Ustalenia Wstępne

FIRMA USŁUGOWO-PROJEKTOWA DW – Wanda Łaguna Ul. Okrzei 13/4 81-747 Sopot Tel/fax - 058 551 1651, kom. 0601 667710, www.pracowniadw.pl,

GMINA MARKUSY

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MARKUSY CZĘŚĆ II: Kierunki rozwoju przestrzennego gminy Markusy

Markusy 2009

1. Zespół autorski aktualizacji Studium.

GENERALNY PROJEKTANT  dr inż. arch. Wanda Łaguna - Upr. ur. Nr 1614

ZESPÓŁ GŁÓWNEGO PROJEKTANTA  inż. Wojciech Dariusz Kwiatkowski  inż. Wioletta Kwiatkowska

WSTĘP

Czym jest studium?

„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy” – jest jedynym opracowaniem, w którym gmina określa zasady rozwoju przestrzennego gminy jako całości.

W „Studium uwarunkowań...’ obok „Strategii rozwój gminy” jest określona polityka Gminy w poszczególnych dziedzinach oraz zasady rozwoju, w tym generalne rozstrzygnięcia przestrzenne.

„Studium uwarunkowań....” nie ma mocy prawnej – nie jest elementem prawa miejscowego i nie może stanowić podstawy do wydawania decyzji.

Zgodnie z Ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przyjęto, że każdy plan miejscowy zagospodarowania przestrzennego nie może być sprzeczny z zapisami w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”.

1. Podstawy formalno-prawne

Podstawą prawną opracowania niniejszego studium są następujące dokumenty: 1) ustawa z dnia 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 ze zm.). 2) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. 3) Plan zagospodarowania przestrzennego województwa warmińsko – mazurskiego. 4) Uchwała nr V/27/2008 Rady Gminy Markusy z dnia 19 czerwca 2008r. w sprawie przystąpienie do sporządzania zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy. 5) Strategia rozwoju gminy Markusy – dokument strategiczny na lata 2000 – 2015. 6) Uchwała nr III/27/2005 Rady Gminy Markusy z dnia 28 kwietnia 2005 w sprawie wieloletniego planu inwestycyjnego na lata 2005- 2010. 7) Koncepcja techniczno – ekonomiczna gospodarki ściekowej dla Związku Gmin Zlewni Jeziora Drużno i Zalewu Wiślanego. 8) Program Ochrony Środowiska dla gminy Markusy.

2. Założenia ogólne studium. 1) „Studium” składa się z dwóch integralnych części: a) Część I. „Uwarunkowania rozwoju gminy ”. b) Część II. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy” składających się z :  Część tekstowa Studium pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy” jako załącznik nr 1 do uchwały.  Plansza w skali 1:25000 pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy” jako załącznik nr 2 do uchwały.

2) „Studium” podlega uchwaleniu przez Radę Gminy Markusy, a część II stanowi załącznik do uchwały.

3. Studium a plany miejscowe. 1) Plany miejscowe, które zostały wykonane po 1994r. lub ich procedura została rozpoczęta przez podjecie uchwały zostały uwzględnione w Studium. 2) Ustalenia Studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych po uchwaleniu Studium.

4. Podstawowe kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów

Biorąc pod uwagę zewnętrzne oraz wewnętrzne uwarunkowania rozwoju gminy, a w szczególności potencjał środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz związane z nim reżimy w gospodarowaniu przestrzenią, a także uwarunkowania wynikające ze studium oraz strategii województwa, na obszarze gminy Markusy wydzielono następujące jednostki strukturalno – przestrzenne: 1) Strefa E – strefa ekologiczna basenu jeziora Drużno z udziałem powierzchni wykorzystywanej rolniczo obejmuje obszar wschodni gminy z następującymi miejscowościami: Żurawiec, Węgle-Żukowo, Krzewsk, Jurandowo, Żółwiniec, Wiśniewo, Dzierzgonka, Nowe Dolno, Stare Dolno, Stankowo, Topolno Małe, Brudzędy. Na obszarze tym znajdują się następujące obszary chronione: - Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Drużno; - Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgoń; - Rezerwat ornitologiczny „Jezioro Drużno”; - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Jezioro Drużno” (PLH280008); - Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 „Jezioro Drużno” (PLB280013); - środkowa część tej strefy znajduje się w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 204 – zbiornik miedzymorenowy „Żuławy Elbląskie” .

2) Podstrefy: - Podstrefa E-1 - ekosystemu jeziora Drużno – teren o największej wartości przyrodniczej obejmujący tereny rezerwatu oraz tereny Natury 2000.

- Podstrefa ET-1 – ekoturystyki jeziora Drużno- wschodnia część strefy znajduje się w Obszarze Chronionego Krajobrazu Jeziora Drużno oraz w Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 „Jezioro Drużno” (PLB280013).

- Podstrefa ET-2 - ekoturystyki rzeki Dzierzgoń i Balewki – w większości teren znajduje się w Obszarze Chronionego Krajobrazu Jeziora Drużno, w części w Obszarze Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgoń oraz w Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 „Jezioro Drużno” (PLB280013). W północnej części znajduje się kompleks leśny predysponowany do uznania jako rezerwat.

3) Strefa rolna R z dużym udziałem gospodarki rolnej. Do tej strefy należy centralna i zachodnia część gminy z takimi miejscowościami jak: Jezioro, Balewo, Markusy, Zwierzeńskie Pole, Zwierzno, Złotnica, Stalewo, Kępniewo, Rachowo, 6

Do tej strefy wchodzą obszary chronione: - środkowa część tej strefy znajduje się w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 204 – zbiornik miedzymorenowy „Żuławy Elbląskie” .

5. Kierunki rozwoju zabudowy.

5.1. Ustalenia ogólne.

1) Zabudowa mieszkaniowa i mieszkalno– usługowa. a) Strefa centralna miejscowości, wielofunkcyjna z lokalizacją usług publicznych w tym administracji (zaznaczona na załączniku graficznym kolorem ciemno - brązowym). - W strefie tej znajduje się istniejąca zabudowa wraz z możliwością jej uzupełnień. Strefy te są objęte priorytetem wykonania pełnej infrastruktury która stanowi zadanie własne gminy. - Dopuszcza się przeznaczenie istniejących działek pod zabudowę o różnej intensywności. - Zaleca się lokalizację szeroko pojętych usług i handlu oraz rzemiosła w wyznaczonych do tego miejscach. b) Strefa rozwoju zabudowy. Strefa o przeważającej funkcji mieszkaniowej z dopuszczeniem usług obsługujących mieszkańców i nieuciążliwej działalności gospodarczej (zaznaczona na załączniku kolorem jasnobrązowym)

- Dopuszcza się zachowanie istniejącej zabudowy i istniejących podziałów geodezyjnych. Nowa zabudowa w postaci zespołów zabudowy o cechach architektury nawiązujących do regionalnych wzorców (wielkość działki/skala zabudowy/kubatura/detale).

