MARINEBLAD

NUMMER 8 | DECEMBER 2016 | JAARGANG 126 UITGAVE VAN DE KONINKLIJKE VERENIGING VAN MARINEOFFICIEREN

• Marinierskazerne Vlissingen • Bombardement op Algiers • Technologische Master NLDA

En verder: • Laatste column van Colijn • Boeke richt zich tot Trump • De Marinetafel in De Witte COLOFON MARC DE NATRIS, VOORZITTER KVMO

inhoud 8 | DECEMBER 2016 column et jaar 2016 was een jaar van de gemiste kansen voor Defensie en haar per­ soneel. De defensiebegroting 2017 heeft niet gebracht waar het defensie­ personeel al jaren naar snakt: een begin van het herstel van onze krijgsmacht. ISSN: 0025-3340 Op het gebied van arbeidsvoorwaarden eindigt het jaar helaas in mineur. De Hoofdredactie: Hmotie Knops/Van Dijk over het volledig compenseren van het AOW­gat voor militairen KLTZ ing. M.E.M. de Natris mw. drs. M.L.G. Lijmbach werd door alle aanwezige oppositie Kamerleden (72) ondersteund. Echter, de voltallige

Eindredactie coalitie heeft met 75 stemmen het voorstel verworpen en laat zo haar trouwe, gewezen mw. drs. M.L.G. Lijmbach militairen in de kou staan. Artikelencommissie Op het gebied van het arbeidsvoorwaardenoverleg valt drs. A.A. Bon, LTZ1 (TD) ing. J.M.T. Bongartz, KLTZ (LD) mr. M.D. Fink, KLTZ (TD) F.G. Marx (nog) geen goed nieuws te melden. De onderhandelingen MSc., B. Naafs, LTZ 1 (TD) dr. ir. W.L. van Norden, verlopen uiterst moeizaam. Er is geen zicht meer op een LTZ 1 drs. R.M. de Ruiter, LTKOLMARNS 4 14 R.A.J. de Wit arbeidsvoorwaardenakkoord bij de start van 2017.

Medewerkers: Menigeen zal het salarisstrookje van januari dan ook als mw. drs. Z. Borgeld-Guman, mr. S. Boeke, een koude douche ervaren als gevolg van een netto achter­ prof.dr. J. Colijn, KLTZ (TD) H. Boomstra (cartoon) MCD (foto’s, tenzij anders vermeld) uitgang in salaris vanwege de aanzienlijke stijging van de

Adres redactie pensioenpremies. Wassenaarseweg 2 Daar waar 2016 de boeken ingaat als een verloren jaar 2596 CH Den Haag Tel. 070-383 95 04 voor Defensie, wordt het jaar 2017 het jaar van de hoop. [email protected] www.kvmo.nl Het jaar dat eindelijk perspectief moet gaan bieden aan Defensie en iedereen die Defensie een warm hart toe­ Vormgeving Frank de Wit draagt. In de partijprogramma’s van onze politieke partijen Tel. 038-455 17 54 en in ‘Brussel’ wordt in toenemende mate meer belang Drukwerk gehecht aan onze veiligheid. Veiligheid is de basis van onze economie en de wijze waar­ Èpos|Press Postbus 1070 op wij in de Westerse wereld met elkaar omgaan. Steeds meer Europeanen komen tot 24 30 8001 BB Zwolle de conclusie dat onze levenswijze en cultuur geen vanzelfsprekendheden zijn en dat ze Advertenties gekoesterd en beschermd moeten worden. In welke mate, daar mogen komend jaar veel 070-383 95 04 Europeanen tijdens nationale verkiezingen zelf invulling aan geven met het uitbrengen Abonnementen Voor leden van de KVMO is het Marineblad van een strategische (veiligheids) stem. gratis. Informatie over het lidmaatschap van de KVMO staat op: www.kvmo.nl onder ‘FAQ’. Niet-leden betalen € 49,50 (NL) of € 69,50 2017 wordt ook een belangrijk jaar voor onze Koninklijke Marine. Blijft het bij intenties COLUMNS MENSEN ACTUEEL / KENNIS VASTE RUBRIEKEN (buitenland) per jaar. om te komen tot nieuwbouw en dus vervanging van onze verouderde vloot of worden Copyright Marineblad de benodigde vervolgstappen in het Defensie Materieels Proces daadwerkelijk gezet? Een 3 VOORZITTER KVMO 14 MARINIERSKAZERNE 4 BOMBARDEMENT 8 CARTOON Overname van artikelen is enkel toegestaan na VLISSINGEN ALGIERS schriftelijke toestemming van de redactie en proces dat weer toekomstperspectief aan zowel de marine als haar personeel moet gaan onder uitdrukkelijke vermelding van de bron. 17 SERGEI BOEKE Carla Schönknecht Jelle Plesman 10 REACTIES Artikelen in het Marineblad vertolken niet bieden. Een perspectief dat er voor moet gaan zorgdragen dat een verdere daling van de noodzakelijk de visie van het hoofdbestuur van personele vullingsgraad tot stand wordt gebracht en, nog beter, hopelijk weer een stij­ de Koninklijke Vereniging van Marineofficieren 29 KO COLIJN 22 DE MARINETAFEL 18 TECHNOLOGISCHE MASTER 33 BOEKEN of van de redactie. De inhoud van artikelen blijft gende lijn gaat vertonen. IN DE WITTE NLDA geheel voor verantwoording van de auteur(s). Richtlijnen voor het schrijven en aanleveren van Frits de Boer Toine Vergroesen 34 KVMO ZAKEN artikelen zijn in te zien op www.kvmo.nl onder In dit Marineblad de laatste column van Ko Colijn. Hierin verwijst hij naar zijn eerste co­ ‘Marineblad’. lumn van tien jaar geleden, waarin hij het grote belang van de zee voor de mens heeft 30 UIT HET 24 CURAÇAO TIJDENS WOII 35 ACTIVITEITEN Adreswijziging beschreven. Dit belang is in 10 jaar tijd nagenoeg niet veranderd en wordt door onze BUITENLAND Tico Onderwater Zo tijdig mogelijk schriftelijk doorgeven aan: Secretariaat KVMO Koninklijke Marine 24/7 in een steeds onrustiger wereld beschermd door het brengen Geoffrey Rellum Antwoordnummer 93244 2509 WB Den Haag van veiligheid op en vanaf zee. Het koesteren en in investeren meer dan waard! (geen postzegel nodig) 35 IN MEMORIAM of [email protected] Afgelopen maand heeft het hoofdbestuur afscheid genomen van KLTZ b.d. Frits Henkel­ man. Na bijna 20 jaar bijna onafgebroken in het hoofdbestuur te hebben gezeten heeft Foto cover: Marinier tijdens de Marsoc Recce- Operator Course in oktober jl. die plaatsvond in Frits aangegeven dat het tijd wordt om met KVMO­pensioen te gaan. Ik ben Ko en Frits Dartmoor, VK. (foto Cees Baardman/MCD) zeer erkentelijk voor hetgeen ze voor de KVMO hebben gedaan. Het jaar 2016 komt ten einde. Voor de een de donkere dagen voor de Kerst en voor de ander de dagen van (kaars)licht en hoop. Ik hoop voor u allen dat het laatste van toepas­ sing is. Ik wil u, waar ook ter wereld, en de uwen fijne feestdagen en een gezond, geluk­ kig en vooral perspectiefvol 2017 toewensen.

De KVMO maakt deel uit van de weblog voorzitter www.kvmo.nl www.kvmo.nl @voorzitter_kvmo 2 3 HISTORIE drs. Jelle Plesman marineblad | december 2016

negentiende eeuw kwam het onder druk te staan. de gekaapte Nederlandse schepen diende zonder losgeld De belangrijkste aanleiding was een wijziging in de vrijgelaten te worden; de gekaapte Nederlandse schepen opvattingen over slavernij. Hoewel het bezit van slaven diende geretourneerd of vergoed te worden; en er diende nog tientallen jaren zou voortduren werd de handel in een nieuw verdrag te komen waarin Nederlandse schepen slaven steeds vaker en steeds sterker veroordeeld. Men in ruil voor geschenken vrije doorvaart zouden krijgen. doelde in eerste instantie op de handel in Afrikaanse Van alle vier de punten kwam niets terecht. De Dey wilde slaven, maar in het verlengde hiervan werd de roep pas onderhandelen met Tulleken als de achterstallige om een einde te maken aan de slavernij van duizenden jaarlijkse geschenken waren voldaan. Tulleken stelde dat Europeanen in de Barbarijse staten ook steeds luider. Nederland jarenlang onder Franse bezetting had gestaan Daarnaast onderkende men in Europa voor het eerst en dat er van betaling van achterstallige geschenken geen dat de zeeroverij op de Middellandse Zee een gedeeld sprake kon zijn. Bemiddeling van de Engelse consul mocht probleem was en dat het wellicht verstandig was om hier niet baten en ook het onder vuur nemen van een Algerijns gezamenlijk tegen op te treden. Het was de Engelsman schip had geen enkel effect. Sydney Smith die tijdens het Congres van Wenen, in 1815, een oproep deed voor gezamenlijk Europees Koning Willem I was uitermate ontstemd over het optreden tegen de Barbarijse kapers. Hoewel deze oproep optreden van Tulleken en op 29 augustus besloot hij niet direct tot actie leidde, kreeg Smith veel bijval. Zo schout­bij­nacht Tulleken te vervangen door vice­admiraal werden door heel Europa verenigingen gesticht die zich jhr. T.F. Van Capellen. Van Capellen had een lange staat het lot van de Europese slaven aantrokken. Bijvoorbeeld van dienst en had veel ervaring op de Middellandse in Nederland waar een ‘Gezelschap ter uitdelging van de Zee. De opdracht die hij in het najaar van 1815 mee kreeg was helder. Van Capellen diende ‘zich onverwijld ‘In ruil voor jaarlijkse afkoopsommen [te] begeven naar Algiers en zijn maatregelen aldaar in dier voege te nemen, dat die plaats strengelijk worde en geschenken kregen Nederlandse geblokkeerd, trachtende van den vijand alle mogelijke Het bombardement schepen een vrijgeleide’ afbreuk te doen, teneinde denzelve daardoor af te matten en tot vredelievende gedachten te brengen’.3 In oktober zeeroverij’ werd opgericht. Een laatste factor van belang 1815 troffen Tulleken en Van Capellen elkaar in Livorno was het feit dat de Verenigde Staten, ook actief in de en nam Van Capellen het commando over het eskader op Algiers Mediterrane handel, in 1815 een nieuw verdrag met over. Begin november arriveerde Van Capellen voor Algiers hadden gesloten. Algiers. De Dey was nog steeds niet bereid te praten en het eskader vertrok zonder iets te bereiken. In januari Na het veroveren van een aantal Algerijnse kaperschepen en februari 1816 bezocht Van Capellen Algiers opnieuw, De Engels-Nederlandse vloot in de Baai van Algiers ter ondersteuning van het ultimatum tot vrijlating van blanke slaven, 26 augustus 1816. Schilderij en het doden van de legendarische Algerijnse zeerover Nicolaas Baur, 1818. (foto collectie Rijksmuseum) Hamidu bevonden de Amerikanen zich in een sterke positie. Zij wisten voor elkaar te krijgen dat Amerikaanse Op 27 augustus 1816 voerde een eskader van de Koninklijke Marine, samen met de Britse marine, een schepen vrije doorvaart kregen zonder jaarlijkse zwaar bombardement uit op de havenplaats Algiers. Volgens het maandblad Onze Vloot uit 1955 was betalingen te doen. Deze nieuwe sentimenten vielen samen met het einde van het napoleontische tijdperk 1 dit ‘een wapenfeit dat met ere in de annalen van de Koninklijke Marine wordt genoemd!’. en een opleving van de economie. In 1813, nog voor de definitieve nederlaag van Napoleon, werd Nederland e gebeurtenissen van 1816 zullen niet bij Ottomaanse Rijk, maar in de praktijk opereerden zij als bevrijd en begon men aan de wederopbouw van iedereen bekend zijn, maar ze zijn wel degelijk onafhankelijke staten. Hun belangrijkste inkomstenbron de staat en de economie. In 1814 maakte de kamer van belang geweest. Ten eerste als grote was de kaapvaart. Vanuit hun versterkte steden stuurden van koophandel van Amsterdam kenbaar dat zij de stap bij het beëindigen van de piraterij op de zij schepen naar zee om rijke koopvaarders te kapen. vaart op de Middellandse Zee zo snel mogelijk wilde DMiddellandse Zee en ten tweede als vormend moment bij Na een succesvolle overval werden schip en lading heropenen en in dat jaar werd ook de ‘Generale directie de totstandkoming van de Koninklijke Marine. Dit artikel verkocht en werd de bemanning gevangen genomen. van den Levantschen handel en van de navigatie in de gaat in op de achtergronden van het bombardement op De gevangenen werden als slaaf behandeld. Zij konden Middellandsche Zee’ heropgericht2. Met het heropenen Algiers. Allereerst komt de geschiedenis van piraterij op de tegen losgeld worden vrijgekocht door het thuisfront, van de oude handelsroutes kwam men echter ook de Middellandse Zee aan bod. Hierna volgt een beschrijving of zij werden verkocht op een slavenmarkt. De Europese oude gevaren weer tegen. Dit bleek in juni 1814, toen van de aanleiding en het verloop van het bombardement. handelaren die actief waren op de Middellandse Zee twee Nederlandse koopvaardijschepen werden gekaapt Ten slotte worden de uitkomsten van het bombardement stelden alles in het werk om deze praktijken tegen voor de kust van Algerije. Nederland moest hierop kort aangestipt. te gaan. Koopvaardijschepen werden bewapend, antwoorden en het zette, net als veel andere Europese konvooien werden ingesteld, oorlogsschepen kruisten landen, de marine in om zijn opkomende handel te Piraterij op de Middellandse Zee op de Middellandse Zee. In uitzonderlijke gevallen beschermen. Vanaf het begin van de Tachtigjarige Oorlog, de periode werden zelfs aanvallen ondernomen op de kapersnesten. waarin Nederland onafhankelijk werd, voeren de eerste Daarnaast werd ook onderhandeld met de kapers. Mislukte onderhandelingen koopvaardijschepen uit onder Nederlandse vlag. De Verschillende Europese landen, waaronder Nederland, Op 24 juli 1815 arriveerde een eskader van zeven schepen Jonkheer Theodorus Frederik van Capellen (1762-1824). Schilderij Cornelis gevaren van de wereldzeeën werden al snel duidelijk. hadden verdragen gesloten met de Barbarijse staten. onder leiding van schout­bij­nacht J. Tulleken voor Algiers. van Cuylenburg, 1817. Van Capellen draagt het grootkruis MWO en de In de Middellandse Zee, langs de noordkust van Afrika In ruil voor jaarlijkse afkoopsommen en geschenken De opdracht van Tulleken was als volgt: de Dey (de onderscheidingstekenen van de Order of the Bath. Deze eerbewijzen lagen de zogenaamde Barbarijse staten. Steden als kregen Nederlandse schepen een vrijgeleide. Dit systeem machthebber van Algiers) diende de nieuwe Nederlandse heeft hij ontvangen naar aanleiding van het bombardement op Algiers. Tripoli, Tunis en Algiers maakten deel uit van het hield ruim 200 jaar stand, maar aan het begin van de consul toe te laten en te erkennen; de bemanning van (foto collectie Rijksmuseum)

