1/3 PDF Document

1 Onderwerp: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst opm. Hallo allemaal, Bijgaand ook het conceptverslag van de bijeenkomst op vrijdag 1 december. En ook nu weer met commentaar. Zowel dit als het eerder verstuurde verslag wil ik met commentaar uiterlijk vrijdag naar sturen. Opmerkingen en/of tekstsuggesties zijn voor die tijd van harte welkom! Hartelijke groet,

Directie Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit DG Agro en Natuur Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

inez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 2

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst 27 nov 1 opm Datum: donderdag 14 december 2017 13:21:12 Bijlagen: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst 27 nov 1 opm .docx

Hoi Bijgaand mijn opmerkingen/vragen.

Ik zal vandaag ook naar het verslag van 1 dec. kijken. Groet,

Van: Verzonden: dinsdag 12 december 2017 10:20 Aan:

Onderwerp: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst 27 nov 1 opm

Hallo allen, Bijgaand het conceptverslag van de commissiebijeenkomst van 27 nov met LNV-opmerkingen. (die van 1 december volgt nog) @ : kijk je nog even kort mee? Hartelijke groet, 3 Van: Aan: Onderwerp: FW: bijeenkomst met alleen de experts adviescommissie risicobeoordeling positieflijst Datum: vrijdag 15 december 2017 16:01:49 Bijlagen: image001.wmz Systematiek risico inschatting positieflijst nav 1 dec 1.1.docx image002.wmz image004.png

ti Van: [mailto: @wur.nl] Verzonden: vrijdag 15 december 2017 13:34 Aan: [email protected]; @uu.nl; ; @avimed.nl; ; CC: ; ; ; ; ; @uu.nl Onderwerp: RE: bijeenkomst met alleen de experts adviescommissie risicobeoordeling positieflijst Beste , , , , en , Zoals al aangegeven is maandag de bijeenkomst met jullie vanwege het weer niet doorgegaan. Wel hebben en ik overlegd om te kijken of we iets kunnen opleveren waarmee we toch voorbereidend en aansluitend op 1 december een slag kunnen maken (op een abstracter niveau de biologische onderbouwing leveren voor de problemen en motieven die we 1 december hebben afgeleid). en ik hebben de discussies herleid in lijn met onze opdracht als mogelijke vervolgstap en ter voorbereiding van de bijeenkomst met de brede groep adviescie positieflijst. Zie Bijlage. Wie waarmee al aan de slag kan hebben we niet kunnen afstemmen. Mogelijk kunnen jullie kijken wie tijd heeft om al wat te doen. en ik zijn al zo vrij geweest wat suggesties te doen. @ en : ik heb jullie niet kunnen bereiken en telefonisch kunnen vragen of je bereid bent met onze suggesties al wat voorbereidend werk te doen ( : ik heb jouw telefoonnr niet en ik kwam niet verder dan jouw voice mail). Vraag is of jullie samen met bereid zijn overeenkomstig de bijlage al een bijdrage te leveren voor de biologische onderbouwing van de problemen zoals we die 1 december geformuleerd hebben. We zouden het resultaat vervolgens begin januari kunnen bespreken. @ : ik weet niet in hoeverre je vanuit Aruba (dat was het toch) kans ziet ook al eens te kijken wat we voor reptielen en amfibieën kunnen. Anders moet dat volgen als je weet terug bent. Als jullie vragen of suggesties ter verbetering hebben hebben hoor ik het graag! Voor nu vast een goed weekend,

Van: Verzonden: woensdag 6 december 2017 17:27 Aan: ' @rug.nl' < @rug.nl>; ' @uu.nl' < @uu.nl>; < @wur.nl>; @avimed.nl' < @avimed.nl>; ' < @biol.rug.nl>; ' ' < @sovon.nl> CC: < @wur.nl>; < @wur.nl>; ' < @minez.nl>; ' < @planet.nl>; ' ' < @gmail.com>; @uu.nl' < @uu.nl> Onderwerp: bijeenkomst met alleen de experts adviescommissie risicobeoordeling positieflijst Beste , , , , en , Zoals afgelopen vrijdag 1 december afgesproken komen we volgende week als ‘subgroep experts’ samen: Maandag 11 december van 10.00 – uiterlijk 14.00 uur Locatie Wageningen campus, Radix gebouw 107, zaal M2 (M0.Da.011) Een lunch is geregeld. Zie: voor gebouw 107 https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1S1fhs0UlArxEHweBP49R3WZZ2q0&ll=51.987883350220976%2C5.669020273849469&z=16 Kern van ons overleg is om de vervolgstap te zetten op basis van het schema dat we afgelopen vrijdag hebben opgesteld van de belangrijkste risico’s (zie bijlage flip over). Hiermee zullen we aan de slag gaan waarbij vrijdag voor ons de volgende vragen zijn geformuleerd: 1. Vaststellen welke literatuur beschikbaar is om basis van biologische kenmerken te kunnen toelichten waarom het motief een risico is. 2. Vaststellen hoe groot de variatie is tussen soorten en gekoppeld hieraan: is het haalbaar om de biologische kenmerken ter verklaring van een risico op hoger (cluster)niveau te benoemen 3. Vaststellen waar op basis van literatuur te weinig kennis beschikbaar is en wellicht via Delphi methode bij experts zal moeten worden opgelost. En dit om uiteindelijk: 4. Te toetsen of de nieuwe lijst motieven werken om de risico beoordeling uit te voeren en deze ook met literatuur te kunnen onderbouwen Ik hoop dat we kunnen stappen zetten om te komen tot de onderbouwing of een dier te houden is (of niet). Onze uitdaging zal zijn om de discussie op hoofdlijnen te voeren en dat het ons maandag lukt om zo ver te komen dat we dit de volgende advies commissie kunnen bespreken! Voorts heeft vrijdag op basis van een kort overleg met enkele van jullie nagedacht over een verbetering van de beslisboom. In haar mail geeft ze ook een waardevolle vervolgstap op de discussie van de risico factoren van afgelopen vrijdag met een indeling die ons helpt om de beoordeling in het advies te kunnen onderbouwen:

Ik hoop dat we maandag flinke stappen kunnen zetten! Gr ir.

T 0317 (schakelt door naar mobiel) E @wur.nl Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. 3a

Systematiek risico inschatting positieflijst

Context vervolgstap Op de bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst is door gediscussieerd hoe te komen tot de risico inschatting positief lijst. Daarbij is voor het vervolg het volgende relevant:

• Het uitvoeren van de beoordeling van soorten is, in ieder geval voor zoogdieren, uitvoerbaar • De argumentatie waarom een soort een risico vormt is lastig maar voor het advies wel noodzakelijk • De experts hebben op 1 december daarom volgende aanpak uitgewerkt: o Werken vanuit de essentiële problemen zoals besproken op 1 december. Deze zijn in een brainstorm uitgewerkt en in het verslag van de vergadering van 1 december verwerkt o Vervolgens niet per soort maar vanuit de problematiek (benoemd op 1 december) komen tot een onderbouwing waarom een dier een risico vormt voor de mens versus de gezondheid, het welzijn of de integriteit van het dier zelf o De noodzaak om vanuit de problematiek een biologische onderbouwing op te leveren o Met gedachte dit te doen door voor enkele soorten vanuit de problematiek de biologische onderbouwing op te leveren en dit op basis daarvan vervolgens te veralgemeniseren. • Na afloop van de vergadering hebben enkele experts kort doorgeredeneerd waarna de bestaande beslisboom heeft doorontwikkeld tot een beslisboom die samen met bovenstaande biologische onderbouwing helpt bij de argumentatie over de zwaarte van de risico’s bij de beoordeling van een soort.

Uitgangspunt bij argumentatie risico-inschatting De motivatie of een dier gehouden kan worden kan beargumenteerd worden in drie behoefte niveaus zoals het volgende model laat zien.

'lagere orde' psychologische behoefte zoals voortplanting en schoonmaakgedrag

2. 'hogere orde' psychologishce behoefte zoals leefruimte, sociaal contact, foerageren

1. 'basale behoefte' fysiologische en veiligheids behoeften

1 De piramide wordt gebruik bij de argumentatie in de beslisboom. Voorts speelt bij de argumentatie het verschil in verantwoordelijkheid:

• LNV voor wetgeving en beoordeling wat uiteindelijk op de lijst komt of ‘one strike out’ is. Hierbij is het mogelijk dat de commissie LNV hierover een beargumenteerd advies geeft. • De adviescommissie gericht op de beoordeling op risico’s en ranking van soorten

Dat betekent bij de beoordeling het volgende voor de beslisboom:

0. Uitgangspunt wettelijk kader/regelgeving (LNV)

1. Beoordeling veiligheid voor de houder (uitvoering door adviescommissie) a. Risico op letsel b. Risico op zoönosen

indien niet of nauwelijks beheersbaar of onaanvaardbaar hoog risico:

“Strike out’ (verantwoordelijkheid LNV) Ook hierbij levert de commissie LNV een beargumenteerd advies (liefst op basis van biologische kenmerken). vwb zoönosen, vanuit de overige experts vwb bepaalde biologische kenmerken (giftig, type afweermiddelen gecombineerd met grootte, type dier: prooi- versus roofdier …).

2. Beoordeling risico’s voor gezondheid, welzijn & integriteit van het dier (beoordeling adviescommissie) a. Inbreuk op integriteit denk daarbij aan de noodzaak tot uitvoeren van ingrepen anders dan toegestaan in de wet of vangen van wild om houden/handhaven in gevangenschap mogelijk te maken

indien niet of nauwelijks beheersbaar of onaanvaardbaar hoog risico: “Strike out’ (verantwoordelijkheid LNV) De commissie levert hiervoor aan LNV een beargumenteert advies.

b. Risico’s gezondheid & welzijn Hier komt de lijst van essentiële problemen (benoemt op 1 december) en motieven aan de orde waarbij we de argumentatie voeren op basis van de piramide en niveau 1, 2 en 3. Om dit te kunnen beargumenteren zorgen we voor de biologische onderbouwing bij de drie niveaus en benoemde problemen en motieven. M.a.w. we redeneren in eerste instantie vanuit de problematiek die kan ontstaan die een bepaalde mate aan risico’s (groot-matig-klein) met zich mee kan brengen en gaan op zoek naar de biologische karakteristieken die daarbij horen (welke soorten zien we deze problemen in praktijk, wat zijn de ‘common denominators’ of ‘biologische kenmerken’ van die soorten waardoor dit risico met name gaat spelen – dat zijn dan de kenmerken waar later op gescoord kan worden waardoor evaluatie sneller gaat lopen) a. Niveau 1: basale (fysiologische) behoefte beoordeling op basis van de basale fysiologische behoeften die bij niet kunnen voldoen tot consequentie heeft morbiditeit/mortaliteit (betreft mn de fysiologische gemoedstoestand van het dier): i. Klimatologische omstandigheden: kunnen realiseren van warmte (geschikt klimaat), voedsel + water, rust, veiligheid (predatoren, barre weersomstandigheden)

Indien inbreuk leidt tot hoog risico op sterfte: “Strike out’ (verantwoordelijkheid LNV)

b. Niveau 2: hogere orde psychologische behoefte beoordeling op basis van een hogere orde psychologische behoefte die bij niet kunnen voldoen tot consequentie heeft gedragsstoornissen, stereotypieën, onder- of overvoeding (betreft mn de welzijns gemoedstoestand): i. Leefruimte ii. Sociaal contact iii. Voeding en foerageergedrag c. Niveau 3: lagere orde psychologische behoefte beoordeling op basis van een lagere orde psychologische behoefte die bij niet kunnen voldoen veelal beperkte gezondheidsconsequenties heeft voor het individu (hoeven mogelijk niet opgenomen te worden in het geheel, maar kunnen wel verklaren waarom deze aspecten niet in de beoordeling worden meegenomen) i. Schoonmaakgedrag ii. Zintuigen iii. Voortplanting

individuele voorbereiding door experts Kern is komen tot de biologische onderbouwing bij de weergegeven problemen/ consequenties van het niet kunnen voldoen aan de fysiologische behoefte (voor de risico’s gezondheid&welzijn bij de hiervoor genoemde niveaus de onderdelen i. ii en iii). Daarbij stellen we ons de volgende stappen voor:

1. start met zoogdieren om in beperkte tijd (één dagdeel?) ervaring op te doen met het vinden van basis literatuur die de biologische kenmerken beschrijft van soorten waarbij problemen ontstaan als aan de fysiologische of psychologische behoeften niet wordt voldaan. Gedachte is per behoefte: a. kijken naar de consequenties b. vervolgens bij (enkele) soorten waar dit voorkomt de biologische kenmerken die erbij horen gaan distilleren c. de literatuur die hierbij past en vormt de basis voor de volgende stap (2) Uitvoering: één van de zoogdier experts waar andere op kunnen reageren 2. Op basis van stap 1 veralgemeniseren van de literatuur naar argumentatie van de biologische consequentie van het niet voldoen aan de fysiologische behoefte. De literatuur uit onderdeel 1c kan helpen om de informatie en keuze voor biologische kenmerken te extrapoleren en beargumenteren. 3. Voor vogels eveneens doorlopen van stap 1 en 2 uitvoering: vogelexpert (die onderling afstemmen)? 4. Voor reptielen is het lastig of de beschreven aanpak van benoemde problemen werkt. Op 1 december is geopperd om de risico’s af te bakenen naar leefomgeving (huisvesting), klimaat en voeding. Uitvoering: aangevuld met mogelijk iemand van RAVON?