- Dla nowoprojektowanych terenów mieszkaniowych należy przewidzieć właściwą obsługę pod względem infrastruktury technicznej i drogowej oraz właściwą obsługę z zakresu usług użyteczności publicznej, rekreacji i sportu oraz szkolnictwa i opieki społecznej.

- W procesie projektowania i planowania przestrzennego należy uwzględnić potrzeby wynikające z infrastruktury technicznej oraz przestrzeni publicznych. - Lokalizacja rzemiosła i produkcji tylko w strefach wyznaczonych lub wzdłuż głównych dróg dojazdowych do miejscowości znajdujących się w strefie R. c) Strefa zabudowy rozproszonej – zlokalizowana na pozostałym obszarze gminy, dla których nie ustalono innych ograniczeń zabudowy (np. tereny leśne, korytarze ekologiczne, lokalizacja elektrowni wiatrowych tylko w strefie R, ochrona ekspozycji krajobrazowej itp.), dla której: 7

- dopuszcza się wprowadzenie zabudowy w postaci zwartych zespołów zabudowy lub zagród jako samodzielnych osiedli przeznaczonych na cele zabudowy mieszkaniowej lub apartamentowej (rozumianej jako kompleks zabudowy z apartamentami do wynajęcia lub okresowego zamieszkania). - Przed podjęciem uchwały o przystąpieniu do wykonania planu / zmiany planu miejscowego inwestor zobowiązany jest do przygotowania koncepcji urbanistycznej oraz koncepcji zaopatrzenia w poszczególne media wraz z niezbędnymi uzgodnieniami.

2) Zabudowa przemysłowa, magazynowa oraz usług i rzemiosła uciążliwego. a) Nowa zabudowa przemysłowa i składowa oraz rzemiosło, produkcja i usługi, powinny być realizowane w pierwszej kolejności w granicach istniejącej (najczęściej po PGR-owskiej) zabudowy przemysłowej oraz urządzeń produkcji rolnej i obsługi rolnictwa zaznaczone na załączniku graficznym „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy” jako tereny przeznaczone do rehabilitacji. Na terenach tych należy dążyć do racjonalnego i intensywnego wykorzystania przestrzeni poprzez adaptację istniejących obiektów, zabudowę terenów wolnych, modernizację istniejącej infrastruktury technicznej, szczególnie w zakresie odprowadzenia ścieków oraz emisji zanieczyszczeń. b) Dopuszcza się lokalizację zabudowy przemysłowej, magazynowej oraz rzemiosła, produkcji i usług uciążliwych, na terenach w strefie R z koniecznością wykonania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który musi uwzględniać i traktować wszystkie uwarunkowania przyrodnicze jako dobro najwyższe.

5.2. Ustalenia dla poszczególnych jednostek funkcjonalno – przestrzennych.

1) Tereny ekosystemu jeziora Drużno E-1 a) konieczność podporządkowania wszystkich działań gospodarczych wymogom ochrony środowiska; b) możliwość wykorzystania terenu znajdującego się poza granicą rezerwatu przyrody do celów turystyczno-rekreacyjnych (ścieżki rowerowe szlaki turystyki pieszej, punkty widokowe itp.; c) adaptuje się istniejące zainwestowanie poza granicami rezerwatu, ewentualne inwestycje w strefie dopuszczone po uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.

2) Tereny ekoturystyki ET-1, ET-2 (dotyczy następujących jednostek osadniczych: Żurawiec, Węgle-Żukowo, Krzewsk, Jurandowo, Żółwiniec, Wiśniewo, Dzierzgonka, Nowe Dolno, Stare Dolno, Stankowo, Topolno Małe, Brudzędy)

a) teren wyłączony z możliwości lokalizacji funkcji przemysłowej, magazynowej oraz usług i rzemiosła o charakterze uciążliwym; b) adaptuje się istniejące zainwestowanie w granicach obszaru Natura 2000, ewentualne inwestycje w strefie dopuszczone po uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody. c) dopuszcza się lokalizację produkcji i rzemiosła nieuciążliwego na terenach zabudowy gospodarczej byłych PGR Żurawiec oraz PGR Stare Dolno; d) lokalizację nowych zagród na terenie rolniczej przestrzeni produkcyjnej należy uzależnić od możliwości podłączenia do kolektora kanalizacji ściekowej lub indywidualnych atestowanych szczelnych zbiorników bezodpływowych. e) możliwe jest lokalizowanie obiektów i obszarów o funkcji turystycznej i rekreacyjnej tylko w ramach istniejących zagród rolniczych i agroturystycznych; f) zakaz lokalizacji ferm bezściołowych oraz dużych obiektów fermowych; g) nowa zabudowa mieszkalna i usługowa powinna być lokalizowana na terenach zwartej zabudowy wsi określonej na załączniku nr 2 pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy” kolorem ciemnobrązowym, jako tereny uzupełnienia zabudowy mieszkalnej i usługowej.

