6/2 Tablo Açıklama 6/3 Semiramis Kanalı Planı & Asur Yazısı
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PANO 6 URARTU -6/1 Harita Van Çevresi -6/2 Tablo Açıklama 6/3 Semiramis Kanalı planı & Asur Yazısı -6.4 Şamran kanalı planı MB -6/5 Şamran Kanalı köprü -6/6 Şamran Kanalı fotoğraf Van kalesinde Asur dilinde yazıtı Şamran (Menua) Kanalı Planı (M.Bildirici 2004) 1 Şamran pınarları 2 Beyarkı Regülatörü 3 BETON KÖPRÜ 4 Gem köyü (Köprüler) 5 Kerevanis köyü 13 Engil köyü 6 Gödanis (Gölkaşı) 7 Engil H.E.S 8 Suvartan (Kıyıcak) 9 Kadembastı 10. EDREMİT 11 Zwistan (Elmalı) (Katepanktis) 12 Zevek (Kavurma) 14 Van Kalesi (Tushpa) 15 Toprakkale (Rusahinili) 16 GÜRPINAR (Havasor) Gürpınar (Havasor) ilçesi Yukarıkaymaz (Mecingir) köyü yakınında Şamran pınarları VAN ŞAMRAN (MENUA ) KANALI PANO 7 -7/1 Şamran Kanalı kesit -7/2 Rusa Barajı kitabe -7/3 Rusa Barajı plan açıklama -7/4 Şamran Kanalı yazıt -7/5 Faruk Bendi -7.6 Ağrı Ferhat Kanalı & Sikhe Gölü RUSA BARAJI-GENİŞ GÖL- KEŞİŞ GÖLÜ Van ovasının doğusunda 2544 m kotunda doğal bir göldür. Çevresindeki dağlardan beslenmektedir. Urartular zamanından beri iki tarafına bent yapılarak su depolama tesisi (baraj) olarak kullanılmıştır. 1961 yılı DSİ bültenine göre drenaj alanı, 100 km2 depolama hacmi 9 hm3 tür. (DSİ kayıtlarına göre 2006 yılı hacmi 17 hm³) Urartu Kralı Rusa II tarafından yaptırılmıştır. Baraj ile ilgili Belck tarafından bulunmuş yazıt, bugün Berlin Pergamon (Bergama) müzesindedir. (Ref.2.10) 1891 yılında Belck tarafından baraj kıyısında bulunan sözü edilen yazıtta Keşiş gölü olarak bilinen bu barajın Kral Rusa tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Burada özetle yazılanlar şöyledir. "1….dağlar, ve ben kanallar ve nehir yatakları için bol su temin ettim, onu Rusa gölü olarak isimlendirdim. Rusahinili (Toprakkale) ve kurak araziyi suya kavuşturan, daha önceleri ekilmeyen topraklar için kanal kazdırdım. 2. Rusa derki: Rusahinili'yi kurdum, bentlerle çevirerek bu gölü meydana getirdim. Daha önce ekilmemiş ve ihmal edilmiş, Rusahinili önündeki ve ekilebilir göl kenarındaki arazi tamamen yabani otlardan temizlenecektir. Şekil 74 Rusa Barajı’ndan (Genişgöl-Keşişgölü) beslenen Urartu Barajlar sistemi İsim – No İsim – No İsim – No İsim – No 1. Rusa Barajı 2. Rusa bendi (çalışıyor) 3. Rusa bendi, iptal 4. Faruk bendi 5. Çoravanis –Kavuncu 6. Çoravanis regülatörü 7 Sikhe barajı 8. Lamizgert- Kıratlı 9Rusahinili-Toprakkale 10. Sikhe –Bostaniçi 11.Zırvandanis-Karpuz 12.Değiemenköy 13. Şuşanis- Kevenli 14 Van Kalesi 15. Döni bendi 16.Döni Barajı 17. Döni bendi-iptal 18. Döni köyü 19. Kurubaş 4. Faruk köyü Rusa Barajı (Geniş Gölden) beslenen SİKHE BARAJI (Bildirici 2006) DOĞUBAYAZIT FERHAT KANALI Urartuların Doğu Anadolu'da yaptığı sulama kanalları ve barajlar sadece Van'da değildir. Bu dönemde yapılmış ve hala kullanılan bir başka tesis de "Ferhat Kanalı"dır Ferhat kanalının su kaynağı, Doğubayazıt ilçesinin 54 km kuzey batısındaki Balık Gölü'dür. Balık Gölü'ne Doğubayazıt-Ağrı karayolundan sapan bir yolla Musun (Suluçem), Gürgüre (Aktarla) üzerinden ulaşılabilir. Balık Gölünün alanı 34 km2, kotu ise 2.250 m dir. Kanalın geçtiği yerlerdeki yerleşim yerleri şöyledir : Gürgüre (Aktarla), Bezirhane, Sarıbıyık, Eskisu, Pirehale