Van: Aan: Onderwerp: FW: bijeenkomst met alleen de experts adviescommissie risicobeoordeling positieflijst Datum: d nsdag 19 december 2017 22:15:40 Bijlagen: image004.png Commentaar.docx

ti Van: [mailto: @rug.nl] Verzonden: zaterdag 16 december 2017 22:27 Aan: CC: @rug.nl; @uu.nl; ; @avimed.nl; ; ; ; ; ; ; ; @uu.nl Onderwerp: Re: bijeenkomst met alleen de experts adviescommissie risicobeoordeling positieflijst Beste en mede commissieleden Ik heb de datum in mijn agenda genoteerd en hoop dan ijs en weder dienende aanwezig te zijn Ik heb de vrijheid genomen maar even wat gedachten op papier te zetten naar aanleiding van het document van en Het kan zijn dat veel daarvan al is besproken op de vergadering waar ik helaas niet aanwezig kon zijn Zo niet, zie het dan maar als bijdrage aan de discussie van 16 januari Met vriendelijke groet en prettige feestdagen,

2017-12-15 14:02 GMT+01:00 < @wur nl>: Beste mensen, Zouden jullie alvast dinsdag 16 januari 15 00 – 20.00 uur willen reserveren in je agenda? Nog niet iedereen heeft kunnen reageren, maar omdat dit al begin januari is wil ik deze datum toch graag vastleggen. Ik hoop begin volgende week alle data te kunnen doorgeven. Excuus dat het wat langer duurt! Gr 5

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Vraagje verleden positieflijst Datum: woensdag 20 december 2017 07:53:40

Nee helaas, Daar weet ik niets van af

Van: Verzonden: dinsdag 19 december 2017 16:14 Aan: CC: Onderwerp: Vraagje verleden positieflijst Hallo Op jou verzoek om per mail de vraag te stellen: Stichting Aap verwijst in het gesprek dat we ihkv de positieflijst met hen hadden naar een methodiek die in 1994/1995 door de Dierenbescherming achter de schermen is ontwikkeld ( ?). Bij deze methode is op basis van gedragskenmerken gekeken naar clustering. Ze denken dat het loont daar nog eens goed naar te kijken. Weet jij daar meer van? Hartelijke groet,

......

Projectleider Pool

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 6 / (secretariaat) E @minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 6

Van: Aan: Onderwerp: Re: Vraagje verleden positieflijst Datum: woensdag 20 december 2017 09:34:38

Ok en dank

Verstuurd vanaf mijn iPad 7

Van: Aan: Onderwerp: FW: Casus Positieflijst, consequenties CBb uitspraak (ECLI:NL:CBB:2017:70) Datum: donderdag 21 december 2017 13:43:49 Bijlagen: 2017507 Rapport inzake de Positieflijst zoogdieren.docx

Hi , Ik wil uiterlijk morgenochtend bij wijze van ontvangstbevestiging kort reageren. Als je na een eerste scan van het document vragen hebt om e.e.a. goed te kunnen beoordelen, neem ik het graag nog mee in deze mail.. Van: [mailto: @dierenbescherming.nl] Verzonden: woensdag 20 december 2017 20:44 Aan: CC: ' Onderwerp: FW: Casus Positieflijst, consequenties CBb uitspraak (ECLI:NL:CBB:2017:70) beste , zoals benoemd in ons gesprek met Lieke en met jou over de positieflijst, hebben AAP en de Dierenbescherming juridisch advies ingewonnen over de situatie aangaande de positieflijst en de uitspraak van het CBB hierover. De managementsamenvatting is als volgt: Management Samenvatting Het is de vraag of de redeneerlijn die het CBB toepast ten aanzien van de Nederlandse Positieflijst wel in lijn is het Europese recht. Dieren die niet op de Positieflijst staan, mogen in principe niet gehouden worden als huisdier. Een particulier kan hier echter wel een verzoek toe indienen. Het probleem hierbij is dat op basis van de redeneerlijn uit het CBB de bewijslast voor het afwijzen van dit verzoek bij het bevoegd gezag ligt. Deze moet hier gedegen wetenschappelijk onderzoek aan ten grondslag leggen om het verzoek te kunnen weigeren. . Na analyse van de CBB-rechtspraak en het Andibel arrest van het Europese Hof van Justitie is gebleken dat het CBB een relevante nuance weglaat. Zijn er geen of niet afdoende wetenschappelijke gegevens beschikbaar voor de beoordeling van het gevaar (dat het houden van het dier zou opleveren), maar is het waarschijnlijk dat er reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren intreedt wanneer het gevaar intreedt, dan mag het bevoegd gezag plaatsing op de lijst op basis van het voorzorgsbeginsel weigeren. Op grond van dit beginsel zou het bevoegd gezag dus plaatsing op de Lijst mogen weigeren. . Ook is het CBB strenger ten aanzien van de inhoud van de bewijslast. Zo wordt overwogen dat het bevoegd gezag zélf het onderzoek moet doen dat aan de beslissing ten grondslag ligt, terwijl volgens Andibel het bevoegd gezag gebruik moet maken van de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn. Ook dit is een nuance verschil. Deze twee nuances zal LNV dan ook moeten toepassen op de nieuwe systematiek. Het is hierbij aan te raden een redeneerlijn op te zetten voor de toepassing van het voorzorgsbeginsel: wat houdt dit precies in en hoe (en in welke gevallen) zal dit beginsel toegepast worden? Het integrale rapport is als bijlage toegevoegd. Wij hopen dat dit bijdraagt aan een goed proces voor de nieuwe werkwijze. Met vriendelijke groet,

T 088 M 06 @dierenbescherming.nl Aanwezig op ma / di / wo / do Dierenbescherming

Rapport inzake de Positieflijst zoogdieren J.F. Kennedylaan 100 Het Andibel-arrest en de CBB rechtspraak nader 3741 EH Baarn bekeken Postbus 168 3740 AD Baarn

Plaats Baarn T 035 543 43 43 Datum December 2017 F 035 543 43 44 Auteur mr. [email protected] Referentie 2017507 DIERB-PLVH-LEG/MKI/WKO/07.12.2017 www.atosborne.nl

3 Inhoud 1 Aanleiding 6 1.1 Hoofdvraag ...... 6 1.2 Deelvragen ...... 6 2 Positieflijst 7 2.1 Achtergrond ...... 7 2.2 Totstandkoming ...... 7 3 Jurisprudentie 9 3.1 Andibel ...... 9 3.1.1 Het voorzorgsbeginsel ...... 11 3.1.2 Andibel criteria ...... 12 3.2 CBB jurisprudentie ...... 12 3.3 Conclusies ...... 14 4 Beantwoording van de vragen 17 4.1 Beantwoording van de vragen ...... 17 4.2 Advies voor LNV ...... 18 5 Bijlage 20

4 Management Samenvatting

Het is de vraag of de redeneerlijn die het CBB toepast ten aanzien van de Nederlandse Positieflijst wel in lijn is het Europese recht.

Dieren die niet op de Positieflijst staan, mogen in principe niet gehouden worden als huisdier. Een particulier kan hier echter wel een verzoek toe indienen. Het probleem hierbij is dat op basis van de redeneerlijn uit het CBB de bewijslast voor het afwijzen van dit verzoek bij het bevoegd gezag ligt. Deze moet hier gedegen wetenschappelijk onderzoek aan ten grondslag leggen om het verzoek te kunnen weigeren.

1. Na analyse van de CBB-rechtspraak en het Andibel arrest van het Europese Hof van Justitie is gebleken dat het CBB een relevante nuance weglaat. Zijn er geen of niet afdoende wetenschappelijke gegevens beschikbaar voor de beoordeling van het gevaar (dat het houden van het dier zou opleveren), maar is het waarschijnlijk dat er reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren intreedt wanneer het gevaar intreedt, dan mag het bevoegd gezag plaatsing op de lijst op basis van het voorzorgsbeginsel weigeren. Op grond van dit beginsel zou het bevoegd gezag dus plaatsing op de Lijst mogen weigeren.

2. Ook is het CBB strenger ten aanzien van de inhoud van de bewijslast. Zo wordt overwogen dat het bevoegd gezag zélf het onderzoek moet doen dat aan de beslissing ten grondslag ligt, terwijl volgens Andibel het bevoegd gezag gebruik moet maken van de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn. Ook dit is een nuance verschil.

Deze twee nuances zal LNV dan ook moeten toepassen op de nieuwe systematiek. Het is hierbij aan te raden een redeneerlijn op te zetten voor de toepassing van het voorzorgsbeginsel: wat houdt dit precies in en hoe (en in welke gevallen) zal dit beginsel toegepast worden?

5 1 Aanleiding

Naar aanleiding van de recente uitspraak van de College Beroep voor Bedrijfsleven (ECLI:NL:CBB:2017:70) inzake de Positieflijst voor zoogdieren (ook wel huisdierenlijst genoemd) rijzen er juridische vragen ten aanzien van de juistheid hiervan.

Dieren die niet op de lijst staan, mogen in principe niet gehouden worden als huisdier. Een particulier kan hier echter wel een verzoek toe indienen. Het probleem hierbij is dat op basis van de redeneerlijn uit het CBB de bewijslast voor het afwijzen van dit verzoek bij het bevoegd gezag ligt. Deze moet hier gedegen wetenschappelijk onderzoek aan ten grondslag leggen om het verzoek te kunnen weigeren. Is dit juridisch wel juist? En wat betekent dit voor de toepassing van het voorzorgsbeginsel?

1.1 Hoofdvraag

Het is de vraag of dit vonnis van het CBB1 wel in lijn is met hogere Europese weten regelgeving en met name jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie (i.h.b. het Andibel-arrest) en het voorzorgsbeginsel zoals in de Wet Dieren en het EU- recht is vastgelegd.

1.2 Deelvragen Hierbij horen de volgende deelvragen: . De bewijslast: wanneer de Nederlandse bevoegde autoriteit (LNV) geen wetenschappelijke bewijzen voor het niet-geschikt zijn van een dier als huisdier presenteert, mag de betreffende diersoort gehouden worden. Is dit in strijd met het (EU) recht? . Het voorzorgsbeginsel: mag LNV het voorzorgsbeginsel hanteren bij twijfels over de geschiktheid en risico’s van diersoorten als huisdier?

De beantwoording van deze vragen is relevant voor het nieuwe besluitvormingstraject voor de Positieflijst van Huisdieren, waar het ministerie van LNV op dit moment mee bezig is. De Positieflijst is een flexibel beleidsinstrument, dus het bevoegd gezag moet voorzien in een regeling waarmee diersoorten kunnen worden toegevoegd en afgevoerd van de Lijst.

Een belangrijk punt in het nieuwe ontwerp van die regeling vormt het punt van wetenschappelijke bewijslast op het gebied van risico’s en daarmee geschiktheid van diersoorten als huisdier. Er moet een wettelijk acceptabele praktische oplossing komen die aan de eisen van het Europese Hof van Justitie voldoet.