4 5 HISTORIE Het bombardement op Algiers marineblad | december 2016 ook deze keer zonder resultaat. Een paar maanden later Van Capellen bood aan zich bij de expeditie aan te sluiten. arriveerde Van Capellen wederom voor Algiers. Hij trof Lord Exmouth accepteerde het aanbod en op 14 augustus hier een Brits Eskader onder leiding van admiraal Lord ging de gecombineerde vloot onder zeil. Exmouth. De Britten waren in de Middellandse Zee met het zelfde doel als de Nederlanders: vrede sluiten met de Het bombardement Barbarijse staten. De onderhandelingen tussen de Britten Op 26 augustus kwam de Brits­Nederlandse vloot aan en de Algerijnen verliepen echter zeer stroef en beide voor de haven van Algiers. De volgende ochtend werd vlootvoogden maakten plannen voor een aanval op de een sloep naar de wal gestuurd met de eisen voor de stad. Voordat het zover kwam werden de Brits­Algerijnse Dey: 1) de afschaffing van het tot slaaf maken van onderhandelingen echter vlot getrokken en wist christelijke krijgsgevangen, voor altijd; 2) de vrijlating van Exmouth een verdrag te sluiten namens Groot­Brittannië. alle christelijke krijgsgevangen, van alle nationaliteiten Nederland was niet ter sprake gekomen en Van Capellen zonder condities en zonder betaling; 3) teruggave van stond weer met lege handen. alle betalingen die waren gedaan door de koningen van Sardinië en Sicilië voor het vrijlaten van gevangenen; Het verdrag dat Exmouth had gesloten viel niet in goede 4) een nieuw vredesverdrag met de koning van Engeland aarde bij de Britse regering. Lord Exmouth had veel én met de koning van Nederland; 5) onmiddellijke geld betaald voor de vrijlating van Britse slaven, terwijl vrijlating van de Britse consul en de bemanning van de de Verenigde Staten een jaar eerder haar onderdanen Prometheus. Er zou niet worden onderhandeld en niet had vrij gekregen zonder betaling. De Britten konden voldoen aan de eisen zou resulteren in onmiddellijke niet verkroppen dat zij, meesters van de zee, slechtere aanvang van vijandelijkheden. De Dey kreeg twee voorwaarden hadden gekregen dan een afvallige kolonie. uur bedenktijd. De eisen waren keihard en gezien de Daarnaast had Exmouth slechts vage toezeggingen voorgeschiedenis was het onwaarschijnlijk dat de Dey gekregen over de behandeling van gevangenen in de zou toegeven. Toch was Lord Exmouth er niet gerust op. toekomst. Er waren geen harde afspraken gemaakt ‘My only fear is that my friend the Dey will not hazard over de afschaffing van slavernij. Daarbovenop kwam the chance of a good beating but give in to the terms by Het bombardement van Algiers, ter ondersteuning van het ultimatum tot vrijlating van blanke slaven, 26-27 augustus 1816. Schilderij Martinus Schou- de tragedie van het ‘Bona­incident’. Op 23 mei 1816, which he can be saved’ schreef hij kort voor de aanval.5 man, 1823. (foto collectie Rijksmuseum) Hemelvaartsdag en twee dagen nadat Exmouth was vertrokken uit Algiers, werden 200 Sardijnse koraalvissers Ooggetuigen meldden dat zij de hitte konden voelen en gevangen zouden worden genomen zouden niet langer op weg naar een mis in de kerk van Bona overvallen en ‘Het eerbetoon voor de deelnemers aan het dat de stank van de brandende Algerijnse schepen aan als slaaf worden behandeld, maar als krijgsgevangenen. vermoord door Algerijnse troepen. Sardinië stond, sinds bombardement was niet onterecht’ boord van de geallieerde vloot te ruiken was. De stad De betalingen van de Italiaanse koninkrijken werden de val van Napoleon, onder Britse bescherming en de zelf bestond voor het overgrote deel uit stenen huizen geretourneerd. Tenslotte werd een vredesverdrag verontwaardiging in Engeland was dan ook groot. Het Het is onduidelijk wat er aan de wal gebeurde. Volgens en bleef relatief ongeschonden. Dit gold niet voor de getekend met de koning van Engeland en met de koning nieuws van het bloedbad werd bekend op dezelfde dag sommigen bronnen kon de Dey het niet eens worden vestingwerken die op belangrijke punten tot puin werden van Nederland. dat Lord Exmouth arriveerde in Portsmouth. Exmouth met zijn naaste adviseurs, volgens andere bronnen sliep gereduceerd. Binnen een tijdsbestek van 8 uur werden kreeg opdracht een nieuwe expeditie naar Algiers te de Dey op het moment dat de eisen binnenkwamen en aan geallieerde zijde circa 50.000 projectielen verschoten Het nieuws werd in Nederland met grote vreugde ondernemen en hij werd aangemoedigd internationale durfde niemand hem wakker te maken.6 De uitkomst en bijna 500 ton buskruit. De Algerijnen lieten zich niet ontvangen. Er werden dankdiensten gehouden en samenwerking te zoeken.4 bleef hetzelfde. De sloep met de boodschapper had vlak onbetuigd en vochten terug. In de loop van de dag lofdichten geschreven. Een op stapel staand fregat werd voor de kade gewacht. Toen het antwoord rond half drie stierven op de Brits­Nederlandse vloot 141 opvarenden en herdoopt tot Algiers. Ook koning Willem I was verguld Lord Exmouth zond de Prometheus vooruit om de nog niet was ontvangen hees de sloep een signaalvlag raakten 742 bemanningsleden gewond. Op de wal en op met de gebeurtenissen. Op 20 september 1816 werd vice­ Engelse consul en zijn familie op te halen. De Prometheus met het slechte nieuws en keerde het zo snel mogelijk de Algerijnse vloot vielen ook vele doden en gewonden.7 admiraal Van Capellen benoemd tot Ridder­Grootkruis in arriveerde op 31 juli voor Algiers, waar bleek dat de terug naar de vloot. Een paar uur eerder had de vloot Aan het einde van de dag waren beiden partijen totaal de Militaire Willemsorde. Op dezelfde dag werden nog Dey op de hoogte was van de op handen zijnde Britse van een gunstige bries gebruik gemaakt om in positie murw geslagen. Tegen elf uur gaf Lord Exmouth het sein vijf andere Nederlandse officieren benoemd tot Ridder expeditie. De Dey was niet bereid de Engelse consul te komen en alles was gereed voor de aanval. Iets voor staakt het vuren en was het bombardement voorbij. derde klasse en twee officieren tot Ridder vierde klasse. en zijn familie (vrouw, twee oudere dochters en een drie uur werd het eerste schot gelost vanaf de Algerijnse Koning Willem I benoemde ook Admiraal Lord Exmouth baby) te laten gaan. Hierop verzon de bemanning van vestingwerken. Hierop opende de geallieerde vloot het De volgende ochtend werd de omvang van de ravage tot Ridder­Grootkruis in de Militaire Willemsorde. Daar de Prometheus een list. De vrouw van de consul en de vuur en brak de hel los. pas echt duidelijk. Een ooggetuige sprak van het totaal tegenover stond de benoeming door de Britse regering twee oudste dochters werden verkleed als kadetten en veranderde aanzicht van de stad. De vestingwerken van vice­admiraal Van Capellen tot Knight Commander of konden zo ongezien aan boord van een sloep komen die Het moet verschrikkelijk zijn geweest. Op het moment dat waarvan niets meer over was behalve hopen puin. De baai the Order of the Bath. hen naar de Prometheus bracht. Daarna was het de beurt het vuur werd geopend was het lawaai oorverdovend en waarin nog slechts restanten van de Algerijnse schepen aan de scheepsarts. Hij had de baby een licht slaapmiddel werd de lucht verduisterd door de rook. Aan geallieerde ronddobberden. Het water dat een zwarte kleur had van Conclusie gegeven en verstopt in een pakmand. Op de kade, vlak zijde openden ruim 20 oorlogsschepen met meer dan het verbrande hout, en het verschrikkelijke gezicht van Het eerbetoon voor de deelnemers aan het voor de scheepsarts in een sloep naar de Prometheus 700 kanonnen het vuur. Zij werden ondersteund door de vele lijken die op het water dreven.8 Lord Exmouth bombardement was niet onterecht. Ten eerste had kon stappen werd de baby echter wakker en begon te tientallen kleinere schepen vanaf waar mortieren en stuurde die dag opnieuw een boodschapper naar de het bombardement tot gevolg dat de piraterij op de huilen. Het bedrog werd doorzien en de scheepsarts en brandraketten werden afgevuurd. Aan Algerijnse zijde Dey. Hij eiste onmiddellijke inwilliging van zijn eisen, Middellandse Zee vrijwel was uitgeroeid. Sporadisch enkele andere bemanningsleden werden opgepakt en vuurden, vanaf een reeks van forten en vestingwerken, anders zou het bombardement worden hervat. Dit was werden nog schepen veroverd, maar het aantal gekaapte gevangen gezet. De Britse consul, die had geweigerd zijn meer dan 600 kanonnen en mortieren. In de haven lag de pure bluf, want de geallieerde vloot had al zijn munitie schepen was slechts een fractie van de jaren voor 1816. post te verlaten, kreeg huisarrest. Na tussenkomst van Algerijnse vloot met 9 grotere oorlogsschepen en 30 tot en buskruit verschoten. De Dey gaf echter onmiddellijk Ook hielden de Algerijnen zich aan de afspraken rondom enkele andere consuls besloot de Dey de baby te laten 40 kleinere kanonneerboten. Deze schepen hadden geen toe aan de eisen. Alle christelijke slaven, ongeveer 1200, slavernij. Vanaf 1816 werden opvarenden van gekaapte gaan. Ondertussen was de vloot onder aanvoering van schijn van kans, ingesloten aan drie zijden en vanaf de waaronder 28 Nederlanders, werden bevrijd, evenals de schepen behandeld als krijgsgevangen, niet langer als Lord Exmouth aangekomen bij Gibraltar. Hier trof hij het vierde zijde onder schot genomen door de Britse schepen Britse consul en de bemanning van de Prometheus. Britse slaven. Ten tweede was het bombardement een vormend Nederlandse eskader onder vice­admiraal Van Capellen. stonden zij binnen de kortste keren in lichterlaaie. en Nederlandse opvarenden die eventueel in de toekomst moment voor de Koninklijke Marine. Tijdens de Franse

6 7 Ook HISTORIE Het bombardement op Algiers voor uw gezinsleden periode, van 1795 tot en met 1813, was de Nederlandse zoek naar een promotieonderwerp binnen het marine nauwelijks in actie gekomen en flink verwaarloosd. vakgebied militaire geschiedenis. Hier kwam verandering in toen koning Willem I aan de macht kwam en begon met de wederopbouw van het Literatuur land. De Koninklijke Marine werd vernieuwd en kreeg drie • ‘27 augustus 1816. Het bombardement van Algiers. De wedergeboorte hoofdtaken: beveiliging van het Nederlandse grondgebied, van onze zeemacht’, Onze vloot: maandblad gewijd aan het Neder- landse zeewezen: orgaan van de Koninklijke Nederlandsche Vereeni- ondersteuning van het Nederlandse gezag in de koloniën ging ‘Onze Vloot’ 44.2 (februari 1955) p.50­60. en bescherming van de Nederlandse koopvaardij. Toen • Krieken, van, G.S., ‘Het Engels­Nederlandse bombardement van Algiers de eerste uitdaging zich voor deed stond de Koninklijke in 1816’, Tijdschrift voor Zeegeschiedenis 6.2 (oktober 1987) p.138­ 150. Marine in feite nog in de kinderschoenen, maar na de • Oosten, van, F.C., ‘Algiers’, Marineblad (1966) vol.76, p.699­712. kaping van twee Nederlandse koopvaarders moest zij • Panzac, D., Barbary Corsairs: the end of a legend, 1800-1820 (2005). wel in actie komen. Het bombardement op Algiers was • Rowbotham, W.B., ‘The Bombardment of Algiers, 27th August, 1816’, Journal of the Royal United Service Institution 111 (August 1, 1966) de eerste grote operatie van de Koninklijke Marine en p.248­252. zij wist deze met succes te volbrengen. De Nederlandse • Severn, D., ‘The Bombardment of Algiers, 1816’, History Today 28.1 koopvaardij op de Middellandse Zee werd veiliggesteld. (Jan. 1, 1978) p.31­39. Door dit succes liet de Koninklijke Marine zien dat zij in Noten staat was de haar opgedragen taken te kunnen uitvoeren 1 ‘27 augustus 1816. Het bombardement van Algiers. De wederge­ en kreeg zij het vertrouwen dat zij ook in de toekomst boorte van onze zeemacht’, Onze vloot: maandblad gewijd aan het Nederlandse zeewezen: orgaan van de Koninklijke Nederlandsche operaties tot een succesvol einde kon brengen. Het liet Vereeniging ‘Onze Vloot’ 44.2 (februari 1955) p.50­60. p.60. tevens aan de buitenwereld zien dat Nederland bereid en 2 F.C. van Oosten, ‘Algiers’, Marineblad (1966) vol.76, p.699­712. in staat was haar belangen op zee veilig te stellen. Het p.709­711. 3 Van Oosten, ‘Algiers’, p.713. bombardement op Algiers is dus met recht ‘een wapenfeit Zorgzaam verzekerd. 4 G.S. van Krieken, ‘Het Engels­Nederlandse bombardement van Algiers dat met ere in de annalen van de Koninklijke Marine in 1816’, Tijdschrift voor Zeegeschiedenis 6.2 (oktober 1987) p.138­ wordt genoemd’. 150. p.145. 5 D. Severn, ‘The Bombardment of Algiers, 1816’, History Today 28.1 Dé zorgverzekeraar voor defensiepersoneel (Jan. 1, 1978) p.31­39. p.36. Drs. J.C. (Jelle) Plesman studeerde Internationale 6 Van Krieken, ‘Het Engels­Nederlandse bombardement’, p.146. Betrekkingen en Internationale Organisaties in 7 De schattingen lopen uiteen van circa 300 tot meer dan 7.000 slacht­ offers. Groningen. In 2007 liep hij stage bij de Faculteit 8 D. Panzac, Barbary Corsairs: the end of a legend, 1800-1820 (2005), Militaire Wetenschappen op het KIM. Hij is nu op p.287. Waarom verzekeren bij Zorgzaam? Nauwe samenwerking met SZVK Opgericht door vakbonden voor defensiepersoneel CARTOON Eén verzekering voor het hele gezin Uitgebreide keuze in aanvullende verzekeringen Met een aanvullende verzekering bij plaatsing of vestiging in het buitenland 200% dekking van het Nederlandse tarief Volledige vergoeding voor acute zorg in het buitenland met een aanvullende verzekering Eigen helpdesk met speciaal Zorgzaam-team Regel uw verzekeringszaken online met Mijn Zorgzaam Pakketkorting op overige verzekeringen bij Univé

Direct weten wat uw premie wordt? Ga snel naar www.zorgzaam.nl of bel 072 - 527 76 77.

