Południoworoztoczański Park Krajobrazowy 290 W Skamieniałych Wzg
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Wody Park leży w granicach lubelsko-podlaskiego regionu hydrogeologicznego. Dominują tu warstwy wodonośne węglanowe górnej kredy o charakterze szczelinowym. Strefa aktyw- nej wymiany wód sięga na głębokość 100–120 metrów. Sieć rzeczna jest uboga, teren od- wadniany jest górnymi odcinkami systemów rzecznych: Tanwi, Raty, Sołotwy, Świdnicy, Brusienki oraz Gnojnika. Rzeki te rozdzielają wododziały różnego rzędu. Linia działu od strony południowo‑wschodniej przebiega w obszarze przygranicznym, wzniesieniami w re- 000 1:40 skala jonie Dziewięcierza, a następnie liniami grzbietowymi w kierunku północno-północno- -zachodnim. Po południowo-zachodniej stronie pozostają dopływy Lubaczówki, a po stro- -turystyczna nie wschodniej Rata z dopływami. Na północ od Nowin Horynieckich zbiegają się działy przyrodniczo- wodne Lubaczówki i Tanwi. Mapa Klimat POŁUDNIOWOROZTOCZAŃSKI Krajobraz Południoworoztoczańskiego PK, fot. K. Łapińska PK, fot. Południoworoztoczańskiego Krajobraz Park znajduje się w tomaszowskiej strefie klimatycznej. Cechą wyróżniającą Roztocze w ska- PARK KRAJOBRAZOWY li regionu jest wysoka wartość promieniowania słonecznego i duża liczba dni słonecznych. Natomiast rozkład średnich opadów wykazuje zróżnicowanie w zależności od ukształtowa- nia terenu, wysokości nad poziomem morza oraz kierunku przeważających na danym ob- Rok utworzenia: 1989 (część podkarpacka), 1991 (część lubelska) Rzeźba terenu szarze wiatrów przynoszących opady. Maksimum opadów przypada na lipiec, minimum na Powierzchnia Parku: 20 816 ha styczeń i październik. Średnia roczna wielkość opadów to 520–560 mm. Wyraźnie zaznacza (województwa: podkarpackie 16 797 ha, lubelskie 4019 ha) Rzeźba terenu Parku ukształtowała się na przełomie miocenu i pliocenu, w długim się wpływ rzeźby terenu na rozkład przestrzenny opadów. Średnia temperatura roczna po- Otulina: brak okresie lądowym. Jej głównymi elementami są krawędzie, zrównania wierzchowi- wietrza na terenie Parku wynosi około 7oC. najcieplejszym miesiącem jest sierpień (+18,2oC), Położenie geograficzne:Wyżyna Lubelska/ Roztocze Środkowe, nowe i wzgórza ostańcowe. Najciekawsze wzgórza ostańcowe wznoszą się ponad najchłodniejszym styczeń (-3,4oC). Teren Parku leży na głównym szlaku gradowym (tak zwa- Roztocze Południowe; Kotlina Sandomierska/ Płaskowyż Tarnogrodzki poziom wierzchowiny na 10–30 metrów. Duże zgrupowanie tych form występuje nym lubelskim), a liczba dni z gradem w ciągu roku wynosi średnio 5. Pokrywa śnieżna Położenie administracyjne (powiat/gminy): Województwo lubelskie / Powiat w okolicy Huty Lubyckiej. Zbudowane z piasków zachowały się dzięki czapie ochron- zalega na tym terenie przez około 80–90 dni. tomaszowski / Lubycza Królewska (miejsko-wiejska); Województwo nej z wapieni rafowych, oraz dzięki licznym przewarstwieniom piaskowym, które są podkarpackie / Powiat lubaczowski / Horyniec Zdrój (wiejska), Narol najbardziej odpornymi skałami Roztocza. Inne formy geomorfologiczne to: wąwozy, (miejsko-wiejska) wydmy i wciosy (pochodzenia antropogenicznego). Na terenie Parku wykształciły się Cypryśnik błotny, fot. K. Kowlaczuk gleby różnego typu: bielicowe wytworzone