1) Tereny rolnictwa R (dotyczy następujących jednostek osadniczych: Jezioro, Balewo, Markusy, Zwierzeńskie Pole, Zwierzno, Złotnica, Stalewo, Kępniewo, Rachowo,) a) teren przydatny do lokalizacji funkcji rolniczej. Dopuszcza się lokalizację funkcji produkcji, usług i rzemiosła o charakterze nieuciążliwym - należy w pierwszej kolejności wykorzystać istniejące tereny urządzeń produkcji rolnej (najczęściej po PGR-owskie) oraz pozostałe istniejące tereny zainwestowania produkcyjnego. b) nowa zabudowa mieszkalna i usługowa powinna być lokalizowana na terenach zwartej zabudowy wsi określonej na załączniku nr 2 pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy” kolorem ciemnobrązowym, jako tereny uzupełnienia zabudowy mieszkalnej i usługowej oraz na terenach rozwoju zabudowy oznaczonej na w/w załączniku graficznym kolorem jasnobrązowym. c) dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy wzdłuż istniejących ciągów komunikacyjnych w tym zabudowy mieszkaniowej i rzemieślniczej, produkcyjnej i usługowej na zasadzie kontynuacji już istniejącej zabudowy wzdłuż ciągów komunikacyjnych w pierwszej linii zabudowy, w tym głównie dróg oznaczonych symbolem 1126N, 1121N, 1119N, 1124N, 1122N, przy uwzględnieniu ograniczeń (minimalnych odległości) wynikających z projektowanych elektrowni wiatrowych. d) zabudowa przeznaczona na pobyt ludzi może być lokalizowana wzdłuż dróg wyłącznie w sposób gwarantujący brak przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu oraz zanieczyszczeń powietrza 9

w rejonie zabudowy (np. poprzez zachowanie odpowiedniej odległości od dróg, ekranowanie); e) teren predysponowany do lokalizacji specjalnych działów produkcji rolnej (gospodarstw specjalistycznych); f) na obszarze zaznaczonym na załączniku nr 2 w strefie R dopuszcza się lokalizację elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą techniczną. Dopuszcza się inne lokalizacje elektrowni wiatrowych jeżeli umożliwią to warunki gruntowo – wodne, poza terenami ochrony krajobrazu, które zostały wyznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

5.3. Obszary wyłączone z zabudowy.

1. Należy wyłączyć z możliwości nowej zabudowy następujące tereny: obszar istniejących rezerwatów przyrody oraz użytków ekologicznych za wyjątkiem miejsc wskazanych zgodnie z załącznikiem nr 1 do uchwały pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy”

2. Wyłączenie spod zabudowy obszarów ciągów ekologicznych zgodnie z załącznikiem nr 1 pt. Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy”. Dopuszcza się w uzasadnionych przypadkach zachowanie już istniejącej zabudowy oraz rozwój i modernizację zabudowy miejscowości, przez których tereny przebiegają ciągi ekologiczne;

3. Obszary, na których mają być zlokalizowane elektrownie wiatrowe wraz z ich strefą oddziaływania akustycznego z tym, że oddziaływanie akustyczne elektrowni wiatrowych powinno spełniać normy prawne obowiązujące dla przeważającego typu istniejącej zabudowy dla danego terenu.

6. Kierunki gospodarowania zasobami środowiska.

6.1.1. Strefa E – strefa ekologiczna basenu jeziora Drużno z udziałem powierzchni wykorzystywanej rolniczo  Wskazania ogólne: - konieczność podporządkowania wszystkich działań gospodarczych wymogom ochrony środowiska; - czynna ochrona cmentarzy mennonickich i zabytkowej substancji architektonicznej; - ochrona systemu melioracyjnego; - ochrona terenu zalegania zbiornika wody podziemnej „Żuławy”; - ochrona przeciwpowodziowa jeziora Drużno: - ochrona wód powierzchniowych i podziemnych poprzez uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej; - organizacja punktów widokowych; - możliwość wykorzystania terenu do celów turystyczno-rekreacyjnych (ścieżki rowerowe szlaki turystyki pieszej);

2. Podstrefy: a) Podstrefa E-1 - ekosystemu jeziora Drużno – teren o największej wartości przyrodniczej obejmujący tereny rezerwatu oraz tereny Natury 2000.  Wskazania – utrzymanie podstrefy: - ścisła ochrona w granicach rezerwatu „Jeziora Drużno” zgodnie z planem ochrony rezerwatu oraz przepisami odrębnymi; - utworzenie systemu stałego monitoringu stanu środowiska naturalnego; - całkowity zakaz lokalizacji funkcji konfliktogennych w stosunku do środowiska naturalnego; - turystyka dopuszczona warunkowo przy zachowaniu rygorów nie zakłócania systemu przyrodniczego (tylko po wytyczonych szlakach i w oparciu o nadzorowane urządzenia turystyczne); - podejmowanie działań mających na celu promocję turystyczną regionu (np. odtworzenie przystani we wsi Węgle – Żukowo); - urządzenie szlaku ornitologicznego jeziora Drużno wraz ze ścieżką dydaktyczną i rozwój bazy turystycznej w oparciu o ten szlak (punkty obserwacji ptactwa, miejsca biwakowe itp.) podporządkowanej rygorom ochrony środowiska; - rozwój turystyki wodnej na jeziorze Drużno w oparciu o istniejące szlaki wodne;

- objęcie terenu gminnym systemem odprowadzania i oczyszczania ścieków z przesyłem ścieków do oczyszczalni ścieków znajdującej się w Elblągu; - nadanie naturalnego charakteru substancji architektonicznej (stosowanie rodzimych żuławskich materiałów jak drewno, cegła, preferowane pokrycie dachu trzciną, ewentualnie dachówką.

b) Podstrefa ET-1 – ekoturystyki jeziora Drużno- wschodnia część strefy znajduje się w Obszarze Chronionego Krajobrazu Jeziora Drużno oraz częściowo w obszarze Natura 2000. c) Podstrefa ET-2 - ekoturystyki rzeki Dzierzgoń i Balewki – w większości teren znajduje się w Obszarze Chronionego Krajobrazu Jeziora Drużno, w części w Obszarze Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgoń oraz częściowo w obszarze Natura 2000. W północnej części znajduje się kompleks leśny predysponowany do uznania jako rezerwat.  Wskazania – utrzymanie podstref: - rygory na przewarzającej części terenu określone na podstawie Rozporządzenia Wojewody Warmińsko - Mazurskiego w sprawie Obszarów Chronionego Krajobrazu oraz na podstawie ustawy o ochronie przyrody wraz z przepisami odrębnymi; - ochrona środowiska kulturowego i krajobrazowego; - wszelka działalność gospodarcza musi być podporządkowana wymogom ochrony środowiska i krajobrazu; - zakaz lokalizowania uciążliwych inwestycji przemysłu, linii energetycznych o napięciu powyżej 110kV, dużych gospodarstw rolnych o intensywnej produkcji rolnej, dużych przedsięwzięć powodujących zmianę stosunków wodnych, - lasy należy traktować jako ochronne; - zastąpienie konwencjonalnego rolnictwa rolnictwem ekologicznym; - realizację nowych siedlisk bądź obiektów turystycznych dopuszcza się pod warunkiem zharmonizowania ich z krajobrazem; - promowanie niekonwencjonalnych ekologicznych źródeł energii; - objęcie terenu gminnym systemem odprowadzania i oczyszczania ścieków z przesyłem ścieków do oczyszczalni ścieków znajdującej się w Elblągu; - rozwój turystyki pieszej i rowerowej winien zostać podporządkowany rygorom ochrony środowiska; - podejmowanie działań mających na celu promocję turystyczną regionu (np. odtworzenie „Małej Krainy Wiatraków”, rozwój turystyki wodnej w oparciu o sieć kanałów, wykorzystanie atrakcyjnego układu wsi Dzierzgonka );

- rozwój turystyki wodnej (kajakowej) w podstrefie ET-2.