De Zorgzaam zorgverzekering is ondergebracht bij

8

zorgzaam_corporate_adv.indd 1 04-11-16 16:45 REACTIES marineblad | december 2016

Reactie op het artikel ‘Einde VPD’s?’, door mr. regering die verantwoordelijkheid legt bij de leider van gevoel geven. Ik denk dat zeer veel kapiteins de voorkeur Naar mijn mening benadrukt collega Woudstra echter in dr. drs. P. van der Kruit, in Marineblad nr. 7 2016. het bewapende team zal internationaal beslist niet overal geven aan een combinatie van beide vormen van zijn artikel onvoldoende de kenmerken van een Grand geaccepteerd worden. Bij geweldloze middelen bestaan bescherming. Dus ook het gebruik van vuurwapens, met Strategy en het proces dat moet leiden tot de creatie die problemen niet. Men moet daarbij denken aan slimme alle bijbehorende problemen. ervan. Daardoor is hij te voorbarig met het benoemen en wettelijk toegestane technische middelen. Toepassing van de resultaten. Zo beschrijft hij een aantal Nederlandse van geweldloze middelen alleen is niet voldoende. Naast Ten derde, Commandeur Hijmans spreekt zeer terecht belangen en dreigingen die er mee corresponderen. een heldere risicoanalyse zijn goede instructies en een over de verantwoordelijkheid van de kapitein of de leider Vervolgens concludeert hij dat er snel een Grand Strategy duidelijke leidraad voor zowel scheepsbemanning als bewapende team bij geweldgebruik. Dit is inderdaad moet worden gecreëerd en dat deze duidelijk zal maken rederijkantoor essentieel. een fundamenteel juridisch leerstuk, mede gezien het dat een “goed uitgeruste krijgsmacht geen luxe is”. De Er bestaan prima online programma’s, waarmee feit dat het discutabel is of een leidinggevende opdracht “vijand” ligt namelijk op de loer. een rederij op ieder moment kan bepalen hoe kan geven tot schieten uit zelfverdediging (noodweer). groot het risico voor zijn schepen zal zijn. Schepen Dat is namelijk een onvervreemdbaar recht van het Een Grand Strategy mixt echter de (wetenschappelijke) die door risicogebieden moeten varen en de juiste individu, niet van de leidinggevende. Dit geldt ook disciplines van geschiedenis (wat is er gebeurd en beschermingsmiddelen aan boord hebben, kunnen deze indien de leidinggevende verbiedt om te schieten uit waarom?), politiek (welke patronen en causale verbanden op ieder moment inzetten. Toepassing van geweldloze zelfverdediging. Het individu bepaalt of hij wel of niet zijn er en hoe werken deze), bestuur (waarom werkt iets en duurzame middelen vergt eenmalig een investering, schiet uit zelfverdediging. Het individu moet zich dan zoals het werkt en hoe kan het beter), economie (wat zijn die na enkele reizen al is terugverdiend. Daarnaast kan achteraf verantwoorden voor de rechter. de nationale inkomsten en hoe deze te beschermen) en worden gedacht aan het samenstellen van een anti­ Kortom, nog niet alle problemen zijn opgelost, maar cultuur (wat zijn gedragen nationale waarden en normen) zeeroverij kit, die alleen op schepen wordt geplaatst die er worden wel grote stappen gezet bij alle vormen van en is dus zo veel meer dan een afweging van nationale risicovolle gebieden moeten passeren. Mogelijk zou de bescherming van koopvaardijschepen tegen zeerovers.’ belangen versus diverse bedreigingen. overheid een subsidieregeling kunnen creëren, waardoor enerzijds de kosten voor betrouwbare bescherming voor Mr. dr. drs. P. van der Kruit Bovendien behelst een Grand Strategy een complexe de reder worden verlicht en anderzijds de overheid een multidisciplinaire en interdepartementale aanpak; iets aanzienlijke kostenbesparing geeft ten opzichte van de wat voorwaar niet eenvoudig te realiseren is in een land kosten die anders gemaakt zouden moeten worden bij Reactie op het artikel ‘De noodzaak van een waarin individuele ministeriële verantwoordelijkheid en militaire bescherming van de zo belangrijke handelsvaart. Grand Strategy ‘ van KTZ mr. N.A. Woudstra in parlementaire controle staatsrechtelijk verankerd zijn. Marineblad nr 7, 2016. Verder lijkt de bestendigheid van een dergelijke strategie, Met de verdere ontwikkeling van slimme, geweldloze met elkaar snel opvolgende crises, allerlei verschillende en duurzame beschermingsmiddelen kan Nederland belanghebbenden en een zeer grote electorale volatiliteit in de wereld het voortouw nemen in de moderne onzeker. aanpak van zeeroverij. De huidige discussie over het et veel interesse heb ik het uitstekende artikel geweldsmonopolie (of zwaardmacht) zal, na adequate Ten slotte, zoals Woudstra ook betoogt, kan strategie van Peter van der Kruit in het Marineblad van toepassing van slimme geweldloze maatregelen, dan niet worden omschreven als het plan, dat uiteenzet hoe Mnovember 2016 gelezen, waarin hij zijn visie geeft meer aan de orde zijn.’ bepaalde doelstellingen moeten worden bereikt en op de gevolgen van het ingediende beleidsstandpunt van met welke middelen. Een adequate strategie definieert de regering hierover. CDR b.d. M. Hijmans dus eerst de doelstellingen, komt dan met het plan, en koppelt daar tenslotte de middelen aan. Het risico Ik ken de discussie van zeer nabij en heb mij er Reactie van de auteur op onbalans moet geminimaliseerd worden en dit telkenmale over verbaasd dat het goed bruikbare ‘Ten eerste, het is altijd zeer leerzaam en prettig indien vereist continue afstemming, weging en aanpassing geweldloze alternatief voor de gewapende beveiliging van een expert zoals Commandeur Michiel Hijmans een artikel van de drie pilaren. Qua middelen is het gebruik van koopvaardijschepen zo weinig aan de orde komt. becommentarieert en zelfs complimenteert. Hiervoor mijn militaire instrumenten slechts één van de opties. Zo zijn Zeeroverij verschuift over de wereld. Rond de Noord hartelijk dank. er ook diplomatieke, economische en informationele Indische Oceaan en aangrenzende wateren is op dit middelen. Woudstra lijkt te betogen dat vooral de moment de dreiging zeer gering, doch waakzaamheid Ten tweede, geweldloze bescherming is een heel militaire component belangrijk is, maar misschien werkt blijft daar geboden. Daarentegen heeft het probleem goede mogelijkheid om koopvaardijschepen te (na zorgvuldige afweging) een andere balans voor zich verplaatst naar andere zeegebieden: vanuit beschermen tegen zeerovers; dit zijn zeer moderne, Nederland beter. Bijvoorbeeld door meer op diplomatie, West Afrika, Zuidoost Azië en de Golf van Bengalen innovatieve en succesvolle instrumenten. De Internationaal recht en moreel leiderschap (met Den komen inmiddels de meeste meldingen. Zeeroverij zal argumenten tegen gewapende bescherming, zoals Haag als wereldhoofdstad van recht en gerechtigheid), altijd een bedreiging voor de zeescheepvaart blijven, escalatie, geweldsmonopolie, wapentransport n genoemd artikel pleit KTZ Woudstra terecht of economische middelen (als open economie en waartegen goede bescherming van groot belang en verantwoordelijkheid zijn zeer valide. De meer voor het opstellen van een Grand Strategy voor handeldrijvende natie) te focussen. is. Er zijn twee hoofdcategorieën van bescherming fundamentele vraag is echter of geweldloze bescherming ‘INederland. In onderstaande reactie wil ik wat dieper voor koopvaardijschepen: gewapend en geweldloos. in de plaats komt van gewapende bescherming of in ingaan op de relatie tussen het hebben van een Grand Kortom, het als Nederland hebben van een Grand Gewapende bescherming kan worden geboden door combinatie hiermee wordt gebruikt. Uitgangspunt is dat Strategy en de krijgsmacht. Strategy is aanbevelenswaardig. Echter, deze biedt gezien militaire Vessel Protection Detachements (VPD) of geweld pas als allerlaatste mogelijkheid wordt ingezet Met veel genoegen heb ik het artikel van KTZ Woudstra de specifieke kenmerken ervan, alsmede het complexe gewapende Private Security Teams (PSC). Gewapende (ultimum remedium). Indien geweldloze bescherming in gelezen. In de huidige tijd van snel opeenvolgende proces er toe te komen, geen volledige garanties voor het bescherming blijkt in toenemende mate op problemen de plaats komt van gewapende bescherming, dan moet explosieve crises met bijbehorende risico’s en dreigingen continu beschikken over een sterke krijgsmacht.’ te stuiten. Escalatie, juridische beperkingen en illegale deze geweldloze optie wel 100% zeker en veilig zijn. is het inderdaad essentieel om als land te beschikken over praktijken zijn daarvan voorbeelden. Bij problemen zal Indien zeerovers door de geweldloze bescherming heen een Grand Strategy. Ook het feit dat de NAVO en de EU, KLTZ (TD) drs. E.F. Wilms EMSD, strategisch analist de kapitein van een koopvaardijschip, als eindverant­ breken is het koopvaardijschip verder volledig hulpeloos waarop tot voor kort mede werd vertrouwd als het gaat bij het Haags Centrum voor Strategische Studies woordelijke, altijd ter verantwoording worden geroepen zonder vuurwapens. Daarom zal het kiezen voor alleen om strategische beleidsvorming, onder druk staan pleit met vaak ver strekkende gevolgen. Dat de Nederlandse geweldloze bescherming niet elke kapitein een veilig hier voor.

10 11 REACTIES marineblad | december 2016

Reactie op het themanummer over duurzame De rol die de Nederlandse politiek wenst te spelen op het 2. We mogen best meedoen aan de algemene tendens we die kunnen realiseren? Gebruikmaken van de nieuwste maritieme strategie, Marineblad nr. 5 2016. wereldtoneel. Hierbij spelen een aantal mogelijkheden van milieuvriendelijk en energiezuinig maar wel voor technieken, multifunctionaliteit en dergelijke zijn al een rol. Gaat het ons alleen om het directe belang van zover capaciteiten hierdoor niet substantieel worden genoemd. Dit komt echter onvoldoende tegemoet ‘Op naar een excellente, toekomstbestendige Nederland of willen wij ons ook inzetten voor het welzijn aangetast. aan een onvoorspelbare toekomst met voortdurend Marine, ook bij een beperkt budget van de gehele menselijke samenleving? Willen we de 3. We moeten maximaal gebruikmaken van de veranderende bedreigingen. De levensduur van nieuw Het artikel ‘Duurzame maritieme strategie: contradictio Marine uitsluitend gebruiken als instrument bij militaire mogelijkheden die nieuwe technieken ons bieden. aan te schaffen eenheden gaat de voorspelbare toekomst in terminis?’ van VADM b.d. Egmond van Rijn in het conflicten of moet ook inzet mogelijk zijn bij rampen, Slimme oplossingen (gebruik van UAV’s, drones e.d.) ver te boven. Er bestaat behoefte aan eenheden die Marineblad van november 2016 is mede de inspiratie ander onheil en/of nationale taken? Sterker nog, willen kunnen vaak de inspanningen om een bepaalde taak tijdens hun levensduur met beperkte middelen aangepast geweest voor mijn reactie op het themanummer. we de Marine ook inzetten voor acties die weinig of geen uit te voeren substantieel beperken. Stealth technieken kunnen worden om inzetbaar te zijn voor nu nog niet Nederland, van oudsher een zeevarende natie met veel belangen dienen behalve scoren op het wereldtoneel? lijken in de toekomst minder opportuun. voorzienbare taken. buitenlandse(overzeese) belangen is, gezien zijn positie in Duidelijk is dat de politiek op dit moment eigenlijk alles 4. Ook qua kosten moet gestreefd worden naar de meest de wereld, aan zijn stand verplicht om er een adequate wil maar de vraag is natuurlijk of dit wel een haalbare aantrekkelijke oplossing(“the biggest bang for the Ik pleit daarom voor modulair opgebouwde eenheden marine op na te houden. De vraag is of de zeemacht in de kaart is. buck”). Kosten zijn “life cycle costs”. Dat betekent dat in die zin dat uitgegaan wordt van een standaard romp huidige staat nog wel aan dit criterium voldoet. kosten van materiële en personele exploitatie in de die vervolgens geprepareerd wordt voor een bepaalde Laten we beginnen bij de factoren die ten grondslag Taken. Uit internationale veiligheidssituatie en wensen plannen onverbrekelijk gekoppeld moeten worden aan taak door modules te installeren. Noem het maar het liggen aan de inrichting van onze Koninklijke Marine: van de politiek kunnen taken gedestilleerd worden. de bijbehorende investeringen. ‘Damen’­principe. Scheepswerf Damen produceert • de internationale veiligheidssituatie en de belangen Complicerende factor hierbij is de wens tot samenwerken 5. Gestreefd moet worden naar multifunctionele, flexibele standaard rompen die vervolgens naar de wens van die hierbij voor Nederland in het geding zijn; en de opdeling van de krijgsmacht in drie(vier) eenheden. de klant worden afgebouwd. Uitgegaan wordt van • de rol die de nationale politiek wenst te spelen op krijgsmachtdelen. Er moeten dus goede afspraken worden 6. Het principe dat conflicten meestal op het land worden standaard­eenheden uitgerust met voortstuwing, het wereldtoneel; gemaakt binnen de NAVO/EU en onze krijgsmacht uitgevochten, en in ieder geval worden beslist, blijft accommodatie voor de bemanning, basis software en • de taken die voor de marine voortvloeien uit beide betreffende wie doet wat. Taakspecialisatie is een optie. als een paal boven water. Daarbij komt dat de meeste bevestigingsmogelijkheden voor te plaatsen hardware eerdergenoemde factoren; Uiteindelijk volgt hieruit een takenpakket specifiek voor conflictgebieden uitsluitend, dan wel bij voorkeur, over e.d.. In aanvulling daarop moeten dan modules worden • de vertaling van taken naar middelen; de Marine. zee(“vrije zee”) bereikbaar zijn. Luchttransport is een ontwikkeld die relatief eenvoudig vallen te installeren • het budget. optie maar de capaciteit daarvan is beperkt. Vervoer en afgestemd zijn op een bepaalde taak/bepaalde Van taken naar middelen. Cruciaal is welke middelen we van eenheden van KL en KLu kan beschouwd worden taken. Deze modules kunnen variëren van een dek met De internationale veiligheidssituatie. In de wereld van nodig hebben om het ons toebedeelde takenpakket uit als een waardevolle taak. voorzieningen voor het transport van KL/KLu materieel of nu zijn er voortdurend conflicten en andere bronnen te kunnen voeren. Tenslotte bepaalt dit de samenstelling 7. Kennis en kunde op het gebied van verschillende een vliegdekachtige constructie van waaraf helikopters van onrust die een veilig bestaan van onze burgers en en omvang van de Marine. Het voert te ver om hier zeer takken van oorlogvoering moet zoveel mogelijk (in dit kader heb ik in het verleden gepleit voor de onze economische belangen bedreigen. Deze bronnen diepgaand op in te gaan maar een aantal opmerkingen gehandhaafd blijven. aanschaf van VTOL vliegtuigen) kunnen opereren tot variëren in de tijd, in de ernst van de situatie en kunnen wil ik hierover wel kwijt. bv. een module met geleide wapens/kanonnen hoog in overal in de wereld optreden. De eerste vraag die daarbij 1. Dit punt heet niet voor niets van taken naar middelen. Budget. Na definiëring van de middelen die nodig zijn het geweldsspectrum. Ook een module voor inzet bij beantwoord moet worden is of wij ons hiertegen alleen We moeten dus niet op traditionele of emotionele voor de uitvoering van de taken moet de rekening rampen of anti­piraterij is denkbaar. Tenslotte, en hier of samen met anderen te weer willen stellen. gronden kiezen voor bepaalde typen eenheden en worden opgemaakt. Het mag dan geen verrassing zijn dat komt de toekomstbestendigheid naar voren, kan er in Het antwoord hierop is een duidelijke keuze voor vervolgens proberen te beargumenteren waarom we ze er in het huidige politieke klimaat sprake zal zijn van een de toekomst voor elke nieuwe dreiging snel en relatief samenwerking. nodig hebben. negatief saldo. goedkoop een nieuwe module ontwikkeld worden die Nu hiermee de “genen” van de KM zijn blootgelegd hieraan tegemoet komt. De platforms kunnen zo nodig in wil ik terugkomen op de termen “excellent” en verschillende afmetingen worden gebouwd. Nader bezien “toekomstbestendig”. moet worden of nog specifieke eenheden nodig zijn voor inzet boven en onder water of dat deze mediums ook met “Excellent” is de gemakkelijkste van de twee. Een modules kunnen worden afgedekt. excellente Marine is eenvoudig te realiseren door kwalitatief en technisch hoogwaardige eenheden aan Natuurlijk hebben we het hier over een immense te schaffen en voldoende geld te reserveren voor de technische uitdaging maar het verleden heeft ons geleerd bijbehorende materiële en personele exploitatie. Past dat wat eerst onmogelijk lijkt vaak toch op een gegeven dit niet binnen het beschikbare budget dan gaan we moment haalbaar wordt. Het is bovendien geen zaak niet inleveren op kwaliteit en/of exploitatie maar gaan van vandaag of morgen. Met toekomstige investeringen richting politiek om te melden welke taken we (in moeten we de KM via de weg van de geleidelijkheid in de volgorde van prioriteit) niet uit kunnen voeren. Het is gewenste richting buigen. vervolgens de verantwoordelijkheid van de politiek om Met bovenstaande visie komt er weer enige lijn in de of een beperking van taken te accepteren of het budget toekomst en wordt voorkomen dat we ons nog slechts als te vergroten. Natuurlijk zit hier wel enige rek in. Zowel een lam naar de slachtbank laten leiden.’ de kwaliteit van de eenheden als de exploitatie vertonen een glijdende schaal. Het blijft daarbij verleidelijk om het KTZ b.d. M.D. Valentijn takenpakket zoveel mogelijk ongemoeid te laten en in te leveren op kwaliteit en/of exploitatie. Dit moet echter een gecontroleerd proces zijn waarbij heel duidelijk is waar de grens ligt tot waar je kan zakken voordat de excellentie tot een onaanvaardbaar laag niveau daalt. Tot op dit moment volgt mijn betoog redelijk platgetreden paden. Maar nu de toekomstbestendigheid, hoe zouden

12 13 MARINIERSKAZERNE Carla Schönknecht marineblad | december 2016

gronden op te kunnen leveren zijn woningen gesloopt, is Randstad ligt op zo’n anderhalf uur rijden en vanuit hartje er een bedrijf verplaatst en zijn grond­ en slibdepots leeg­ Zeeland ben je binnen een half uur in Antwerpen. Op Zeeland is blij met gereden. Op de bouwlocatie zijn onderzoeken uitgevoerd cultureel vlak zijn de Zeeuwen zeer actief, denk daarbij naar bodemkwaliteit, archeologische waarden, geur en aan het Zeeland Nazomerfestival of Concert at Sea. niet­gesprongen explosieven. Afgelopen juli zijn vijf ge­ Watersport? De Zeeuwse delta is het meest diverse en vonden bommen onschadelijk gemaakt. Op 22 juni 2016 uitgestrektste watersportgebied van noordwest Europa! komst kazerne! is de bestuursovereenkomst ‘Kostendeling gronddossier’ door Defensie en de regio in Vlissingen ondertekend. En Zeeland heet ook het ‘thuisfront’ van de mariniers graag het Rijksvastgoedbedrijf is in opdracht van Defensie ge­ welkom. Woningen, goede scholen en partnerbanen start met de voorbereidingen van het bouwrijp maken. zijn daarbij belangrijk om hen een uitstekend thuis te In 1488 is in onze provincie de Nederlandse Marine opgericht. Met als thuishaven het stadje Veere. Ook de Zeeuwse overheden dragen daaraan bij. Er komen bieden. Met die scholen zit het in Zeeland wel goed; Vanuit Zeeland werden de wereldzeeën bevaren en werd ons land beschermd. De Vlissingse admi- nutsaansluitingen en de infrastructuur in en rond het ge­ zij scoren landelijk hoog. Zo is Zeeland volgens de raal Michiel de Ruyter stond in 1665 aan de wieg van het Korps Mariniers, zeesoldaten die overal ter bied krijgt een impuls: wegen worden verlegd, rotondes onderwijsinspectie de enige provincie in Nederland worden aangelegd en bestaande wegen verbreed. zonder zwakke basisscholen. Aan banen voor de partners wereld inzetbaar zijn. Zeeland wordt met de komst van de nieuwe kazerne weer de thuishaven voor van mariniers gaan we de komende jaren hard werken: de Nederlandse mariniers. En daar zijn we in Zeeland erg blij mee! De Provincie Zeeland werkt daarom Zeeland, de nieuwe thuishaven de Provincie Zeeland investeert in de economie en Zeeland biedt de mariniers een prachtige woon­ en werkgelegenheid. En wat betreft de woningmarkt; je samen met de gemeente Vlissingen en waterschap Scheldestromen aan de voorbereidingen voor de werkomgeving op de grens van land en zee. Het krijgt in Zeeland beduidend meer huis voor je geld dan in nieuwe kazerne. besef leeft dat het voor de mariniers een ingrijpende de Randstad. verandering is qua werk­ en voor sommigen ook De in Vlissingen geboren admiraal Michiel de Ruyter qua leefomgeving. Zeeland heeft op leefgebied veel richtte het Korps Mariniers op in 1665. De cirkel is weer De kazerne biedt Zeeland kansen en Zeeland biedt te bieden. Relatief gezien heeft Zeeland de meeste rond als straks de Michiel Adriaanszoon de Ruyterkazerne kansen aan de mariniers. De komst zorgt voor veel horecagelegenheden van Nederland! Ook kent Zeeland in Vlissingen haar deuren opent! Zeeland is er klaar voor. werkgelegenheid, het geeft de Buitenhaven van Vlissingen een hoge dichtheid aan Michelin­sterren restaurants. De Welkom mariniers! een impuls en zorgt voor een aantrekkende werking op de bedrijvigheid. Zeeland biedt de mariniers een uitdagende werkomgeving op de grens van land en zee. Zeeland heet de mariniers dan ook van harte welkom!’