z piasków, brunatne wytworzone z les- Park chroni zwarte kompleksy lasów mieszanych z dużą domieszką, a w niektórych sów oraz na znacznie mniejszych powierzchniach gleby z piasków bielicowych, na- regionach z dominacją buka, i w mniejszym stopniu jodły, stanowiska rzadkich roślin, wapniowych, poza tym rędziny i gleby namułowo-bagienne. formy rzeźby terenu i hydrosferę Roztocza Wschodniego (zwanego Rawskim), ślady ścierających się wpływów kultury zachodniej i wschodniej, głównie w postaci zabyt- ków cerkiewnych oraz pozostałe po drugiej wojnie światowej, liczne bunkry i umoc- Źrodła Tanwi, fot. K. Wojciechowski nienia. Na terenie Południoworoztoczańskiego Parku Krajobrazowego znajduje się skupisko bezcennych skamieniałych drzew sprzed 18 milionów lat. KRAJOBRAZOWY PARK Wielki Dział, fot. K. Wojciechowski ROZTOCZAŃSKI POŁUDNIOWO- gmina gmina gmina Lubycza Królewska Horyniec-Zdrój Narol PrzełomPodlaski Bugu Janów Podlaski PK Podlaski Przełom Bugu Sobieszyn Poleski PK Sobiborski POLESKI PN PK Buczyna karpacka, fot. M. Grabek Buczyna karpacka, fot. w Zamościu ZLPK OZ Archiwum Jalinka, fot. przyrody Rezerwat K. Wojciechowski fot. Bunkier Linii Mołotowa, Lubartów PRZYRODA PARKU FORMY OCHRONY TURYSTYKA PK Pojezierze POLESKI PN Kozłowiecki Łęczyńskie PK LUBLIN Kazimierski Chełmski PK Flora Południowe Roztocze jest jednym z najpiękniejszych miejsc na pograniczu Lubelszczy- PK Rezerwaty zny i Podkarpacia. Poza tym przygraniczne położenie sprawia, że miejsce to zachowało Nadwieprzański Chełm Wrzelowiecki PK Brzeźno Najcenniejszymi zbiorowiskami roślinnymi Roztocza Południowego są zbiorowiska le- swoją pierwotną przyrodę i wielokulturowość. Aby zobaczyć najciekawsze miejsca moż- PK Strzelecki śne, zajmujące około 67% powierzchni Parku. Charakterystycznym zbiorowiskiem jest tu „Sołokija” (7,43 ha) – położony jest w podkarpackiej części Parku, na terenie gminy Ho- na wybrać się jednym z wytyczonych szlaków turystycznych. Krzczonowski PK h PK buczyna karpacka. Wykształcona w typowej formie występuje w okolicach Hrebennego, ryniec-Zdrój. Chroni naturalne skupisko jałowców pospolitych (Junniperus communis). zielony „Szlak im. św. Brata Alberta” (40 km) z Horyńca do Narola przez Dziewię- Skierbieszowski Nowin Horynieckich i Werchraty. W runie rosną między innymi: przylaszczka pospolita, cierz, Werchratę, Monastyr i Wielki Dział; PK PK Lasy Szczebrzeszyński zawilec gajowy, pierwiosnka lekarska, śnieżyczka przebiśnieg i miodunka ćma. Na terenie „Źródła Tanwi” (186,54 ha) – rezerwat leśno-torfowiskowy na terenie gminy Narol. Janowskie PK Zamość Janów Lubelski Parku dominują żyzne siedliska leśne zajęte przez grąd z dużym udziałem w runie bar- Ochronie podlegają tu zespoły torfowiskowe źródeł Tanwi. h czerwony „Szlak Wolnościowy” (44 km) z Tomaszowa Lubelskiego do Hrebennego ROZTOCZAŃSKI winka pospolitego. Uboższe siedliska zajmują bory mieszane. Jedynie na zwydmionym przez Bełżec, Krągły Goraj i Siedliska; PN Krasnobrodzki PK obszarze w okolicach Dębin i Huty Złomy bory świeże. Tu też, w obniżeniach międzywy- „Jalinka” (3,80 ha) – znajduje się w gminie Lubycza Królewska blisko granicy z Ukrainą. Południowo- dmowych, w obszarze źródliskowym Tanwi, wykształciły się zbiorowiska torfowisk przej- Utworzony został w celu zachowania