6.2. Strefa rolna R z dużym udziałem gospodarki rolnej.  Wskazania: - warunki przyrodnicze predysponują ten obszar do utrzymania funkcji rolnej jako podstawowej; - szczególna ochrona wód powierzchniowych i podziemnych poprzez uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej; - rozwój małych wytwórni rolniczych zintegrowanych z gospodarstwami rodzinnymi; - rozbudowa zaplecza obsługi rolnictwa; - zapewnienie niezbędnych przebiegów sieci infrastruktury technicznej; - ochrona wartości przyrodniczych i krajobrazowych; - ochrona cmentarzy mennonickich; - ochrona urządzeń melioracyjnych; - ochrona terenu zalegania zbiornika wody podziemnej „Żuławy”; - ochrona terenów podmokłych i bagiennych (wilgotne łąki, torfowiska) odgrywających dużą rolę w bilansie wodnym i stanowiące ważny element ekologiczny w środowisku; - dopuszczenie nowej zabudowy na terenach starych siedlisk lub w ramach zwartej zabudowy wsi z dostosowaniem jej do cech kulturowych obszaru gminy; - stworzenie systemu tras rowerowych; - stworzenie systemu miejsc postojowych wyposażonych w infrastrukturę turystyczną; - objęcie niezbędnymi działaniami terenów wymagających przekształceń i rehabilitacji; - dopuszcza się wprowadzenie w okolicach wsi Żurawiec funkcji usługowych, rzemieślniczych, produkcyjnych oraz drobnego przemysłu które winny zostać poprzedzone wykonaniem oceny oddziaływania na środowisko; - ochrona lokalnych korytarzy ekologicznych, tworzących sieć korytarzy ekologicznych oraz terenów podmokłych; - dopuszcza się wykorzystanie terenów rolniczych pod lokalizację elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą techniczną. Obszary na których dopuszcza się lokalizację elektrowni zostały zaznaczone na załączniku nr 2 do uchwały. Dopuszcza się inne lokalizacje elektrowni wiatrowych jeżeli umożliwią to warunki gruntowo – wodne, poza terenami ochrony krajobrazu. Dla terenów na których planuje się lokalizację elektrowni wiatrowych należy sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

6.3. Rozwój funkcji turystycznych.

1) Kierunkowe obszary rozwoju funkcji turystycznej i rekreacyjnej.

a) Dopuszcza się wprowadzenie na obszarach rolnych i leśnych gminy Markusy form usług związanych z turystyką i rekreacją (z wyłączeniem podziału na pojedyncze małe działki letniskowe).

b) Cała strefa R oraz podstrefy oznaczone symbolem ET-1 i ET-2 – predysponowane są do rozwoju różnych form turystyki i rekreacji w tym turystyki pieszej i rowerowej, agroturystyki, turystyki wiejskiej w oparciu o lokalne walory środowiska przyrodniczego i kulturowego. Lokalizacja w/w funkcji rozwoju winna uwzględniać ograniczenia wynikające z lokalizacji na terenie gminy elektrowni wiatrowych.

2) Biwaki i pola namiotowe.

a) Dopuszcza się wprowadzenie pól namiotowych i biwakowych w ramach potrzeby w ośrodkach agroturystycznych z wykluczeniem Rezerwatu ornitologicznego „Jezioro Drużno”;

3) Trasy pieszo - rowerowe. a) Przez obszar gminy przebiega trasa pieszo – rowerowa o znaczeniu międzyregionalnym tzw. „Szlak Menonitów” o łącznej długości 63km oraz „Szlak św. Wojciecha” o łącznej długości 42km, zgodnie z zapisami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa b) Wskazane jest do wykorzystania na potrzeby ścieżek rowerowych i szlaków pieszej turystyki - dróg polnych i gminnych o małej intensywności ruchu predysponowanych do tego celu ze względu na wartości krajobrazowe. c) Należy skoordynować działania z gminami sąsiednimi, w celu wytyczenia, oznakowania, oraz ulepszenia nawierzchni projektowanych tras rowerowych. d) Zaleca się odpowiednie oznakowanie cennych dla rozwoju turystyki zabytków dziedzictwa kulturowego, pomników przyrody, punktów widokowych oraz miejsc o szczególnej wartości krajobrazowej, przyrodniczej i architektonicznej (miejsca szczególne) oraz wprowadzenie na szlakach nowych punktów widokowych oraz stanowisk obserwacyjnych.

6.4. Struktura sieci osadniczej: a) Ośrodek usługowy I rzędu - Markusy b) Ośrodki usługowe II rzędu - Zwierzno, Żurawiec c) Ośrodki uzupełniające: - Węgle- Żukowo; Stare Dolno; Jezioro; Stalewo; Dzierzgonka.