Werkgelegenheid Defensie heeft van het havenbedrijf Zeeland Seaports een groot perceel direct aan het water in pacht genomen. Hiermee krijgt Defensie een volwaardige haven tot haar beschikking. Dit zorgt voor extra dynamiek in de stad en voor een economische spin­off in de regio. De kazerne zorgt voor veel werkgelegenheid in Zeeland. Zo zijn er voor de Zeeuwse bouwbedrijven kansen bij de bouw en exploitatie van de kazerne. De kazerne zelf zorgt voor 1800 directe, structurele banen. In de omgeving van de kazerne liggen nieuwe bedrijfsactiviteiten in het verschiet, zoals facilitaire diensten, onderhoud en logistiek. Daarnaast is er straks ook een hoop nieuw werk voor toeleveranciers. En een niet te vergeten extra omzet C.C.M. (Carla) Schönknecht, Gedeputeerde van Zeeland. (foto Mechteld voor de middenstand. Bestaande sport­, onderwijs­ en Jansen) trainingsfaciliteiten krijgen bij medegebruik door de mariniers een groter draagvlak. Zeeland heeft op dat Zeeland, een dynamische provincie gebied al heel veel te bieden, maar de komst van de 1800 Zeeland wordt de thuishaven voor de Nederlandse mariniers zal het sport­ en uitgaansaanbod ongetwijfeld mariniers die zich ­ op de grens van land en water ­ doen groeien. Dat geldt ook voor de culturele en inzetten voor onze veiligheid. De Michiel Adriaanszoon maatschappelijke voorzieningen. Ondernemers zien de Ruyterkazerne komt in Vlissingen te liggen. Een ook deze kansen voor ontwikkelingen en benaderen de logische naam, een logische locatie! Want Zeeland is een Provincie met hun plannen. dynamische provincie die juist door haar ligging en de invloed van de zee sterk aan veranderingen onderhevig is. Metamorfose van het gebied Zeeland is land in Zee. De zee die Nederland zo veel De nieuwe kazerne komt bij de Buitenhaven van gebracht heeft, de zee die Zeeland zo gevormd heeft. Vlissingen te liggen. Het buitenhavengebied krijgt met de Met 650 kilometer kustlijn is het water overal en rondom. komst een enorme boost en het gebied ondergaat een Waar je in Zeeland ook bent, je staat binnen vijftien ware metamorfose. De ontwikkeling past ook prachtig minuten aan open water. Deze ligging in zee biedt in de totale ontwikkeling van de Buitenhaven door de mogelijkheden en ruimte om te pionieren en te innoveren, gemeente Vlissingen, Provincie en Zeeland Seaports. Een impressie van het gebied waar de nieuwe marinierskazerne zal worden neergezet. De witte lijnen geven het voormalige Olau-terrein aan, de rode ook voor de kazerne. Zo is het afgelopen jaar is al veel werk verzet. Om de stippellijnen het MARKAZ-plangebied (binnendijkse deel en de locatie van de huidige marinekazerne buitendijks).

14 15 MARINIERSKAZERNE Zeeland is blij met komst kazerne! marineblad | december 2016

In de admiraliteitszaal van het column Provinciehuis, gevestigd in de Abdij in Middelburg, vergaderen Gedeputeerde Staten (GS) wekelijks. De sporen van Dear President-elect Trump, or Donald, if I may, Michiel de Ruyter zijn hier nog duidelijk am writing you this letter as my previous one to President Obama has remained unanswered.* First, though, I would like to zichtbaar. congratulate you with your stunning victory in the U.S. election. We in the Netherlands were probably just as stunned with the Iresult as you were. Remembering your remarks during the campaign that you might not recognize the electoral outcome, we certainly De atlas van Blaeu die naar alle waarschijnlijkheid de Staten van understand that this was a result worth recognizing. Our prime-minister Zeeland aan Michiel schonken kun je hier vinden. De Atlas major (grote Mark Rutte was one of many leaders to call you, and we were slightly atlas) stamt uit 1662 en is gemaakt door de beroemde Amsterdamse disappointed that you did not tweet how awesome he was, or even cartograaf dr. Joan Blaeu (1596-1673). Het is een van de grootste en mention him in the official list of received telephone calls. Anyhow, we mooiste wereldatlassen die ooit gepubliceerd werd: in totaal 600 m Dutch also like construction and building things, preferably dykes – not met de hand ingekleurde kaarten. Bij iedere GS-vergadering wordt de walls – and making money, preferably lots of it. So no doubt we will kast geopend en één bladzijde omgedraaid. Zo blijft het papier be- get on fantastically well. houden. Ook staat de ‘scheepskist’ van Michiel in deze zaal. De kist is eigenlijk een reisbureau. Je kon het op tafel zetten en uitklappen. As you are currently pondering which promises to implement directly and which are best to reserve for a later, undefined date, I would like to emphasize how important the U.S. is for security in Europe. A few months ago you addressed countries that were not contributing their fair share to the NATO alliance, with ‘congratulations, you will be defending yourself’. European free-riders, including the Netherlands, were left in ADVERTENTIE shock, as for the past decade or so we had managed to get away with enjoying the benefits of the alliance, and letting the U.S. pay for it. Since you won the election, many European countries have been falling over each other to announce that they will, in the ‘If I were you, near future, increase Defence spending. But it is still all words, and no dollars. If I were you, Donald, I would go the full mile on this. If you tweet something like ‘two percent Donald, I would go is two percent,’ and ‘NATO, show me the money’, you will probably have done more to the full mile on this’ advance Europe’s ability to defend itself than anyone else over the past 50 years. AGENDA VOORJAAR 2017 Your friend Vladimir Putin also took note of your remarks on NATO. The downside of financial conditionality is that this undermines the image of solidarity and NATO’s ZATERDAG 21 JANUARI unconditional ‘all for one, one for all’ spirit. We understand that you will be focusing on THAISE AVOND making America great again, but Ukraine and the Baltics are concerned that Vladimir’s policy of making Russia great again will probably come at their expense. We are DINSDAG 14 FEBRUARI confident that as two strong leaders you and Vlad will get on great. Initially. We are VALENTIJN (GRAND CAFÉ EN RESTAURANT) just worried that, once the honeymoon is over, we will be left with two agitated alpha males with their fingers on the nuclear trigger. So trusted, but critical advisors are vital. ZATERDAG 25 MAART Vladimir has resorted to appointing bodyguards as governors, but at least you have KLASSIEKE FRANSE KEUKEN IN EEN MODERN JASJE Mr. S. (Sergei) Boeke, family you can rely on. Hoping that they have the courage to bring bad news, say no voormalig marineofficier, and wrestle away your twitter account every now and then. ZATERDAG 22 APRIL is onderzoeker aan de PROEF HET BESTE VAN NOORD HOLLAND Universiteit Leiden, Campus Wishing you – and us – all the best for 2017, ZATERDAG 20 MEI Den Haag. An even more concerned Dutch citizen LAM & ASPERGES

ZATERDAG 1 JULI BARBECUE MASTERCLASS

* Zie de column van Boeke in Reserveren 0223 614225/657688 Marineblad nr. 3 2016.

16 17 ONDERWIJS KLTZ (TD) ir. Toine Vergroesen marineblad | december 2016

dit vrijwel allemaal tweejarige programma’s die bij geen civiel erkend diploma hebben gekregen. voorkeur in voltijd worden gevolgd. Bovendien hebben Voor alle volgende lichtingen zullen we een schakelpro­ die meestal pas tijdens de scriptieperiode betrekking op gramma aanbieden aan mensen met technische HBO­ach­ defensie­onderwerpen. Een eigen master zou bovendien tergrond. Dan zal ook (beperkt) ruimte zijn om geïnteres­ nieuwe bijdragen aan onderzoek door en voor Defensie seerden van buiten Defensie toe te laten. Deze volgende opleveren. lichtingen gaat pas in 2019 van start om alle ervaringen Sinds 2013 is een passende aansluitende master al wel van de eerste lichting te kunnen verwerken. Daarna zal in beschikbaar voor de andere twee erkende bachelors; principe ieder jaar een volgende lichting starten. Krijgswetenschappen (KW) en Militaire BedrijfsWeten­ schappen (MBW). Dit is de masteropleiding Military Hoe ziet de opleiding eruit? Strategic Studies (MSS). Met MTPS krijgt de FMW een Allereerst is MTPS geen voltijd­ maar een Technologische master eigen, op maat gemaakte masteropleiding die optimaal deeltijdopleiding. Je doet MTPS ‘naast je gewone aansluit op de meeste profielen van MS&T. werk’. Gedurende twee jaar vult MTPS de vrijdagen met contacturen en daarnaast is uiteraard een flink stuk Voor wie is MTPS bedoeld? zelfstudie onontbeerlijk. Ongeveer in de verhouding bij de NLDA De opleiding is, zoals gezegd, onder andere bedoeld 3:5 met contacturen. Deze constructie vereist uiteraard om een vervolg te geven aan de MS&T­bachelor na een periode waarin relevante werkervaring is opgedaan. ‘MTPS is geen voltijd- maar een Military Technology, Processes Zie ook figuur 1. Dit lukt helaas niet optimaal voor alle uitstroomprofielen. Voor Civiele Techniek en Platform deeltijdopleiding. Je doet MTPS naast je and Systems Systemen is de aansluiting minder goed dan voor de gewone werk’ overige profielen Sensoren/Wapensystemen, C2 en Operations Research (OR). Deze keus heeft te maken toestemming ‘van de baas’. De commandant of de met de brede beschikbaarheid van bestaande masters directeur van de eenheid waar de student geplaatst is, zal

1 die goed aansluiten op deze twee profielen en met de toestemming moeten geven om de college­dag (vrijdag), In 2013 kwam de Faculteit Militaire Wetenschappen (FMW) tot de conclusie dat een masteropleiding verbanden tussen de andere uitstroomprofielen en de i.c. 20% werktijd, te mogen gebruiken voor MTPS. Om met een technische focus een logische en welkome aanvulling zou zijn op de bestaande bachelor huidige FMW­onderzoeksrichtingen. grip te houden op soort en aantallen militairen die in een De werving voor de eerste lichting richt zich overigens wel bepaald jaar MTPS gaan volgen, is voor alle militairen Militaire Systemen en Technologie (MS&T). Toch zou het tot 2016 duren voor de FMW daadwerkelijk op alle MS&T­uitstroomprofielen opdat de opleiding de naast toestemming van de baas van de eenheid ook met de bouw ervan startte. mate van aansluiting kan evalueren. Met een maximale toestemming van het OPCO (P&O) een vereiste. groepsgrootte van 30 zal een dergelijke diversiteit echter eleurstellend misschien voor de opportunist maar toenemende behoefte aan persoonlijke ontwikkeling, lastig te realiseren zijn. Daarom zal het opleidingsbestuur Terug naar de inhoud van MTPS. Over welke technologieën geruststellend voor de bedachtzame. Want wat die overigens door Defensie zelf wordt aangemoedigd. van MTPS al tevreden zijn met het verwelkomen van hebben we het eigenlijk? Het antwoord op deze vraag ligt er nu ligt, is door deze lange aanloop wel een Investeren in een eigen technische master zou daarom drie kleuren van de krijgsmacht en burgerpersoneel van verscholen in de zogenoemde Strategic Research Orien- behoorlijk doorwrocht product geworden: een zowel een organisatiebelang als een individueel Defensie. Lichting 2017 zal wel in zijn geheel bestaan tations (SRO) van de FMW. Dit zijn onderzoeksgebieden Tmasteropleiding die goed aansluit op de theorie van belang dienen. In combinatie met de relatief geringe uit studenten met een wetenschappelijke technische waarop de FMW zich, bekrachtigd door de NLDA­raad, de MS&T en op de praktijk van met name de Materieel­ investeringen (vanwege bestaande infrastructuur in Den bachelor. Hieronder scharen we ook de ‘KIM/KMA oud komende jaren zal concentreren met mensen en middelen. logistieke bedrijven van de Operationele Commando’s en Helder) waren deze kwaliteitsverbeteringen belangrijke model’ officieren en de NLDA bachelor­lichtingen die De FMW kent 6 SRO’s: de Defensie Materieel Organisatie (DMO). argumenten voor de NLDA­raad2 om te besluiten zelf een Daarnaast zal de master Military Technology, Processes technologische master te ontwikkelen. and Systems (MTPS) belangrijke bijdragen gaan leveren De NLDA­raad vond overigens dat zo’n master niet aan antwoorden op complexe vraagstukken van de alleen een academische impuls zou moeten geven maar genoemde defensieonderdelen en aan de behoefte aan ook inhoudelijk zou moeten passen bij de behoeftes persoonlijke ontwikkeling van de doelgroep. De opleiding van de Operationele Commando’s (OPCO’s) en bij doorloopt momenteel het accreditatieproces opdat de bestaand onderzoek van de FMW. Door allerlei externe eerste lichting in september 2017 kan starten met een ontwikkelingen kunnen die behoeftes relatief snel civiel erkende master. Dit artikel beoogt een duidelijk wijzigen. Defensie wilde daarom enerzijds grip houden beeld te schetsen van de ontwikkeling en de stand van op de inhoud van de master en anderzijds een flexibele zaken van deze opleiding. Anders gezegd: het geeft inrichting. Deze beide elementen onderstreepten de antwoord op de vragen ‘waarom doen we dit, voor wie is keus voor een in-house master. Waar de capaciteit het bedoeld, hoe ziet het eruit, wat kun je ermee en waar tekort zou schieten zou in eerste instantie de FMW­ staan we nu?’. bachelorcapaciteit kunnen bijspringen en in tweede instantie de technische universiteiten onder bestaande Waarom is MTPS ontwikkeld? overeenkomsten. In 2013 had Defensie invulling gegeven aan een lange reeks van personele reducties. Het perspectief op extra Een laatste argument dat meespeelde was de bestaande hoogopgeleid technisch personeel was ronduit slecht. academische bachelor Militaire Systemen en Technologie Bovendien maakten de aantrekkende economie en de (MS&T). Op deze unieke bachelor kon de FMW geen tekorten aan dergelijk personeel op de Nederlandse vervolg aanbieden. Voor aansluitende masteropleidingen Figuur 1: opleidingsmodel MTPS (van VWO met arbeidsmarkt vergroting van dit potentieel er niet konden de studenten alleen extern terecht. Die zijn er natuurkunde en wiskunde B via MS&T naar MSc). gemakkelijker op. Daarnaast zien we de laatste jaren een overigens in voldoende mate maar in Nederland zijn Bron: cursusdossier MTPS.

