Tombeau De Chopin from Trio to Octet Vol
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Aleksander TANSMAN TOMBEAU DE CHOPIN from trio to octet vol. 2 TANSMAN Od tria do oktetu/ From trio to octet vol.2 TOMBEAU DE CHOPIN Kwartet Śląski/Silesian String Quartet Szymon Krzeszowiec – I skrzypce/violin I Arkadiusz Kubica – II skrzypce/violin II Łukasz Syrnicki – altówka/alto Piotr Janosik – wiolonczela/cello Gościnnie/featuring also Jan Krzeszowiec – flet/flute Roman Widaszek – klarnet/clarinet Joanna Liberadzka – harfa/ harp Elżbieta Mrożek – Loska – altówka/alto Adam Krzeszowiec – wiolonczela/cello Krzysztof Firlus – kontrabas/double bass Sextuor à cordes 19’54’’ pour 2 violons, 2 altos, et 2 violoncelles 1. Lento-allegro deciso-meno mosso-a tempo 7’10’’ 2. Lento 6’52’’ 3. Presto – lento 5’57’’ Sonatina da camera 13’18’’ pour flute, violin, alto, violoncelle et harpe 1. Introduction et allegro – lento cantabile-allegro giocoso 5’43’’ 2. Notturno – lento 3’60’’ 3. Final (scherzo) – molto vivace 3’43’’ Tombeau de Chopin 8’24’’ pour quintette à cordes 1. Nocturne – lento 2’28’’ 2. Mazurka – vivo 2’27’’ 3. Postlude – lento 3’37’’ Trois pièces 8’23’’ pour clarinette, harpe et quatuor à cordes 1. Andante sostenuto 2’49’’ 2. Vivace possible 2’12’’ 3. Lento cantabile – allegro con moto 3’23’’ Tansman urodził się w Łodzi 11 czerw- ca 1897 roku. Debiutował pieśniami napisanymi do słów wybitnego poety Juliana Tuwima, swojego przyjaciela z dzieciństwa. Po zwycięstwie w pierwszym w wolnej Polsce konkursie kompozytor- skim w 1919 roku wyemigrował na Za- chód, gdzie jego patronem stał się sam Maurice Ravel, ujęty twórczością Tan- smana. Kariera Aleksandra rozwijała się niezwykle szybko. Mimo, iż nie stronił od eksperymentów, jego dzieła zaczęły gościć działem zaledwie kilku kompozyto- w filharmoniach całej Europy. W końcu lat Urów w XX wieku była tak spekta- 20. i początku 30., odbył kilka tournée kularna, bogata i wyjątkowa kariera jak po krajach Europy i USA. Niedoceniany droga artystyczna Aleksandra Tansmana. w kraju doczekał się w 1931 roku, gdy Jak pisał biograf kompozytora Janusz Ce- miał zaledwie 34 lata, biografii napisa- giełła „Tansman uczynił więcej niż ktokol- nej przez amerykańskiego muzykologa wiek inny w jego czasach dla promocji Irvinga Schwerke zatytułowanej ”Alexan- sztuki polskiej w świecie. Jego utwory dre Tansman, compositeur polonais”. Na rozbrzmiewały na najtrudniej dostępnych tournée dookoła świata (1932-1933) od- scenach i estradach, wykonywane przez niósł wielki sukces. Swą postawą estetycz- najlepsze orkiestry i najsławniejszych wir- ną przyczynił się do powstania współcze- tuozów, dyrygowane przez mistrzów ba- snej muzyki japońskiej, czemu dał wyraz tuty, których nazwiska stały się już legen- w swojej twórczości jeden z najwybitniej- dą. Wszędzie pisano o nim „kompozytor szych kompozytorów japońskich Yoritsune polski Aleksander Tansman”. Matsudaira. Utworami Tansmana dyrygowali naj- utwory, nie może mieć wątpliwości, że więksi: Arturo Toscanini, Tulio Serafin, byłem, jestem i na zawsze pozostanę Leopold Stokowski, Grzegorz Fitelberg; kompozytorem Polski.” Tansman zmarł nie mniej wielcy je wykonywali: wiolon- w Paryżu 15 listopada 1986 roku. czeliści Pablo