Staropolskie” jezioro Mukrz zostało dobrze rozpoznane już w połowie XX wieku przez FORMY OCHRONY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO składowiska posiadają dwie kwatery składowania odpadów, z których tylko jedna jest REKULTYWACJA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO KOMENTARZ Churskiego (1953). Spośród najmniejszych jezior na szczególną uwagę zasługuje eksploatowana (Odpady komunalne na terenie woj. kujawsko-pomorskiego, 2006). małe (4,0 ha), lecz głębokie (11,9 m) jezioro Okrągłe, które pod względem Opisywany obszar charakteryzuje się wyjątkowym bogactwem występowania Składowisko paliw stałych występuje w Cekcynie, a stacje benzynowe Na obszarze składowiska odpadów komunalnych w Lnianku i Wierzchach DO MAPY SOZOLOGICZNEJ genetycznym należy do typu wytopiskowego. obiektów, zarówno o charakterze punktowym, jak i powierzchniowym, objętych w sąsiedztwie Lniana, Cekcyna i Bysławia. W okolicach większości miejscowości prowadzona jest rekultywacja leśna. Pod względem reżimu hydrologicznego najlepiej rozpoznana jest rzeka Prusina. ochroną prawną i ich dużym zróżnicowaniem. Gleby chronione posiadają znaczący oraz niejednokrotnie poza strefą zamieszkania występują cmentarze. Najwyższe stany wody w tym cieku występują w miesiącach zimowych, tj. od W SKALI 1:50 000 udział wśród gruntów ornych. Na zdecydowanie przeważającej powierzchni arkusza, NIEUŻYTKI stycznia do marca, co może wskazywać na dużą rolę wód podziemnych w jego oprócz wschodnich i zachodnich skrajów, występuje Śliwicki OChK będący Degradacja gleb reżimie hydrologicznym, a także na wpływ zatorów lodowych występujących na fragmentem jednego z większych takich obszarów wyznaczonych w Borach Obszar objęty arkuszem Cekcyn w zdecydowanej większości stanowi ARKUSZ N-34-85-A Na obszarze objętym arkuszem mapy Cekcyn nie występują nieużytki Zbiorniku Żur. Z kolei najniższe stany wody obserwowano w drugiej połowie sezonu Tucholskich. Obszar ten charakteryzuje się krajobrazem równiny sandrowej, krajobrazy leśne, więc degradacja gleb ograniczona jest do małych powierzchni naturogeniczne czy antropogeniczne. CEKCYN letniego i na początku jesieni – w sierpniu oraz wrześniu (Marszelewski 2014). pagórkami morenowymi i nielicznymi wydmami oraz polami piasków przewianych niezalesionych. Gleby występujące w okolicach większych miejscowości (Cekcyn, Tabela 1. Jeziora i ich cechy morfometryczne. (Mapa obszarów chronionych… 2001). Wierzchy, Lniano i Wełpin) są eksploatowane rolniczo i narażone na degradację naturogeniczną i uprawową. W strefach znacznych nachyleń zboczy, głównie doliny OGÓLNA OCENA STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Wys. Powierzchnia [ha] Głęb. Głęb. W zasięgu analizowanego arkusza mapy zlokalizowano 5 rezerwatów przyrody, Objętość rzeki Ryszki i Prusiny, gleby są lokalnie zerodowane. I STOPNIA JEGO DEGRADACJI Opracował zespół w składzie: Lp. Nazwa jeziora [m plani- 3 śred. maks. w tym trzy o znacznej powierzchni, 35 pomników przyrody (Tabela 2), kilkadziesiąt IRŚ KJP AJP [tys. m ] n.p.m.] metr [m] [m] użytków ekologicznych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Dodatkowo, W rejonie większych miejscowości występują gleby przekształcone Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski, Włodzimierz 1. Okrągłe - - 4.0 - 4,3 2018,0 5,3 11,9 antropogenicznie. Dotyczy to przede wszystkim Bysławia, Lniana i Cekcyna. 2. Piaseczno 93,5 38,0 32,5 38,0 37,0 - - 12,0 przez obszar arkusza przechodzą granice - dwóch parków krajobrazowych, trzech Stan środowiska przyrodniczego analizowanego arkusza wynika Marszelewski 3. Trzebcińskie 108,0 23,0 25,0 23,0 19,7 1154,4 5,0 25,0 obszarów Natura 2000, w tym jeden specjalnej ochrony ptaków (OSO) i dwa z funkcjonowania jednego, dominującego geoekosystemu - obszaru sandrowego 4. Szczuczanek - - 26,0 - 2,0 - - - specjalnej ochrony siedlisk (SOO). Ponadto, cały opisywany obszar przynależy do Degradacja lasów porośniętego zwartymi kompleksami leśnymi. W jego otoczeniu występują większe 5. Krzywogoniec 109,2 - 8,5 - 8,6 - - 4,0 Lasy są trwałym i ważnym elementem szaty roślinnej, który istotnie OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO OBSZARU światowego rezerwatu biosfery UNESCO-MAB, oraz objęty jest krajowym płaty wysoczyzn morenowych oraz mniejszych śródleśnych, często zabagnionych 6. Wołyczek - - 2,7 - 2,5 - - - oddziaływuje na krajobraz obszaru. Wynika to nie tylko z dominującego udziału 7. Okoninek 107,5 - 9,0 - 8,3 - - 4,0 programem proekologicznej gospodarki leśnej w ramach Leśnego Kompleksu obszarów. 8. Mętne (Mętno) 104,0 - 13,5 13,7 13,6 - - 2,4 Promocyjnego. ekosystemów leśnych w łącznej powierzchni arkusza, ale także z ich funkcji Wspomniany, zróżnicowany geokompleks w istotny sposób odzwierciedla Położenie fizycznogeograficzne 9. Okonino 105,9 - 28,0 25,6 25,6 - - 29,0 gospodarczej. Występujące tu lasy wchodzące w skład Borów Tucholskich, stanowią antropopresję tego obszaru. Najbardziej przekształcone obszary dotyczą Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizycznogeograficzne opracowanym 10. Zadworne 104,5 - 7,0 - 7,7 - - 12,0 Tabela 2. Pomniki przyrody. zwarty, monolityczny kompleks, urozmaicony enklawami śródleśnych osad. eksploatowanych rolniczo płatów wysoczyznowych czemu sprzyjają stosunkowo przez Kondrackiego (2001), obszar objęty arkuszem mapy Cekcyn położony jest 11. Chłodne 104,0 - 7,5 - 7.4 - - 14,0 Lp.