18 19 ONDERWIJS Technologische master bij de NLDA marineblad | december 2016

1. Dynamics of War and Peacemaking Een tweede rode draad is modellering. Daarom staat de of intermediair zijn bij uitbestedingen 2. Managing Military Organisations nodige kennis van statistiek en modellering op het menu, van onderzoeken aan externe 3. Clustering Unmanned Military Systems voorafgaand aan deze track. Het aanpassen en opnieuw bureaus als TNO, NLR en MARIN. 4. Deployment and Deployability of Military Systems doorrekenen van gewijzigde variabelen is dan immers Typische functies zijn wapensysteem 5. The Human(e) Factor in Present­day Military Practises relatief eenvoudig en kan, in combinatie met de sterk managers en (senior) project of system 6. Cyber Operations & Cyber Security toegenomen rekenkracht van moderne computers, tot engineers. mooie resultaten leiden. De SRO’s 3, 4 en 6 komen volop aan bod in MTPS. Ter De Systems track borduurt voort op de cursus System Waar staan we nu? verduidelijking noem ik enkele voorbeelden binnen deze Engineering Principles (SEP) en maakt gebruik van de De MTPS­folder is klaar, de intranet­ SRO’s. De FMW draagt bij aan onderzoek naar prestatie­ kennis uit met name de cursussen ATW en C&C. In deze website is live en de studiegids is indicatoren voor onderhoud van wapensystemen en track ligt het accent op het realiseren van oplossingen gepubliceerd op die website. Het aan onderzoek naar de invloed van corrosie en andere voor een nieuw of gewijzigd ontwerp met integratie raamwerk staat dus vast en de faalmechanismen op onderhoud en prestaties. Verder van sensoren of (deel)systemen, meestal in netwerken. docenten zijn nu bezig om de inhoud investeert de FMW in onderzoek naar de mate van Het cyber­aspect komt in deze track nadrukkelijker naar van de vakken goed uit te werken. autonomie van onbemande systemen inclusief cyber­ voren dan in de Processes track. De studenten raken We willen zo goed mogelijk bij de aspecten. Actueel is ook een opdracht naar effectievere vertrouwd met simulatie­ en integratietechnieken. actualiteit aansluiten en dat kan inzet van Kustwacht­eenheden die met relatief beperkte Hierbij gebruiken we de simulatoren die in gebruik zijn betekenen dat we onderwerpen middelen enorme zeegebieden in de gaten moeten bij de vakgroep Militair Technische Wetenschappen van inbrengen waarover de studiegids nu houden. Bij de Kustwacht is immers veel winst te behalen de FMW (momenteel een platform­, een sensor­, een nog niets zegt. wanneer hun zoekpatronen een flinke effectiviteitswinst C2­, een Cyber­ en een communicatiesimulator). Deze De eerste liefhebbers hebben zich zouden boeken. Op het gebied van systeemintegratie simulatoren worden steeds beter o.a. door bijdragen van gemeld en een zeer belangrijke levert de FMW onder andere bijdragen aan onderzoeken de studenten zelf. Uiteindelijk is het de bedoeling om een Figuur 2, het curriculum van MTPS (voor details zie studiegids). (Bron: cursusdossier MTPS) mijlpaal is net achter de rug: het naar reduced manning concepten en de verwerking van System of interest te beschouwen inclusief invloeden van ‘informatiedossier’ is ingeleverd bij grote hoeveelheden data. In bijna al deze onderzoeken buitenaf en wijzigende omstandigheden zoals aangepaste de Nederlands­Vlaamse Accreditatie spelen simulaties en modelleringen een belangrijke rol. systeemeisen, de mate van autonomie, budgettaire verwacht in besluitvormingsprocessen in kennisintensieve Organisatie (NVAO), de organisatie die erkenningen MTPS zal onder andere dergelijke onderzoeken gaan aspecten of cyber invloeden. en stressvolle omgevingen. afgeeft voor opleidingen in het hoger onderwijs in voeden. De thesis is het laatste onderdeel en vult de periode De Officer Scholar: Nederland en België. De NVAO bestudeert nu het Het curriculum (zie figuur 2). MTPS bevat een verplichte november tot juli, eenderde van de opleiding. De thesis • is analytisch vanuit een brede en diepe academische dossier en zal in maart 2017 een zogenoemde visitatie kern van vijf vakken, waarna keus is uit : de Processes is bedoeld om dieper in te gaan op een (bij voorkeur)zelf kennisbasis; uitvoeren bij de FMW te Den Helder en MTPS stevig aan track of de Systems track, met drie vakken elk. Een track­ gekozen onderwerp dat aansluit bij de gevolgde track. • kan kennis synthetiseren en is in staat om problemen de tand voelen. Al dan niet na het verwerken van enkele gerelateerde thesis rondt de opleiding af. Vergelijkbare Einddoel is een originele bijdrage aan bestaand onderzoek creatief op te lossen; bemerkingen van de visitatiecommissie, zal MTPS dan in eenjarige masteropleidingen in Nederland en België laten of een nieuwe onderzoeksrichting, in principe passend • beschikt over kwaliteiten die nodig zijn in september 2017 als een erkende masteropleiding echt binnen een SRO. omstandigheden die een goed oordeelsvermogen, van start gaan. ‘Op masterniveau ontstaat een zogenoemde verantwoordelijkheidsgevoel en initiatief vergen in Officer Scholar. Die beschikt over alle Wat kun je met MTPS? complexe, onvoorspelbare (conflict)situaties; Conclusie De NLDA gebruikt de metafoor ‘Thinking Soldier’ • kan een leidersrol aannamen en bijdragen aan Vanaf 2017 biedt MTPS de mogelijkheid om in twee jaar kwalificaties van de Thinking Soldier maar voor de officier­lang­model om te duiden over welke innovaties; tijd, naast de bestaande baan, een erkend ‘Master of bevindt zich in een andere levensfase’ eindkwalificaties de afgestudeerde bachelor beschikt. De • is in staat in een internationale omgeving te werken en Science’­diploma te behalen. Voor hoger opgeleid militair Thinking Soldier: • is zich op zijn gebied bewust van de gevolgen van en burgerpersoneel met een technische achtergrond kan vaak een soortgelijke opbouw zien. • wordt geacht effectief te opereren in zijn werk en heeft het inzicht om overeenkomstig te dit een belangrijke persoonlijke ontwikkeling betekenen. De kernvakken bereiden voor op de specialisaties in besluitvormingsprocessen in kennisintensieve en handelen. Voor Defensie is dit eveneens interessant omdat de de tracks. Ze brengen verbreding en verdieping aan stressvolle omgevingen; Om de transformatie van het bachelorniveau naar het afgestudeerden betere engineers, system managers door het opbouwen van kennis en vaardigheden. De • beschikt over actuele theoretische inzichten om masterniveau succesvol te ondergaan is praktijkervaring en project managers zullen zijn. Wie niet schrikt van verbreding ontstaat door het aanbieden van een breed complexe problemen in de militaire context te onontbeerlijk. Dit is de reden voor de aanvullende eis van modellen en simulaties kan rekenen op een interessant scala aan onderwerpen en thema’s die relevant zijn analyseren en op te lossen; minimaal 2 functies vóór aanvang MTPS. curriculum inclusief een zelf aangedragen thesis­ in de operationeel­technische praktijk van Defensie. • heeft een creatieve en kritische houding ten opzichte onderwerp. De verdieping zit hem vooral in de toepassing van de van opdrachten; Uit deze eindkwalificaties3 volgt dat afgestudeerden goed aangereikte kennis en vaardigheden. • reflecteert voor, tijdens en na een activiteit; toegerust zijn voor functies die diepgaander kennis en KLTZ (TD) ir. A.L. (Toine) Vergroesen is programma- • is in staat om te analyseren, abstraheren en meer analytische vaardigheden vergen dan operationeel­ coördinator MTPS aan de Faculteit Militaire Bij de Processes track ligt de nadruk op optimalisatie rationaliseren; technische functies. Ze hebben complexe systemen Wetenschappen van de NLDA. van beslissingen over de inzet en de ondersteuning van • voelt zich gecommitteerd aan en verantwoordelijk voor onderzocht, geleerd lastige analyses uit te voeren en militaire systemen. Hierbij trachten we zoveel mogelijk MS&T en hebben blijk gegeven van academische capaciteiten op om de invloed mee te nemen van onzekerheden en van • is zich bewust van de samenhang tussen dit programma het snijvlak van techniek en militaire operaties. Noten 1 Onderdeel van de NLDA, verantwoordelijk voor de de omgeving. Dan gaat het niet alleen om locatie en en het FMW onderzoek. Met de opgedane kennis en vaardigheden zijn de wetenschappelijke bachelor­ en masteropleidingen bij Defensie en weersinvloeden maar ook bijvoorbeeld om intelligente afgestudeerden daarom van grote waarde zowel het daarmee verbonden wetenschappelijk onderzoek. tegenstanders. Hierbij kan de track putten uit ideeën De Thinking Soldier met MS&T doet enige werkervaring voor MATLOG­organisaties van de OPCO’s als voor 2 NLDA­raad: hoogste bestuursorgaan van NLDA (met daarin CDS, C­CDC, HDB, D­DAOG, C­LAS, C­LSK, C­ZSK en C­NLDA). die voortkomen uit bestaand onderzoek zoals eerder op en kan vervolgens beginnen met de volgende stap, diverse afdelingen bij de DMO waar technische eisen, 3 Genoemde algemene eindkwalificaties zijn verwerkt in de genoemd (corrosie, Kustwacht) en vele andere kwesties MTPS. Op masterniveau ontstaat een zogenoemde operationele eisen en systeemintegratie een rol spelen. Ze eindtermen van MTPS. Die eindtermen zijn terug te vinden in de huidige defensiepraktijk op de gebieden onderhoud, ‘Officer Scholar’. Die beschikt over alle kwalificaties van kunnen bijvoorbeeld projectleiders van gedegen adviezen in de ‘Teaching and Examination Regulations’ (TER) en in de studiegids van MTPS. Beide documenten zijn gepubliceerd op de logistiek en Operations Research. Een rode draad hierbij is de Thinking Soldier maar bevindt zich in een andere voorzien bij het maken van keuzes bij nieuwbouw of intranetwebsite van de FMW (nog niet op internet omdat de 1e steeds de kwantitatieve benadering van de problematiek. levensfase. Van hem of haar wordt ook effectief opereren grote modificaties. Ze kunnen ook prima gesprekspartner lichting alleen open staat voor defensiepersoneel).

20 21 IN BEELD Frits de Boer marineblad | december 2016

2016 59 vlagofficieren, 79 kapiteins ter zee, 26 kapitein­ luitenants ter zee, en 66 luitenants ter zee lid geweest van de Marinetafel. Verder is in de genoemde periode De Marinetafel van de verdeling over de verschillende officierskorpsen: 129 zeedienst en vlieger, 16 mariniers, 28 technische en elektrotechnische dienst en 27 officieren van administratie. Bij de overige 30 personen treffen wij Sociëteit De Witte officieren arts en tandarts, officieren van speciale diensten, vlootgeestelijken en slechts één officier De meeste marineofficieren kennen het gebouw van de sociëteit De Witte, gelegen van vakdiensten. De Witte is reeds enige tijd geen mannenbolwerk meer, maar wij wachten nog op de aan het Plein in Den Haag, tegenover het ministerie van Defensie. Als men het eerste vrouwelijke officieren als lid van de Marinetafel. gebouw betreedt, de receptioniste begroet en vervolgens naar links kijkt ziet men aan de muur een schilderij van een ruwe zee. Dit schilderij, ‘Zwaar stormweer in Kwam de Marinetafel in vroeger jaren viermaal per week bijeen, tegenwoordig is dat tweemaal per week. Op den Atlantischen Oceaan’, is geschilderd door Oscar Mendlik in opdracht van de dinsdag treffen wij elkaar voor de borrel, op een centrale Marinetafel en is op 7 januari 1939 aangeboden aan de voorzitter van het College Het schilderij van Oscar Mendlik, een geschenk van de Marinetafel aan plek in de Oude Conversatiezaal (OCZ), aan de tafel het Sociëteitsbestuur van De Witte. (foto R.R.A. Wijs) onder de grote kroonluchter. Op vrijdag is er een lunch, van Commissarissen van De Witte. aan de een na achterste tafel aan het raam, eveneens in de OCZ. Verder wordt er één keer per kwartaal met elkaar r bestaat reeds jaren een relatie tussen de van de Marinetafel besloten om als blijk van de band gedineerd en wordt op de derde dinsdag in januari het Koninklijke Marine en de Nieuwe of Littéraire met De Witte een geschenk aan te bieden aan het diesdiner gehouden, met een spreker van buiten. Sociëteit De Witte, zoals de officiële naam luidt. Sociëteitsbestuur. Hiertoe wordt een comité In het gedenkboek, ter gelegenheid van het gevormd, bestaande uit de heren H.M. Ehonderdjarig bestaan van de sociëteit, wordt vermeld van Bemmelen (promotie 1879), C.A. Fock dat bij de oprichting op 4 oktober 1802 twee van de (promotie 1882) en F.J.P. Sachse (promotie 104 ‘Heeren leden’ (oud) marineofficier zijn, namelijk 1887). In korte tijd wordt voldoende geld P.A. Boreel de Mauregnault, oud­kapitein ter zee bij bijeengebracht om aan de zeeschilder Oscar de admiraliteit van Zeeland en kapitein ter zee J.H. van Mendlik de opdracht voor het vervaardigen Ourijk. De eerste zestig à zeventig jaar vormen de leden van een zeestuk te kunnen verstrekken. van De Witte één, min of meer homogene, groep, Hiermee wordt beoogd om de driehoeksrelatie waarbinnen men met elkaar praat, bridge speelt, het tussen Marinetafel, De Witte en de zee te Algemeen Handelsblad leest, borrelt en eventueel de onderstrepen. avondmaaltijd gebruikt. Naar mate het ledental toeneemt ontstaat de behoefte aan meer ruimte en groeit de wens De Marinetafel komt in die tijd bijeen in de om met personen afkomstig uit dezelfde beroepsgroep Nieuwe Conversatiezaal – tegenwoordig op te trekken. De grotere ruimte wordt gecreëerd door aangeduid als de Pleinzaal ­ en het schilderij de nieuwbouw van architect Cornelis Outshoorn. Het van Mendlik krijgt een plaats boven de ‘vaste’ gewenste contact met leden afkomstig uit dezelfde tafel van de leden van de Marinetafel. Jaren beroepsgroep leidt rond de jaarwisseling 1871­1872 tot later verdwijnt het schilderij in de opslag en het ontstaan van zogenaamde ‘tafels’. tegenwoordig siert het de muur tegenover de Een aantal leden van de Marinetafel bij het Heerendiner van De Witte op receptie. 15 november 2016. (foto R.R.A. Wijs) Een citaat uit het hiervoor genoemde Gedenkboek leert Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het gebouw ons het volgende: van De Witte in gebruik bij de Duitse bezetter. Pas na De Marinetafel neemt verder actief deel aan activiteiten de bevrijding kunnen de reguliere gebruikers weer bezit van De Witte zoals bijvoorbeeld het ‘Heerendiner’ in ‘Op dezen tijd van den dag [tusschen 3 en 6 uur] heeft nemen van ‘hun’ gebouw. de maand november. Ook zijn er activiteiten buiten de sociëteitsdrukte haar toppunt bereikt….. Toch de sociëteit, zoals bijvoorbeeld het bijwonen van de is in die drukte en dat gewoel eene zekere orde en De Marinetafel nu onthulling van het monument ter herinnering aan het verdeeling te ontdekken. De meesten nemen er, evenals Door interne verschuivingen van de tafels van De Witte vergaan van Zr. Ms. Adder op 5 juli 1882, voor de kust in de kerk, hunne vaste plaats in. Aan deze tafel zal men Deelnemers aan het diesdiner van de Marinetafel in januari 2015. komt de Marinetafel inmiddels niet meer bijeen in de van Scheveningen. het vaste bivouac der Kavalerie vinden; ginds wijst de (foto E. van Heffen) Pleinzaal, maar in de Oude Conversatiezaal (OCZ) in Hooge Raad zijne arresten….op sociëteitsgebied; aan de rechtervleugel van het gebouw. Zoals hierboven gene tafel ligt de Marine voor anker; iets verder heeft dat de hiervoor genoemde Cornelis Outshoorn ook de reeds gezegd hangt het schilderij van Oscar Mendlik Lid worden van de Marinetafel? zich om een tafeltje een club heeren geschaard, die architect is van het hoofdgebouw van het Koninklijk tegenwoordig in de hal. De Marinetafel heeft momenteel geen actief dienende men, twee of drie jaar geleden, juist op die zelfde plek Instituut voor de Marine in Den Helder. officieren als lid. gezeten vond. Al deze groepen zijn sociëteitjes in de Vanaf januari 1965 wordt door de Marinetafel een Heeft u, naar aanleiding van dit artikel, behoefte aan Sociëteit’. De Marinetafel toen archief bijgehouden, compleet met ledenlijsten. Vanaf meer informatie over het lidmaatschap van Sociëteit De leden van de Marinetafel komen, sinds het ontstaan dat moment is nauwkeurig vastgelegd wie lid zijn ‘De Witte’ en van de Marinetafel dan kunt u contact Uit het bovenstaande citaat blijkt dat reeds omstreeks de van de tafel, drie à vier keer per week bijeen, voor geweest van de Marinetafel en is ook duidelijk hoe opnemen met de auteur van dit artikel, emailadres jaarwisseling 1871­1872 sprake is van een Marinetafel de lunch, de borrel of het edele kaartspel. Eind jaren de verdeling over de rangen en over de verschillende [email protected] binnen De Witte. Het is wel aardig om op te merken dertig van de vorige eeuw wordt door de 134 leden officierskorpsen is. In totaal zijn in de periode 1965 tot