1 ECLI:NL:CBB:2017:70

6 2 Positieflijst

2.1 Achtergrond Niet alle dieren zijn geschikt voor het houden als huisdier. Dit kan te maken hebben met het welzijn van de dieren zelf, maar ook met risico’s zoals risico’s voor het milieu en voor de gezondheid. Sommige diersoorten zijn invasieve soorten, die inheemse soorten in een leefgebied kunnen verdringen. Een voorbeeld hiervan is de neusbeer. Om dit te reguleren is de Europese IAS Verordening opgesteld. 2

Een tweede probleem, naast het al dan niet houden van een dier als huisdier, is de handel in exotische diersoorten. Op basis van het vorengaande blijkt dat het wenselijk is dat dit goed gereguleerd wordt, maar hierbij moet gewaakt worden voor vrij verkeer binnen Europa.3 Dit spanningsveld zal ter sprake komen bij de bespreking van het Andibel arrest en de Nederlandse interpretatie hiervan.4

Om te voorzien in de behoefte om het houden van dieren als huisdieren te reguleren en aan banden te leggen, is de Positieflijst Zoogdieren (hierna: Lijst) opgesteld. De wettelijke basis hiervoor is artikel 2.2 lid 1 van de Wet Dieren. De Lijst is onderdeel van de Regeling houders van dieren (hierna: de Regeling).

In de huidige Positieflijst zoogdieren ('huisdierenlijst') is opgenomen: . Lijst van diersoorten die gehouden kunnen worden zonder specifieke houderijvoorschriften; . Diersoorten die gehouden kunnen worden onder specifieke houderijvoorschriften; . Diersoorten die niet als huisdier gehouden kunnen worden.

Er is gewerkt aan een nieuwe lijst, maar door de hierna te behandelen uitspraak van het CBB is deze lijst opgeschort.

2.2 Totstandkoming De Positieflijst Expert Commissie (PEC) heeft een technische inschatting gemaakt van het risico op aantasting van het welzijn van het dier en gevaar op letsel bij de mens. Hiernaast zijn houderijvoorschriften opgesteld waarmee dit risico kan worden verminderd. De PEC bestaat uit experts van de Wageningen University & Research (WUR), Dierenbescherming, Dibevo, Faculteit Diergeneeskunde, Platform Verantwoord Huisdierenbezit en Stichting AAP.

Voor de technische inschatting door de PEC is een aantal documenten ontwikkeld:

2 Invasive Alien Species of Union Concern, Regulation (EU) 1143/2014. 3 Artikel 45-54 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. 4 Zaak C-219/07, Arrest van 19 juni 2008, Andibel.

7 . Excerpt (algemeen overzichtsdocument met de bevindingen): In het excerpt staan per diersoort en per in artikel 1.4 van het Besluit houders van dieren opgenomen criterium, de aangetroffen literatuurgegevens en praktijkinformatie vermeld. . Argumentenkaart: Deze geeft de impact weer op gezondheid en welzijn van het dier per criterium. Ook maakt de kaart inzichtelijk welke bevindingen hier aan ten grondslag hebben gelegen. . Beoordelingsformulier: In een gezamenlijke sessie met alle experts worden de excerpten en de argumentenkaarten doorgesproken. De diersoorten worden voorzien van een beoordeling middels het beoordelingsformulier.

Het Bureau Risico Beoordeling van de NVWA heeft een inschatting gemaakt van zoönotische risico’s (bijvoorbeeld infecties of dragerschap) bij het houden van de diersoort. Deze is samen met de PEC-documenten voorgelegd aan de PAC (Positieflijst Advies Commissie). Op grond van het advies van de PAC heeft de staatssecretaris besloten welke diersoorten op de huisdierenlijst moesten komen.5

5 https://www.rvo.nl/onderwerpen/agrarisch-ondernemen/dieren/huisdieren-houden-en-fokken/huisdierenlijst

8 3 Jurisprudentie

3.1 Andibel

In het Andibel arrest6 werden prejudiciële vragen beantwoord over de Belgische positieflijsten en werd besproken onder welke voorwaarden zo’n lijst toegestaan is. Deze uitspraak is aldus tevens van groot belang voor de Nederlandse lijsten.

Vastgesteld werd dat een dergelijke lijst (beperkende) invloed heeft op het vrije handelsverkeer.7 Zo’n belemmering is toegestaan wanneer er een met het Verdrag verenigbaar legitiem doel nagestreefd wordt en de belemmering gerechtvaardigd wordt door dwingende redenen van algemeen belang. De beperking moet geschikt zijn om het beoogde doel te bereiken en mag niet verder gaan dan daarvoor noodzakelijk is.

De volgende prejudiciële vragen werden in dit arrest behandeld:

„1) Moet artikel 30 [EG], op zichzelf beschouwd of samengelezen met [verordening nr. 338/97], aldus uitgelegd worden dat een invoer- en verhandelingsverbod van dieren, ingesteld ter uitvoering van artikel 3bis, § 1, van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren, niet gerechtvaardigd is ten aanzien van zoogdieren die vanuit een andere EU-lidstaat worden ingevoerd en die vallen onder [bijlage] B, C of D [bij die] verordening of die niet genoemd worden in [die] verordening, wanneer deze zoogdieren in die lidstaat worden gehouden volgens de wetgeving van die staat en die wetgeving in overeenstemming is met de bepalingen van [die] verordening?

2) Verzet artikel 30 [EG] of [verordening nr. 338/97] zich tegen een regelgeving van een lidstaat die op grond van de bestaande wetgeving inzake het dierenwelzijn, elk commercieel gebruik van specimens verbiedt behalve zo deze specimens uitdrukkelijk vermeld zijn in die nationale regelgeving, wanneer de doelstelling van de bescherming van deze soorten, zoals bedoeld in artikel 30 [EG], even doeltreffend kan worden bereikt door maatregelen die het intracommunautaire handelsverkeer minder beperken?” 8

Het Hof oordeelde dat de bescherming van dierenwelzijn een legitiem doel van algemeen belang is, zoals ook blijkt uit het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte protocol betreffende de bescherming en het welzijn van dieren.9 Het Hof noemt tevens de voorwaarden waaraan een dergelijke regeling10 - zoals ook de Nederlandse Positieflijst - dient te voldoen.

6 C-219/07, Andibel, arrest van 19 juni 2008 7 i.h.b. het vrij verkeer van goederen, zie artikel 28 e.v. VWEU. 8 C-219/07, Andibel, arrest van 19 juni 2008 9 PB 1997, C 340, blz. 110 10 “Een regeling, die aan het houden van zoogdieren de voorwaarde verbindt dat de soorten waartoe zij behoren, eerst op een positieve lijst zijn geplaatst, en die ook van toepassing is op specimens van soorten die rechtmatig worden gehouden in andere lidstaten” - C-219/07, Andibel, arrest van 19 juni 2008.

9 In rechtsoverweging 27 overweegt het Hof dat de bescherming van dierenwelzijn een legitiem doel van algemeen belang is.11 De bescherming van het gezondheid en het leven van personen en dieren wordt ook genoemd als rechtvaardiging. In rechtsoverweging 29 voegt het hof toe dat het gevaar van (de gevolgen van) een ontsnapping uit gevangenschap de beperking van het vrije verkeer (van goederen) kan rechtvaardigen op basis van dwingende vereisten zoals de bescherming van milieu.

Er zijn aldus drie rechtvaardigingsgronden voor de beperking van het vrije handelsverkeer: . De bescherming van dierenwelzijn; . De bescherming van het gezondheid en het leven van personen en dieren; . De bescherming van het milieu12: Beperkingen om een ecologische bedreiging bij ontsnapping te voorkomen of beperken13.

De voorwaarde is dat de verboden of beperkingen geen middel tot willekeurige discriminatie noch een verkapte beperking van de handel tussen lidstaten vormt.14

In rechtsoverweging 30 overweegt het Hof dat tevens voldaan moet worden aan het evenredigheidsbeginsel: de beperking dient beperkt te blijven tot “hetgeen noodzakelijk is ter verwezenlijking van de rechtmatig nagestreefde beschermingsdoelstellingen”15. Het Hof voegt hier wel als nuancering toe dat er rekening gehouden moet worden met de bijzondere aard van de betrokken soorten.

Ook moet het mogelijk zijn te verzoeken een soort op de lijst te plaatsen. Hierna volgt een laatste voorwaarde waarin het Hof er op wijst dat de bevoegde administratieve autoriteiten een verzoek tot plaatsing van een soort op de lijst slechts mogen afwijzen wanneer er een reëel gevaar voor de bescherming of de eerbiediging van de belangen van de genoemde belangen oplevert.16 Hieraan voegt het Hof in rechtsoverweging 37 toe dat de bevoegde autoriteiten het verzoek tot plaatsing van de soort op de lijst slechts kunnen afwijzen op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar dat het houden van het specimens van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming van de genoemde belangen. Dit onderzoek dient te berusten op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek.17

Er volgt nóg een nuance van het Hof:

11 Zie ook het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte protocol betreffende de bescherming en het welzijn van dieren (PB 1997, C 340, blz. 110). En eerder inzake de gezondheid en de bescherming van dieren: arrest van 17 januari 2008, Viamex Agrar Handel en ZVK, C-37/06 en C-58/06, punten 22 en 23 en aldaar aangehaalde rechtspraak. 12 Zie Andibel ro. 29 en zie arresten van 14 juli 1998, Bettati, C-341/95, Jurispr. blz. I-4355, punt 62, en 12 oktober 2000, Snellers, C-314/98, Jurispr. blz. I-8633, punt 55 13 Zie ook https://dier-en-natuur.infonu.nl/huisdieren/109688-andibelarrest-redding-voor-houders-van- dieren.html 14 Andibel, ro. 28. De bescherming van de gezondheid en het leven van dieren is een door het gemeenschapsrecht erkend fundamenteel vereiste: zie arrest van 11 mei 1999, Monsees, C-350/97, Jurispr. blz. I-2921, punt 24 15 Andibel ro . 30 en Harpegnies. 16 Andibel ro. 36 en zie naar analogie met name arresten van 16 juli 1992, Commissie/Frankrijk, reeds aangehaald, punt 10, en 5 februari 2004, Commissie/Frankrijk, reeds aangehaald, punt 27) 17 Andibel ro. 37, zie naar analogie met name arrest Alliance for Natural Health e.a., punt 73.

10 “Wanneer het bestaan of de omvang van dit gevaar echter niet met zekerheid kan worden vastgesteld omdat de beschikbare wetenschappelijke gegevens ontoereikend, onnauwkeurig of niet overtuigend zijn, maar reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren waarschijnlijk blijft ingeval het gevaar intreedt, rechtvaardigt het voorzorgsbeginsel de vaststelling van beperkende maatregelen.”18

3.1.1 Het voorzorgsbeginsel Het voorzorgsbeginsel is bekend uit het milieurecht. Wanneer er kans bestaat op ernstige of onomkeerbare milieuschade, hoeft het bevoegd gezag niet met onomstotelijk bewijs te komen om tot actie over te gaan.19 De bewijslast wordt in sommige gevallen omgekeerd ter bescherming van het milieu.20 Het voorzorgsbeginsel legitimeert handelen van de overheid om bepaalde mogelijk schadelijke activiteiten te reguleren. Over de precieze definitie en werking van het voorzorgsbeginsel is in de rechtsliteratuur veel gediscussieerd, maar meestal wordt de Brundtland definitie gebruikt: als er kans is op serieuze of onomkeerbare schade, dan mag het gebrek aan volledige wetenschappelijke zekerheid niet gebruikt worden als reden om maatregelen uit te stellen. 21 De memorie van toelichting bij de Wet Dieren brengt het voorzorgsbeginsel in verband met de Europese Richtlijnen die zij via de Wet implementeert en houdt aldus de Europese interpretatie aan.22

Kernelementen in het voorzorgsbeginsel zijn dreigende milieuschade, onzekerheid omtrent het intreden en het ondernemen van actie om dit te voorkomen. 23 Bij dreigende onomkeerbare schade of ernstige milieuschade bestaat een verplichting tot het nemen van maatregelen, bij dreigende significante milieuschade betreft dit een mogelijkheid tot of het recht op het nemen van voorzorgsmaatregelen.24 Het gaat dan om risk reduction measures. 25 Ook buiten het milieu wordt het voorzorgsbeginsel toegepast, voor de bescherming van mensen (waaronder de volksgezondheid), dieren en planten.26 Als we kijken naar de drie rechtvaardigingsgronden uit het Andibel arrest, zou het inderdaad voor de hand liggen om dit beginsel toe te passen ter bescherming van dierenwelzijn, de gezondheid en het leven van personen en dieren en uiteraard bij dreigende milieuschade (bij ontsnapping).