Casals, Gregor Piatigorski, gitarzysta Andres Segovia czy pianiści Muzyka kameralna Aleksandra Tan- José Iturbi, Walter Gieseking, skrzyp- smana stanowi bardzo bogaty, różnorod- kowie Jasha Heifetz czy Joseph Szigeti. ny i niezwykle wartościowy artystycznie Łączyła go przyjaźń z Charlie Chaplinem, fragment twórczości kompozytora. Georgem Gershwinem, Albertem Ein- W trakcie 66 lat aktywności kompozy- steinem, Thomasem Mannem i Igorem torskiej, w latach 1917-1982 napisał Strawińskim, o którym napisał pierwszą 43 dzieła kameralne. w historii i do dziś interesującą książkę. Oprócz kwartetów smyczkowych skompo- Gdy II wojna światowa dosięgła Francji, nował kilkadziesiąt utworów od tria do Chaplin umożliwił Tansmanowi wyjazd oktetu z udziałem smyczków, fortepianu, do USA, ratując go w ten sposób od fletu, klarnetu, oboju, fagotu, trąbki, holocaustu. Tansman był nominowa- rogu, puzonu i harfy. Całe bogactwo tej ny do Oskara, nagrody Amerykańskiej muzyki jest poza kwartetami smyczkowy- Akademii Filmowej za muzykę do filmu mi mało znane i chyba niedoceniane. Se- Paris Underground. Jest uznawany za ria zatytułowana „Od Tria do Oktetu” ma współtwórcę neoklasycyzmu w muzyce za zadanie wypełnić tę lukę i przybliżyć światowej. Był jednym z najczęściej wy- tą ważną część spuścizny kompozytora konywanych kompozytorów świata; przez melomanom w kraju i poza granicami. lata odnotowywał ponad 500 wykonań rocznie. Kilka lat przed śmiercią tak pi- Sextour à cordes skomponowany w 1940 sał w liście ”Oczywiście wiele zawdzię- roku i dedykowany Igorowi Strawińskiemu, czam Francji, ale ktokolwiek słyszał moje z którym łączyła go bliska przyjaźń, szcze- gólnie podczas pobytu w USA, wykonany muzycznych, w którym użyto fletu, har- został po raz pierwszy przez zespół in- fy i smyczków była Sonata Claude De- strumentalny „Les concerts de L’Oeuvre” bussy’ego. Później z tych wyszukanych w Théâtre de L’Oeuvre w 1947 roku. Jest i wyrafinowanych brzmień korzystali Al- to dzieło trzyczęściowe w tempach: lento – bert Roussel w Sérénade, Vincent d’Indy allegro deciso, presto – lento. w Suite en parties, Andre Jolivet w Chant Już po prawykonaniu określono w recen- de Linos czy Heitor Villa-Lobos w Quin- zjach, że dzieło zawiera więcej poezji tette Instrumental. i zapowiada ewolucję ku czemuś , co zo- Aleksander Tansman znalazł się w pierw- stanie zapewne w przyszłości nazwane szym historycznym składzie Łódzkiej Or- „nowym stylem tansmanowskim”. kiestry Symfonicznej, a więc można po- wiedzieć współtworzył zespół, z którego Tombeau de Chopin to utwór napi- wyrosła dzisiejsza szacowna Filharmonia sany na zamówienie UNESCO w 1949 Łódzka. Realizował tam często partię roku w 100. rocznicę śmierci F.Chopina. harfy na… fortepianie, bowiem nowo Jest to utwór niewielkich rozmiarów, powstająca orkiestra nie mogła sobie po- trzyczęściowej budowie, która mogłaby zwolić na zakup bądź co bądź drogiego być określona jako kwintesencja „chopi- instrumentu. nizmu” – Nocturne, Mazurka i Postlude, Tansman napisał swoją Sonatina da ca- przeznaczony na kwintet smyczkowy lub mera w grudniu 1952 roku w przerwie orkiestrę smyczkową. Od pierwszych między wielkimi dziełami jak oratorium wykonań 3 i 5 października 1949 r Prorok Izajasz, czy