard›m›yla ç›kar›lm›fl ve k›sa cinsinden 6, Chalcophora, Chalcophorella ve bir süre % 10’luk potasyum hidroksit içerisinde Stigmatophorella cinslerinden ise 1’er türü ele alm›fl, her kaynat›lm›fl ve sonra gliserin içerisine aktar›larak, türün yay›l›fl›, topland›¤› yer ve üzerinden topland›¤› stereomikroskop alt›nda kaslar› temizlenmifl ve teflhiste bitkileri belirterek, önceki literatür ›fl›¤›nda Türkiye’deki önem tafl›yan paramere ve aedeagus gibi k›s›mlar çizime yay›l›fllar›n› haritalarla vermifltir. K›smal› vd. (93), haz›r hale getirilmifltir. Teflhiste önem tafl›yan vücut Buprestidae ve Chrysomelidae familyalar›na mensup k›s›mlar› ile genital organlar›n çizimleri “Wild M5A” türlerin GAP Bölgesi’ndeki durumunu inceledikleri marka stereomikroskoba tak›lan çizim tüpü yard›m›yla çal›flmalar›nda, 7 altfamilyaya mensup 55 buprestid yap›lm›flt›r. türünün yöredeki yay›l›fl alanlar›n› literatür ve materyal Türlerin teflhisinde, Thery (94), Richter (95, 96), bilgilerine dayal› olarak bildirmifllerdir. Schaefer (97) ve Bily (4, 98)’nin haz›rlad›klar› Yukar›da belirtilen literatür bilgilerinden ülkemizin anahtarlardan yararlan›lm›flt›r. Teflhisi yap›lamayan di¤er yörelerinde Buprestidae ile ilgili baz› çal›flmalar örneklerin teflhisi ile teflhis edilen örneklerin kontrolü Dr.

53 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

Svatopluk Bily (Çek Cumhuriyeti) ve Dr. Mark G. olmak üzere 9 altfamilyaya ba¤l› toplam 84 tür ve alttür Volkovitsh (Rusya) taraf›ndan yap›lm›flt›r. Böceklerin bulunmufltur. Bu birinci bölümde Acmaeoderinae, üzerinden topland›klar› yabanc› otlar›n teflhisleri Yrd. Doç. Polycestinae ve Buprestinae altfamilyalar› ele al›nm›fl ve Dr. Hüseyin Zengin (Erzurum), a¤aç ve çal› formundaki bunlara ba¤l› 46 tür ve alttür incelenmifltir. bitkilerin teflhisleri ise Yrd. Doç. Dr. Hasan Y›lmaz Buprestidae Familyas›na Ba¤l› Altfamilyalar›n Tan› (Erzurum) taraf›ndan yap›lm›flt›r. Altfamilya, tribus ve Anahtar› cinsler Bily (98)’ye göre, tür isimleri ise her altfamilya içerisinde yer alan altcinslere göre alfabetik s›rayla 1- Vücut üçgen veya üçgenimsi flekilde (fiekil 1.1); verilmifltir. frons’ta clypeal dikiflin üzerinde nokta fleklinde derin çukurcuklar var (fiekil 1.2); pronotum’un geniflli¤i Tan› anahtarlar›n›n haz›rlanmas›nda yer yer Bily (4) ve uzunlu¤unun en az 3 kat› ...... TRACHYINAE Tezcan (16)’dan yararlan›lm›flsa da bizzat örneklerin karakterleri incelenerek anahtarlar oluflturulmufltur. - Vücut uzunca, oval veya hemen hemen silindirik; frons’ta clypeal dikiflin üzerinde nokta fleklinde derin çukurcuklar yok, pronotum’un geniflli¤i uzunlu¤unun en Bulgular çok 2, 5 kat› veya uzunlu¤u geniflli¤inden daha fazla .... 2 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars illerinde, 2- Ön tibiae’nin ucu 1 dikenli (fiekil 1.3); scutellum’un Acmaeoderinae altfamilyas›ndan 12, Polycestinae ucunda diken fleklinde uzant› var (fiekil 1.5) altfamilyas›ndan 1, Buprestinae altfamilyas›ndan 33, ...... SPHENOPTERINAE Sphenopterinae altfamilyas›ndan 7, Chalcophorinae - Ön tibiae’nin ucu 2 dikenli (fiekil 1.4); scutellum’un altfamilyas›ndan 8, Chrysobothrinae altfamilyas›ndan 3, ucu dikensiz ...... 3 Agrilinae altfamilyas›ndan 17, Cylindromorphinae altfamilyas›ndan 2 ve Trachyinae altfamilyas›ndan 1

fiekil 1. Trachys minutus (L.)’da vücudun genel görünümü, 2. T. minutus’da frons’taki çukur- lar, 3-4. Ön tibia’daki diken, 3. Sphenoptera (s.str.) antiqua (Illiger), 4. Acmaeoderella 5 (Carininota) flavofasciata (Piller 234 & Mitterpacher), 5. S. 1 antiqua’da scutellum, 6. Cylindromorphus filum (Gyl- 6 lenhal)’da pronotum, 7-8. Prosternum yap›lar›, 7. Buprestis rustica Linnaeus, 8. Acmaeodera degener (Sco- poli), 9-10. Ön femur’daki diken, 9. Chrysobothris chrysostigma (L.), 10. Auri- gena cuprata (Klug), 11-12. Anten, 11. Chrysobothris affinis (F.), 12. Acmaeoderella 78 (Euacmaeoderella) safavii Volkovitsh, 13-14. Anten segmentleri üzerindeki duyu porlar›n›n durumu, 13. flavoguttata (Illiger), 14. A. degener (2, 7, 8, 13, 14, (98)’den).

91011 12 13 14

54 G.TOZLU, H. ÖZBEK

3- Pronotum silindirik ve boyun fleklinde uzar (fiekil ACMAEODERINAE Kerremans, 1893 1.6) ...... CYLINDROMORPHINAE - Pronotum daha genifl ve boyun fleklinde uzamaz .. 4 Acmaeoderini Tribus’una Ba¤l› Cinslerin Tan› Anahtar› 4- Mesosternum, prosternum taraf›ndan tamamen - Vücut yaprak fleklinde k›l ve tüylerle kapl›; clypeus ikiye bölünür (fiekil 1.7) ...... 5 çok dar, anteriorde hafif kavisli veya düz (fiekil 2.1); -Mesosternum, prosternum taraf›ndan ikiye bölünmez elytral epipleura subhumeral k›s›mda içe do¤ru yar›kl› (fiekil 1.8) ...... 8 (fiekil 2.2) ...... Acmaeoderella 5- Mesosternum küçülmüfl, hemen hemen belirsiz; -Vücut seta fleklinde k›l ve tüylerle kapl›; clypeus arka coxae d›fla do¤ru belirgin bir flekilde genifller; normal, anteriorde derin yar›kl› (fiekil 2.3); elytral t›rnaklar diflli; vücut oldukça uzun, hemen hemen epipleura subhumeral k›s›mda düz (fiekil 2.4) silindirik ve posteriore do¤ru sivri; elytra’n›n uzunlu¤u ...... Acmaeodera geniflli¤inin 2,5 kat›ndan daha fazla ...... AGRILINAE Acmaeodera Eschscholtz, 1829 - Mesosternum iyi geliflmifl; arka coxae femur’a Tip Tür: Buprestis cylindrica Fabricius, 1775 (99) ba¤land›¤› yerde en genifl; t›rnaklar diflsiz; vücut genellikle oval ve yass›; elytra’n›n uzunlu¤u geniflli¤inin en fazla 2,5 Sinonim: Andromeda Gistel, 1834; Sternoxus Billberg kat› ...... 6 teste Mannerheim, 1837; Ptychomus Marseul, 1865 (78, 100). 6- Ön femora anterior yüzeyde büyük bir diken tafl›r (fiekil 1.9); kanad›n radial hücreleri azalm›fl; antene ait Acmaeodera Cinsine Ba¤l› Türlerin Tan› Anahtar› skleritler frons’tan alçak bir tümsekle ayr›l›r; 3. anten - Elytra üzerinde enine çok say›da düzensiz flekilli segmenti 4. segmentten en az 2 kat daha uzun (fiekil bantlar ile az say›da boyuna uzanan k›sa bantlar bulunur 1.11); gözler dorsalde birbirine yaklafl›r; vertex oldukça (fiekil 3.1); erkekte 5.-10. anten segmentlerinin uçlar› dar; her bir elytron’da 3 tane alt›n yeflili çukur var daha küt (fiekil 3.4), anal sternit’in uç k›sm› yuvarlak ...... CHRYSOBOTHRINAE (fiekil 3.7) ...... A. (s.str.) transcaucasica - Ön femora anterior yüzeyde diken tafl›maz (fiekil - Elytra üzerinde boyuna uzanan bantlar (fiekil 3. 2, 1.10); kanad›n radial hücreleri iyi geliflmifl; antene ait 3) ile birbirinden ayr› noktalar›n oluflturdu¤u hatlar skleritler frons’tan herhangi bir tümsekle ayr›lmaz; 3. bulunur; erkekte 5.-10. anten segmentlerinin uçlar› sivri anten segmenti 4. segmentten daha k›sa (fiekil 1.12); (fiekil 3. 5), anal sternit’in uç k›sm› düz (fiekil 3. 6) gözler dorsalde birbirine yaklaflmaz; vertex daha genifl; ...... A. (s.str) flavolineata elytra üzerinde alt›n yeflili çukurlar yok ...... 7 Acmaeodera (s.str.) flavolineata Laporte & Gory, 7- Duyu porlar› genifllemifl olan 5.-11. anten 1835 segmentleri yüzeyinde da¤›lm›fl; scutellum çok küçük ve Sinonim: -dorsalis Spinola, 1838; -sturalis Gory, hemen hemen belirsiz; pronotum’un posterior kenarlar› 1840; -bivitis Friw., 1912; -kruperi Obenberger, 1926; - hemen hemen düz; elytra daima s›ral› çukurcuklar ihtiva transcaucasica fraudatrix Obenberger, 1934 (78, 101). etmez, fakat uzunlamas›na parlak kabart›l› alanlar bulunur; boylar› 20 mm’den daha fazla Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Bulgaristan, ...... CHALCOPHORINAE Ermenistan, Gürcistan, Irak, ‹srail, K›br›s, Lübnan, Suriye, Türkiye, Ürdün ve Yunanistan (78, 102, 103, 104). - Duyu porlar› genifllemifl olan 5.-11. anten segmentleri üzerinde bulunan duyu pitleri içerisinde Türkiye’deki Yay›l›fl›: Antalya (Kekova, Termessos, toplanm›fl; scutellum büyük ve genellikle üçgen veya Topraktepe), Bingöl (Bu¤lan Geçidi, Solhan), Gaziantep, pentagonal; pronotum’un posterior kenarlar› hemen Hatay (Musa Da¤›), ‹çel (Mut–Sertavul Geçidi, Tarsus), hemen y›lankavi; elytra genellikle uzunlamas›na s›ralar ‹zmir (Bornova, Selçuk) ve Tunceli (90, 93, 104). halinde çukurcuklu, uzunlamas›na parlak kabart›l› alan ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Ardanuç-Akarsu daima bulunmaz; boylar› 20 mm’den daha küçük 7.7.1994, 1V, 1M, 900 m, Ferhatl› 7.7.1994, 1V, 650 ...... BUPRESTINAE m; fiavflat 17.6.1994, 1M, 1200 m; Yusufeli-Alt›parmak V M V 8- Duyu porlar› anten segmentlerinin uç k›s›mlar›nda 5.7.1994, 1 , 1 , 1100 m, 12.6.1997, 1 , 1100 m, M yer al›r (fiekil 1.13) ...... POLYCESTINAE Demirkent 6.7.1994, 1 , 450 m, Sar›göl 5.7.1994, 1V, 700 m) (Toplam örnek say›s›: 9). Örnekler Achillea - Duyu porlar› anten segmentlerinin yüzeyine da¤›lm›fl biebersteinii, A. millefolium ve Anthemis tinctoria (fiekil 1.14) ...... ACMAEODERINAE üzerinden toplanm›flt›r.

55 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

fiekil 2. Acmaeoderella cinsine ba¤l› türlerde 1. clypeus, 2. elytral epipleura, Acmaeodera cinsine ba¤l› türlerde 3. clypeus, 4. elytral epipleura

1 2

3 4

fiekil 3. 1-2. Vücudun genel görünümü, 1. Acmaeodera (s.str.) transcaucasica Semenov, 2. A. (s.str.) flavolineata Laporte & Gory; 3. A. (s.str.) flavolineata’da elytra’daki bantlar, 4-5. Anten, 4. A. (s.str.) transcaucasica, 5. A. (s.str.) flavolineata; 6-7. Anal sternit, 6. A. (s.str) flavolineata (M), 7. A. (s.str.) transcaucasica (M) (Ölçek 1 mm).

4 5

1 23

6 7

Acmaeodera (s.str) transcaucasica Semenov, 1895 1- Pronotum’un posteriorü iki adet belirgin çukurcuk Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Ermenistan ve tafl›r (Altcins: Carininota) ...... 2 Gürcistan (78, 103). - Pronotum’un posteriorü çukurcuk tafl›maz (Altcins: Türkiye’deki Yay›l›fl›: Türkiye faunas› için yeni kay›tt›r. Liogastria) ...... 3 ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Yusufeli-Demirkent 6.7.1994, 1V, 450 m). ‹ncelenen tek erkek birey 2- Vertex, pronotal disk ve elytra’n›n öndeki 1/3’lük Anthemis tinctoria üzerinden yakalanm›flt›r. k›sm› dar yaprak fleklinde, kahverengi ve beyaz renkli kar›fl›k k›llarla kapl›; vücut silindirik; pronotum anterior Acmaeoderella Cobos, 1955 köflelerde genifllemez; elytra tamamen belirgin çizgiler Tip tür: Buprestis discoidea Fabricius, 1787 tafl›r, üzerini kaplayan k›llar dar yaprak fleklinde; elytral epipleura subhumeral k›s›mda içe do¤ru hafif yar›kl› (fiekil Acmaeoderella Cinsinin Altcins, Tür ve Alttürlerinin 4.7) ...... A. flavofasciata flavofasciata Tan› Anahtar›

56 G.TOZLU, H. ÖZBEK

- Vertex, pronotal disk ve elytra’n›n öndeki 1/3’lük 5- Vücut daha genifl ve yass›; antenlerin 5.-10. k›sm› kahverengi k›l tafl›maz, yaprak fleklinde beyaz renkli segmentlerinin uç k›sm› küt (fiekil 4.13, 14); elytra’n›n k›llarla kapl›; vücut k›smen tombul yap›l›; pronotum uzunlu¤u geniflli¤inin 2,0-2,20 kat›; pronotum’un anterior köflelerde genifller; elytra sadece anterior 1/3’lük kenarlar› hafifçe yuvarlak; her iki cinsiyette de anal k›s›mda belirgin çizgiler tafl›r, çok genifl yaprak fleklinde sternit’in uç k›sm› girintili ç›k›nt›l› (fiekil 4.9, 11) k›llarla kapl›; elytral epipleura subhumeral k›s›mda içe ...... A. safavii do¤ru daha derin yar›kl› (fiekil 4.8) ...... A. mimonti - Vücut silindirik, pronotum küremsi flekilde; 3- Elytra boyuna uzanan sar› çizgiler tafl›r (fiekil 4.5), antenlerin 5.-10. segmentlerinin uç k›sm› sivri (fiekil vücut mat kahverengimsi siyah renkte 4.15, 16); elytra’n›n uzunlu¤u geniflli¤inin 1,70-1,83 ...... A. chrysanthemi kat›; pronotum’un kenarlar› belirgin olarak yuvarlak; her - Elytra boyuna uzanan sar› çizgiler tafl›maz (fiekil 4.1, iki cinsiyette de anal sternit’in uç k›sm›nda girinti ve ç›k›nt› 2, 3, 4, 6), metalik bronz veya mavimsi renkte (Altcins: yok (fiekil 4.10, 12) ...... A. gibbulosa Euacmaeoderella) ...... 4 6- Elytra koyu bronz renkte, üzeri uzun, beyaz renkte 4- Frons’un geniflli¤i, göz çap› kadar veya çok az fazla; k›llarla kapl›; erkekte anten genifl de¤il (fiekil 4.17) boy 4, 85-7, 45 mm; elytra kahverengimsi bronz renkte ...... A. vetusta ...... 5 - Elytra mavimsi veya nadiren siyah, sivri uçlu yaprak - Frons’un geniflli¤i, göz çap›n›n 1,50-3,25 kat› kadar; fleklinde k›llar tafl›r; erkekte anten belirgin flekilde genifl boy 6, 70-9, 80 mm; elytra kahverengimsi bronz renkte (fiekil 4.18, 19) ...... 7 ...... 6

fiekil 4. 1-6. Vücudun genel görünümü; 1. Acmaeoderella (E.) villosula (Steven); 2. A. (E.) vetusta (Menetries), 3. A. (E.) obscura (Reitter), 4. A. (E.) safavii Volkovitsh, 5. A. (L.) chrysanthemi (Chevrolat), 6. A. (E.) gibbulosa (Menetries); 7-8. Elytral epiplura, 7. A. (C. flavofasciata 5 6 (Piller & Mitterpacher), 8. A. 4 (C.) mimonti (Boieldieu); 9-12. Anal sternit, 9. A. (E.) safavii 3 (V), 10, A. (E.) gibbulosa (V), 1 2 7 11. A. (E.) safavii (M), 12. A. 8 (E.) gibbulosa (M); 13-19. Anten, 13-14. A. (E.) safavii (V,M), 15-16. A. (E.) 9 10 gibbulosa (V, M), 17. A. (E.) vetusta (M), 18. A. (E.) villosula (M), 19. A. (E.) obscura (M); 20-21. Arka 12 tarsus, 20. A. (E.) villosula, 11 21. A. (E.) obscura (Ölçek 1 mm).

