Vol. 30, Issue 1/2003
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PL ISSN 0324-833X POLSKIE TOWARZYSTWO ANATOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO BIOLOGII KOMÓRKI POLISH ANATOMICAL SOCIETY POLISH SOCIETY FOR CELL BIOLOGY VOL. 30, ISSUE 1/2003 (1- 216) www.pbkom.pl http://rcin.org.pl POSTĘPY BIOLOGII KOMÓRKI TOM 30, 2003 NR 1 (1-216) ADVANCES IN CELL BIOLOGY VOL. 30, 2003 NR 1 (1-216) Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Anatomicznego, Polskiego Towarzystwa Biologii Komórki, Pol skiej Sieci UNESCO oraz Fundacji Biologii Komórki i Biologii Molekularnej wydawany z częściową pomocą finansową Komitetu Badań Naukowych. Quarterly of the Polish Anatomical Society, the Polish Society of Cell Biology, the Polish UNESCO Net, and the Foundation for Cell Biology and Molecular Biology, partialy supported by the Committee for Scientific Research (KBN) Redaguje K olegium - Editors: Szczepan BILIŃSKI - biologia rozwoju, embriologia, cytoszkielet, połączenia międzykomórkowe - developmental biology, embryology, cytoskeleton, cell junctions - Inst. Zoologii UJ, 30-060 Kraków, Ingardena 6 Lilia HRYNIEWIECKA - energetyka komórki, mitochondria - cell energetics, mitochondria - Zakład Bioenergetyki, Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, 61-701 Poznań, ul. Frediy 10 Bożena KAMIŃSKA - neurobiologia, biologia molekularna - neurobiology, molecular biology - Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego 02-097 Warszawa, ul. Pasteura 3 Jerzy KAWIAK - immunologia, cytometria, hematologia, biologia nowotworów - immunology, cyto metry, hematology, cancer biology - Zakład Cytologii Klinicznej CMKP, 01-813 Warszawa, ul. Mary- moncka 99 Wincenty KILARSKI - mięśnie, skurcz mięśniowy, ruchy komórek - muscles, muscle conctraction, cell m ovem ents - Instytut Zoologii UJ, 30-060 Kraków, ul. Ingardena 6 Maria OLSZEWSKA - komórki roślinne, informacja genetyczna w komórkach roślinnych i zwierzę cych - plant cells, genetic information in plant and animal cells - Zakład Cytologii i Cytochemii Roślin Instytutu Fizjologii i Cytologii UŁ, 90-237Łódź, ul. Banacha 12/16 Barbara PŁYTYCZ- immunologia- immunology- Instytut Zoologii UJ, 30-060 Kraków, ul.Ingardenaó Maciej ZABEL-histologia ogólna, endokrynologia, histochemia (immunocytochemia, hybrydocytoche- mia), ultrastruktura kom órek-histology, endocrinology, histochemistry (immunocytochemistry, hybry- docytochemistry), celi ultrastructure-Zakład Histologii AM, 50-368 Wroclw, ul.Chałubińskiego 6a Jan ŻEROMSKI - patologia, immunologia, cytometria - pathology, immunology, cytometry - Katedra i Zakład Im m unologii A M 60-355 Poznań, ul. Przybyszewskiego 49 Rada Redakcyjna - Advisory Board: Zofia OSUCHOWSKA - przewodnicząca, Mieczysław CHORĄŻY, Leszek CIECIURA, Antoni HORST, Aleksander KOJ, Włodzimierz KOROHODA, Leszek KUŹNICKI, Olgierd NARKIEWICZ, Aleksandra PRZEŁĘCKA, Aleksandra STOJAŁOWSKA, Lech WOJTCZAK Adres Redakcji - Editorial Office: Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, ul. Marymoncka 99,01-813 Warszawa, Poland, tel. 8340 344, fax 8340470, e-mail: [email protected]._____________________________________________ @ Fundacja Biologii Komórki i Biologii Molekularnej - Foundation for Cell Biology and