18 Andibel ro. 38. 19 Zie Kansen in het Omgevingsrecht. Opstellen aangeboden aan prof. mr. N.S.J. Koeman, Europa Law Publishing 2010, hoofdstuk 4, paragraaf 1. 20 Zie ook Kansen in het Omgevingsrecht. Opstellen aangeboden aan prof. mr. N.S.J. Koeman, Europa Law Publishing 2010, hoofdstuk 4, paragraaf 2 en 7. 21 Our Common Future, a.k.a Brundtland Report, is een rapport van the United Nations World Commission on Environment and Development (WCED), gepubliceerd in 1987. De Europese Commissie sprak in 2000 in dit verband van risk reduction measures: in dit geval zal niet-plaatsing op de lijst van een gevaarlijke diersoort een risk reduction measure zijn. 22 Zie bijvoorbeeld Tweede Kamer, vergaderjaar 2007–2008, 31 389, nr. 3, p.11. Zie ook kamerstukken 31 389, nr. 9, punt 6, nota naar aanleiding van het verslag. 23 Zie Kansen in het Omgevingsrecht. Opstellen aangeboden aan prof. mr. N.S.J. Koeman, Europa Law Publishing 2010, hoofdstuk 4, paragraaf 1. 24 Dit kan ook het geval zijn met het oog op de volksgezondheid. Milieuschade kan immers tevens een gevaar opleveren voor de volksgezondheid. 25 Our Common Future, a.k.a Brundtland Report, is een rapport van the United Nations World Commission on Environment and Development (WCED), gepubliceerd in 1987. De Europese Commissie sprak in 2000 in dit verband van risk reduction measures: in dit geval zal niet-plaatsing op de lijst van een gevaarlijke diersoort een risk reduction measure zijn. 26 Zie bijvoorbeeld de Kokkelvisserij zaak, ECLI:EU:C:2004:482, punt 39-61 inzake de bescherming van de habitat van planten diersoorten in het kader van de Habitatrichtlijn. Niet kon worden uitgesloten dat er significante schadelijke gevolgen zouden optreden: een toepassing van het voorzorgsbeginsel.

11 3.1.2 Andibel criteria Uit het Andibel arrest volgen de volgende criteria voor het beoordelen van de Lijst. . Er is een legitiem doel van algemeen belang die wordt nagestreefd, zoals: − De bescherming van dierenwelzijn; − De bescherming van de gezondheid en het leven van personen en dieren; − De bescherming van het milieu27: Beperkingen om een ecologische bedreiging bij ontsnapping te voorkomen of beperken28. . De Lijst is geen middel tot willekeurige discriminatie noch een verkapte beperking van de handel tussen lidstaten vormt.29 . Er is voldaan aan het evenredigheidsbeginsel. . Het moet mogelijk zijn te verzoeken om een soort op de Lijst te plaatsen en: − Dit verzoek mag slechts afgewezen worden indien er een reëel gevaar voor de bescherming of de eerbiediging van de belangen van de genoemde belangen oplevert. 30 − Deze afwijzing mag slechts plaatsvinden op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar dat het houden van het specimen van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming van de genoemde belangen. Dit onderzoek dient te berusten op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek.31 − Wanneer het bestaan of de omvang van dit gevaar echter niet met zekerheid kan worden vastgesteld omdat de beschikbare wetenschappelijke gegevens ontoereikend, onnauwkeurig of niet overtuigend zijn, maar reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren waarschijnlijk blijft ingeval het gevaar intreedt, rechtvaardigt het voorzorgsbeginsel de vaststelling van beperkende maatregelen.”32

3.2 CBB jurisprudentie Inzake de positieflijst zoogdieren zijn ook in Nederland diverse uitspraken gedaan. Een hiervan is de uitspraak van het CBB van 28 maart 2017 ECLI:NL:CBB:2017:70. Deze uitspraak zal eerst aan analyse onderworpen worden, waarna gekeken kan worden of deze uitspraak wel in lijn is met het Andibel-arrest.

De Mazama en de Muntjak zijn in tabel 3 bijlage 2 bij de Regeling opgenomen, wat inhoudt dat zij niet als huisdier gehouden mogen worden. Overwogen wordt dat de PEC hiertoe de meest betrouwbare wetenschappelijke informatie heeft gebruikt, waarna de PAC geoordeeld heeft dat deze dieren niet redelijkerwijs gehouden kunnen worden zonder onaanvaardbare aantasting van welzijn en gezondheid.

Dit verbod levert een handelsbeperking op ex het VWEU. Deze inbreuk dient te voldoen aan:

27 Zie Andibel ro. 29 en zie arresten van 14 juli 1998, Bettati, C-341/95, Jurispr. blz. I-4355, punt 62, en 12 oktober 2000, Snellers, C-314/98, Jurispr. blz. I-8633, punt 55. 28 Zie ook https://dier-en-natuur.infonu.nl/huisdieren/109688-andibelarrest-redding-voor-houders-van- dieren.html 29 Andibel, ro. 28. De bescherming van de gezondheid en het leven van dieren is een door het gemeenschapsrecht erkend fundamenteel vereiste: zie arrest van 11 mei 1999, Monsees, C-350/97, Jurispr. blz. I-2921, punt 24. 30 Andibel ro. 36 en zie naar analogie met name arresten van 16 juli 1992, Commissie/Frankrijk, reeds aangehaald, punt 10, en 5 februari 2004, Commissie/Frankrijk, reeds aangehaald, punt 27. 31 Andibel ro. 37, zie naar analogie met name arrest Alliance for Natural Health e.a., punt 73. 32 Andibel ro. 38.

12 . Zorgvuldigheidsbeginsel;33 . Evenredigheidsbeginsel;34 . Voorzorgsbeginsel.

In rechtsoverweging 5.2 overweegt de rechter: Het vrij verkeer van goederen mag volgens vaste jurisprudentie van het Hof worden beperkt indien die beperking een met het Verdrag verenigbaar legitiem doel nastreeft en haar rechtvaardiging vindt in dwingende redenen van algemeen belang. De beperking moet voorts geschikt zijn ter bereiking van het ermee beoogde doel en mag niet verder gaan dan met het oog daarop noodzakelijk is.35

Het CBB herhaalt de overweging uit het Andibel arrest inhoudende dat de bescherming van het dierenwelzijn een legitiem doel van algemeen belang is, waarvan het belang met name tot uitdrukking is gekomen in de vaststelling door de lidstaten van het aan het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap gehechte protocol betreffende de bescherming en het welzijn van dieren (PB 1997, C 340, blz. 110). Tot zover is de uitspraak in lijn met de Andibel-criteria.

Het CBB past ook de andere criteria uit het Andibel-arrest toe:36 1. In de eerste plaats moeten de opstelling van een dergelijke lijst en de latere wijzigingen daarvan berusten op criteria die objectief en niet discriminerend zijn. 37 2. Voorts moet die regeling voorzien in een procedure die de belanghebbenden in staat stelt, te verkrijgen dat nieuwe zoogdiersoorten op de nationale lijst van toegestane soorten worden geplaatst. 38 3. Tot slot kunnen de bevoegde administratieve autoriteiten een verzoek tot plaatsing van een zoogdiersoort op die lijst slechts afwijzen op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar, dat het houden van specimens van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming of eerbiediging van het dierenwelzijn, de gezondheid en/of het leven van personen en dieren en het milieu oplevert, welk onderzoek berust op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek.39

Ook overweegt de rechter in overweging 5.4.1 dat met het raadplegen van de PEC, niet is voldaan aan de beginselen van deskundigheid en onafhankelijkheid.40 Dit vanwege de individuele belangen van de betrokken stakeholders, zoals Stichting AAP. Deze uitspraak verklaart de huidige beoordelingssystematiek van de positieflijst hiermee ondeugdelijk, met het oog op het

33 Wetenschappelijk onderzoek dient gebaseerd te zijn op deskundigheid, doorzichtigheid en onafhankelijkheid. Zie in dit verband ook Gerecht van eerste aanleg van 11 september 2002, Pfizer Animal Health SA tegen Raad van de Europese Unie, ECLI:EU:T:2002:209 randnummers 171 en 172. 34 Er moet gekozen worden voor de maatregelen die het minst beperkend zijn. 35 ECLI:NL:CBB:2017:70 ro. 5.2 36 Een lijst, die aan het houden van zoogdieren de voorwaarde verbindt dat de soorten waartoe zij behoren, eerst op een positieve lijst zijn geplaatst, en die ook van toepassing is op specimens van soorten die rechtmatig worden gehouden in andere lidstaten, slechts in overeenstemming met het gemeenschapsrecht, indien aan diverse voorwaarden is voldaan. ECLI:NL:CBB:2017:70 ro. 5.2 37 ECLI:NL:CBB:2017:70 ro. 5.2 38 ECLI:NL:CBB:2017:70 ro. 5.2 39 ECLI:NL:CBB:2017:70 ro. 5.2 40 ECLI:NL:CBB:2017:70 ro. 5.4.1.

13 zorgvuldigheidsbeginsel.41 Dit zou interessant zijn voor vervolgonderzoek en ook zeker voor de systematiek waar LNV op dit moment mee bezig is.

Het CBB stopt hier. De lijn van Andibel is aldus gevolgd, maar de laatste nuance op basis van het voorzorgsbeginsel is weggelaten. Wat opmerkelijk is, aangezien het voorzorgsbeginsel wel wordt genoemd in het arrest.

Deze lijn van het CBB lijkt gevolgd te worden door latere uitspraken, zoals ECLI:NL:CBB:2017:107. Appellante had verzocht de Grootoorspringmuis (Euchoretes naso) op de Positieflijst te laten plaatsen. Onder verwijzing naar de eerder besproken uitspraak (ECLI:NL:CBB:2017:70) en Andibel (ECLI:EU:C:2008:353 punt 33 en verder) stelt zij: 1. Dat een verzoek tot plaatsing van een zoogdiersoort op de positieflijst slechts mag worden afgewezen op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar dat het houden van specimens van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming of eerbiediging van het dierenwelzijn, de gezondheid en/of het leven van personen en dieren en het milieu oplevert, welk onderzoek berust op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek. 2. Dat deze beoordeling en het daaraan ten grondslag gelegde onderzoek dient te worden uitgevoerd door de bevoegde autoriteiten en niet door de aanvrager.

Het College overweegt dat aldus niet van de aanvrager kan worden gevergd dat zij een motivering ex artikel 1.4 van het Bhd overlegt waaruit blijkt dat de diersoort wél te houden is. Hieraan verbindt het College de conclusie dat artikel 2.2 lid 2 van de Regeling buiten toepassing moet blijven op grond van artikel 93 en 94 van de Grondwet (de directe werking en voorrang van het Europese recht, zoals het Andibel arrest).42

Het CBB volgt weliswaar tot op zekere hoogte de redeneerlijn van Andibel en legt de bewijslast bij de autoriteiten. In Andibel wordt echter, zoals we hiervoor zagen, toegevoegd dat de autoriteiten bij het ontbreken van dit bewijs (lees: wetenschappelijke onderbouwing voor de weigering tot plaatsing op de Lijst) een soort toch kunnen weren van de lijst op basis van het voorzorgsbeginsel. Het CBB slaat deze stap dus nogmaals over. Ook stelt Andibel dat het onderzoek van de autoriteiten dient de berusten op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek.43 De bewijslast ligt dus inderdaad bij het bevoegd gezag, maar hieruit blijkt niet dat het bevoegd gezag het wetenschappelijk onderzoek ook daadwerkelijk zélf moet uitvoeren.

