SCHILDERS VAN VENETIE (GEB) GRATIS

Auteur: Aikema Aantal pagina's: none pagina's Verschijningsdatum: none Uitgever: Sdu Uitgevers||9789061791515 EAN: nl Taal: Link: Download hier Venetiaanse School definities In het zuidtransept is een klein deurtje dat leidt naar de schatkamer van de basiliek. De schatkamer bevat een grote hoeveelheid oorlogsbuit van na de Val van Constantinopel in Veel van de schatten zijn in tijden van crisis gesmolten. Ook is een groot deel na de val van de Republiek geplunderd en in de negentiende eeuw was de overheid regelmatig genoodzaakt juwelen te verkopen om aan geld te komen. Desondanks bevat deze schatkamer een van de meest belangrijke collecties Byzantijns goudsmeedwerk. Hier bevinden zich onder meer kostbare iconen, wierookvaten, reliekhouders en bokalen. Meer lezen over Hemelvaartsdag in Venetië: Helma. Officiële website: Adres, telefoon en kaart Lay-out en de collecties Virtueel bezoek en bekijk de kunstschatten items. Het Palazzo Ducale of Dogenpaleis is het voormalige verblijf van de Dogen, als ook de voormalige machtszetel van de Republiek. Het was eeuwenlang het enige gebouw in Venetië dat de naam palazzo mocht dragen. Andere gebouwen werden simpelweg Ca​ genoemd: de afkorting van casa huis. Het Palazzo bevatte een groot aantal kantoren, rechtszalen, martelkamers en cellen. Het werd in gebouwd als een somber fort. Net als de basiliek werd ook het paleis meerdere malen verwoest en opnieuw opgebouwd. Het huidige gebouw stamt min of meer uit de veertiende eeuw. De façades, die grotendeels zijn uitgevoerd in roze marmer, zijn een perfect voorbeeld van gotische architectuur. De hoofdingang van het complex wordt gevormd door de sierlijke Porta della Carta poort die bekroond wordt door een personificatie van Venetië en naar het binnenhof van het Paleis leidt. In het centrum van de binnenplaats bevinden zich twee prachtige zestiende-eeuwse bronzen waterputten. In gaf Doge Marco Barbarigo opdracht tot het bouwen van een grote ceremoniële trap, die een geschikte omgeving moest vormen voor het kroningsritueel van de Dogen. De Dogen werden op de overloop van de trap bekroond met een met juwelen bedekte corno ducale of dogen kap, die een belangrijk statussymbool was. De trap werd ontworpen door Antonio Rizzi, die deze liet decoreren met verschillende reliëfs en beelden. Zijn naam dankt de trap aan de twee gigantische beelden van Mars en Neptunes van Jacopo Sansovino. De beelden symboliseerden de macht van de Republiek ter land en ter zee. A an de andere kant van de binnenplaats leidt de Scala dei Censori de bezoeker naar binnen. Hier nemen we de Scala d​Oro gouden trap naar boven. Deze trap werd in door Sansovino ontworpen en ontleent zijn naam aan het gestucte en vergulde gewelf van Alessandro Vittoria. Deze trap leidt naar de Primo Piano Nobile en de appartementen van de dogen. Het tweede gedeelte van de Scala d​Oro leidt naar de derde verdieping en de raadkamers. Boven aan de trap is het Atrio Quadrato vierkant atrium waarvan het houten plafond door Tintoretto is beschilderd. Rechts vinden we de Sala delle Quattro Porte. Het plafond van deze kamer is ontworpen door de bouwheer Palladio en opnieuw beschilderd door Tintoretto. De aangrenzende kamer wordt de Anti collegio genoemd en functioneerde als wachtkamer. Enkele muren in deze ruimte zijn door Tintoretto voorzien van mythologische afbeeldingen. De Sala del Collegio wordt wel als de meest waardevolle kamer van het Palazzo beschouwd en bevat prachtige schilderingen van Veronese en Tintoretto. Ook in de Sala del Senato, waar de doge samen met de senaat staatszaken besprak, zijn muur — en plafondschilderingen aangebracht door Tintoretto en zijn leerlingen. Deze raad was opgericht om misdaden tegen de staat te onderzoeken en de misdadigers te vervolgen. Veronese vervaardigde enkele prachtige schilderingen voor deze ruimte, zo mooi zelfs dat Napoleon er in een aantal met zich meenam naar Brussel. De twee mooiste zijn in aan het Palazzo teruggegeven. De Sala della Bussola geeft onder meer toegang tot de cellen. In deze zaal bevindt zich de Bocca di Leone leeuwenmond , een soort brievenbus waar van buitenaf geheime berichten in konden worden gegooid. Er bevonden zich meer van deze ​brievenbussen​ in het Palazzo en de bussen mochten alleen geleegd worden in het bijzijn van de drie voorzitters van de Raad van Tien. Meer lezen over de leeuwenmond klik hier. Op het posten van onware berichten stond een zeer zware straf. In deze zaal kwam de Grote Raad bijeen om wetsbesluiten te nemen. Ook werden hier feesten georganiseerd. Voor deze zaal schilderde Tintoretto in samenwerking met een aantal assistenten Il Paradiso het paradijs , het grootste olieverfdoek ter wereld 7. Verder is het plafond van de zaal erg interessant. Het is opgedeeld in 35 compartimenten die beschilderd zijn. Voor vele detail van Il Paradiso zeer groot klik hier Wikipedia. De meest belangwekkende compartimenten zijn de centrale panelen die beschilderd werden door Veronese Apotheosis van Venetië en Palma Giovane Venetië met de overwonnen Gebieden rond haar Troon. Via de borden, Prigioni, in het Dogenpaleis en de Ponte dei Sospiri Brug der Zuchten gaan we naar de beruchte kerkers, die naast maar wel grenzend aan het Dogenpaleis liggen. Casanova, voor wie deze romantische stad een belangrijk jachtterrein was, ontsnapte wel uit de gevangenis , maar hij was een van de weinigen. We lopen vanaf het hotel richting het oosten langs de drukke weg die van het station naar het Rialto en de San Marco leidt. We vervolgen onze weg en komen langs een voor Venetiaanse begrippen ongekend brede straat die in de 19e eeuw werd aangelegd: de Strada Nova. Officiële website Galleria G. Een vreemd, erg duur en mooi aangekleed eendje aan het Canal Grande. Het enige dat typisch voor Venetië is aan dit paleis is de verdeling van de kamers. Er is veel bekend over de bouw, de documenten zijn er nog. Het werd tussen en in opdracht van Marino Contarini gebouwd. Marino wilde indruk maken. De gondels moesten ten minste even stilhouden bij zijn paleis. Contarini die tot één van rijkste adellijke families behoorde, kocht in het palazzo van de Zeno familie. Vijf jaar later stierf zijn eerste vrouw. Contarini liet het oude paleis van Zeno afbreken om ter nagedachtenis van zijn vrouw, Soramador Zeno, op dit kavel een nieuw palazzo te kunnen bouwen. Contarini gaf zelf de opdrachten voor de verschillende delen van de bouw. Ook zorgde hij voor het materiaal. De twee steenhouwer ateliers zijn eveneens bekend: een steenhouwer uit Milaan, Matteo Raverti en de Venetiaanse Giovanni Bon. De zes lichtbogen van de piano nobile zijn van Raverti. Het paleis werd wel erg opzichtig geschilderd. De Franse schilder, Zuan di Franza, vergulde de ballen bij de dakbekroning , de kruisbloemen bij het traceerwerk, de spitse ramen, de leeuwenkopjes, het loofwerk bij de hoekkapitelen en de ronde lijsten rond de knoppen met goud. De wapenschilden op de kapitelen en de consoles in de vorm van leeuwen die de dakrand steunen, werden met het uiterst kostbare lapis lazuli lees Cennini over lapis lazuli beschilderd. Absurd als je weet hoe de zoute lucht en de wind in deze stad zo nu en dan huishouden. Niet voor niets draagt het huis nog steeds de naam oro of goud. De witte Istrische steen werd nog bewerkt met wit lood en olie zodat er een mooi effect van geaderd marmer ontstond. Het rode marmer uit Verona werd ook geolied en vernist om de kleur meer te laten spreken. Het is duidelijk hoeveel dit palazzo te danken heeft aan het Ducale, vooral bij de zes bogen van de piano nobile. De hand van het Milaneese atelier van Raverti is goed te herkennen. Dit atelier heeft ook aan de kathedraal van Milaan gewerkt. De verfijnde detaillering van de gevel domineert. Een ​overall plan​ of een modulair systeem zoals bij San Giovanni Crisostomo is ver te zoeken. Zo corresponderen de drie hogere ​pinakels​ of ​kantelen​ in het midden absoluut niet met de symmetrische gevel. De trap is opnieuw gebouwd, de originele put is in Parijs opgekocht en de boogfries onder de dakrand is ook hersteld. Ruskin die in dat beroemde boek, ​The Stones of Venice​, heeft geschreven hier in digitale vorm te lezen op het internet had zich vreselijk opgewonden over de architectonische ingrepen van de vorige bewoonster. De beroemde ballerina, Mademoiselle Taglioni, had barbaarse veranderingen in dit oude paleis aangebracht. Ruskin schrijft hierover in een boze brief het volgende:. Geciteerd uit: D. Batsford, London, blz. Plattegronden van het museum: Eerste verdieping 1. Medailles , bronzen en XV eeuwse schilderijen uit Veneto 3. Vittore Carpaccio, B. Tweede verdieping: 6. Schilderijen maniërisme 7. Keramiek Vlaamse landschappen en interieurs Vlaamse schilderijen XVII eeuw. Franchetti had een prachtige collectie kunstwerken. Tegelijkertijd kun je goed zien hoe een gotisch palazzo er nu van binnen uitziet. Vooral de collectie van Venetiaanse sculpturen die het museum op de eerste verdieping huisvest, is bijzonder. Tot de mooiste werken behoort onder meer het marmeren Dubbelportret van Tullio Lombardo tevens zelfportret. Na alle schilderkunst die we tijdens de excursie tegenkomen, zullen de beelden voor een prettige afwisseling zorgen. Ook vinden we op deze verdieping een veelluik van Antonio Vivarini dat de Kruisiging tot onderwerp heeft. Het Fondaco dei Tedeschi was na een brand in net herbouwd. Aan de zijde van de Merceria bij de Calle del Buso. De figuur van Giorgione is in van de gevel gehaald en in de zeven fragmenten van Titiaan. Een groot verschil in stijl. Titiaan heeft een monumentale Justitia geschilderd. Justitia is dynamisch weergegeven, het hoofd duidelijk getekend en realistisch van kleur. Giorgione heeft een gestileerde en elegante naaktfiguur geschilderd, die bijna geheel op kleur is gebaseerd. Dit was een moeilijke tijd voor de serenissima. De liga van Cambrai bedreigde Venetië. De deugden van Venetië werden als symbool gebruikt vandaar Justitia. Titiaans fresco had weinig te maken met het werk van Giorgione uit die tijd. Titiaan ging meer richting de klassieken. Op dat moment, dus vroeg in zijn carrière, was de twintigjarige Titiaan juist zeer geïnteresseerd in Sebastiano del Piombo met name in de realistische vormen die op monumentale schaal worden afgebeeld. Titiaan schilderde veel realistischer op dat moment dan Giorgione. Tragisch voor Giorgione was, als men het verhaal van Dolce uit mag geloven, dat:. We vervolgen onze weg richting de San Marco. In de les hebben we het beroemde Piazza San Marco met zijn aanliggende gebouwen besproken. We gaan eerst de San Marco bekijken. In dit onderdeel komt ook de architectuur van de San Marco en het Palazzo Ducale aan de orde. Het Piazza San Marco is een van de meest beroemde pleinen ter wereld. Het Piazza was eeuwenlang de plek bij uitstek voor openbare ceremoniën en religieuze vieringen. Ook vandaag de dag is zij, met haar vele terrasjes, toeristen en duiven, het middelpunt van de stad. Aan de oostzijde van het Piazza liggen de twee befaamde gebouwen van Venetië: de San Marco, de kathedraal van Venetië en het Palazzo Ducale, het voormalige verblijf van de Venetiaanse dogen en tevens het machtscentrum van de Republiek. Oorspronkelijk was deze plek de boomgaard van de nonnen van de nabijgelegen San Zaccaria. Toen de nonnen in de negende eeuw hun bomen opofferden voor de bouw van de basiliek en het Palazzo Ducale, ontstond stukje bij beetje het Piazza dat wij vandaag de dag kunnen bewonderen. Het Piazza San Marco is het enige plein in de stad dat ​piazza​ wordt genoemd, andere pleinen worden aangeduid met ​campo​ of ​piazzetta​ pleintje. Klik hier voor een plattegrond met gebouwen en namen: 1. Piazzetta dei Leoncini nu en anno Michele Marieschi 2. Propcuratie Vecchie nu en anno Luca Carlevarijs 4. Ala Napoleonica nu site Correr museum en anno S. Germaine onder Napoleon afgebroken Canaletto 5. Procuratie Nuove nu anno Canaletto 6. Campanile nu 18e eeuw Campanile Francesco Guardi 7. Loggia Campanile nu anno Loggia Campanile Canaletto 8. Piazzatta nu anno Piazzetta bij maneschijn Friedrich Nerly. Het plein bestaat uit twee met elkaar verbonden pleinen en wel de Piazzetta, het pleintje waar de twee zuilen staan en het grote plein vóór de San Marco: het Piazza. Het grote plein werd gebruikt voor processies, terwijl de Piazzetta voornamelijk voor politieke doeleinden gebruikt werd. Zo werden bijvoorbeeld executies tussen de twee zuilen uitgevoerd. Er was sindsdien weinig aan het plein veranderd. Alleen de noordzijde van de Piazza was vanwege een brand door Bartolommeo Buon herbouwd. Deze vleugel heet nu de Procuratie Vecchie. De procuratoren woonden tegenover de oude procuratie. Volgens Vasari was Sansovino de eerste die het gehele plein goed onder handen wilde nemen. Met de hulp van doge Gritti werden in het eerste jaar dat Jacopo Sansovino proto bouwmeester was, begonnen met het opruimen van het plein. Er waren houten kraampjes en zelfs latrines rond de twee zuilen. Bij de campanile waren stalletjes waar je geld kon wisselen. Verder waren er groente -en vleesstallen. De gebouwen tegenover het Ducale waren dubieuze hotels en herbergen. Langs de lagune waar nu de Zecca staat waren veel kaas -en salami winkeltjes. Het opruimen van de janboel bleek een moeizame en langdurige zaak te worden. Vergeet niet dat de stalletjes en winkeltjes goed verdienden op zo​n drukke plek en ook aardig wat belastinggeld opbrachten. Sommige waren bovendien legaal en hadden rechten verworven. Bezoekers zoals de kruisvaarders hadden goedkope hotels nodig. Bovendien waren er de 16e eeuw geen open plekken meer in de stad, dus waarheen te verhuizen? Na de beslissing om de stallen rondom de zuilen op te ruimen kwamen er nieuwe stallen met groenten voor de Munt bij. In besloot de Supra om alle stallen en kraampjes van de pleinen te verwijderen. Dit idee komt waarschijnlijk van Jacopo Sansovino zelf. Maar aan de verkoop werd flink verdiend zodat de illegale stallen vaak toch weer terugkeerden. Het bleef een moeizaam en taai gevecht. De straf was vijfentwintig lire, maar dit viel in het niet bij wat er verdiend werd. In werd er zelfs gedreigd met een gevangenisstraf van vijftien dagen. De scheiding tussen de politieke het palazzo Ducale en economische centra Rialto was niet nieuw. Het was een zeer oude Italiaanse traditie die door Alberti en Filarete weer nieuw leven was ingeblazen. Toch was de scheiding niet zo absoluut zoals wel uit het verhaal van de kraampjes blijkt. Het Rialto kende ook wel enige politieke elementen. Jacopo wilde de scheiding economisch en politiek centrum weer volledig herstellen. De constructie van het nieuwe gebouw begon niet aan de zuidzijde van de Piazza, maar aan de westzijde van de Piazzetta. Wat voor discussies zich precies hebben afgespeeld bij de procuratoren is niet bekend. Het werk begon bij de bakkerij nabij de Campanile aan de Piazzetta. Hierbij werd een model gebruikt dat door Sansovino gemaakt is. Juist op dit moment werd besloten, 6 maart , om een bibliotheek voor de collectie van kardinaal Bessarion te bouwen. Deze kardinaal had een prachtige collectie manuscripten aan de stad nagelaten. De zoon van Jacopo, Francesco Sansovino, schrijft in zijn gids over Venetië dat zijn vader van plan was het gebouw aan de zuidzijde van het Piazza ook twee verdiepingen te geven net als de bibliotheek. Scamozzi heeft het gebouw aan de zuidzijde voltooid met drie verdiepingen en een mezzanino. Waarschijnlijk zou Sansovino ook tot de bouw van meer dan twee verdiepingen gedwongen zijn. De appartementen brachten immers veel geld in het laatje. Jacopo is de eerste architect geweest in de renaissance die een radicaal nieuw en groot plan kon uitvoeren. Sansovino benadrukt de eenheid door een doorlopende arcade langs het gehele plein en de Piazzetta te maken. Tegelijk met de aanpak van Jacopo werkte Michelangelo aan het Campidoglio klik hier voor het verhaal over het Campidoglio. Sansovino schiep eenheid, harmonie en helderheid in het centrum. Het plein wordt aan drie zijden omsloten door zestiende-eeuwse arcaden en aan een zijde door de Basilica San Marco. Deze was oorspronkelijk bedoeld ter oriëntatie voor de zeevaarders. Op de toren staat een beeld van Maria, die op Hemelvaart begroet wordt door de figuurtjes van de Drie Koningen die vanuit de zijdeuren verschijnen. Bezoek aan de toren en de klokkenluiders klik hier. Bron: Wikipedia. Aan de zuidkant grenst het plein deels aan het Piazzetta dat aan het water van de lagune ligt. Aan de oever staan twee granieten zuilen. Op de ene zien we de gevleugelde leeuw van de Heilige Marcus, op de andere de heilige Theodorus. Vroeger vonden hier executies plaats en nog altijd wordt gezegd dat het ongeluk brengt om tussen de pilaren door te lopen. Na de ingrijpende verbouwing van het Piazza volgde de bouw van de bibliotheek, de Zecca munt en de loggetta aan de voet van de campanile. Aangezien het plein vlak aan het water van de lagune ligt is het in tijden van acqua alta hoog water een van de eerste plekken van Venetië die blank staan. Het gevaar van overstroming dreigt