Studia Iuridica Agraria T. VII 2009
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
STUDIA IURIDICA AGRARIA STUDIA IURIDICA AGRARIA TOM VII Redakcja tomu: prof. dr hab. Stanisław Prutis dr. hab. Teresa Kurowska Białystok 2009 ROCZNIK STOWARZYSZENIA PRAWNIKÓW AGRARYSTÓW Komitet Redakcyjny: Alina Jurcewicz, Małgorzata Korzycka–Iwanow, Aleksander Lichorowicz, Stanisław Prutis – redaktor naczelny, Andrzej Stelmachowski , Andrzej Zieliński Rada Programowa Wydawnictwa Temida 2: Leonard Etel, Marian Grzybowski, Adam Jamróz, Dariusz Kijowski, Cezary Kosi- kowski, Adam Lityński, Emil Pływaczewski, Stanisław Prutis, Eugeniusz Ruśkow- ski, Walerian Sanetra, Halina Święczkowska, Bogdan Wierz bicki ISSN 1642–0438 Opracowanie graficzne i typograficzne: Jerzy Banasiuk Projekt okładki: Andrzej Skarzyński Redakcja techniczna: Jerzy Banasiuk Korekta: Bogumiła Mancewicz Wydawca: Temida 2 Przy współpracy i wsparciu finansowym Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku © Copyright by Temida 2 Białystok 2009 Żadna część tej pracy nie może być powielana i rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób (elektroniczny, mechaniczny), włącznie z fotokopio- waniem – bez pisemnej zgody wydawcy. 4 Spis treści Wspomnienie o Profesorze Andrzeju Stelmachowskim ............................................7 Część I WSPÓŁCZESNE KIERUNKI ROZWOJU PRAWA ROLNEGO Roman Budzinowski, Współczesne tendencje rozwoju prawa rolnego ......................................................17 Paweł Czechowski, Adam Niewiadomski, Tendencje rozwoju polskiego prawa rolnego w związku z uzyskaniem członkostwa Polski w Unii Europejskiej .................................................................30 Alina Jurcewicz, Warunki funkcjonowania rolnictwa w świetle umów międzynarodowych .............45 Monika Król, Przejawy europeizacji w prawie rolnym ..................................................................72 Krystyna Stefańska, Pojęcia „nieruchomość rolna” i „gospodarstwo rolne” w ujęciu kodeksu cywilnego i ich znaczenie dla legislacji prawnorolnej .............................................93 Paweł Blajer, Ewolucja szczególnej regulacji obrotu gruntami rolnymi w ustawodawstwie hiszpańskim ............................................................................104 Część II ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH. ZAGADNIENIA TEORII I PRAKTYKI Beata Jeżyńska, Wspólnotowa typologia gospodarstw rolnych. Zagadnienia wybrane ..................129 Elżbieta Kremer, Wybrane zagadnienia z problematyki rozwoju obszarów wiejskich, płatności bezpośrednich w orzecznictwie sądów administracyjnych ....................142 5 Teresa Kurowska, Założenia konstrukcyjne umowy przyznania płatności z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich .................................163 Dorota Łobos–Kotowska, Charakter prawny odmowy przyznania środków z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich .................................179 Stanisław Prutis, Dobór instrumentów prawnych służących wsparciu rozwoju obszarów wiejskich ................................................................................................192 Bogdan Jankowski, Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004–2006 – ocena efektywności realizacji polityki strukturalnej ..............................................................................204 Część III REGULACJA PRAWNA DZIAŁALNOŚCI ROLNICZEJ Jerzy Bieluk Zasady i zakres zwolnienia od podatku od czynności cywilnoprawnych przeniesienia własności nieruchomości rolnych ....................................................217 Paweł Gała, Odstępstwo rolne na tle innych licencji ustawowych ............................................231 Małgorzata Korzycka–Iwanow, Wyłączne prawo do odmiany (breeder`s right) w obszarze własności intelektualnej .........................................................................................241 Marek Stańko, Odpowiedzialność za produkt żywnościowy w polskim systemie prawnym ........252 Rafał Michałowski, Charakter prawny oraz konsekwencje naruszenia pierwszeństwa w nabyciu nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa ..................265 6 Wspomnienie o Profesorze Andrzeju Stelmachowskim Dnia 6 kwietnia 2009 r. zmarł Profesor Andrzej Stelmachowski – świato- wej klasy uczony, wspaniały humanista, wybitny prawnik – twórca szkoły naukowej prawa rolnego, nauczyciel akademicki – wychowawca szerokie- go grona profesorów i doktorów, mąż stanu – współorganizator odrodzonej Rzeczypospolitej, Człowiek szlachetny i prawy, który zbliżał ludzi, służył i uczył służby wspólnocie Polaków. Osiągnięcia naszego Drogiego Mistrza stanowić mogą wzorzec dokonań profesora uniwersytetu dla kolejnych po- koleń prawników, stąd potrzeba wyeksponowania głównych sfer działalno- ści w Jego bogatej biografi i. x x x Andrzej Stanisław Ksawery, syn