Mezrası, Karaşeyh, Güllüce, Kuyucak, Kervansaray… Kanal yer yer, sert kayalar oyularak geçirilmiştir. Bu kısımda kanal genişliği 2.00- 2.50 m, yüksekliği ise 1.00 -1.50 metredir. Kanalın geçtiği yamaçlar 11 m ye varan duvarlarla takviye edilmiştir. Bu yönden Şamran kanalına benzemektedir. Kanalın yapılışı belirten yazıtlar burada bulunamamıştır. Yapılış tarzından Urartu yapısı olduğu kabul edilebilir. Kanal, Şamran kanalı gibi hizmete devam etmektedir. PANO 8 HELENİZM -8/1 Tablo ve açıklama -8/2 Thales -8/3 Epalinüs Tünel -8/4 Mehmet Bildirici Helenizm dönemi röportaj -8/5 Mousolos & Artemisia -8/6 Efes kurşun boru & Su efsaneleri HELENİZM DÖNEMİ –HELENİSTİK PERIOD Anadolu toprağındaki Helenizm Dönemi üç safhada incelenmelidir. İlki M.Ö yaklaşık 1000 yıllarında Yunanistan karasından gelip Anadolu’nun Ege kıyılarına yerleşen Ion, Aol ve Dor kavimleridir. Özellikle bu dönemde kent devlet yönetimleri görülmektedir. Özellikle İon kentlerinden (12 adet) Efes (Ephesus) ve Milet (Miletos) çok öne çıkmış Anadolu’nun bu kısımlarında çok ileri bir uygarlık sergilenmiştir. Özellikle Milet’te felsefe okulu kurulmuş, THALES savunduğu fikirlerle Batı Uygarlığını başlattığı kabul edilmektedir. Milet tarafından pek çok kent kurulmuştur. İkinci önemli dönem Pers yönetiminde Karia Satrapları döneminde büyük gelişme olmuştur. Mousolos tarafından Milas (Mylassa) çok gelişmiş, Halicarnassos (Bodrum) başkent olarak temelden kurulmuştur. Milas’ın dini merkezi Labranda kurulmuştur. Üçüncü dönem Anadolu’nun Büyük İskender’in Persler’den alışından sonraki dönemdir. Bu dönemde kurulan Pergemon (Bergama) Krallığında çok çok önemli gelişmeler olmuş, Bergama kentine basınç altında toprak ve kurşun borularla su getirilmiştir. Bu dünyada görülen ilk uygulamadır. ÖZELLİKLE BURADA PLANI VERİLEN KURŞUN BORULU SİSTEM BİR MÜHENDİSLİK HARİKASI OLUP 18. YÜZYILLARA KADAR BU ÇAPTA BİR SU PROJESİ YOKTUR. Helenizm dönemi konusunda Mehmet Bildirici’in 5. Dünya Su Forumu dolayısıyla İngilizce yayınlanmış “A TALE OF WATER” kitabında röportajı (58-59) PERSLERİN SATRABI (VALİSİ) İLKÇAĞIN 7 HARİKASINDAN ANIT MEZARI YAPTIRAN, HALİKARNASSOS’UN (BODRUM) KURUCUSU MOUSOLOS (M.Ö 377-353) MOUSOLOS’UN KIZKARDEŞİ VE EŞİ DÜNYA’DA İLK DENİZ SAVAŞI YÖNETMİŞ OLAN ARTEMISIA (M.Ö 353-351) Muğla Otogar’da Heykeli (Fotoğraf M.Bildirici 2013) Efes’te Bulunmuş Kurşun Boru (M.Ö 500) Bodrum’a (Halicarnassos) ait su efsanesi PANO 9 -9/1 Bergama Kralı Attalos Heykeli, Antalya -9/2 Bergama üçlü suyolu -9/3 Bergama Kurşun boru -9/4 Amasya Kale planı -9/5 Amasya Köprü &Kale -9/6 Hellenistik Çeşme HELENİSTİK DÖNEMDE KURUN BORU İLE GEÇİLEN VADİ 18. YÜZYILLARA KADAR DÜNYADA GERÇEKLEŞTİRİLEN MÜHENDİSLİK HARİKASI AMASYA HELENİSTİK DÖNEMDE YAPILMIŞ KÖPRÜ KEMERLERİ ARCHED BRIDGE FOUNTAIN İN HELLENISTIC ERA AMESEA ANTİK KENTİ KENT DUVARLARI CITY WALL OF AMASEA (Foto M.Bildirici 2013) PANO 10 ROMA -10/1 Roma dönemi 10/2 Antalya ile başlayan 10/3 Balıkesir ile başlayan 10/4 Antakya ile başlayan 10/5 İzmir Foça ile başlayan 10/6 Muğla Milas ile başlayan ANADOLU’DA BİLİNEN ROMA DÖNEMİ SU YAPILARI-KÖPRÜLER Buraya su yapısı yönünden araştırılan ve hakkında yayını olanlar alınabilmiştir. Bunlar dışında araştırma bekleyen bu kadar yerleşim yeri daha var olduğu kanısındayım KNOWN ROMAN