17 18 19 20 21

13 14 15 16

57 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

7- Elytra mavimsi; erkekte anten 5. segmentten Di¤er taraftan, Rizelikent-Il›ca (Erzurum) 18.8.1995, itibaren çok belirgin olarak genifllemifl (fiekil 4.18); arka 2VV, 1900 m; ‹spir (Erzurum) 17.7.1992, 1M, 1200 tarsus’un 1. segmenti 2. segmentten çok az uzun (fiekil m; Anzavderesi-Oltu (Erzurum) 31.8.1996, 1M, 950 m; 4.20) ...... A. villosula Çal›yaz›-Pasinler (Erzurum) 15.8.1995, 2MM, 2200 VV M VV - Elytra siyah; erkekte anten 4. segmentten itibaren m, 11.7.1996, 2 , 1 , 2200 m, 10.7.1997 7 , MM genifller (fiekil 4.19); arka tarsus’un 1. segmenti 2. 9 , 2200 m) elde edilen 27 örnek A. C. flavofasciata segmentin yaklafl›k iki kat› uzunlukta (fiekil 4.21) albifrons (Abeille de Perrin, 1891) olarak teflhis ...... A. obscura edilmifllerdir. Bu üç alttür da¤›l›fllar› yönünden incelendi¤inde; A. (C.) flavofasciata aequistriata’n›n Acmaeoderella (Carininota) flavofasciata flavofasciata di¤erlerine oranla daha düflük rak›mdaki Çoruh Vadisi’nin (Piller & Mitterpacher, 1783) taban›nda (Sebzeciler, 450 m) bulundu¤u görülmektedir. Sinonim: -taeniata Fabricius, 1787; -hirta Villers, Di¤er iki alttürde ise lokasyon ve habitatlar birbirine çok 1789; -volvulus Castelnae et Gory, 1835; -flavofasciata benzemektedir. A. (C.) flavofasciata flavofasciata persica Mannerheim, 1837; -flavofasciata hirsulata Gory, Demirkent-Yuflufeli (600 m)’nden Turnal›-fienkaya (1700 1840; -tristis Lucas, 1844; -pladica Baudi, 1870; - m)’ya kadar olan lokasyonlarda, A. (C.) flavofasciata unifasciata Rey, 1890; -flavofasciata impuncata Abeille de albifrons ise Anzavderesi-Oltu (950 m)’dan Çal›yaz›- Perrin, 1891; -flavofasciata latisquammis Obenberger, Pasinler (2400 m)’e kadar yükselen lokasyonlarda 1914; -dispersenotata Pic, 1918 (78, 94, 97, 103). bulunmufllard›r. Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Bu durum karfl›s›nda; A. (C.) flavofasciata aequistriata Azerbaycan (Kuzey K›sm›), Bulgaristan, Cezayir, Çek kesinlik kazanmakla beraber, di¤er iki alttürde Cumhuriyeti, Da¤›stan, Fas, Fransa, Gürcistan, ‹ran, lokasyonlar yer yer birbirine çok yak›n veya az da olsa iç ‹spanya, ‹sviçre, ‹talya, Kazakistan (Bat› K›sm›), K›br›s, içe geçen bir durum arzetmektedir. A. (C.) flavofasciata Macaristan, Portekiz, Romanya, Rusya (Güney K›sm›), flavofasciata ve A. (C.) flavofasciata albifrons bu flekli ile Slovakya, Suriye, Tunus, Türkiye Ukrayna, Yugoslavya ve tek alttür fleklinde de nitelendirilebilir. Bu durumun Yunanistan (78, 98, 102, 103, 105). aç›kl›k kazanabilmesi için çal›flma alan›ndan ve ülkenin de¤iflik yörelerinden daha fazla örnek al›nmas› ve Türkiye’deki Yay›l›fl›: Ankara, Bingöl (Bu¤lan Geçidi), incelenmesi gerekmektedir. Bitlis (Refladiye, Nemrut Da¤›), Bolu (Abant, Akçakoca), Çorum (Hattuflafl), K›rklareli, Kütahya ve Samsun (Havza) Burada dikkat çeken bir durum da Volkovitsh (103) A. (104, 106). Ayr›ca, Obenberger (23), A. taeniata F. ismi (C.) flavofasciata aequistriata’n›n da¤›l›fl yeri olarak Bingöl ile Edirne’de bulundu¤unu bildirmifltir. ve Tunceli’yi vermektedir ki, buralarda rak›m daha yüksek ve habitat›n da Sebzeciler’dekinden farkl› olaca¤› ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Ardanuç-Akarsu düflünülmektedir. 7.7.1994, 9VV, 16MM, 900 m; Yusufeli-Alt›parmak 5.7.1994, 1V, 2MM, 1100 m, Demirkent 6.7.1994, A. flavofasciata albifrons olarak belirlenen örneklerin 1M, 600 m, Sar›göl 5.7.1994, 2MM, 700 m); do¤ru oldu¤u düflünüldü¤ünde; bu alttürün ilk defa bu ERZURUM: Oltu-Sütkans 23.6.1996, 2MM, çal›flma ile Türkiye’de bulundu¤u ortaya konmufl 23.7.1996, 1M, 1550 m; fienkaya-Turnal› 6.8.1993, olacakt›r. Volkovitsh (101) bu alttürün yay›lma alan› 1V, 1M, 1750 m; Tortum-Meydanlar 24.8.1993., 1V, olarak Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’› 1700 m) (Toplam örnek say›s›: 37). Örnekler Achillea vermektedir ki, bu lokasyonlar›n ad› geçen ülkelere çok biebersteinii, A. millefolium, Anthemis arvensis ve A. yak›n olmas› A. flavofasciata albifrons’un Türkiye’de tinctoria üzerinden toplanm›flt›r. bulunma olas›l›¤›n› artt›rmaktad›r. A. (C.) flavofasciata flavofasciata ‘dan baflka afla¤›daki Acmaeoderella (Carininota) mimonti (Boieldieu, alttürlerin de çal›flma alan›nda bulunduklar› saptanm›flt›r. 1865) Aflpiflen-Yusufeli (Artvin) 28.6.1996, 1V, 650 m, Sinonim: -arenicola Csiki, 1905; -latisquammis Sebzeciler-Yusufeli (Artvin) 6.7.1994, 4VV, 6MM, Obenberger, 1914 (103). 450 m. Örnekler, yabanc› otlar üzerinden toplanm›flt›r. Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Avrupa, Bulgaristan, Toplanan 11 örnekte vücut parlak siyah renkte ve elytra Ermenistan, Do¤u Akdeniz, Gürcistan, Irak, ‹ran, ‹talya, üzerinde herhangi bir leke mevcut de¤ildir. Bu örnekler, Kazakistan (Bat› K›sm›), K›rg›zistan, Macaristan, çal›flmalar› yak›ndan izleyen ve Erzurum’da yaklafl›k bir Özbekistan, Romanya, Rusya (Avrupa K›sm›), Tacikistan, hafta süre ile kalan Dr. Volkovitsh taraf›ndan Türkiye, Türkmenistan, Yugoslavya ve Yunanistan (103, Acmaeoderella (Carininota) flavofasciata aequistriata 107, 108). (Abeille de Perrin, 1904) olarak teflhis edilmifllerdir.

58 G.TOZLU, H. ÖZBEK

Türkiye’deki Yay›l›fl›: Bursa ve Edirne (90, 103). Tunceli (Merkez, Ovac›k) ve Van (Merkez, Gevafl) (103, ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Merkez 14.6.1993, 104). 2VV, 3MM, 1850 m, 14.7.1993, 1V, 1850 m, ‹ncelenen Materyal: KARS: (Digor-Yola¤z› 21.6.1995, 20.6.1994, 5VV, 5MM, 1850, 3.8.1996, 1M, 1850 1M). ‹ncelenen tek erkek birey yabanc› ot üzerinden m, 12.7.1996, 1V, 1850 m, 5.8.1996, 1M, 1850 m, yakalanm›flt›r. V M 19.8.1997, 1 , 1850 m, Palandöken 3.7.1994, 1 , Acmaeoderella (Euacmaeoderella) safavii Volkovitsh, M VV 2300 m, 1.7.1996, 1 , 2250 m, 3.8.1995, 2 , 1981 2MM, 2250 m, 6.8.1996, 1V, 1M, 2300 m, 23.7.1997, 1V, 1M, 2100 m; Aflkale- Tepebafl› Dünyadaki Yay›l›fl›: ‹ran ve Türkiye (104, 109, 110). 12.8.1996, 1V, 1900 m; Uzundere-Dikyar 10.7.1994, Türkiye’deki Yay›l›fl›: Bingöl (Bu¤lan Geçidi) ve 1V, 1450 m) (Toplam örnek say›s›: 32). Örnekler fianl›urfa (Ceylanp›nar) (104). Achillea bieberstenii, Anthemis arvensis ve Eryngium ‹ncelenen Materyal: ERZ‹NCAN: (Üzümlü-Bay›rba¤ billardieri üzerinden toplanm›flt›r. 5.7.1995, 2VV, 2MM, 1350 m) (Toplam örnek say›s›: Acmaeoderella (Euacmaeoderella) gibbulosa 4). Örnekler Althaea sp. çiçekleri üzerinden toplanm›flt›r. (Menetries, 1832) Acmaeoderella (Euacmaeoderella) vetusta (Menetries, Sinonim: -inamoena Faldermann, 1835; -lugens Gory, 1832) 1840; -cuprinula Reitter, 1890; -tenuifrons Obenberger, Sinonim: -cuprifera Castelnau et Gory, 1835; - 1924; -ledei Obenberger, 1934; -araxigena Obenberger, producta Castenau et Gory, 1835; -olivacea Abeille de 1940; -pseudocuprinula Obenberger, 1940 (103). Perrin, 1904 (103). Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Bulgaristan, Çin Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan (Do¤u K›sm›), (Kuzey Bat› Kesimi), Do¤u Akdeniz, Ermenistan, Bulgaristan, Do¤u Akdeniz, Ermenistan, Gürcistan, Irak, Gürcistan, Irak, ‹ran, ‹srail, Kazakistan, K›br›s, Lübnan, ‹ran, ‹srail, K›br›s, Lübnan, Rusya, Suriye, Türkiye, Mo¤olistan, Rusya (Güney Avrupa K›sm›), Suriye, Türkmenistan, Ürdün ve Yunanistan (102, 103, 107, Türkiye, Türkmenistan, Ürdün, Yugoslavya ve Yunanistan 108, 109). (78, 102, 103, 104, 108, 109). Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana, Amasya, Ankara (Baraj), Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana, Amasya, Ankara (Baraj), Diyarbak›r (Ergani), Erzurum, Gaziantep (O¤uzeli), Antalya (Termessos), Bolu (Akçakoca), Gaziantep Hakkari (fiemdinli), Hatay (Hassa-Akbez), ‹çel (Mut), (Araban), Hatay (Musa Da¤›), ‹çel (Erdemli), ‹stanbul, ‹zmir, Kahramanmarafl (And›r›n, Nurhak Da¤lar›, ‹zmir (Bornova, Ödemifl), Kahramanmarafl (Nurhak Türko¤lu), Kocaeli, Konya, Malatya, Mardin (Cizre), Da¤lar›), fianl›urfa (Ceylanp›nar, Harran) (23, 90, 93, fianl›urfa (Ceylanp›nar) ve Tunceli (23, 90, 93, 103). 103, 104). Ayr›ca, Sahlberg (21), bu türü daha önce A. Ayr›ca, daha önce Fairmaire (18), ‹zmir (Ödemifl- lugens ad› ile Denizli (Sarayköy)’den bildirmifltir (90). K›z›lcaavlu)’den ve Kerville (22) ise A. cuprifera ad› ile ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Aflkale-P›rnakapan yine ‹zmir’den bildirmifllerdir (90). V 9.8.1994, 1 , 2100 m; Olur-Süngübay›r 26.7.1995, ‹ncelenen Materyal: ERZ‹NCAN: (Merkez-Bahçe V 1 , 1850 m); KARS: (Sar›kam›fl-Karakurt 25.6.1996, Kültürleri Arafl. Enst. 7.7.1993, 1M, 1250 m, VV MM 2 , 2 , 1625 m) (Toplam örnek say›s›: 6). 14.6.1996, 1M, 1250 m) (Toplam örnek say›s›: 2). Örnekler, Achillea biebersteinii üzerinden toplanm›flt›r. Örnekler Achillea biebersteinii üzerinden yakalanm›flt›r. Acmaeoderella (Euacmaeoderella) obscura (Reitter, Acmaeoderella (Euacmaeoderella) villosula (Steven, 1889) 1830) Sinonim: -cyaniventris Reitter, 1890; -kalalae Sinonim: -boryi Brulle, 1832; -steveni Faldermann, Obenberger, 1935; -nigroopaca Cobos, 1963 (103). 1838; -ssp. hispana Abeille de Perrin, 1900; -cyanipennis Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Ermenistan, Abeille de Perrin, 1912 (78, 101, 103). Gürcistan, Irak, ‹ran, ‹srail, Lübnan, Suriye, Suudi Dünyadaki Yay›l›fl›: Afganistan, Azerbaycan, Arabistan, Türkiye ve Türkmenistan (78, 103, 104, Ermenistan, Gürcistan, Irak, ‹ran, ‹spanya, ‹srail, K›br›s, 108). Lübnan, M›s›r, Portekiz, Rusya, Suriye, Tacikistan, Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana, Bingöl-Mufl (Bu¤lan Türkiye, Türkmenistan, Ürdün ve Yunanistan (78, 102, Geçidi), Diyarbak›r, Hakkari (Sat Da¤lar›), Hatay, Mardin, 103, 104, 108, 109).

59 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana (Karaisal›), Amasya, ‹ncelenen Materyal: ERZ‹NCAN: (Üzümlü-Bay›rba¤ Ankara (Emir Gölü), Antalya (Akseki, Alanya, Side), Ayd›n 5.9.1995, 2VV, 1350 m); ERZURUM: (Merkez- (Samsun Da¤›), Bal›kesir (Edremit-Akçay), Bursa, Palandöken 7.8.1983, 1M, 2300 m; Tortum-Yumakl› Gaziantep (O¤uzeli), Hakkari (Zap Vadisi), Hatay (Hassa), 14.8.1997, 1M, 2250 m) (Toplam örnek say›s›: 4). ‹çel (Anamur, Kuzucubelen, Silifke), ‹zmir (Bornova, Efes, Örnekler Achillea biebersteinii ve Althaea sp. çiçekleri Kemalpafla), Kahramanmarafl (Merkez, And›r›n) ve Mu¤la üzerinden toplanm›flt›r. (Bodrum, Marmaris) (90, 93, 103, 104). Ayr›ca, POLYCESTINAE Lacordaire, 1857 Fairmaire (18), bu türü daha önce A. hyacinthina ad› ile ‹zmir (Ödemifl-K›z›lcaavlu)’den, Sahlberg (21) ise Denizli Ptosimini (Sarayköy)’den bildirmifllerdir (90). Ptosima Solier, 1833 ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Yusufeli-Sebzeciler Tip tür: Buprestis novemmaculata Fabricius, 1775 6.7.1994, 1V, 1M, 450 m); ERZ‹NCAN: (Üzümlü (112) 8.7.1993, 1M, 1350 m, Bay›rba¤ 5.7.1995, 1V, Ptosima flavoguttata (Illiger, 1803) 3MM, 1400 m; ERZURUM: (Merkez-fienyurt 27.6.1996, 1M, 2000 m; Aflkale 15.7.1997, 1M; Sinonim: -novemmaculata Fabricius, 1755; - Horasan-Okçular 22.6.1996, 2MM, 1500 m; ‹spir- sexmaculata Herbst, 1784; -undecimmaculata Herbst, Madenköprübafl› 18.6.1994, 1M, 1400 m, 7.7.1996, 1787; -sexpunctata Villers, 1789; -istria Voet, 1806; - 2MM, 1400 m; Narman 26.6.1997, 1M, 1400 m; confusa Villa, 1833; -ssp. cyclops Marseul, 1865; -ssp. Oltu-Sütkans 17.6.1996, 2VV, 5MM, 1500 m, intermedia Pic, 1919 (78, 104, 105). Çaml›bel 22.7.1997, 4VV, 2MM, 1750 m; Olur- Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Arabistan, Arnavutluk, Coflkunlar 11.6.1997, 2MM, 900 m, Süngübay›r Avusturya, Bulgaristan, Cezayir, Çekoslovakya, Fas, 26.7.1995, 1M, 1850 mm; Pazaryolu 5.7.1997, 1V, Fransa, Irak, ‹ran, ‹spanya, ‹srail, ‹sviçre, ‹talya, K›br›s, 1M, 1200 m, Akbulut 3.7.1997, 4VV, 2MM, 1300 Libya, Macaristan, M›s›r, Portekiz, Romanya, Rusya (Orta m; fienkaya-Penek 9.7.1992, 1M, 1300 m; Tortum ve Güney K›sm›), Suriye, Tunus, Türkiye, Ürdün ve 2.7.1996, 1V, 1400 m, Kaledibi 2.7.1996, 1V, 1M, Yunanistan (78, 97, 102, 105, 109, 113). 1400 m); KARS: (Sar›kam›fl-Karakurt 25.7.1997, 1V, Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana, Ad›yaman (Besni, Kahta), 1625 m) (Toplam örnek say›s›: 44). Örnekler Daucus Afyon (Sultan Da¤›), Antalya (Side), Bingöl, Diyarbak›r carota ve Ferula sp. üzerinden toplanm›flt›r. (Merkez, Lice), Gaziantep (Merkez, Araban, Nurda¤› Acmaeoderella (Liogastria) chrysanthemi (Chevrolat, Geçidi, O¤uzeli), Hatay, ‹zmir (Tüm ‹lçeler), ‹çel 1854) (Arslanköy, Çaml›yayla, Gökbelen, Gülnar), Kayseri Sinonim: -tonstrix Reitter, 1895; -klapaleki (Develi), Mardin ve fianl›urfa (Birecik, Siverek, Viranflehir) Obenberger, 1924; -syriaca Obenberger, 1924; - (88, 93, 104). Ayr›ca, Lodos ve Tezcan (6), özellikle Ege levantina Obenberger, 1934; -syriae Obenberger, 1936; ile Adana’ya kadar olan Akdeniz Bölgesi’nde daha yo¤un -noemi Obenberger, 1940; -rudepilosa Obenberger, olarak bulundu¤unu belirtmektedirler. 1940 (103, 111). ‹ncelenen Materyal: ERZ‹NCAN: (Merkez-Bahçe Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan (Nahç›van), Kültürleri Arafl. Enst. 7.7.1993, 1V, 1250 m, Bahçeli Bulgaristan, Ermenistan, Irak, ‹ran, ‹srail, K›br›s, M›s›r, 6.7.1995, 1V, 1350 m); ERZURUM: (Oltu-Sütkans Rusya, Suriye, Türkiye, Ürdün ve Yunanistan (103, 104, 10.6.1997, 1V, 1550 m) (Toplam örnek say›s›: 3). 107, 111). Örneklerin ikisi Crataegus oxyacantha sürgünleri, di¤eri ise Prunus sp. yapraklar› üzerinden toplanm›flt›r. Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana (Merkez, Ceyhan, Pozant›), Ankara (Baraj), Antalya (Merkez, Alanya, BUPRESTINAE Lacordaire, 1857 Kemer, Manavgat, Side, Tafla¤›l, Taflkesi¤i, Termessos), Buprestinae Altfamilyas›na Ba¤l› Tribus ve Cinslerin Denizli (Pamukkale), Gaziantep (Merkez, Islahiye, Tan› Anahtar› O¤uzeli, Yavuzeli), Hakkari (Alt›n Da¤lar›, Oramar, Tanin 1- Birinci abdomen segmenti taban k›sm›nda Geçidi), Hatay (Hassa-Akbez), ‹çel (Merkez, K›zkalesi, metepimera’y› kapatacak flekilde üzerine do¤ru uzar Silifke, Tarsus), ‹zmir (Çaml›k Geçidi), Kahramanmarafl (fiekil 5.1) ...... 2 (And›r›n), Konya (Madenflehir), Kütahya (Alt›ntafl), Mu¤la (Bodrum), Mufl (Bu¤lan Geçidi), Nevflehir (Avanos) ve - Birinci abdomen segmenti taban k›sm›nda fianl›urfa (Ceylanp›nar, Viranflehir) (90, 93, 103, 104). metepimera’n›n üzerini kapatmaz (fiekil 5.2) ...... 4