* Lokalizacja Pomnik przyrody Występujące na obszarze arkusza lasy cechują się dobrym stanem dobre kompleksy orne o średniej przydatności rolniczej. w granicach podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (314) i makroregionie 12. Wierzchy - - 36,0 35,0 43,5 - - 12,0 13. Główka - - 16,0 12,0 12,9 - - 9,0 1. Łąski Piec dąb szypułkowy zdrowotnym, a drzewostany należą do klasy słabych uszkodzeń. Głównymi Obszary kompleksów leśnych, stanowiące zwarty monolit leśny borów Pojezierza Południowopomorskie (314.7). W ramach tego makroregionu wyróżnić 2. Łąski Piec dąb szypułkowy (3 szt.) 14. Cekcyńskie Wielkie 99,3 121,0 131,0 121,0 131,8 11948,7 9,9 27,9 czynnikami uszkodzeń aparatu asymilacyjnego są czynniki biotyczne. Silniejsza sosnowych o znacznej wartości krajobrazowej charakteryzują się stosunkowo małą można trzy mezoregiony, z czego zdecydowanie największą powierzchnię zajmuje 15. Wierzchucin - - 3,5 - 3,0 - - - 3. Łążek sosna zwyczajna 4. Łążek jałowiec pospolity degradacja lasów lokalnie zaznacza się w rejonie na wschód od Cekcyna, degradacją środowiska przyrodniczego. Wynika to m.in. z faktu braku większych mezoregion Wysoczyzna Świecka (314.73). Mezoregion Bory Tucholskie (314.71), 16. Kobylinek - - 1,8 - 2,3 - - - 17. Suchom 99,6 - 30,0 30,0 29,0 - - 1,0 5. Szarłata (109j) grupa drzew (sosna pospolita, dąb szypułkowy (2 szt.)) w okolicach miejscowości Zdroje oraz Zazdrość. Lokalnie, w okolicach Łążka i na miejscowości, ciągów komunikacyjnych o znaczeniu krajowym czy wojewódzkim występuje na północy arkusza, a niewielki fragment mezoregionu Dolina Brdy 18. Wełpińskie 100,0 - 1,8 - 8,8 - - 16,0 6. Szarłata (107a) wiąz szypułkowy południe od Suchomia lasy podlegają degradacji w wyniku oddziaływania czynników oraz inwestycji szczególnie uciążliwych dla środowiska. (314.72) w jego zachodniej części. Zasięgi poszczególnych jednostek 7. Szarłata (79hx) lipa drobnolistna 19. Bieszewskie 106,1 - 12,5 13,3 12,4 - - 2,5 abiotycznych. Ze względu na przynależność obszaru do kompleksu leśnego „Bory fizycznogeograficznych przedstawia poniższa rycina. 20. Mukrz 103,3 43,3 43,5 43,0 43,0 907,6 2,1 5,0 8. Wierzchy kasztan zwyczajny, leszczyna pospolita grupa drzew (jesion wyniosły, lipa drobnolistna, buk zwyczajny, Na większości obszarów leśnych przyczyną degradacji jest intensywna, Tucholskie” o funkcji krajowej teren ten jest szczególnie istotny z punktu widzenia 21. Czerwno 104,7 - 7,6 - 7,7 - - 2,5 9. Wierzchy dęby czerwone, dąb szypułkowy, cis (16 szt.)) niekontrolowana turystyka i rekreacja oraz zbiór runa i grzybobranie. Czynniki te 22. Dąbrowa - - 30,0 - 14,9 - - 4,5 zaspokajania potrzeb turystycznych, rekreacyjnych i krajobrazowych, nie tylko 23. Ostrowite - 59,3 57,5 59,3 60,0 2455,9 4,1 8,4 10. Wielkie Budziska dąb szypułkowy powodują zaśmiecania lasów oraz zwiększenie możliwości występowania pożarów. 11. Wysoka lipa szerokolistna mieszkańców najbliższych miejscowości czy regionu, ale także turystów z całego 24. Wielkie Błądzimskie 102,0 52,8 51,0 52,8 52,2 4666,1 8,8 34,2 Przyczyną degradacji lasów są także przecinające kompleksy leśne eksploatowane 12. Sarnówek lipa drobnolistna kraju. IRŚ – Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie grupa drzew (lipa drobnolistna (4 szt.), świerk pospolity, klon ciągi komunikacyjne. 13. Iwiec Przejawem wyjątkowych walorów przyrodniczych tego obszaru jest KJP – Katalog Jezior Polski A. Choiński (2006) zwyczajny (2 szt.)) AJP – Atlas Jezior Polski, praca zbiorowa pod red. J. Jańczaka (1997) Przyczyną degradacji lasów są także zdarzenia ekstremalne w postaci np. trąb ustanowienie na obszarze arkusza szeregu form ochrony przyrody, w postaci 14. Bieszewo dąb szypułkowy powietrznych. Taka sytuacja miała miejsce w lipcu 2012 roku, na odcinku Zdroje - 15. Leśnictwo Lubiewice cis pospolity, lipa drobnolistna licznych pomników przyrody, rezerwatów przyrody, użytków ekologicznych, Wody podziemne 16. Leśnictwo Lubiewice dąb szypułkowy Łążek, i dalej przez Szarłatę, aż do Starej Rzeki (poza arkuszem) w wyniku której zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, obszarów ochrony siedlisk i ptaków (Natura Rozpoznanie zasobów wód podziemnych na analizowanym obszarze jest 17. Bieszewo cis uszkodzeniu uległo prawie 100 tys. metrów sześciennych drewna. 2000), fragmentów parków krajobrazowych - Tucholskiego i Wdeckiego, Rezerwatu 18. Wysoka lipa drobnolistna niewielkie. Wynika to z niskiego stopnia zurbanizowania obszaru i związanego z tym 19. Cekcyn lipa drobnolistna (4 szt.) Biosfery Bory Tucholskie oraz obszarów chronionego krajobrazu. Powyższe formy małego zapotrzebowania na wodę. Największe, komunalne ujęcia wód podziemnych 20. Iwiec świerk pospolity, lipa drobnolistna (3 szt.) Degradacja wód powierzchniowych ochrony przyrody w sposób istotny wpływają na ograniczenie stopnia degradacji 3 3 znajdują się w Cekcynie (zasoby zatwierdzone 65 m /h, pobór średnio 12,6 m /h), 21. Zdroje kasztanowiec Na obszarze objętym arkuszem Cekcyn funkcjonują 2 oczyszczalnie ścieków środowiska. Lnianie (odpowiednio 75 m3/h i 8,2 m3/h) i Ostrowitem (odpowiednio 36 m3/h 22. Trzebciny sosna zwyczajna (4 szt.) zlokalizowane w Lnianie i na granicy Lniana i Lnianka. Pierwsza z nich związana jest Walory przyrodniczo-produkcyjne lasów zostały podkreślone poprzez 3 23. Zalesie dąb szypułkowy z prywatnym zakładem przetwórstwa mięsnego, a druga ma charakter gminnej i 4,6 m /h). Kilka ujęć posiada charakter wyłącznie lokalny. 24. Zalesie chamedafne północna ustanowienie na ich obszarze Leśnego Kompleksu Promocyjnego, który promuje Na obszarze objętym arkuszem Cekcyn występują poziomy wodonośne lipa drobnolistna, dąb szypułkowy (3 szt.), oczyszczalni. Podstawowe dane o zrzutach ścieków przedstawia Tabela 3. proekologiczną gospodarkę leśną. 25. Wełpin paleogeńskie i neogeńskie oraz czwartorzędowe. Zasilanie poziomów starszych dąb bezszypułkowy (2 szt.) Tabela 3. Ważniejsze zrzuty ścieków. Stan ekologiczny wybranych komponentów środowiska przyrodniczego, w tym 26. Mszano aleja - 130 lip drobnolistnych 3 możliwe jest dzięki przesączaniu się wód z poziomu czwartorzędowego. W poziomie lipa drobnolistna (3 szt.), klon zwyczajny, dąb bez-szypułkowy Rodzaj Ilość [m /d] Urządzenie Kierunek wód powierzchniowych i podziemnych, powietrza atmosferycznego oraz lasów i gleb 27. Lnianek Lp.