al sinds de dertiende eeuw en er is dan ook sinds eeuwen een drainagesysteem onder het trottoir van het plein aanwezig dat dient voor de afvoer van het water. Aangezien de frequentie van het acqua alta de laatste jaren drastisch is verhoogd, is men al enige tijd bezig met het vernieuwen van het systeem en blijft men zoeken naar een betere oplossing. Totdat deze is gevonden, blijven de loopplanken - die de bezoekers ten tijde van acqua alta moeten behoeden voor natte voeten — gereed staan. Deze scuola is gebouwd op grond die de franciscanen van de Frarikerk hebben afgestaan. Voor een goed overzicht van de schilderijencyclus met goede afbeeldingen die Tintoretto in deze scuola geschilderd heeft. Klik hier voor de Web Gallery of Art, Wikipedia met vele afbeeldingen. Een scuole is zoals je al geleerd hebt een vereniging van leken uit een bepaalde groep of gilde. De leden kwamen in een gebouw bijeen om boete te doen en te bidden. Daar de middenstand geen politieke invloed had, konden zij zich tenminste manifesteren in hun scuole. Een beperkt aantal scuole had een eigen kerk en een eigen gebouw zoals de San Rocco. De leken lieten hun gebouw, waar ze zeer trots op waren, verfraaien door kunstenaars. Bijna alle grote Venetiaanse schilders, beeldhouwers en architecten kregen belangrijke opdrachten van deze leken. Een tocht langs de beroemde scuole betekent een rondwandeling langs beroemde kunstwerken. Sala Capitolare of Sala Superiore 3. Begane ground of Sala Terrena. Deze scuola is gesticht ter ere van de heilige Rochus San Rocco als een liefdadigheidsinstelling voor zieken. In is de bouw begonnen door Bartolomeo Bon. Het geld is grotendeels door de Venetianen opgebracht die gespaard zijn gebleven voor de pest waar Rochus de beschermheilige van was. Als men de hagiografie over Rochus mag geloven leidde hij een bijzonder leven. Wel laat de ziekte de nodige littekens na. Terug in zijn geboortestad vertrouwde men Rochus niet, hij heeft immers littekens dus wordt hij in het gevang gegooid. Daar sterft hij, maar God grift in de wand van zijn cel nog een tekst waarbij Rochus als pestverzorger wordt aangewezen. De botten van Rochus worden gestolen uit Montpellier en naar Venetië gebracht. Rochus wordt vaak met zijn hond afgebeeld. Te Piacenza wordt hij zelf getroffen door de pest, maar zie zijn hond brengt hem brood en een engel verzorgt zijn wonden. Rochus genas. In deze scuola wordt hij zonder hond afgebeeld, wel is het litteken van de pest op zijn linkerbeen te zien. Natuurlijk is deze scuola in het bezit van een reliek van de heilige Rochus en wel van zijn vinger. In de aangrenzende kerk San Rocco is op een reliëf te zien hoe Rochus de lijders aan de pest helpt. In deze scuola, de Scuola Grande di San Rocco, is vooral werk van Tintoretto te zien, maar liefst zesenvijftig schilderijen. Het gebouw is tussen en door Bartholomeo Bon en Antonio Abbondi voltooid. In de kerk ernaast, de San Rocco, is een goede plattegrond van deze scuola te krijgen waarbij nauwkeurig staat aangegeven welke schilderijen waar hangen. De gehele schilderijencyclus laat zich als een stripverhaal lezen. Het verhaal begint in de kleine zaal op de eerste etage. Jacopo Robusti is geboren in , als zoon van een verver vandaar zijn bijnaam Tintoretto of ververtje. In het geboortejaar van Tintoretto legde Titiaan juist de hand aan de ​Hemelvaart van Maria​ achter het hoofdaltaar in de Frari ​kerk. Tintoretto is een blauwe maandag bij het atelier van Titiaan in de leer geweest, maar als het verhaal klopt dan heeft Titiaan hem er ijlings uitgewerkt. Titiaan zag direct het grote talent van de jonge knaap en schopte hem de eerste dag er al uit, hij wilde geen concurrentie. Titiaan is een geheel andere schilder dan Tintoretto. Titiaan was werelds, verkeerde aan verschillende keizerlijke hoven, terwijl Tintoretto naar het schijnt slechts één keer Venetië verlaten heeft, toen hij een serie schilderijen in Mantua moest afleveren. Terwijl Titiaan goed verkocht en in weelde leefde, was Tintoretto iemand die vaak voor niets schilderde. Hij was zo religieus dat hij vaak aan kerken en scuole aanbood om gratis te werken. Titiaan en Tintoretto komen uit generaties die een andere geschiedenis hebben ondergaan. Onder Titiaan was Venetië op haar hoogtepunt. De stad was enorm rijk en de renaissance heerste, waarbij het goede leven een belangrijke rol speelde. In het leven van Tintoretto begon de serenissima aan haar neergang, bovendien kwam de Contrareformatie op. De strijd tegen het lutheranisme en calvinisme werd te vuur en te zwaard door de katholieken gestreden. Het werk van Titiaan is veel wereldser, pracht en mooie kleuren spelen een dominerende rol in zijn werk. Deze twee schilders worden vaak als tegenpolen gezien. In ieder geval laat hun werk twee kanten van de Venetiaanse school zien. Veronese, Salviati en Zuccari togen aan het werk. Tintoretto schilderde met grote penseelstreken op zijn gebruikelijke vlotte wijze meteen maar een schilderij van de H. Rochus in volle glorie op het plafond. Natuurlijk deed hij dit stiekem en hij zorgde ervoor dat het goed werd afgedekt. Bij de dag van de beoordeling lieten de kunstenaars hun ontwerpen in de kapittelzaal zien. Op het moment dat allen naar het ​ververtje​ keken, trok hij slechts aan een touw, waardoor zijn geheel voltooide schilderij voor iedereen te zien was. Groot tumult brak uit: dit was niet eerlijk, maar de beslissing viel gunstig uit voor Tintoretto hij kreeg de opdracht een enorme schilderijencyclus te maken. Op de verwijten van enkele broeders van de scuola dat hij zich niet aan de afspraken had gehouden antwoordde Tintoretto volgens Vasari:. Tintoretto was tot bijna alles bereid om opdrachten te krijgen. Zo bood hij vaak aan in elke gewenste stijl te schilderen. Als Tintoretto er lucht van kreeg dat iemand anders waarschijnlijk een opdracht zou krijgen, bood hij aan voor minder geld het in dezelfde stijl te schilderen. Soms deed hij het zelfs gratis. Tintoretto voltooid het plafond in de zomer en de herfst van hetzelfde jaar: In de hoeken in de kleine tondi zijn de vier seizoenen afgebeeld. Verder zijn Johannes de Evangelist of de H. Marcus te zien. De afgebeelde figuren, waaronder vrouwen, stellen het geluk of het geloof voor. Deze figuren verraden de diepgaande invloed die Michelangelo op Tintoretto​ kunst heeft gehad. Na het plafond schilderde Tintoretto in , ​De Kruisiging​: een gigantisch doek van maar liefst bij centimeter dat gehele achterwand beslaat. Dit werk is het eerst geschilderd op de wanden in dit vertrek. Het is de climax van de andere wandschilderijen. Na de geseling ofwel ​Ecce Homo​, in het midden boven de deur, waar Pilatus rechts naast Christus staat, is rechts Christus voor Pontius Pilatus te zien. Geheel links vervolgt het Bijbelse verhaal met de kruisdraging. De Kruisiging is geheel links onder in het beeldvlak op een marmeren sokkel gedateerd en gesigneerd. Tintoretto ontving voor dit werk dukaten. Dit reusachtige doek kreeg al direct enorme waardering van tijdgenoten. Zo zelfs dat een kardinaal Ferdinando een Medici de kunstenaar Agostino Carracci twaalf jaar na de voltooiing Tintoretto leefde nog de opdracht gaf om er een gravure van te maken. Rubens en Van Dyck hebben de nodige studietekeningen van de Kruisiging gemaakt. Tintoretto heeft zichzelf ook afgebeeld in het midden van het rechter deel: licht voorover gebogen tegen de stenen verhoging achter de man met een schop. Tintoretto had zich goed voorbereid. Ook tekende hij direct in grote lijnen de compositie op het doek. Tijdens de laatste restauratie is aan het licht gekomen dat Tintoretto bij alle schilderijen in deze scuola zo te werk ging. Er is ook een stuk van de rand onder het plafond dat dubbelgevouwen was ontdekt. Dit deel heeft dus eeuwenlang in het donker gezeten waardoor de oorspronkelijke kleuren nu nog te zien zijn aan het onderstaande detail. Als je het verhaal bij de evangelisten leest Matteüs 33, Marcus 2, Lucas 32 of Johannes 19 : 28 dan keert het dobbelen om de kleren van Christus terug net als de man die met een spons de azijn in de wonden wil drukken. De eenzame Christus is in de mensenmassa volledig geïsoleerd. Boven hem hangen dreigende donkere wolken. Alleen de figuren onder bij het Kruis worden door de gebeurtenis verscheurd. Johannes kijkt met bewondering op naar Christus. Tintoretto zelf kijkt slechts als toeschouwer. Grote forse diagonalen doorkruisen het lichaam van Christus. Het oog wordt meteen naar de geïsoleerde eenzame Christus getrokken. Het is een zeer dynamisch schilderij: druk bevolkt en toch goed leesbaar. Dit bereikte Tintoretto onder meer door zeer gedoceerd met licht en donker te werken: chiaroscuro. Een licht dat meer uit de objecten zelf lijkt te komen, hoewel er wel schaduwen zijn en het licht van rechts komt. De wind waait van links naar rechts zoals dit aan de bomen en de vlag te zien is. De laatste twee werken, ​Maria Magdalena​ en ​Maria van Egypte​, schilderde Tintoretto zes jaar voor zijn dood. In totaal heeft Tintoretto vierentwintig jaar aan de cyclus gewerkt. Ter plekke zal ik uitleggen dat het geheel niet zomaar willekeurig geordend is op wanden en plafonds. Er is een bewuste keuze van onderwerpen ​ natuurlijk religieus ​ gemaakt waarbij de onderwerpen op de wanden direct te maken hebben met de afbeeldingen op het plafond. De laatste afbeeldingen kun je met spiegels ter plekke bekijken. In de middeleeuwen en ook later werd het oude testament gelezen alsof er een dubbele bodem inzat. Allerlei gebeurtenissen uit het oude testament werden gelezen en geduid als voorafschaduwingen van het nieuwe testament; dit wordt een prefiguratie genoemd. Zo is de Jonas op het plafond in de grote zaal op de eerste verdieping zie plattegrond boven, n. Jonas had drie dagen en nachten in de vis gezeten voordat hij werd uitgespuugd en weer tot leven kwam. Na de kruisiging had Jezus ook drie dagen en nachten in de tombe gelegen voor hij weer tot leven kwam. Het uitgebreide verhaal ​ de zesenvijftig schilderijen — eindigt op de begane grond. Schema en plattegrond van de grote zaal op de eerste verdieping:. Juist op het moment dat Tintoretto het centrale doek n. Het gaat over de koperen slang een verhaal uit het oude testament. Deze gebeurtenis werd als een prefiguratie van de Kruisiging van Christus geduid. Dit valt bij de evangelist Johannes in hoofdstuk III: te lezen:. Tintoretto schilderde een wirwar van lichamen. Sommigen hebben al gehoord dat zij naar de koperen slang moeten kijken anderen nog niet. Naakten in allerlei moeilijke houdingen. Ook in dit werk zijn de typische invloeden van Michelangelo overduidelijk. Sommige figuren zijn zo te herleiden tot Ignudi in de Sixtijnse kapel hier b ij Web Gallery of Art te zien of de liggende beelden op de sarcofagen in de Nieuwe Sacristie. Dit geldt ook voor de draaiingen van de engelen die met God de Vader komen aangevlogen. Het Visioen van Ezechiël naast de Koperen Slang en tegenover Jacob en de Ladder en op de wand ertegenover de Hemelvaart zie nummers 1, 9, 8 plafond en 31 op de wand. Het visioen van Ezechiël is precies naast de Opstanding van Christus en de Koperen Slang geschilderd. Wat heeft dit te maken met de herrijzenis van Christus en de koperen slang als prefiguratie van de kruisiging? De tekst in Ezechiël 1 beantwoordt deze vraag. De tekst luidt als volgt:. Dit zegt Jahwe de Heer tot deze beenderen: Ik ga de levensgeest in u brengen, en ge komt weer tot leven. Ik leg pezen op u, bekleed met vlees en overtrek u met een huid; dan schenk Ik u de levensgeest en ge komt weer tot leven. Dan zult ge erkennen dat ik Jahwe ben. En zodra ik begon, ontstond er een gedruis: de beenderen voegden zich aaneen, elk op zijn plaats. En ik zag hoe er pezen op kwamen en vlees en hoe ze met een huid overtrokken werden. Maar de levensgeest was er nog niet in. Zo zijn deze schilderingen als een chronologisch Bijbels verhaal te interpreteren. Hierbij worden gebeurtenissen uit het Oude Testament koperen slang, visioen van Ezechiël als een prefiguratie gezien van de kruisiging en de Opstanding van Christus. In de grote zaal op de eerste verdieping zijn naast enkele schilderijen van Giorgione, Titiaan en Tiepolo ook nog bijzondere beelden van Pianta uit de 17e eeuw te zien. Bij de houten lambrisering onder de schilderijen zijn vreemde uit hout gesneden figuren te zien sommige missen armen en hebben vreemde attributen. Rechts direct bij de ingang, dus naast de bovenste treden van de grote trap, heeft Pianta een uitleg gegeven bij deze bizarre creaturen : zo beeldt hij Tintoretto zelf af, de figuur met allerlei penselen in zijn hand. Verder wordt het symbool van nieuwsgierigheid afgebeeld: het is een spion met een grote hoed op zijn hoofd weggedoken in zijn mantel waardoor alleen zijn de ogen nog te zien zijn. Hij spiedt, maar wil zelf niet gezien worden. Schema en plattegrond op de begane grond. Het werk hangt niet ver van de ingang, als je binnenkomt sta je oog in oog met de Annunciatie het is het eerste werk dat je ziet. In plaats van mooie klassieke architectuur zoals de balustrade, portico met zuilen zoals bij de Annunciatie van Titiaan hier slechts een vervallen Venetiaans palazzo. Wat direct opvalt is de kapotte zuil op een hoog basement. Iets wat in de Sala Terrena ook te zien is net als de vloertegels. Er bestaat nog een schilderij, een stadsgezicht van een onbekende kunstenaar, misschien Piero della Francesca, dat het soort experiment laat zien dat Brunelleschi had gemaakt. Vanuit deze tijd werd het lineaire perspectief begrepen en regelmatig toegepast, zoals door Perugino in zijn Christus die de sleutels geeft aan St. Peter —82 in de Sixtijnse Kapel. Giotto gebruikte tonaliteit om vorm te creëren. Taddeo Gaddi demonstreerde in zijn nachtelijke scène in de Baroncelli-kapel hoe licht kan worden gebruikt om drama te creëren. Paolo Uccello , honderd jaar later, experimenteerde met het dramatische effect van licht in enkele van zijn bijna monochrome fresco's. Een aantal hiervan deed hij in terra verde "groene aarde" , waarbij hij zijn composities verlevendigde met een vleugje vermiljoen. De bekendste is zijn ruiterportret van John Hawkwood aan de muur van de Dom van Florence. Zowel hier als op de vier hoofden van profeten die hij rond de binnenste wijzerplaat in de kathedraal schilderde, gebruikte hij sterk contrasterende tonen, wat suggereert dat elke figuur werd verlicht door een natuurlijke lichtbron, alsof de bron een echt raam in de kathedraal was. Piero della Francesca zette zijn studie van licht verder. In de geseling toont hij kennis van hoe licht proportioneel wordt verspreid vanaf het punt van oorsprong. Er zijn twee lichtbronnen in dit schilderij, de ene binnen in een gebouw en de andere buiten. Van de interne bron, hoewel het licht zelf onzichtbaar is, kan zijn positie met wiskundige zekerheid worden berekend. Leonardo da Vinci zou Piero's werk aan licht voortzetten. De Heilige Maagd Maria , vereerd door de katholieke kerk over de hele wereld, werd vooral in Florence opgeroepen, waar een wonderbaarlijk beeld van haar te zien was op een zuil op de korenmarkt en waar zowel de kathedraal van "Onze Lieve Vrouw van de Bloemen" als de grote dominicaan kerk van Santa Maria Novella werden naar haar vernoemd. Het wonderbaarlijke beeld op de graanmarkt werd verwoest door vuur, maar in de jaren vervangen door een nieuw beeld door Bernardo Daddi , geplaatst in een uitvoerig ontworpen en weelderig bewerkte baldakijn door Orcagna. De open benedenverdieping van het gebouw was omsloten en gewijd als Orsanmichele. Afbeeldingen van de Madonna met het kind waren een zeer populaire kunstvorm in Florence. Ze namen elke vorm aan, van kleine in massa geproduceerde terracotta platen tot prachtige altaarstukken zoals die van Cimabue , Giotto en Masaccio. In de 15e en eerste helft van de 16e eeuw domineerde de ene werkplaats meer dan de andere de productie van Madonna's. Ze waren de familie della Robbia en ze waren geen schilders maar modelleurs in klei. Luca della Robbia , beroemd om zijn cantoria-galerij in de kathedraal, was de eerste beeldhouwer die geglazuurd terracotta gebruikte voor grote sculpturen. Veel van de duurzame werken van deze familie zijn bewaard gebleven. De vaardigheid van de della Robbias, in het bijzonder van Andrea della Robbia , was om groot naturalisme te geven aan de baby's die ze modelleerden als Jezus , en uitingen van grote vroomheid en lieflijkheid aan de Madonna. Ze moesten een norm stellen die door andere kunstenaars van Florence zou worden nagevolgd. Onder degenen die tijdens de vroege renaissance devotionele madonna's schilderden, zijn Fra Angelico , Fra Filippo Lippi , Verrocchio en Davide Ghirlandaio. Zelfs Michelangelo, die in de eerste plaats een beeldhouwer was, werd overgehaald om de Doni Tondo te schilderen , terwijl ze voor Raphael tot zijn meest populaire en talrijke werken behoren. Een van de meest invloedrijke schilders van Noord-Italië was Andrea Mantegna van Padua , die het geluk had in zijn tienerjaren te zijn in de tijd dat de grote Florentijnse beeldhouwer Donatello daar werkte. Donatello creëerde