Molecular Biology Wszystkie prawa zastrzeżone. Zabrania się kopiowania części lub całości bez uprzedniego pisemnego zezwolenia Fundacji Biologii Komórki i Biologii Molekularnej. All rights reserved. No part o f this publication may be reproduced in any form or by any means without the prior written permission o f the publisher. Requests to the publisherfor permission should be adressed to the Fundacja Biologii Komórki i Biologii Molekularnej. Ark. wyd. 18,0. Ark. druk. 13,75. Podpisano do druku w grudniu 2002 r. Druk ukończono w styczniu 2003 r. http://rcin.org.pl W TYM ZESZYCIE PBK Wyciszanie RNA jest procesem, w którym dochodzi do degradacji w ko mórkach roślin wybranych cząsteczek RNA. Mechanizm ten odgrywa klu czową rolę w dwóch niezwykle ważnych dla roślin procesach: w potran- skrypcyjnej regulacji ekspresji genów i w obronie roślin przed infekcją wi rusów. W identyfikacji właściwych do degradacji cząsteczek RNA biorą udział krótkie fragmenty RNA o długości 21-25 nukleotyów oraz roślinna rybonukleaza. Więcej na ten temat znajdzie Czytelnik na stronie 75 tego Zeszytu. Na stronie 167-186 sądyskutowane DNA i białka centromerowe. Wspól ną cechą dotąd zbadanych DNA centromerowych jest obecność układów tandemowych. Pewne ogólne podobieństwo sekwencji centromerowego DNA stwierdza się w rzędzie naczelnych, a także u spokrewnionych gatunków roślin wyższych. Kaspazy są egzekutorami procesu programowanej śmierci komórki. Za opisanie regulacji genetycznej tego]brocesu Nagrodę Nobla z Fizjologii i Medycyny w roku 2002 otrzymali Sydney Brenner, Robert Horovitz i John E. Sulston. Może również dlatego warto zajrzeć na stronę 129 tego ze szytu, gdzie podsumowano osiągnięcia badań nad mechanizmami akty wacji, głównymi substratami kaspaz i regulacją ich aktywności.. Komórki wątroby pełnią różne funkcje, co wiąże się też z ich lokalizacją. Na stronie 47 rozpoczyna się dwuczęściowy artykuł o roli komórek gwiaź dzistych w regulacji funkcji wątroby. http://rcin.org.pl WYKAZ RECENZENTÓW Z TOMU 29 Z ROKU 2002 REFEREES OF THE VOLUME 29, 2002 Prof. dr hab. Lucyna Antkiewicz-MichalukProf. dr hab. Jolanta Matuszyńska Prof. dr hab. Szczepn Biliński Prof. dr hab. Jerzy Nowak Prof. dr hab. Zofia Błach-Olszewska Prof. dr hab. Maria Olszewska Prof. dr hab. Maria Charzyńska Prof. dr hab. Regina Osiecka Prof. dr hab. Mieczysław Chrąży Prof. dr hab. Zofia Osuchowska Prof. dr hab. Andrzej Dżugaj Prof. dr hab. Barbara Płytycz Prof. dr hab. Anna Goździcka-Józefiak Prof. dr hab. Lech Ratajczak Prof. dr hab. Mirosława Furmanowa Prof. dr hab. Danuta Rożynkowa dr Grażyna Hoser Doc. dr hab. Bogusław Sawicki Prof. dr hab. L. Hryniewiecka Prof. dr hab. J. Selmaj Prof. dr hab. Danuta Hulanicka Prof. dr hab. Ryszard Słomski Prof. dr hab. Krystyna Janas Prof. dr hab. Jerzy Stachura Prof. dr hab. Józef Kałuża Prof. dr hab. Zofia Starek Prof. dr hab. Jerzy Kawiak Prof. dr hab. Piotr Stępień Prof. dr hab. Andrzej K. Konowonicz Doc. dr hab. Tomasz Stokłosa dr Anna Korzyńska Prof. dr hab. Kazimierz Strzałka Prof. dr hab. Zbigniew Krupa Prof. dr hab. Adam Szewczyk Prof. dr hab. Halina Krzanowska Prof. dr hab. Irena Szumiel Prof. dr hab. Anna Latos-Bieleńska Prof. dr hab. Maciej Ugorski Prof. dr hab. Stanisław Lewak Prof. dr hab. Maciej