WATER STRUCTURES IN ANATOLIA Only structures that are researched and published are listed İl- Yer- Place Açıklama- Explanation 01 Adana Merkez’de Taş köprü –Stone Bridge Adana-Anavarza Anavarza antik kenti- Anavarza ancient city Su Yolu, Sukemeri –Aqueduct 02 Adıyaman- Kahta Arsamea antik kenti –Arsamea ancient city Roma Köprüsü –Roman Bridge Adıyaman Samasota antik kenti – Samasota ancient city Samsat Ülkü İzmirligil- Su altında- under waters 03 Afyon- Sülün Prymnessos basınçlı suyolu- Aqueduct, inverted syphon Weber 1905 sifon derinliği 40 m –siphon’s depth 40 m Afyon Dinar Apamea Kibotos antik kenti- Apamea Kibotos ancient city Weber basınçlı suyolu- Under pressure aqueduct 28 m 05 Amasya Ferhat Sukanalı- Ferhat Aqueduct 06 Ankara Elmadağ’dan gelen suyolu, basınçlı taş boru Aqueduct under pressure- Nezihi Fıratlı- Eşref Özand Ankara Anykra antik kenti, Ancra ancient city Ankara Caracalla Roma Hamamı –Caracalla’s Roman baths 07 Antalya Attalia antik kenti- Attalia ancient city Antalya Kaş Patara antik kenti ve halen bozulmamış basınçlı soyu Kalkan- Patara ancient city and her inverted siphon Ovagelemiş H. Fahlbusch- Sencer Şahin Antalya Aksu Perge antik kenti- Perge ancient city H. Fahlbusch- Galip Büyükyıldırım Antalya – Side antik kenti Manavgat Ülkü İzmirligil- Side Ancient city Selimiye Antalya Serik Aspendos antik kenti, muhteşem su yolu Belkis P.Kessener, Aspendos wonderful aqueduct Antalya Kale Andriake kaskatlı su sistemi –Andriake water cascade system- Denis Murphy Antalya Seki Oionanda antik şehri, basınçlı suyolu Uzunaliler Stenton & Coulton, Oionanda inverted siphon Antalya Kemer Phaselis antik kenti ve Suyolları Tekirova Phaselis ancient city and aqueduct Antalya Finike Rhodiapolis antik kenti su tesisleri Kumluca Dennis Murphy- Rhodiapolis ancient city Antalya Selge antik kenti Manavgat Galip Büyükyıldırım, Selge ancient city Beşkonak, Altınyayla Antalya Termessos antik kenti Güllükdağ Mehmet Kürkçü, Termessos ancient city, cisterns 09 Aydın Tralles antik kenti- Weber basınçlı su yolu Tralles ancient city Aydın Karasu Afrodisias antik kenti – Kerim Erim (Geyre) Aphrodisias ancient city –Museum Aydın Güllübahçe Priene antik kenti H. Fahlbusch, Priene ancient city Aydın Yenihisar Miletos antik kenti- ÇOK ÖNEMLİ ANTİK KENT Balat (Palatia) G. Tuttahs, Miletos ancient city Aydın Çine Alinda antik kenti Karpuzlu Alinda ancient city Aydın Çine Alabanda antik kenti Araphisar Ü. Öziş, ancient city Alabanda Doğanyurt Aydın Sultanhisar Nyssa antik kenti, su tüneli, Strabo yaşadı Nyssa ancient city, water tunnel 10 Balıkesir Cyzikos antik kenti, Mazhar Ertüzün Bandırma Cyzikos ancient city 14 Bolu Konuralp Kieros antik kenti Eski Üskübü Kieros Prusias on Hypium ancient city 15 Burdur Bucak Ariassos antik kenti, basınçlı suyolu Uçkapı E.Owens, Ariassos ancient city, inverted siphon Burdur Gölhisar Cibyra antik kenti, basınçlı su yolu O. Baykan, Cibyra ancient city, inverted siphon Burdur Ağlasun Sagalassos antik kenti, Belçikalılar kazı yapıyor E. Owens Sagalassos ancient city Burdur Bucak Cremna antik kenti Çamlık –Girme E. Owens, Cremna ancient city 16 Bursa İznik Niceia antik kenti – Niceia ancient city 17 Çanakkale Aleksandria Troas (Antigonia) antik kenti Eski İstanbul W.Aylward,