60 G.TOZLU, H. ÖZBEK

2- Pronotum’un posterior kenar› zay›f flekilde tarsus’un 1. segmenti 2. segmentten daha uzun zikzakl›; elytral epipleura elytra’n›n ucuna ulafl›r; ...... Buprestis pronotum nokta fleklinde çukurcuklu veya k›r›fl›k yap›da - Scutellum çok büyük, enine elips fleklinde; erkeklerin (Anthaxiini) ...... Anthaxia ön tibia’s›n›n apikalinin iç k›sm›nda çengel fleklinde ç›k›nt› - Pronotum’un posterior kenar› belirgin bir flekilde yok (fiekil 5.8); arka tarsus’un 1. segmentinin uzunlu¤u zikzakl›; elytral epipleura elytra’n›n sadece humeral 2. segmentin uzunlu¤unun 1,5 kat› veya biraz daha k›sa k›sm›nda geliflmifl; pronotum’un yüzeyi nokta fleklinde ve ...... az çok birleflen basit çukurcuklardan oluflur Dicercini () ...... 3 Dicerca Eschscholtz, 1829 3- Clypeus’un ön kenar› kavisli, yanlarda keskin ç›k›nt›lar oluflturur (fiekil 5.5); anten segmentleri 4. Tip tür: Buprestis acuminata Pallas, 1782 segmentten itibaren testere difli fleklinde; arka tarsus’un Sinonim: Stenuris Kirby, 1837 (4, 100). bazal segmenti 2. ve 3. segmentlerin toplam uzunlu¤u Dicerca (s.str.) chlorostigma Mannerheim, 1837 kadar; elytra’n›n apikali sivri veya yuvarla¤›ms› ...... Melanophila Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Da¤›stan, Ermenistan (Erivan), Gürcistan, K›r›m, Romanya ve Rusya (80, 96). - Clypeus’un ön kenar› çok yüzeysel kavisli, yanlarda yuvarla¤›ms› ç›k›nt›l› (fiekil 5.6); anten segmentleri 3. Türkiye’deki Yay›l›fl›: Türkiye faunas› için yeni kay›tt›r. segmentten itibaren testere difli fleklinde; arka tarsus’un ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: ( Hopa 19.7.1991, 1M, bazal segmenti 2. ve 3. segmentlerin toplam›ndan daha 100 m). ‹ncelenen tek erkek birey yabanc› otlar k›sa; elytra’n›n apikali yuvarla¤›ms› ...... üzerinden al›nm›flt›r. 4- Mesepimera’n›n anteriorünün d›fl köflesi küt; Poecilonota Eschscholtz, 1829 mesepimera’n›n iç ve d›fl kenarlar› posteriorde birleflir Tip tür: Buprestis variolosa Paykull, 1799 (fiekil 5.3); elytra s›ral› nokta fleklinde çukurcuklu, üzerinde düz kabart›l› alanlar var (Dicercini) ...... 5 Sinonim: Castalia Gory & Laporte, 1837 (100). - Mesepimera’n›n anteriorünün d›fl köflesi sivri; Poecilonota variolosa (Paykull, 1799) mesepimera’n›n iç ve d›fl kenar› hemen hemen paralel Sinonim: -tenebrionis Schaeffer, 1766; -rustica (fiekil 5.4); elytra belirgin çizgili, üzerinde düz kabart›l› Herbst, 1787; -plebeia Olivier, 1790; -variolosa Paykull, alan yok () ...... 7 1799; -conspersa Gyllenhal, 1808; -plebeja Gory & 5- Elytra’n›n apexi daralarak uzan›r ve sivrice; Laporte, 1837; -aspersa Rosenhauer, 1856; -dicercoides scutellum çok küçük, yuvarla¤›ms› veya dört köfleli; arka Reitter, 1888; -populialbae Richard, 1889; -lugdunensis tarsus’un 1. ve 2. segmentleri eflit uzunlukta; 8. Rey, 1890; -setulosa Fleischer, 1896; -tremulae Abeille, abdominal sternit görülebilir ...... Dicerca 1896 (4, 80, 94, 96, 97, 105). - Elytra’n›n apexi uzun ve sivri de¤il; scutellum büyük Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Avusturya, Bulgaristan, ve genellikle enine genifller; arka tarsus’un bazal segmenti Cezayir, Çekoslavakya, Estonya, Fas, Finlandiya, Fransa, 2. segmentten daha uzun; 8. abdominal sternit görülmez Hollanda, ‹spanya, ‹talya, ‹sveç, Kazakistan (Bat› ve Kuzey ...... 6 K›sm›), Letonya, Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya, Rusya, Tunus, Türkiye, Yugoslavya ve 6- Metasternum ve 1. abdomen segmenti ortada çok Yunanistan (4, 6, 80, 94, 96, 102, 105). belirgin olarak çöküntülü; prosternal yap› konveks; elytra’n›n posterior kenarlar› diflli de¤il, her bir elytron 2 Türkiye’deki Yay›l›fl›: Lodos ve Tezcan (6), Penther ve küçük apikal ç›k›nt› tafl›r; vücut koyu ve bronz parlakl›kta Zederbauer (114)’e aften Orta Anadolu’nun Kuzeydo¤u ...... Poecilonota kesiminde, Chararas (25) ve Richter (96) ise lokalite belirtmeksizin Türkiye’de bulundu¤unu belirtmektedirler. - Metasternum ve 1. abdomen segmenti ortada çok yüzeysel çöküntülü; prostenal yap› düz; elytra’n›n ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Il›ca-Rizelikent V posterior kenarlar› diflli; metalik yeflil renkte 18.8.1995, 1 , 1900 m; Pasinler-Çal›yaz› 8.8.1995, V M VV ...... Scintillatrix 1 , 1 , 2200 m, 15.8.1995, 3 , 2200 m, 27.8.1996, 1V, 2100 m, 10.7.1997, 1V, 2200 m); 7- Scutellum küçük, yuvarlak veya nadiren enine KARS: (Sar›kam›fl 10.7.1996, 1M, 2200 m) (Toplam genifller; erkeklerin ön tibia’s›n›n apikalinin iç k›sm›nda örnek say›s›: 9). Örnekler Populus nigra ve P. tremula çengel fleklinde ç›k›nt› var veya yok (fiekil 5.7); arka sürgünleri üzerinden al›nm›flt›r.

61 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

fiekil 5. 1-8. Buprestinae altfamilyas›na ba¤l› tribüs ve cinslerin teflhis karakterleri, 1-2. Metepimera yap›lar›, Anthaxia hungarica Scop., 2. Buprestis rustica L., 3-4. Mesepimera yap›lar›, 3. Dicerca berolinensis: Hbst., 4. 1 3 Eurythyrea austriaca Lac. 5-6. Clypeus yap›lar›, 5. Melonophila cuspidata (Klug), 6. Phaenops cyanea (F.), 7-8. Ön tibia, 7. Buprestis rustica L., 8. M 4 (Herbst) ( ) (1, 2, 3, 4 2 (4)’den).

5 6

7 8

Scintillatrix Obenberger, 1955 Eurythyrea quercus (Herbst, 1780) Tip tür: Buprestis rutilans Fabricius, 1777 Sinonim: -rusticus Fourcroy, 1785; -scutellaris Sinonim: Lampra Lacordaire, 1835; Castalia Castelnau Olivier, 1790; -carniolica Herbst, 1801; -similis & Gory, 1837; Ovalisia Kerremans 1900 (80, 94, 96, Schönherr, 1817; -oblita Faldermann, 1835; -austriaca 105). Lacordaire, 1835; -luigionii Leoni, 1911; -jugoslavica Obenberger, 1934; -ignita Balthasar, 1935 (80, 94, 96, Scintillatrix gloriosa (Marseul, 1865) 105). Sinonim: -cupraria Obenberger, 1921; -chariessa Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Avusturya, Azerbaycan, Obenberger, 1924; -chalcae Obenberger, 1930 (80, 96, Bulgaristan, Çekoslavakya, Da¤›stan, Fransa, Gürcistan, 105). ‹spanya, ‹talya, Macaristan, Polonya, Romanya, Rusya Dünyadaki Yay›l›fl›: Bosna-Hersek, Bulgaristan, (Güney ve Kuzey K›sm›), Yugoslavya ve Yunanistan (80, Ermenistan (Erivan), Irak, ‹ran, ‹srail, ‹talya, Makedonya, 96, 97, 105, 117). Mezopotamya, Suriye, Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan Türkiye’deki Yay›l›fl›: Fairmaire (19) taraf›ndan E. (23, 80, 102, 105, 115). carniolica ad› alt›nda lokalite belirtilmeksizin bildirilmifltir. Türkiye’deki Yay›l›fl›: Mu¤la (Milas (104). Ayr›ca, ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Atila 15.7.1993,1M, Obenberger (23), lokalite belirtmeksizin Türkiye’de 1000 m). ‹ncelenen tek erkek birey Picea orientalis bulundu¤unu belirtmektedir. kütükleri üzerinde yakalanm›flt›r. ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Pasinler 13.7.1996, Buprestis Linnaeus, 1758 1V, 1600 m). ‹ncelenen tek difli birey Salix nigra yapraklar› üzerinden al›nm›flt›r. Tip tür: Buprestis octoguttata Linnaeus, 1758 Buprestini Sinonim: Ancylochira Eschscholtz, 1829; Gymnota Gistl, 1834; Anoplis Kirby, 1837 (4). Eurythyrea Lacordaire, 1835 Buprestis Cinsinin Altcins ve Türlerinin Tan› Anahtar› Tip tür: Buprestis quercus Herbst, 1780 1- Pronotum’un ortas›nda önden arkaya do¤ru Sinonim: Buprestis Castelnau et Gory, 1837; boydan boya uzanan sar› bant bulunur (fiekil 6.1); erkek Eurythrea Oliveira, 1884 (80, 116). ve diflinin ön tibia’s›n›n uç k›sm› iç kenarda çengel fleklinde ç›k›nt› tafl›maz (fiekil 6.13, 18); arka tarsus’un 1.

62 G.TOZLU, H. ÖZBEK

segmentinin boyu sonraki 3 segmentin toplam›n›n - Elytra üzerinde sar› renkli ve düzensiz flekilli yaklafl›k yar›s› kadar (fiekil 6.30) (Altcins: Orthocheria) benekler bulunur (fiekil 6,3, 4, 6) ...... 3 ...... B. salomonii 3- Anten’in 1. segmentinin uzunlu¤u takip eden 2 - Pronotum’un ortas›nda bant bulunmaz (fiekil 6.2, 3, segmentin toplam›ndan daha uzun (fiekil 6.7); scutellum 4, 5, 6); erkekte ön tibia uç k›sm›n›n iç kenar›nda çengel üçgenimsi (fiekil 6.10); arka tarsus’un 1. segmentinin fleklinde ç›k›nt› tafl›r (fiekil 6.19, 20, 21, 22, 23), diflide boyu sonraki 3 segmentin toplam› kadar (fiekil 6.34); bu ç›k›nt› bulunmaz (fiekil 6.14, 15, 16, 17); arka diflide anal sternit’in uç k›sm› ortada oldukça girintili tarsus’un 1. segmentinin boyu takip eden 3 segmentin ç›k›nt›l› (fiekil 6.24) ...... B. octoguttata toplam›ndan biraz k›sa veya eflit uzunlukta (fiekil 6.29, - Anten’in 1. segmentinin uzunlu¤u takip eden 2 31, 32, 33, 34) (Altcins: Buprestis) ...... 2 segmentin toplam› kadar veya daha k›sa; scutellum hemen 2- Elytra üzerinden sar› renkli benekler bulunmaz hemen kare veya dikdörtgenimsi; arka tarsus’un 1. (fiekil 6.2, 5) ...... 5 segmentinin boyu sonraki 3 segmentin toplam›ndan biraz k›sa; diflide anal sternit’in uç k›sm› ortada az girintili ç›k›nt›l› (fiekil 6.27, 28) ...... 4

fiekil 6. 1-6. Vücudun genel görünümü, 1. Buprestis (Orthocheria) salomonii Thomson, 2. B. (s.str.) haemorrhoidalis araratica De Marseul, 3. B . (s.str.) tarsensis Marseul, 4. B. (s.str.) octoguttata L., 5. B. (s.str.) rustica L., 6. B. (s.str.) dalmatina Mannerheim; 7-9. Anten, 7. B. (s.str.) octoguttata, 8. B. (s.str.) 1 4 5 6 tarsensis, 9. B. (s.str.) 2 3 dalmatina; 10-12. Scutellum 10. B. (s.str.) octoguttata, 11. 18 B. (s.str.) tarsensis, 12. B. 10 11 12 19 (s.str.) dalmatina; 13-23. Öntibia, 13,18. B. (O.) 13 salomonii (V, M), 14, 19. B. 14 20 (s.str.) octoguttata (V, M), 15, 20. B. (s.str.) tarsensis (V, 15 21 M), 16, 21. B. (s.str.) V M 31 dalmatina ( , ), 17, 23. B. 22 30 (s.str.) haemorrhoidalis 16 29 araratica (V, M), 22. B. 17 23 (s.str.) rustica (M); 24-28. Anal sternit, 24. B. (s.str.) 7 89 octoguttata (V), 25. B. (s.str.) rustica (M), 26. B. (s.str.) 25 haemorrhoidalis araratica (M), 27. B. (s.str.) tarsensis 33 34 (V), 28. B. (s.str.) dalmatina 24 26 32 (V); 29-34. Arka tarsus, 29. B. (s.str.) haemorrhoidalis araratica, 30. B. (O.) salomonii, 31. B. (s.str.) rustica, 32. B. (s.str.) tarsensis, 33. B. (s.str.) dalmatina, 34. B. (s.str.) 28 27 octoguttata (Ölçek 1 mm).