* Miejscowość Zakład mioceńskim wody podziemne związane są z wodonośnymi osadami piaszczystymi (3 szt.), dąb bezszypułkowy (szpaler 12 szt.) ścieków max/aktual. oczyszczające zrzutu jest dobry. W przypadku jezior w otoczeniu pól uprawnych ich stan ekologiczny jest mechaniczno- zalegającymi na różnych głębokościach i charakteryzującymi się różnymi aleja: lipa drobnolistna (496 szt.), klon zwyczajny oczyszczalnia rowem do zróżnicowany. 28. Lniano – Mszano 1. Lnianek komunalne 250/200 biologiczno- (54 szt.), klon jawor (21 szt.), jesion wyniosły gminna Ryszki miąższościami. Strop tych warstw znajduje się najczęściej od ok. 10 m p.p.m. do dąb szypułkowy (2 szt.), cis pospolity (2 szt.), lipa drobnolistna chemiczna Większość zagrożeń i problemów w funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego 29. Ostrowite (park) Zakłady Mięsne mechaniczno- ok. 5 m n.p.m. (I warstwa), następnie od ok. 15 do 35 m n.p.m (II warstwa) oraz (3 szt.), grab zwyczajny, wiśnia ptasia rowem do w skali całego arkusza wynika z prowadzenia gospodarki rolnej oraz intensywnych 2. Lniano Lniano Sp. przemysłowe b.d. biologiczno- ok. 70 m n.p.m. (III warstwa). Ostatnia z wymienionych warstw występuje jedynie 30. Ostrowite lipa drobnolistna Ryszki procesów związanych z gospodarką leśną i aktywną penetracją turystyczno- z o.o. chemiczna w południowej części obszaru i nie jest ciągła (Muter i Lidzbarski 2002). 31. Słępiska dąb szypułkowy rekreacyjną. 32. Słępiska lipa drobnolistna ośmiowierzchołkowa * numeracja zgodna z numeracją na mapie Poziom czwartorzędowy występuje w osadach wodnolodowcowych W otoczeniu niektórych miejscowości występują składowiska surowców, zarówno 33. Leśnictwo Jania Góra modrzew europejski zlodowacenia wisły, które znajdują się poniżej warstwy z utworami gliniastymi. Stąd 34. Leśnictwo Jania Góra modrzew europejski rolniczych, jak i leśnych. Źródła niskiej emisji gazów i pyłów stanowią jedynie miejscowe Spośród nielicznych i małych cieków występujących na omawianym obszarze, też wody są często pod małym ciśnieniem piezometrycznym od 5 do ok. 20 m. 35. Lniano lipa drobnolistna zagrożenie dla stanu środowiska. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy w 2012 roku dokonał Warstwa ta posiada zmienną miąższość (od 10 do ponad 20 m) i zróżnicowane * numeracja zgodna z numeracją na mapie oceny stanu wód Prusiny i Ryszki (Raport o stanie środowiska... 2012). Badania parametry filtracyjne (od 10 do ponad 30 m·24h-1). Zasilanie tego poziomu następuje Prusiny przeprowadzono w profilu Laski, który znajduje się w odległości 1 km WSKAZANIA DOTYCZĄCE KSZTAŁTOWANIA I OCHRONY ŚRODOWISKA głównie z opadów atmosferycznych i następnie ich infiltracji. Wody te zasilają cieki Położony w północno-zachodnim skraju arkusza, na terenie Tucholskiego Parku od północno-wschodniej granicy analizowanego obszaru i charakteryzuje cały i jeziora. Krajobrazowego, rezerwat krajobrazowy Źródła Rzeki Stążki powołany został w 1994 odcinek dolnej Prusiny. Badania Ryszki przeprowadzono w profilu Jakubowo, Ze względu na dominujące pokrycie terenu kompleksami leśnymi kształtowanie Wody czwartorzędowe występują także w osadach pochodzących z okresu roku dla ochrony górnego fragmentu doliny rzeki Stążki wraz z jej źródłami. Teren powyżej jeziora Wierzchy i Zbiornika Żur. i ochrona środowiska powinna obejmować przede wszystkich racjonalną zlodowacenia środkowopolskiego. Ich występowanie zostało udokumentowane rezerwatu cechują wybitne walory krajobrazowe, w tym bardzo urozmaicona rzeźba. Wartości poszczególnych parametrów fizyko-chemicznych obu cieków są i proekologiczną gospodarkę leśną. w zachodniej części, w rejonie Bysławia, Cekcyna i Zalesia. Miąższość osadów Zbocza doliny Stążki porasta bór świeży, zaś jej dno łęg jesionowo-olszowy. zbliżone. W większości odpowiadają klasie I. Jednak stężenia fosforanów są zbyt Główne działania w tym zakresie powinny obejmować coraz lepsze Budowa geologiczna wodonośnych wynosi od 20 do ponad 70 m, a wydajność ponad 70 m3/h (Muter Do najważniejszych rzadkich gatunków roślin spotykanych na jego obszarze należą: wysokie i z tego powodu ogólna ocena fizyko-chemiczna określana jest jako poniżej rozpoznanie stanu biocenoz leśnych, monitoring potencjalnych zagrożeń, Obszar arkusza położony jest w marginalnej części platformy i Lidzbarski 2002). W niektórych miejscach stwierdzono łączność hydrauliczną wód widłak jałowcowy i goździsty, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów czy storczyk potencjału dobrego. Nieco lepszymi wartościami charakteryzują się stężenia fosforu promowanie wielofunkcyjności lasów, w tym ich bieżącego i przyszłego znaczenia wschodnioeuropejskiej, w obrębie synklinorium brzeżnego, charakteryzującym się w osadach zlodowacenia środkowopolskiego z wodami występującymi w osadach ze szerokolistny, plamisty oraz kukawka (Rąkowski 2005). ogólnego. W obu ciekach mieszczą się one w klasie II (Marszelewski 2014). turystyczno-rekreacyjnego. Do ważnych zadań w tym zakresie należy także zmienną miąższością osadów permsko-mezozoicznych (Pożaryski 1974, Pożaryski zlodowacenia wisły. Utworzony w 2001 roku rezerwat krajobrazowy Jezioro Piaseczno położony jest Rozpoznanie stanu czystości jezior zlokalizowanych w obrębie arkusza nie jest stopniowe dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do istniejących i in. 1982, Dadlez 1976, Dadlez, Marek 1969). W kredzie górnej miała tu miejsce w północno-wschodniej części arkusza na terenie Wdeckiego Parku zadowalające. Wynika to m.in. z faktu, że badaniami monitoringowymi objęte są siedlisk, zwiększenie zróżnicowania struktury pionowej drzewostanów oraz sedymentacja morska, którą reprezentują margle i piaskowce mastrychtu. Gleby Krajobrazowego. Ochronie podlega cenny ekosystem jeziora o układzie strefowym, jeziora przede wszystkim o powierzchni ponad 50 ha. Badania jakości wód według urozmaicenie form zmieszania. Istotnym elementem jest również przebudowa Powierzchnia podpaleogeńska występuje na wysokości ok. 90 m n.p.m. i tworzą ją Zróżnicowana rzeźba terenu, utwory powierzchniowe