6.5. Kierunki rozwoju i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów

Tabela nr 1 Rodzaj Strefy polityki przestrzennej zabudowy Strefa ekologiczna - E Strefa rolnicza - R

E-1 ET-1 ET-2 Tereny zwartej Pozostała zabudowy i tereny część strefy rozwojowe Mieszkalnictwo Zakaz Rozwój Rozwój dopuszczony Priorytet rozwoju Rozwój rozwoju dopuszczony pod rygorem dopuszczony pod rygorem dostosowania do pod rygorem dostosowania do krajobrazu dostosowania do krajobrazu kulturowego krajobrazu kulturowego kulturowego Usługi Zakaz Rozwój Rozwój dopuszczony Priorytet rozwoju Priorytet rozwoju rozwoju dopuszczony pod rygorem ochrony pod rygorem środowiska ochrony środowiska Działalność Zakaz Rozwój Rozwój dopuszczony Priorytet rozwoju Dopuszczenie gospodarcza rozwoju dopuszczony pod pod rygorem ochrony nieuciążliwa rygorem ochrony środowiska środowiska Komunikacja, Rozwój Rozwój Rozwój dopuszczony Priorytet rozwoju Priorytet rozwoju infrastruktura dopuszczony pod dopuszczony pod pod rygorem ochrony techniczna rygorem ochrony rygorem ochrony środowiska środowiska środowiska Wypoczynek i Rozwój Priorytet rozwoju Priorytet rozwoju Priorytet rozwoju Priorytet rozwoju turystyka dopuszczony pod rygorem ochrony środowiska Rolnictwo Dopuszczony Preferowane Preferowane rolnictwo Priorytet rozwoju rozwój rolnictwa rolnictwo ekologiczne Dopuszczenie ekologicznego ekologiczne

W w/w strefach polityki przestrzennej zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zabudowę pensjonatową, apartamentową, zabudowę zagrodową i agroturystyczną, oraz usługową i rzemieślniczą, należy realizować maksymalnie jako budynki dwukondygnacyjne z drugą kondygnacją w poddaszu użytkowym, w oparciu o dachy dwuspadowe i kąt nachylenia połaci dachowych zawarty w przedziale 40-500 określonych dla głównych połaci dachowych, przy wykorzystaniu naturalnego pokrycia dachu w kolorze naturalnej ceglastej czerwieni. W w/w strefach polityki przestrzennej realizację zabudowy gospodarczej i produkcyjnej należy realizować maksymalnie jako dwukondygnacyjne z drugą kondygnacją w poddaszu użytkowym, w oparciu o dachy dwuspadowe i kąt nachylenia połaci dachowych zawarty w przedziale 30- 450 dla głównych połaci dachowych przy wykorzystaniu naturalnego pokrycia dachu w kolorze naturalnej ceglastej czerwieni. Zabudowę należy realizować na działkach o powierzchni wynikającej ze średniej powierzchni działek znajdujących się w sąsiedztwie.

7. Ekofizjografia oraz polityka przestrzenna dotycząca środowiska przyrodniczego.

7.1. Prawne formy ochrony przyrody. 1) Obszary chronionego krajobrazu - Na obszarze gminy Markusy znajduje się znaczna powierzchnia Obszaru Chronionego Krajobrazu Jeziora Drużno oraz niewielka część Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki Dzierzgoń gdzie obwiązują zasady i ograniczenia określone w Rozporządzeniu Wojewody Warmińsko – Mazurskiego w sprawie Obszarów Chronionego Krajobrazu W Polsce podstawy prawne zapewniania ochrony przyrody określa ustawa o ochronie przyrody z dn. 16 października 1991 r. (Dz.U.Nr.114, poz.492 ze zm.). Określa ona cele ochrony przyrody jako: utrzymanie stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności gatunkowej, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków

2) Rezerwaty. a) Na terenie gminy Markusy znajduje się rezerwat przyrody „Jezioro Drużno” (ornitologiczny). Rezerwat przyrody został ustanowiony w 1967 roku Zarządzeniem Ministra leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 29.12.1966 roku. Rezerwat obejmuje obszar lasów, gruntów podmokłych i wód jeziora Drużno. Ochroną objęto jezioro wraz z otaczającymi go zbiorowiskami roślinności szuwarowej, zarośli wierzbowych i lasu olsowego. Rezerwat został utworzony w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych miejsc lęgowych ptactwa wodnego i błotnego oraz ze względu na piękno krajobrazu. Jest to obszar wodno – błotny o randze międzynarodowej ze względu na bogactwo przyrodnicze i bioróżnorodność. Powierzchnia rezerwatu wynosi 3021,53 ha. b) Rezerwat włączony jest do Europejskiej Sieci Obszarów Chronionych NATURA 2000: PLH280008 i PLB200013.

Wymienione wyżej elementy środowiska przyrodniczego pokazano na załączniku graficznym nr 2 pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy”

3) Pomniki przyrody. Na terenie gminy Markusy znajduje się 14 ustanowionych pomników przyrody które zostały przedstawione poniżej: a) nr w rejestrze 11/88 - wierzba, lokalizacja: Stankowo przy posesji nr 36, wymiary: obwód 3,70m, wysokość 15m (nie zlokalizowano w terenie); b) nr w rejestrze 12/88 - jesion , aleja 17 sztuk, lokalizacja: Markusy, przy drodze wiodącej do dawnego dworca kolejowego, wymiary: obwody 1,80-2,80m, wysokość 20-22m; c) nr w rejestrze 13/88 – topola, lokalizacja: Kępniewo, na terenie cmentarza mennonickiego, wymiary: obwód 4,00m, wysokość 27m;

16 d) nr w rejestrze 4/88 – jesion, lokalizacja: Kępniewo, na terenie cmentarza mennonickiego, wymiary: obwód 2,80m, wysokość 22m; e) nr w rejestrze 15/88 – klon, lokalizacja: Kępniewo, na terenie cmentarza mennonickiego, wymiary: obwód 3,20m, wysokość 21m; f) nr w rejestrze 16/88 – wierzba, lokalizacja: przy szosie Balewo-Jezioro, przy skrzyżowaniu z polną drogą 150m od kościoła (nie zlokalizowano w terenie); g) nr w rejestrze 14/88 – klon, lokalizacja: Kępniewo, na terenie cmentarza pomenonickiego, wymiary: obwód 2,80m, wysokość 22m; h) nr w rejestrze 7/98 – dąb, lokalizacja: Markusy, nr 6 (osiedle b. Zakładu Rolnego), wymiary: obwód 5,80m, wysokość 25m; i) nr w rejestrze 5/98 – buk, lokalizacja: Stare Dolno, park przydworski, wymiary: obwód 2,92m, wysokość 22m; j) nr w rejestrze 2/98 – dąb, lokalizacja: Stare Dolno, park przydworski, wymiary: obwód 3,40m, wysokość 28m; k) nr w rejestrze 4/98 – dąb, lokalizacja: Stare Dolno, park przydworski, wymiary: obwód 2,73m, wysokość 24m; l) nr w rejestrze 1/98 – kasztanowiec, lokalizacja: Stare Dolno, park przydworski, wymiary: obwód 2,95m, wysokość 18m; m) nr w rejestrze 6/98 – sosna, lokalizacja: Stare Dolno, park przydworski, wymiary: obwód 2,30m, wysokość 28m; n) nr w rejestrze 3/98 – sosna, lokalizacja: Stare Dolno, park przydworski, wymiary: obwód 3,00m, wysokość 26m.