Wisławy z Majewskich i Bronisława Stelmachowskiego, urodził się 28 stycznia 1925 r. w Poznaniu. Jego ojciec był profesorem Uniwersytetu im. A.Mickiewicza oraz prezesem sądu apela- cyjnego w Poznaniu; we wrześniu 1939 r. wraz z pracownikami sądu ewa- kuował się za Bug; tam został aresztowany przez NKWD i zamordowany najprawdopodobniej w Katyniu. Naukę w szkole powszechnej i średniej Andrzej Stelmachowski od- bywał w Poznaniu, a po wybuchu wojny kontynuował ją w gimnazjum polskim w Kownie (na Litwie), a następnie w ramach tajnego nauczania w Warszawie; maturę uzyskał w 1943 r. W tymże roku podjął studia w pod- ziemnym Uniwersytecie Warszawskim; kontynuował je po wojnie w Po- znaniu, uzyskując w 1947 r. tytuł magistra prawa na Wydziale Prawno– Ekonomicznym Uniwersytetu im. A.Mickiewicza. W okresie wojennym, niezależnie od pracy (także fi zycznej) oraz udziału w tajnym nauczaniu, Andrzej Stelmachowski był również żołnierzem Armii Krajowej. Po studiach A. Stelmachowski podjął pracę na Uniwersytecie w Pozna- niu, gdzie w 1950 r. uzyskał stopień doktora nauk prawnych; Jego promoto- rem był profesor Alfred Ohanowicz. Następnie przeniósł się na Uniwersytet Warszawski, gdzie uzyskał stopień kandydata nauk (w 1956 r.), a z począt- 7 Wspomnienie o Profesorze Andrzeju Stelmachowskim kiem roku 1958 powołany został na stanowisko docenta. Pracę w sądowni- ctwie A. Stelmachowski rozpoczął jeszcze w Poznaniu; następnie był sędzią sądu powiatowego w Warszawie. W 1951 r. zrzekł się stanowiska sędziow- skiego. Po zmianach politycznych roku 1956 podjął ponownie pracę w są- downictwie, jako członek Biura Orzecznictwa Sądu Najwyższego; w 1959 r. został oddelegowany do Ministerstwa Sprawiedliwości. Od 1962 r. A. Stel- machowski w działalności zawodowej skoncentrował się wyłącznie na pra- cy naukowej. Z końcem tego roku został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Uniwersytecie Wrocławskim. Objęcie stanowiska pro- fesora w tym Uniwersytecie było konsekwencją kuriozalnej uchwały Rady Państwa, która upoważniła przewodniczącego RP do podpisania nominacji profesorskiej A.Stelmachowskiego „pod warunkiem przedstawienia odcin- ka stałego zameldowania poza Warszawą”. Tak „inteligentne” rozstrzyg- nięcie podjął osobiście Władysław Gomułka (I Sekretarz KC PZPR, czło- nek Rady Państwa), który orzekł, iż aktywny katolik (A. Stelmachowski brał dział w pielgrzymce prawników do Częstochowy) może być wprawdzie profesorem, ale nie w Warszawie. Andrzej Stelmachowski wybrał Wroc- ław. Po siedmiu latach, w 1969 r. objął stanowisko profesora Uniwersyte- tu Warszawskiego. W 1973 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Od 1970 roku A. Stelmachowski prowadził działalność dydaktyczną również w Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, gdzie pełnił funkcję dziekana Wydziału Administracyjno–Ekonomicznego w latach 1975–1981. Profesor Andrzej Stelmachowski jest postacią wybitną, która zasługuje na wielkie uznanie ze względu na swoją działalność na wielu polach. Jako uczony, wybitny prawnik, przedmiotem swych badań naukowych objął kil- ka dyscyplin prawnych – prawo cywilne, prawo rodzinne, prawo gospo- darcze, a przede wszystkim prawo rolne. Dorobek naukowy Profesora legł u podstaw wyodrębnienia prawa rolnego jako nowej gałęzi prawa. Stwo- rzył on również szkołę funkcjonalnego podejścia do prawa, skupiając wokół oryginalnej metody badawczej (badanie prawa w procesie jego stosowania) liczne grono uczniów. Zdaniem A. Stelmachowskiego: „Moc prawa tkwi nie w elementach formalnych, lecz... w wewnętrznych wartościach, które ze sobą niesie. Stara rzymska paremia: ius est ars boni et aequi jest czymś więcej niż pięknym ozdobnikiem, jest wyrazem przekonania, że są pewne grani- ce, poza które ustawodawca wykroczyć nie powinien, że z chwilą gdy pra- wo sprzeniewierzy się funkcji nosiciela określonych wartości, przekształci się w swoje przeciwieństwo i stanie się bezprawiem, stanie się formą, która będzie stanowiła pozór prawa”. Przytoczone słowa Profesora dobitnie wy- rażają Jego fi lozofi ę prawa, akcentującą znaczenie aksjologii w tworzeniu i stosowaniu prawa. 8 Wspomnienie o Profesorze Andrzeju Stelmachowskim Jako nauczyciel akademicki i organizator życia naukowego Profesor Stelmachowski odniósł wielkie sukcesy w kształceniu kadry naukowej i or- ganizacji zespołów badawczych. Profesor wypromował 23 doktorów; prze- wody habilitacyjne, pod Jego opieką, ukończyło 8 doktorów, a 5 uczniów (w tym piszący te słowa) uzyskało tytuły naukowe profesora. Aktualnie uczniowie Profesora piastują funkcje akademickie na 6 uniwersytetach. Spo- śród licznych funkcji organizacyjnych Profesora z wdzięcznością wspomi- namy stanowisko dziekana Wydziału Administracyjno–Ekonomicznego Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku (lata 1975–81). Ponad 30- letnie związki Profesora z ośrodkiem białostockim walnie przyczyniły się