3.3 Conclusies

De beoordeling van de Lijst en de procedure tot wijziging moet volgens het Andibel-arrest aan de volgende voorwaarden voldoen:

41 ECLI:NL:CBB:2017:70 ro. 5.4.2 en art. 3:2 Awb. 42 ECLI:NL:CBB:2017:107 ro. 7 en verder. 43 Andibel ro. 37, zie naar analogie met name arrest Alliance for Natural Health e.a., punt 73.

14 . Een legitiem doel van algemeen belang wordt nagestreefd, zoals: − De bescherming van dierenwelzijn; − De bescherming van de gezondheid en het leven van personen en dieren; − De bescherming van het milieu44: Beperkingen om een ecologische bedreiging bij ontsnapping te voorkomen of beperken.45 . De Lijst is geen middel tot willekeurige discriminatie noch een verkapte beperking van de handel tussen lidstaten vormt.46 . Er is voldaan aan het evenredigheidsbeginsel. . Het moet mogelijk zijn te verzoeken om een soort op de Lijst te plaatsen en: − Dit verzoek mag slechts afgewezen worden indien er een reëel gevaar voor de bescherming of de eerbiediging van de belangen van de genoemde belangen oplevert; 47 − Deze afwijzing mag slechts plaatsvinden op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar dat het houden van het specimens van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming van de genoemde belangen. Dit onderzoek dient te berusten op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek;48 − Wanneer het bestaan of de omvang van dit gevaar echter niet met zekerheid kan worden vastgesteld omdat de beschikbare wetenschappelijke gegevens ontoereikend, onnauwkeurig of niet overtuigend zijn, maar reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren waarschijnlijk blijft ingeval het gevaar intreedt, rechtvaardigt het voorzorgsbeginsel de vaststelling van beperkende maatregelen.”49

In de Nederlandse rechtspraak wordt deze uitspraak tot op zekere hoogte gevolgd, maar er zijn twee relevante verschillen: . De nuancering op basis van het voorzorgsbeginsel wordt weggelaten; . Het CBB stelt in zijn uitspraak ECLI:NL:CBB:2017:107 zelfs dat het bevoegde gezag het aan de beslissing ten grondslag liggende wetenschappelijk onderzoek zelf moet uitvoeren.50

Het CBB volgt de criteria van het Andibel arrest, maar laat de nuancering op basis van het voorzorgsbeginsel weg.

De Andibel-nuancering “Wanneer het bestaan of de omvang van dit gevaar echter niet met zekerheid kan worden vastgesteld omdat de beschikbare wetenschappelijke gegevens ontoereikend, onnauwkeurig of niet overtuigend

44 Zie Andibel ro. 29 en zie arresten van 14 juli 1998, Bettati, C-341/95, Jurispr. blz. I-4355, punt 62, en 12 oktober 2000, Snellers, C-314/98, Jurispr. blz. I-8633, punt 55. 45 Zie ook https://dier-en-natuur.infonu.nl/huisdieren/109688-andibelarrest-redding-voor-houders-van- dieren.html 46 Andibel, ro. 28. De bescherming van de gezondheid en het leven van dieren is een door het gemeenschapsrecht erkend fundamenteel vereiste: zie arrest van 11 mei 1999, Monsees, C-350/97, Jurispr. blz. I-2921, punt 24 47 Andibel ro. 36 en zie naar analogie met name arresten van 16 juli 1992, Commissie/Frankrijk, reeds aangehaald, punt 10, en 5 februari 2004, Commissie/Frankrijk, reeds aangehaald, punt 27. 48 Andibel ro. 37, zie naar analogie met name arrest Alliance for Natural Health e.a., punt 73. 49 Andibel ro. 38. 50 ECLI:NL:CBB:2017:107 ro. 6 ev.

15 zijn, maar reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren waarschijnlijk blijft ingeval het gevaar intreedt, rechtvaardigt het voorzorgsbeginsel de vaststelling van beperkende maatregelen.”51

Deze nuancering is zeer relevant voor de uitkomst van een zaak. Zijn er geen of niet afdoende wetenschappelijke gegevens beschikbaar voor de beoordeling van het gevaar, maar is het waarschijnlijk dat er reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren intreedt wanneer het gevaar intreedt, dan mag het bevoegd gezag plaatsing op de lijst op basis van het voorzorgsbeginsel weigeren. Deze nuancering is weggevallen in de CBB-uitspraak, met als gevolg dat het erop lijkt dat bij het ontbreken van gegevens, het bevoegd gezag plaatsing op de Lijst niet mag weigeren. Dit levert aldus strijd op met het voorzorgsbeginsel en het EU-recht.52

Verder stelt het CBB in zijn uitspraak ECLI:NL:CBB:2017:107 dat het bevoegde gezag het aan de beslissing (de afwijzing van het verzoek tot plaatsing van een diersoort op de Lijst) ten grondslag liggende wetenschappelijk onderzoek zelf moet uitvoeren.53 In Andibel wordt echter overwogen dat de afwijzing slechts mag plaatsvinden op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar dat het houden van het specimens van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming van de genoemde belangen. Dit onderzoek dient te berusten op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek. De bewijslast ligt dus inderdaad bij het bevoegd gezag, maar het bevoegd gezag hoeft het wetenschappelijke onderzoek niet volledig zelf uit te voeren: zij moet gebruik maken van de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn.

51 Andibel ro. 38. 52 i.h.b. de jurisprudentie van het HvJEU, Andibel. 53 ECLI:NL:CBB:2017:107 ro. 6 ev.

16 4 Beantwoording van de vragen

Ter beantwoording van de vragen is de rechtspraak van het CBB geanalyseerd en vergeleken met de jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie, met in het bijzonder het Andibel arrest inzake Positieflijsten.

Hoofdvraag Het is de vraag of dit vonnis van het CBB54 wel in lijn is met hogere Europese weten regelgeving en met name jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie (i.h.b. het Andibel-arrest) en het voorzorgsbeginsel zoals in de Wet Dieren en het EU- recht is vastgelegd.

Deelvragen Hierbij horen de volgende deelvragen: . De bewijslast: wanneer de Nederlandse bevoegde autoriteit (LNV) geen wetenschappelijke bewijzen voor het niet-geschikt zijn van een dier als huisdier presenteert, mag de betreffende diersoort gehouden worden. Is dit in strijd met het (EU) recht? . Het voorzorgsbeginsel: mag LNV het voorzorgsbeginsel hanteren bij twijfels over de geschiktheid en risico’s van diersoorten als huisdier?

4.1 Beantwoording van de vragen

Wanneer een verzoek tot plaatsing op de Lijst wordt ingediend, mag het bevoegd gezag alleen weigeren indien er een reëel gevaar voor de bescherming of de eerbiediging van dierenwelzijn, de bescherming van het gezondheid, het leven van personen en dieren of het milieu oplevert.

Deze afwijzing mag slechts plaatsvinden op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar dat het houden van het specimens van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming van de genoemde belangen. Dit onderzoek dient te berusten op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek.55 De bewijslast ligt in principe dus bij het bevoegd gezag.

Op basis van het Andibel-arrest is er echter een nuance, die niet terug te vinden is in de besproken CBB rechtspraak. Wanneer het bestaan of de omvang van het gevaar (op grond waarvan het houden van het dier als huisdier geweigerd zou worden) niet met zekerheid kan worden vastgesteld omdat de beschikbare wetenschappelijke gegevens ontoereikend, onnauwkeurig of niet overtuigend zijn, maar reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren waarschijnlijk blijft ingeval het gevaar intreedt, rechtvaardigt het

54 ECLI:NL:CBB:2017:70 55 Andibel ro. 37, zie naar analogie met name arrest Alliance for Natural Health e.a., punt 73.

17 voorzorgsbeginsel de vaststelling van beperkende maatregelen.”56 Ook zonder (onomstotelijk) bewijs kan het bevoegd gezag aldus plaatsing op de lijst weigeren.57 Op dit punt is de besproken rechtspraak van het CBB in strijd met het Andibel arrest: het CBB laat deze nuance op basis van het voorzorgsbeginsel onterecht weg.

Er is echter nog een tweede verschil. Het CBB stelt in zijn uitspraak ECLI:NL:CBB:2017:107 zelfs, dat het bevoegde gezag het aan de beslissing ten grondslag liggende wetenschappelijk onderzoek zelf moet uitvoeren.58 In Andibel wordt inderdaad overwogen dat de afwijzing slechts mag plaatsvinden op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar, dat het houden van het specimens van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming van de genoemde belangen. Dit onderzoek dient te berusten op de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn en de meest recente resultaten van het internationale onderzoek. De bewijslast ligt dus inderdaad bij het bevoegd gezag, maar het bevoegd gezag hoeft het wetenschappelijke onderzoek niet volledig zelf uit te voeren: zij moet gebruikmaken van de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn.

Samenvattend kan gesteld worden dat het antwoord op beide deelvragen én op de hoofdvraag met Andibel in de hand “ja” luidt. Uit het vorengaande is gebleken dat de redeneerlijn van het CBB niet volledig in lijn is met het Andibel-arrest. De criteria worden weliswaar tot op zekere hoogte gevolgd, maar de nuance op basis van het voorzorgsbeginsel is weggelaten en de inhoud van de bewijslast is strenger geïnterpreteerd, namelijk zo dat het bevoegd gezag het onderzoek zelf zou moeten uitvoeren terwijl volgens Andibel het bevoegd gezag gebruik moet maken van de beschikbare wetenschappelijke gegevens. De nuance op basis van het voorzorgsbeginsel houdt in dat het bevoegd gezag wél plaatsing op de Lijst kan weigeren op basis van het voorzorgsbeginsel, ook als er geen voldoende wetenschappelijk onderzoek ofwel bewijs beschikbaar is59, indien reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren waarschijnlijk blijft ingeval het gevaar – dat de diersoort vormt - intreedt. Het dier mag dan niet gehouden worden.

4.2 Advies voor LNV Deze twee besproken nuances - het voorzorgsbeginsel en de interpretatie van de bewijslast - zal LNV moeten toepassen op de nieuwe systematiek. Het is hierbij aan te raden een redeneerlijn op te zetten voor de toepassing van het voorzorgsbeginsel: wat houdt dit precies in? En hoe en in welke gevallen zal dit beginsel toegepast worden? En bijvoorbeeld ook: hoe om te gaan met gevallen waarin de wetenschappelijke kennis geheel ontbreekt?60

Het niet-toepassen van de criteria uit het Andibel arrest (oftewel: het volgen van de CBB lijn en dus het weglaten van de nuance op basis van het voorzorgsbeginsel) zal niet alleen strijdigheid opleveren met het (hogere) EU-recht, maar ook de onwenselijke situatie opleveren dat een dier dat mogelijk een gevaar

56 Andibel ro. 38. 57 Er kan zelfs, zoals besproken bij het voorzorgsbeginsel, een omkering van de bewijslast optreden. De gevolgen van de toepassing van het voorzorgsbeginsel zijn interessant voor vervolgonderzoek. 58 ECLI:NL:CBB:2017:107 ro. 6 ev. 59 Waarmee het bestaan of de omvang van het gevaar dat de diersoort oplevert niet met zekerheid kan worden vastgesteld. 60 In dit geval kan clusteren van ondersoorten een uitkomst brengen, maar ook hier kleven voor- en nadelen aan.

18 oplevert, bij onvoldoende wetenschappelijke gegevens omtrent dit gevaar, na verzoek op de lijst geplaatst zal worden vanwege het ontbreken van bewijs voor het gevaar.

19 5 Bijlage

Relevante regelgeving EU Artikel 34 Kwantitatieve invoerbeperkingen en alle maatregelen van gelijke werking zijn tussen de lidstaten verboden. Artikel 36 De bepalingen van de artikelen 34 en 35 vormen geen beletsel voor verboden of beperkingen van invoer, uitvoer of doorvoer, welke gerechtvaardigd zijn uit hoofde van bescherming van de openbare zedelijkheid, de openbare orde, de openbare veiligheid, de gezondheid en het leven van personen, dieren of planten, het nationaal artistiek historisch en archeologisch bezit of uit hoofde van bescherming van het industriële en commerciële eigendom. Deze verboden of beperkingen mogen echter geen middel tot willekeurige discriminatie noch een verkapte beperking van de handel tussen de lidstaten vormen.