22 23 HISTORIE Tico Onderwater BA marineblad | december 2016

van het Panamakanaal verwachtte Nederland dat het zij nog geen driehonderd man.9 Dat de verdediging van scheepvaartverkeer via Curaçao een nieuwe impuls zou Curaçao zwak was, blijkt ook uit de landing van 750 krijgen, onder meer als overslag­ en als bunkerhaven.4 Britse en 150 Franse troepen op 12 mei 1940.10 Hoewel De redenen die aan deze verwachtingen ten grondslag de Franse hulp van korte duur was, bleven de Britse lagen waren dat Curaçao met het Schottegat de beste infanteristen tot hun plaats door Amerikaanse militairen natuurlijke haven van de regio had, dat zij zowel vanuit in februari 1942 ingenomen werd. Hun voornaamste taak Zuid­Amerika, Afrika als Europa langs de route naar het was het beveiligen van de olieraffinaderij, die zich op het kanaal lag en dat zij daarnaast als knooppunt in de handel schiereiland Isla bevond. tussen Zuid­Amerika en het Caribisch gebied fungeerde.5 Naast de komst van buitenlandse troepen, breidde de Nog belangrijker was de vondst van olie in Venezuela Nederlandse militaire aanwezigheid zich tot de komst door de Bataafsche Petroleum Maatschappij (BPM), van de Amerikanen ook uit. Behalve het stationsschip, die zij niet in Venezuela, maar op Curaçao raffineerde. de kanonneerboot Hr. Ms. Van Kinsbergen, beschikte Gedurende de jaren ’20 en ’30 breidde de raffinaderij in men over twee tot mijnenveger omgebouwde trawlers, het Schottegat constant uit, tot zij in 1939 samen met Hr. Ms. Dirkje en Claesje, het escortevaartuig Hr. de raffinaderij van Standard Oil op Aruba het grootste Ms. Jan van Brakel, drie gevorderde en bewapende raffinagecomplex van haar tijd vormde.6 Noorse walvisvaartuigen, Enern, Femern en Toern, Doordat de raffinaderijen van de BPM en Standard en de geconfisqueerde zeesleper Mico, die als Oil onmisbare schakels in de wereldwijde bewakingsvaartuig werd ingezet. Te land nam het brandstofvoorziening waren, werden beide eilanden van aantal troepen toe door de oprichting van de Schutterij in december 1940, waarin dienstplichtigen van de 11 ‘Ondanks de verslechterende situatie zes Antilliaanse eilanden dienden. Alle Nederlandse en Britse militairen stonden onder het bevel van en het toenemende belang van Curaçao, kapitein­ter­zee Willem van den Donker, die als Oudst werd de verdediging van het eiland pas Aanwezend Zeeofficier (OAZ) onder de Bevelhebber vanaf 1939 versterkt’ der Zeestrijdkrachten viel en als Algemeen Militair ‘Onder bescherming der Commandant (AMC) onder de gouverneur van Curaçao, grote strategische waarde. Hoewel het West­Indische Gielliam J. Wouters, stond. Wouters was officieel bezit aanvankelijk vooral economisch van strategische bevelhebber over alle troepen binnen het staatsdeel, waarde was, kwam er na de bezetting van Nederland in hoewel dit in de praktijk door een vlagofficier van de Amerikaansche vloot’ 1940 en de bezetting van Nederlands­Indië in 1942 een Koninklijke Marine gevoerd werd. politieke dimensie bij: vanaf toen waren de eilanden en Suriname het enige onbezette grondgebied binnen het Pearl Harbor en Curaçao Curaçao tijdens de Tweede Wereldoorlog Koninkrijk. Op de vroege zondagmorgen van 7 december 1941 viel Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor aan, Schemeroorlog waarna Hitler­Duitsland na enkele dagen de oorlog aan Bondgenootschappelijk overleg in Fort Amsterdam, oktober 1942. Staand, tweede van links kapitein-ter-zee J.C. baron van Asbeck, rechts naast hem Ondanks de verslechterende internationale situatie en het de VS verklaarde. Hierop verklaarden de VS eveneens de de opvolger van Oldendorf, schout-bij-nacht A.Q. Robinson. Zittend v.l.n.r. vice-admiraal J.H. Hoover, Commander Caribbean Naval Coastal Frontier, toenemende belang van Curaçao, werd de verdediging oorlog aan Japan en Duitsland, waarmee zij de Tweede gouverneur P.A. Kasteel, de opvolger van gouverneur Wouters, en Bevelhebber der Zeestrijdkrachten luitenant-admiraal J.Th. Furstner. (Foto NIMH) van het eiland pas vanaf 1939 versterkt. In december van Wereldoorlog ingetrokken werden. Hierdoor namen de VS dat jaar werd majoor Conrad Giebel van het Koninklijk afscheid van het isolationisme, het buitenlandbeleid dat In augustus 1940 schreef de Nederlandse gezant in Washington aan de minister van Buitenlandse Nederlandsch Indisch­Leger (KNIL) naar Curaçao gestuurd zich op zoveel mogelijk afzijdigheid richtte. Zaken dat het er ‘practisch op neerkomt, dat onze West-Indische bezittingen onder bescherming der om een plan voor de verdediging van het eiland op te 1 stellen. Zijn belangrijkste voorstel was dat de verdediging Kolonel Van den Donker had direct door dat de battle of Amerikaansche vloot staan’. De Verenigde Staten van Amerika (VS) zouden Europese koloniale be- op twee gedeelten gebaseerd diende te worden: the Atlantic, het kat­en­muisspel tussen de geallieerde zittingen in het Caribisch gebied gaan beschermen wanneer de moederlanden dit niet meer zouden enerzijds een passieve verdediging (mijnversperringen, koopvaardij en oorlogsvloot en de Duitse U­bootvloot, 12 kunnen. kustbatterijen en luchtafweergeschut), anderzijds een zich hierdoor naar het Caribisch gebied zou verplaatsen. actieve verdediging (onderzeeboten, watervliegtuigen en Waar Duitse onderzeebootcommandanten vóór torpedomotorboten).7 Giebels plannen ten spijt, was de Pearl Harbor bevolen werden om niet dicht voor de anaf 1942 werd dit werkelijkheid, toen er op stationering van Amerikaanse troepen en de oprichting, verdediging van Curaçao toen de oorlog uitbrak zwak. Amerikaanse kust te opereren, was deze voorzichtigheid het eiland Curaçao een Nederlands­Amerikaans taakstelling en middelen van het commando aan bod Wel was Curaçao met drie verouderde 192 mm­kanons nu niet meer geboden. Dit betekende eveneens dat het commando gevestigd werd. In dit artikel zal ik komen. De bijdrage eindigt met een evaluatie van het en vier, eveneens verouderde, 45 cm­torpedokanons te verwachten viel dat de Duitsers de olie­industrie op

betogen dat dit commando, dat CAFAC heette, commando. versterkt. Deze torpedokanons werden per paar op door Curaçao in het vizier zouden nemen, wat zowel kon door Vvanwege haar commandostructuur en vanwege haar matrozen bemande lichters bij het Waterfort aan de het beschieten van de raffinaderijen als het torpederen beschikking over Amerikaans personeel en materieel, De opening van het Panamakanaal en de havenmonding van de Sint­Annabaai geplaatst; de drie van de tankers die de ruwe olie tussen Venezuela en essentieel was voor de verdediging van het eiland. vondst van olie 192 mm­kanons vormden samen de batterij Steenrijk, Curaçao transporteerden. Hoewel Curaçao op dat Hiermee verrijkt het de bestaande literatuur over het Na enkele eeuwen een ‘vergeten uithoek van het ten oosten van Willemstad.8 Luchtafweergeschut was op moment door Nederlanders en Britten werd verdedigd, Koninkrijk in de Tweede Wereldoorlog, waarin de Koninkrijk’ geweest te zijn, nam de Nederlandse Curaçao niet voorhanden. wensten de VS eveneens een rol te spelen in de verdediging van de West geen prominente plaats heeft belangstelling voor Curaçao aan het begin van de verdediging van het eiland. verkregen.2 twintigste eeuw weer toe.3 Deze ontwikkeling had twee De landverdediging werd gevormd door een kern van De opzet van het artikel is als volgt: eerst zal de aanloop redenen: de opening van het Panamakanaal in 1914 en mariniers, bijgestaan door marinemannen, militairen van De VS hadden hier drie redenen voor. Ten eerste was de naar dit commando geschetst worden, waarna de de vondst van olie in Venezuela in 1915. Met de opening de Koninklijke Landmacht en het KNIL. Samen telden olie die op Curaçao geraffineerd werd van levensbelang

24 25 HISTORIE ‘Onder bescherming der Amerikaansche vloot’ marineblad | december 2016 voor zowel het draaiende houden van de oorlogsindustrie westwaartse verplaatsing van de battle of the Atlantic. als voor de oorlogvoering zelf. De VS leverden middels Op 19 januari had admiraal Dönitz vier U­Boote richting de Lend­Lease Act van maart 1941 al militaire goederen de Caribische Zee gedirigeerd, waarbij het stilleggen van aan het Verenigd Koninkrijk, en de bescherming van de olie­industrie op Aruba en Curaçao een belangrijk doel Curaçao kan in het verlengde gezien worden als was. Op 16 februari, dus vier dagen na de komt van de economische oorlogvoering. Ten tweede werd Curaçao Amerikanen op Curaçao, wist de groep onderzeeboten gezien als een goede optie voor een Amerikaanse in de regio Curaçao vijf tankers tot zinken te brengen marinebasis als vooruitgeschoven beveiliging van het en twee ernstig te beschadigen, waarna de U­156 strategisch belangrijke Panamakanaal, een observatie die tevergeefs de raffinaderij bij San Nicolaas op Aruba marinestrateeg Alfred Th. Mahan in 1911 ook maakte.13 onder vuur nam.16 Toen meldingen over de aanvallen Ten slotte werd het westelijk halfrond volgens de rond 0500 uur bij kolonel Van den Donker binnen­ Monroedoctrine historisch als de Amerikaanse achtertuin kwamen, trof hij direct maatregelen. Hr. Ms. Dirkje, beschouwd, waar Amerikanen verdere Europese Hr. Ms. Toern en Hr. Ms. Mico werden buitengaats ge­ inmenging wantrouwden en de veiligheid van Zuid­ en stuurd om de wateren rond Curaçao te patrouilleren, wordt als voornaamste bezigheid van het commando Midden­Amerika als essentieel voor veiligheid van de VS waardoor vervolgaanvallen tijdelijk uitbleven. Bovendien gezien: volgens het rapport voeren er in 1943 beschouwden. In dit licht is de vervanging van Britse door patrouilleerden A­20 Havoc­bommenwerpers, die net bijvoorbeeld 1.139 tankers van Curaçao uit. Amerikaanse troepen eveneens logisch. op vliegveld Hato gestationeerd waren, en stuurde de Omdat de Caribische Zee hierdoor als een strategisch Commander Caribbean Naval Frontier, admiraal John Op het hoogtepunt in 1943 beschikte CAFAC op Curaçao gebied beschouwd werd, had de politiek­militaire top in H. Hoover, kanonneerboten naar Curaçao. over 2.150 Amerikaanse troepen met bijbehorend de VS aan het einde van de jaren ’30 RAINBOW­plannen materieel, terwijl de Nederlandse sterkte op 1.800 ontwikkeld voor de verdediging ervan. Doordat de VS Curaçao kwam, net als Aruba, met de schrik vrij.17 Het uitkwam.19 De Nederlandse taken bleven hetzelfde alleen vanuit zee aangevallen kon worden, moest men optreden van oorlogsschepen en vliegtuigen bleek als vóór Pearl Harbor, hoewel er dankzij de val van hier absolute heerschappij ter zee verkrijgen.14 effectief, maar de aansturing ervan was problematisch. Nederlands­Indië meer Nederlandse batterijen opgesteld Doordat men vanwege de twee losse militaire staven werden: allerlei materieel dat eigenlijk voor de Oost De stationering van Amerikaanse troepen ongecoördineerd optrad, zag men in dat de ineffectieve bestemd was, kwam naar Curaçao. Hierdoor kon men Op 11 januari 1942 stemde Nederland in met het commandostructuur veranderd moest worden. De VS naast de kustbatterij Steenrijk nog vier andere batterijen dringende Amerikaanse voorstel om de Britse troepen wilden een eenhoofdige structuur, met een vlagofficier op Curaçao bouwen: de batterij Caracasbaai, bewapend op Curaçao te vervangen door Amerikaanse eenheden. van de US Navy als bevelhebber over alle troepen. met drie 75 mm­kanons; de batterij in het Waterfort, Verdere praktische zaken, zoals het vaststellen van de Nederland vond echter dat de gouverneur bevelhebber eveneens bewapend met drie 75 mm­kanons; de commandostructuur, werd als van later zorg gezien: het over alle troepen binnen het gebied moest zijn. batterij in het Riffort, bewapend met twee stuks 37 was in eerste instantie belangrijk om, zonder vertraging Hedendaagse kaart van Curaçao en een detail van het Schottegat en het mm­snelvuurgeschut; en ten slotte de batterij aan de 20 door diplomatieke onenigheid, de Curaçaose verdediging CAFAC schiereiland Parera. (foto Google Maps) Bullenbaai, bewapend met twee 120 mm­kanons. Door te versterken. Op 17 maart sloot men een elegant en werkbaar deze versterking beschikte men vanaf de zomer van 1942 compromis: de Amerikaanse schout­bij­nacht Jesse B. ten tweede diende het commando ter bescherming over vijf batterijen. Op 12 februari was het zover: om 1330 uur meerde het Oldendorf werd als Commander All Forces Aruba and van de Caribische Zee – en daarmee het Amerikaanse troepentransportschip SS Evangeline, geëscorteerd door Curaçao (CAFAC) de bevelvoerder over alle troepen binnen vasteland.18 Om het eerste doel te verwezenlijken, werd De Amerikaanse bijdrage was omvangrijker en diverser: de kanonneerboten USS Blakeley en USS Barney, met zijn bevelsgebied, dat het zeegebied binnen een kring van Curaçao aangewezen als locatie van de Amerikaanse War naast infanteristen en artilleristen bestond het ook uit zestig officieren en 1.323 manschappen af in Willemstad. 200 zeemijl rondom de twee eilanden inhield. De bevelen Shipping Administration, een organisatie die de belading, vliegers, technici, en administratief personeel voor de Twee dagen later ging de Evangeline weer buitengaats, die hij gaf moesten officieel gezien worden als uitgegeven konvooiering en bemanning van koopvaardijschepen, administratie van de War Shipping Administration.21 Op ditmaal met de Britse infanteristen. Vanaf dat moment uit naam van de gouverneur, hoewel deze in de praktijk waaronder olietankers, voor haar rekening nam. CAFAC vliegveld Hato werden, naast de eerder genoemde A­20 stonden Nederlandse en Amerikaanse militairen zij nog steeds weinig te zeggen had. Kapitein­ter­zee Johan voerde deze taak voor de War Shipping Administration Havoc­bommenwerpers, ook B­18 Bolo­bommenwerpers, aan zij om Curaçao te verdedigen. Beide contingenten Carel baron van Asbeck, die Van den Donker had afgelost, uit. Het tweede doel richtte zich voornamelijk op het OS2U­3 Kingfisher­ en P­39D Airacobra­jachtvliegtuigen werden door een eigen commandant aangevoerd: de werd chef­staf van de CAFAC. Hierdoor ontstond er een voorkomen van aanvallen door de Kriegsmarine, en was gestationeerd.22 Deze vliegtuigen werden voornamelijk Nederlanders door Van den Donker, de Amerikanen door directe link tussen de Nederlandse en Amerikaanse staven daardoor minder administratief en meer militair van aard. voor verkenningsvluchten en voor konvooibescherming kolonel Peter C. Bullard.15 op het eiland, wat versterkt werd doordat ze allebei in ingezet. Over hun precieze aantallen is helaas niets Fort Amsterdam in Willemstad zetelden. Als AMC stond Met de komst van Oldendorf namen de varende eenheden bekend. De troepen die wel min of meer dezelfde Battle of the Caribbean de kolonel onder de gouverneur, als OAZ onder de op Curaçao eveneens toe, al waren deze voornamelijk taken als Nederlanders hadden, en dus voornamelijk ter De komst van de Amerikanen viel min of meer samen Bevelhebber der Zeestrijdkrachten in Londen en als chef­ Nederlands. Op het schiereiland Parera aan het Schottegat bescherming van het eiland en de olie­installaties werden met de start van de, door Van den Donker voorspelde, staf CAFAC onder Oldendorf, waardoor hij de spil werd in werd een Motortorpedobotendienst opgericht, welke ingezet, beschikten bij hun vijf batterijen over ander de samenwerking tussen Nederland en de VS. De varende op zijn hoogtepunt uit twaalf torpedomotorboten, twee materieel dan de Nederlanders. Van de batterijen, die eenheden van de Koninklijke Marine in het gebiedsdeel Higginsboten en een motorreddingboot ter bestrijding vanaf februari 1942 aangelegd werden, waren er drie bleven onder Van Asbeck; de rest van het Nederlandse van onderzeeboten bestond. Bovendien schonken speciaal voor luchtafweer ingericht: namelijk de batterijen contingent kwam – net als alle Amerikaanse eenheden – de VS de onderzeebootbestrijder Hr. Ms. Queen Cer’i Domi, Ceru Karpata en Ceru Warawara, welke alle direct onder Oldendorf. Wilhelmina aan de Koninklijke Marine, welke naast de drie met 40 mm­luchtafweergeschut bewapend waren. CAFAC had twee doelstellingen: ten eerste moest zij Van Kinsbergen en de Van Brakel als escortevaartuigen Daarnaast beschikten de Amerikanen over de batterij aan de aan­ en afvoer van olieproducten beschermen, en voor koopvaardijkonvooien in de Caribische Zee diende. de Blauwbaai, die uit vier 155 mm­kanons (zogenaamde Curaçao werd daarnaast als steunpunt van de US Navy Long Toms) bestond, en de batterij in het Fort Nassau, Torpedomotorboot Hr. Ms. TM 23 op het Schottegat, 1943. De TM 23 gebruikt, waardoor ook Amerikaanse escorteschepen die met vier 88 mm­dual­purpose­kanons (voor doelen op was één van de twaalf torpedomotorboten van de Motortorpedoboten- Willemstad aandeden om te bevoorraden of om het dok zee en in de lucht) was uitgerust.23 Bovendien brachten dienst. Hun basis, Motortorpedobootbasis Parera, vormt de basis voor de in te gaan. Het samenstellen van en het daadwerkelijk zij een radarpost met zich mee, waarvan alle batterijen huidige Marinebasis Parera. (Foto: NIMH) opereren van konvooien, een taak die onder CAFAC viel, (Nederlands en Amerikaans) gebruik maakten.24

26 27 HISTORIE ‘Onder bescherming der Amerikaansche vloot’ marineblad | december 2016