oraz uwarunkowania którego wody zaliczane są do I klasy czystości (Rąkowski 2005). aktualnie obowiązującej metodyki objęły zatem dwa jeziora, które w całości położone drzewostanów w kontekście ich większej odporności na zanieczyszczenia margle i piaskowce górnej kredy. W paleogenie i neogenie natomiast obok klimatyczne, mają zasadniczy wpływ na wykształcenie się charakteru pokryw Dwa rezerwaty położone w centralnej części arkusza to rezerwat wodny Martwe są w obrębie analizowanego obszaru - jezioro Mukrz i Ostrowite. Wyniki ogólnej przemysłowe. akumulacji morskiej pojawiają się osady jeziorne, bagienne w postaci piasków, glebowych i ich przydatność rolniczą. Na obszarze analizowanego arkusza oraz rezerwat leśny Jelenia Góra. Pierwszy z nich, utworzony w 1996 roku, obejmuje oceny cieków oraz jezior przedstawia Tabela 4. W przypadku obszarów pełniących funkcje rolnicze istotnym wskazaniem jest mułków i mułowców oraz węgiel brunatny. Na obszarze arkusza nie zachowały się największe przestrzenie zajmują zwarte kompleksy leśne należące do Borów ochroną śródleśne jeziorko dystroficzne wraz z otaczającymi je torfowiskami i lasami. Jezioro Mukrz w 2006 roku znajdowało się w III klasie czystości wg SOJJ ochrona gleb, a także wód powierzchniowych szkodliwymi związkami związanymi osady pliocenu, które najprawdopodobniej uległy całkowitej erozji w okresie Tucholskich. Ich zasięg generalnie pokrywa się z obszarem sandru Brdy, który W drugim zaś, ochronie z 1995 roku podlega fragment lasu ze stanowiskiem cisa (System Oceny Jakości Jezior). Zakwalifikowanie tego jeziora do III klasy czystości z gospodarką rolną. Wspomóc ten proces może modernizacja istniejącej i realizacja preglacjalnym i w czasie zlodowaceń kompleksu południowopolskiego (Jurys, w części stropowej najczęściej zbudowany jest z piasków lekkich lub piasków lekko pospolitego (Rąkowski 2005). związane było z występowaniem w nim wysokich wartości stężeń m.in. azotu nowej sieci kanalizacji sanitarnej oraz deszczowej, właściwe zagospodarowanie Woźniak 2007, 2009). Morfologia podłoża podczwartorzędowego jest urozmaicona gliniastych, na których wykształciły się gleby piaskowe różnych typów genetycznych. Położony na południu arkusza, w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej całkowitego, chlorofilu „a” i suchej masy sestonu, co skutkowało niewielką, średnio osadów ściekowych, a także budowa przyzagrodowych oczyszczalni ścieków. co sprawia, że odsłaniają się na nim osady oligocenu i miocenu. W okresie Są to najczęściej gleby bielicowe, rdzawe lub brunatne kwaśne. Gleby te zalicza się Bydgoszcz-Kościerzyna oraz wsi Mukrz rezerwat leśny Cisy Staropolskie im. Leona 0,5 metra przezroczystością wody. Nowoczesne zbiorniki na ścieki komunalne powinny być instalowane na terenach, czwartorzędowym na tę część Pomorza kilkakrotnie wkraczały lądolody do kompleksów żytnich słabych i bardzo słabych lub żytnio-łubinowych. Jedynie kilka Wyczółkowskiego należy do jednych z najcenniejszych i najstarszych rezerwatów Jezioro Ostrowite w 1999 roku zakwalifikowano do III klasy czystości wg SOJJ. gdzie budowa sieci kanalizacyjnej nie ma ekonomicznego uzasadnienia. Ważnym plejstoceńskie. W strukturze osadów z tego okresu zarejestrowane są gliny zwałowe zwartych obszarów wykorzystywanych jest rolniczo. W skrajnie południowo- w kraju. Jego zadaniem jest ścisła ochrona najliczniejszego w Polsce stanowiska Stwierdzono m.in. zbyt wysoką przewodność elektrolityczną wody, zbyt dużą elementem polityki proekologicznej jest prowadzenie kontroli kanalizacji wokół i osady wodnolodowcowe (glacjofluwialne i limnoglacjalne) kompleksu wschodniej części arkusza w rejonie miejscowości Lniano na piaskach gliniastych cisa pospolitego (Taxus baccata), łąk i zadrzewień oraz wód jeziora Mukrz. zawartość chlorofilu „a”, a także zbyt małe stężenie tlenu rozpuszczonego zbiorników wodnych, a w przypadku obszarów nieskanalizowanych – kontrola południowopolskiego oraz środkowopolskiego. Największe miąższości osiągają lekkich i piaskach słabo gliniastych wytworzyły się gleby pseudobielicowe, bielicowe Liczebność populacji cisa na jego terenie określono na około 3,3 tys. egzemplarzy, w warstwie naddennej. Potencjalne zagrożenie dla tego jeziora stwarzają grunty wywozu ścieków ze zbiorników bezodpływowych. Istotna jest także modernizacja jednak osady polodowcowe stadiału środkowego i górnego zlodowacenia Wisły. należące do kompleksu żytniego dobrego i słabego. Podobny zwarty obszar gleb a wiek najstarszych na ponad 500 lat. W rezerwacie występują także wiekowe sosny rolnicze w jego zlewni oraz stosunkowo liczna zabudowa. i rozbudowa wybranych ujęć wody. W rezultacie osady czwartorzędu mają zmienną miąższość od 23,2 m wykorzystywanych rolniczo występuje w zachodniej części w otoczeniu miejscowości oraz rzadkie gatunki roślin. Podstawą realizacji powyższych wskazań dotyczących kształtowania i ochrony w miejscowości Ostrowite do 181,6 m w okolicy miejscowości Łążek. Największe ich Bysław i Cekcyn. Różnica w stosunku do wcześniej opisanego obszaru dotyczy Całą powierzchnię arkusza (za wyjątkiem jego skrajnych południowo- Tabela 4. Stan czystości badanych cieków i jezior. środowiska na opisywanym obszarze jest podniesienie poziomu w zakresie wschodnich fragmentów) pokrywa obszar specjalnej ochrony ptaków „Bory Rzeka lub miąższości stwierdza się w rejonach głębokich obniżeń, prawdopodobnie jedynie występowania tu niewielkich enklaw gleb nieco żyźniejszych zaliczanych do Punkt pomiarowo- Ocena stanu Kategoria podatności Lp. jezioro / km Rok proekologicznej gospodarki, kultury rolnej, świadomości i odpowiedzialności za Tucholskie” (PLB220009). Ta jedna z większych w północnej Polsce naturalnych, kontrolny ekologicznego na degradację o charakterze rynien subglacjalnych o założeniach tektonicznych, w powierzchni kompleksu żytniego bardzo dobrego. Stosunkowo liczne zagłębienia i podmokłości, biegu rzeki faunistycznych