7.2. Ogólne zasady gospodarowania przestrzenią 1) za wiodącą funkcję w obrębie obszaru chronionego krajobrazu należy uznać funkcję ochrony wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, szczególnie ochrony różnorodności siedliskowej i gatunkowej; za towarzyszącą - funkcję osłony ekologicznej dla ekosystemów wodnych 2) specyfika obszarów chronionych o dopuszczonej działalności gospodarczej (obszary chronionego krajobrazu) stanowi przesłankę do wprowadzania funkcji komplementarnych, takich jak: turystyka (w tym turystyka specjalistyczna), rekreacja, agroturystyka, rolnictwo przyjazne środowisku (rolnictwo ekologiczne), pszczelarstwo, myślistwo i inne; 3) obszary chronionego krajobrazu powinny być kreowane jako obszary wielofunkcyjne, a rozwój turystyki i rekreacji stanowić winien ważną motywację do podnoszenia standardu życia mieszkańców; 4) ograniczenia dla swobodnej gospodarki przestrzennej obowiązujące na obszarach chronionych należy traktować jako korzystną prawną barierę przed substandardowym gospodarowaniem, będącym przyczyną nieładu w przestrzeni; 5) jako zasadnicze wyznaczniki standardów w gospodarce przestrzennej na obszarach chronionych należy przyjąć: a) priorytetową realizację inwestycji infrastruktury ochrony środowiska (systemy oczyszczania ścieków i zbierania odpadów stałych);

17 b) realizację przedsięwzięć z uwzględnieniem ochrony krajobrazu jako całości i jego poszczególnych elementów, w tym szczególnie zadrzewień, wnętrz krajobrazowych, osi widokowych i harmonijnej zabudowy oraz dziedzictwa kulturowego; c) zachowanie warunków równowagi środowiska przyrodniczego; d) przywracanie środowiska do właściwego stanu na terenach zdewastowanych i zdegradowanych (wyrobiska, wysypiska odpadów); e) wprowadzenie zalesień/zadrzewień na terenach najsłabszych gleb, terenach przywodnych i o znacznych nachyleniach stoków oraz w strefach zabudowy (także zadrzewień w formie komponowanej); f) uwzględnienie możliwych preferencji ekonomicznych w przygotowaniu ofert zagospodarowania obszarów i obiektów chronionych; g) uwzględnianie w gospodarowaniu standardów unii europejskiej; h) zabrania się lokalizowania i budowy obiektów przemysłowych o znaczeniu ponad lokalnym, które mogą pogorszyć walory przyrodnicze; i) na terenach chronionych osuszanie torfowisk, mokradeł, zbiorników wodnych, podejmowanie i prowadzenie wszelkich prac melioracyjnych wymaga uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody z wyłączeniem bieżącego utrzymania cieków wodnych; j) pozyskiwanie na tych obszarach surowców mineralnych dopuszcza się jedynie dla lokalnych potrzeb (rozwój budownictwa w gminie i gminach sąsiednich); k) prowadzący gospodarkę leśną wykonawcy czynności techniczno- leśnych muszą uwzględniać pozaprodukcyjne funkcje lasów oraz zapewnić zachowanie ich walorów przyrodniczych i krajobrazowych; l) w ramach rewaloryzacji środowiska na terenie gminy należy zrekultywować zdegradowane powierzchnie poeksploatacyjne w rejonie południowym gminy w okolicach wsi Stare Dolno . 6) w strefie ochronnej Międzymorenowego Zbiornika Wód Podziemnych nr 204 „Żuławy Elbląskie” ” proponuje się wprowadzić następujące zakazy: a) lokalizowania wysypisk komunalnych i wylewisk nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podłoża substancji szkodliwych dla środowiska; b) lokalizowanie wysypisk i składowisk odpadów niebezpiecznych dla środowiska; c) lokalizowanie baz i składów prowadzących przeładunek i dystrybucję produktów ropopochodnych i innych substancji niebezpiecznych w tym stacji benzynowych; d) prowadzenie rurociągów transportujących substancje niebezpieczne dla środowiska; e) zrzutu ścieków sanitarnych, technologicznych, przemysłowych do gruntu lub wód powierzchniowych bez oczyszczenia; f) lokalizowanie wielkich ferm hodowlanych prowadzących bezściółkowy chów zwierząt oraz innych obiektów swoimi uciążliwościami

wychodzących poza granice nieruchomości (np. rafinerie, zakłady chemiczne); g) eksploatacji surowców mineralnych powodujących powstanie lejów depresyjnych; h) nawożenie osadami ściekowymi.

7.3. Kierunki rozwoju przestrzennego gminy w zakresie środowiska przyrodniczego. 1) Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem: Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków stanowi z punktu widzenia potrzeb ochrony środowiska pierwszoplanowy problem gminy. Biorąc pod uwagę konsekwencje wynikające z braku kanalizacji i odpowiednich oczyszczalni, stwierdzić należy, iż rzutują one w znacznym stopniu na ochronę wód powierzchniowych i podziemnych.

2) Ochrona powietrza: a) Należy przewidzieć zmniejszenie ilości emisji do powietrza poprzez wprowadzenie alternatywnych i niskoemisyjnych źródeł ciepła oraz kontrolę już istniejących. b) W gminie powinny być prowadzone programy mające zachęcać mieszkańców do rezygnacji ze stosowania paliw stałych w małych kotłowniach i paleniskach domowych, na rzecz innych czynników grzewczych.

3) Ochrona przed hałasem: Zagrożenie hałasem nie jest istotnym problemem gminy, można jedynie wprowadzić do planu zapis preferujący zabudowę usługową lub produkcyjną wzdłuż drogi Markusy – Stalewo. W konsekwencji zabudowa taka stworzy ekran akustyczny, izolujący dalsze tereny od szkodliwego hałasu drogi.