Het gevaar geweken Curaçao tijdens de oorlog geen onbelangrijke uithoek Vanaf het najaar van 1942 week het grootste gevaar van het Koninkrijk, maar leverde het – met Amerikaanse van U­Bootoperaties in de West. De torpedering van de hulp – een grote bijdrage aan de geallieerde overwinning. kanonneerboot USS Erie op 12 december van dat jaar CAFAC fungeerde zo goed, dat de US Navy het ‘a voor de kust van Curaçao was de laatste geslaagde actie forerunner of the theatre commanders so successfully binnen het bevelsgebied van CAFAC. Dat het gevaar established throughout the world’ noemde.30 column afnam had meerdere redenen. Door de invoering van het interlocking convoy system op de Atlantische Oceaan T.A. (Tico) Onderwater BA studeert geschiedenis aan en in de Caribische Zee trokken geallieerde koopvaardij de Vrije Universiteit Amsterdam en is geïnteresseerd in militaire geschiedenis en internationale ‘Ook op personeelsgebied zou Nederland betrekkingen. nooit voor elkaar gekregen hebben wat met Noten 1 Nationaal Archief, Den Haag (NA), Archief van het Ministerie van ien jaar geleden begon ik mijn eerste column voor het Marineblad met een Amerikaanse hulp wel lukte’ Buitenlandse Zaken in Londen, 1940­1945 (BuZa Londen), [2.05.80], zee van cijfers. Die betroffen, niet verrassend, de veiligheid op zee en het inv. nr. 2233 (Conferentie te Havana), Loudon aan Van Kleffens, en zeestrijdkrachten gezamenlijk op, wat de kans op belang van een goede marine om die veiligheid te verdedigen. Sommige 8 augustus 1940. van die cijfers zijn bijna precies hetzelfde als in mijn eerste column. aanvallen reduceerde. Daarnaast wisten de geallieerde 2 Exemplarisch is dit citaat van historicus Loe de Jong: ‘Over de West T scheepswerven vanaf juni 1942 meer schepen te bouwen zullen wij kort zijn.’ Uit: L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog 1939-1945 IX Eerste helft (Den Haag dan dat er vergingen, en had de Britse inlichtingendienst 1979) 482. Dit tekort werd later ondervangen door Ph.M. Bosscher, De wereld bestaat nog steeds voor 71% uit zee. Ik schreef dat er van de 192 de Duitse Enigma­codeermachine gekraakt, waardoor De Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog III (Franeker 1990) landen 43 niet aan zee grensden, dus 149 landen wel. Volgens het CIA World men vaker op de hoogte was van de posities van en A. van Dissel en P. Groen, In de West: De Nederlandse krijgs- Factbook hadden die kustlanden 130 zeegrenzen vastgesteld, was ruim de helft 25 macht in het Caribisch gebied (Franeker 2010), hoewel deze werken U­Boote. Doordat de Kriegsmarine zich bovendien zich niet geheel op de Tweede Wereldoorlog in de West richten, en desondanks verwikkeld in conflicten over zeegrenzen, betwiste eilanden, en op de grote konvooiroutes ging richten, nam haar CAFAC in deze werken slechts kort aan bod komt. economische zones. Behalve zeeën en oceanen telt de wereld ook, nog steeds, aandacht voor de Caribische Zee af.26 Als gevolg van deze 3 Bosscher, Koninlijke Marine III, 128. een kleine 700.000 waterwegen waar een vorm van bescherming nodig is. Op 4 J. van Soest, Olie als water: De Curaçaose economie in de eerste ontwikkeling veranderde het aantal en de kwaliteit van de helft van de twintigste eeuw (Zutphen 1977) 164. al dat water voeren 50.000 schepen van zo’n 150 landen om containers met aanwezige troepen. De Motortorpedobotendienst werd in 5 C. Aronstein, ‘De haven van Curaçao en het Panama­Kanaal’, De goederen, olie, auto’s en andere gewilde goederen over de wereld te verslepen. Een oktober 1943 opgeheven en in de loop van 1944 verlieten Gids 76 (1912) 526­534. duizelingwekkend transport van vijfentwintig triljoen zeemijl­tonnen. 27 6 F.A. Baptiste, War, Cooperation, and Conflict: The European Posses- vrijwel alle Nederlandse varende eenheden het gebied. sions in The Caribbean, 1939-1945 (New York 1988) 29. De Amerikaanse militairen werden grotendeels vervangen 7 R. Westerneng, ‘Nederland, Amerika en West­Indië (1940­1942): Het Ik vermoed dat er aan de cijfers van tien jaar geleden niet heel veel veranderd is, maar door minder goed getrainde Puerto Ricanen. Eind 1945 moeizame begin van een bondgenootschap’, Skript Historisch Tijd- dat kun je van de veiligheid niet zondermeer zeggen. Geografisch zijn de verhoudingen schrift 14:4 (1992) 253­262, 254. ‘Het lijkt een beetje kwam de exodus van de Amerikaanse troepen op gang, 8 J. Hartog, ‘De kustbatterijen van Aruba en Curaçao’, in: P.J.J. van Dijk op dweilen met de marginaal veranderd: er is hier en daar een land bijgekomen (Zuid­Soedan, land locked), en op 3 december 1945 legde de CAFAC zijn bevel neer.28 (et al, red.), Kustverdediging: Vestingbouwkundige Bijdragen 1992 er zijn grotere wateroppervlakten dan tien jaar geleden door klimaatverandering en (Zutphen 1992) 86­96, 88­89. kraan open maar er zijn ook kleine stukjes land bijgekomen (China maakt bijvoorbeeld eilandjes in Zuid­ 9 De Jong, Het Koninkrijk IX Eerste helft, 50. Een geslaagde alliantie 10 G. Oostindie en I. Klinkers, Knellende Koninkrijksbanden: Het Neder- het dweilen heeft Chinese Zee). Er varen, volgens de IMO, nog steeds 50.000 schepen (en meer dan 1 Dat CAFAC een geslaagde alliantie was, blijkt uit het landse dekolonisatiebeleid in de Caraïben, 1940-2000 I, 1940-1954 wel degelijk succes. miljoen zeelieden) over dat water. Volgens de VN (UNCTAD) schuift tegenwoordig wel feit dat beide doelstellingen gehaald werden: gehele (Amsterdam 2001) 134. iets minder van de wereldhandel over al dat water: nu 80% qua volume en dat is 70% 11 A. van Dissel en P. Groen, In de West: De Nederlandse krijgsmacht in Laten we dat niet campagnes, zoals de invasie van Frans Noord­Afrika, het Caribisch gebied (Franeker 2010) 61. als je dat in dollars, euro’s of Chinese renminbi uitdrukt. Een begrijpelijke terugval, maar draaiden op Nederlands­Antilliaanse olie,29 en Curaçao 12 NA, Archief van het Ministerie van Marine: (Militaire Instanties en vergeten, vaarwel’ een zich weer herstellend aandeel na de economische crisis van 2008. En nog altijd bleef (net als de VS zelf) veilig. Onderdelen in de Gebiedsdelen Curaçao en Suriname, 1934­1947 indrukwekkend genoeg om voor een goede security of supply te pleiten. (Marine Curaçao en Suriname), [2.12.33], inv. nr. 80 (Dagboeken Terugkijkend zijn er twee belangrijke redenen waardoor AMC), Dagboek AMC, 7 december 1941. CAFAC een geslaagde alliantie was, namelijk de 13 J. Anten, Navalisme nekt onderzeeboot: De invloed van buitenlandse Temeer daar er nog wel meer in tien jaar in ongunstige zin is veranderd: de koude oorlog eenhoofdige commandostructuur en de omvangrijke zeestrategieën op de Nederlandse zeestrategie voor de defensie van op zee is een beetje terug van weggeweest, de aanspraken van opkomende grootmach­ Nederlands-Indië, 1912-1942 (Amsterdam 2011) 51­52; L. Atwood, aanwezigheid van Amerikaans personeel en materieel. War and Empire: The American Way of Life (New York 2010) 92. ten op hun nabije (en ontdooiende ijs­) zeeën is verscherpt en er varen per saldo minder Door de eenhoofdige commandostructuur, waarbij een 14 F.A. Baptiste, War, Cooperation, and Conflict, 5. marineschepen op de wereldzeeën om alle handelsvloten te beschermen. Een voorbeeld: Amerikaanse marineofficier aan het hoofd van land­, 15 NA, Marine Curaçao en Suriname, inv. nr. 80, Dagboek AMC, 12­14 een kakelvers rapport van het Britse parlement slaat alarm en zegt dat de Britse marine­ februari 1942.; S. Conn, R.C. Engelman en B. Fairchild, Guarding The zee­, en luchtstrijdkrachten stond, konden verschillende United States and Its Outposts (2de druk; Washington DC 1962) 414. vloot in twintig jaar tijd is gehalveerd van 35 naar nu 17 inzetbare oppervlakteschepen. eenheden van verschillende nationaliteiten gecoördineerd 16 Baptiste, War, Cooperation, and Conflict, 142. Het is fair om te zeggen dat er wel andere middelen voor in de plaats zijn gekomen (ob­ optreden. Daarnaast zorgde de benoeming van Van 17 Bosscher, Koninklijke Marine III, 148. servatiesatellieten, snel inzetbare special forces, private beveiliging) en dat er op het vlak 18 J. Hartog, ‘Het Cafac­rapport’, Kleio 27:4 (1986) 3­9, 8. Asbeck als chef­staf ervoor dat ook de staf van CAFAC 19 J. Rozenburg, De Antillen in de Tweede Wereldoorlog (Voorburg van piraterijbestrijding aansprekende successen zijn geboekt. multinationaal was. 2014) 124. Naast de commandostructuur was de omvang van 20 Hartog, ‘Kustbatterijen’, 92­93. Het beveiligingsbedrijf Control Risk meldt dat het aantal wereldwijde maritieme 21 National Archives and Record Administration, Washington DC, Re­ de Amerikaanse aanwezigheid van belang. Materieel cord Group 59 Department of State, rol 5, nummer 0171, Memoran­ veiligheidsincidenten in de eerste helft van dit jaar met een kwart is gedaald ten opzichte waar Nederland zelf niet aan kon komen of waarvoor dum of Conversation, State Department, 21 januari 1942. van 2015. Er waren er nog altijd 281. Daarvan heeft 96% te maken met piraterij of de middelen er niet waren, zoals radarposten, 22 Van Dissel en Groen, In de West, 64. gewapende zeeroof, de kleine rest (9 incidenten) dus met operationele pech of oorlog. 23 Hartog, ‘Kustbatterijen’, 93. luchtdoelgeschut, en, het belangrijkste, vliegtuigen, 24 Bosscher, Koninklijke Marine III, 146. De incidenten groeien nu vooral in aantal nog bij West Afrika en bij de Filippijnen en zorgden ervoor dat Curaçao en de olietoevoer veilig 25 R. Overy, Why The Allies Won (2de druk; Londen 2006) 238.; D. van Indonesië, maar veel minder dan een paar jaar terug in de wateren bij de Hoorn van bleven. Ook op personeelsgebied zou Nederland nooit der Vat, The Atlantic Campaign: The Great Struggles at Sea, 1939- Afrika en in Zuidoost­Azië. Het lijkt een beetje op dweilen met de kraan open maar het 1945 (Londen 1988) 382. voor elkaar gekregen hebben wat met Amerikaanse hulp 26 Ibidem, 270. Prof. dr. J. (Ko) Colijn is dweilen heeft wel degelijk succes. Laten we dat niet vergeten, vaarwel. wel lukte, met een indrukwekkende bijdrage van ruim 27 Bosscher, Koninklijke Marine III, 164­166. defensiespecialist bij instituut tweeduizend Amerikaanse militairen op Curaçao. 28 Van Dissel en Groen, In de West, 74. ‘Clingendael’. [dit is de laatste column van Ko Colijn voor het Marineblad, red] 29 L. van der Horst, Wereldoorlog in de West: Suriname, de Neder- In tegenstelling tot wat de geschiedschrijving over landse Antillen en Aruba, 1940­1945 (Hilversum 2004) 30. de West in de Tweede Wereldoorlog suggereert, was 30 Hartog, ‘Cafac­rapport’, 9.

28 29 VANUIT HET BUITENLAND (foto’s collectie Geoffrey Rellum) marineblad | december 2016

In deze rubriek komen leden aan het woord die zijn uitgezonden of in het buitenland zijn geplaatst. Deze keer is dat MAJMARNS Geoffrey Rellum MSc, 40 jaar, en studerend aan de Franse Ecole de Guerre in Parijs.

Over Geoffrey Rellum Na zijn bachelor studie begon hij in 1998 als aspirant beroepsofficier aan de opleiding tot officier der mariniers aan het Koninklijk Instituut voor de Marine. Na het afronden van deze opleiding heeft hij diverse operationele plaatsingen vervuld bij zowel de mariniersbataljons als het (amfibisch) gevechtssteunbataljon. Vanuit deze plaatsingen heeft hij deelgenomen aan verschillende internationale oefeningen en ernstoperaties. Daarnaast heeft hij functies vervuld in het P&O domein, de staf van het Commando Zeestrijdkrachten (CZSK) en het opleidings­ en trainingsdomein. Geoffrey Rellum is getrouwd en woont in Parijs.

Ecole de Guerre, midden in Parijs.

Wat houdt de opleiding in? zeer gerenommeerde opleiding. Ten tweede vanwege volgen heb ontmoet. In het kader van de academische aangereikt om situaties vanuit verschillende perspectieven ‘De Ecole de Guerre is de hogere interservice opleiding het internationale karakter, hetgeen zorgt voor een breed voorbereiding heb ik kort voor aanvang van de Ecole de te benaderen. Een opmerkelijk verschil met Nederland van het Franse ministerie van Defensie. De Ecole Militaire, perspectief en een interessant internationaal netwerk. Guerre een masteropleiding in implementation & change is dat de defensie­industrie een zeer prominente rol de kazerne waarop de Ecole de Guerre is gehuisvest, Ten derde omdat de Fransen zich binnen de huidige management afgerond, hetgeen ervoor heeft gezorgd dat speelt binnen de Franse defensie. Dit om “strategische ligt in het hart van Parijs en werd in 1760 geopend met geopolitieke situatie op een interessante wijze aan het ik nog steeds in de “opleidingsflow” zat bij aanvang van autonomie” te handhaven. Er wordt tijdens diverse als doel de officiersopleidingen te professionaliseren. De “manoeuvreren” zijn. De laatste professionele reden heeft de studie in Parijs.’ colleges dan ook openlijk gesproken over de visie en voorloper van de Ecole de Guerre duurde destijds twee betrekking op de taal. Het leren van de Franse taal op strategie van het Franse ministerie van Defensie om het jaar. In 1784 werd Napoleon Bonaparte aangenomen, wetenschappelijk niveau is een professionele verrijking Hoe ziet het opleidingsprogramma eruit? marktaandeel in deze industrie te vergroten.’ die de opleiding als eerste in één jaar wist af te ronden. en biedt perspectief met betrekking tot internationale ‘Het curriculum is grofweg in tweeën te verdelen; ten Andere bekende namen die gestudeerd hebben aan de samenwerking en/of ernstoperaties. De persoonlijke eerste een module stratégie et sécurité en ten tweede Wat maakt deze opleiding bijzonder? Ecole de Guerre zijn maarschalk Foch en generaal De redenen voor het volgen van de opleiding in Parijs hebben een module planification des opérations au niveau ‘Het internationale karakter van de opleiding zorgt voor Gaulle. betrekking op de baan van mijn vrouw en onze affiniteit opératif. Momenteel zijn we bezig met de module een interessante dynamiek bij het behandelen van zowel De huidige opleiding duurt één jaar en is te vergelijken met Frankrijk. Mijn vrouw heeft tijdens en na haar studie stratégie et sécurité. Een groot deel van de dagelijkse historische strategische vraagstukken als bij het bespreken met de Nederlandse Hogere Defensievorming (HDV). enige tijd in Frankrijk gewoond. Hierdoor spreekt ze de werkzaamheden bestaat uit het volgen van lezingen van de actualiteit. Zeker wanneer het landen betreft die Drie belangrijke verschillen betreffen de omvang, het taal vloeiend en heeft ze een aardig Frans netwerk. Verder van gerenommeerde gastsprekers, het bestuderen en er perspectieven op nahouden die lijnrecht tegenover internationale karakter en de taal. Het aantal studenten is ze sinds enkele jaren werkzaam voor de Nederlandse bediscussiëren van theoretische vraagstukken op (militair) elkaar staan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan Franrijk versus van de Ecole de Guerre bedraagt dit jaar 215, waarvan 70 vestiging van een Franse multinational. Hoewel ze primair strategisch niveau, het schrijven van formele documenten Engeland, maar ook aan de Verenigde Staten versus internationale studenten uit maar liefst 64 verschillende vanuit Nederland werkt is het af en toe mogelijk om en een scriptie. Dit natuurlijk allemaal in het Frans. China, etc.. De gemoederen lopen hierdoor nog weleens landen. De opleiding aan de Ecole de Guerre wordt vanuit het hoofdkantoor in Parijs te werken. Op deze op tijdens discussies maar gelukkig blijft het allemaal volledig in het Frans gegeven. Dit is een extra uitdaging wijze heeft ze haar baan in Nederland kunnen behouden professioneel. en de meeste internationale studenten volgen daarom en kunnen we geregeld samen genieten van het leven in ‘Een opmerkelijk verschil met Nederland is dat voorafgaand aan de Ecole de Guerre een taalcursus Parijs.’ de defensie-industrie een zeer prominente rol Deze plaatsing is verder bijzonder omdat het leven in op de Ecole Militaire. Hierdoor bedraagt de volledige speelt binnen de Franse defensie’ Parijs echt héél anders is dan in Nederland. Parijs is een opleidingsduur in Parijs ongeveer anderhalf jaar.’ Hoe is het voorbereidingstraject verlopen? metropool en dat maakt het heel interessant om hier ‘Het voorbereidingstraject heeft o.a. bestaan uit een Naast de theorie is er gelukkig ook genoeg ruimte voor een periode te kunnen wonen en werken. Natuurlijk Waarom de Ecole de Guerre? intake bij de Franse ambassade in NL. Hierbij heb ik interactieve onderdelen zoals syndicaatsopdrachten, zijn er culturele overeenkomsten tussen Frankrijk en ‘Nadat ik te horen had gekregen dat ik in aanmerking verschillende taaltoetsen moeten afleggen en ben ik bezoeken aan overheidsinstanties en andere relevante Nederland maar er zijn nog meer verschillen! Voordelig kwam voor de HDV heb ik aangegeven dat ik interesse geïnterviewd door de Franse defensieattaché. Verder heb instituten. Verder speelt creativiteit (penser autrement) is dat het maar op een paar uur rijden van Nederland ligt had in het volgen van een buitenlandse equivalent. De ik deelgenomen aan de pre­HDV van het CZSK. Dit laatste een belangrijke rol in de opleiding. Hiervoor wordt o.a. en het hierdoor gemakkelijk is om je sociale contacten te opleiding in Parijs sprak me hierbij zowel om professionele heb ik als zeer positief ervaren omdat ik hierdoor volledig contact gezocht met internationaal opererende creatieve onderhouden. Onze familie en vrienden maken dan ook als persoonlijke redenen het meest aan. Dit in de eerste op de hoogte werd gebracht van de actualiteit binnen het bedrijven t.b.v. het uitwisselen van kennis en ervaring. geregeld gebruik van het feit dat ik hier geplaatst ben om plaats omdat de Ecole de Guerre bekend staat als een CZSK en de andere collega’s die momenteel een “HDV” Op deze wijze worden er interessante handvatten Parijs te komen “verkennen”.’