ostoi jest miejscem występowania co najmniej 28 gatunków ptaków jakość i stan środowiska oraz tworzenie harmonii pomiędzy człowiekiem a przyrodą. podłoża czwartorzędu przy południowo-zachodniej i północno-zachodniej granicy występujące w centralnej, południowej i wschodniej części arkusza, zajmują gleby 1. Prusina Laska 2012 umiarkowany - Do innych szczegółowych zadań w zakresie kształtowania i ochrony arkusza. Brak jednoznacznie zdefiniowanych wiekowo poziomów interglacjalnych nie torfowe i murszowo torfowe wykorzystywane jako trwałe użytki zielone. z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, w tym 6 gatunków wymienionych w Polskiej 2. Ryszka Jakubowo 2012 umiarkowany - środowiska zaliczyć można: pozwala na pełną analizę stratygraficzną. W czasie deglacjacji lądolodu fazy Na analizowanym arkuszu brak jest gruntów ornych należących do 1 i 2 klasy Czerwonej Księdze (PCK). Według dotychczasowych obserwacji w strefie tej 3. Jezioro Mukrz - 2006 III* III Jezioro • dbanie o stan gruntów podatnych na denudację antropogeniczną i uprawową, leszczyńskiej i poznańskiej, która na analizowanym obszarze miała charakter kompleksów przydatności rolniczej (Mapa glebowo-rolnicza… 1987). gniazduje ponad 100 gatunków ptaków, w tym m.in. orzeł bielik, kania czarna, kania 4. - 1999 III* III Ostrowite • troska o właściwe funkcjonowanie śródleśnych hydrotopów leśnych, arealny, na powierzchni terenu pozostały gliny morenowe oraz pokrywy piasków ruda, podgorzałka, puchacz i tracz długodzioby (Rąkowski i in. 2012). * klasa wyznaczona w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004, klasyfikacja • doskonalenie gospodarki odpadami, w tym polepszenie systemu odbioru wodnolodowcowych w postaci pól sandrowych. W warunkach peryglacjalnych Szata roślinna Dodatkowo, na północnym-zachodzie arkusza przebiega granica specjalnej ta zawiera 5 klas odpadów komunalnych i ich deponowaniem na istniejących składowiskach, w czasie fazy pomorskiej i w późnym glacjale rozwijają się intensywnie procesy Naturalne zbiorowiska roślinne omawianego obszaru wykształciły się ochrony siedlisk „Dolina Brdy i Stążki w Borach Tucholskich” (PLH040023), a na • likwidację niekontrolowanych miejsc odpadów w otoczeniu wsi na skraju lasów, eoliczne, w efekcie których na powierzchniach piaszczystych powstają liczne wydmy stopniowo w okresie późnego glacjału ostatniego zlodowacenia i w holocenie północnym-zachodzie granica specjalnej ochrony siedlisk „Sandr Brdy” W związku z obowiązującym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia dbanie o zachowanie walorów turystycznych jezior i ich stref brzegowych, i pola piasków przewianych. W okresie późnego glacjału i holocenu w dnach jezior Według geobotanicznego podziału Polski (Szafer, Zarzycki 1972) analizowany (PLH040017). Pierwszy obszar będący fragmentem Tucholskiego Parku 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód • zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza poprzez stopniową wymianę i obniżeń kształtują się stopniowo osady biogeniczne, gytie i torfy o łącznej obszar leży w granicach Państwa Holarktydy, Obszaru Eurosyberyjskiego, Prowincji Krajobrazowego obejmuje doliny rzek – Brdy i Stążki. Drugi dotyczy równiny powierzchniowych (Dz. U. 2014, poz. 1482), które wprowadziło zmianę klasyfikacji kotłowni węglowych na gazowe. miąższości od kilku do kilkunastu metrów. Niżowo-Wyżynnej-Środkowoeuropejskiej, Dziale Bałtyckim (A), Poddziale Pas Równin sandrowej, w którą głęboko wcina się rzeka Wda i jej dopływy. Oba obszary są wskaźników jakości wód w ciekach naturalnych, jeziorach i innych zbiorników Szczegółowe wytyczne i wskazania dotyczące kształtowania i ochrony Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich (A1), Krainie Pomorski Pas Przejściowy (6), niezmiernie reprezentatywne dla przyrody Borów Tucholskich. wodnych, na mapie nie zastosuje się symboli dotyczących jakości wód środowiska przyrodniczego zawarte są w opracowywanych dla gmin strategiach Ukształtowanie powierzchni terenu i geomorfologia Okręgu Borów Tucholskich (c). W północno-zachodniej części arkusza występuje fragment Tucholskiego Parku powierzchniowych w punktach pomiarowych. rozwoju, planach gospodarki odpadami oraz programach ochrony środowiska. Północna część obszaru arkusza obejmuje fragmenty mezoregionu Borów Zgodnie z podziałem Polski na regiony geobotaniczne zaproponowanym przez Krajobrazowego. Park ten został utworzony w 1985 roku w celu ochrony cennej Pozostałe wody powierzchniowe, na obszarze objętym arkuszem mapy Cekcyn, Tucholskich, południowa - Wysoczyzny Świeckiej, natomiast niewielki fragment Matuszkiewicza (2002) obszar arkusza położony jest w dwóch równoleżnikowo przyrodniczo środkowej części Borów Tucholskich (Rąkowski i in. 2004). W obrębie nie są objęte badaniami jakości wód, dlatego trudno określić stan ich czystości. zachodniej części należy do mezoregionu Doliny Brdy (Andrzejewski 2001, 2001a). usytuowanych Działach - Pomorskim (A) na północy oraz Mazowiecko-Poleskim (E) arkusza zajmuje on powierzchnię niespełna 5 400 ha, w tym 3 122 ha to jego otulina. Literatura i materiały źródłowe W ukształtowaniu powierzchni terenu dominują równiny sandrowe pomiędzy na południu. W ramach północnego Działu kolejnymi wyróżnionymi hierarchicznie We wschodniej części arkusza wyróżnić można z kolei fragment Wdeckiego Degradacja wód podziemnych dolinami Brdy za zachodzie i Wdy na wschodzie. Obszary wysoczyznowe zajmują jednostkami są: Kraina Sandrowych Przedpoli Pojezierzy Środkowopolskich (A.5), Parku Krajobrazowego. Park ten został utworzony w 1993 roku w celu ochrony Woda w czwartorzędowej warstwie wodonośnej jest słabo zmineralizowana. 