de enorme bronzen ruiterstandbeeld, de eerste sinds het Romeinse Rijk, van de condotiero Gattemelata , nog steeds zichtbaar op zijn sokkel op het plein buiten de basiliek van Sant'Antonio. Hij werkte ook aan het hoofdaltaar en creëerde een reeks bronzen panelen waarin hij een opmerkelijke illusie van diepte bereikte, met perspectief in de architectonische setting en schijnbare rondheid van de menselijke vorm, alles in zeer ondiep reliëf. Op slechts 17 jaar oud aanvaardde Mantegna zijn eerste opdracht, fresco-cycli van het leven van de heiligen James en Christopher voor de Ovetari-kapel in het transept van de kerk van de Eremitani , vlakbij de Scrovegni-kapel in Padua. Helaas werd het gebouw grotendeels verwoest tijdens de Tweede Wereldoorlog, en ze zijn alleen bekend van foto's die een reeds sterk ontwikkeld gevoel voor perspectief en kennis van de oudheid onthullen, waarvoor de oude Universiteit van Padua begin 15e bekend was geworden. Mantegna's laatste werk in Padua was een monumentaal San Zeno-altaarstuk , gemaakt voor de abt van de Basiliek van San Zeno , Verona van tot Dit veelluik waarvan de predellapanelen bijzonder opvallen voor de behandeling van landschapselementen, zou de verdere ontwikkeling van renaissancekunst in Noord-Italië. Mantegna's beroemdste werk is de interieurdecoratie van de Camera degli Sposi in het hertogelijk paleis, Mantua , gedateerd omstreeks Op de muren zijn fresco's aangebracht met scènes uit het leven van de familie Gonzaga , terwijl ze praten, een jongere zoon en zijn leermeester begroeten bij hun terugkeer uit Rome, ter voorbereiding op een jacht en andere dergelijke scènes die geen duidelijke verwijzing maken naar historische, literaire, filosofische of religieuze zaken. Ze zijn opmerkelijk omdat ze gewoon over het gezinsleven gaan. De enige concessie is de verstrooiing van vrolijk gevleugelde putti , die plaquettes en guirlandes omhoog houden en klauteren op de illusionistische doorboorde balustrade die een trompe l'oeil- uitzicht op de lucht omringt dat het plafond van de kamer bedekt. Mantegna's belangrijkste erfenis was de introductie van ruimtelijk illusionisme, uitgevoerd door een beheersing van het perspectief, zowel in fresco's als in sacra conversazione- schilderijen: zijn traditie van plafonddecoratie werd bijna drie eeuwen gevolgd. In Alfonso V van Aragon werd heerser van Napels , bracht hij een verzameling van Vlaamse schilderijen en het opzetten van een Humanist Academy. Antonello da Messina lijkt toegang te hebben gehad tot de collectie van de koning, waaronder mogelijk het werk van Jan van Eyck. Recent bewijs geeft aan dat Antonello waarschijnlijk in het begin van in contact stond met Van Eycks meest talentvolle volgeling, Petrus Christus , in Milaan en waarschijnlijk de technieken van olieverf leerde, waaronder het schilderen van bijna microscopisch kleine details en minieme gradaties van licht, rechtstreeks van Christus. Ook de kalmere uitdrukkingen van zijn werken op het gezicht van mensen en de kalmte in de algehele compositie van de werken lijken ook een Nederlandse invloed te zijn. Antonello ging in naar Venetië en bleef daar tot de herfst van , dus het is waarschijnlijk dat Antonello de technieken van het gebruik van olieverf, het schilderen van de gradatie van licht en de principes van kalmte heeft doorgegeven aan Venetiaanse schilders , waaronder Giovanni Bellini, een van de belangrijkste schilders van de hoge renaissance in Noord-Italië, tijdens dat bezoek. Antonello schilderde veelal kleine minutieuze portretten in gloeiende kleuren. Maar een van zijn beroemdste werken, St. Jerome in His Study , toont zijn superieure vaardigheid in het omgaan met lineair perspectief en licht. De compositie van het kleine schilderij wordt omlijst door een laatgotische boog, waardoor een interieur wordt bekeken, aan de ene kant huiselijk en aan de andere kant kerkelijk, in het midden waarvan de heilige in een houten kraal zit omringd door zijn bezittingen terwijl zijn leeuw sluipt in de schaduwen op de vloer. De manier waarop het licht door elke deur en raam naar binnen valt en zowel natuurlijk als gereflecteerd licht door de architectuur en alle objecten werpt, zou Piero della Francesca hebben opgewonden. In Florence, in de latere 15e eeuw, werden de meeste kunstwerken, zelfs die werden gebruikt als decoratie voor kerken, over het algemeen in opdracht en betaald door particuliere opdrachtgevers. Een groot deel van het beschermheerschap kwam van de Medici- familie, of degenen die nauw met hen verbonden of verwant waren, zoals de Sassetti, de Ruccellai en de Tornabuoni. In de jaren , Cosimo de' Medici hadden gevestigd Marsilio Ficino als zijn resident Humanist filosoof, en gefaciliteerd zijn vertaling van Plato en zijn leer van de filosofie van Plato , die gericht is op de mens als het centrum van het natuurlijke universum, op ieders persoonlijke relatie met God , en over broederlijke of 'platonische' liefde als de beste manier waarop iemand de liefde van God kan navolgen of begrijpen. In de Middeleeuwen werd alles wat met de klassieke periode te maken had, gezien als geassocieerd met heidendom. In de Renaissance werd het steeds meer geassocieerd met verlichting. De figuren uit de klassieke mythologie begonnen een nieuwe symbolische rol te spelen in de christelijke kunst en in het bijzonder kreeg de godin Venus een nieuwe discretie. Volledig gevormd geboren, door een soort wonder, was ze de nieuwe Eva , symbool van onschuldige liefde, of zelfs, bij uitbreiding, een symbool van de Maagd Maria zelf. We zien Venus in beide rollen in de twee beroemde tempera-schilderijen die Botticelli in de jaren deed voor Cosimo's neef, Pierfrancesco de 'Medici , de Primavera en de geboorte van Venus. Ondertussen voerde Domenico Ghirlandaio , een nauwgezette en nauwkeurige tekenaar en een van de beste portretschilders van zijn tijd, twee cycli van fresco's uit voor Medici-medewerkers in twee van de grotere kerken van Florence, de Sassetti-kapel in Santa Trinita en de Tornabuoni-kapel in Santa Maria Novella. In deze cycli van het leven van Sint Franciscus en het leven van de Maagd Maria en het leven van Johannes de Doper was er ruimte voor portretten van beschermheren en van beschermheren van de opdrachtgevers. Dankzij het beschermheerschap van Sassetti is er een portret van de man zelf, met zijn werkgever, Lorenzo il Magnifico , en Lorenzo's drie zonen met hun leermeester, de humanistische dichter en filosoof, Agnolo Poliziano. In de Tornabuoni-kapel is nog een portret van Poliziano te zien, vergezeld van de andere invloedrijke leden van de Platonische Academie, waaronder Marsilio Ficino. Vanaf ongeveer , met de aankomst in Italië van de Vlaamse schilder Rogier van der Weyden en mogelijk eerder, maakten kunstenaars kennis met het medium olieverf. Terwijl zowel tempera als fresco zich leenden voor de weergave van patronen, presenteerden geen van beide een succesvolle manier om natuurlijke texturen realistisch weer te geven. Het zeer flexibele medium van oliën, dat ondoorzichtig of transparant kon worden gemaakt, en dagenlang wijzigingen en toevoegingen mogelijk maakte nadat het was neergelegd, opende een nieuwe wereld van mogelijkheden voor Italiaanse kunstenaars. In arriveerde het enorme altaarstuk van de Aanbidding der Herders, geschilderd door Hugo van der Goes , in Florence. Al in geschilderd in opdracht van de familie Portinari, werd het verscheept vanuit Brugge en geïnstalleerd in de kapel van Sant 'Egidio in het ziekenhuis van Santa Maria Nuova. Het altaarstuk gloeit met intense rode en groene tinten, in contrast met de glanzende zwartfluwelen gewaden van de Portinari-schenkers. Op de voorgrond is een stilleven van bloemen in contrasterende containers, een van geglazuurd aardewerk en een van glas. Alleen de glazen vaas was genoeg om de aandacht te trekken. Maar het meest invloedrijke aspect van het drieluik was de buitengewoon natuurlijke en levensechte kwaliteit van de drie herders met koppige baarden, versleten handen en uitdrukkingen variërend van aanbidding tot verwondering tot onbegrip. Domenico Ghirlandaio schilderde prompt zijn eigen versie, met een prachtige Italiaanse Madonna in plaats van de langgerekte Vlaamse, en hijzelf, theatraal gebarend, als een van de herders. In verving paus Sixtus IV de vervallen oude kapel in het Vaticaan , waar veel van de pauselijke diensten werden gehouden. Het interieur van de nieuwe kapel, ter ere van hem de Sixtijnse Kapel genoemd, lijkt vanaf het begin gepland te zijn met een reeks van 16 grote fresco's tussen de pilasters op het middelste niveau, met een reeks geschilderde portretten van pausen erboven. Deze frescocyclus moest aan de ene kant van de kapel Verhalen over het leven van Mozes weergeven en aan de andere kant Verhalen over het leven van Christus, waarbij de fresco's elkaar qua thema aanvulden. De geboorte van Jezus en de vondst van Mozes waren aangrenzend aan de muur achter het altaar, met een altaarstuk van de Tenhemelopneming van de Maagd tussen hen in. Deze schilderijen, allemaal door Perugino, werden later vernietigd om Michelangelo's Laatste Oordeel te schilderen. De overige 12 afbeeldingen geven de virtuositeit weer die deze kunstenaars hadden bereikt, en de voor de hand liggende samenwerking tussen individuen die normaal gesproken zeer verschillende stijlen en vaardigheden hanteerden. De schilderijen lieten hun mogelijkheden volledig tot hun recht komen, aangezien ze een groot aantal figuren van mannen, vrouwen en kinderen bevatten en personages, variërend van leidende engelen tot woedende farao's en de duivel zelf. Elk schilderij vereiste een landschap. Vanwege de schaal van de figuren waarover de kunstenaars het eens waren, beslaan op elke foto het landschap en de lucht de hele bovenste helft van de scène. Soms, zoals in Botticelli 's scène van The Purification of the Leper , vinden er nog meer kleine verhalen plaats in het landschap, in dit geval The Temptations of Christ. Perugino 's scène van Christus die de sleutels geeft aan St. Peter is opmerkelijk vanwege de helderheid en eenvoud van de compositie, de schoonheid van het figuratieve schilderij, dat een zelfportret onder de toeschouwers omvat, en vooral het perspectief stadsgezicht dat een verwijzing naar Petrus 'bediening aan Rome door de aanwezigheid van twee triomfbogen , en centraal een achthoekig gebouw geplaatst dat een christelijke doopkapel of een Romeins mausoleum zou kunnen zijn. De hoge renaissance van de schilderkunst was het hoogtepunt van de gevarieerde uitdrukkingsmiddelen en verschillende vorderingen in de schildertechniek, zoals lineair perspectief, de realistische weergave van zowel fysieke als psychologische kenmerken, en de manipulatie van licht en duisternis, inclusief tooncontrast , sfumato het verzachten van de overgang tussen kleuren en clair-obscur contrast tussen licht en donker , in een enkele verenigende stijl die de totale compositorische orde, balans en harmonie uitdrukte. Met name de afzonderlijke delen van het schilderij stonden in een complexe maar evenwichtige en hechte relatie tot een dynamisch geheel. Het schilderen van de hoge renaissance wordt beschouwd als het absolute hoogtepunt van de westerse schilderkunst en bereikte het evenwicht en de verzoening, in harmonie, van tegenstrijdige en schijnbaar elkaar uitsluitende artistieke posities, zoals echt versus ideaal, beweging versus rust, vrijheid versus wet, ruimte versus vlak, en lijn versus kleur. De meeste kunsthistorici stellen dat de Hoge Renaissance begon rond of en eindigde in met de dood van Raphael , hoewel sommigen zeggen dat de Hoge Renaissance eindigde rond of in met de plundering van Rome door het leger van Keizer Karel V. Velen citeren het Laatste Avondmaal van Leonardo da Vinci , begonnen in en voltooid in , als het eerste werk van de Hoge Renaissance. In zijn boek A History of Art: Painting, Sculpture and Architecture , , stelt Frederick Hartt dat tot een overgangsperiode was tussen de hoge renaissance en het maniërisme. De hoge renaissance werd gedomineerd door drie schilders: Leonardo da Vinci, Michelangelo en Raphael; terwijl Giovanni Bellini, Giorgione en Titiaan de leiders waren van de Venetiaanse schilderkunst uit de hoogrenaissance, terwijl Correggio en Andrea del Sarto andere belangrijke schilders van de hoogrenaissancestijl waren. Leonardo bracht zijn vormende jaren door met trainen in de werkplaats van Verrocchio in Florence voordat hij naar Milaan verhuisde, waar hij werkte van tot voordat hij tussen en terugkeerde in Florence. Vanwege de reikwijdte van zijn interesses en het buitengewone talent dat hij op zoveel verschillende gebieden demonstreerde, wordt hij beschouwd als de archetypische " Renaissance-man ". Maar het was vooral als schilder dat hij in zijn eigen tijd werd bewonderd, en als schilder putte hij uit de kennis die hij opdeed uit zijn andere interesses. Leonardo was een wetenschappelijke waarnemer. Hij leerde door naar dingen te kijken. Hij bestudeerde en tekende de bloemen van de velden, de wervelingen van de rivier, de vorm van de rotsen en bergen, de manier waarop licht weerkaatst door gebladerte en schitterde in een juweel. In het bijzonder bestudeerde hij de menselijke vorm, waarbij hij dertig of meer niet-opgeëiste kadavers uit een ziekenhuis ontleedde om spieren en pezen te begrijpen. Leonardo bereikte een zekere mate van realisme in het uiten van menselijke emoties, voorafgegaan door Giotto, maar onbekend sinds Masaccio's Adam en Eva. Leonardo's Laatste Avondmaal , geschilderd van tot in de refter van het klooster van Santa Maria delle Grazie Milaan , werd de maatstaf voor religieuze verhalende schilderkunst voor het volgende halve millennium. Veel andere renaissancekunstenaars schilderden versies van het Laatste Avondmaal , maar alleen die van Leonardo was voorbestemd om talloze keren te worden gereproduceerd in hout, albast, gips, lithografie, wandtapijten, haakwerk en tafeltapijten. Meer dan enige andere kunstenaar bevorderde hij de studie en het schilderen van "sfeer". In zijn schilderijen zoals de Mona Lisa ca. Hij toonde een revolutionair kleurgebruik door de overgang tussen figuren te definiëren door kleurmodulatie in plaats van door werkelijke lijnen. Zijn werk nodigde de toeschouwer uit in een mysterieuze wereld van veranderende schaduwen, chaotische bergen en wervelende stromen. Afgezien van de directe impact van de werken zelf, werden Leonardo's studies van licht, anatomie, landschap en menselijke expressie gedeeltelijk door zijn vrijgevigheid verspreid onder een gevolg van studenten. In slaagde paus Julius II er in om de Florentijnse beeldhouwer Michelangelo zover te krijgen dat hij instemde met de voortzetting van het decoratieve plan van de Sixtijnse Kapel. Diens lange carrière, veelzijdige productie, verbazingwekkend virtuoze techniek, de sociale status van een artiest in dienst van pausen, keizers en koningen: dat alles maakt Titiaan een van de grootste schilders aller tijden. Toch is een beeld van de Venetiaanse Renaissance niet compleet zonder ook te verwijzen naar de portretkunst van Lorenzo Lotto ca. Stefano Giani is kunsthistoricus en in Milaan geboren. Daar is hij met een scriptie over de 16e eeuwse Venetiaanse schilder Lorenzo Lotto cum laude afgestudeerd. Hollander grondlegger van de Venetiaanse vedutekunst