63 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

4- Anten’in 1. segmenti takip eden 2 segmentin 3). ‹ncelenen örnekler Abies sp. ve Pinus sylvestris toplam› kadar uzunlukta (fiekil 6.8); scutellum hemen üzerinden toplanm›flt›r. hemen kare fleklinde (fiekil 6.11); erkekte ön tibia’n›n uç Buprestis (s.str) haemorrhoidalis araratica De k›sm›n›n iç kenar›nda bulunan çengel fleklindeki ç›k›nt› Marseul, 1865 uzun ve sivri (fiekil 6.20) ...... B. tarsensis Sinonim: -pannonica Obenberger, 1941; -lucniki - Anten’in 1. segmenti takip eden 2 segmentin Obenberger, 1941; -zacharovi Obenberger, 1941; - toplam›ndan daha k›sa (fiekil 6.9); scutellum hemen pontica Obenberger, 1941 (96). hemen dikdörtgenimsi (fiekil 6.12); erkekte ön tibia’n›n uç k›sm›n›n iç kenar›nda bulunan çengel fleklindeki ç›k›nt› Dünyadaki Yay›l›fl›: Avusturya, Bulgaristan, ‹talya, k›sa ve genifl (fiekil 6.21) ...... B. dalmatina Rusya (Güney K›sm›), Suriye, Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan (77, 96, 105, 119). 5- Pronotum’un en genifl yeri ortada (fiekil 6.5); abdomen’in 1. segmentinin alt yüzünde arka coxa’n›n Türkiye’deki Yay›l›fl›: Artvin (Ardanuç, fiavflat, hizas›ndan bafllay›p arkaya do¤ru giden uzunlamas›na Yusufeli-Alt›parmak), Bolu (Abant), Giresun, Rize, Sinop oyuk çok yüzeysel; erkekte ön tibia’n›n uç k›sm›n›n iç (Ayanc›k) (13, 63, 85, 104, 120). kenar›nda bulunan çengel fleklindeki ç›k›nt› küçük (fiekil ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Ardanuç 24.6.1994, 6.22); erkekte anal sternit uç k›s›mda s›k girintili ç›k›nt›l› 1M, 600 m; fiavflat 17.6.1994, 1V, 1000 m) (Toplam (fiekil 6.25) ...... B. rustica örnek say›s›: 2). Örnekler Picea orientalis üzerinden - Pronotum’un en genifl yeri posteriorde (fiekil 6.2); al›nm›flt›r. abdomen’in 1. segmentinin alt yüzünde arka coxa’n›n Buprestis (s.str.) octoguttata Linnaeus, 1758 hizas›ndan bafllay›p arkaya do¤ru giden uzunlamas›na Sinonim: -albopunctata De Geer, 1774; -magica oyuk derin; erkekte ön tibia’n›n uç k›sm›n›n iç kenar›nda Castelnau et Gory, 1837; -ssp. mauritanica Lucas, 1844; bulunan çengel fleklindeki ç›k›nt› büyük (fiekil 6.23); - ssp. corpulenta Fairmaire, 1884; -bohemica erkekte anal sternit uç k›s›mda daha az girintili ç›k›nt›l› Obenberger, 1921; -sexmaculata Hellen, 1921; - (fiekil 6.26) ...... B. haemorrhoidalis araratica luteoangulata Obenberger, 1938; -terybali Obenberger, Buprestis (s.str.) dalmatina Mannerheim, 1837 1938; -akbesiana Obenberger, 1941 (4, 80, 94). Sinonim: -flavostrigata Frivalszky, 1845; -ledereri Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Marseul, 1865; -semirviridescens Pic, 1918; -adanensis Cezayir, Çekoslovakya, Estonya, Finlandiya, Fransa, Obenberger, 1941; -alauita Obenberger, 1941; - Galler, Gürcistan (Tiflis), ‹spanya, ‹sveç, ‹sviçre, ‹talya, aleppennis Obenberger, 1941; -cilicica Obenberger, Kazakistan (Bat› Kesimi), Korsika, Letonya, Litvanya, 1941; -euboeica Obenberger, 1941; -fleischerella Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Obenberger, 1941; -olympica Obenberger, 1941; - Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan (4, 80, 85, 96, 102, pauperula Obenberger, 1941; -pisidica Obenberger, 105, 118). 1941; -taygetica Obenberger, 1941; -turcica Türkiye’deki Yay›l›fl›: Bolu (Tosya-Dipsiz gölü), Obenberger, 1941; (80, 96). Kastamonu (Ilgaz Da¤lar›), Hatay (Akbez-Amanos Dünyadaki Yay›l›fl›: Arnavutluk, Dalmaçya, K›br›s, Da¤lar›) (85, 118). M›s›r, Suriye, Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya (80, 96, ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Merkez-Seka Fabrikas› 102, 109, 118). 3.7.1993, 1V, 250 m). ‹ncelenen tek difli birey Abies sp. Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana (Kozan (Sirkinti)), Antalya üzerinden al›nm›flt›r. (Akseki, Alanya (Merkez, Güzelba¤), Gazipafla, Buprestis (s.str.) rustica Linnaeus, 1758 Gündo¤mufl, Manavgat, Sa¤›r›n, Termessos, Yarpuz, Yukar› Karaman), Bursa (Orhaneli, Uluda¤-Massiv), Sinonim: -violacea De Geer, 1774; -lata Sulzer, 1776; Bal›kesir (Edremit), Hatay (Yaylada¤), ‹çel (Çaml›yayla, -bimaculata Kraatz, 1880; -signaticeps Fleischer, 1887; - Erdemli, Gülek, Silifke, Mut), ‹stanbul (Adalar), ‹zmir bisornata Fleischer, 1887; -obscura Schilsky, 1888; -ssp. (Bornova, Karaburun (Mordo¤an), Konak (Gaziemir), nickerli Obenberger, 1925; -combinata Obenberger, Torbal›), Kahramanmarafl (Göksun), Konya, Mu¤la 1941; -multipla Obenberger, 1941; -prosternalis (Marmaris) ve Toros Da¤lar› (16, 23, 85, 104, 109). Obenberger, 1941; -pseudohaemorrhoidalis Obenberger, 1941; -tetrastictula Obenberger, 1941 (4, 80, 94, 96). ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Ardanuç-Tepedüzü 29.6.1996, 1V, 2MM, 1200 m) (Toplam örnek say›s›:

64 G.TOZLU, H. ÖZBEK

Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Merkez 9.9.1996, Belçika, Bulgaristan, Cezayir, Çekoslovakya, Danimarka, 1V, 1M, 1850 m) (Toplam örnek say›s›: 2). Örnekler Estonya, Fas, Finlandiya, Fransa, Galler, Hollanda, Abies sp. üzerinden toplanm›flt›r. ‹ngiltere, ‹spanya (Pirene Da¤lar›), ‹sveç, ‹sviçre, ‹talya, Buprestis (Orthocheria) salomonii Thomson, 1878 Korsika, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya, Rusya, Tunus, Türkiye Sinonim: -davidi Fairmaire, 1884; -nikolskyi (Kuzeyi), Yugoslavya ve Yunanistan (Kuzeyi) (4, 80, 85, Semenov, 1888; -metallescens Abeille, 1891; -ssp. vavrai 96, 97, 102, 104, 105). Nonfriend, 1894; -caucasica Obenberger, 1938; - decemguttulata Obenberger, 1938; -jacopsoni Türkiye’deki Yay›l›fl›: Artvin (fiavflat), Giresun, Obenberger, 1938; -nikolskyi Obenberger, 1938; - Gümüflhane (Torul), Kars (Sar›kam›fl), Rize ve Sinop nonfriedi Obenberger, 1938; -thomsoni Oberberger, (Ayanc›k) (13, 63, 85, 120, 121). 1938; -thosrovensis Obenberger, 1941; -samarkanda ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (fiavflat-Yan›kl› Obenberger, 1941; -teheranensis Obenberger, 1941 (80, 5.9.1992, 1M, 1800 m). ‹ncelenen tek erkek birey Picea 96). orientalis üzerinden al›nm›flt›r. Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Çin (Kuzeyi), Buprestis (s.str.) tarsensis Marseul, 1865 Ermenistan, Gürcistan, ‹ran (Bat› ve Kuzey K›sm›), Sinonim: -exclamationis Pic, 1918; -mimica Pic, Özbekistan, Suriye, Tacikistan, Türkiye ve Türkmenistan 1918; -immaculata Pic, 1918; -krüperi Obenberger, (80, 96, 108, 109, 118). 1941; -revocans Obenberger, 1941; -achaia Obenberger, Türkiye’deki Yay›l›fl›: I¤d›r (104). 1941; -palladis Obenberger, 1941 (80, 96). ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Oltu 4.7.1993, 1V, Dünyadaki Yay›l›fl›: ‹ran, K›br›s, Libya, M›s›r, Suriye, 1M, 1350 m) (Toplam örnek say›s›: 2). ‹ncelenen Yunanistan ve Türkiye (80, 96, 102). örnekler Populus nigra üzerinden toplanm›flt›r. Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana (Kozan), Antalya, Denizli, Melanopnilini ‹zmir (Bornova, Buca, Karfl›yaka, Kemalpafla, Konak) ve Melanophila Eschscholtz, 1829 Toros Da¤lar› (16, 66, 80, 104, 122). Tip tür: Buprestis acuminata De Geer, 1774

fiekil 7. 1-2. Vücudun genel görünümü, 1. Melanophila (Trachypteris) picta decastig- ma (Fabricius), 2. Melanophila (s.str.) cuspidata (Klug); 3-4. Elytra’n›n ucu, 3. M. (T.) picta decastigma, 4. M. (s.str.) cuspidata, 5-6. Anal sternit, 5. M. (T.) picta decastigma (V), 3 6. M. (s.str.) cuspidata (V) (Ölçek 1 mm).

2 4

1

5 6

65 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

Sinonim: Buprestis Latreille, 1810; Trachypteris 1944; -fleischerella Obenberger, 1944; -formosula Kirby, 1837; Oxypteris Kirby, 1837; Phaenops Dejean, Obenberger, 1944; -gratiosula Obenberger, 1944; - 1837; Analampis Dejean, 1837; Apatura Gory & Laporte hofferi Obenberger, 1944; -insignis Obenberger, 1944; de Castelnau, 1841; Diana Gory & Laporte de Castelnau, -karavajevi Obenberger, 1944; -kavani Obenberger, 1841 (4, 95, 100). 1944; -lateralis Obenberger, 1944; -lebedevi Melanophila Cinsi Türlerinin Tan› Anahtar› Obenberger, 1944; -libanonica Obenberger, 1944; - lucniki Obenberger, 1944; -mequignoni Obenberger, - Elytra üzerinde aç›k sar›, düzensiz flekilli benekler 1944; -octodecimguttata Obenberger, 1944; - var (fiekil 7.1), elytra’n›n uç k›s›mlar› yuvarla¤›ms› flekilde postmaculata Obenberger, 1944; -skrlandti Obenberger, son bulur (fiekil 7.3); diflide anal sternit’in uç k›sm› ortada 1944; -staneki Obenberger, 1944; -stolickai Obenberger, çok belirgin olarak girintili ç›k›nt›l› (fiekil 7.5); parlak 1944; -zcharevi Obenberger, 1944 (95, 105). bak›r›ms› renkte ...... M. picta decastigma Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, - Elytra üzerinde benek bulunmaz (fiekil 7.2), Bulgaristan, Cezayir, Çekoslovakya, Ermenistan (Erivan), elytra’n›n uç k›s›mlar› sivri flekilde son bulur (fiekil 7.4); Fas, Fransa, Galler, ‹ran, ‹spanya, ‹sviçre, ‹talya, Portekiz, diflide anal sternit’in uç k›sm› ortada çok hafif girintili Romanya, Rusya (Kafkasya, K›r›m), Suriye, Tunus ç›k›nt›l› (fiekil 7.6); parlak siyah renkte ...... M. cuspidata Türkiye, Ukrayna, Yugoslavya ve Yunanistan (95, 97, Melanophila (s.str.) cuspidata (Klug, 1829) 104, 105, 106). Sinonim: -nigrata Fabricius, 1798; -regalis Fabricius, Türkiye’deki Yay›l›fl›: Bal›kesir (Manyas gölü), 1801; -aequalis Mannerheim, 1837; -oxyura Marquet, Erzurum ve Malatya (Darende-Balaban) (104-109). 1874; -aerata Costa, 1882; -acutespina Reitter, 1893; - Bunun yan›nda, Sekendiz (12), bu alttürün ülkemizin her jakovlevi Semenov, 1900; -hungarica Csiki, 1905 (80, taraf›nda yay›l›fl gösterdi¤ini bildirmektedir. 94, 95, 97, 105). ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Borçka-Karagöl Dünyadaki Yay›l›fl›: Arnavutluk, Azerbaycan, Cezayir, 8.7.1994 1M, 1500 m; fiavflat-Karagöl 3.7.1993, 1M, Ermenistan, Fas, Fransa, Gürcistan, ‹ran, ‹spanya, ‹talya, 1600 m); ERZ‹NCAN: (Merkez 14.6.1994, 1M, 1250 Kazakistan, M›s›r, Özbekistan, Rusya, Suriye, Tacikistan, m); ERZURUM: (Merkez 21.6.1994, 1V, 1850 m, Tunus, Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan (80, 94, 97, 30.5.1997, 1V, 1850 m, 1.7.1997, 1V, 1850 m, 102, 105, 108). 4.7.1997, 1V, 1850 m, 9.7.1997, 1M; ‹spir- Madenköprübafl› 7.7.1996, 1V, 1400 m, 21.8.1997, Türkiye’deki Yay›l›fl›: ‹çel (Anamur, Erdemli) ve ‹zmir 5VV, 18MM, 1350 m; Pasinler 13.6.1996, 1M, (Selçuk) (104). 1600 m; Uzundere-fielale 9.6.1996, 1V, 4MM, 1000 ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Yusufeli 5.8.1991, 1V, m) (Toplam örnek say›s›: 38). Erginler kesilerek y›¤›lm›fl 500 m). ‹ncelenen tek difli birey kesilmifl Salix alba Populus alba, P. nigra, P. tremula, Salix alba ve S. nigra üzerinden yakalanm›flt›r. üzerinden toplanm›flt›r. Ayr›ca, larvalar› da kabuk Melanophila (Trachypteris) picta decastigma altlar›ndan al›nm›flt›r. (Fabricius, 1787) Phaenops Dejean, 1833 (123, 124). Sinonim: -silphoides Schrank, 1788; - Tip tür: Buprestis cyanea Fabricius, 1775 quattuordecimpunctata Olivier, 1790; -chrysostigma Phaenops cyanea (Fabricius, 1775) Fabricius, 1793; -consobrina Chevrolat, 1854; -anatolica Pic, 1898; -atomosparsa Obenberger, 1917; - Sinonim: -chalybaea Villers, 1789; -azurea Olivier, quadrinotata Pic, 1918; - meridionalis Pic, 1918; - 1790; -tarda Fabricius, 1794; -clypeata Paykull, 1799; - multinotata Pic, 1918; -subjuncta Pic, 1918; -henoni aerea Ganglbauer, 1886; -ssp. knoteki Reitter, 1898; - Bedel, 1921; -parvipunctata Obenberger, 1924; -difficilis viridiscens Pic, 1909; -formaneki Jacops., 1913; - Vitale, 1930; -pici Vitale, 1930; -reitteri Vitale, 1930; - coeruleolimbata Pic, 1918; -sibirica Pic, 1918; -hellenica completa Obenberger, 1931; -erivana Obenberger, Obenberger, 1924; -ssp. thessala Obenberger, 1924; - 1931; -fascigera Obenberger, 1931; -gaudens transbaicalica Obenberger, 1924; -turbans Obenberger, Obenberger, 1931; -octogonifera Obenberger, 1931; - 1924 (4, 80, 94, 95, 97, 105, 125). rolandi Obenberger, 1931; -bisquinquenotata Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Obenberger, 1944; -caucasica Obenberger, 1944; - Bosna-Hersek, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Çin chtaurae Obenberger, 1944; -combinans Obenberger, (Kuzeyi), Danimarka, Estonya, Fas, Finlandiya, Fransa, 1944; -eminens Obenberger, 1944; -eutenis Obenberger, Galler, Hollanda, ‹ngiltere, ‹spanya, ‹sveç, ‹sviçre, ‹talya,

66 G.TOZLU, H. ÖZBEK

Kazakistan, Korsika, Litvanya, Macaristan, Mo¤olistan, yeflil, diflide bafl ve pronotum’un lateral kenarlar› yeflil- Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Slovakya, turuncu kar›fl›m›, pronotum’un ortas› metalik yeflil, elytra Türkiye, Ukrayna, Yugoslavya ve Yunanistan (80, 94, 95, koyu menekfle veya yeflilimsi menekfle renkli; aedeagus 97, 102, 105, 109, 125). fiekil 9.2’deki gibi; boy 6,35-13,20 mm ...... Türkiye’deki Yay›l›fl›: Artvin (fiavflat) ve Bal›kesir ...... A. (C.) hungarica (Dursunbey) (46, 51, 63, 120). Ayr›ca, Niehuis (104), - Erkekte arka tibia fiekil 8.3’deki gibi; erkek ve diflide Melanophila cyanea ad› ile Ankara (Beypazar›) ve elytra’n›n lateral kenarlar› ile uç k›sm› daha kal›n diflli Eskiflehir (Çifteler)’de bulundu¤unu belirtmifltir. (fiekil 8.21, 22); erkekte dorsal yüzey tamamen metalik ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (fiavflat 7.9.1995, 1M, yeflil, diflide bafl yeflil-turuncu kar›fl›m›, pronotum’un 1000 m, Çarl›p›nar 23.6.1993, 1M, 1100 m, Çukur lateral kenarlar› metalik turuncu, di¤er k›s›mlar metalik 23.6.1993, 1V, 1000 m) (Toplam örnek say›s›: 3). yeflil; aedeagus fiekil 9.3’deki gibi; boy 5,90-7,70 mm . Örnekler kesilmifl Picea orientalis üzerinden al›nm›flt›r...... A. (C.) diadema Anthaxiini 6- Erkekte arka tibia’n›n iç yüzeyi taban›n yaklafl›k 1/3’lük k›sm›ndan uca do¤ru diflli yap›da (fiekil 8.4); Anthaxia Eschscholtz, 1829 aedeagus fiekil 9.4’deki gibi...... A. (s.str.) turcomanica Tip tür: Buprestis fulgurans Schrank, 1789 - Erkekte arka tibia’n›n iç yüzeyi sadece uç k›s›mlarda Sinonim: Anthraxia Stephens, 1839; Paranthaxia diflli (fiekil 8.6, 7, 8, 9); aedeagus farkl› flekillerde . . .7 Gozis, 1886; Anthaxicola Rikhter, 1944; Callanthaxia 7- Paramer’ler aras›ndaki aç›kl›k kaide k›sm›na yak›n Rikhter, 1944; Chrysanthaxia Rikhter, 1944; yerden bafllar (fiekil 9.8) ...... 10 Cryptanthaxia Rikhter, 1944; Cryptocratomerus Rikhter, 1944; Cyclanthaxia Rikhter, 1944; Euanthaxia Rikhter, - Paramer’ler aras›ndaki aç›kl›k kaide k›sm›n›n en az 1944; Homalanthaxia Rikhter, 1944; Mesanthaxia ortaya yak›n yerinden bafllar (fiekil 9.5, 6, 7) ...... 8 Rikhter, 1944; Trichocratomerus Rikhter, 1944; 8- Paramer’ler aras› aç›kl›k uç k›sma yak›n yerden Cratomerella Rikhter, 1949; Eoanthaxites Haupt., 1950 bafllar (fiekil 9.5) ...... A. (s.str.) (126). nigricollis Anthaxia Cinsinin Altcins, Tür ve Alttürlerinin Tan› - Paramer’ler aras›ndaki aç›kl›k ortaya yak›n veya orta Anahtar› k›s›mdan bafllar (fiekil 9.6,7)...... 9 1- Genel olarak vücut siyah ve koyu bronz renkte 9- Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün geniflli¤inin erkekte (Altcins: Melanthaxia) ...... 17 1,77, diflide ise 1,73 kat›; her iki efleyde de elytra’n›n - Vücut siyah ve koyu bronz renkte de¤il ...... 2 uzunlu¤u geniflli¤inin 1,6-1,7 kat›; erkekte arka tibia fiekil 8.6’daki gibi; aedeagus fiekil 9.6’daki gibi, 2- Vücut önden arkaya belirgin flekilde daral›r boylar› paramer’ler aras›ndaki aç›kl›k ortaya yak›n k›s›mdan genel olarak 6-14 mm. kadar (Altcins: Cratomerus) . .4 bafllar (fiekil 9.6); boy 5,90-7,40 mm. .. A. (s. - Vücut önden arkaya do¤ru belirgin flekilde daralmaz, str.)bicolor boylar› genel olarak 3-8 mm. kadar ...... 3 - Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün geniflli¤inin erkekte 3- Pronotum ve elytra’n›n lateral kenarlar› orta 1,81, diflide 2,15 kat›; elytra’n›n uzunlu¤u geniflli¤inin k›s›mlarda genifl (Altcins: Anthaxia) ...... 6 erkekte 1,7-1,8, diflide ise 1,4-1,5 kat›; erkekte arka tibia fiekil 8.7’deki gibi; aedeagus fiekil 9.7’deki gibi, - Pronotum ve elytra’n›n lateral kenarlar› posteriore paramer’ler aras› aç›kl›k ortadan bafllar (fiekil 9.7); boy 4, do¤ru paralel olarak uzan›r (Altcins: Haplanthaxia) . .12 50-6,05 mm...... A. (s.str.) muliebris 4- Erkekte arka tibia dar, taban k›sm›n›n hemen 10- Elytra’n›n uç k›sm› ile lateral kenarlar› her iki yak›n›ndan uca do¤ru seyrek diflli (fiekil 8.1); aedeagus cinsiyette de seyrek diflli (fiekil 8.23, 24); aedeagus’un uç fiekil 9.1’deki gibi; boy 7,40-8,90 mm A. (C.) sponsa k›sm› sivri (fiekil 9.8) ...... A. (s.str.) hypomelaena - Erkekte arka tibia oldukça genifl, yaklafl›k ortadan - Elytra’n›n uç k›sm› ile lateral kenarlar› her iki uca do¤ru s›k ve belirgin diflli (fiekil 8.2, 3); aedeagus cinsiyette de s›k diflli (fiekil 8.26, 27, 29, 30); fiekil 9.2 ve 9.3’deki gibi ...... 5 aedeagus’un uç k›sm› yuvarla¤›ms› (fiekil 9.9, 10) ...... 11 5- Erkekte arka tibia fiekil 8.2’deki gibi; erkek ve 11- Erkek ve diflide vertex’in geniflli¤i bileflik gözün diflide elytra’n›n lateral kenarlar› ve uç k›s›m diflli yap›da 1,85 kat›; erkekte arka tibia fiekil 8.9’daki gibi; erkek ve (fiekil 8.19, 20); erkekte dorsal yüzey tamamen metalik