Wet Dieren Artikel 2.2. Houden van dieren 1. Het is verboden dieren te houden die niet behoren tot door Onze Minister aangewezen diersoorten of diercategorieën. 2. Bij algemene maatregel van bestuur worden de criteria vastgesteld op grond waarvan Onze Minister diersoorten of diercategorieën, bedoeld in het eerste lid, aanwijst.

Het Besluit houders van dieren (Bhd) Artikel 1.4. Criteria voor aanwijzing diersoorten of diercategorieën op positieflijst 1 De criteria, bedoeld in artikel 2.2, tweede lid, van de wet, zijn: a. dieren: 1° van de desbetreffende diersoort of diercategorie kunnen zonder specialistische kennis en vaardigheden worden gehouden, gelet op: i de mate waarin het dier behoefte heeft aan bewegen en een specifieke leefomgeving ii de gemiddelde grootte van het dier op volwassen leeftijd iii de behoefte van het dier aan periodes van activiteit of inactiviteit gedurende een dag; of een seizoen iv de behoeften van het dier met betrekking tot foerageren; en eten, waaronder de rantsoensamenstelling ; v de mate waarin het dier behoefte heeft aan veiligheid en schuilgelegenheid vi de behoeften van het; dier met betrekking tot voortplanting en grootbrengen van jongen vii de behoefte van het dier met betrekking tot schoonmaakgedrag ; viii de sociale of biosociale behoeften van het dier ; ix de mate waarin het dier behoefte heeft aan prikkels en afleiding, ;of 2° behoren tot een diersoort of diercategorie die bij; artikel 2.1 zijn aangewezen, of b. het houden van dieren van de desbetreffende diersoort of diercategorie: 1° levert geen onaanvaardbare mate van gevaar op voor mens of dier, 2°. is niet verboden bij artikel 3.2, eerste lid, of 3.6, eerste lid, van de Wet natuurbescherming, in samenhang met artikel 3.2, tweede en derde lid, onderscheidenlijk artikel 3.6, derde lid, van die wet en krachtens artikel 3.3, derde lid, onderscheidenlijk 3.8, derde lid, van die wet verleende ontheffingen of vrijstellingen, en is niet verboden op grond van bij of krachtens artikel 3.37, 3.38 of 3.39 van de Wet natuurbescherming, gestelde regels, in samenhang met krachtens artikel 3.40

20 van die wet verleende ontheffingen of vrijstellingen, of 3° levert gelet op de subonderdelen i tot en met ix van onderdeel a, onder 1°, geen onaanvaardbare aantasting op van het welzijn of de gezondheid van die dieren. 2 Het verbod, bedoeld in artikel 2.2, eerste lid, van de wet, is uitsluitend van toepassing op zoogdieren.

De Regeling houders van dieren (Regeling) luidde tot 1 januari 2017, als volgt: “Hoofdstuk 2. Dieren die gehouden mogen worden Artikel 2.1. Positieflijst (huisdierenlijst) Als diersoorten en diercategorieën als bedoeld in artikel 2.2, eerste lid, van de wet worden aangewezen de diersoorten en diercategorieën, genoemd in bijlage 1. Artikel 2.2. Wijziging positieflijst 1. Na de inwerkingtreding van artikel 2.1 is op de voorbereiding van de aanwijzing van diersoorten of diercategorieën op grond van artikel 2.2, eerste lid, van de wet, en op de voorbereiding van de intrekking van een aanwijzing, afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht van toepassing. 2. Een aanvraag om een diersoort of diercategorie aan te wijzen of daarvan de aanwijzing in te 5.1 trekken wordt ingediend bij de minister, en bevat, zo mogelijk onderbouwd door verwijzing naar wetenschappelijke bronnen, en met inachtneming van de criteria, genoemd in artikel 1.4 van het besluit, de motivering waaruit blijkt dat de diersoort wel, respectievelijk niet is te houden. 3. De aanvraag, bedoeld in het tweede lid, bevat voorts in elk geval: a. naam, adres, woonplaats, burgerservicenummer van de aanvrager, dan wel het inschrijvingsnummer van het handelsregister als de aanvrager een onderneming is, en het adres van de plaats waar de dieren gehouden worden als dat niet het woonadres van de aanvrager is b. de Nederlandse en de wetenschappelijke naam van de diersoort waarover een besluit wordt gevraagd c. de omschrijving van het belang dat de aanvrager heeft bij de aanwijzing van een diersoort of; bij de intrekking van de aanwijzing. ; 4. Indien een aanvraag wordt ingediend voor de aanwijzing van een diersoort waarover reeds een besluit is genomen de soort niet aan te wijzen, wordt bij de aanvraag gemotiveerd en expliciet ingegaan op de gronden die hebben geleid tot het besluit om de soort niet aan te wijzen. Artikel 2.3. Vrijstelling Van het verbod van artikel 2.2, eerste lid, van de wet zijn vrijgesteld de categor ieën houders van dieren genoemd in bijlage 2, voor de daarbij genoemde diersoorten en met inachtneming van de daarbij genoemde voorschriften.

21 8

Van: Aan: Onderwerp: RE: Casus Positieflijst, consequenties CBb uitspraak (ECLI:NL:CBB:2017:70) Datum: donderdag 21 december 2017 14:01:44

Hoi , Wat is de bedoeling van DAD met dit rapport? Ter kennisname of ter verdere verkenning?

Kortom; bekijk even wat jij/jullie hier precies mee willen en dan kunnen wij dit altijd verder bespreken. Groet, 9

Van: Aan: Onderwerp: RE: ons overleg van 21 november 2017 Datum: donderdag 21 december 2017 14:14:15

Prima tekst. Gr. Van: Verzonden: donderdag 21 december 2017 13:31 Aan: Onderwerp: RE: ons overleg van 21 november 2017 Hallo , Ik stel onderstaande mailtekst voor. Akkoord? ------Geachte , Omdat uw gemengde gevoel met name gerelateerd is aan een opmerking van mijn kant, zal ik kort reageren. Allereerst bedankt voor mail waarin u aangeeft hoe u het gesprek heeft beleefd en de opstelling van PVH in het verleden verklaart . Daarbij wil ik aangeven dat het wat mij betreft een goed gesprek was. Goed ook om elkaar fysiek gesproken te hebben. Het heeft inzicht gegeven in de beelden die over en weer zijn ontstaan. Beelden waar ook steeds sterker naar gehandeld werd. Het is een speelveld waarin al veel gebeurd is. Fijn te vernemen dat het vervolg positief-kritisch en met open vizier wordt benaderd. En juist omdat ikzelf ook nieuw ben, is dat ook mijn inzet en dit zal ook voor Lieke gelden. Wetend dat de PVH ook vóór welzijn van het gehouden dier gaat en kritisch staat tegenover de positieflijst staat. Als mij bijdrage in het gesprek een andere indruk heeft gewekt, spijt me dat oprecht. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 ( ) / (secretariaat) E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: woensdag 20 december 2017 12:26 Aan: Onderwerp: RE: ons overleg van 21 november 2017 ,

Gr. Van: Verzonden: donderdag 14 december 2017 11:28 Aan: Onderwerp: FW: ons overleg van 21 november 2017 Zie onderstaande mail. Even overleggen of en zo ja, wat te antwoorden. Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 9:12 Aan: Onderwerp: FW: ons overleg van 21 november 2017 Van: [mailto: @home.nl] Verzonden: maandag 27 november 2017 21:26 Aan: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke) CC: ; Secretariaat PVH; Onderwerp: ons overleg van 21 november 2017 Geachte Lieke Hendrix, beste Lieke, Mede namens , dank voor het kennismakingsgesprek. Het maakt de communicatie gemakkelijker als je het beeld van een persoon bij de naam hebt en tegenover elkaar kunt uitspreken hoe je in het lopende en komende proces staat. We zijn met wat gemengde gevoelens uit het gesprek gekomen. Niet over jullie voorgenomen route, die lijkt helder. Ik neem aan dat waar wij staan ook voor jullie helder is. In het gesprek gaf aan dat hij het teleurstellend vond dat we in de vorige ronde tot aan het einde deelnamen in de PEC en, ondanks dat, toch naar de rechter stapten. Ik zag dat verhaal al eerder voorbij komen maar heb weinig behoefte daarover met in gesprek te gaan, hij weet beter. Naar jullie toe ligt dat anders, je komt nieuw in dit speelveld. Het moet je niet gebeuren dat je op basis van dit soort ‘preken voor eigen parochie’ het gevoel krijgt dat je niet weet wat je aan ons hebt. We zijn altijd heel helder geweest over waar we staan en wat we zullen gaan doen. Ons probleem was vooral dat daarna niemand het de moeite waard vond daar enige aandacht aan te besteden en dat de overheidstrein telkens weer gewoon doordenderde. Voordat op 20 juni 2014 besloten werd tot de aanpak die nu wordt bijgesteld, heeft PVH op 9 juni 2014 haar zienswijze ingebracht in het Bestuurlijk Overleg en ook de voorgenomen toetsing door de bestuursrechter aangemeld. Niemand vond het nodig daar op in te gaan, het plan van aanpak voor de Positieflijst 2.0 ging ongewijzigd van start. De PEC verzamelde informatie over gehouden zoogdiersoorten, daar is niets op tegen, dat is zelfs nuttig en belangrijk. Maar het voldeed niet aan de criteria die Andibel stelt om daarop verbodsbepalingen te baseren. Pas nadat de verboden van kracht werden, konden we bij de bestuursrechter de inhoudelijke argumenten van onze kant toelichten. Samenvattend, we stellen het op prijs dat jullie weten dat we, zeker op punten waar we van inzicht verschillen, dit proces positief-kritisch en met open vizier zullen volgen. Met vriendelijke groet,

Ir. www.huisdieren.nu

Virusvrij. www.avast.com 10

Van: Aan: Onderwerp: RE: ConceptMail aan voorzitter adviescommissie Datum: donderdag 21 december 2017 15:10:01

Akkoord met mail. Gr. Van: Verzonden: donderdag 21 december 2017 15:02 Aan: Onderwerp: ConceptMail aan voorzitter adviescommissie Hallo , Zie ondergaande concepttekst. Punten zijn besproken in projectteam. Is de mail akkoord? Hallo , LNV stelt voor om –ten einde alle schijn van inhoudelijke beïnvloeding te vermijden- niet meer automatisch aan te schuiven bij de adviescommissie. We stellen voor dit alleen te doen op jouw verzoek bij een agendapunt dat betrekking heeft op het juridisch en beleidsmatig kader van de opdracht. Dit past ons inziens ook bij de fase in dit traject waarin de juridische en beleidsmatige context voor de leden van de adviescommissie duidelijk is. En waar inmiddels ook de juridische houdbaarheid in relatie tot de te kiezen wetenschappelijke methodiek relatief helder is. Een paar andere puntjes: - we horen graag terug of en zo ja hoe de adviescommissie in haar beoordelingssystematiek aandacht aan domesticatie gaat besteden. (dat is voor LNV van belang in de afweging om productiedieren en gedomesticeerde huisdieren als de hond en de kat al dan niet te laten beoordelen) - met betrekking tot herpeten is de expertbasis in de commissie nu erg smal. LNV staat open voor voorstellen van de commissie om zich in dat opzicht te laten ondersteunen. - een verzoek van de commissie om een verder ontwikkelde methodiek te testen door voor een flink aantal zoogdiersoorten grofweg inzicht te krijgen waar ze terecht zouden komen, is met LNV zeker bespreekbaar. De WUR zou hier wellicht in het kader van ondersteunen van de adviescommissie iets in kunnen betekenen. Daarbij is wel de vraag om rekening te houden met de opleverdatum van 31 maart en dus nu al zodanig te plannen dat dit in te passen is. Graag je reactie. Rest me nog je fijne feestdagen te wensen!

......