Zabel Prof. dr hab. Jerzy Liebhart Prof. dr hab. Jan Żeromski Prof. dr hab. Maria Malicka-Błaszkiewicz http://rcin.org.pl POSTĘPY BIOLOGII KOMÓRKI TOM 30 2003 NR 1 (3-8) PROFESOR MIROSŁAW MOSSAKOWSKI: NEUROBIOLOG - INTUICJONISTA I WIZJONER WSPOMNIENIE IN MEMORIAM: PROFESSOR MIROSŁAW MOSSAKOWSKI A NEUROBIOLOGIST WITH INTUITION AND VISION Jan ALBRECHT Zakład Neurotoksykologii, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa Streszczenie: Niniejszy artykuł poświęcony jest osiągnięciom naukowym Profesora Mirosława Mossa kowskiego, zmarłego rok temu wybitnego neurobiologa-neuropatologa, wieloletniego dyrektora Cen trum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej Polskiej Akademii Nauk, od 1998 r. do chwili śmierci Prezesa Polskiej Akademii Nauk. Przytoczone fakty z życia naukowego Profesora, uzupełnione reflek sjami z kontaktów osobistych oraz odniesieniami do aktualnego stanu wiedzy w dziedzinach zaintere sowania Profesora, a na tym tle osiągnięć badawczych Jego uczniów, dokumentują Jego niezwykłą intuicję naukową, a szczególnie dar przewidywania przyszłościowych kierunków badań nad fizjologią i patologią mózgu. Słowa kluczowe: mózg, astrocyty, niedokrwienie, niedotlenienie, encefalopatia wątrobową, biosynteza białek. Summary.Thz present paper is devoted to the scientific achievements of Professor Mirosław Mossa kowski, a leading figure in neuropathology and neuroscience who passed away a year ago. Professor Mossakowski was Director of the Medical Research Centre of the Polish Academy of Sciences for more than a quarter of a century, and held the post of a President of the Academy from 1998 until his last days. Facts from his professional life are presented in the context of the up-to-date state of the art of the areas of his interest and of the achievements of his scholars, and painted with the authors’ experiences derived from the personal contacts with his mentor. The treatise is aimed at documenting Prof. Mossakowski’s extraordinary intuition in various areas of neurobiology, in particular his gift to foresee the future lines of research on the physiology and pathology of the central nervous system. K ey w o rd s: brain, astrocytes, ischemia, hypoxia, hepatic encephalopathy, protein biosynthesis. http://rcin.org.pl 4 J. ALBRECHT W dniu 26 grudnia ubiegłego roku odszedł Profesor Mirosław Mossakowski. Był wybitnym neurobiologiem, jednym z rzadkich w dzisiejszych czasach przedstawicieli społeczności naukowej, których najkrótsza charakterystyka mieści się w pełni w sformułowaniu „postać renesansowa”. W czasach, gdy skuteczność drogi życiowej utożsamia się z zawężaniem i skracaniem szlaków ekspansji i pola widzenia, Profesor jako jeden z nielicznych łączył w sobie cechy wybitnego uczonego, organizatora i animatora nauki, menedżera i męża stanu. W ogólnej świadomości społecznej najsilniej zaakcentowały się jego rozliczne funkcje animacyjno-kierownicze. Przez ponad 25 lat był dyrektorem Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN - instytutu, który stworzył od podstaw i który w maju br. został na Jego cześć przemianowany na Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego. Od przeszło 20 lat pełnił wysokie funkcje w Polskiej Akademii Nauk: od 1998 r. do