67 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

fiekil 8. 1-18. Arka tibia (M), 1. Anthaxia (Cratomerus) sponsa Kiesenwetter, 2. A. (C.) hungarica (Scopoli), 3. A. (C.) diadema (Fischer), 4. A. (s.str.) turcomanica Obenberger, 5. A. (s.str.) nigricollis Abeille de 14 15 18 Perrin, 6. A. (s.str.) bicolor 4 9 10 11 12 17 Faldemann, 7. A. (s.str.) 7 8 13 muliebris Obenberger; 8. A. (s. 2 3 5 6 16 str.) hypomelaena (Illiger), 9. 1 A. (s.str.) nitidula signaticollis Krynicki, 10. A. (s.str.) discicollis Gory & Laporte, 11. 19 20 A. (Haplanthaxia) cichorii 21 22 (Olivier), 12. A. (H.) millefolii (Fabricius), 13. A. (H.) rossica (Daniel), 14. A. (H.) niehuisi Brandl, 15. A. (H.) olympica 23 (Kiesenwetter), 16. A. 24 25 (Melanthaxia) caucasica Abeille de Perrin, 17. A. (M.) godeti Gory & Laporte, 18. A. (M.) nigrojubata nigrojubata Roubal; 19-31. Elytra’n›n ucu, 26 27 28 19, 20. A. (C.) hungarica (V, M), 21, 22. A. (C.) diadema (V, M), 23, 24. A. (H.) 29 hypomelaena (V, M), 25. A. 30 31 (H.) millfolii (V), 26, 27. A. (s.str.) nitidula signaticollis (V, M V 34 ), 28. A. (H.) cichori ( ), 32 29, 30. A. (s.str.) discicollis 35 (V, M), 31. A. (H.) truncata (V); 32-35. Anal sternit, 32, 33. A. (s.str.) nitidula 33 signaticollis (V,M), 34, 35. A. (s.str.) discicollis (M, V) (Ölçek 1mm). diflide anal sternit’in uç k›sm› ile lateral kenarlar› kal›n diflli - Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün geniflli¤inin en fazla (fiekil 8.32, 33); pronotum’un geniflli¤i uzunlu¤unun 2,10 kat›; diflide elytra’n›n uç k›sm› ve lateral kenar› erkek ve diflide 1,8-1,9 kat›; aedeagus’un uç k›sm› oldukça s›k ve kal›n diflli (fiekil 8.25, 28) ...... 13 oldukça genifllemifl (fiekil 9.9); boy 5,0-6,10 mm . . . . 13- Aedeagus’un lateral kenarlar› uç k›sm›n hemen ...... A. (s.str.) nitidula signaticollis üstünde testere difli fleklinde (fiekil 9.11, 12) ...... 14 - Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün erkekte 1,40, diflide - Aedeagus’un lateral kenarlar› testere difli fleklinde 1,37 kat›; erkekte arka tibia fiekil 8.10’daki gibi; erkek ve de¤il (fiekil 9.13) ...... 15 diflide anal sternit’in uç k›sm› ile lateral kenarlar› ince diflli (fiekil 8.34,35); pronotum’un geniflli¤i uzunlu¤unun 14- Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün erkekte 2,10, erkek ve diflide 1,5-1,6 kat›; aedeagus’un uç k›sm› dar diflide 1,67 kat›; erkekte arka tibia fiekil 8.11’deki gibi; (fiekil 9.10) p boy 4,05-5,60 mm .... A. (s.str.) discicollis aedeagus fiekil 9.11’deki gibi, paramer’ler uç k›s›mda genifller (fiekil 9.11); efleysel dimorfizm belirgin (erkekte 12- Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün geniflli¤inin 2,36 dorsal yüzey tamamen metalik yeflil, diflide bafl ve kat›; diflide elytra’n›n uç k›sm› ve lateral kenar› çok seyrek pronotum metalik yeflil, elytra genel olarak bak›r ve ince diflli (fiekil 8.31) ...... A. (H.) truncata

68 G.TOZLU, H. ÖZBEK

k›rm›z›s›, taban k›sm›nda ise metalik yeflil); boy 4,10-6, Yugoslavya ve Yunanistan (80, 95, 102, 108, 109, 126, 55 mm ...... A. (H.) cichorii 127, 128). - Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün geniflli¤inin erkekte Türkiye’deki Yay›l›fl›: Adana (Kadirli, Kozan), Ayd›n 1,71, diflide 1,91 kat›; erkekte arka tibia fiekil 8.12’deki (Bafa Gölü), Hakkari (Beytüflflebab) ‹çel (Erdemli) ve gibi; aedeagus fiekil 9.12’deki gibi, paramerler uç k›s›mda ‹zmir (Bornova) (122, 128). dar (fiekil 9.12); efleysel dimorfizm yok (erkek ve diflide ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Yusufeli-Alt›parmak dorsal yüzey genel olarak metalik yeflil, elytra’n›n üzeri 5.7.1994, 1M, 1100 m); ERZURUM: (‹spir- fazla belirgin olmayan turuncu par›lt›l›); boy 3,75-5,35 Madenköprübafl› 18.6.1994, 1V, 4MM, 1350 m) mm...... A. (H.) millefolii (Toplam örnek say›s›: 6). ‹ncelenen örnekler Achillea 15- Erkekte arka tibia’n›n iç k›sm› ortadan uca do¤ru biebersteinii, A. millefolium ve Crepis foetida bitkileri oldukça belirgin ve s›k diflli (fiekil 8.13); aedeagus üzerinden toplanm›flt›r. tabandan uca do¤ru belirgin flekilde daral›r (fiekil 9.13) Anthaxia (s.str.) discicollis Gory & Laporte, 1839 ...... A. (H.) rossica Sinonim: -corcyrea Obenberger, 1934; -bucolica - Erkekte arka tibia’n›n iç k›sm› uç k›s›mda daha az Obenberger, 1938; -ssp. kanaatina Obenberger, 1912 belirgin diflli (fiekil 8.14, 15); aedeagus tabandan uca do¤ru hemen hemen paralel olarak uzan›r (fiekil 9.14, (95). 15) ...... 16 Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Bosna, Bulgaristan, 16- Erkekte vertex’in geniflli¤i bileflik gözün Ermenistan, Gürcistan, ‹srail, Makedonya, Rusya (Güney geniflli¤inin 1,80 kat›; erkekte arka tibia fiekil 8.14’deki K›sm›), Suriye, Türkiye, Türkmenistan, Yugoslavya ve gibi; pronotum’un geniflli¤i uzunlu¤unun 1,5-1,6 kat›; Yunanistan (80, 95, 102, 108, 126). aedeagus fiekil 9.14’deki gibi ...... A. (H.) niehuisi Türkiye’deki Yay›l›fl›: De¤iflik araflt›r›c›lar, lokalite - Erkekte vertex’in geniflli¤i bileflik gözün geniflli¤inin belirtmeksizin Türkiye’de bulundu¤unu belirtmifllerdir 2,0 kat›; erkekte arta tibia fiekil 8.15’deki gibi; (80, 95, 102, 126). pronotum’un geniflli¤i uzunlu¤unun 1,6-1,8 kat›; ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (fiavflat 22.5.1997, 1V, aedeagus fiekil 9.15’deki gibi ...... A. (H.) olympica 1200 m); ERZURUM: (Oltu-Sütkans 17.6.1996, 7VV, MM V 17- Erkekte arka tibia’n›n iç yüzeyi bazal k›sm›n›n 5 , 1550 m; 26.6.1996, 1 , 1550 m, 10.6.1997, biraz ilerisinden itibaren uca do¤ru seyrek veya s›k diflli 1M, 1550 m) (Toplam örnek say›s›: 15). ‹ncelenen (fiekil 8.17, 18) ...... 18 örneklerden Erzurum etiketli olanlar Juniperus oxycedrus a¤açlar›n›n alt k›s›mlar›nda yer alan Achillea coarctata, - Erkekte arta tibia’n›n iç yüzeyi sadece uç k›s›mlarda Crepis sp. ve Senecio vernalis bitkileri üzerinden diflli (fiekil 8.16); aedeagus fiekil 9.16’daki gibi; boy toplanm›flt›r. 6,05-6,25 mm ...... A. (M.) caucasica Anthaxia (s.str.) hypomelaena (Illiger, 1803) 18- Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün erkekte 2,71, diflide ise 2,13 kat›; erkekte arka tibia iç yüzeyde seyrek Sinonim: -nitidicollis Gory, 1841; -annulicollis Sturm, diflli (fiekil 8.17); clypeus’un anterior k›sm› düz; aedeagus 1843 (126). fiekil 9.17’deki gibi; boy 4,25-6,75 mm. ... A. (M.) godeti Dünyadaki Yay›l›fl›: Arnavutluk, Bulgaristan, Cezayir, - Vertex’in geniflli¤i bileflik gözün erkekte, 1,81, diflide Fas, Fransa, ‹spanya, ‹talya (Sicilya), Galler, Girit Adas›, ise 2,0 kat›; erkekte arka tibia iç yüzeyde s›k diflli (fiekil Kafkasya, K›br›s, Libya, Portekiz, Romanya, Rusya 8.18); clypeus’un anterior k›sm› ortada içe do¤ru (Güneyi), Türkiye (Kuzey ve Bat› k›sm›), Türkmenistan, yüzeysel çökük; aedeagus fiekil 9.18’deki gibi; boy 4,80- Ukrayna (Güneyi), Yugoslavya ve Yunanistan (23, 94, 95, 7,55 mm...... A. (M.) nigrojubata nigrojubata 102, 105, 126, 129). Anthaxia (s.str.) bicolor Faldermann, 1835 Türkiye’deki Yay›l›fl›: Ankara (Beynam) ve Edirne (23). Sinonim: -nitidula Schoenherr, 1817; -taurica Ayr›ca, Bily (129), Türkiye’nin Kuzey ve Bat› k›sm›nda Mannerheim, 1837 (126). bulundu¤unu belirtmifltir. Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Bulgaristan, Do¤u ‹ncelenen Materyal: ERZ‹NCAN: (Merkez-Bahçeli VV Akdeniz, Ermenistan, Gürcistan, Irak, ‹ran, ‹srail, 6.7.1995, 2 , 1350 m; Üzümlü-Piflkida¤ 8.7.1993, M Kafkasya, Özbekistan, Romanya, Rusya (Güney Avrupa 1 , 1400 m); ERZURUM: (‹spir-Madenköprübafl› VV MM K›sm›), Suriye, Türkiye, Türkmenistan, Ukrayna (Güneyi), 7.7.1996, 4 , 4 , 1300 m) (Toplam örnek say›s›:

69 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

fiekil 9. 1-18. Aedeagus, 1. Anthaxia (Cratomerus) sponsa Kiesenwetter, 2. A. (C.) hungarica (Scopoli), 3. A. (C.) diadema (Fischer), 4.A. (s.str.) turcomanica Obenberger, 5, A. (s.str.) nigricollis Abeille de Perrin, 6. A. (s.str) bicolor Faldermann, 7. A. (s.str.) 1 muliebris Obenberger, 8. A. 4 5 2 3 6 7 8 9 (s.str.) hypomelaena (Illiger), 10 9. A. (s.str.) nitidula signaticollis Krynicki, 10. A. (s.str.) discicollis Gory & Laporte, 11. A. (Haplanthaxia) cichorii (Olivier), 12. A. (H.) millefolii (Fabricius), 13. A. (H.) rossica (Daniel), 14. A. (H.) niehuisi Brandl, 15. A. (H.) olympica (Kiesenwetter), 16. A. (Melanthaxia) caucasica 11 15 Abeille de Perrin, 17. A. (M.) 13 14 18 godeti Gory & Laporte, 18. A. 12 (M.) nigrojubata nigrojubata 16 17 Roubal (Ölçek 1 mm).

11). ‹ncelenen örnekler Eryngium campestre üzerinden Türkiye’deki Yay›l›fl›: Türkiye’nin Güneyi (Toroslar) toplanm›flt›r. (27). Anthaxia (s.str.) muliebris Obenberger, 1918 ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Yusufeli 4.7.1994, M VV M Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Bulgaristan, 1 , Alt›parmak 5.7.1994, 5 , 1 , 1100 m, Sar›göl M Ermenistan, Gürcistan, ‹ran, ‹srail, Suriye ve Türkiye (27, 5.7.1994, 1 , 700 m); ERZ‹NCAN: (Üzümlü V M 95, 108, 126). 24.6.1994, 1 , 1350 m, 16.6.1994, 1 , 1350 m); ERZURUM: (‹spir-Madenköprübafl› 7.7.1996, 1V, 1400 Türkiye’deki Yay›l›fl›: Antalya (Merkez, Aksu), ‹zmir m; Oltu 27.5.1995, 1V, 1350 m, Anzavderesi 5.7.1995, (Agamemnon), Konya (Sultan Da¤›), Mu¤la (Gökova, 3VV, 1M, 950 m, Sütkans 25.6.1996, 2VV, 1550 m; Çetibeli-Marmaris) ve Nevflehir (Avanos, Kapadokya) Tortum-Pehlivanl› 12.7.1993, 1V, 1500 m; Uzundere- (27). Dikyar 31.7.1993, 1V, 1450 m, 2.7.1995, 1M, 1450 ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Merkez-Oruçlu m, 30.6.1996, 2VV, 1M, 1450 m, 21.7.1997, 1V, 21.5.1997, 1V, 5MM, Yusufeli 21.5.1997, 1V, 1M, 1450 m, fielale 9.6.1996, 5VV, 1000 m) (Toplam örnek Alt›parmak 5.7.1994, 12MM, 12.6.1997, 1M; Sar›göl say›s›: 30). ‹ncelenen örnekler Achillea biebersteinii ve 5.7.1994, 4MM); ERZ‹NCAN: Üzümlü 8.7.1993, 1V, Carum carvi ile di¤er baz› yabanc› otlar üzerinden 1M, 16.6.1994, 1M, Bay›rba¤ 8.7.1993, 1M, toplanm›flt›r. M Piflkida¤ 8.7.1993, 1 ); ERZURUM: (Oltu 26.6.1996, Anthaxia (s.str.) nitidula signaticollis Krynicki, 1832 1M, Anzavderesi 5.7.1995, 1V, 5MM; Tortum 9.6.1996, 1M, Aksu 21.6.1997, 1M; fienkaya-Penek Dünyadaki Yay›l›fl›: Avrupa, Balkanlar, Macaristan, 14.5.1996, 1V; Uzundere-Dikyar 2.7.1994, 1M, Slovakya, Suriye, Türkiye ve Ukrayna (80, 95, 98, 126). 17.6.1995, 2VV, 5MM, 9.6.1996, 1M, 30.6.1996, Türkiye’deki Yay›l›fl›: ‹zmir (Kemalpafla) (17). Ayr›ca, 3MM, fielale 9.6.1996, 3VV, 13MM) (Toplam örnek de¤iflik araflt›r›c›lar da, lokalite belirtmeksizin Türkiye’de say›s›: 68). ‹ncelenen örnekler Achillea biebersteinii, A. bulundu¤unu belirtmifllerdir (80, 95, 95, 126). millefolium, Carum carvi ve Daucus carota ile di¤er baz› ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Merkez-Ormanl› yabanc› otlar ve meyve a¤açlar› kenarlar›ndaki k›sa boylu 21.5.1997, 1V; Yusufeli-Alt›parmak 5.7.1994, 4MM, çal› formundaki bitkilerin yapraklar› üzerinden 1100 m); ERZ‹NCAN: (Merkez-Ball›köy 5.7.1995, 1V, toplanm›flt›r. 1300 m); ERZURUM: (Oltu 27.5.1995, 1V, 1350 m, Anthaxia (s.str.) nigricollis Abeille de Perrin, 1904 Sütkans 17.6.1996, 1V, 1550 m; Tortum-Pehlivanl› M Dünyadaki Yay›l›fl›: Türkiye (27, 126). 12.7.1993, 1 , 1500 m; Uzundere-Dikyar 30.6.1996,