Projectleider Pool

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 6 / (secretariaat) E @minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 11

Van: Aan: Onderwerp: RE: mail aan Datum: donderdag 21 december 2017 15:45:36

Hallo , Zie onderstaand tekstvoorstel. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: woensdag 20 december 2017 17:45 Aan: Onderwerp: mail aan , Het lukt niet om de komende dagen telefonisch te spreken vandaar dat ik onderstaande mail aan hem wil sturen. Heb jij nog suggestie voor verbetering? Gr. Geachte , beste , Telefonisch lukte het niet om contact te leggen, daarom kort per mail: Graag kom ik nog even terug op uw opzegging per mail als lid van de adviescommissie positieflijst. Directe aanleiding was een telefoongesprek met de voorzitter van de commissie, de heer . In dat gesprek zijn de bevindingen van de commissie naar aanleiding van het overzicht van nevenfuncties van de commissieleden met u besproken. In dat verband is in de commissie aan de orde geweest dat uw functie als de schijn van belangenverstrengeling in zich kán hebben. Met de nadruk op schijn, want ik zie geen enkele reden en aanleiding om aan uw integriteit te twijfelen. Maar de commissie en ook LNV willen beiden voorkomen dat een nieuwe positieflijst opnieuw geen stand houdt. Wij respecteren dan ook uw beslissing en bedanken u bij deze voor de inbreng tot nu toe in de commissie en ook voor uw inbreng op de bijeenkomst op 22 juli 2017. Ik verzoek u een declaratie voor de bijgewoonde commissievergadering(en) en de daarbij gemaakte reiskosten bij de heer in te dienen. In uw mail benoemt u twijfels over de huidige, "nieuwe" ingeslagen weg in relatie tot de aanvangsopdracht. Ik kan dat zonder verdere context niet meteen plaatsen, maar als u dat wilt, vraag ik mijn secretariaat een telefonische afspraak met u in te plannen. Met vriendelijke groet,

ir. Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

070- 06- @minez.nl Secretariaat: 070- Bezoekadres: Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postadres: Postbus 20401 | 2500 EK | Den Haag 12

Van: Aan: Onderwerp: FW: opzegging lid adviescommissie Datum: donderdag 21 december 2017 16:59:28

tkn Van: Verzonden: donderdag 21 december 2017 16:58 Aan: ' Onderwerp: opzegging lid adviescommissie Geachte , beste , Telefonisch lukte het niet om contact te leggen, daarom kort per mail: Graag kom ik nog even terug op uw opzegging per mail als lid van de adviescommissie positieflijst. Directe aanleiding was een telefoongesprek met de voorzitter van de commissie, de heer . In dat gesprek zijn de bevindingen van de commissie naar aanleiding van het overzicht van nevenfuncties van de commissieleden met u besproken. In dat verband is in de commissie aan de orde geweest dat uw functie als de schijn van belangenverstrengeling in zich kán hebben. Met de nadruk op schijn, want ik zie geen enkele reden en aanleiding om aan uw integriteit te twijfelen. Maar de commissie en ook LNV willen beiden voorkomen dat een nieuwe positieflijst opnieuw geen stand houdt. Wij respecteren dan ook uw beslissing en bedanken u bij deze voor de inbreng tot nu toe in de commissie en ook voor uw inbreng op de bijeenkomst op 22 juli 2017. Ik verzoek u een declaratie voor de bijgewoonde commissievergadering(en) en de daarbij gemaakte reiskosten bij de heer in te dienen. In uw mail benoemt u twijfels over de huidige, "nieuwe" ingeslagen weg in relatie tot de aanvangsopdracht. Ik kan dat zonder verdere context niet meteen plaatsen, maar schroomt u niet om dat desgewenst te verduidelijken. Met vriendelijke groet,

ir. Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit

070- 06-

Secretariaat: 070- Bezoekadres: Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postadres: Postbus 20401 | 2500 EK | Den Haag 13

Van: Aan:

Cc: Onderwerp: Kort verslag gespreksronde belanghebbenden positieflijst huisdieren Datum: dinsdag 2 januari 2018 16:56:23 Bijlagen: Notitie gespreksronde stakeholders nov-dec 2017.docx

Hallo allemaal, Bijgaand een kort verslag van de gesprekken met de verschillende stakeholders. Ik stel voor om in het eerstkomende projectteamoverleg te kijken naar wat opvalt etc.……. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Casus Positieflijst, consequenties CBb uitspraak (ECLI:NL:CBB:2017:70) Datum: dinsdag 9 januari 2018 15:29:24 Bijlagen: RE Casus Positieflijstconsequenties CBbuitspraak (ECLINLCBB201770).msg

Beste , De beste wensen in 2018 ook voor jou. Waarschijnlijk is mijn eerder verzonden danken bevestigingsmail (zie bijlage) in de drukte voor kerst zoekgeraakt. Maar ik heb de mail dus ontvangen –met dank daarvoor- en kom er nog op terug. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

T 088 M 06 @dierenbescherming.nl Aanwezig op ma / di / wo / do

Dierenbescherming Service Centrum Regulusweg 11 Postbus 85980, 2508 CR Den Haag www.dierenbescherming.nl

https://email.dierenbescherming.nl/img/banner.gif

Volg ons

Although the information in this mail is compiled with utmost care we don't guarantee it is right and complete. We are not liable for any damage or loss due to use or action based on this info. This message and any attachment(s) are confidential and may contain privileged information intended only for the use of the individual or company named above. If you are not the intended recipient, please email the sender and delete this message and any attachment (s) from your system. Van: Verzonden: woensdag 20 december 2017 20:44 Aan: @minez.nl CC: ' ' < @aap.nl>; < @dierenbescherming.nl> Onderwerp: FW: Casus Positieflijst, consequenties CBb uitspraak (ECLI:NL:CBB:2017:70) beste , zoals benoemd in ons gesprek met en met jou over de positieflijst, hebben AAP en de Dierenbescherming juridisch advies ingewonnen over de situatie aangaande de positieflijst en de uitspraak van het CBB hierover. De managementsamenvatting is als volgt: Management Samenvatting Het is de vraag of de redeneerlijn die het CBB toepast ten aanzien van de Nederlandse Positieflijst wel in lijn is het Europese recht. Dieren die niet op de Positieflijst staan, mogen in principe niet gehouden worden als huisdier. Een particulier kan hier echter wel een verzoek toe indienen. Het probleem hierbij is dat op basis van de redeneerlijn uit het CBB de bewijslast voor het afwijzen van dit verzoek bij het bevoegd gezag ligt. Deze moet hier gedegen wetenschappelijk onderzoek aan ten grondslag leggen om het verzoek te kunnen weigeren. . Na analyse van de CBB-rechtspraak en het Andibel arrest van het Europese Hof van Justitie is gebleken dat het CBB een relevante nuance weglaat. Zijn er geen of niet afdoende wetenschappelijke gegevens beschikbaar voor de beoordeling van het gevaar (dat het houden van het dier zou opleveren), maar is het waarschijnlijk dat er reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren intreedt wanneer het gevaar intreedt, dan mag het bevoegd gezag plaatsing op de lijst op basis van het voorzorgsbeginsel weigeren. Op grond van dit beginsel zou het bevoegd gezag dus plaatsing op de Lijst mogen weigeren. . Ook is het CBB strenger ten aanzien van de inhoud van de bewijslast. Zo wordt overwogen dat het bevoegd gezag zélf het onderzoek moet doen dat aan de beslissing ten grondslag ligt, terwijl volgens Andibel het bevoegd gezag gebruik moet maken van de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn. Ook dit is een nuance verschil. Deze twee nuances zal LNV dan ook moeten toepassen op de nieuwe systematiek. Het is hierbij aan te raden een redeneerlijn op te zetten voor de toepassing van het voorzorgsbeginsel: wat houdt dit precies in en hoe (en in welke gevallen) zal dit beginsel toegepast worden? Het integrale rapport is als bijlage toegevoegd. Wij hopen dat dit bijdraagt aan een goed proces voor de nieuwe werkwijze. Met vriendelijke groet,

T 088 M 06 @dierenbescherming.nl Aanwezig op ma / di / wo / do Dierenbescherming Service Centrum Regulusweg 11 Postbus 85980, 2508 CR Den Haag www.dierenbescherming.nl 15

Van: Aan:

Onderwerp: FW: bijeenkomst experts positieflijst Datum: donderdag 11 januari 2018 14:43:10 Bijlagen: Systematiek risico inschatting positieflijst nav 1 dec 1.1.docx

ti Van: [mailto: @wur.nl] Verzonden: donderdag 11 januari 2018 14:38 Aan: ; [email protected]; @uu.nl; ; @avimed.nl; ; CC: ; ); ; ; @uu.nl Onderwerp: bijeenkomst experts positieflijst Beste allen, Graag nodig ik jullie uit voor de bijeenkomst met de kleinere groep experts positieflijst op dinsdag 16 januari van 15.00 – uiterlijk 17.30 uur op Wageningen campus, zodiac. Gebouw 122, zaal B1018. (NB eind tijdstip is dus eerder dan eerder gecommuniceerd). Het resultaat van onze bevindingen as dinsdag zal in de voltallige adviescommissie positieflijst besproken worden (op dinsdag 23 januari). Centraal staat de vraag of we met de voorzet van de vorige bijeenkomst en aangescherpt door mn voor enkele soorten tot een biologische onderbouwing kunnen komen. Op basis daarvan moeten we kijken of we abstracte argumentatie kunnen vinden die voor de beoordeling kan gelden.

Bijgevoegd is nog eens de gedachte lijn van en een aantal van jullie. We hopen dat het jullie ter voorbereiding lukt om te voor enkele soorten de risico’s gezondheid en welzijn te beoordelen gericht op de biologische onderbouwing bij de verschillende ‘essentiële’ problemen. Zie ook pagina 3 van de bijlage ‘voorbereiding door experts’. As maandag heb ik nog overleg met ervaring om volgens de systematiek te werken en de concrete invulling van onze bespreking dinsdag. Graag tot dinsdag de 16e!

ir.

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: 0317 , doorschakeling naar mobiel E: @wur.nl Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. 16

Van: Aan: Onderwerp: RE: Invasiviteit en positieflijst huisdieren Datum: vrijdag 12 januari 2018 15:33:54

Akkoord en prima! Met vriendelijke groet,

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit - Directie Natuur en Biodiversiteit - Team Soorten Postbus 20401, 2500 EK Den Haag - Bezoekadres: Bezuidenhoutseweg 73 (C4-Noord), 2594 AC Den Haag Mobiel: +31 (0)6 Telefoon: +31 (0)70 Secretariaat: +31 (070)- / E-mail: @minez.nl Werkdagen Ma, Di, Do, Vr Van: Verzonden: vrijdag 12 januari 2018 15:20 Aan: Onderwerp: Invasiviteit en positieflijst huisdieren Hallo , Afgelopen week had ik een gesprek met , en over de raakvlakken tussen Cites, invasiviteit en de positieflijst huisdieren. Van hen begreep ik dat jij bij LNV in de lead bent als het gaat om beleid rond invasieve exoten. Ik zou graag een kwartiertje / hooguit een half uurtje prikken om te bespreken hoe dit elkaar raakt. Een afspraakverzoek volgt…… Hartelijke groet,

......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 6 / (secretariaat) E @minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 17

Van: Aan: Onderwerp: FW: Aandachtspunten beoordelingssystematiek tbv advies en beleidsregels Datum: dinsdag 16 januari 2018 17:24:43 Bijlagen: Notitie aandachtspunten beoordelingssystematiek.docx

Hallo , Zoals afgesproken bijgaand de notitie met aandachtspunten. Ik hoop dat het lukt om dit voor je vakantie goed te bekijken en aan te vullen. En dus heel veel succes vrijdag! Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: vrijdag 12 januari 2018 16:19 Aan: Onderwerp: Aandachtspunten beoordelingssystematiek tbv advies en beleidsregels Hallo , Zoals besproken maken we een overzicht van aandachtspunten. Bijgaand een eerste aanzet. Wil jij kijken of je hierop aan kan vullen vanuit de concept beleidsregels? En natuurlijk vanuit je gezond verstand. (Ik ga nu eerst weer verder met een opdrachtomschrijving) Hartelijke groet,

......