1. Andrzejewski L., 2001, Ukształtowanie powierzchni terenu oraz budowa geologiczna, 3 niewielkie fragmenty obszaru m. in. w okolicy Lniana, Wełpina, Cekcyna. Podkraina Tucholska (A.5c), Okręg Borów Tucholskich (A.5c.6) oraz Podokręgi - środowiska przyrodniczego środkowo-wschodniej części Borów Tucholskich Mineralizacja wynosi najczęściej od 150–300 mg/dm . Podwyższone jej wartości [W:] Przyroda Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Bydgoszcz. Maksymalne deniwelacje względne dochodzą tu do ok. 67 m (najwyższe wysokości Rytelski (A.5c.6.g) na zachodzie i Śliwicki (A.5c.6.h) na wschodzie. W Dziale (Rąkowski i in. 2004). W obrębie arkusza zajmuje on powierzchnię 3 190 ha, w tym stwierdzono w Wierzchucinie, a także w Wierzchach, w punkcie obserwacyjnym PIG. 2. Andrzejewski L., 2001a, Położenie i ogólna charakterystyka środowiska 163 ha to jego otulina. geograficznego, [W:] Krajobrazy Ziemi Świeckiej, J. Pająkowski (red.), TPDW, w rejonie miejscowości Trzebciny, tj. 134,2 m n.p.m., a najniższe 68,0 m n.p.m. Mazowiecko-Poleskim występuje - Kraina Chełmińsko-Dobrzyńska (E.1), Okręg We wszystkich próbkach wody z osadów czwartorzędowych i paleogeńsko- Bydgoszcz. Na terenie Nadleśnictwa Trzebciny ustanowiono dwa zespoły przyrodniczo- w okolicy jez. Wierzchy). Powierzchnia analizowanego obszaru obniża się z północy Wysoczyzny Świeckiej (E.1.1) i Podokręg Świecki (E.1.1.b). neogeńskich stwierdzono podwyższoną zawartość związków żelaza i manganu. 3. Choiński A., 2006, Katalog Jezior Polski, Wyd. Naukowe UAM, Poznań. krajobrazowe. Pierwszy z nich o powierzchni ogólnej około 358 ha obejmuję dolinę 3 w kierunku południowo wschodnim i zachodnim. Płaty wysoczyzny morenowej Opracowana przez Tramplera i in. (1990) regionalizacja przyrodniczo-leśna, Stężenia związków żelaza wynosiły najczęściej od 0,4 do 2 mg/dm , a manganu od 4. Churski Z., 1953, Jezioro Mukrz i jego okolice pod względem hydrograficznym 3 falistej urozmaicone są wzniesieniami morenowymi (moreny czołowe, moreny oparta na podstawach ekologiczno-fizjograficznych, wydziela regiony o podobnych rzeki Ryszki, a drugi nieco mniejszy, o powierzchni ogólnej 234 ha dolinę rzeki 0,07 do 0,2 mg/dm (Marszelewski 2014). i geomorfologicznym, Stud. Societ. Scient. Tor., nr 1, supp. V, Toruń. martwego lodu) np. w okolicy miejscowości Zdroje i porozcinane licznymi rynnami warunkach dla hodowli lasu. Według tego podziału obszar arkusza leży w całości Prusiny, na odcinku Tleń – Szarłata (Cyzman 2008). 5. Cyzman W., 2008, Jednolity program gospodarczo-ochronny dla leśnego Kompleksu subglacjalnymi m.in. w rejonie Cekcyna i Bysławia, których dna zajęte są przez w Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej (III) w dwóch Dzielnicach, większej na północy - Całość obszaru arkusza włączona została do światowego Rezerwatu Biosfery Degradacja powietrza atmosferycznego Promocyjnego „Bory Tucholskie”, Maszynopis, BUEiL Quercus, Toruń. liczne jeziora. Rzeźbę wysoczyzn urozmaicają ponadto obniżenia wytopiskowe Bory Tucholskie (III.1), oraz mniejszej na południu – Pojezierze Krajeńskie (III.2). Bory Tucholskie (RB BT). RB BT powołany został w ramach programu UNESCO Analizowany obszar cechuje brak wyjątkowo uciążliwych emitorów pyłowych 6. Dadlez R. (red.), 1976, Perm i mezozoik niecki pomorskiej. Pr. Inst. Geol., 79. o zróżnicowanych parametrach. W większych formach tego typu ulokowały się misy Na obszarze arkusza dominują lasy, które stanowią ponad 65% jego „Człowiek i Biosfera” w czerwcu 2010 roku, jako dziesiąty w Polsce i zarazem i gazowych do atmosfery (Tabela 5). Lokalnym, uciążliwym emitorem hałasu jest 7. Dadlez R., Marek S., 1969, Styl strukturalny kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na niektórych obszarach Niżu Polskiego. Kwart. Geol. T. 13, nr 3. jeziorne np. jezioro Ostrowite, Mukrz czy Suchom. Z kolei rozległe powierzchnie powierzchni (około 20 tys. ha) i występują w postaci zwartych, jednorodnych największy powierzchniowo obszar o takim statusie ochrony. Głównym celem Zakład Przemysłu Drzewnego w Wierzchucinie oraz lokalne tartaki. powołania rezerwatów biosfery jest wdrażanie na ich obszarze zasad trwałego 8. Dysarz R., Korczyński M., Kowalewski G., Schubert T., Stetkiewicz A., Plan ochrony sandrowe zalegające na wysokościach od ok. 120 m n.p.m w części północnej kompleksów. Całość obszaru zarządzana jest przez Regionalną Dyrekcję Lasów W sezonie grzewczym zagrożenie stanowią źródła niskiej emisji gazów i pyłów rezerwatu Źródła Rzeki Stążki na lata 1999–2018, maszynopis, Bydgoszcz. i zrównoważonego rozwoju oraz tworzenie harmonii pomiędzy człowiekiem i 110 m n.p.m. w części południowej, urozmaicają liczne wydmy i pola piasków Państwowych w Toruniu i przynależy w podobnych proporcjach powierzchniowych z terenów zabudowanych, głównie z okolic Cekcyna i Lniana. 9. Galon R., 1968, Ewolucja sieci rzecznej na przedpolu zanikającego lądolodu, [W:] a przyrodą. Jego powołanie na opisywanym obszarze jest podkreśleniem przewianych, m.in., w północno-zachodniej części obszaru oraz południowo do Nadleśnictwa Tuchola (północny-zachód), Trzebciny (północny-wschód) Tabela 5. Ważniejsze emitory przemysłowe zanieczyszczeń do atmosfery. Ostatnie zlodowacenie skandynawskie w Polsce. Pr Geogr. Inst. Geogr. PAN nr 74. wschodniej, okolice jez. Suchom oraz zagłębienia o genezie wytopiskowej. i Zamrzenica (na południu). Pod względem siedliskowym przeważają siedliska wyjątkowych walorów przyrodniczych i kultowych tego regionu (Nienartowicz i in. 10. Jańczak J., (red.), 1997, Atlas jezior Polski, T. 2., Bogucki Wyd. Naukowe, Poznań. Emisja w t/rok 2010). Obszar objęty arkuszem przynależy do wszystkich trzech wyróżnionych stref Źródło Źródło Powstanie równin sandrowych związane jest z erozyjną i akumulacyjną działalnością borowe. Głównym gatunkiem lasotwórczym obszaru jest sosna (Pinus slylvestris), Lp.* Miejscowość Zakład gazy gazy 11. Jurys L., Woźniak T, 2007, Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. 