Rivera arbeidt in vreugde. Nog aangrijpender is José Clemente Orozco geb. Maar het geweldigst, in zekeren zin angstwekkend, doet ons het oeuvre van den lichtelijk jongeren Siquieros geb. Ten slotte vraag ik mij af of - eens de indruk van verrassing verflauwd, dien wij onverhoeds ondergingen, toen wij de eerste maal het Mexicaansche paviljoen binnentraden, en in de veronderstelling dat wij verplicht zouden zijn dag in dag uit dit overstelpend, eenigszins overdadig, schilderkunstig zoo weinig bezonken of geraffineerd werk te aanschouwen - wij voort zouden gaan op een kunst als deze denzelfden prijs te stellen. Nog een vierde schilder is in het Mexikaansch paviljoen ondergebracht, een jongere, Rufini Tamayo geb. Hij is veel minder realistisch en episch dan Rivera en Orozco, minder vervoerd en fantastisch dan Siquieros, ook minder collectivistisch van bezieling dan deze drie voorgangers. Het Nederlandsche paviljoen is rijker aan inhoud dan den vorigen keer. Enkele onder de belangrijkste schilders komen aan de beurt: de weelderige Jan Sluyters geb. Voor het surrealisme komt, naar eigen aard en wezen, volmondig A. Willinck geb. Pyke Koch geb. In het Zwitsersche paviljoen treffen we als schilder A. Pelligrini geb. Mij was de eenige exposant in het Argentijnsche paviljoen, Ernesto Scotti geb. Solied werk, eenigszins summair, krachtig van kleur. Ook het Braziliaansche paviljoen liet mij niet onverschillig, waar o. Staande vóór een zoo uitgebreide en uiteenloopende collectie mag het een onbezonnen poging heeten de meer dan vijfhonderd Italiaansche schilders, beeldhouwers en graveurs van allerlei slag, die er hokken, te beoordeelen, daar de tusschen hen bestaande verhoudingen ons vreemd zijn, de balans van het geschonkene en het gekregene ons ontbreekt, evenals ons onbekend zijn de voorwaarden waarin zij hun oeuvre tot stand brachten. Het moge volstaan bij de aan enkele afgestorvenen gewijde retrospectieven en enkele gewichtigere inzendingen stil te staan. Als retrospectieve zullen wij vermelden deze van Giacomo Favretto , een Venetiaansch schilder van meestal banale en overladen genrestukken en van gevoelige landschappen, waarin hij reeds de gaven van een stemmigen impressionist aan den dag legt. Deze van den fijnzinnigen, eenigszins precieuzen beeldhouwer Ernesto de Fiori , heusch een cosmopolitisch product, bij wien de strevingen van de Duitsche expressionisten, door den Latijnschen filter gezuiverd, gepaard gaan met de klassieke bevalligheid van Maillol, maar ontdaan van dezes gespierde en nerveuse kracht. Deze van dien anderen, rasechten beeldhouwer Medardo Rosso , door zijn droom de werkelijkheid ontheven, waaraan hij formeel nog altijd was verslaafd; steeds vinnig, soms schalksch. Deze van Mario Broglio , met wien ik persoonlijk ben omgegaan, een dynamisch schilder, schrijver, uitgever, animator, een beschaafd en ontwikkeld man, maar angstig van geest en hart, als schilder bovendien te weinig zeker van zijn stuk en als zoodanig minder vooruitstrevend, vaak weifelender en onbeholpener dan de theoreticus in hem, zoodat ik vrees dat er van zijn oeuvre weinig zal overblijven, eens de herinnering aan dezen aantrekkelijken mensch bij de latere generaties uitgewischt. Deze van Lorenzo Viani , die, na langen tijd te Parijs te hebben vertoefd, waar hij beurtelings Gauguin en den jongen Picasso tot voorbeeld nam, voor een werk waaruit de eerste galmen van een tragisch, van sentiment lichtelijk opgeschroefd expressionisme ons tegemoet waaien, later, in de heimat teruggekeerd, op een meer eenvoudigen en hartelijken toon het lied van het land en de zee neuriede. Deze van Cino Bozzetti , teekenaar en akwarellist, nauwgezet en toch iets irreëels in zijn landschappen tot uiting brengend. Tot de eeregasten behoort verder Gino Severini geb. Ook Pio Semeghini geb. Eindelijk Alberto Magnelli geb. Van den ons bekenden, legendarischen en fantaisistischen Filippo de Pisis zijn mij hoofdzakelijk de lyrisch-frissche stillevens opgevallen. Nog enkele namen, ongelet de richting waarin ze zouden dienen geclassificeerd te worden, bont gemengd, zoals terloops, de eene na de andere in mijn catalogus aangeteekend. Italië bevond zich voor een des te moeilijker taak, daar zoowel onder de schilders als onder de beeldhouwers verschillenlde vooraanstaande meesters, welke reeds in in de gelegenheid werden gesteld een reeks werken ten beste te geven, opzettelijk uit deze tentoonstelling zijn geweerd, ten einde niet in herhaling te vervallen uitzondering gemaakt voor Carra en Severini. Men zal het mij niet ten kwade duiden, indien ik langs de paviljoenen der andere naties heenstap. In den regel heb ik er heel weinig waarlijk boeiende werken, en nog minder heusch oorspronkelijke werken aangetroffen. Een van de kwalen van den tijd mag het heeten, dat er een schilders- en beeldhouwersconceptie en -techniek is ontstaan, welke van land tot land weinig gedifferentieerd is. Voorzeker is daar de invloed van Parijs als cultuurmidden en het wereldsucces van de Ecole de Paris niet vreemd aan. Nu meer en meer. Ongestraft zou men het werk van het meerendeel der bv. Deze kunstenaar van de eene nationaliteit is tegen gene van de andere inwisselbaar. Maar een kunstenaar is ondanks alles, spijt de vreemde invloeden die op hem hebben ingewerkt, het product van een land, een volk, evenals van zijn tijd. Men late mij toe, om mijn overzicht met het allerbeste te sluiten, en ten einde deze stelling kracht bij te zetten, nog even stil te staan bij twee Fransche meesters, welke, door de Biennale onthaald, er stellig niet de geringste aantrekkelijkheid van uitmaken. Gaarne beken ik, dat het zaaltje waar ik het vaakst naar teruggekeerd ben, dan vooral wanneer al het andere mij voor de oogen schemerde en in mijn hersens wemelde, en waar ik het langst heb vertoefd, voor mij de kostbaarste herinnering aan de 25e Biennale, datgene is waarin de werken van Henri Rousseau bijeengebracht zijn. Toen, na zijn dood, enkele jongere kunstcritici en schilders van de Art Vivant-beweging de eersten waren om van hun bewondering blijk te geven, hebben, als naar gewoonte, de museumcommissies, in Frankrijk en elders, geaarzeld en getalmd en zich het gras voor de voeten weg laten maaien door meer ondernemende verzamelaars, hoofdzakelijk in de Vereenigde Staten, zoodat Henri Rousseau's schilderijen thans grootendeels in Amerikaanse musea, benevens in buitenlandsche particuliere verzamelingen, ondergebracht zijn zooals dat eveneens met deze van Georges Seurat, over wien ik verder zal uitweiden, het geval is. En wordt bij toeval, in het een of ander Parijsch gezin, op een zolder, waar vele van de door den bescheiden schilder aan zijn buren geschonken werken. Meer nog dan de belangrijkere schilderijen zijn deze doekjes voor mij een verrassing en een verheugenis geweest. Pas had ik het bezoek aan de musea en kerken van Florence achter den rug. Voorwaar, een gevaarlijke - en ondanks alles heel geschikte - voorbereiding, alsmede een met niet geringe risicos gepaarde sprong door den tijd voor iemand die, onmiddellijk daarna, in de Biennale allerlei modern, zelfs hypermodernistisch werk zou te aanschouwen krijgen. Tegenover veel van dat hedendaagsch werk - vaak zoo arm aan inhoud, enkel op het picturale experiment of den speculatieven weerslag ingesteld - was, inderdaad, de tegenstelling schril. Met Rousseau was zulks allerminst het geval. Integendeel, bij geen schilder van onzen tijd heb ik zoo sterk de gewaarwording opgedaan, dat hij zich in dezelfde gevoelssfeer bewoog als waarin, eeuwen geleden, een Giotto of een Fra Angelico of een Baldovinetti verkeerden, zonder daarom iets van zijn moderniteit prijs te geven; dat hij, gebruik makende van heel andere middelen, een werk schiep, terzelfdertijd even spontaan en even overlegd als het hunne, in het diepste van zijn geest en hart gerijpt, met het beste van zijn kunnen tot stand gebracht, verantwoord tot het uiterste, naar binnen en naar buiten. Een atmosfeer van stille liefde voor het leven, maar voor een vergeestelijkt leven; van een in allen eenvoud, maar in den ondergrond der ziel zich voltrekkend doorschouwen van gansch de wereld, met wijding, overtuiging en vreugde. Wanneer Rousseau ons zoo'n landschapje van de vestingen te Parijs, met een paar wandelaars, spelende kinderen of hengelaars voor de oogen, en tevens voor den geest, toovert, en in ons hart prent, voor altijd, met die onvervalschte waarachtigheid en die preciese nauwgezetheid, welke hem eigen zijn, doch zonder realistische overtolligheid elk blad van zijn boom is stipt geteekend, maar niet alle bladen worden geteld, één voor één , alsmede zonder iets van de schemerigheid en de weekheid van den impressionist zijn boom is meer dan een onwezenlijke kleurvlek van dooreengevloeide tonen , dan denken wij onmiddellijk terug aan de cypressen en pijnen, welke Fra Angelico op de Toskaansche. Dadelijk wordt men gewaar - meer nog met de zekerheid van het hart dan met deze van het verstand - hoe gelukkig de schilder was, toen hij dat landschap op zijn doek vestigde, met welke opgetogenheid hij opging in dien schoonen dag, in dat eenvoudig, voor hem prachtig stuk natuur. Mij komt het voor, dat Rousseau telkens opnieuw de wereld ontdekte: even verwonderd, even verblijd als den eersten keer, telkens meer ontroerd. Meer en meer ben ik er overtuigd van, dat daar het groote geheim ligt van wat ik een volmenschelijke kunst wil heeten: in die liefde voor wat de schilder op zijn doek uitbeeldt, in de bezieling waarmede hij zich van zijn taak kwijt, in de geduldige zorg waarmede hij zijn werk verricht, in de eerlijke aanwending van de middelen waarvan hij, alle virtuositeit den rug toekeerend, ten volle gebruik maakt, zooals het in zijn macht ligt. Dezes stilleven met de koffiekan, de lamp, de citroenen op het rood-purperen tafelkleed is zijn voorganger waardig, door de rust die van deze overwogen voorstelling uitgaat, het evenwicht waarvan de compositie getuigt en, in niet mindere mate, het menschelijk gevoel dat achter die schamele dingen schuil gaat. Het geeft wat het geven wil, niet meer, niet minder. Nog een ander zaaltje heeft mij ten zeerste aangetrokken, het in een verwijderden hoek aan de teekeningen van Georges Seurat voorbehoudene ik vrees, dat vele bezoekers, wanneer zij er niet opzettelijk naar gezocht hebben, het achteloos zullen zijn voorbijgegaan, verloren als het tusschen zalen overmoediger schilders lag. Weer een buitenkansje, want ook Seurat's teekeningen liggen zoo maar niet voor het grijpen. Teekeningen die een overlegde en, in hun soort, volkomen afgewerkte schepping zijn, en van een kunstenaar afkomstig, die met het zwart en wit een bijna even verfijnd en misschien geheimzinniger effect heeft weten te bereiken als met de verf. De ruimte op de eerste etage van deze vijf laatste traveeën werd bestemd voor appartementen voor de procuratoren. De vleesmarkt werd verplaatst en Scamozzi voltooide de laatste vijf traveeën. Het gebouw werd alom bewonderd. Vasari sprak van een meesterwerk. De dichter Aretino schreef aan Jacopo: ​Jij bent de man die weet wat een Vitruvius moet zijn. Na de prenten en geschriften van Serlio zagen de Venetianen nu een ​echt​ klassiek gebouw in hun stad. In een notitie van de senaat wordt duidelijk vermeld dat de bibliotheek een bewuste poging was om de antieken te overtreffen emulatio het gebod van de kunstenaar in de renaissance. Vitruvius download , maar ook Alberti hebben in hun geschriften hun bewondering voor de klassieke bibliotheken uitgesproken. Toch hebben beiden nooit verteld hoe een goede en mooie bibliotheek eruit moet zien. In de klassieke literatuur zijn wel aanwijzingen te vinden onder meer bij Pausanius. Hij beschrijft een bibliotheek bij de Hadrianus tempel in Athene als volgt:. Dit lijkt verdacht veel op wat Sansovino ontworpen en gebouwd heeft. Arcaden en zuilen van tempels, aparte vestibule en bibliotheek zaal, rijke versierde plafonds en beelden. Zelfs de plaats van de bibliotheek komt overeen met de klassieke eis dat het licht uit het oosten moet komen en dit klopt perfect bij de bibliotheek die aan de westzijde van het piazzetta ligt. Door het ochtendlicht beschadigen de boeken niet en is er toch voldoende licht om te lezen. Vasari schrijft dat dit gebouw volgens de Vitruviaanse opvattingen is uitgevoerd, maar dit klopt niet. De doorsnede van de zuil is hier dus niet als moduul voor het geheel gebruikt. Sansovino gebruikte de ​grammatica​ veel vrijer zoals ook terug te vinden is in de Romeinse architectuur. Voor iemand die niet uit Venetië kwam, deed het gebouw ondanks de klassieke elementen zeer Venetiaans aan. Sansovino maakte in zijn ontwerp in feite een synthese tussen de Venetiaanse en de klassieke traditie. Toch past de bibliotheek ook perfect bij de oude gebouwen die er al stonden, want zij hebben een aantal kenmerken gemeenschappelijk zoals. De gevel van de bibliotheek heeft geen enkele structurele of tektonische functie. Het is niets meer dan een mooi scherm. Achter het marmer zit slechts eenvoudige baksteen. Waarom is de gevel van de bibliotheek zo beroemd geworden ook buiten de serenissima? Het basisgegeven: een lange piano nobile met grote ramen boven een loggia was typisch Venetiaans, absoluut niet nieuw dus. Dit geldt tevens voor het rijk gesneden Istrische marmer en de klassieke ordening van een gevelwand. Codussi had dit al in zijn kerken en palazzi toegepast. Waarschijnlijk is de gevel precies dat wat de Venetianen zochten. Een klassieke Romeinse stijl op Venetiaanse bodem, aansluitend bij de Venetiaanse traditie. Er zijn veel klassieke elementen zoals zwikfiguren , een rijke versierde fries , guirlandes met putti , obelisken en sluitstenen met leeuwenkopjes. Het juiste gebruik van de Dorische begane en Ionische piano nobile orden, gaf de gevel een klassiek uiterlijk, veel meer dan de Venetianen gewend waren. Dit wordt wel heel duidelijk als je de twee tegenover elkaar liggende gevels met elkaar vergelijk. De combinatie zuil en boog komt uit het theater Marcellus en werd later ook in het Colosseum toegepast. Een grote trap leidt naar de eerste etage. De vierkante vestibule werd gebruikt als lesruimte. De leeszaal wordt prachtig en overvloedig belicht door een lange rij ramen aan de oostzijde. Het is geen toeval dat Vitruvius de oostzijde net als voor slaapkamers al aanraadde. Het plafond bevat schilderijen van Paolo Veronese , Titiaan verloor de wedstrijd. Klik hier bij Web Gallery of Art voor de schilderijen van Veronese in de salone. Er waren oorspronkelijk rijen met banken die nu nog in de bibliotheek van Michelangelo in Florence te zien zijn. De andere ruimtes werden gebruikt als kantoren voor de Procuratie. De begane grond werd gebruikt voor winkels en die brachten aardig wat geld op. Als je het exterieur bekijkt dan is niet te zien waar de bibliotheek zich precies bevindt. Wat dit betreft was Sansovino veel vrijer dan bij zijn Zecca. Al bij het ontwerp hield Sansovino rekening met het gehele plein dus de piazzetta en het piazza. Hij zorgde ervoor dat de al bestaande campanile vrij kwam te staan. Bovendien schiep hij door de campanile vrij te laten een trapeziumvormig plein klik hier voor de tekening van het plein met de campanile; onderzijde na de ingreep van Sansovino. Hierdoor wordt de San Marco het middelpunt als je op dit deel van het plein staat. Dit is goed te zien als je het huidige plein vergelijkt met het schilderij van Gentile Bellini in de Accademia. Door de oplossing van Sansovino is bovendien het Ducale ook nog te zien. In deze kerk is duidelijk te zien dat Venetië veel contact had met Byzantium het huidige Turkije. De Byzantijnse tradities en stijlen zijn echter gemengd met Westerse elementen waardoor een unieke combinatie ontstaat. De naam en het symbool van San Marco -een gevleugelde leeuw — zullen we overal in Venetië terugvinden. De legende luidt dat de Heilige Marcus de Evangelist in de negende eeuw Venetië aandeed terwijl hij op doorreis was van Aquileia naar Rome. In de stad kreeg Marcus een visioen van een engel die hem voorspelde dat Venetië zijn laatste rustplaats zou worden. De voorspelling zou uitkomen. In vonden twee Venetiaanse koopmannen het dode lichaam van Marcus in Alexandrië Egypte en smokkelden het, verstopt onder lappen varkensvlees, naar Venetië op de rijke decoratie van de gevel van de San Marco bevindt zich een mozaïek waarop het transport van het dode lichaam van Marcus wordt afgebeeld. In de stad vertrouwden ze het dode lichaam toe aan Doge Giustiniano Particiaco. Deze gaf direct opdracht tot de bouw van een kerk ter ere van de Heilige Evangelist. Deze eerste kerk ging echter tijdens een brand in grotendeels verloren. Vervolgens werd een tweede kerk opgericht, die in de elfde eeuw op zijn beurt weer werd afgebroken om plaats te maken voor een nog indrukwekkender basiliek. De kerk die we vandaag de dag kunnen aanschouwen stamt uit , en is gebaseerd op de vorm van de eerste kerk. De architect is onbekend. In latere eeuwen is de basiliek een aantal keren verbouwd en werd na tijden gediend te hebben als privé-kapel voor de dogen, in de kathedraal van Venetië. De plattegrond van de kerk bestaat uit een Grieks kruis, bekroond door vijf koepels. Het ontwerp is sterk geïnspireerd op de Kerk van de Heilige Apostelen in Constantinopel Istanbul uit de zesde eeuw. Het heiligdom is door de eeuwen heen verrijkt met allerlei decoraties zoals mozaïeken, marmer en beelden. Ook bevat de kerk vele kunstschatten die zeer de moeite waard zijn. Veel van deze kunstwerken zijn na de Vierde Kruistocht en de Val van Constantinopel als oorlogsbuit naar Venetië gekomen. Heel bijzonder was de Madonna Nicopeia , een Byzantijnse icoon, uit de 13e eeuw. Deze icoon werd door de Byzantijnen altijd meegevoerd in tijden van oorlog en altijd bracht zij geluk. Deze kostbare buit kreeg natuurlijk een prominente plek in de basiliek met een baldakijn als bekroning. Tot deze buit behoorden ook de beroemde Bronzen Paarden. Als we in de kerk zijn en de trap op gaan, zullen we de replica​s van de vier paarden nog kunnen zien. Hier heb je een mooi uitzicht over het Piazza San Marco. De kerk straalt een enorme rijkdom uit en dat is de reden dat dit in het verleden de plek was waar de doge na de verkiezing werd voorgesteld, en waar staatshoofden, pausen en prinsen werden ontvangen. In is begonnen met de gouden mozaïeken die een groot deel van de koepels, muren en vloeren beslaan. Deze vroege mozaïeken zijn gemaakt door mozaïekwerkers uit het Oosten. Omdat de Venetianen de technieken van de uitheemse kunstenaars overnamen, ontstond er een combinatie van Westerse en Byzantijnse vormen. De mooiste mozaïeken van de kerk bevinden zich in de Hemelvaartskoepel de centrale koepel en de twaalfde-eeuwse Pinksterkoepel. In de narthex voorhal zijn bij binnenkomst westzijde dus de kant van de façade en links noordzijde mozaïeken uit de 12e en 13e eeuw uit het Oude