70 G.TOZLU, H. ÖZBEK

2MM, 1450 m, 21.5.1997, 1V, 1M, 1450 m, fielale ERZURUM: (Tortum-Pehlivanl› 12.7.1992, 1V, 1M, 9.6.1996, 2VV, 2MM, 1000 m) (Toplam örnek say›s›: 1500 m; Uzundere-Dikyar 10.7.1993, 1M, 1450 m, 17). ‹ncelenen örnekler Achillea biebersteinii ve Carum 31.7.1993, 1M, 1450 m, 17.6.1995, 1V, 1450 m, carvi ile di¤er baz› yabanc› otlar üzerinden toplanm›flt›r. 21.7.1997, 1V, 1450 m, fielale 9.6.1996, 4VV, 1M, Anthaxia (s.str.) turcomanica Obenberger, 1937 1000 m) (Toplam örnek say›s›: 14). ‹ncelenen örnekler Achillea biebersteinii ile di¤er baz› yabanc› otlar üzerinden Dünyadaki Yay›l›fl›: Türkiye (Güneydo¤u Kesimi) (126, toplanm›flt›r. 129). Anthaxia (Cratomerus) sponsa Kiesenwetter, 1857 Türkiye’deki Yay›l›fl›: Mardin (93). Sinonim: -divina Reiche, 1856 (126). ‹ncelenen Materyal: ERZ‹NCAN: (Merkez-Bahçe Kültürleri Arafl. Enst. 5.7.1995, 1V, 1250 m, 6.7.1995, Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Bulgaristan, 2MM, 1250 m, Bahçeli 6.7.1995, 1M, 1350; Üzümlü- Ermenistan, Gürcistan, ‹ran (Bat› ve Kuzey K›sm›), ‹srail, Piflkida¤ 8.7.1993, 1V, 2MM, 1400 m) (Toplam örnek Lübnan, Rusya, Suriye, Türkiye, Yugoslavya ve say›s›: 7). Örnekler Eryngium billardieri bitkisi üzerinden Yunanistan (80, 95, 108, 126). toplanm›flt›r. Türkiye’deki Yay›l›fl›: De¤iflik araflt›r›c›lar, lokalite Anthaxia (Cratomerus) diadema (Fischer, 1824) belirtmeksizin Türkiye’de bulundu¤unu belirtmifllerdir (80, 95, 108, 126). Sinonim: -adoxana Küster, 1852 (126). ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Olur-Süngübay›r Dünyadaki Yay›l›fl›: Bulgaristan, Irak (Bat› K›sm›), 30.5.1993, 1M, 1850 m; Uzundere-fielale 9.6.1996, ‹srail, K›br›s, Lübnan, Macaristan, Makedonya, Romanya, 1V, 1M, 1000 m) (Toplam örnek say›s›: 3). ‹ncelenen Rusya, Suriye, Türkiye, Ukrayna, Yugoslavya ve Uzundere etiketli örnekler, meyve a¤açlar› kenarlar›ndaki Yunanistan (80, 95, 102, 126, 130). Hippophae rhamnoides ve di¤er baz› k›sa boylu çal› Türkiye’deki Yay›l›fl›: Konya (Akflehir) (130). formundaki bitkilerin yapraklar› üzerinden, Olur etiketli örnek ise yabanc› ot üzerinden toplanm›flt›r. ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Yusufeli-Sar›göl 5.7.1994, 2MM, 700 m, Alt›parmak 12.6.1997, 1V, Anthaxia (Haplanthaxia) cichorii (Olivier, 1790) M 1100 m); ERZ‹NCAN: (Merkez-Bahçeli 6.7.1995, 1 , Sinonim: -auripennis Sturm, 1826; -chamomillae M 1350 m; Üzümlü 8.7.1993, 1 , 1350 m, 24.6.1994, Mannerheim, 1837; -cichorei Redtenbacher, 1849; - M V 1 , 1350 m, Bay›rba¤ 8.7.1993, 1 , 1400 m, gibbicollis Rey, 1891; -azurae Abeille de Perrin, 1909; - VV MM 5.7.1995, 4 , 4 , 1400 m); ERZURUM: (‹spir turcomanica Obenberger, 1938 a (126). 17.7.1992, 1M, 1500 m) (Toplam örnek say›s›: 16). ‹ncelenen örnekler Achillea biebersteinii üzerinden Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, toplanm›flt›r. Azerbaycan, Belçika, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Fas, Fransa, Galler, Girit, Anthaxia (Cratomerus) hungarica (Scopoli, 1772) Gürcistan, Irak, ‹ran, ‹spanya, ‹srail, ‹sviçre, ‹talya, K›br›s, Sinonim: -trochilus Fabricius, 1776; -cyanicornis F., Macaristan, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Suriye, 1781; -elegantula Schrank, 1781; -stephanelli Petagna, Türkiye, Ukrayna, Yugoslavya ve Yunanistan (23, 80, 94, 1787; -femorata Villers, 1789; -exaltata Fabricius, 1798 95, 97, 102, 105, 108, 109, 126). (126). Türkiye’deki Yay›l›fl›: Edirne (23). Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Ardanuç-Akarsu Bulgaristan, Cezayir, Çek Çumhuriyeti, Fas, Fransa, 7.7.1994, 2VV, 1M, 900 m, Ferhatl› 7.7.1994, 1V, Galler, Girit, Gürcistan (Tiflis), ‹ran, ‹spanya, ‹sviçre, 650 m; Yusufeli 4.7.1994, 21VV, 29MM, 8.7.1997, ‹talya, Macaristan, Makedonya, Portekiz, Romanya, 1V, 1M, Alt›parmak 5.7.1994, 6VV, 8MM, 1100 m, Rusya (Güneyi), Slovakya, Suriye, Türkiye, Ukrayna, 12.6.1997, 1M, 1100 m, Demirkent 6.7.1994, 1V, Yugoslavya ve Yunanistan (80, 94, 95, 97, 102, 105, 450 m, K›nal›çam 4.7.1994, 2VV, 3MM, 850 m, 126). Sar›göl 5.7.1994, 4VV, 8MM, 700 m, Ya¤c›lar Türkiye’deki Yay›l›fl›: Konya (Akflehir) (131). 6.7.1994, 1V, 1M, 600 m, Zeytinlik 6.7.1994, 1V, 450 m; ERZ‹NCAN: (Üzümlü 8.7.1993, 1V, 1350 m, ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Ardanuç-Akarsu 16.6.1994, 3VV, 1350 m, 24.6.1994, 1M, 1350 m, 7.7.1994, 1V, 900 m; Yusufeli-Alt›parmak 5.7.1994, Bay›rba¤ 8.7.1993, 2VV, 1M, 1400 m, 5.7.1995, 1V, 1V, 1100 m, Sebzeciler 6.7.1994, 1V, 450 m); 1M, 1400 m, Karakaya 3.8.1994, 1M, 1300 m,

71 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

Piflkida¤ 8.7.1993, 1V, 1400 m); ERZURUM: (Aflkale 24.8.1993, 1M, 1700 m) (Toplam örnek say›s›: 4). 9.8.1994, 1V, 1850 m, Tepebafl› 15.7.1997, 1M, Örnekler Achillea biebersteinii üzerinden toplanm›flt›r. M 1900 m; Oltu-Ayval› 27.7.1990, 1 , 900 m, Anthaxia (Haplanthaxia) rossica (Daniel, 1903) Anzavderesi 5.7.1995, 4VV, 8MM, 950 m; Uzundere- Dikyar 30.6.1996, 1M, 1450 m) (Toplam örnek say›s›: Sinonim: -horvathi Kaszab, 1940 (23, 126). 119). ‹ncelenen örnekler Achillea biebersteinii, Anthemis Dünyadaki Yay›l›fl›: Bulgaristan, Macaristan, Romanya, tinctoria, Carum carvi, Crepis foetida ve Daucus carota ile Rusya, Türkiye, Ukrayna ve Yugoslavya (23, 80, 95, 102, di¤er baz› yabanc› otlar üzerinden toplanm›flt›r. 126). Anthaxia (Haplanthaxia) millefolii (Fabricius, 1801) Türkiye’deki Yay›l›fl›: Ankara (Baraj) (23). Sinonim: -chlorocephala Lucas, 1849 (126). ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Aflkale-Tepebafl› Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Arnavutluk, Avusturya, 15.7.1997, 1M, 1900 m; Tortum-Pehlivanl› Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Fas, Girit, 12.7.1993, 1M, 1500 m) (Toplam örnek say›s›: 2). ‹spanya, ‹sviçre, ‹talya, K›br›s, Macaristan, Polonya, Erzurum (Aflkale) etiketli örnek Quercus macranthera Romanya, Rusya, Slovakya, Suriye, Tunus, Türkiye, a¤açlar› alt›ndaki Achillea biebersteinii, Erzurum (Tortum) Ukrayna, Yugoslavya ve Yunanistan (80, 95, 102, 105, etiketli örnek ise Carum carvi bitkisi üzerinden 126). toplanm›flt›r. Türkiye’deki Yay›l›fl›: Ankara (Baraj), Edirne, ‹zmir, Anthaxia (Haplanthaxia) truncata Abeille de Perrin, Kocaeli (Mollafeneri) ve Osmaniye (Nur Da¤lar›) (22, 23). 1900 ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Ardanuç-Akarsu Dünyadaki Yay›l›fl›: ‹ran ve Suriye (109, 126). VV MM 7.7.1994, 7 , 3 , 900 m, Ferhatl› 7.7.1994, Türkiye’deki Yay›l›fl›: Türkiye faunas› için yeni kay›tt›r. 1M, 650 m; Yusufeli 4.7.1994, 11VV, 15MM, Alt›parmak 5.7.1994, 1V, 1100 m, Demirkent ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Oltu-Çaml›bel V 14.8.1991, 2MM, 450 m, 6.7.1994, 1M, 450 m, 14.7.1996, 1 , 1750 m). ‹ncelenen tek difli birey Sar›göl 5.7.1994, 3VV, 4MM, 700 m); ERZURUM: yabanc› ot üzerinden al›nm›flt›r. (Oltu 3.9.1995, 1M, 1350 m) (Toplam örnek say›s›: Anthaxia (Melanthaxia) caucasica Abeille de Perrin, 49). ‹ncelenen örnekler Achillea biebersteinii, A. 1900 millefolium, Anthemis tinctoria ve Carum carvi ile di¤er Sinonim: -obenbergeri Roubal, 1913; -parysatis baz› yabanc› otlar üzerinden toplanm›flt›r. Obenberger, 1913 (126). Anthaxia (Haplanthaxia) niehuisi Brandl, 1987 Dünyadaki Yay›l›fl›: Azerbaycan, Ermenistan, Dünyadaki Yay›l›fl›: Türkiye (126, 132). Gürcistan, ‹ran (Kuzey Bat›s›) ve Türkiye (80, 95, 126, Türkiye’deki Yay›l›fl›: Antalya (Termessos) (132). 134). ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Il›ca-Rizelikent Türkiye’deki Yay›l›fl›: Türkiye (134). M 18.8.1995, 1 , 1900 m). ‹ncelenen tek erkek birey ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Oltu-Sütkans yabanc› ot üzerinden al›nm›flt›r. 17.6.1996, 1V, 1M, 1550 m, 26.6.1996, 1V, 1550 Anthaxia (Haplanthaxia) olympica (Kiesenwetter, m; fienkaya-Yayla 21.6.1997, 1V, 2000 m) (Toplam 1880) örnek say›s›: 4). ‹ncelenen örneklerin Erzurum (Oltu) Dünyadaki Yay›l›fl›: Avusturya, Azerbaycan, etiketli olanlar›, Juniperus oxycedrus a¤açlar›n›n alt Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Ermenistan, Gürcistan, k›s›mlar›nda yer alan Crepis sp. ve Alyssum murale Macaristan, Makedonya, Polonya, Romanya, Rusya, bitkileri, fienkaya etiketli örnek ise yabanc› ot üzerinden Slovakya, Suriye, Türkiye, Ukrayna, Yugoslavya ve toplanm›flt›r. Yunanistan (23, 80, 95, 102, 126, 133). Anthaxia (Melanthaxia) godeti Gory & Laporte, 1839 Türkiye’deki Yay›l›fl›: Edirne, ‹zmir ve Siirt (Ayd›nlar) Sinonim: -granulata Küster, 1850; -submontana (22, 23, 93). Obenberger, 1930; -raclinae Baudon, 1959 (126). ‹ncelenen Materyal: ERZ‹NCAN: (Üzümlü-Bay›rba¤ Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Avusturya, Azerbaycan, 5.7.1995, 2MM, 1400 m); ERZURUM: (Oltu-Çaml›bel Bulgaristan, Cezayir, Çekoslovakya, Ermenistan, Fransa, 14.7.1996, 1V, 1750 m; Tortum-Meydanlar Gürcistan, ‹spanya, ‹sveçre, Macaristan, Polonya,

72 G.TOZLU, H. ÖZBEK

Portekiz, Rusya, Suriye ve Türkiye (95, 97, 105, 115, alt›ndaki Achillea biebersteinii, Alyssum murale, Lythrum 126). salicaria ve Tripleurospermum oreades bitkilerinin Türkiye’deki Yay›l›fl›: De¤iflik araflt›r›c›lar, lokalite çiçekleri üzerinden toplanm›flt›r. Her ne kadar buradaki belirtmeksizin Türkiye’de bulundu¤unu belirtmifllerdir örnek say›s› 51 ise de yukar›da belirtilen bitkilerin (95, 97, 105, 115, 126). üzerinde daha çok say›da örneklere rastlanm›flt›r. ‹stenirse yüzlerce örnek toplanabilirdi. ‹ncelenen Materyal: ERZURUM: (Merkez-Palandöken 1.7.1996, 2VV, 1M, 2300 m; Oltu-Sütkans Bily (135) taraf›ndan Ilgaz Da¤lar›’ndan tan›mlanan bu 17.6.1996, 3VV, 4MM, 1550 m) (Toplam örnek alttürün yay›lma alan› olarak K›z›l›rmak Nehri’nin bat›s› say›s›: 10). ‹ncelenen örneklerin Erzurum (Merkez) verilmekte ise de bunun do¤ru bir ifade olmad›¤› etiketli olanlar›, Pinus sylvestris, Oltu etiketleri ise düflünülmektedir. Ilgaz Da¤lar› ile Sar›kam›fl’ta örneklerin Juniperus oxycedrus a¤açlar›n›n alt k›s›mlar›nda yer alan al›nd›¤› ormanl›k alan habitat ve rak›m yönünden Achillea biebersteinii, Allyssum murale, Anthemis sp., benzerlik arzetmektedir. Bu çal›flma ile bu alttürün Do¤u Crepis sp. ve Senecio vernalis bitkileri üzerinden Anadolu Bölgesi’nde de bulundu¤u ortaya konmufltur. toplanm›flt›r. Ancak konunun daha da aç›kl›k kazanmas› aç›s›ndan ülkenin de¤iflik yörelerinden daha fazla örnek Anthaxia (Melanthaxia) nigrojubata nigrojubata toplan›lmas›n›n gerekti¤i düflünülmektedir. Roubal, 1913 Dünyadaki Yay›l›fl›: Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Ermenistan, Fransa, Gürcistan, Macaristan, Romanya, Tart›flma ve Sonuç Rusya, Suriye, Türkiye (Kuzeydo¤u k›sm›), Yugoslavya ve Sonuç olarak, bu çal›flma ile 3 altfamilyaya ait 46 tür Yunanistan (80, 94, 95, 97, 102, 115, 126, 135). ve alttür saptanm›flt›r. Bunlardan, Acmaeodera (s.str.) Türkiye’deki Yay›l›fl›: Artvin (Merkez, Ardanuç, transcaucasica Semenov, Dicerca (s.str.) chlorostigma fiavflat), Giresun (Kulakkaya), Gümüflhane (Torul) ve Mannerheim, Anthaxia (Haplanthaxia) truncata Abeille de Trabzon (Maçka, Sürmene) (63, 120). Ayr›ca, Perrin türleri ile Acmaeoderella (Carininota) flavofasciata Türkiye’nin Kuzey do¤usunda bulundu¤u da belirtilmifltir albifrons (Abeille de Perrin) alttürü Türkiye Buprestidae (126, 135). faunas› için ilk defa kaydedilmektedir. Ayr›ca, 28 tür Erzurum, 20 tür Artvin, 13 tür Erzincan ve 5 tür de Kars ‹ncelenen Materyal: ARTV‹N: (Merkez-Atila ili faunas› için yeni kay›tt›r. 21.6.1994, 1M, 1000 m, 28.6.1994, 1M, 1000 m; Ardanuç 24.6.1994, 1V, 500 m, Ferhatl› 7.7.1994, Lodos ve Tezcan’›n (88), tespitlerine göre, flimdiye 1M, 650 m; Borçka-Karagöl 5.7.1994, 1V, 2MM, kadar Türkiye’de Buprestidae familyas›ndan 35 cinse 1500 m, 8.7.1994, 2VV, 2MM, 1500 m; 17.6.1995, mensup 386 tür saptanm›flt›r. Bu çal›flmayla, ülkemizde 1V, 1500 m; fiavflat-Karagöl 21.6.1994, 1V, 1600 m; ilk defa kaydedilen 3 tür ile bu say› 389’a ç›kmaktad›r. Yusufeli-Alt›parmak 5.7.1994, 6VV, 10MM, 1100 m; Acmaoderella villosula (Steven), Anthaxia cichorii 12.6.1997, 38VV, 49MM, 1200 m; Sar›göl 5.7.1994, (Olivier), A. muliebris Obenberger, A. nigricollis Abeille de 2VV, 1M, 700 m; ERZURUM: (Olur-Süngübay›r Perrin türleri ile Melanophila picta decastigma (Fabricius) 30.5.1993, 1V, 1850 m, 21.5.1994, 1M, 1850 m; alttürü yörede yayg›n olan türlerdir. Bunlardan, M. picta fienkaya-Turnal› 25.5.1994, 1V, 2MM, 1750 m; decastigma ile Acmaeoderella flavofasciata (Piller & Uzundere-Dikyar 24.5.1994, 1V, 1450 m) (Toplam Mitterpacher), A. flavofasciata albifrons, A. mimonti örnek say›s›: 124). ‹ncelenen örneklerin büyük ço¤unlu¤u (Boieldieu), Anthaxia cichorii (Olivier), A. millefolii Taraxacum officinale bitkisinin çiçekleri üzerinden (Fabricius), A. nigrojubata nigrojubata Roubal ve A. toplanm›flt›r. Özellikle, Artvin yöresinden elde edilen nigrojubata incognita Bily di¤er türlere oranla daha örnekler Picea orientalis a¤açlar›n›n alt›ndaki bitkiler yüksek populasyon oluflturmaktad›r. Bunun yan›nda üzerinden al›nm›flt›r. Acmaeodera transcaucasica, Acmaeoderella obscura A. (M.) nigrojubata yan›nda Sar›kam›fl (Kars) (Reitter), A. safavii Volkovitsh, A. vetusta (Menetries), A. (27.6.1996, 1V, 2100 m, 10.7.1996, 19VV, 22MM, chrysanthemi (Chevrolat), Anthaxia sponsa 2200 m, 25.7.1996, 1V, 2MM, 2200 m, 18.8.1996, (Kiesenwetter), A. niehuisi Brandl, A. rossica Daniel, A. 1V, 2MM, 2250 m, 21.7.1997, 2VV, 2100 m, truncata Abeille de Perrin, A. caucasica, Buprestis 5.8.1997, 1M, 2100 m)’dan elde edilen örnekler Dr. dalmatina Mannerheim, B. haemorrhoidalis araratica Bily taraf›ndan A. (M.) nigrojubata incognita olarak teflhis Marsuel, B. octoguttata L., B. rustica L., B. tarsensis edilmifllerdir. Örneklerin tamam› Pinus sylvestris a¤açlar› Marsuel, B. salomonii Thomson, Dicerca chlorostigma,