204 pyły hałasu odoru – Cekcyn, PIG. wód roztopowych podczas fazy pomorskiej ostatniego zlodowacenia, tj. ok. 15 tys. a z pozostałych warto wymienić: brzozę brodawkowatą (Betula verrucosa), dąb rezerwatu biosfery: centralnej (rezerwaty przyrody), buforowej (obszary parków z CO2 bez CO2 lat temu (Galon 1968). W otoczeniu sandrów występują liczne kemy np. w okolicy (Quercus), olszę czarną (Alnus glutinosa) modrzew europejski (Larix decidua) krajobrazowych) oraz tranzytowej (pozostałe obszary) (Nienartowicz, Kunz 2013). 1. Dębowiec tartak - - - + - 12. Jurys L., Woźniak T, 2009, Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski Zakład Przemysłu 1:50 000, ark. 204 – Cekcyn, PIG. Cekcyna, jeziora Mukrz oraz formy akumulacji szczelinowej. Pomiędzy i świerk pospolity (Picea abies). Położone w północnej części arkusza Nadleśnictwa - Tuchola i Trzebciny 2. Wierzchucin - - - + - Drzewnego 13. Kondracki J., 2001, Geografia regionalna Polski, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. miejscowościami Zdroje i Wierzchy zalegają równiny zastoiskowe. Rzeźbę zboczy Szata leśna obszaru wykazuje bogate zróżnicowanie wynikające z rzeźby zostały z dniem 1 stycznia 1995 roku, włączone do krajowego systemu Leśnych 3. Lniano tartak - - - + - 14. Lorenc H., 2005, Atlas klimatu Polski, red. IMGW, Warszawa rynien urozmaicają z kolei liczne rozcięcia erozyjne, parowy i dolinki oraz niecki i stopnia wilgotności terenu związanego z torfowiskami, zbiornikami wodnymi, Kompleksów Promocyjnych (LKP). Celem powstania LKP „Bory Tucholskie” jest 4. Cekcyn tartak - - - + - promocja proekologicznej polityki leśnej w postępowaniu gospodarczym. Zgodnie 15. Mapa glebowo-rolnicza woj. bydgoskie w skali 1:100 000, IUNG w Puławach 1987. denudacyjne, a u ich podnóży stożki aluwialne. Dna licznych obniżeń obok jezior strumieniami, wprowadzającymi zmienność warunków ekologicznych, * numeracja zgodna z numeracją na mapie z opracowanymi założeniami na obszarze LKP następuje godzenie funkcji 16. Mapa obszarów chronionych, woj. kujawsko-pomorskie w skali 1:250 000, WOŚ Kuj- wypełniają miąższe osady biogeniczne (gytie, torfy). Równiny torfowe o znacznych urozmaicających obraz siedlisk i zbiorowisk roślinnych. Stopień naturalności Pom. UW w Bydgoszczy, Pracownia Kartografii Cyfrowej „Digikart”, Olsztyn, 2001. produkcyjnej, środowiskotwórczej i społecznej lasów z ich wielkoprzestrzenną powierzchniach np. w centralnej i południowej części obszaru, ulegają roślinności leśnej jest jednak stosunkowo niski. Osobliwością dendrologiczną Rodzaje przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko 17. Marszelewski W. 2014, Komentarz do mapy hydrograficznej w skali 1:50 000, arkusz przekształceniom antropogenicznym na skutek melioracji. Sieć dolin rzecznych na najwyższej rangi jest cis pospolity (Talus baccata), który przetrwał w swym ochroną przyrody w ujęciu kompleksowym (Cyzman 2008). Na terenie arkusza Cekcyn nie występują inwestycje mogące szczególnie N-34-85-A Cekcyn, Główny Geodeta Kraju, Geokart-International Rzeszów. analizowanym obszarze jest słabo wykształcona, są to na ogół młode głęboko wcięte naturalnym siedlisku, dzięki objęciu go ochroną ścisłą. Drugim gatunkiem objętym Formy ochrony środowiska uzupełnia kilkanaście ujęć wód podziemnych. Na szkodliwie oddziaływać na środowisko przyrodnicze. 18. Matuszkiewicz J. M., 2002, Zespoły roślinne Polski. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. doliny wykorzystujące w swoim przebiegu obniżenia glacjalne o niewielkim stopniu ochroną gatunkowa jest jarząb brekinia (Sorbus torminalis), który osiąga w Borach opisywanym arkuszu nie wytypowano obszarów najwyższej ochrony w obrębie 19. Muter K., Lidzbarski M., 2002, Objaśnienia do mapy hydrogeologicznej Polski w skali głównego zbiornika wód podziemnych. Wśród złóż surowców mineralnych 1:50 000, arkusz Cekcyn, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. transformacji fluwialnej. Tucholskich północno-wschodnią granicę zasięgu w Europie (Cyzman 2008). PRZECIWDZIAŁANIE DEGRADACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO udokumentowano złoża torfu w okolicach wsi Iwiec. 20. Nienartowicz A., Domin D.J., Kunz M., Przystalski A., 2010, Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie, Formularz Nominacyjny / Biosphere Reserve Tuchola Forest, Nomination Wody powierzchniowe Klimat Aktywność człowieka w zakresie przeciwdziałania degradacji środowiska Form, LGD Sandry Brdy, Chojnice. Obszar objęty powierzchnią arkusza charakteryzuje się małą liczbą cieków. Opisywany obszar jest położony w strefie klimatu umiarkowanie ciepłego - DEGRADACJA KOMPONETÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO przyrodniczego polega na właściwym wprowadzaniu podstaw przyrodniczych 21. Nienartowicz A., Kunz M., 2013, Tuchola Forest Biosphere Reserve / Rezerwat Najdłuższym z nich jest Ryszka, której długość wynosi 10,6 km, a powierzchnia jej przejściowego, który kształtowany jest na styku morskich mas powietrza znad Biosfery Bory Tucholskie, [W:] Biosphere Reserves In Poland, Rezerwaty Biosfery w i proekologicznych do planowania przestrzennego oraz na umiejętnym stosowaniu zlewni 105 km2. Ryszka wypływa z jeziora Suchom na wysokości 99,6 m n.p.m. Oceanu Atlantyckiego oraz mas kontynentalnych znad Europy Wschodniej, a nawet Polsce, M. Kunz, A. Nienartowicz (red.), Wyd. naukowe UMK, Toruń. Degradacja powierzchni terenu instalacji technicznych i procesów technologicznych ograniczających lub i uchodzi do jeziora Wierzchy (68 m n.p.m), stanowiącego obecnie zachodnią zatokę Azji. Ścieranie się tych głównych mas powietrza, przemieszczanie się różnych 22. Odpady komunalne na terenie województwa kujawsko-pomorskiego – koncepcja W obrębie arkusza, obszary narażone na denudację naturogeniczną likwidujących procesy degradacji środowiska. Działanie człowieka w tym kierunku zagospodarowania, 2006, Maszynopis, Przedsiębiorstwo Usługowe EPRO, Toruń. Zbiornika Żur. Spadek tego niewielkiego cieku jest więc duży i wynosi prawie 3‰. ośrodków barycznych oraz frontów atmosferycznych powoduje w tym rejonie dużą i uprawową koncentrują się głównie w części północno-wschodniej. Stanowią one obejmuje więc cały szereg zabiegów, procesów, nakazów i zaleceń, także 23. Pożaryski W. (red.), 1974, Budowa geologiczna Polski. 