opera Le Serment. w Salle Gaveau w Paryżu na uroczystym Cały rok 1952 to niezwykle produktywny koncercie UNESCO przez Quatour Calvet okres w twórczości kompozytora. Napisał i kontrabasistę Gastona Logerot, utwór wtedy jeszcze Sinfonia piccola na orkie- zyskał bardzo pochlebne recenzje. strę, 4 Nocturnes na fortepian, Concertino Jednym z najwcześniejszych przykładów na obój, klarnet i orkiestrę, Sonatine na fagot i fortepian. Być może ta wielka ak- części I Andante sostenuto, II Vivace tywność kompozytorska i wytężona praca possibile, III Lento cantabile, allegro con miała przyćmić niepokój i ból z powodu moto. Andante jest formą preludium, po nieuleczalnej choroby żony Colette, która którym następuje centralna część utwo- zmarła na początku 1953 roku. ru Vivace, którą można zaliczyć do świa- Sonatina da camera należy do dojrzałe- ta Tansmanowskich scherzo o budowie go stylu Tansmana, charakteryzującego formalnej AABCCD, w której D to coda się koncentracją środków, wielką wital- z pięciokrotnie powtórzonym na zakoń- nością rytmiczną i intensywną ekspresją czenie motywem pochodzącym ze sche- liryczną. Po krótkiej introdukcji Lento rza V Symfonii. Trzecia część rozpoczyna cantabile, pierwsza część to kolejny przy- się introdukcją, duetem klarnetu i harfy kład indywidualnego podejścia Tansma- w tempie lento cantabile. Po czym na- na do formy sonatowego allegra. Ujaw- stępuje pełne energii allegro con moto nia tansmanowską metodę prezentacji, powtórzone dwa razy i zakończone silnie dekonstrukcji i redystrybucji materiału schromatyzowaną 8 taktową codą. tematycznego, który konsekwentnie ukła- Muzyka kameralna Aleksandra Tansma- da się w kolorową mozaikową formę. na wymaga najwyższych umiejętności Druga część to poetyckie intymne i ta- od wykonawców, zarówno w sferze jemnicze Notturno. Trzecia część Finale proporcji brzmieniowych, intensywności to Scherzo, bardzo dynamiczne, które w brzmienia całości zespołu jak i poszcze- części środkowej – trio - przywołuje ma- gólnych warstw kompozycji, ekspresji teriał tematyczny drugiej części. i klarowności w częściach lirycznych oraz niebywałej precyzji, trudnej do osiągnię- Trois pièces pour clarinette, harpe, cia w szybkich tempach scherza czy toc- et quatour à cordes powstało w 1970 caty przy jednoczesnych skomplikowa- roku i było kolejnym zamówieniem Ra- nych podziałach rytmicznych. dia Francuskiego. Składa się z trzech Andrzej Wendland nly few composers of the 20th to experiment, music halls all over Eu- Ocentury pursued such a success- rope began to play his compositions. ful, colourful and unique artistic career At the end of the 1920s and beginning path as Alexander Tansman. Janusz Ce- of the 1930s he made several European giełła, the composer’s biographer wro- and American tours. Despite not being te, “Tansman did more than any other appreciated in Poland, in 1931 when he person of his time to promote Polish was only 34 years old, he had his biogra- art all over the world. His works were phy written by an American musicologist played on the most celebrated stages Irving Schwerke, entitled Alexandre Tan- that not many artists had access to, sman, compositeur polonais. Tansman performed by the best orchestras and achieved great success