Testament te zien waaronder de schepping , en de levens van Abraham en Jozef. Het einde van de mozaïekkunst werd ingeluid toen in de zestiende eeuw veel bekende Venetiaanse schilders Titiaan, Tintoretto, Salviati ontwerpen gingen maken voor de mozaïeken en een deel van de originele mozaïeken werd vervangen. De kunstenaars vergaten dat de eisen van een goed mozaïek niet gelijk zijn aan die van een goed schilderij. Nu werden als het ware schilderijen uitgevoerd in mozaïek. In de jaren zeventig van de twintigste eeuw werden de mozaïeken schoongemaakt en teruggebracht naar hun oorspronkelijke glorie. Bovendien werd een groot onderzoek uitgevoerd door de kunsthistoricus Otto Demus. Als we in de kathedraal zijn, zullen we niet alleen stilstaan bij de mozaïeken die zich boven ons hoofd bevinden, maar bekijken we ook de twaalfde-eeuwse vloer , die bestaat uit een kleurrijk geometrisch mozaïek van antiek marmer, purpersteen en glas met afbeeldingen van dieren en vogels. Klik hier bij Web Gallery of Art voor meer afbeeldingen van de mozaïeken 11th- 13th centuries. Het koor van de kerk is gebouwd over een crypte en wordt afgescheiden van de rest van de kerk door een koorhek. In het koor wordt het hoofdaltaar bedekt door een baldakijn dat gedragen wordt door vier gebeeldhouwde albasten zuilen met taferelen uit het Nieuwe Testament. Onder het altaar wordt de sarcofaag bewaard waarin de Heilige Marcus ligt. Door een bronzen poort is zijn sarcofaag zichtbaar. Volgens de legende is het lichaam van Marcus verloren gegaan bij de brand van , maar verscheen het op wonderbaarlijke wijze weer toen de nieuwe kerk in werd gewijd. Paolo Veneziano heeft dit wonder in verf vastgelegd. Dit is een altaarscherm bedekt met goudfolie waarin allerlei scènes zijn afgebeeld. Het kunstwerk is bezet met meer dan parels, smaragden, robijnen en andere edelstenen. Het wordt gezien als het meest opzienbarende werk dat middeleeuwse goudsmeden ooit hebben vervaardigd. Het altaarstuk is in in Constantinopel gemaakt, maar is in latere tijden aanzienlijk uitgebreid. In het zuidtransept is een klein deurtje dat leidt naar de schatkamer van de basiliek. De schatkamer bevat een grote hoeveelheid oorlogsbuit van na de Val van Constantinopel in Veel van de schatten zijn in tijden van crisis gesmolten. Ook is een groot deel na de val van de Republiek geplunderd en in de negentiende eeuw was de overheid regelmatig genoodzaakt juwelen te verkopen om aan geld te komen. Desondanks bevat deze schatkamer een van de meest belangrijke collecties Byzantijns goudsmeedwerk. Hier bevinden zich onder meer kostbare iconen, wierookvaten, reliekhouders en bokalen. Meer lezen over Hemelvaartsdag in Venetië: Helma. Officiële website: Adres, telefoon en kaart Lay-out en de collecties Virtueel bezoek en bekijk de kunstschatten items. Het Palazzo Ducale of Dogenpaleis is het voormalige verblijf van de Dogen, als ook de voormalige machtszetel van de Republiek. Het was eeuwenlang het enige gebouw in Venetië dat de naam palazzo mocht dragen. Andere gebouwen werden simpelweg Ca​ genoemd: de afkorting van casa huis. Het Palazzo bevatte een groot aantal kantoren, rechtszalen, martelkamers en cellen. Het werd in gebouwd als een somber fort. Net als de basiliek werd ook het paleis meerdere malen verwoest en opnieuw opgebouwd. Het huidige gebouw stamt min of meer uit de veertiende eeuw. De façades, die grotendeels zijn uitgevoerd in roze marmer, zijn een perfect voorbeeld van gotische architectuur. De hoofdingang van het complex wordt gevormd door de sierlijke Porta della Carta poort die bekroond wordt door een personificatie van Venetië en naar het binnenhof van het Paleis leidt. In het centrum van de binnenplaats bevinden zich twee prachtige zestiende-eeuwse bronzen waterputten. In gaf Doge Marco Barbarigo opdracht tot het bouwen van een grote ceremoniële trap, die een geschikte omgeving moest vormen voor het kroningsritueel van de Dogen. De Dogen werden op de overloop van de trap bekroond met een met juwelen bedekte corno ducale of dogen kap, die een belangrijk statussymbool was. De trap werd ontworpen door Antonio Rizzi, die deze liet decoreren met verschillende reliëfs en beelden. Zijn naam dankt de trap aan de twee gigantische beelden van Mars en Neptunes van Jacopo Sansovino. De beelden symboliseerden de macht van de Republiek ter land en ter zee. A an de andere kant van de binnenplaats leidt de Scala dei Censori de bezoeker naar binnen. Hier nemen we de Scala d​Oro gouden trap naar boven. Deze trap werd in door Sansovino ontworpen en ontleent zijn naam aan het gestucte en vergulde gewelf van Alessandro Vittoria. Deze trap leidt naar de Primo Piano Nobile en de appartementen van de dogen. Het tweede gedeelte van de Scala d​Oro leidt naar de derde verdieping en de raadkamers. Boven aan de trap is het Atrio Quadrato vierkant atrium waarvan het houten plafond door Tintoretto is beschilderd. Rechts vinden we de Sala delle Quattro Porte. Het plafond van deze kamer is ontworpen door de bouwheer Palladio en opnieuw beschilderd door Tintoretto. De aangrenzende kamer wordt de Anti collegio genoemd en functioneerde als wachtkamer. Enkele muren in deze ruimte zijn door Tintoretto voorzien van mythologische afbeeldingen. De Sala del Collegio wordt wel als de meest waardevolle kamer van het Palazzo beschouwd en bevat prachtige schilderingen van Veronese en Tintoretto. Ook in de Sala del Senato, waar de doge samen met de senaat staatszaken besprak, zijn muur — en plafondschilderingen aangebracht door Tintoretto en zijn leerlingen. Deze raad was opgericht om misdaden tegen de staat te onderzoeken en de misdadigers te vervolgen. Veronese vervaardigde enkele prachtige schilderingen voor deze ruimte, zo mooi zelfs dat Napoleon er in een aantal met zich meenam naar Brussel. De twee mooiste zijn in aan het Palazzo teruggegeven. De Sala della Bussola geeft onder meer toegang tot de cellen. In deze zaal bevindt zich de Bocca di Leone leeuwenmond , een soort brievenbus waar van buitenaf geheime berichten in konden worden gegooid. Er bevonden zich meer van deze ​brievenbussen​ in het Palazzo en de bussen mochten alleen geleegd worden in het bijzijn van de drie voorzitters van de Raad van Tien. Meer lezen over de leeuwenmond klik hier. Op het posten van onware berichten stond een zeer zware straf. In deze zaal kwam de Grote Raad bijeen om wetsbesluiten te nemen. Ook werden hier feesten georganiseerd. Voor deze zaal schilderde Tintoretto in samenwerking met een aantal assistenten Il Paradiso het paradijs , het grootste olieverfdoek ter wereld 7. Verder is het plafond van de zaal erg interessant. Het is opgedeeld in 35 compartimenten die beschilderd zijn. Voor vele detail van Il Paradiso zeer groot klik hier Wikipedia. De meest belangwekkende compartimenten zijn de centrale panelen die beschilderd werden door Veronese Apotheosis van Venetië en Palma Giovane Venetië met de overwonnen Gebieden rond haar Troon. Via de borden, Prigioni, in het Dogenpaleis en de Ponte dei Sospiri Brug der Zuchten gaan we naar de beruchte kerkers, die naast maar wel grenzend aan het Dogenpaleis liggen. Casanova, voor wie deze romantische stad een belangrijk jachtterrein was, ontsnapte wel uit de gevangenis , maar hij was een van de weinigen. We lopen vanaf het hotel richting het oosten langs de drukke weg die van het station naar het Rialto en de San Marco leidt. We vervolgen onze weg en komen langs een voor Venetiaanse begrippen ongekend brede straat die in de 19e eeuw werd aangelegd: de Strada Nova. Officiële website Galleria G. Een vreemd, erg duur en mooi aangekleed eendje aan het Canal Grande. Het enige dat typisch voor Venetië is aan dit paleis is de verdeling van de kamers. Er is veel bekend over de bouw, de documenten zijn er nog. Het werd tussen en in opdracht van Marino Contarini gebouwd. Marino wilde indruk maken. De gondels moesten ten minste even stilhouden bij zijn paleis. Contarini die tot één van rijkste adellijke families behoorde, kocht in het palazzo van de Zeno familie. Vijf jaar later stierf zijn eerste vrouw. Contarini liet het oude paleis van Zeno afbreken om ter nagedachtenis van zijn vrouw, Soramador Zeno, op dit kavel een nieuw palazzo te kunnen bouwen. Contarini gaf zelf de opdrachten voor de verschillende delen van de bouw. Ook zorgde hij voor het materiaal. De twee steenhouwer ateliers zijn eveneens bekend: een steenhouwer uit Milaan, Matteo Raverti en de Venetiaanse Giovanni Bon. De zes lichtbogen van de piano nobile zijn van Raverti. Het paleis werd wel erg opzichtig geschilderd. De Franse schilder, Zuan di Franza, vergulde de ballen bij de dakbekroning , de kruisbloemen bij het traceerwerk, de spitse ramen, de leeuwenkopjes, het loofwerk bij de hoekkapitelen en de ronde lijsten rond de knoppen met goud. De wapenschilden op de kapitelen en de consoles in de vorm van leeuwen die de dakrand steunen, werden met het uiterst kostbare lapis lazuli lees Cennini over lapis lazuli beschilderd. Absurd als je weet hoe de zoute lucht en de wind in deze stad zo nu en dan huishouden. Niet voor niets draagt het huis nog steeds de naam oro of goud. De witte Istrische steen werd nog bewerkt met wit lood en olie zodat er een mooi effect van geaderd marmer ontstond. Het rode marmer uit Verona werd ook geolied en vernist om de kleur meer te laten spreken. Het is duidelijk hoeveel dit palazzo te danken heeft aan het Ducale, vooral bij de zes bogen van de piano nobile. De hand van het Milaneese atelier van Raverti is goed te herkennen. Dit atelier heeft ook aan de kathedraal van Milaan gewerkt. De verfijnde detaillering van de gevel domineert. Een ​overall plan​ of een modulair systeem zoals bij San Giovanni Crisostomo is ver te zoeken. Zo corresponderen de drie hogere ​pinakels​ of ​kantelen​ in het midden absoluut niet met de symmetrische gevel. De trap is opnieuw gebouwd, de originele put is in Parijs opgekocht en de boogfries onder de dakrand is ook hersteld. Ruskin die in dat beroemde boek, ​The Stones of Venice​, heeft geschreven hier in digitale vorm te lezen op het internet had zich vreselijk opgewonden over de architectonische ingrepen van de vorige bewoonster. De beroemde ballerina, Mademoiselle Taglioni, had barbaarse veranderingen in dit oude paleis aangebracht. Ruskin schrijft hierover in een boze brief het volgende:. Geciteerd uit: D. Batsford, London, blz. Plattegronden van het museum: Eerste verdieping 1. Medailles , bronzen en XV eeuwse schilderijen uit Veneto 3. Vittore Carpaccio, B. Tweede verdieping: 6. Schilderijen maniërisme 7. Keramiek Vlaamse landschappen en interieurs Vlaamse schilderijen XVII eeuw. Franchetti had een prachtige collectie kunstwerken. Tegelijkertijd kun je goed zien hoe een gotisch palazzo er nu van binnen uitziet. Vooral de collectie van Venetiaanse sculpturen die het museum op de eerste verdieping huisvest, is bijzonder. Tot de mooiste werken behoort onder meer het marmeren Dubbelportret van Tullio Lombardo tevens zelfportret. Na alle schilderkunst die we tijdens de excursie tegenkomen, zullen de beelden voor een prettige afwisseling zorgen. Ook vinden we op deze verdieping een veelluik van Antonio Vivarini dat de Kruisiging tot onderwerp heeft. Het Fondaco dei Tedeschi was na een brand in net herbouwd. Aan de zijde van de Merceria bij de Calle del Buso. De figuur van Giorgione is in van de gevel gehaald en in de zeven fragmenten van Titiaan. Een groot verschil in stijl. Titiaan heeft een monumentale Justitia geschilderd. Justitia is dynamisch weergegeven, het hoofd duidelijk getekend en realistisch van kleur. Giorgione heeft een gestileerde en elegante naaktfiguur geschilderd, die bijna geheel op kleur is gebaseerd. Dit was een moeilijke tijd voor de serenissima. De liga van Cambrai bedreigde Venetië. De deugden van Venetië werden als symbool gebruikt vandaar Justitia. Titiaans fresco had weinig te maken met het werk van Giorgione uit die tijd. Titiaan ging meer richting de klassieken. Op dat moment, dus vroeg in zijn carrière, was de twintigjarige Titiaan juist zeer geïnteresseerd in Sebastiano del Piombo met name in de realistische vormen die op monumentale schaal worden afgebeeld. Titiaan schilderde veel realistischer op dat moment dan Giorgione. Tragisch voor Giorgione was, als men het verhaal van Dolce uit mag geloven, dat:. We vervolgen onze weg richting de San Marco. In de les hebben we het beroemde Piazza San Marco met zijn aanliggende gebouwen besproken. We gaan eerst de San Marco bekijken. In dit onderdeel komt ook de architectuur van de San Marco en het Palazzo Ducale aan de orde. Het Piazza San Marco is een van de meest beroemde pleinen ter wereld. Het Piazza was eeuwenlang de plek bij uitstek voor openbare ceremoniën en religieuze vieringen. Ook vandaag de dag is zij, met haar vele terrasjes, toeristen en duiven, het middelpunt van de stad. Aan de oostzijde van het Piazza liggen de twee befaamde gebouwen van Venetië: de San Marco, de kathedraal van Venetië en het Palazzo Ducale, het voormalige verblijf van de Venetiaanse dogen en tevens het machtscentrum van de Republiek. Oorspronkelijk was deze plek de boomgaard van de nonnen van de nabijgelegen San Zaccaria. Toen de nonnen in de negende eeuw hun bomen opofferden voor de bouw van de basiliek en het Palazzo Ducale, ontstond stukje bij beetje het Piazza dat wij vandaag de dag kunnen bewonderen. Het Piazza San Marco is het enige plein in de stad dat ​piazza​ wordt genoemd, andere pleinen worden aangeduid met ​campo​ of ​piazzetta​ pleintje. Klik hier voor een plattegrond met gebouwen en namen: 1. Piazzetta dei Leoncini nu en anno Michele Marieschi 2. Propcuratie Vecchie nu en anno Luca Carlevarijs 4. Ala Napoleonica nu site Correr museum en anno S. Germaine onder Napoleon afgebroken Canaletto 5. Procuratie Nuove nu anno Canaletto 6. Campanile nu 18e eeuw Campanile Francesco Guardi 7. Loggia Campanile nu anno Loggia Campanile Canaletto 8. Piazzatta nu anno Piazzetta bij maneschijn Friedrich Nerly. Het plein bestaat uit twee met elkaar verbonden pleinen en wel de Piazzetta, het pleintje waar de twee zuilen staan en het grote plein vóór de San Marco: het Piazza. Het grote plein werd gebruikt voor processies, terwijl de Piazzetta voornamelijk voor politieke doeleinden gebruikt werd. Zo werden bijvoorbeeld executies tussen de twee zuilen uitgevoerd. Er was sindsdien weinig aan het plein veranderd. Alleen de noordzijde van de Piazza was vanwege een brand door Bartolommeo Buon herbouwd. Deze vleugel heet nu de Procuratie Vecchie. De procuratoren woonden tegenover de oude procuratie. Volgens Vasari was Sansovino de eerste die het gehele plein goed onder handen wilde nemen. Met de hulp van doge Gritti werden in het eerste jaar dat Jacopo Sansovino proto bouwmeester was, begonnen met het opruimen van het plein. Er waren houten kraampjes en zelfs latrines rond de twee zuilen. Bij de campanile waren stalletjes waar je geld kon wisselen. Verder waren er groente -en vleesstallen. De gebouwen tegenover het Ducale waren dubieuze hotels en herbergen. Langs de lagune waar nu de Zecca staat waren veel kaas -en salami winkeltjes. Het opruimen van de janboel bleek een moeizame en langdurige zaak te worden. Vergeet niet dat de stalletjes en winkeltjes goed verdienden op zo​n drukke plek en ook aardig wat belastinggeld opbrachten. Sommige waren bovendien legaal en hadden rechten verworven. Bezoekers zoals de kruisvaarders hadden goedkope hotels nodig. Bovendien waren er de 16e eeuw geen open plekken meer in de stad, dus waarheen te verhuizen? Na de beslissing om de stallen rondom de zuilen op te ruimen kwamen er nieuwe stallen met groenten voor de Munt bij. In besloot de Supra om alle stallen en kraampjes van de pleinen te verwijderen. Dit idee komt waarschijnlijk van Jacopo Sansovino zelf. Maar aan de verkoop werd flink verdiend zodat de illegale stallen vaak toch weer terugkeerden. Het bleef een moeizaam en taai gevecht. De straf was vijfentwintig lire, maar dit viel in het niet bij wat er verdiend werd. In werd er zelfs gedreigd met een gevangenisstraf van vijftien dagen. De scheiding tussen de politieke het palazzo Ducale en economische centra Rialto was niet nieuw. Het was een zeer oude Italiaanse traditie die door Alberti en Filarete weer nieuw leven was ingeblazen. Toch was de scheiding niet zo absoluut zoals wel uit het verhaal van de kraampjes blijkt. Het Rialto kende ook wel enige politieke elementen. Jacopo wilde de scheiding economisch en politiek centrum weer volledig herstellen. De constructie van het nieuwe gebouw begon niet aan de zuidzijde van de Piazza, maar aan de westzijde van de Piazzetta. Wat voor discussies zich precies hebben afgespeeld bij de procuratoren is niet bekend. Het werk begon bij de bakkerij nabij de Campanile aan de Piazzetta. Hierbij werd een model gebruikt dat door Sansovino gemaakt is. Juist op dit moment werd besloten, 6 maart , om een bibliotheek voor de collectie van kardinaal Bessarion te bouwen. Deze kardinaal had een prachtige collectie manuscripten aan de stad nagelaten. De zoon van Jacopo, Francesco Sansovino, schrijft in zijn gids over Venetië dat zijn vader