4) Predyspozycje środowiskowe kształtujące strukturę funkcjonalno – przestrzenną gminy. a) Zarówno budowa geologiczna, urzeźbienie powierzchni terenu, a także istnienie chronionych lub zasługujących na ochronę form przyrody i zasobu kulturowego gminy oraz sieć hydrograficzną gminy, stanowią o najistotniejszych predyspozycjach środowiska, rzutujących na tworzenie jej przestrzennych funkcji. b) Uwzględniając te czynniki w gminie wydzielono dwie strefy E i R, należy konsekwentnie dążyć do porządkowania i zagospodarowania przestrzeni zgodnie z wyznaczonymi dla tych stref zasadami: 5) Ekofizjograficzne uwarunkowania obszaru gminy sprzyjają realizacji następujących funkcji użytkowych: 19 a) Ekologiczna - teren o wysokich wartościach przyrodniczych przydatny do rozwoju funkcji turystycznej pod warunkiem rozbudowy bazy turystycznej, zorganizowania tras wycieczek, miejsc parkingowych, nadrzędne zadanie – ochrona wód powierzchniowych i podziemnych. b) Rolnicza - teren wysoce przydatny ze względu na duże powierzchnie gleb dobrych, nikły stopień degradacji środowiska, tradycje, bliskość dużej aglomeracji, dopuszcza się w części lokalizację elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą techniczną. Funkcja usługowo- przemysłowa obecnie utrudniona, ze względu na brak systemów kanalizacyjnych, brak zgazyfikowanych terenów, zły stan nawierzchni dróg powiatowych i gminnych.

6) Złoża kruszyw naturalnych. a) Na terenie gminy zinwentaryzowane zostały złoża kruszyw naturalnych zgodnie z oznaczeniami na planszy pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Markusy”. Dopuszcza się eksploatację tych złóż po spełnieniu łącznie następujących warunków: - wykonanie i uchwalenie planu miejscowego; - uzyskanie koncesji na wydobycie. b) Dopuszcza się eksploatację złóż nie oznaczonych na załączniku lub będących poszerzeniem już istniejących złóż, pod warunkiem wcześniejszego zewidencjonowania tych obszarów w Wojewódzkim Zasobie Geologicznym, uzyskaniu koncesji poszukiwawczej na wydobycie oraz po spełnieniu łączenie następujących warunków: - wykonanie i uchwalenie planu miejscowego; - uzyskanie koncesji na wydobycie. c) Możliwość eksploatacji złóż należy podporządkować przepisom szczegółowym dotyczącym ochrony środowiska przyrodniczego. d) W przypadku zakończenia eksploatacji złóż kopalin szczególną uwagę należy zwrócić na realizację programu rekultywacji poprzez udział gminy w stałym monitorowaniu prac. Zaleca się aby głównym kierunkiem rekultywacji złóż kopalin, na których zakończono eksploatację były zalesienia lub przywrócenie produkcji rolnej oraz wykorzystanie tych terenów w celach rekreacyjnych np. tworzenia oczek wodnych.

8. Kierunki polityki przestrzennej dotyczące środowiska kulturowego

1) Sposób ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy Markusy określono w postaci stref ochrony konserwatorskiej: A – pełnej ochrony konserwatorskiej, B – pośredniej ochrony konserwatorskiej, OW – względnej ochrony archeologicznej. Ponadto wskazano stanowiska archeologiczne znajdujące się w ewidencji AZP - Archeologiczne Zdjęcie Polski, obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz widniejące w ewidencji zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

a) Strefa A – pełnej ochrony konserwatorskiej – znajdują się tu obiekty i obszary szczególnie wartościowe o dobrze zachowanej historycznej strukturze przestrzennej, które wskazuje się do bezwzględnego zachowania. W obrębie strefy należy konsultować i uzgadniać zamierzenia inwestycyjne ze służbami konserwatorskimi.

Działania konserwatorskie w obrębie strefy A obejmują min.:  zachowanie historycznego układu przestrzennego tj. rozplanowanie dróg, ulic, placów, linii zabudowy, kompozycji wnętrz ruralistycznych i kompozycji zieleni;  utrzymanie zachowanych głównych elementów układu przestrzennego oraz dążenie do usunięcia elementów uznanych za dysharmonizujące założenie historyczne;  dostosowanie nowej zabudowy do historycznej zabudowy w zakresie sytuacji, skali, bryły, oraz nawiązania formami współczesnymi do lokalnej tradycji architektonicznej;  przebudowy, rozbudowy, remontów, a także zmian funkcji budynków.

b) Strefa B – pośredniej ochrony konserwatorskiej – obejmuje ochronę układu przestrzennego o wyróżniających się wartościach kulturowo – krajobrazowych. Obowiązuje zachowanie charakteru i skali zabudowy z możliwością wprowadzania nowych elementów z zachowaniem tradycyjnych form oraz kontynuacji istniejącego układu. W obrębie strefy należy konsultować i uzgadniać ze służbami konserwatorskimi działania inwestycyjne w zakresie:  wprowadzania nowych rozwiązań komunikacyjnych i modernizacji istniejących;  budowy nowych obiektów kubaturowych;  możliwości lokalizacji nowej zabudowy uzupełniającej;  przebudowy, rozbudowy, remontów, a także zmian funkcji budynków. c) Strefa OW – względnej ochrony archeologicznej – dotyczy stanowisk płaskich o dużym obszarze na których:  wymagana jest ochrona stanowisk archeologicznych.

d) Ustala się obowiązek objęcia ochroną założenia cmentarne oraz pozostałości po nich wraz z zielenią wysoką - uporządkować,

uczytelnić i objąć ochroną zachowane ogrodzenia, nagrobki i drzewostan oraz upamiętnić. e) Poddać ochronie i konserwacji oraz rekonstrukcji aleje i zadrzewienia przydrożne stanowiące istotną wartość estestyczną w otwarciach i ciągach widokowych.

