W Gdańskim Ogrodzie Muz
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
W GDAŃSKIM OGRODZIE MUZ W GDAŃSKIM OGRODZIE MUZ GIMNAZJUM AKADEMICKIE W GDAŃSKU WOBEC KULTURY STAROŻYTNYCH GREKÓW I RZYMIAN IDEE • TEKSTY • ARTEFAKTY REDAKCJA Maria Otto, Jacek Pokrzywnicki KURATORKA WYSTAWY Maria Otto KATALOG Maria Otto, Jacek Pokrzywnicki TeksTy wprowadzające Bartosz Awianowicz, Izabela Bogumił Piotr Kociumbas, Piotr Paluchowski Pelplin 2016 Recenzent: prof. UG, dr hab. Radosław Grześkowiak Fotografie: Justyna Kuropatwa, Michał Szczepanowicz; Digital-Center Korekta: Małgorzata Lenz Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Lidia Ciecierska Redakcja techniczna: Wydawnictwo „Bernardinum” Grafika wykorzystana na okładce: pl.fotolia.com/imagosrb Wydanie 1 drukowane, 27 ark. wyd. ISBN 978-83-7823-776-1 druk ISBN 978-83-7823-616-0 on-line pdf Pelplin 2016 Publikacja w wersji elektronicznej jest dostępna na licencji Creative Commons – Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 3.0 Polska Pewne prawa zastrzeżone na rzecz autorów. Zezwala się na wykorzystanie publikacji zgodnie z licencją – pod warunkiem zachowania niniejszej informacji licencyjnej oraz wskazania autorów jako właścicieli praw do tekstu. Wykorzystane w kata- logu zdjęcia wykonane zostały za zgodą PAN Biblioteki Gdańskiej ([email protected]) i powinny być rozpowszechniane po uprzednim uzyskaniu zgody od tej Instytucji. Spis treści Wstęp 9 Podziękowania 11 Nota informacyjna 13 Summaries 15 CZĘŚĆ I: TEKSTY WPROWADZAJĄCE Izabela Bogumił Inspiracje antyczne w twórczości poetów Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego 23 Bartosz Awianowicz Retoryka w Gdańskim Gimnazjum Akademickim w świetle programów szkolnych, wykładów i praktyki oratorskiej drugiej połowy XVI i w XVII wieku 41 Piotr Kociumbas Muzyczne rebusy Michaela Conoviusa (1609–1692) albo gimnazjalnego kantora eksperymenty z epitalamium 67 Piotr Paluchowski Przyczynek do postrzegania antyku w Gdańsku w II połowie XVIII wieku. Obraz świata łacińskiego w czasopiśmie „Danziger Erfahrungen” 103 5 Spis treści CZĘŚĆ II: NOTY Stare druki 113 Rękopisy 121 1. Catalogus variorum librorum publica auctione in aedibus d[omi]n[i] Prof[essoris] Schelgvigii ad d[iem] [ ] Jan[uarii] cIɔ Iɔcc XV divendendorum… 129 2. Bibliotheca quam Johann Fidalcke conquisit… 132 3. Bibliotecae Breynianae pars… 136 4. Pars bibliothecae Kleinio-Gralathianae… 140 5. Karl Benjamin Lengnich, Catalog der Bibliotheck in der Oberpfarrkirche St. Marien in Danzig 144 6. Arystoteles, De cura rei familiaris (Oeconomica), liber I Isocratis oratio De vitae institutione ad Demonicum scripta 149 7. Publius Vergilius Maro, Opera 153 8. Caius Iulius Caesar, Julius der erst Romisch keiser von seinen kriege 159 9. Aulus Gellius, Noctium Atticarum libri XIX 163 10. Sophocles, Tragodiai hepta. Tragoediae septem 168 11. Hesiodus, Poemata, quae extant, omnia, Graece, cum varia interpretatione Latina 171 12. Photius, Bibliotheke tou Photiou. Librorum quo legit Photius Patriarcha excerpta et cen- surae 174 13. Theophrastos, De historia plantarum libri decem 178 14. Marcus Tullius Cicero, Epistolae Familiares. Cum Pauli Manutii Annotationibus brevis in margine adscriptis 181 15. Homerus, Ilias 183 16. Jo. Alberti Fabricii […] Bibliothecae Graecae Liber IV… 187 17. Publius Ovidius Naso, Metamorphoses 189 18. Iosephos Flavios, Opera omnia. Tomus I 191 19. Lucius Apuleius, Commentarii a Philippo Beroaldo conditi in asinu[m] aureu[m] Lucij Apuleij 193 6 Spis treści 20. Caspar Cruciger [Młodszy], In Georgicon Vergilii M[agistri] Caspari Crucigeri 196 21. Clement Edmondes, Observations upon Caesars comentaries 200 22. Komentarz do „Annales” Korneliusza Tacyta 203 23. [Franciscus de Rivulo], Nihil sodales […] [Muzyka do przedstawienia „Hecastus” Jorisa van Lanckvelta vel Georgiusa Macropediusa] 207 24. Jan Długosz, Annales seu Chronicae inlcyti Regni Poloniae. Libri VII–IX, X… 211 25. Sztambuch Petrusa Himmelreicha, Johannes Posthius Gemerschemius, Tetrasticha in Ovidii Metamor. Lib. XV 214 26. Alessandro Donati, Roma vetus ac recens utriusque aedificiis ad eruditam cognitionem expositis 217 27. Heinrich Zernecke, Umbständliche Reise-Beschreibung… 219 28. Johannes Mochinger, Floridorum ex dissertationibus rhetoricis super Cicerone in Lyceo Gedanensi habitis excerptorum sylva 223 29. Michael Falck, Dictata ethica… 225 30. Christian Friedrich Wernsdorf, Übersetzung der Briefe… 229 31. Simon Clüver, Explicatio primi Euclidis libri tradita a M[agistro] Iohanne Balduino 232 32. [Notatki z wykładów profesorów fakultetu medycznego na uniwersytecie w Montpellier] 235 33. Theodor Friedrich Kniewel, Anmerkungen zu einigen Oden des Horatz… 238 34. [Vorlesungen über Rhetorik/Wykłady z retoryki] 240 35. Beniamin Groddeck, Excerpta ex scriptis viri celeberrimi Alberti Schultensii… 243 36. Himerii sophistae eclogae et declamationes integrae XXXIV 246 37. [Johann Wilhelm Ludwig Bärreysen], [Zbiór notatek z rozmaitych wykładów Friedricha Augusta Wolfa] 250 38. Korespondencja Marcina Lutra i Filipa Melanchtona (odpis) w wyborze 253 39. Collectio litterarum… 256 40. Johann Benjamin Schmidt, Catalogus librorum ad historiam Polonicam spectantium…; Codex diplomaticus der Stadt Danzig… 259 41. Elias von Trewen, alias Schröder, Ius publicum Dantiscanum… 263 7 Spis treści 42. Reinhold Curicke, Der Stadt Danzig Historische Beschreibung… 265 43. Jacob Theodor Klein; [René Antoine Ferchault de Réamur], Tentamen methodi ostracologi- cae… 270 Bibliografia 275 Indeks sygnatur 281 Indeks nazwisk 283 Indeks rzeczy 293 Indeks nazw geograficznych i etnicznych 301 8 WSTĘP E współczesnym świecie zauważyć możemy swoisty dwóch wybitnych gdańskich badaczy – profesora Edmunda pęd ku nowoczesności, technologii – z jednoczesnym Kotarskiego, przez lata związanego zarówno z PAN Bibliote- Wuznaniem za przestarzałe i niepotrzebne tego, co mi- ką Gdańską, jak i z Uniwersytetem Gdańskim, oraz dr. hab. nione. Często widać pewnego rodzaju dystans do dawnej Marcina Kalecińskiego, prof. UG, wykładowcy w Instytucie literatury, kultury, sztuki czy historii, a znajomość języka Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego. greckiego i łacińskiego uważana jest za mało przydatną Również 19 czerwca otwarta została wystawa W gdańskim umiejętność. Chcąc pokazać, że jest inaczej, że – innymi ogrodzie muz. Gimnazjum Akademickie w Gdańsku wobec słowy – kultura stworzona przez starożytnych ma wciąż kultury starożytnych Greków i Rzymian. Idee, teksty, artefak- wiele do zaproponowania, przystąpiliśmy