van plan was het gebouw aan de zuidzijde van het Piazza ook twee verdiepingen te geven net als de bibliotheek. Scamozzi heeft het gebouw aan de zuidzijde voltooid met drie verdiepingen en een mezzanino. Waarschijnlijk zou Sansovino ook tot de bouw van meer dan twee verdiepingen gedwongen zijn. De appartementen brachten immers veel geld in het laatje. Jacopo is de eerste architect geweest in de renaissance die een radicaal nieuw en groot plan kon uitvoeren. Sansovino benadrukt de eenheid door een doorlopende arcade langs het gehele plein en de Piazzetta te maken. Tegelijk met de aanpak van Jacopo werkte Michelangelo aan het Campidoglio klik hier voor het verhaal over het Campidoglio. Sansovino schiep eenheid, harmonie en helderheid in het centrum. Het plein wordt aan drie zijden omsloten door zestiende-eeuwse arcaden en aan een zijde door de Basilica San Marco. Deze was oorspronkelijk bedoeld ter oriëntatie voor de zeevaarders. Op de toren staat een beeld van Maria, die op Hemelvaart begroet wordt door de figuurtjes van de Drie Koningen die vanuit de zijdeuren verschijnen. Bezoek aan de toren en de klokkenluiders klik hier. Bron: Wikipedia. Aan de zuidkant grenst het plein deels aan het Piazzetta dat aan het water van de lagune ligt. Aan de oever staan twee granieten zuilen. Op de ene zien we de gevleugelde leeuw van de Heilige Marcus, op de andere de heilige Theodorus. Vroeger vonden hier executies plaats en nog altijd wordt gezegd dat het ongeluk brengt om tussen de pilaren door te lopen. Na de ingrijpende verbouwing van het Piazza volgde de bouw van de bibliotheek, de Zecca munt en de loggetta aan de voet van de campanile. Aangezien het plein vlak aan het water van de lagune ligt is het in tijden van acqua alta hoog water een van de eerste plekken van Venetië die blank staan. Het gevaar van overstroming dreigt al sinds de dertiende eeuw en er is dan ook sinds eeuwen een drainagesysteem onder het trottoir van het plein aanwezig dat dient voor de afvoer van het water. Aangezien de frequentie van het acqua alta de laatste jaren drastisch is verhoogd, is men al enige tijd bezig met het vernieuwen van het systeem en blijft men zoeken naar een betere oplossing. Totdat deze is gevonden, blijven de loopplanken -die de bezoekers ten tijde van acqua alta moeten behoeden voor natte voeten — gereed staan. Deze scuola is gebouwd op grond die de franciscanen van de Frarikerk hebben afgestaan. Voor een goed overzicht van de schilderijencyclus met goede afbeeldingen die Tintoretto in deze scuola geschilderd heeft. Klik hier voor de Web Gallery of Art, Wikipedia met vele afbeeldingen. Een scuole is zoals je al geleerd hebt een vereniging van leken uit een bepaalde groep of gilde. De leden kwamen in een gebouw bijeen om boete te doen en te bidden. Daar de middenstand geen politieke invloed had, konden zij zich tenminste manifesteren in hun scuole. Een beperkt aantal scuole had een eigen kerk en een eigen gebouw zoals de San Rocco. De leken lieten hun gebouw, waar ze zeer trots op waren, verfraaien door kunstenaars. Bijna alle grote Venetiaanse schilders, beeldhouwers en architecten kregen belangrijke opdrachten van deze leken. Een tocht langs de beroemde scuole betekent een rondwandeling langs beroemde kunstwerken. Sala Capitolare of Sala Superiore 3. Begane ground of Sala Terrena. Deze scuola is gesticht ter ere van de heilige Rochus San Rocco als een liefdadigheidsinstelling voor zieken. In is de bouw begonnen door Bartolomeo Bon. Het geld is grotendeels door de Venetianen opgebracht die gespaard zijn gebleven voor de pest waar Rochus de beschermheilige van was. Als men de hagiografie over Rochus mag geloven leidde hij een bijzonder leven. Wel laat de ziekte de nodige littekens na. Terug in zijn geboortestad vertrouwde men Rochus niet, hij heeft immers littekens dus wordt hij in het gevang gegooid. Daar sterft hij, maar God grift in de wand van zijn cel nog een tekst waarbij Rochus als pestverzorger wordt aangewezen. De botten van Rochus worden gestolen uit Montpellier en naar Venetië gebracht. Rochus wordt vaak met zijn hond afgebeeld. Te Piacenza wordt hij zelf getroffen door de pest, maar zie zijn hond brengt hem brood en een engel verzorgt zijn wonden. Rochus genas. In deze scuola wordt hij zonder hond afgebeeld, wel is het litteken van de pest op zijn linkerbeen te zien. Natuurlijk is deze scuola in het bezit van een reliek van de heilige Rochus en wel van zijn vinger. In de aangrenzende kerk San Rocco is op een reliëf te zien hoe Rochus de lijders aan de pest helpt. In deze scuola, de Scuola Grande di San Rocco, is vooral werk van Tintoretto te zien, maar liefst zesenvijftig schilderijen. Het gebouw is tussen en door Bartholomeo Bon en Antonio Abbondi voltooid. In de kerk ernaast, de San Rocco, is een goede plattegrond van deze scuola te krijgen waarbij nauwkeurig staat aangegeven welke schilderijen waar hangen. De gehele schilderijencyclus laat zich als een stripverhaal lezen. Het verhaal begint in de kleine zaal op de eerste etage. Jacopo Robusti is geboren in , als zoon van een verver vandaar zijn bijnaam Tintoretto of ververtje. In het geboortejaar van Tintoretto legde Titiaan juist de hand aan de ​Hemelvaart van Maria​ achter het hoofdaltaar in de Frari ​kerk. Tintoretto is een blauwe maandag bij het atelier van Titiaan in de leer geweest, maar als het verhaal klopt dan heeft Titiaan hem er ijlings uitgewerkt. Titiaan zag direct het grote talent van de jonge knaap en schopte hem de eerste dag er al uit, hij wilde geen concurrentie. Titiaan is een geheel andere schilder dan Tintoretto. Titiaan was werelds, verkeerde aan verschillende keizerlijke hoven, terwijl Tintoretto naar het schijnt slechts één keer Venetië verlaten heeft, toen hij een serie schilderijen in Mantua moest afleveren. Terwijl Titiaan goed verkocht en in weelde leefde, was Tintoretto iemand die vaak voor niets schilderde. Hij was zo religieus dat hij vaak aan kerken en scuole aanbood om gratis te werken. Hier lees je meer over de grand tour. Caspar van Wittel, zijn leven en werk. Wikipedia — Caspar van Wittel. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Laatste update op 18 november Rosalba Carriera — is een van de weinige bekende vrouwelijke schilders uit Venetië. Ze is vooral bekend van de miniatuurschilderijtjes die ze op tabaks- en snuifdozen aanbracht. Daarvoor Lees meer…. Kunstschilder Giandomenico Tiepolo maakte een prachtige serie etsen van Lees meer…. Laatste update op 18 november Er hangen maar liefst drie werken van de wereldberoemde Nederlandse schilder Jeroen Bosch ook bekend onder de namen Jeroen van Aeken, Jheronimus en Hiëronymus in Venetië. Je vindt ze alle Lees meer…. Pageviews voor omzetting: Mastodon. [Dante Alighieri

Enkele onder de belangrijkste schilders komen aan de beurt: de weelderige Jan Sluyters geb. Voor het surrealisme komt, naar eigen aard en wezen, volmondig A. Willinck geb. Pyke Koch geb. In het Zwitsersche paviljoen treffen we als schilder A. Pelligrini geb. Mij was de eenige exposant in het Argentijnsche paviljoen, Ernesto Scotti geb. Solied werk, eenigszins summair, krachtig van kleur. Ook het Braziliaansche paviljoen liet mij niet onverschillig, waar o. Staande vóór een zoo uitgebreide en uiteenloopende collectie mag het een onbezonnen poging heeten de meer dan vijfhonderd Italiaansche schilders, beeldhouwers en graveurs van allerlei slag, die er hokken, te beoordeelen, daar de tusschen hen bestaande verhoudingen ons vreemd zijn, de balans van het geschonkene en het gekregene ons ontbreekt, evenals ons onbekend zijn de voorwaarden waarin zij hun oeuvre tot stand brachten. Het moge volstaan bij de aan enkele afgestorvenen gewijde retrospectieven en enkele gewichtigere inzendingen stil te staan. Als retrospectieve zullen wij vermelden deze van Giacomo Favretto , een Venetiaansch schilder van meestal banale en overladen genrestukken en van gevoelige landschappen, waarin hij reeds de gaven van een stemmigen impressionist aan den dag legt. Deze van den fijnzinnigen, eenigszins precieuzen beeldhouwer Ernesto de Fiori , heusch een cosmopolitisch product, bij wien de strevingen van de Duitsche expressionisten, door den Latijnschen filter gezuiverd, gepaard gaan met de klassieke bevalligheid van Maillol, maar ontdaan van dezes gespierde en nerveuse kracht. Deze van dien anderen, rasechten beeldhouwer Medardo Rosso , door zijn droom de werkelijkheid ontheven, waaraan hij formeel nog altijd was verslaafd; steeds vinnig, soms schalksch. Deze van Mario Broglio , met wien ik persoonlijk ben omgegaan, een dynamisch schilder, schrijver, uitgever, animator, een beschaafd en ontwikkeld man, maar angstig van geest en hart, als schilder bovendien te weinig zeker van zijn stuk en als zoodanig minder vooruitstrevend, vaak weifelender en onbeholpener dan de theoreticus in hem, zoodat ik vrees dat er van zijn oeuvre weinig zal overblijven, eens de herinnering aan dezen aantrekkelijken mensch bij de latere generaties uitgewischt. Deze van Lorenzo Viani , die, na langen tijd te Parijs te hebben vertoefd, waar hij beurtelings Gauguin en den jongen Picasso tot voorbeeld nam, voor een werk waaruit de eerste galmen van een tragisch, van sentiment lichtelijk opgeschroefd expressionisme ons tegemoet waaien, later, in de heimat teruggekeerd, op een meer eenvoudigen en hartelijken toon het lied van het land en de zee neuriede. Deze van Cino Bozzetti , teekenaar en akwarellist, nauwgezet en toch iets irreëels in zijn landschappen tot uiting brengend. Tot de eeregasten behoort verder Gino Severini geb. Ook Pio Semeghini geb. Eindelijk Alberto Magnelli geb. Van den ons bekenden, legendarischen en fantaisistischen Filippo de Pisis zijn mij hoofdzakelijk de lyrisch-frissche stillevens opgevallen. Nog enkele namen, ongelet de richting waarin ze zouden dienen geclassificeerd te worden, bont gemengd, zoals terloops, de eene na de andere in mijn catalogus aangeteekend. Italië bevond zich voor een des te moeilijker taak, daar zoowel onder de schilders als onder de beeldhouwers verschillenlde vooraanstaande meesters, welke reeds in in de gelegenheid werden gesteld een reeks werken ten beste te geven, opzettelijk uit deze tentoonstelling zijn geweerd, ten einde niet in herhaling te vervallen uitzondering gemaakt voor Carra en Severini. Men zal het mij niet ten kwade duiden, indien ik langs de paviljoenen der andere naties heenstap. In den regel heb ik er heel weinig waarlijk boeiende werken, en nog minder heusch oorspronkelijke werken aangetroffen. Een van de kwalen van den tijd mag het heeten, dat er een schilders- en beeldhouwersconceptie en -techniek is ontstaan, welke van land tot land weinig gedifferentieerd is. Voorzeker is daar de invloed van Parijs als cultuurmidden en het wereldsucces van de Ecole de Paris niet vreemd aan. Nu meer en meer. Ongestraft zou men het werk van het meerendeel der bv. Deze kunstenaar van de eene nationaliteit is tegen gene van de andere inwisselbaar. Maar een kunstenaar is ondanks alles, spijt de vreemde invloeden die op hem hebben ingewerkt, het product van een land, een volk, evenals van zijn tijd. Men late mij toe, om mijn overzicht met het allerbeste te sluiten, en ten einde deze stelling kracht bij te zetten, nog even stil te staan bij twee Fransche meesters, welke, door de Biennale onthaald, er stellig niet de geringste aantrekkelijkheid van uitmaken. Gaarne beken ik, dat het zaaltje waar ik het vaakst naar teruggekeerd ben, dan vooral wanneer al het andere mij voor de oogen schemerde en in mijn hersens wemelde, en waar ik het langst heb vertoefd, voor mij de kostbaarste herinnering aan de 25e Biennale, datgene is waarin de werken van Henri Rousseau bijeengebracht zijn. Toen, na zijn dood, enkele jongere kunstcritici en schilders van de Art Vivant-beweging de eersten waren om van hun bewondering blijk te geven, hebben, als naar gewoonte, de museumcommissies, in Frankrijk en elders, geaarzeld en getalmd en zich het gras voor de voeten weg laten maaien door meer ondernemende verzamelaars, hoofdzakelijk in de Vereenigde Staten, zoodat Henri Rousseau's schilderijen thans grootendeels in Amerikaanse musea, benevens in buitenlandsche particuliere verzamelingen, ondergebracht zijn zooals dat eveneens met deze van Georges Seurat, over wien ik verder zal uitweiden, het geval is. En wordt bij toeval, in het een of ander Parijsch gezin, op een zolder, waar vele van de door den bescheiden schilder aan zijn buren geschonken werken. Meer nog dan de belangrijkere schilderijen zijn deze doekjes voor mij een verrassing en een verheugenis geweest. Pas had ik het bezoek aan de musea en kerken van Florence achter den rug. Voorwaar, een gevaarlijke - en ondanks alles heel geschikte - voorbereiding, alsmede een met niet geringe risicos gepaarde sprong door den tijd voor iemand die, onmiddellijk daarna, in de Biennale allerlei modern, zelfs hypermodernistisch werk zou te aanschouwen krijgen. Tegenover veel van dat hedendaagsch werk - vaak zoo arm aan inhoud, enkel op het picturale experiment of den speculatieven weerslag ingesteld - was, inderdaad, de tegenstelling schril. Met Rousseau was zulks allerminst het geval. Integendeel, bij geen schilder van onzen tijd heb ik zoo sterk de gewaarwording opgedaan, dat hij zich in dezelfde gevoelssfeer bewoog als waarin, eeuwen geleden, een Giotto of een Fra Angelico of een Baldovinetti verkeerden, zonder daarom iets van zijn moderniteit prijs te geven; dat hij, gebruik makende van heel andere middelen, een werk schiep, terzelfdertijd even spontaan en even overlegd als het hunne, in het diepste van zijn geest en hart gerijpt, met het beste van zijn kunnen tot stand gebracht, verantwoord tot het uiterste, naar binnen en naar buiten. Een atmosfeer van stille liefde voor het leven, maar voor een vergeestelijkt leven; van een in allen eenvoud, maar in den ondergrond der ziel zich voltrekkend doorschouwen van gansch de wereld, met wijding, overtuiging en vreugde. Wanneer Rousseau ons zoo'n landschapje van de vestingen te Parijs, met een paar wandelaars, spelende kinderen of hengelaars voor de oogen, en tevens voor den geest, toovert, en in ons hart prent, voor altijd, met die onvervalschte waarachtigheid en die preciese nauwgezetheid, welke hem eigen zijn, doch zonder realistische overtolligheid elk blad van zijn boom is stipt geteekend, maar niet alle bladen worden geteld, één voor één , alsmede zonder iets van de schemerigheid en de weekheid van den impressionist zijn boom is meer dan een onwezenlijke kleurvlek van dooreengevloeide tonen , dan denken wij onmiddellijk terug aan de cypressen en pijnen, welke Fra Angelico op de Toskaansche. Dadelijk wordt men gewaar - meer nog met de zekerheid van het hart dan met deze van het verstand - hoe gelukkig de schilder was, toen hij dat landschap op zijn doek vestigde, met welke opgetogenheid hij opging in dien schoonen dag, in dat eenvoudig, voor hem prachtig stuk natuur. Mij komt het voor, dat Rousseau telkens opnieuw de wereld ontdekte: even verwonderd, even verblijd als den eersten keer, telkens meer ontroerd. Meer en meer ben ik er overtuigd van, dat daar het groote geheim ligt van wat ik een volmenschelijke kunst wil heeten: in die liefde voor wat de schilder op zijn doek uitbeeldt, in de bezieling waarmede hij zich van zijn taak kwijt, in de geduldige zorg waarmede hij zijn werk verricht, in de eerlijke aanwending van de middelen waarvan hij, alle virtuositeit den rug toekeerend, ten volle gebruik maakt, zooals het in zijn macht ligt. Dezes stilleven met de koffiekan, de lamp, de citroenen op het rood-purperen tafelkleed is zijn voorganger waardig, door de rust die van deze overwogen voorstelling uitgaat, het evenwicht waarvan de compositie getuigt en, in niet mindere mate, het menschelijk gevoel dat achter die schamele dingen schuil gaat. Het geeft wat het geven wil, niet meer, niet minder. Nog een ander zaaltje heeft mij ten zeerste aangetrokken, het in een verwijderden hoek aan de teekeningen van Georges Seurat voorbehoudene ik vrees, dat vele bezoekers, wanneer zij er niet opzettelijk naar gezocht hebben, het achteloos zullen zijn voorbijgegaan, verloren als het tusschen zalen overmoediger schilders lag. Weer een buitenkansje, want ook Seurat's teekeningen liggen zoo maar niet voor het grijpen. Teekeningen die een overlegde en, in hun soort, volkomen afgewerkte schepping zijn, en van een kunstenaar afkomstig, die met het zwart en wit een bijna even verfijnd en misschien geheimzinniger effect heeft weten te bereiken als met de verf. Spijt de aangewende stippeltechniek leggen ze zoo'n raakheid en losheid, om niet te zeggen zoo'n zwierigheid van trek aan den dag, zoo'n exacte, degelijk-rustige en sierlijke en desondanks stijlvolle vormgeving, dat ze ons zoodoende een synthetische voorstelling bijbrengen, welke vele schilders zouden kunnen benijden. Indien, in deze teekeningen, dank zij het magisch spel van licht en duister, de mensch, het dier, de plant ons in hun verschijning terzelfdertijd reëel en irreëel worden voorgespiegeld, in den meest natuurlijken trant, maar met een mysterieuzen ondertoon, dan