73 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

Eurythyrea quercus, Melanophila cuspidata (Klug), Teflekkür Phaenops cyanea (F.), Ptosima flavoguttata (Illiger) ve Türlerin teflhis ve kontrollerinin yap›lmas›nda büyük Scintillatrix gloriosa (Marseul) türleri yörede nadir yard›mlar›n› gördü¤ümüz Dr. Svatopluk Bily (Department rastlanan türlerdir. Her bir tür sadece 1-4 örnekle temsil of Entomology, National Museum, Kunratice 1, 148 00 edilebilmifltir. Praha 4, Czech Republic) ile Dr. Mark G. Volkovitsh’e Anthaxia nigricollis, A. turcomanica Obenberger ve A. (Zoological Institute, Academy Of Sciences Russia, Gus- niehuisi endemik türlerdir. 199034, Petersburg, Russia), yabanc› otlar›n teflhisini ‹ncelenen türlerden baz›lar› kültür bitkilerinde yapan Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Zengin’e (Atatürk beslenmektedirler. M. picta decastigma alttürünün Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, erginleri özellikle kesilerek y›¤›lm›fl Salix alba, S. nigra ile Erzurum), a¤aç ve çal› formundaki bitkilerin teflhisini Populus nigra ve P. tremula’n›n gövdeleri üzerinden, yapan Yrd. Doç. Dr. Hasan Y›lmaz’a (Atatürk Üniversitesi, larvalar› ise ayn› bitkilerin kabuk altlar›ndan al›nm›flt›r. Ziraat Fakültesi, Peyzaj Mimarl›¤› Bölümü, Erzurum) ve projeye maddi destek sa¤layan Atatürk Üniversitesi Rektörlü¤ü Araflt›rma Fon Saymanl›¤›’na teflekkür ederiz.

Kaynaklar

1. Richards, O.W. and Davies, R.G., Imms’ General Textbook of 12. Sekendiz, O.A., Türkiye Hayvansal Kavak Zararl›lar› Üzerine Entomology. Chapman and Hall A Halsted Press Book John Jiley Araflt›rmalar. Karadeniz Teknik Ü. Yay. No: 62, Orman Fak. Yay., and Sons, New York, p 1354, 1977. No: 3, s 194, 1974. 2. Borror, D.J., DeLong, D.M. and Triplehorn, C.A., An Introduction 13. Schimitschek, E., Turkiye Orman Böcekleri ve Muhiti (Çev.: A. to the Study of . Hold, Rinehard and Winston, USA, p 827, Acatay). ‹.Ü. Yay. No: 556, Orman Fak. Yay. No: 24, Hüsnütabiat 1981. Matbaa›s, ‹stanbul, s 471, 1953. 3. Booth, R.G., Cox M.L. and Madge R.B., Ile Guides to Insects of 14. Çanakç›o¤lu, H., Orman Entomolojisi (Özel Bölüm). ‹.Ü. Orman Importance to Man, 3. Coleoptera. Printed in the UK at the Fakültesi Yay›nlar›, ‹.Ü. Yay. No: 3152, Orman Fak. Yay. No: 349, University Press, Cambridge, p 384, 1990. Matbaa Teknisyenleri Bas›mevi, ‹stanbul, (birinci bask›) s 536, 1983. 4. Bily, S., The Buprestidae (Coleoptera) of Fennoscandia and Denmark. Fauna Entomologica Scandinavica, 10; p 109, 1982. 15. Hartmann, V.G. und Blank, R., Winterfrost, Kahlfrass und Prachkäferbefall als Faktoren im Ursachenkomplex des 5. Obenberger, J., Une comparaison de la faune des Buprestides Eichensterbens in Norddeutschland. Forst und Holz, 47. Jahrgang, (Col.) de la faune Palearctique et Nearctique. Acta Univ. Carol. 15: 443-452, 1992. Biologica, 4(2): 153-168, 1958. 16. Tezcan, S., ‹zmir ‹linde bulunan Sphenopterini, Buprestini ve 6. Lodos, N. ve Tezcan, S., Türkiye Entomolojisi V. Buprestidae Psilopterini (Coleoptera: Buprestidae: Buprestinae) tribus’lar›na (Genel, Uygulamal› ve Faunistik). Entomoloji Derne¤i Yay›nlar› No: ba¤l› türler üzerinde sistematik araflt›rmalar. Doktora Tezi, E.Ü. 8, E.Ü. Bas›mevi, ‹zmir, s 139, 1995. Fen Bil. Enst. Bit. Kor. Anabilim Dal›, Bornova, ‹zmir, s 162, 1990. 7. Berker, A., Orman Koruma Bilgisi. T.C. Ziraat Vekaleti, Orman 17. Tezcan, S., Kemalpafla (‹zmir) yöresi kiraz a¤açlar›nda zararl› Mektebi, Yay›m 1, Matbaii Ebüzziya, ‹stanbul, s 377, 1936. Buprestidae (Coleaptera) familyas› türleri üzerinde araflt›rmalar. 8. Önder, F., Karsavuran, Y., Tezcan, S. ve Önder, E.P., Türkiye’de Türk. Entomol. Derg., 19(3): 221.230, 1995. Tar›m, Orman ve Evcil Hayvanlarda Hayvansal Kökenli Zararl› ve 18. Fairmaire, M.L., Notica sur les Coleopteres recoltes par M.J. Yararl› Türlerin Bilimsel ve Türkce isimleri. Tar. Orm. ve Köyifll. Lederer sur le Bosz-Dagh (Asie Mineure). Annls. soc. ent. Fr., 35: Bak. Mesleki Yay›nlar, Yay. No: 8, Ankara 2 120, 1987. 249-280, 1866. 9. Balachowsky, A., Davatchi, A. and Descarpentries A., “Famille des 19. Fairmaire, M.L., Coleopteres recoltes par M.L.’Abbe David a Akbes Buprestidae”. In: Entomologie Appliquee a L’ Agriculture. Tome I, (Asie-Mineure). Annls. soc. ent. Fr., Oct. 1883, 1884. p 564, 1962. 20. Bodemeyer, H.E.V., Quer durch Klein-Asien in den Bulghar-Dagh, 10. Powell, R.D. and Myers, J.H., The effect of Sphenoptera eine Naturweissenschaftliche Studien-Reise, Druck und Verlag; Die jugoslavica Obenb. (Col., Buprestidae) on its host plant Centaurea Druck und Verlagsaktiren-Gesellschaft Vormals Dölter, diffusa Lam. (Compositae). J. Appl. Ent., 106: 25-45, 1988. Emmendingen, p 169, 1900. 11. Hasan, S., Biology of a Buprestis , Sphenoptera clarescens 21. Sahlberg, J., Coleoptera mediterranen orientalia. Öfversigt af (Col.: Buprestidae), from skeleton weed, Chondrilla juncea. Finska Vetenskaps-Societetens Förhandlingar, 55(19): 272, 1912- Entomophaga, 23 (1): 19-23, 1978. 13.

74 G.TOZLU, H. ÖZBEK

22. de Kerville, H.G., Recit sommarie du voyage et liste methodique 38. Niehuis, M., Meliboeus (Meliboeiodes) adlbaueri n. sp. ein neuer des invertebres et des vertebres recoltes en Asie-Mineure. Voyage Prachtkäfer aus dem Vorderen Orient (Coleoptera: Buprestidae). Zoologique D’Henri Gadeau de Kervilleen Asie-Mineure (April-Mai, Mitt. internat. entomol., Ver., 13 (3/4): 121-132, 1989. 1912), Tome I, Paul Lechevalier, Paris, p 18, 1939. 39. Niehuis, M., The Melanophila-species of the Near East, with the 23. Obenberger, J., Resultats de I’expedition scientifique zoologique description of Melanophila knoteki turcica n. ssp. (Coleoptera: du Museum National de Praha en Turquie. 423, Coleoptera IV, Buprestidae). Zoology in the Middle East, 5: 43-61, 1991. Buprestidae. Acta ent. mus. nat. Pragae, 29: 5-24, 1953. 40. Niehuis, M., Agrilus sylviae n. sp. ein neuer pistaciophoger Agrilus 24. Bodenheimer, F.S., Türkiye’de Ziraate ve A¤açlara Zararl› Olan aus dem Nahen Osten (Coleoptera: Buprestidae). Mitt. internat. Böcekler ve Bunlarla Savafl Hakk›nda Bir Etüt (Çev. Naci Kenter). entomol., Ver., 17(4): 209-217, 1992. Bayur Matbaas›, Ankara s 347, 1958. 41. Svoboda, P., Two new species of Anthaxia from Turkey 25. Chararas, C., Les insectes du peuplier biologie, ecologie, ecologie, (Coleoptera, Buprestidae). Folia Heyrovskyana, 2(5): 63-67, nocivite, methodes de protection. Ed. Librairie de la Faculte des 1994. Sciences, 7, rue des Ursulines, Paris, p 372, 1972. 42. Acatay, A., ‹stanbul çevresi ve bilhassa Belgrad orman›ndaki zararl› 26. Bily, S., New records and rare species of Buprestids from Bulgaria orman böcekleri, mücadeleleri ve iflletme üzerine etkileri. Zir. Vek. (Coleoptera, Buprestidae). Acta zoologica bulgarica, 13: 47-52, Yük. Zir. Enst. Çal. Say›: 142, s 163, 1943. 1979. 43. Acatay, A., Tatbiki Orman Entomolojisi. ‹. Ü. Yay. No: 1359, 27. Bily, S., Taxonomical and biological notes on Buprestidae from Orman Fak. Yay. No: 133, Kutulmufl Matbaas›, ‹stanbul, s 182, Turkey (Coleoptera). Türk. Bit. Kor. Derg., 8: 143-149, 1984. 1969. 28. Bily, S. and Brodsky, O., Taxonomical, biological and faunistical 44. Acatay, A., Shädlinge von Rosa damascena Mill. in der Türkei. Anz. notes on Buprestidae and Cleridae from East Mediterranean Schädlingsk, 43(4): 49-53, 1970. (Coleoptera). Türk. Bit. Kor. Derg., 6: 185-194, 1982. 45. Erdem, R., Sar›kam›fl Ormanlar›nda Entomolojik Müflahadeler. T. 29. Curletti, G., Description d’une nouvelle espece de Anthaxia de la C. Tar. Bak. Orm. Gen. Müd., Say›: 52, s 34, 1947. Turquie meridionale (Coleoptera, Buprestidae). Acta ent. 46. Erdem, R., Orman›n Faydal› ve Zararl› Böcekleri. ‹.Ü. Orman Fak. bohemoslovaca, 81: 268-270, 1984. Yay›nlar›, ‹.Ü. Yay. No: 2078, Orman Fak. Yay. No: 217 s 227, 30. Curletti. G. et Magnani, G., Una nuova Anthaxia della Turchia 1976. centrale (Coleoptera, Buprestidae). Riv. Piem. St. Nat., 6: 241- 47. Erk›l›ç, S. ve Sümer, S., Eskiflehir’de yeni bir zararl› böcek 247, 1985. (Sphenoptera carceli Castelnau et Gory). Bit. Kor. Bült., 2: 27-29, 31. Curletti, G. et Magnani, G., Quattro nuove specie di Buprestidi 1952. dell’area Mediterranea (Coleoptera, Buprestidae). Riv. Piem. St. 48. Defne, M. Ö., Bat› Karadeniz Bölgesi’ndeki Göknarlar›n Zararl› Nat., 9: 137-148, 1988. Böcekleri ve Mücadele Metodlar›. Tar›m Bakanl›¤› Orman Genel 32. Novak, G., Das bis jetzt unbekannte Weibchen von Anthaxia Müdürlü¤ü Yay›n›, Seri No: 12, S›ra No: 105, ‹stanbul, s 228, (Cratomerus) nupta Kiesenwetter, 1857 (Coleoptera, Buprestidae). 1954. Zeitschrift der Arbeitsgemeinschaft Österr. Entomologen, 36 (3/4): 49. ‹leri, M. ve Ayfer, M., Antep F›st›¤› (Pistacia vera) Zararl› ve 119-120, 1984. Hastal›klar›. Adana Zir. Müc. Enst. Yay. No: 41, s 41, 1956. 33. Novak, G., Anthaxia (s.str.) herbertschmidi n. sp., aus der 50. Çanakç›o¤lu, H., Bursa Ormanlar›nda Entomolojik Araflt›rmalar. Südtürkei (Coleoptera, Buprestidae). Zeitschrift der ‹.Ü. Yay. No: 690, Orman Fak. Yay. No: 41, s 41, 1956. Arbeitsgemeinschaft Österr. Entomologen, 44(1/2): 26-28, 1992. 51. Çanakç›o¤lu, H., Orman Entomolojisi (Özel Bölüm). ‹. Ü. Orman 34. Novak, G., Anthaxia (Haplanthaxia) ovaciki n. sp. eine neue Fakültesi Yay›nlar›, ‹. Ü. Yay. No: 3623, Orman Fak. Yay. No: 412, Anthaxia der cichorii - Gruppe und Beschreibung des noch ‹. Ü. Bas›mevi ve Film Merkezi, ‹stanbul, (ikinci bask›) s 458, unbekannten & von Philanthaxia rufimarginata (Saunders, 1867) 1993. (Coleoptera, Buprestidae). Berichte der Entomologischen Gesellschaft Ingolstadte, Ver., 2(9), p 6, 1994. 52. Nizaml›o¤lu, K., Türkiye Meyve A¤ac› Zararl›lar› ve Mücadelesi. Koruma Tar. ‹laç. A. fi. Neflri. No: 5, s 208, 1957. 35. Levey, B., Revision of the umbellatarum species group of Anthaxia (Coleoptera: Buprestidae). Systematic Entomology, 10: 299-306, 53. Alkan, B., Mandelbaum schäedlinge, ihre verbreitung und 1985. bekamphung in der Türkei. Yb. Fab. Agric. Univ. Ankara, 1-9, 1963. 36. Niehuis, M., Agrilus adlbaueri n. sp. aus der Türkei (Coleoptera, Buprestidae). Mitt. internat. entomol., Ver., 12(3/4) 57-66, 1987. 54. Tuatay, N., Isparta ve Burdur Bölgesi Ya¤ Güllerinin Bafll›ca Zararl›lar›, K›sa Biyolojileri ve Savafl Metotlar› Üzerinde 37. Niehuis, M., Agrilus oliveri n. sp. aus der Türkei (Coleoptera: Araflt›rmalar. Ankara Zir. Müc. Enst. Müd., Say›: 39, s 78, 1963. Buprestidae). Acta Coleopt., 5(2): 33-40, 1989. 55. Nizaml›o¤lu, K. ve Gökmen, N., Türkiye’de Zeytine Zarar Veren Böcekler. Yenilik Bas›mevi, ‹stanbul, s 167, 1964.