4. Tektonika. 1. Niż Polski. W pobliżu leśniczówki Ryszka do tego cieku uchodzi Struga Mukrz, która odwadnia zmienności pogody oraz warunków klimatycznych z roku na rok. Biorąc pod uwagę nachylone zbocza dolinek uchodzących do doliny rzeki Prusiny oraz wokół rynny podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. Inst. Geol., Warszawa. obniżenie znajdującego się w południowej części obszaru z kilkoma jeziorami podział obszaru Polski na regiony klimatyczne według Wosia (1999), analizowany jeziora Wierzchy. Podobny charakter posiadają zbocza dolnego odcinka doliny rzeki W dwóch miejscowościach - Lniano i sąsiadującym od północy Lnianku 24. Pożaryski W, i in. 1982, Tektonika i ewolucja palatektoniczna paleozoiku (m.in. Mukrz, Ostrowite i Dąbrowa). Przez północno-wschodni skraj analizowanego obszar usytuowany jest w centralnej części regionu Chełmińsko-Toruńskiego. Na tle podpermskiego między Koszalinem i Toruniem (Pomorze). Prz. Geol., 30, 12. Ryszka. Poza wymienionym obszarem lokalne miejsca degradacji powierzchni funkcjonują mechaniczno-biologiczno-chemiczne oczyszczalnie ścieków. Położone obszaru przepływa Prusina, której długość całkowita osiąga 28 km, a w obrębie sąsiednich regionów klimatycznych wyróżnia się on nieco większą częstością 25. Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2012 roku, 2013, związane są ze zboczami systemu niewielkich rynien występujących na północ od w obrębie arkusza miejscowości nie posiadają sieci kanalizacji sanitarnej i burzowej. arkusza mapy jedynie 7,2 km. Jest to prawostronny dopływ Wdy. występowania dni z pogodą bardzo ciepłą z dużym zachmurzeniem. Dni takich Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz. Cekcyna, np. w otoczeniu jeziora Okonino, Okoninek, Mętne i Główka. Podobny Jedynie w Cekcynie część powierzchni objęta jest taką infrastrukturą. W pozostałych Spośród najmniejszych cieków na szczególną uwagę zasługuje górny, średnio w roku jest tutaj ponad 16. Charakterystyczne są w tym regionie także dni 26. Rąkowski G. (red.), 2005, Rezerwaty przyrody w Polsce Północnej, IOŚ-PIB, charakter mają zbocza jeziora Bysławskiego, którego jedynie fragment występuje miejscowościach, m.in. w Lnianie, Wierzchach, Zdrojach, Łążku czy Wierzchucinie Warszawa. źródłowy odcinek strumienia o nazwie Stążka, znajdujący się na północno- przymrozkowe bardzo chłodne, z dużym zachmurzeniem bez opadów. Na podstawie w południowo-zachodniej części analizowanego arkusza. występuje jedynie kanalizacja sanitarna, a w innych jest jej brak. 27. Rąkowski G., Walczak M., Smogorzewska M., 2012, Obszary natura 2000 w Polsce II, zachodnim krańcu arkusza. Ciek ten, zasilany przez liczne źródła, przepływa przez Atlasu Klimatu Polski (Lorenc 2005) można stwierdzić, iż w latach 1971–2000 na tym Lokalna degradacja rzeźby terenu zachodzi także w obrębie wyrobiska Trzy kontrolowane składowiska odpadów komunalnych zaspokajają potrzeby Specjalne obszary ochrony siedlisk w Polsce Północnej, IOŚ-PIB, Warszawa. obszar rezerwatu „Źródła Rzeki Stążki” i tworzy malownicze meandry. Źródła obszarze średnie ciśnienie atmosferyczne wynosiło 1015–1016 hPa, dominowały materiałów budowlanych w Jędrzejewie. Składowiska surowców, głównie rolniczych lokalnej społeczności. W kilku miejscach opisywanego terenu istnieją składowiska 28. Rąkowski G., Smogorzewska M., Janczewska A., Wójcik J., Walczak M., Pisarski Z., nazywane są także Wodogrzmotami Krasnoludków, a nazwa pochodzi od wiatry z sektora zachodniego, o dość znacznej prędkości (średnio 3,5 - 4,0 m/s), 2004, Parki krajobrazowe w Polsce, IOŚ-PIB, Warszawa. skoncentrowane są wokół Lniana i Cekcyna. Składowiska surowców leśnych surowców rolniczych lub leśnych oraz składowiska paliw. Stacje paliw towarzyszą wywierzyska, z którego wypływa rzeka (Dysarz i in. 1999). usłonecznienie sięgało 1550 - 1650 godz/rok, a średnia temperatura powietrza była 29. Szafer W., Zarzycki K., 1972, (red.) Szata roślinna Polski, Tom II, PWN, Warszawa. związane są natomiast z okolicami miejscowości Wierzchucin, Zdroje, Pruskie występującym głównym ciągom komunikacyjnym. Na analizowanym obszarze znajdują się 24 jeziora, których powierzchnia jest dość wysoka i wynosiła ok. 8,0o C. Jest to region o niskiej sumie rocznej opadów 30. Trampler T., Mąkosa K., Girżda A., Bąkowski J., Dmyterko E., 1990, Siedliskowe i Łążek. Na większości analizowanego obszaru gospodarka odpadami jest większa od 1 ha (Tabela 1). Największym z nich jest jezioro Cekcyńskie Wielkie. (około 550 mm). Urozmaicona orografia terenu oraz zróżnicowane pokrycie szatą podstawy hodowli lasu, PWRiL, Warszawa. We wschodniej części arkusza zlokalizowane są trzy kontrolowane składowiska uregulowana, co nie zmienia faktu konieczności zorganizowania kompleksowego W obrębie arkusza znajduje się jednak tylko jego północny kraniec (z tego powodu roślinną sprzyja formowaniu się lokalnych warunków topoklimatycznych. 31. Woś A., 1999, Klimat Polski, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. odpadów komunalnych, dwa w rejonie miejscowości Lniano, oraz trzecie nieco na systemu gromadzenia, segregacji i wywozu odpadów. jezioro to nie jest omawiane w niniejszym komentarzu, podobnie jak Wielkie północ od miejscowości Wierzchy. Pierwsze z wymienionych zarządzane jest przez W wybranych trzech miejscach prowadzony jest monitoring środowiska Błądzimskie). Spośród pozostałych do największych należą jeziora: Ostrowite, © Copyright by Mieczysław Kunz, Leon Andrzejewski, Włodzimierz Marszelewski, gminę Lniano, a drugie przez Gminny Zakład Komunalny w Osiach. Oba przyrodniczego, z czego w dwóch przypadkach w oparciu o sieć krajową i w jednym Mukrz, Wierzchy i Piaseczno. Znajdujące się w granicach rezerwatu „Cisy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu regionalną.