is 't eens te meer omdat dit werk geladen is met gevoel en zin, het diepste en het echtste van 's scheppers ziel ontweld. Meer dan ooit reken ik Seurat tot de voornaamste baanbrekers van deze hedendaagsche kunst, waarvan de wordingsgeschiedenis te Venetië zoo prachtig tot haar recht komt. Omdat hij in zijn tijd een van de weinigen was, die - evenals Henri Rousseau, evenals Vincent Van Gogh, evenals Cézanne, evenals Gauguin - overleg en spontaneïteit, werkelijkheidszin en verbeelding, gevoel en rede heeft weten te versmelten, ten dienste van een synthetische voorstelling van mensch en natuur en van een plastische wezenlijkheid, in optima forma, tot een tot stijl gedegen uiting van leven en kunst. De Vlaamse Gids. Jaargang 34 meer over deze tekst. Selecteer waarin je wilt zoeken: Zoek alles Zoeken naar auteurs Zoeken naar titels Zoeken in teksten Zoek auteurs, titels en in teksten Zoek auteurs, titels en in teksten. Tegelijk met de aanpak van Jacopo werkte Michelangelo aan het Campidoglio klik hier voor het verhaal over het Campidoglio. Sansovino schiep eenheid, harmonie en helderheid in het centrum. Het plein wordt aan drie zijden omsloten door zestiende-eeuwse arcaden en aan een zijde door de Basilica San Marco. Deze was oorspronkelijk bedoeld ter oriëntatie voor de zeevaarders. Op de toren staat een beeld van Maria, die op Hemelvaart begroet wordt door de figuurtjes van de Drie Koningen die vanuit de zijdeuren verschijnen. Bezoek aan de toren en de klokkenluiders klik hier. Bron: Wikipedia. Aan de zuidkant grenst het plein deels aan het Piazzetta dat aan het water van de lagune ligt. Aan de oever staan twee granieten zuilen. Op de ene zien we de gevleugelde leeuw van de Heilige Marcus, op de andere de heilige Theodorus. Vroeger vonden hier executies plaats en nog altijd wordt gezegd dat het ongeluk brengt om tussen de pilaren door te lopen. Na de ingrijpende verbouwing van het Piazza volgde de bouw van de bibliotheek, de Zecca munt en de loggetta aan de voet van de campanile. Aangezien het plein vlak aan het water van de lagune ligt is het in tijden van acqua alta hoog water een van de eerste plekken van Venetië die blank staan. Het gevaar van overstroming dreigt al sinds de dertiende eeuw en er is dan ook sinds eeuwen een drainagesysteem onder het trottoir van het plein aanwezig dat dient voor de afvoer van het water. Aangezien de frequentie van het acqua alta de laatste jaren drastisch is verhoogd, is men al enige tijd bezig met het vernieuwen van het systeem en blijft men zoeken naar een betere oplossing. Totdat deze is gevonden, blijven de loopplanken -die de bezoekers ten tijde van acqua alta moeten behoeden voor natte voeten — gereed staan. Deze scuola is gebouwd op grond die de franciscanen van de Frarikerk hebben afgestaan. Voor een goed overzicht van de schilderijencyclus met goede afbeeldingen die Tintoretto in deze scuola geschilderd heeft. Klik hier voor de Web Gallery of Art, Wikipedia met vele afbeeldingen. Een scuole is zoals je al geleerd hebt een vereniging van leken uit een bepaalde groep of gilde. De leden kwamen in een gebouw bijeen om boete te doen en te bidden. Daar de middenstand geen politieke invloed had, konden zij zich tenminste manifesteren in hun scuole. Een beperkt aantal scuole had een eigen kerk en een eigen gebouw zoals de San Rocco. De leken lieten hun gebouw, waar ze zeer trots op waren, verfraaien door kunstenaars. Bijna alle grote Venetiaanse schilders, beeldhouwers en architecten kregen belangrijke opdrachten van deze leken. Een tocht langs de beroemde scuole betekent een rondwandeling langs beroemde kunstwerken. Sala Capitolare of Sala Superiore 3. Begane ground of Sala Terrena. Deze scuola is gesticht ter ere van de heilige Rochus San Rocco als een liefdadigheidsinstelling voor zieken. In is de bouw begonnen door Bartolomeo Bon. Het geld is grotendeels door de Venetianen opgebracht die gespaard zijn gebleven voor de pest waar Rochus de beschermheilige van was. Als men de hagiografie over Rochus mag geloven leidde hij een bijzonder leven. Wel laat de ziekte de nodige littekens na. Terug in zijn geboortestad vertrouwde men Rochus niet, hij heeft immers littekens dus wordt hij in het gevang gegooid. Daar sterft hij, maar God grift in de wand van zijn cel nog een tekst waarbij Rochus als pestverzorger wordt aangewezen. De botten van Rochus worden gestolen uit Montpellier en naar Venetië gebracht. Rochus wordt vaak met zijn hond afgebeeld. Te Piacenza wordt hij zelf getroffen door de pest, maar zie zijn hond brengt hem brood en een engel verzorgt zijn wonden. Rochus genas. In deze scuola wordt hij zonder hond afgebeeld, wel is het litteken van de pest op zijn linkerbeen te zien. Natuurlijk is deze scuola in het bezit van een reliek van de heilige Rochus en wel van zijn vinger. In de aangrenzende kerk San Rocco is op een reliëf te zien hoe Rochus de lijders aan de pest helpt. In deze scuola, de Scuola Grande di San Rocco, is vooral werk van Tintoretto te zien, maar liefst zesenvijftig schilderijen. Het gebouw is tussen en door Bartholomeo Bon en Antonio Abbondi voltooid. In de kerk ernaast, de San Rocco, is een goede plattegrond van deze scuola te krijgen waarbij nauwkeurig staat aangegeven welke schilderijen waar hangen. De gehele schilderijencyclus laat zich als een stripverhaal lezen. Het verhaal begint in de kleine zaal op de eerste etage. Jacopo Robusti is geboren in , als zoon van een verver vandaar zijn bijnaam Tintoretto of ververtje. In het geboortejaar van Tintoretto legde Titiaan juist de hand aan de ​Hemelvaart van Maria​ achter het hoofdaltaar in de Frari ​kerk. Tintoretto is een blauwe maandag bij het atelier van Titiaan in de leer geweest, maar als het verhaal klopt dan heeft Titiaan hem er ijlings uitgewerkt. Titiaan zag direct het grote talent van de jonge knaap en schopte hem de eerste dag er al uit, hij wilde geen concurrentie. Titiaan is een geheel andere schilder dan Tintoretto. Titiaan was werelds, verkeerde aan verschillende keizerlijke hoven, terwijl Tintoretto naar het schijnt slechts één keer Venetië verlaten heeft, toen hij een serie schilderijen in Mantua moest afleveren. Terwijl Titiaan goed verkocht en in weelde leefde, was Tintoretto iemand die vaak voor niets schilderde. Hij was zo religieus dat hij vaak aan kerken en scuole aanbood om gratis te werken. Titiaan en Tintoretto komen uit generaties die een andere geschiedenis hebben ondergaan. Onder Titiaan was Venetië op haar hoogtepunt. De stad was enorm rijk en de renaissance heerste, waarbij het goede leven een belangrijke rol speelde. In het leven van Tintoretto begon de serenissima aan haar neergang, bovendien kwam de Contrareformatie op. De strijd tegen het lutheranisme en calvinisme werd te vuur en te zwaard door de katholieken gestreden. Het werk van Titiaan is veel wereldser, pracht en mooie kleuren spelen een dominerende rol in zijn werk. Deze twee schilders worden vaak als tegenpolen gezien. In ieder geval laat hun werk twee kanten van de Venetiaanse school zien. Veronese, Salviati en Zuccari togen aan het werk. Tintoretto schilderde met grote penseelstreken op zijn gebruikelijke vlotte wijze meteen maar een schilderij van de H. Rochus in volle glorie op het plafond. Natuurlijk deed hij dit stiekem en hij zorgde ervoor dat het goed werd afgedekt. Bij de dag van de beoordeling lieten de kunstenaars hun ontwerpen in de kapittelzaal zien. Op het moment dat allen naar het ​ververtje​ keken, trok hij slechts aan een touw, waardoor zijn geheel voltooide schilderij voor iedereen te zien was. Groot tumult brak uit: dit was niet eerlijk, maar de beslissing viel gunstig uit voor Tintoretto hij kreeg de opdracht een enorme schilderijencyclus te maken. Op de verwijten van enkele broeders van de scuola dat hij zich niet aan de afspraken had gehouden antwoordde Tintoretto volgens Vasari:. Tintoretto was tot bijna alles bereid om opdrachten te krijgen. Zo bood hij vaak aan in elke gewenste stijl te schilderen. Als Tintoretto er lucht van kreeg dat iemand anders waarschijnlijk een opdracht zou krijgen, bood hij aan voor minder geld het in dezelfde stijl te schilderen. Soms deed hij het zelfs gratis. Tintoretto voltooid het plafond in de zomer en de herfst van hetzelfde jaar: In de hoeken in de kleine tondi zijn de vier seizoenen afgebeeld. Verder zijn Johannes de Evangelist of de H. Marcus te zien. De afgebeelde figuren, waaronder vrouwen, stellen het geluk of het geloof voor. Deze figuren verraden de diepgaande invloed die Michelangelo op Tintoretto​ kunst heeft gehad. Na het plafond schilderde Tintoretto in , ​De Kruisiging​: een gigantisch doek van maar liefst bij centimeter dat gehele achterwand beslaat. Dit werk is het eerst geschilderd op de wanden in dit vertrek. Het is de climax van de andere wandschilderijen. Na de geseling ofwel ​Ecce Homo​, in het midden boven de deur, waar Pilatus rechts naast Christus staat, is rechts Christus voor Pontius Pilatus te zien. Geheel links vervolgt het Bijbelse verhaal met de kruisdraging. De Kruisiging is geheel links onder in het beeldvlak op een marmeren sokkel gedateerd en gesigneerd. Tintoretto ontving voor dit werk dukaten. Dit reusachtige doek kreeg al direct enorme waardering van tijdgenoten. Zo zelfs dat een kardinaal Ferdinando een Medici de kunstenaar Agostino Carracci twaalf jaar na de voltooiing Tintoretto leefde nog de opdracht gaf om er een gravure van te maken. Rubens en Van Dyck hebben de nodige studietekeningen van de Kruisiging gemaakt. Tintoretto heeft zichzelf ook afgebeeld in het midden van het rechter deel: licht voorover gebogen tegen de stenen verhoging achter de man met een schop. Tintoretto had zich goed voorbereid. Ook tekende hij direct in grote lijnen de compositie op het doek. Tijdens de laatste restauratie is aan het licht gekomen dat Tintoretto bij alle schilderijen in deze scuola zo te werk ging. Er is ook een stuk van de rand onder het plafond dat dubbelgevouwen was ontdekt. Dit deel heeft dus eeuwenlang in het donker gezeten waardoor de oorspronkelijke kleuren nu nog te zien zijn aan het onderstaande detail. Als je het verhaal bij de evangelisten leest Matteüs 33, Marcus 2, Lucas 32 of Johannes 19 : 28 dan keert het dobbelen om de kleren van Christus terug net als de man die met een spons de azijn in de wonden wil drukken. De eenzame Christus is in de mensenmassa volledig geïsoleerd. Boven hem hangen dreigende donkere wolken. Alleen de figuren onder bij het Kruis worden door de gebeurtenis verscheurd. Johannes kijkt met bewondering op naar Christus. Tintoretto zelf kijkt slechts als toeschouwer. Grote forse diagonalen doorkruisen het lichaam van Christus. Het oog wordt meteen naar de geïsoleerde eenzame Christus getrokken. Het is een zeer dynamisch schilderij: druk bevolkt en toch goed leesbaar. Dit bereikte Tintoretto onder meer door zeer gedoceerd met licht en donker te werken: chiaroscuro. Een licht dat meer uit de objecten zelf lijkt te komen, hoewel er wel schaduwen zijn en het licht van rechts komt. De wind waait van links naar rechts zoals dit aan de bomen en de vlag te zien is. De laatste twee werken, ​Maria Magdalena​ en ​Maria van Egypte​, schilderde Tintoretto zes jaar voor zijn dood. In totaal heeft Tintoretto vierentwintig jaar aan de cyclus gewerkt. Ter plekke zal ik uitleggen dat het geheel niet zomaar willekeurig geordend is op wanden en plafonds. Er is een bewuste keuze van onderwerpen ​ natuurlijk religieus ​ gemaakt waarbij de onderwerpen op de wanden direct te maken hebben met de afbeeldingen op het plafond. De laatste afbeeldingen kun je met spiegels ter plekke bekijken. In de middeleeuwen en ook later werd het oude testament gelezen alsof er een dubbele bodem inzat. Allerlei gebeurtenissen uit het oude testament werden gelezen en geduid als voorafschaduwingen van het nieuwe testament; dit wordt een prefiguratie genoemd. Zo is de Jonas op het plafond in de grote zaal op de eerste verdieping zie plattegrond boven, n. Jonas had drie dagen en nachten in de vis gezeten voordat hij werd uitgespuugd en weer tot leven kwam. Na de kruisiging had Jezus ook drie dagen en nachten in de tombe gelegen voor hij weer tot leven kwam. Het uitgebreide verhaal ​ de zesenvijftig schilderijen — eindigt op de begane grond. Schema en plattegrond van de grote zaal op de eerste verdieping:. Juist op het moment dat Tintoretto het centrale doek n. Het gaat over de koperen slang een verhaal uit het oude testament. Deze gebeurtenis werd als een prefiguratie van de Kruisiging van Christus geduid. Dit valt bij de evangelist Johannes in hoofdstuk III: te lezen:. Tintoretto schilderde een wirwar van lichamen. Sommigen hebben al gehoord dat zij naar de koperen slang moeten kijken anderen nog niet. Naakten in allerlei moeilijke houdingen. Ook in dit werk zijn de typische invloeden van Michelangelo overduidelijk. Sommige figuren zijn zo te herleiden tot Ignudi in de Sixtijnse kapel hier b ij Web Gallery of Art te zien of de liggende beelden op de sarcofagen in de Nieuwe Sacristie. Dit geldt ook voor de draaiingen van de engelen die met God de Vader komen aangevlogen. Het Visioen van Ezechiël naast de Koperen Slang en tegenover Jacob en de Ladder en op de wand ertegenover de Hemelvaart zie nummers 1, 9, 8 plafond en 31 op de wand. Het visioen van Ezechiël is precies naast de Opstanding van Christus en de Koperen Slang geschilderd. Wat heeft dit te maken met de herrijzenis van Christus en de koperen slang als prefiguratie van de kruisiging? De tekst in Ezechiël 1 beantwoordt deze vraag. De tekst luidt als volgt:. Dit zegt Jahwe de Heer tot deze beenderen: Ik ga de levensgeest in u brengen, en ge komt weer tot leven. Ik leg pezen op u, bekleed met vlees en overtrek u met een huid; dan schenk Ik u de levensgeest en ge komt weer tot leven. Dan zult ge erkennen dat ik Jahwe ben. En zodra ik begon, ontstond er een gedruis: de beenderen voegden zich aaneen, elk op zijn plaats. En ik zag hoe er pezen op kwamen en vlees en hoe ze met een huid overtrokken werden. Maar de levensgeest was er nog niet in. Zo zijn deze schilderingen als een chronologisch Bijbels verhaal te interpreteren. Hierbij worden gebeurtenissen uit het Oude Testament koperen slang, visioen van Ezechiël als een prefiguratie gezien van de kruisiging en de Opstanding van Christus. In de grote zaal op de eerste verdieping zijn naast enkele schilderijen van Giorgione, Titiaan en Tiepolo ook nog bijzondere beelden van Pianta uit de 17e eeuw te zien. Bij de houten lambrisering onder de schilderijen zijn vreemde uit hout gesneden figuren te zien sommige missen armen en hebben vreemde attributen. Rechts direct bij de ingang, dus naast de bovenste treden van de grote trap, heeft Pianta een uitleg gegeven bij deze bizarre creaturen : zo beeldt hij Tintoretto zelf af, de figuur met allerlei penselen in zijn hand. Verder wordt het symbool van nieuwsgierigheid afgebeeld: het is een spion met een grote hoed op zijn hoofd weggedoken in zijn mantel waardoor alleen zijn de ogen nog te zien zijn. Hij spiedt, maar wil zelf niet gezien worden. Schema en plattegrond op de begane grond. Het werk hangt niet ver van de ingang, als je binnenkomt sta je oog in oog met de Annunciatie het is het eerste werk dat je ziet. In plaats van mooie klassieke architectuur zoals de balustrade, portico met zuilen zoals bij de Annunciatie van Titiaan hier slechts een vervallen Venetiaans palazzo. Wat direct opvalt is de kapotte zuil op een hoog basement. Iets wat in de Sala Terrena ook te zien is net als de vloertegels. Het bouwvallige is ook bedoeld om aan te geven dat de wereld in een slechte staat is waar de Verlosser redding moet brengen. Het plafond, de zuil op een hoog basement en de vloer tegels verwijzen ook naar de werkelijke ruimte waar de kijker zich bevindt. De lichtval is ook afgestemd op het oostelijke raam links in de Sala Terrena. Alle elementen worden in verval geschilderd. Is dit een specifieke verwijzing naar het foute gedrag van het bestuur van de scuola waar zoveel kritiek op was? Het gedonder over de gevel waar Caravia zijn scherpe pen voor gebruikte en wel zo:. Je komt dus bij het binnenkomen oog in oog te staan met deze goedkope bakstenen en vervallen zuil de huidige ingang is tegenwoordig veranderd. De vervallen zuil is natuurlijk een duidelijk statement en een enorme tegenstelling tot de gevel detail met kostbare kapitelen en porfier. Hier wordt bewust de povertà getoond. Dit begrip heeft zowel een positieve als negatieve betekenis. Armoede is de vervallen aarde na de zondeval dus voordat de Heer op aarde terugkeert en de mens verlost. Tintoretto laat dit in de ​verbrande​ landschappen in de Sala Superiore zien. Tegelijkertijd werd armoede juist in de 16e eeuw Contrareformatie als iets positiefs gezien: het getuigde van eenvoud en deemoedigheid. Ook in de twee opvolgende schilderijen, de Aanbidding en de Vlucht naar Egypte is de armoede van de heilige familie duidelijk te zien. We lopen terug via het Campo S. Na de traditionele Venetiaanse kunst in de Accademia bekijken we nu de moderne kunst. Je zult merken dat de opvattingen over waaraan kunst behoort te