75 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

56. Yüksel, H., Erzurum bölgesinde bulunan yeni korunga zararl›s› 71. Yücel, M., Do¤u Anadolu Sar›çam Ormanlar›nda Zarar Yapan (Sphenoptera antiqua Ill.). Bit. Kor. Bült., 6(2): 67-72, 1966. Böcekler. Ormanc›l›k Araflt›rma Enstitüsü Teknik Bülten 191: s 22, 1987. 57. Karagöz, O. ve Sekendiz, O., Capnodis milaris Klug ve kavaklarda tahribat yapan di¤er Capnodis sp.’leri üzerinde araflt›rmalar. 72. Toros, S., Park ve Süs Bitkileri Zararl›lar›. Ankara Üniv. Ziraat Kavakç›l›k Araflt›rma Enstitüsü Y›ll›k Bülteni, 2: 107-110, 1968. Fakültesi Yay›nlar› No: 363, Ankara, s 165, 1992. 58. Özer, M. ve Duran, N., Orta Anadolu’da Yonca ve Korungada Zarar 73. Güler, N. ve Can, P., Orta ve Güneydo¤u Anadolu’da Kullan›lan Yapan Böcek Türleri Üzerinde ‹lk Çal›flmalar. A. Ü. Zir. Fak. Kavak Klonlar›nda Görülen Zararl›lar. T. C. Orman Bakanl›¤› Kavak Yay›nlar›, 316, A. Ü. Bas›mevi, Ankara, s 78, 1968. ve H›zl› Geliflen Tür Orman A¤açlar› Araflt›rma Müdürlü¤ü, Teknik Bülten No: 166, s 24, 1994. 59. Besçeli, Ö., Büyükdüz Araflt›rma Ormanlar›n›n Zararl› Böceklerinin Biyolojisi, Koruyucu Tedbirler ve Mücadelesi. Ormanc›l›k Araflt›rma 74. Özbek, H., Güçlü, fi., Tozlu, G., Erzurum, Erzincan, Bayburt ve Enstitüsü Yay›nlar›, Teknik Bülten Serisi No: 33, Ankara, s 94, Artvin illerinde kuflburnu bitkisinde zararl› olan Arthropoda türleri. 1969. Kuflburnu Sempozyumu Bildirileri, 5-6 Eylül 1996, Gümüflhane, 219-230, 1996. 60. Ural ‹., Ifl›k, M. ve Kurt, A., Do¤u Karadeniz Bölgesi f›nd›k bahçelerinde tesbit edilen böcekler üzerinde baz› incelemeler. Bit. 75. Uygun, N., Baflp›nar, H., fiekero¤lu, E., Kornoflor, S., Özgür, A.F., Kor. Bült., 13(2) 55-66, 1973. Karaca, ‹., Ulusoy, R. ve Kazak, M.R., GAP alan›nda zirai mücadele politikas›na esas teflkil edecek zararl› ve yararl›lar›n saptanmas›. 61. Sekendiz, O. ve Y›ld›z, N., Melanophila picta Pall.’›n Türkiye’deki Gap Bölgesi Bitki Koruma Sorunlar› ve Çözüm Önerileri biyolojisi, koruma ve savafl metotlar›. Kavak ve H›zl› Geliflen Sempozyumu, 27-29 Nisan 1995, fianl›urfa , 99-119, 1195. Yabanc› Tür Orman A¤açlar› Araflt›rma Enstitüsü Y›ll›k Bülteni, 7: 157-177, 1972. 76. Özo¤lu, fi. ve Uygun, N., Do¤u Akdeniz Bögesi’nde a¤açlar›n kök, gövde ve dallar›nda zarar yapan böcek türlerinin saptanmas›. 62. Sekendiz, O. ve Y›ld›z, N., Marmara ve Trakya Bölgesi’nde Türkiye III. Entomoloji Kongresi, 24-28 Eylül 1996, Ankara, 410- tahribat›na rastlan›lan Agrilus ater L.’in Türkiye’deki yay›l›fl›, 414, 1996. biyolojisi, zararlar›, koruma ve savafl motodlar› üzerine araflt›rmalar. Kavak ve H›zl› Geliflen Yabanc› Tür Orman A¤açlar› 77. Winkler, A., Catalogus Coleopterum Regionis Palaearcticae. XVIII, Araflt›rma Enstitüsü Y›ll›k Bülteni, 7: 1-24, 1972. Dittesgasse 11, Wien, 620-663, 1924-32. 63. Sekendiz, O.A., Do¤u Karadeniz Bölümünün Önemli Teknik 78. Obenberger, J., Coleopterum Catalogus. Vol. 12 (Eds. W. Junk Hayvansal Zararl›lar› Üzerinde Araflt›rmalar. K.T.Ü. Genel Yay›n No: and S. Schenkling), Pars: 84, Buprestidae I, Berlin, 1-212, 1926. 127, Orman Fakültesi Yay›n No: 12, Trabzon, s 114, 1981. 79. Obenberger, J., Sphenopterinorum revisionis prodromus II. De 64. Y›ld›z, N., Capnodis miliaris Klug. biyolojisi, koruma ve savafl subgenere Sphenoptera Sol. s.str. (Col., Buprestidae). Sb. Ent. metodlar› üzerine araflt›rmalar. Kavak ve H›zl› Geliflen Yabanc› Tür Odd. Nar. Mus. Praze, 40: 3-99, 1927. Orman A¤açlar› Araflt›rma Enstitüsü Y›ll›k Bülteni, 9: 1-24, 1974. 80. Obenberger, J., Coleopterum Catalogus. Vol. 12 (Eds. W. Junk 65. Akman, K. ve San, S., Ege Bölgesinde zarar yapan Capnodis türleri and S. Schenkling), Paras: 111, Buprestidae II, Berlin, 213-568, üzerinde araflt›rmalar. Zir. Müc. Ar. Y›ll.: 21-23, 1975 1930. 66. Tosun, ‹., Akdeniz Bölgesi i¤ne yaprakl› ormanlar›nda zarar yapan 81. Obenberger, J., Coleopterum Catalogus. Vol. 12 (Eds. W. Junk böcekler ve önemli türlerin parazit ve y›rt›c›lar› üzerinde and S. Schenkling), Pars: 132, Buprestidae III, Berlin, 569-782, araflt›rmalar. ‹. Ü. Orman Fak. Derg., 26(2): 218-254, 1977. 1934. 67. Çanakç›o¤lu, H., Selmi, E. ve Küçükosmano¤lu, A., ‹stanbul 82. Obenberger, J., Coleopterum Catalogus. Vol. 12 (Eds. W. Junk adalar›nda entomolojik tespitler. ‹. Ü. Orman Fakültesi Dergisi, 32 and S. Schenkling), Pars: 143, Buprestidae IV, Berlin, 782-934, (1): 44-55, 1982. 1935. 68. Güler, N., Kavaklar›m›z için büyük tehlike Melanophila picta Pall. 83. Obenberger, J., Coleopterum Catalogus. Vol. 13 (Eds. W. Junk (Kavak Süslü Böce¤i). Kavak ve H›zl› Geliflen Yabanc› Tür Orman and S. Schenkling), Pars: 152, Buprestidae V, Berlin, 935-1246, A¤açlar› Enstitüsü Dergisi, T. O. ve Köyiflleri Bakanl›¤›, Orman 1936. Genel Müd., ‹zmit, 57-69 , 1984. 84. Obenberger, J., Coleopterum Catalogus. Vol. 13 (Eds. W. Junk. 69. Kornoflor, S., Orman Park Süs Bitkileri Zararl›lar›. Ç. Ü. Ziraat and S. Schenkling), Pars: 157, Buprestidae VI, Berlin, 1247-1714, Fakültesi Yay›nlar›, Ders Notu Yay›nlar› No: 131, Adana, s 189, 1937. 1986. 85. Niehuis, M., Beitrag zur Kenntnis der Buprestis-Arten des Nahen 70. Maçan, G., Güneydo¤u Anadolu Sar›çam Ormanlar›nda Zarar Ostens (Coleoptera: Buprestidae). Zoology in the Middle East, 4: Yapan Böcek Türleri, Önemlilerinin Tan›nmalar›, Yay›l›fllar› ve 39-60, 1990. Ekonomik Önemleri Üzerinde Araflt›rmalar. T. C. Tar. Orm. ve 86. Niehuis, M., Beitrag zur Kenntnis der Coroebus-Arten des Nahen Köyfll. Bak. Diyarbak›r Böl. Zir. Müc. Ar. Enst. Müd. Ar. Es. Ser. Ostens (Coleoptera: Buprestidae). Acta Coleopt., 7 (2): 69-82, No: 5, s 82, 1986. 1991.

76 G.TOZLU, H. ÖZBEK

87. Tezcan, S., ‹zmir ‹linde bulunan Buprestidae (Julodinae, 103. Volkovitsh, M.G., A catalogue of the tribe Acmaeoderini of the Polycestinae, Acmaeoderinae, Chalcophorinae, Chrysobothrinae, fauna of the USSR and adjacent countries. AH CCCP, T. 140, 16- Agrilinae, Trachyinae) türleri üzerinde faunistik araflt›rmalar. 43 , 1986 (In Russian). Türkiye II. Entomoloji Kongresi Bildirileri, 28-31 Ocak 1992, 104. Niehuis, M., Contribution to the knowledge of the Jewel Adana, Entomoloji Derne¤i Yay›nlar› No: 5, 737-746, 1992. (Coleoptera: Buprestidae) of the Near East. Zoology in the Middle 88. Lodos, N. ve Tezcan, S., Türkiye Buprestidae (Coleoptera) East, 3: 73-110 1989. faunas›n›n genel görünümü ve zooco¤rafi yönden 105. Curletti, G., I Buprestidi D’Italia. Museo Civico di Scienze Naturali de¤erlendirilmesi. E. Ü. Zir. Fak. Derg., 29 (1): 15-22, 1992. d› Brescia, No. 19, p 318, 1994. 89. Niehuis, M. und Tezcan, S., Beitrag zur Kenntnis der Agrilus-Arten 106. Raicanescu, A., Contributii la studiul faunistic fli ecologic al der Türkei (Coleoptera: Buprestidae). Mitt. internat. entomol., Ver., buprestoideelor din Rezervatia Biosferei Delta-Dunarii (Coleoptera: 18 (1/2): 1-53, 1993. Buprestoidae). Bul. inf. Soc. lepid. rom., 6 (1-2): 105-125, 1995. 90. Tezcan, S., Contribution to the study of the genera Acmaeodera 107. Sakalian, V., Studies on Buprestidae (Coleoptera) in the Sandanski- Eschscoltz and Acmaeoderella Cobos (Coleoptera, Buprestidae, Petric and Goce Delcev valleys -Southwest Bulgaria, III. Acmaeoderinae) of Turkey. Türk. Entomol. Derg., 19 (1): 69-79, Zoogeographical characteristic. Acta zoologica. bulgarica., 47, 1995. 35-41, 1994. 91. Tezcan, S., Some additional notes on Chalcophorini (Coleoptera: 108. Volkovitsh, M.G., and Alexeev, A.V., Buprestid beetles (Coleoptera: Buprestidae: Chalcophorinae) fauna of Turkey. Ege Üniv. Ziraat Buprestidae) from Kopetdagh and the adjacent regions of Southern Fak. Derg., 32 (2): 9-16, 1995. Turkmenistan. Biogeography and ecology of Turkmenistan, 419- 92. Tezcan, S., Notes on Capnodis Eschscholtz (Coleoptera: 449, 1994. Buprestidae) fauna of Turkey. Ege Üniv. Ziraat. Fak. Derg., 32(2): 109. Bily, S., Results of the Czechoslovak-Iranian entomological 9-16, 1995. expeditions to Iran. Coleoptera, Buprestidae. Acta entb mus. nat., 93. K›smal›, fi., Tezcan, S., Turanl›, F. ve Madanlar, N., Chrysomelidae Pragae, 41: 29-89, 1983. ve Buprestidae (Coleoptera) familyalar›na ba¤l› türlerin Gap 110. Volkovitsh, M.G., Two new species of the genus Acmaeoderella Bölgesi’ndeki durumu. Gap Bölgesi Bitki Koruma Sorunlar› ve Cobos (Coleoptera, Buprestidae) from South West Asia. Çözüm Önerileri Sempozyumu, 27-29 Nisan 1995, fianl›urfa, Entomological Review, 60 (4): 82-87, 1981. 139-148, 1995. 111. Volkovitsh, M.G., New and little known Buprestid-beetles of the 94. Thery, A., Faune de France. Coleopteres Buprestides , 41. Librairie genus Acmaeoderella Cobos (Coleoptera, Buprestidae) from the de la Faculte des Sciences, Paris, p 223, 1942. Eastern Meditteranean. AH CCCP, T. 208, 43-63, 1989 (In 95. Richter, A.A., Fauna SSSR, 13, 2. Zlatki (Buprestidae). I. Izd. AN Russian). SSSR, Moskova, Leningrad, p 255, 1949. 112. Solier, A. J.J., Essai sur les Buprestides. Annales de la Societe 96. Richter, A.A., Fauna SSSR, 13, 4. Zlatki (Buprestidae) II. Izd. AN Entomologique de France, 2: 261-316, 1833. SSSR, Moskva, Leningrad, p 233, 1952. 113. Zabransky, P., Beitrage zur Faunistik Österreichischer Kafer mit 97. Schaefer, L., Les Buprestides de France. Misc. Entomol. Paris, Bemerkungen zur Ökologie und Biologie 2. Teil-Familie Supplement, p 511, 1952. Buprestidae (Coleoptera: Buprestidae). Koleapt. Rundschau, 61: 139-156, 1991. 98. Bily, S., Krascoviti-Buprestidae. In Zoologcke klice, Zoological Keys, Academia, Praha, p 112, 1989 (In Czech). 114. Penther, A. et Zederbauer, E., Resultats de I’expedition scientifique zoologique du Museum National de Praha en Turquie. 423, 99. Volkovitsh, M.G., A review of Palaearctic groups of the tribe Coleoptera IV. Buprestidae. Acta ent. mus. nat. Pragae, 29: 5-24, Acmaeoderini (Coleoptera, Buprestidae). Entomological Review, 1905. 58 (2): 78-99, 1979. 115. Hellrigl, K.G. Ökologie und Brutpflanzen europaischer Prachtkäfer 100. Bellamy, C.L., A catalogue of the higher taxa of the family (Coleoptera, Buprestidae). Z. angew. ent., 85: 167-191, 1978. Buprestidae (Coleoptera). Navors. nas. mus. Bloemfontein, 4 (15): 405-427, 1985. 116. Kurosawa, Y., Reorganization of Buprestis and its allies (Coleoptera, Buprestidae). Kontyu, Tokyo, 56 (2): 261-279, 101. Volkovitsh, M.G., The new data on synonymy of 6 species of 1988. Buprestid-beetles (Coleoptera, Buprestidae) of the tribe Acmaeoderini from the Transcaucasia. AH CCCP, 5 (43), 367- 117. Mühle, H., Ergebnisse der Albanien-Expedition 1961 des 371, 1990 (In Russian). Deutschen Entomologischen Institutes. Beitr. Ent., Berlin, 34 (2) 425-426, 1984. 102. Mühle, H., Ergebnisse der Albanien-Expedition 1961 des Deutschen Entomologishen Institutes. Beitr. Ent., Berlin, 30(2): 118. Obenberger, J., Revision der palaearktischen Buprestis-Arten (Col., 369-383, 1980. Buprest.). Mitteilungen der Münchner Entomologischen Gesselschaft, 31: 460-554, 1941.

77 Erzurum, Erzincan, Artvin ve Kars ‹lleri Buprestidae (Coleoptera) Familyas› Türleri Üzerinde Faunistik ve Taksonomik Çal›flmalar I. Acmaeoderinae, Polycestinae ve Buprestinae

119. Sparacio, I., Materiali per un catalogo di buprestidi di Sicila 127. Serafim, R. and Raicanescu, A., Lista sepciiolor de (Coleoptera, Buprestidae). Naturalista sicil., S. IV, XIV (3-4), 71- (Coleoptera) din colectia NICOLAE SAVULESCU de la Muzeul de 76, 1990. Istorie Naturala “Grigore Antipa” din Bucuresti. Bul. inf. Soc. lepid. rom., 6 (1-2): 123-144, 1995. 120. Yüksel, B., Türkiye’de ladini (Picea orientalis (L.) Link.)’nde zarar yapan böcekler ve baz› türlerin y›rt›c› ve parazitleri üzerine 128. Niehuis, M., Taxonomisch-zoogeographische studien zum araflt›rmalar. Doktora Tezi, K.T.Ü. Fen Bil. Enst. Orman Anthaxia-dimidiata-Komplex (Coleoptera: Buprestidae). Mitt. Mühendisli¤i Anabilim Dal›, Trabzon, s 222, 1996. internat. entomol., Ver. 15 (1/2): 41-64, 1990. 121. Erdem, R. ve Çanakç›o¤lu, H., Türkiye Odun Zararl›lar›. ‹.Ü. 129. Bily, S., Taxonomic notes on Anthaxia (Coleoptera, Buprestidae) Yay›nlar›, No: 2336, Orman Fakültesi No: 241, ‹stanbul, K›s›m from South-Western Asia, with description of two new species. Buprestidae, 35-42, 1977. Acta ent. bohemoslovaca, 74: 275-282, 1977. 122. Gül-Zümreo¤lu, S., ‹zmir Bölge Zirai Mücadele Araflt›rma Enstitüsü 130. Bily, S., Taxonomic notes on Anthaxia (subgen. Cratomerus) from Böcek ve Genel Zararl›lar Katalo¤u (1928-1969). 1. K›s›m Bölge the Palaearctic region (Coleoptera, Buprestidae). Acta ent. Zir. Müc. Arfl. Enst., Bornova, s 119, 1972. bohemoslovaca, 77: 271-279, 1980. 123. Bily, S. and Bellamy, C.L., Comment on the proposed conservation 131. Tuatay, N., Kalkandelen, A. ve Aysev, N., Nebat Koruma Müzesi of usage of the generic names Melanophila Escholtz, 1829 and Katalo¤u (1961-1971). T.C. Tar. Bak. Zir. Mücb Zir. Kar. Gn. Md. Phaenops Dejean, 1833 (Insecta, Coleoptera). Bull. Zool. Nom., Yay. Mes. Kit. Ser., s 119, 1972. 52, 1: 70, 1995. 132. Brandl, P., Anthaxia niehuisi sp. n. eine neue Anthaxia aus der 124. Gutowski, J.M. and Krolik, R., A review of the morphology, Turkei (Coleoptera, Buprestidae). Nachrichtenblatt der Bayerischen distribution and biology of Palaearctic species of the genus Entomologen, 36 (1): 14-16, 1987. Phaenops Dej., (Coleoptera: Buprestidae). Crystal, Series 133. Obenberger, J., Etudes sur les especes du genre Anthaxia Eschsch. Zoologica, No: 3, p 88, 1996. Acta Entom. Mus. Nat ., Praha, 11: 171-249, 1938. 125. Gutowski, J.M., Changes in communities on longhorn and 134. Bily, S., A revision of Anthaxia (Melanthaxia) conradti and corsica buprestid beetles (Coleoptera: Cerambycidae, Buprestidae) species-groups (Coleoptera, Buprestidae). Acta ent. accompanying the secondary succession of the pine forests of bohemoslovaca, 81: 434-447, 1984d. Puszcza Bialowieska. Fragmenta Faunistica, 38(20): 390-409, 1995. 135. Bily, S., Variation and subspeciation in Anthaxia (Melanthaxia) nigrojubata Roubal (Coleoptera, Buprestidae). Acta ent. 126. Bily, S., World Catalogue of the Genus Anthaxia Eschscoltz, 1829 bohemoslovaca, 71: 318-321, 1974. (Coleoptera: Buprestidae). Folia Heyrovskyana, Supplementum 2, p 190, 1997.

78