naturalnego fragmentu grądu z udziałem jodły, h niebieski szlak „Po Bunkrach Linii Mołotowa” z Huty Lubyckiej do Hrebennego roztoczański ściowych i wysokich. Doliny niewielkich strumieni zajmują łęgi. Do osobliwości florystycz- w miejscu koncentracji pokładów skamieniałych drzew. przez Krągły Goraj, Lubyczę Królewską, Teniatyska i Mosty Małe. PK Puszczy PK Solskiej nych Parku należą: bagnica torfowa, rosiczka okrągłolistna, storczyk krwisty i wilczomlecz migdałolistny. Pomniki przyrody: na terenie Parku znaleźć można 17 pomników przyrody ożywionej. Na terenie parku wytyczono również ścieżki dydaktyczne: „Szlakiem Skamieniałych Chronione są przeważnie pojedyncze drzewa, ale także ich grupy jak na przykład zespół Drzew” (2 km), „Kobyle Jezioro” (2 km), „Ścieżka przyrodniczo-kulturowa z Horyńca- ZESPÓŁ LUBELSKICH PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH Fauna dębów szypułkowych w Siedliskach. Ustanowiono tu także 3 pomniki przyrody nieoży- -Zdroju do Nowin Horynieckich” (11 km). ul. Mieczysława Karłowicza 4 20-027 Lublin wionej: grupa głazów „Świątynia Słońca” koło Nowin Horynieckich, „Diabelskie Kamie- www.parki.lubelskie.pl W Parku spotkać można wiele rzadkich nie” pod Dahanami, źródła rzeki Prutnik. i chronionych zwierząt: muchołówkę bia- Opracowanie: Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych Kapliczka na źródłach Prutnika, fot. K. Wojciechowski Muzeum Skamieniałych Drzew w Siedliskach, fot. K. Wojciechowski Ośrodek Zamiejscowy w Zamościu łoszyją i małą, orlika krzykliwego, trzmie- © Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych lojada, kanię czarną, bociana czarnego, © Euro Pilot Sp. z o.o. dzięcioły: zielonosiwego, białogrzbietego i białoszyjego. Okolice stawów w Hreben- nem są miejscem lęgowym wielu gatunków ptaków wodno-błotnych. Obserwowano Druk, skład, opracowanie kartografi czne tu: błotniaka stawowego, rybołowa, bąka Euro Pilot Sp. z o.o. i bączka. Teren Parku poszczycić się może ul. Konarskiego 3, 01-355 Warszawa tel. 22 664 37 20 obecnością zwierząt wpisanych do „Polskiej www.europilot.com.pl [email protected] Czerwonej Księgi Zwierząt”: orlik krzykliwy, puchacz, puszczyk uralski. 978-83-8218-010-7 Zawilec gajowy, fot. M. Bielecka znajduje się kościół Naro- dzenia Najświętszej Maryi Panny z 1903 roku fundacji księcia Sapiehy – dawna kaplica grobowa Sapiehów. Nieco dalej kolejne zabytki to murowana greckokato- licka cerkiew św. Mikołaja i drewniana, czworoboczna dzwonnica z około 1830 roku. W zachodniej części wsi, nad źródełkiem w dolinie rzeki Prutnik wzniesiono drew- nianą kaplicę św. Mikołaja. Cerkiew w Hrebennem, fot. K. Wojciechowski Jesienny krajobraz Południoroztoczańskiego PK, fot. K. Kowalczu PK, fot. Południoroztoczańskiego krajobraz Jesienny ZESPÓŁ LUBELSKICH PARKÓW Cerkiew w Woli Wielkiej, fot. K. Wojciechowski Wielkiej, fot. w Woli Cerkiew WALORY KULTUROWE W Siedliskach znajduje się Muzeum Skamieniałych Drzew, które powstały w miocenie, w warunkach zmieniającego KRAJOBRAZOWYCH (ZLPK) się klimatu, z drzew iglastych z rodzaju Taxodioxylon taxodii. W części województwa lubelskiego znajdują się dwie ważne miejscowości, dziś leżące Zespół Lubelskich Parków Krajobrazowych jest wojewódzką samorządową jednostką projektów aktów prawa miejscowego