voldoen wezenlijk veranderd zijn. De wereld op het schilderij moest lijken op onze werkelijkheid, hierbij stond zelfs de eis voorop dat het de taak van de schilder was om de natuur op het doek te vervolmaken. De moderne kunst die op het einde van de 19e eeuw opkwam, gaat niet uit van de werkelijkheid, maar benadrukt meer de eigenheid van het medium dat de schilder gebruikt: een plat vlak en verf, waarbij de suggestie van een kijkdoos door middel van het perspectief niet meer nodig is. Na had de schilder geen onderwerp nodig en schilderde hij als het ware nog slechts verf. Voor Picasso één van de groten onder de moderne kunstenaars was de volstrekte abstractie die bij een Mondriaan Composition No. Het palazzo werd in door de steenrijke Peggy Guggenheim gekocht. Haar nieuwe woonhuis moest groot genoeg zijn om haar collectie, voor zover deze in Europa was, in onder te brengen. Ter gelegenheid van de eerste biënnale na de tweede wereldoorlog was een deel van haar verzameling al naar Venetië gebracht, en tentoongesteld in het Griekse paviljoen. De werken die zij verzamelde beslaan vrijwel elke artistieke stroming uit de twintigste eeuw. Peggy leefde tot aan haar dood in dit palazzo aan de Canal Grande, en liet haar as in de tuin plaatsen bij de graven van haar hondjes. De collectie omvat ongeveer tweehonderd werken, die zij sinds in de zomer openstelde voor het publiek. We beginnen in de tuin. Hier kun je prachtig zien hoe gevarieerd de moderne kunst is. Het gat [ Family Group ] verbindt de ene kant met de andere, waardoor het meteen meer driedimensionaal wordt. In de eetzaal [zaal 1] hangen onder meer werken van Picasso en Braque. Zij hebben in nauwe onderlinge samenwerking het kubisme ontwikkeld. Dit is een belangrijke stroming die in het eerste decennium van de 20e eeuw opkwam. Het kubisme heeft grote invloed gehad op vele kunstenaars waaronder Léger wiens werk ook in deze zaal hangt. Uitgelegd zal worden waarom Picasso en Braque zo vernieuwend waren. Picasso omschreef het kubisme eens als volgt:. Uit: A. Hoewel Braque en Picasso met hun kubisme wel radicaal breken met het verleden en de kunst die je hiervoor nog in de Accademia hebt gezien, blijven zij vasthouden aan elementen uit de werkelijkheid. Als je goed kijkt, kun je meer herkennen dan je denkt. In deze zaal is ook goed te zien hoe Léger duidelijk geïnspireerd is door het kubisme. Het verschil met Braque en Picasso is wel opvallend: waar Picasso en Braque vooral geïnteresseerd waren in de vorm en niet in kleur, speelt bij Léger de kleur ook een belangrijke rol. Marcel Duchamp is ook sterk beïnvloed door het kubisme, maar op een andere wijze dan Léger. Dit lijkt een bijna onmogelijke opgave om dit in een statisch medium als de schilderkunst weer te geven, maar je zult zien dat Duchamp hier toch in slaagt. Video futurisme Khan Academy Het futurisme is een kunststroming die in een manifest in de Franse krant Le Figaro publiceerde waarin onder meer het volgende werd gesteld:. Wij zullen de oorlog verheerlijken, de grote schoonmaakbeurt der aarde. Het is niet verwonderlijk dat veel Italiaanse futuristen de fascist Mussolini een warm hart toedroegen. We zullen nogal wat schilders uit de kunstbeweging tegenkomen in dit museum zoals Severini , Boccioni en Carrà. In de tekenzaal zaal 3 is onder meer werk van Kandinsky te zien. Deze kunstenaar is een van de eersten geweest die tot volledig abstracte werken kwam. Er zijn nog wel degelijk elementen uit de werkelijkheid te herkennen, maar het maakt op het eerste gezicht al een vrij abstracte indruk. Terwijl bij het kubisme de werkelijkheid op de een of andere manier nog altijd wel te herkennen is, verdwijnt dit bij Kandinsky. We zullen in deze tekenzaal ook meer schilders tegenkomen die al zeer vroeg abstracte doeken schilderden zoals de Nederlanders Mondriaan en Theo van Doesburg. Voor Mondriaan betekende abstractie net als voor Kandinsky geen inhoudsloos werk dat slechts uit prachtige kleuren of lijnen bestaat. In de bibliotheek zaal 4 tref je een andere belangrijke stroming aan en wel het surrealisme. Eén van de belangrijkste wegbereiders van het surrealisme was de Italiaanse schilder Giorgio de Chirico. Zijn stijl wordt vaak met de term magisch realisme omschreven. Het surrealisme gaat uit van een diepere werkelijkheid die verborgen zit achter de zichtbare wereld. De droom speelt hierbij een belangrijke rol. In dromen openbaart zich de ongecensureerde waarheid. Het is niet voor niets dat Sigmund Freud met zijn theorieën een grote invloed heeft gehad op de surrealistische kunst. Die droomwereld schept de Chirico ook in zijn schilderij dat je in het Guggenheim kunt zien. Het werk hing in de bibliotheek van Peggy. In zaal zeven zullen we nog een schilderij van Salvador Dali tegen komen. Hij is de surrealist geweest die nog het meest direct door Freud is beïnvloed. Dali wilde de beroemde arts uit Wenen een tijdschrift aanbieden. Dali schreef hier het volgende over:. In de westelijke gang plattegrond 5 hangen werken van de dadaïst Kurt Schwitters. Het dadaïsme predikte de anti -of onzin-kunst. Deze vorm van kunst was soms zeer provocerend. Schwitters gebruikte voor zijn Merz-serie allerlei objecten die hij uit de vuilnis haalde en verwerkte dit als een collage in zijn schilderijen. Schwitters noemde al zijn schilderijen Merz. In een fragment uit een zin die hij op een schilderij had geplakt collage kwam een deel van het woord van de Kommerz-und Privatbank voor. We zullen zien dat de wijze waarop Schwitters zijn Merz schilderijen opbouwt nauw verwant is aan het kubisme. In de grote kamer zaal 7 komen we werken uit het surrealisme en het magisch realisme tegen. We zullen werken van Max Ernst en de Belg Magritte nader bekijken. Ernst trouwde in met Peggy, maar het huwelijk hield niet lang stand. Picasso heeft veel verschillende periodes gehad en ook een surrealistische zoals aan het onderstaande schilderij te zien is. In kamer voor de gasten en de kamer van Peggy zelf zaal 9 en 10 hangen werken van een richting uit de kunst die na de tweede wereldoorlog in de VS opkwam: het zogeheten abstract expressionisme ook wel de New Yorkse school genoemd. Zij wilden met hun schilderijen wel degelijk een verhaal vertellen. Wat dit betreft zijn zij zeker niet abstract en is er geen breuk met het verleden. Jackson Pollock schilderde op een ongebruikelijke wijze. Hij legde zijn doeken, vaak van een flinke omvang, op de grond en druppelde of smeet met de kwast in wilde gebaren verf op het doek. Vaak gebruikte hij ook een soort vergiet waar hij de verf uit liet lopen. Pollock verklaarde zijn werkwijze zo:. De abstract expressionisten waren bepaald geen vrolijk volk. Deze stroming kwam op na de verschrikkingen van de tweede wereldoorlog, vele kunstenaars uit de school van New York hadden een Joodse achtergrond. Bovendien waren zij sterk beïnvloed door het existentialisme. Pollock pleegde zelfmoord en met Rothko liep het ook al triest af. Vervolgens zullen we de zaal bezoeken waar de beroemde collectie van Mattioli te vinden is. Hier hangen alleen schilderijen van Italiaanse kunstenaars voornamelijk futuristen, maar ook de bekende Modigliani en Morandi. Tenslotte gaan we nog naar het terras aan het Canal Grande, waar je een prachtig uitzicht hebt. Vlak voor het terras is een bronzen beeld van Marini. Deze Italiaanse beeldhouwer werd geboren in Pistoia, waar meer van zijn werk te zien is. Hij bezocht de kunstacademie in Florence en gaf vervolgens les in Monza en aan de beroemde Brera -kunstacademie in Milaan. Marini is bekend om zijn robuuste en primitieve bronzen beelden, veelal variaties op het thema paard en ruiter, die verschillende stemmingen of ervaringen uitdrukken: melancholiek, ingetogen of uitbundig. Bij de ruiter op dit paard is duidelijk sprake van een erotische stemming. Dit paleis heeft diepgaande invloed gehad op andere palazzi, maar dit hebben jullie al in de les vernomen. In het kort zal ik nog even het belang van dit palazzo aangeven ook m. We lopen van het Guggenheim naar het Campo S. Dit voor Venetiaanse begrippen grote plein kent veel terrassen, winkeltjes en restaurants. Het is hier aangenaam vertoeven. We vervolgen onze weg naar het noorden richting Sestier De S. Deze kerk is beroemd om zijn vele kunstschatten. Er is een goede site over deze kerk. Klik hier voor vervolg van dag 2. De plattegrond 2. De one-line collectie naar beneden scrollen blz. Tekeningen en prenten 5. Tentoonstellingen 6. Contact, adres en openingstijden. Het fresco van Giorgione is nog te zien in zaal Video Khan Academy: olieverf versus fresco 4. Video tempera versus olieverf National Gallery 2. Detail Concert Fresco oorspronkelijk aan de gevel van het Fondaco dei Tedeschi. De manier waarop Titiaan schildert, valt direct op als je dicht bij het doek gaat staan. Het gaat in tegen de heersende opvattingen van goede smaak. Volgens de grote schilders met name uit Florence behoorde je eerst te tekenen op het geprepareerde doek en dan pas de verf aan te brengen. Titiaan is in de leer geweest bij Giorgione en had van hem geleerd direct op het doek te schilderen zonder eerst een ondertekening te maken. Vasari, kunstenaar en schrijver van ​De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten​ verwoordde dit als volgt:. Giorgio Vasari, ​De Levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten​ Amsterdam, Contact, dl II [oorspronkelijk uitgave ] , blz. Het zal duidelijk zijn dat Vasari in zijn beschrijving van het leven van de schilder Titiaan -waaruit het bovenstaande citaat komt — weinig opheeft met deze directe werkwijze. Ook Michelangelo die Titiaan op zekere dag in Rome bezocht waarbij Titiaan net zijn, Danaë , voltooid had, merkte op dat de stijl en het coloriet hem bijzonder bevielen, maar dat men helaas in Venetië niet goed had leren tekenen. Bovendien moest de verf fijn en glad worden opgebracht zodat je niet kon zien dat het met penselen geschilderd was. Het verfoppervlak behoorde te glimmen als een gladde spiegel. Aan deze eisen die in elk schildersatelier in Italië werden onderwezen, voldeed Titiaan niet. Titiaan gebruikte hier en daar dikke lagen verf, waarbij hij ruw werkte zodat de penseelstreken en het ruwe oppervlak nog duidelijk te zien zijn. Een volgeling van Titiaan beschreef de werkwijze van Titiaan als volgt:. Zo hoorde het dus niet. De Lairesse doelde op Rembrandt en Lievens, maar dé bron van deze schilderwijze gaat terug naar Titiaan. Er is een interessante brief van Titiaan aan de keizer van Spanje, Filips II, bewaard gebleven waarin hij schrijft dat hij absoluut niet weet hoe hij grote schilders als Michelangelo, Correggio en Rafael nog overtreffen moet. Het overtreffen —aemulatio- was het eerste gebod voor elke schilder na Een manier voor Titiaan om de grote schilders te overtreffen was de ruwe schildertechniek. Titiaan die als eerste de losse en ruwe schildertechniek gebruikte, heeft een enorme invloed gehad op schilders als Velazquez en Rembrandt. Vele Venetiaanse schilders zijn te herkennen aan de wijze waarop zij de verf op het doek aanbrachten. De manier waarop het penseel gehanteerd werd, het eigen handschrift, werd niet zo als gebruikelijk weg geschilderd. Hij maakt vrij lange streken of halen vaak licht gebogen. De Venetiaanse schilder was trots op zijn handschrift. De penseelstreken van Veronese hebben een meer kalligrafische kwaliteit. De streken lijken niet te lopen maar te dansen. Door de kalligrafische verfstreken wordt de brokaten stof van de blauwe jurk die de heilige draagt juist zeer overtuigend. Vasari waardeerde het werk van Tintoretto , maar had ook scherpe kritiek op zijn schildermethode. In zaal tien zijn op de lange achterwand nog enkele beroemde werken van de maniëristische schilder Tintoretto te zien. Het maniërisme is een stroming die ca. De maniëristische schilderijen van Tintoretto laten meestal mensen zien die in nogal ingewikkelde houdingen staan, liggen of vallen. De compositie is vaak erg complex, alleen in het begin van zijn schilderscarrière gebruikte Tintoretto nog een frontale compositie zoals we in de kerk S. Marcuola bij zijn Laatste Avondmaal nog zullen zien. Maar al snel worden tafels bij een Laatste Avondmaal San Giorgio Maggiore bijvoorbeeld geheel diagonaalsgewijs in het beeldvlak geplaatst. Bovendien gebruikt Tintoretto vaak nachtlichten of vreemde luchtpartijen die een bepaalde stemming oproepen. Het is voor de schilder een manier om te laten zien dat hij erg goed is. In twee doeken van Tintoretto, ​ Het vervoer van het lichaam van de H. Marcus ​ en ​Het wonder van de H. Marcus die een slaaf bevrijdt​ zijn al deze kenmerken terug te vinden. Voor vele details klik hier bij Wikipedia. Tintoretto is diepgaand beïnvloed door Michelangelo zoals we zullen zien als we voor deze twee doeken staan. In zijn eigen atelier was de volgende zin op de muur aangebracht: Il disegno di Michelangelo e il colorito di Tiziano. In deze zaal is het verschil tussen een schilderij uit de 15e eeuw en uit de 16e eeuw, de vroegrenaissance en de hoog-renaissance, mooi te zien. In zaal 11 hangt werk uit de barok en de rococo van schilders als Bassano, Strozzi, Tiepolo, Tintoretto, Pordenone en Veronese. Het werk van Giambattista Tiepolo dat tot de late barok en de rococo gerekend kan worden is vaak vrij dramatisch zoals ​ De Heilige Helena ontdekt het ware Kruis. Het schilderij van Pordenone, ​ De gezegende Lorenzo Giustiniani en Heiligen ​ , laat duidelijk de invloeden van Michelangelo zien. Dit werk uit hoort duidelijk niet meer bij de vroegrenaissance zoals we dit in zaal 2 hebben gezien, met een goed vergelijkbare onderwerp als de sacra conversazione. Na een wandeling door de gang en een aantal kleine vertrekken komen we in zaal Stadsgezichten van Canaletto zijn over de gehele wereld verspreid. Ze werden door toeristen in de 18e eeuw opgekocht en meegenomen. In Venetië zelf waar Canaletto schilderde zijn nog slechts twee werken van hem. Als professor voor perspectief en architectuur moest hij om als kunstenaar te worden toegelaten tot de academie een meesterproef afleggen. Dat deed hij met dit schilderij dat allerlei ingewikkelde perspectivische doorkijkjes biedt. Terwijl Canaletto vooral geïnteresseerd is in mooie statische architectuur en helder licht is Guardi de schilder van vluchtige bewegingen en nauwelijks van topografische precisie. In zaal 20 is een grote cyclus over de wonderen van de relieken van het heilige kruis te vinden, waar o. De acht doeken, oorspronkelijk waren het er tien, laten uitgebreid zien hoe Venetië er in de 15e en 16e eeuw uitzag. In het eerste schilderij is nog de oude houten Rialtobrug. Vele details van het Wonder van het Kruis bij de Rialto bij Wikipedia. Het wonder bestond uit het volgende: toen dit kruis om de een of andere reden van de Pagliabrug in het kanaal was geworpen, waren er velen die ​uit eerbied voor het van het kruis van Jezus Christus afkomstige stuk hout dat dit bevatte- in het water sprongen om het er weer uit te halen, maar het was Gods wil dat slechts de broeder-overste van de Scuola [TG: de Scuola di Grande di San Giovanni Evangelista] het te pakken kon krijgen. In zijn uitbeelding van deze geschiedenis gaf Gentile in perspectief tal van huizen aan het Canal Grande weer, de Pagliabrug , het San Marcoplein, en een lange processie van mannen en vrouwen, met de clerus aan het hoofd; en voorts velen die in het water zijn gesprongen, anderen die op het punt staan dit te doen, menigeen half onder water, anderen anderszins en in prachtige houdingen, en tenslotte schilderde hij er de overste die het kruis te pakken krijgt. Giorgio Vasari, ​De Levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten​ Amsterdam, Contact, dl 1 [oorspronkelijk uitgave ] , blz. Voor vele details van het Wonder Kruisreliek in de gracht van S. Lorenzo zie Wikipedia. In zaal 21 heeft Vittore Carpaccio een cyclus over de legende van de H. Ursula geschilderd: 1. Diens lange carrière, veelzijdige productie, verbazingwekkend virtuoze techniek, de sociale status van een artiest in dienst van pausen, keizers en koningen: dat alles maakt Titiaan een van de grootste schilders aller tijden. Toch is een beeld van de Venetiaanse Renaissance niet compleet zonder ook te verwijzen naar de portretkunst van Lorenzo Lotto ca. Stefano Giani is kunsthistoricus en in Milaan geboren. Daar is hij met een scriptie over de 16e eeuwse Venetiaanse schilder Lorenzo Lotto cum laude afgestudeerd.

https://cdn.starwebserver.se/shops/aaronhermanssoniv/files/pharmaceutical-analysis-a-textbook-for-pharmacy-students-and-pharmaceutical- chemists-74.pdf https://files8.webydo.com/9584166/UploadedFiles/911B656B-B7FB-C3F7-3BF6-D9DA940B4C42.pdf https://cdn.starwebserver.se/shops/brandonpetterssonnk/files/mccance-and-widdowsons-the-composition-of-foods-227.pdf https://files8.webydo.com/9584111/UploadedFiles/542FB62E-2352-452B-81B0-B977D2E46B21.pdf https://cdn.starwebserver.se/shops/aaronhermanssoniv/files/alexander-the-great-a-reader-447.pdf https://cdn.starwebserver.se/shops/ronjajohanssonhk/files/the-rise-of-the-network-society-the-information-age-economy-society-and-culture- 736.pdf