30 31 VANUIT HET BUITENLAND Geoffrey Rellum BOEKEN marineblad | december 2016 boek over de Praktische Oplei­ drie delen ‘Kruipen’, ‘Lopen’ en vanuit verschillende perspectie­ ding Tot Officier der Mariniers ‘Rennen´. De auteur beschrijft ven krijgt te zien. Door de ogen (POTOM) met een korte terugblik op pakkende wijze wat de adel­ van de cursist die het tempo van naar de periode dat hij zelf als borsten voor hun kiezen krijgen de opleiding niet kan bijhouden adelborst de opleiding volgde. tijdens deze verschillende fasen en uiteindelijk moet afhaken tot Hij heeft de opleiding niet kun­ van de POTOM. Daarbij is duide­ de ervaringen van een adelborst nen afronden en is, net als lijk dat de schrijver dicht op de die tijdens de eindoefening als vele anderen, een ander pad adelborsten heeft geleefd want troop commander optreedt. ingeslagen en nu werkzaam als hij beschrijft op prima wijze hoe Maar ook de ervaringen van Mannen van Staal. fractiemedewerker in de Tweede zij de POTOM ervaren. Van de de partners en ouders, die zich Achter de schermen bij Kamer. Toch heeft de mystiek twijfels en onzekerheid bij adel­ geregeld afvragen wat er al­ de officiersopleiding van van de opleiding hem altijd borsten met een blessure tot het lemaal met hun zoon of partner geïntrigeerd en ruim veertien gevoel van trots en kameraad­ gebeurt. Dit maakt duidelijk het Korps Mariniers jaar later ontstond het idee om schap tijdens de uitreiking van welke impact de POTOM op het er een boek over te schrijven. de mariniersbaret. Het hoofdstuk leven van de adelborsten heeft. Auteur Stephan de Vries De Vries heeft tijdens de POTOM over de operationele ervarin­ Mannen van Staal maakt de be­ Uitgever Nieuw Amsterdam Uitgevers 2014­2015 een jaar lang ‘als gen van een aantal officieren lofte op de cover waar en geeft Omvang 208 blz. vlieg aan de muur’ meegelopen in Afghanistan maakt duidelijk een uniek en waarheidsgetrouw Prijs € 19,99 en Mannen van Staal geeft dan dat deze zware opleiding onze inzicht in de POTOM. ISBN 978 90 468 2127 5 ook een unieke en exclusieve aankomende officieren goed Op 12 oktober heeft Stephan de inkijk in de anders zo gesloten voorbereidt op de toekomstige Vries op de Van Ghentkazerne in ‘Naar boven, De Vries! Dat touw POTOM. uitdagingen in het operationele Rotterdam het eerste exemplaar in! In de verte hoor ik hoe de De opbouw van de POTOM, domein. van het boek overhandigd aan korporaal me toeschreeuwt. Het waarbij de adelborsten eerst Het boek is in een prettige stijl de minister van Defensie. Later geluid klinkt zwaar en verstopt, worden opgeleid tot marinier geschreven en leest gemak­ die dag was er in Den Haag een alsof ik onderwater ben. Ik knik (enkele man) en vervolgens kelijk. Voor iedereen die ooit de uitstekende boekpresentatie met mijn loodzware hoofd en leren om leiding te geven aan POTOM heeft doorlopen ­ of bij waar het boek zeer positief werd wil het touw steviger vastgrijpen een groep van 14 man (raiding het POTOM kader geplaatst was ontvangen door een groot aan­ om mezelf er met het laatste tal belangstellenden. Promotiejaar 24, 2016-2017. section) en later 32 man (raiding ­ is het een feest van herkenning. beetje kracht in te hijsen.’ troop), is in het boek terug te Wat het boek bijzonder maakt is Stephan de Vries begint zijn vinden door de indeling in de dat de lezer de zware opleiding LKOLMARNS I.D.L. Moerman Wat levert de studie op? bent. Het feit dat mijn vrouw vloeiend Frans spreekt ‘Naast het behalen van de kwalificaties van de HDV maakt het leven hier een stuk gemakkelijker, niet in de achtergronden van de oorlog (en gevangenen) uit Oost­Pruisen voor het Internationaal Militair biedt de Ecole de Guerre ook een breed inzicht in diverse laatste plaats omdat veel Fransen ook in 2016 nog veel overstijgen de persoon om van te evacueren om uit handen te Tribunaal te Neurenberg. De internationale perspectieven en een absolute verdieping in moeite hebben met de Engelse taal. Hierdoor kunnen een daadwerkelijke biografie te blijven van de oprukkende Rus­ afstand die hij tijdens de oorlog spreken. sische strijdkrachten. bewaarde tussen hemzelf en het Franse (militaire) perspectief. Samengevat is te stellen hele praktische zaken zoals een bankrekening openen Hitler komt Dönitz gunstig uit dat de opleiding en het leven in Parijs een professionele, etc. een hele uitdaging worden voor mensen die de Het boek opent met de vraag Ergens rond het midden van het tijdens het proces. De militair­ culturele en sociale verrijking opleveren.’ Franse taal niet machtig zijn. Daarnaast heb ik bij andere waarom nou juist Dönitz als boek komt Dönitz weer centraal jurist van de Duitse marine, Otto internationale collega’s gezien dat hun partners of opvolger van Hitler is aange­ te staan, op het moment dat hij Kranzbühler, die als verdediging Brengt deze plaatsing nog bijzondere kinderen die de taal niet machtig zijn eenvoudig in een wezen, terwijl hij niet bekend het nieuwe staatshoofd wordt. van Dönitz optreedt, weet hem Zijn taak bestaat eruit te bezien vrij te pleiten van de twee aan­ sociaal isolement kunnen geraken. Dit hangt natuurlijk Karl Donitz. De laatste stond als de meest fanatieke uitdagingen met zich mee? nazi­aanhanger en niet gere­ hoe de oorlog beëindigd moet klachten die over de agressie ‘De Franse taal leren is absoluut een pluspunt maar het niet alleen af van de taal maar het maakt hier wel het dagen van het Derde Rijk kend werd tot de meest intieme worden. Van het eerdere idee van het Duitse Rijk gingen. Hoe blijft een uitdaging om te kunnen communiceren op de verschil tussen “meekijken” en “meedoen”.’ kring rondom Hitler. De auteur om tot het bittere einde door Dönitz persoonlijk omging met manier zoals je dat in het Nederlands of Engels gewend Auteur Barry Turner betoogt dat alle anderen uit de te vechten is dan geen sprake de uitdaging omging om als Uitgever Karakter inner-circle van Hitler op een of meer. Zijn insteek is driedelig: opvolger van Hitler niet ook te Uitgevers BV andere manier bij Hitler uit de een nieuwe regering te vormen, worden vereenzelvigd met de Omvang 320 blz, vertaald gratie vielen. ‘In werkelijkheid niet ten prooi vallen aan het smet van het Duitse Rijk (overtui­ uit het Engels had Hitler nauwelijks nog keus’, bolsjewisme en een weg naar ging of persoonlijke strategie?) Prijs € 27,99 schrijft Turner. Daarnaast stond het westen open houden. Al krijgt overigens nauwelijks aan­ ISBN 9789045210650 Dönitz aan het hoofd van het gauw beweegt de verhaallijn dacht in het boek. In ieder geval ADVERTENTIE Op de omslag van het boek Karl enige element ­ de marine ­ dat echter van Dönitz naar de Duitse profiteert hij van zijn positie als Dönitz. De laatste dagen van niet onder constante kritiek van onderhandelaars met geallieerde uitvoerder, maar niet de beden­ het Derde Rijk, van journalist en Hitler lag. Bovendien was Dönitz generaals aan het westfront. ker van de Duitse agressie. Als schrijver Barry Turner, prijkt het kennelijk oprecht loyaal en wilde Turner besluit de dagen van de uitvoerder ontkomt hij echter hoofd van Gross­Admiral Karl hij zich ook niet neerleggen bij uiteindelijke militaire capitulatie niet – ondanks verklaringen van Dönitz. Omdat de hoofdtitel van het onvermijdelijke verlies dat in detail te bespreken. Dönitz de Amerikaanse Admiraal het boek Karl Dönitz is, zou je Duitsland aan het leiden was. blijft hier op de achtergrond als Nimitz – aan de aanklachten verwachten dat het hier gaat om Bovendien werd hij ook nog als bedenker van het idee dat het van het schenden van het zee­ een biografie die zich bovendien een intelligent man beschouwd. oostfront zo lang moeilijk moest oorlogsecht. Dönitz gaat voor toespitst op de periode van de In de navolgende hoofdstukken blijven doorvechten om zoveel 10 jaar de Spandau­gevangenis laatste dagen van het Derde raakt Donitz enigszins op de mogelijk uit handen van de in. Hoewel de auteur mijns Rijk (subtitel). Maar dit blijkt niet achtergrond en volgen beschrij­ Russen te blijven en uiteindelijk inziens een weinig diepgaande helemaal het geval. Het is eerder vingen van de oorlog, aangevuld in handen van het westfront poging laat zien om echt iets aan andersom. Het boek beschrijft met persoonlijke verhalen van te kunnen vallen. De uitdaging profiling van Donitz als persoon een aantal episoden uit de hen die de oorlog aan den lijve voor de Duitse onderhandelaars te doen, blijft het boek desal­ laatste periode van de Tweede ondervonden, van hoe het Duit­ is daarom om niet toe te geven niettemin een interessant stukje Wereldoorlog, waarin Dönitz se leger wordt teruggedrongen, aan een volledige capitulatie en geschiedenis, dat bovendien in als bevelhebber van de Duitse hoe de Duitse onderzeeboot­ zoveel mogelijk tijd te rekken. een gemakkelijk leesbare vorm is marine en als opvolger van Hitler macht wordt opgebouwd en gegoten. een belangrijke rol speelt. Dö­ zich ontwikkelt en komt Operatie In mei 1945 wordt Donitz door nitz’ carrière wordt aangehaald, Hannibal aan de orde; de Duitse de geallieerde strijdkrachten KLTZ (LD) mr. dr. M.D. Fink maar de beschrijvingen van de operatie om per schip burgers gearresteerd en komt ook hij

32 33 KVMO ZAKEN marineblad | december 2016

IN MEMORIAM 16 maart 2017 Het hoofdbestuur van de KVMO heeft de droeve plicht KVMO-Veteranendag u in kennis te stellen van het overlijden van: Mevr. D. van der Weij-Bonnema († 19 november 2016) Mevr. S.J.M. Blaauw-Salomé († 22 oktober 2016) KTZ b.d. dr. ir. R.P. Perié († 18 november 2016) LTZ1 P. van den Berg (†19 oktober 2016) Bent u Veteraan en KVMO­lid? Noteert u dan alvast het volgende VADM b.d. W.J.E. van Rijn († 14 november 2016) KLTZ F.A.W. van Driel († 10 maart 2016) in uw agenda: op 16 maart 2017 (in het vorige Marineblad stond LTZ 3 KMR P.J. Hupkes († 27 oktober 2016) abusievelijk 17 maart) vindt voor de vijfde keer de KVMO­Veteranendag plaats! Locatie en programma worden nog bekend gesteld. Wij betuigen de nabestaanden onze deelneming en wensen hen veel sterkte toe Houdt u het Marineblad en de KVMO­site in de gaten.

Afdelingsactiviteiten eerste helft 2017 Het hoofdbestuur van de KVMO verwelkomt haar nieuwe leden! AFDELING NOORD AFDELING MIDDEN ADBZ V.R. Nieuwpoort ADBZ J.J. Weel ADBZ M.O. Tissing 17 jan Post-Actieven bijeenkomsten 7 feb Afdelingsborrels 7 feb Locatie : Marineclub, Den Helder 4 apr Locatie : Plein Kalvermarkt Complex, Den Haag KADB F. Lute ADBZ J.C. Hinfelaar ADBZ N. Stam 7 ma Aanvang : 17.30 uur Tijd : 16.30 – 18.30 uur 4 apr ADB J. de Boer ADBZ B. van den Berg ADBM D.J.J. Budwilowitz 2 mei 6 jun KVMO Barbecue 6 jun Locatie : Frederikkazerne, gebouw 147, Den Haag ADBZ J.L. Boersema ADB L. Doetjes ADB M. Veringmeier Tijd : 16.30 – 19.30 uur ADB F.J.A. Nijhof ADBZ M. Grotens KADB R.G.A.M. Gieben 17 jan Spreekuur adelborsten/jonge officieren 7 feb Locatie : Koffiecorner Enyshouse, KIM ADBZ W.J.C. Bernard ADBZ F.G. Rotteveel-Mansveld ADB F.K. Pieters 7 ma Tijd : 16.00 – 17.15 uur Meer info : zie www.kvmo.nl bij Activiteiten AFDELING ZUID ADBZ M. Hartogsveld ADBZ S.T. van Leeuwen KLTZ b.d. M.A. Simmeren 1 mei Historische wandeling (KVEO) Locatie : Veere Aanvang : 10.30 uur

9 juni Barbecue (KVMO) Locatie : de Merelhoeve, Nieuw­ en Sint Joosland Nieuwjaarsborrel Werkgroep Jongeren Aanvang : 18.00 uur Alle activiteiten staan open voor KVMO leden, ook als een andere vereniging de organisatie verzorgt. Voor vragen of nadere informa­ Wij houden 10 januari 2017 onze tie over het programma kunt u mailen naar: [email protected] nieuwjaarsborrel op de Marineclub

DE DEADLINE VOOR HET AANLEVEREN VAN KOPIJ VOOR DE RUBRIEK KVMO-ZAKEN VOOR HET FEBRUARINUMMER IS 9 JANUARI 2017. Tijd 19.30 ­ 21.00 uur De Koninklijke Vereniging van Marineofficieren Extra LTZ 2 OC Bart van Rijssen geeft een presentatie

Ere-leden: Namens Afdeling Zuid Midden: Adres secretariaat: over het vervangingsproject onderzeeboten KTZT b.d. ir. S.J.J. Hoffmann KLTZ (TD) T.S. van Tongeren KLTZ ing. W.P. Groeneveld Wassenaarseweg 2 KOLMARNS b.d. A.H.P. Knoppien Namens Werkgroep Postactieven KTZ (TD) ir. J.J. Bleijs 2596 CH Den Haag KTZ b.d. L.J.M. Smit KTZT b.d. W. Helleman KLTZ b.d. J. de Jonge T : 070-3839504 KTZA b.d. drs. T.G.D. Steenbeek Namens Werkgroep Elders Actieven KTZ b.d. H. van Eijsden F : 070-3835911 LTZ1 (LD) KMR M. Venema E : [email protected] Hoofdbestuur: Namens Werkgroep Jongeren Zuid: W : www.kvmo.nl Voorzitter: LTZ2 A.J. Roelofs Msc. KLTZ (TD) T.S. van Tongeren KLTZ ing. M.E.M. de Natris Namens de Werkgroep Genderbeleid maj KL b.d. P. van der Laan De KVMO heeft een Vice-voorzitter: KLTZ M.A.W. Riemens KLTZ (SD) b.d. A.J. Zwiers samenwerkingsverband met KTZ mr. N.A. Woudstra KLTZA b.d. P.A. Brons Onderlinge Bijstand Secretaris: Afdelingsbesturen: (postactieven) (www.onderlingebijstand.nl). LTZ 2 OC (LD) R. Groen Noord: Voor nadere informatie of Penningmeester: KLTZ (LD) R. de Leeuw Caribisch Gebied: het verkrijgen van KLTZ (LD) H.M.J. van de Burgt KLTZ b.d. P.J. van Maurik KLTZ (LD) drs. P.J. van Roon aanvraagformulieren kunt u Namens Afdeling Noord KLTZ b.d. B. Fritzsche contact opnemen met het Gedurende het winterverlof is het kantoor van de KVMO KLTZ (LD) R. de Leeuw LTZ1 ing. R.A. Paarlberg secretariaat KVMO. Namens Afdeling Midden LTZ1 (TD) dr. ir. W.L. van Norden gesloten van 23 december 2016 t/m 8 januari 2017. KLTZ ing. W.P. Groeneveld

34 35 Het hoofdbestuur van de KVMO en de redactie van het Marineblad wensen u prettige feestdagen en een voorspoedig 2017