do realizacji ty, na której zaprezentowano bogate zbiory Polskiej Akademii projektu W nadbałtyckim ogrodzie muz… Realizowany na Nauk Biblioteki Gdańskiej w kontekście szeroko pojętej obec- mocy porozumienia między gdańskimi instytucjami kultury ności antyku w kulturze miejskiej Gdańska w okresie między (Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska i Muzeum XV a XIX wiekiem. Z kolei 27 czerwca został zorganizowany Narodowe w Gdańsku) oraz instytucjami nauki (Katedra spacer zatytułowany Na tropach antyku w Gdańsku, pod- Filologii Klasycznej Uniwersytetu Gdańskiego i Instytut czas którego miłośnicy naszego nadmotławskiego ośrodka Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego), miał on za za- mieli szansę bliżej zapoznać się z elementami gdańskiej danie przedstawić – na różne sposoby – obecność antyku kultury, sztuki i literatury wiążącymi się z tradycją antyczną. w Gdańsku wczesnej nowożytności. Nie był to jedyny element popularyzatorski, gdyż w okresie W ramach projektu 19 czerwca 2015 roku odbyła się konfe- wiosennym w gdańskim Muzeum Narodowym odbywały się rencja zatytułowana Gdański ogród muz. Gdańsk nowożytny zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży na temat związków wobec tradycji starożytnego Śródziemnomorza. Pokrewień- kulturowych Gdańska z antykiem. stwa, powinowactwa, wspólne idee, podczas której obrado- Niniejsza publikacja jest kolejnym elementem projektu wali badacze związani z ośrodkami naukowymi Gdańska, – elementem, który mógł zaistnieć dzięki zaangażowaniu Warszawy, Torunia. Konferencję, objętą patronatem Prezy- Stowarzyszenia Nasz Gdańsk. Stowarzyszenie uzyskało denta Miasta Gdańska, uświetniły wykłady mistrzowskie finansowanie w ramach organizowanego przez Urząd 9 Maria Otto Miejski w Gdańsku otwartego konkursu ofert 2015 na okolicznościowe autorstwa Conoviusa dedykowane człon- realizację zadań z zakresu kultury, sztuki, ochrony dóbr kom patrycjatu gdańskiego, wskazując między innymi na kultury i dziedzictwa narodowego, określonych w Progra- ich łączność z tradycją grecko-rzymską. Artykuł dr. Piotra mie współpracy Miasta Gdańska z organizacjami pozarzą- Paluchowskiego przenosi czytelnika w świat prasy gdań- dowymi na rok 2015. Dotacja pozwoliła na opracowanie skiej. Dr Paluchowski (Zakład Historii i Filozofii Medycyny i wydanie w formie elektronicznej katalogu wystawy oraz Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego; Muzeum Histo- esejów pod wspólnym tytułem: „W gdańskim ogrodzie ryczne Miasta Gdańska) przedstawia artykuły dotyczące muz. Gimnazjum Akademickie w Gdańsku wobec kultury starożytności, jakie opublikowano na łamach gdańskiego starożytnych Greków i Rzymian. Idee, teksty, artefakty”. czasopisma Danziger Erfahrungen. Publikacja składa się z dwóch części: w pierwszej znajdują Druga część publikacji to katalog wystawy W gdańskim się eseje wprowadzające czytelnika w tematykę obecno- ogrodzie muz. Gimnazjum Akademickie w Gdańsku wobec ści antycznej tradycji w Gdańsku wczesnonowożytnym. kultury starożytnych Greków i Rzymian. Idee, teksty, Dr hab. Bartosz Awianowicz (Katedra Filologii Klasycznej artefakty, która miała miejsce w siedzibie Polskiej Aka- Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu), analizując demii Nauk Biblioteki