2) Cele polityki dotyczej środowiska kulturowego. a) Cel głόwny: rekonstrukcja i rewaloryzacja zniekształconych założeń ruralistycznych wraz z eksponowaniem dominujących obiektów dworsko-parkowych i powstrzymanie spontanicznej zabudowy nie nawiązującej do zasady kontekstualnej. b) Cele szczegółowe: - współpraca w realizacj założeń polityki konserwacji obiektów zabytkowych ze specjalistycznymi programami konserwacji i ochrony przyrody w zakresie zachowania i pielęgnowania szczególnie cennych otwarć, ciągów i punktów widokowych, przez co należy też rozumieć rekompozycje sylwet wsi przez eliminację szpecących dominant, zadrzewianie oraz kreacje nowych wartości krajobrazowych; - ochrona wartości i zasobόw środowiska kulturowego wsi oraz akcentowanie i eksponowanie elementόw wspόłtworzących ich tożsamość (obiekty wpisane do rejestru zabytkόw i postulowanie objęciem ochroną dalszych obiektόw); - wyeksponowanie przestrzennych wartości tkwiących w tkance i krajobrazie wiejskim (historyczny układ drożny, pierzeje zabudowy, sylwety otwarcia i osie widokowe); - kreacja nowych form wartości kulturowych bezwzględnie nawiązujących do historycznych i kontynuujących proces konstruowania wyraźnej tożsamości lokalnej wsi; - objęcie miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego wsi objętych strefą ochrony B ze szczególnym uwzględnieniem wykształcenia czytelnego centrum objętego kontekstualną zabudową nawiązującą do lokalnych tradycji architektoniczno-przestrzennych.

3) Zasady i kierunki polityki przestrzennej w zakresie wartości kulurowych. a) przyjęcie zasady kontekstualnej (kontekst działek, zabudowy i wnętrz urbanistycznych przylegających do lokalizowanej inwestycji) w przypadku uzupełniania istniejącej zabudowy na całym obszarze gminy; b) bezwzględne przestrzeganie zasad wynikających z objęciem poszczegόlnych obszarόw chroną konserwatorską A, B i OW; c) podjęcie działań w kierunku uporządkowania zabudowy w centrum każdej wsi obrębowej w szczegόlności likwidację szpeczącej zabudowy gospodarczej, obiektόw tymczasowych pozbawiaonych walorόw użytkowych i estetycznych; d) objęcie ochroną układów przestrzennych miejscowości prezentujących typ ulicówki lub wsi wielodrożnej oraz dobrze zachowane wsie folwarczne połączone z dawnymi majątkami; e) przyjmuje sie zasadę zachowania wszystkich starodrzewόw, ktόre uznaje się za dobro kultury z wyznaczeniem 15-metrowej strefy

ochronnej wolnej od zabudowy i urządzeń podziemnych oraz zanieczyszczeń środowiska, f) poddać ochronie i konserwacji oraz rekonstrukcji aleje i zadrzewienia przydrożne stanowiące istotną wartość eststyczną w otwarciach i ciągach widokowych.

4) Na terenie gminy Markusy nie występują stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru. Stanowiska figurujące w bazie AZP przedstawia poniższa tabela:

Tabela nr 2 Lp. Miejsce/ rodzaj Chronologia/ Nr obszaru Nr na stanowiska kultura AZP (mapa w obszarze*/ skali 1: nr w 25 000) miejscowości 1. NOWE okres wpływów rzymskich I- 19-51 14/1 DOLNO/ślad V w.n. e./wielbarska osadnictwa 2. STALEWO/ślad XIV-XV w. 18-50 2/1 osadnictwa 3. STANKOWO/ Okres wpływów 19-52 5/1 ślad rzymskich/wielbarska osadnictwa 4. STARE okres wpływów rzymskich/ 19-51 1/1 DOLNO/znalezi sko luźne 5. STARE okres wpływów rzymskich/ 19-51 2/2 DOLNO/ślad wielbarska osadnictwa 6. STARE wczesna epoka 19-51 3/3 DOLNO/ślad żelaza/pomorska (VII-III osadnictwa w.p.n.e.) 7. STARE wczesna epoka 19-51 4/4 DOLNO/ślad żelaza/pomorska osadnictwa 8. STARE wczesna epoka 19-51 5/5 DOLNO/ślad żelaza/pomorska osadnictwa 9. STARE okres wpływów rzymskich/ 19-51 15/6 DOLNO/ślad wielbarska osadnictwa 10. STARE 19-51 6/7 DOLNO 11. STARE Neolit/ 19-51 23/8 DOLNO/ślad osadnictwa 12. ZWIERZNO/śla XIV-XV w. 18-50 1/1 d osadnictwa

5) Obiekty wpisane do rejestru zabytków Województwa Warmińsko - Mazurskiego dla gminy Markusy

Tabela nr 3 Lp. Lokalizacja Nazwa zabytku wpisanego Numer rejestrowy i do rejestru zabytków data wpisu 1. Balewo Zagroda – zespół (dom, A-1215; 1973-12-21 obora, stodoła z wozownią) nr 009 2. Brudzędy Zespół zagrody holenderskiej A-4368; 2005-12-09 3. Jezioro Kościół parafialny p.w A-70; 1982-08-30 Wniebowzięcia NMP; A-3828; 1995-06-17 Most drogowy w ciągu drogi A-2435; 1988-08-15 państwowej nr 160 Cmentarz Pomennonicki 4. Kępniewo Dom podcieniowy nr 036 A-1204; 1973-12-21 5. Krzewsk Dom podcieniowy – ob. A-1206; 1973-12-21 budynek mieszkalny nr A-1210; 1973-12-21 009/010 Dom podcieniowy – ob. budynek mieszkalny nr 029 6. Markusy Dom podcieniowy nr 013 A-148; 1961-12-01 Kościół Pomenonicki (ob. A-455; 1982-08-30 magazyn) A-3815; 1995-04-12 Zagroda typu holenderskiego (dom podcieniowy, obora i stodoła) nr 012 7. Stalewo Dom podcieniowy nr 12 A-238; 1957-05-30 (028/029) A-232; 1957-05-30 Dom podcieniowy nr 014 A-2436; 1988-08-18 Cmentarz ewangelicki A-198; 1956-02-04 Kościół Ryglowy 8. Węgle-Żukowo Cmentarz Mennonicki A-3005; 1990-02-15 9. Zwierzno Dom podcieniowy nr 042 40/78; 1978-06-16 Dom podcieniowy nr 046 A-1205; 1973-12-21 Budynek tzw. „Dom Ludowy” A-1211; 1973-12-21 Kościół Parafialny p.w.Św. A-40; 1978-06-16 Michała wraz z otaczającym A-3540; 1993-06-17 cmentarzem

6) Obiekty znajdujące się w ewidencji zabytków dla gminy Markusy.

Tabela nr 4