Projectleider Pool

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 / (secretariaat) E @minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 18

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Stand van zaken adviescommissie. Datum: maandag 22 januari 2018 12:12:06

Hoi ,

Groet,

Van: Verzonden: maandag 22 januari 2018 11:56 Aan:

CC: Onderwerp: Stand van zaken adviescommissie. Urgentie: Hoog Hallo teamleden, Vorige week hebben de experts van de adviescommissie gewerkt aan de beoordelingssystematiek. Bijgaand als bijlage de laatste stand als het gaat om de beoordelingssystematiek. : hebben jullie nog feedback op het stroomschema? Ivm commissievergadering morgen graag evt onoverkomelijkheden vanuit de beleidsinhoud of juridische kant graag vandaag melden. Morgen komen deze mensen van 10-12u bij elkaar waarna de commissie in de middag van 12.30u tot 15.00u voltallig vergadert. Vanmorgen heb ik al kort telefonisch gesproken en daarin aangegeven dat: - LNV graag wil horen of en zo ja hoe domesticatie een plek krijgt in het advies over de beoordelingssystematiek. - LNV de mogelijkheid geeft om een groot aantal diersoorten bij wijze van test grofmazig te beoordelen: Voor de commissie is dat nuttig om zo de systematiek te testen en verder te verbeteren,

- LNV de opdrachtschrijving op papier zet en ook de aandachtspunten bij deze opdracht. Ook om bij het uitkomen van het advies duidelijk te maken binnen welke opdrachtkader de commissie tot haar advies is gekomen. - Verder kort gesproken over beoordelingssystematiek in relatie tot invasiviteit, zoönose en risico op letsel voor mens en dier. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 6 ( ) / (secretariaat) E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: [mailto: @wur.nl] Verzonden: maandag 22 januari 2018 11:22 Aan: @rug.nl; @uu.nl; ; ; uu.nl CC: Onderwerp: LET OP: WIJZIGING LOCATIE Urgentie: Hoog Beste leden van de adviescommissie LET OP: 1. WE VERGADEREN IN Lelystad, bij ASG WBVR aan de houtribweg 39 te Lelystad. 2. we starten op 10.00 uur met de kleine groep experts om met het nieuwe stroom schema eerste ervaring op te doen Vanaf 12.30 wordt de voltallige adviescommissie verwacht bij de lunch waarna we agenda gezamenlijk afhandelen. Bijgevoegd het stroomschema zoals we dat met de experts hebben uitgewerkt. Omdat we nog niet echt met enkele diersoorten hebben kunnen testen willen we dat ‘s- morgens met de experts doen. Met de resultaten kunnen we vervolgens breed bediscussiëren of de beoordeling werkt en zullen we de agenda afhandelen. LNV vraagt ons nog aan te geven hoe we als adviescommissie zullen omgaan met domesticatie. Graag tot morgen in Lelystad

Van: Verzonden: vrijdag 19 januari 2018 11:39 Aan: ' @rug.nl' @rug.nl>; ' @uu.nl' < @uu.nl>; < @wur.nl>; ' ' @biol.rug.nl>; ' ' < @sovon.nl>; < @wur.nl>; < @wur.nl>; ' < @minez.nl>; ' < @planet.nl>; ' ' < @gmail.com>; ' @uu.nl' < @uu.nl> Onderwerp: adviescommissie risicobeoordeling Beste leden van de adviescommissie Risicocobeoordeling positieflijst, Graag herinner ik u aan de vergadering van de adviescommissie op dinsdag 23 januari 10.00 uur – 15.00 uur. Deze week zijn de experts bijeen geweest en is het stoomschema voor risicobeoordeling nader uitgewerkt. Op het uitgewerkte schema wordt nu nog via mail reacties gegeven en we hopen met enkele diersoorten gevoel te krijgen hoe het werkt. Na het weekend mail ik de versie die er dan ligt waarna we het dinsdag samen met de eerste ervaringen kunnen bespreken. Ik mail dan ook de exacte locatie waar we in Wageningen bijeenkomen. Concept Agenda 1. Opening

2. Verslagen 27 november en 1 december In de kantlijn zijn de vragen en opmerkingen van LNV op de concept verslagen weergegeven; ter bespreking

3. Voortgang risicobeoordeling (wordt nagezonden)

4. W.v.t.t.k.

5. Sluiting Graag tot dinsdag! Wageningen Livestock Research

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Stand van zaken adviescommissie. Datum: maandag 22 januari 2018 14:33:34

Hallo , Dank voor je feedback! En zie onderstaand mijn reactie in rood. Laat je even weten of het zo voor jou akkoord is? ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

CC: Onderwerp: RE: Stand van zaken adviescommissie. Hoi ,

Groet, 20

Van: Aan: Onderwerp: RE: Aandachtspunten beoordelingssystematiek tbv advies en beleidsregels Datum: vrijdag 26 januari 2018 10:50:34 Bijlagen: Notitie aandachtspunten beoordelingssystematiek.docx

Hoi , Bijgaand enkele aanvullingen. Heb jij ook nog de opdrachtomschrijving voor mij? Ik kan die niet terugvinden in mijn mailbox. Groeten,

......

Projectleider Pool

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 6 / (secretariaat) E @minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 21

Van: @wur.nl> Verzonden: donderdag 19 april 2018 09:58 Aan: @rug.nl; @uu.nl; ; ; ; ; ; ; ; @uu.nl CC: Onderwerp: RE: uitnodiging bijeenkomst beoordelingscommissie positieflijst Bijlagen: 5. Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst 13 mrt 2018 - opmerkingen LNV.docx

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Categorie Rood

Het concept verslag ben ik gisteren vergeten bij te voegen. Hierbij alsnog. Van: Verzonden: woensdag 18 april 2018 15:19 Aan: ' @rug.nl' ; ' @uu.nl' ; ' ; @uu.nl' CC: ' Onderwerp: uitnodiging bijeenkomst beoordelingscommissie positieflijst Beste leden van de beoordelingscommissie positieflijst, Met excuus voor het laten verzenden mail ik hierbij de agenda met bijlagen voor de beoordelingscommissie positieflijst: Morgen donderdag 19 april 13.00 – 15.00 uur Locatie vergaderzaal C2065, Zodiac, Wageningen campus, gebouw 122, De Elst 1 Wageningen Let op: we komen bijeen in Wageningen en niet Lelystad! Concept AGENDA 1. Opening Vanwege de veelheid aan bespreekpunten met beperkte tijd is prioriteit aangebracht in de bespreekpunten.

Leeswijzer, toelichting stand van zaken en basis voor bespreking 19 april a. Reactie LNV LNV heeft zorgvuldig een reactie gegeven waar we als volgt mee omgaan i. Algemene opmerkingen LNV. Worden ter vergadering in de commissie puntsgewijs besproken bij agendapunt 2 (bijlage 1) ii. Tekstsuggesties van LNV op 1e concept (bijlage 2)

Deze worden nog per wijziging gecheckt door en Deze worden door en nog langsgelopen, voorgelegd aan en vervolgens de discussiepunten voor de commissie. Voor de suggesties van LNV is ons voorstel dat en een voorstel doen dat we voorleggen. Punten die ter discussie staan leggen we vervolgens de commissie weer voor. iii. Voor de opmerkingen over zoönosen is het voorstel dat en dit bespreken, komen met een voorstel dat weer de weg via volgt iv. Discussiepunten bij domesticatie. Concept rapport van WUR over domesticatie in relatie tot zeboe en rendier wordt i.v.m. het aantal Mb’s apart nagezonden. De bespreekpunten staan bij de algemene opmerkingen genoemd bij i. Voorts zullen en de commentaren t.a.v. domesticatie mede op basis van de discussie verwerken in een voorstel voor (met daarna de commissie). v. Resteren de geel gemarkeerde opmerkingen die we ter vergadering willen bespreken. 1 Ter voorbereiding van de vergadering graag met name aandacht voor onderdelen i en geel gemarkeerd in v

b. Reacties van de commissie op eerste concept advies beoordelingssystematiek Deel van de opmerkingen is verwerkt. Deel van de opmerkingen vraagt wat meer aandacht. Om efficiency redenen zullen en hiervoor nog een voorstel doen. Met name is nog aandacht nodig voor: i. Opmerkingen bij m.n. pre‐ambule. Deze komen deels overeen met vragen die ook in de opmerkingen van LNV genoemd worden. Worden samen met de daar voorgestelde weg meegenomen ii. Opmerkingen bij de feitelijke risico beoordeling. Deze zijn deels verwerkt, maar een aantal vragen nog aandacht en deskundigheid van . Ook hier voorstel dat en deze voorbereiden en via de weg van later de commissie voorleggen

2. Bespreking en besluitvorming algemene opmerkingen LNV (bijlage 1)

3. Bespreking concept rapport risicobeoordeling (bijlage 2) Specifiek aandacht voor de geel gemarkeerde opmerkingen

4. Opdrachtomschrijving LNV (bijlage 4) Op een concept opdracht omschrijving is vanuit WUR namens de commissie een korte reactie gegeven resulterend in bijgaand voorstel voor opdracht omschrijving. Doel bespreking: kan de commissie zich vinden in de opdrachtomschrijving met aanpassingen en reactie op opmerkingen en kan de commissie instemmen met deze opdrachtomschrijving. Na goedkeuring zal de opdrachtomschrijving als bijlage bij het advies gevoegd worden.

5. Concept verslag vergadering 13 maart (bijlage) Bijgevoegd is het concept verslag waar LNV haar opmerkingen bij geplaatst heeft vanuit beleids‐ en juridisch kader van de opdracht.

6. Betekenis van de toetsing van de huisdieren Konijn, hamster, paard, kat en varken. Gekoppeld aan de vragen en opmerkingen van LNV over domesticatie.

7. Afspraken en acties

8. Rondvraag en sluiting Graag tot morgen!

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: 0317 , doorschakeling naar mobiel E: @wur.nl Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock‐research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer‐nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN‐EN‐ISO 9001:2008 gecertificeerd.

2 22

Van: Verzonden: maandag 26 februari 2018 10:05 Aan: CC: Onderwerp: RE: nevenactiviteiten commissieleden beoordelingssystematiek positieflijst

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Belangrijk

Hallo , De nevenfuncties die op deze lijst staan zijn akkoord voor LNV. Wel vraagt LNV de commissie bij het opleveren van het eindrapport een up-to-date lijst te voegen. Deze lijst wordt wat LNV betreft dan pas echt definitief. (bij springt nu bijvoorbeeld in het oog dat zijn recente rol als voorzitter van de RDA er niet opstaat.) Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Wageningen Livestock Research

1 23

Van: Verzonden: dinsdag 15 augustus 2017 15:32 Aan: @rug.nl; ' CC: @planet.nl;

Onderwerp: RE: donderdag Bijlagen: Beleidsregel positieflijst v.1108.docx

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Belangrijk

Beste PAC-leden,

Om jullie een beeld te geven van de beleidsregel over de totstandbrenging van de positieflijst, stuur ik jullie bijgaand concept toe.

Tot donderdag.

Met vriendelijke groet,

jurist

Van: [mailto: @wur.nl] Verzonden: dinsdag 15 augustus 2017 9:44 Aan: @rug.nl; CC: @planet.nl; Onderwerp: donderdag

Allen

Zoals het er nu uitziet:

1. Is de locatie op de WUR Campus; gebouw Zodiac [gebouw 122], de Elst 1 in Wageningen, ruimte E1243 2. De aanvang is voorzien voor 10.00 uur 3. We lunchen rond 12.15/12.30 in het Restaurant van de Toekomst [op loopafstand] 4. De middagsessie vanaf 13.00 uur wordt voorzien om rond 15.00 uur te worden beëindigd 5. Naast de 4 geadresseerden en ondergetekende, wordt er ‘versterking’ vanuit ministerie voorzien voor de ‘notulen’[naam volgt nog] 6. Bij vragen neem gerust contact op met mij :-) !!

Tot overmorgen

1 24

Van: Verzonden: zondag 27 augustus 2017 15:16 Aan: ' CC: Onderwerp: aan de vz van de PAC Bijlagen: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Belangrijk

Geachte heer Allereerst mijn dank voor de inspanningen van de PAC i.o. Mijn indruk uit de terugkoppeling is dat het een constructieve en waardevolle bijeenkomst is geweest. In reactie op uw mail verzoek ik u hierbij namens het ministerie om als PAC i.o. een vervolgbijeenkomst te organiseren om de methode van risicofactoren verder uit te werken, te onderbouwen en bij wijze van pilot voor een aantal soorten te toetsen hoe de methode uitpakt. Daarbij het volgende: zoals u weet is het vereenvoudigen van de beoordelingssystematiek voor EZ van groot belang voor de haalbaarheid van een positieflijst (zie verslag). EZ wil daartoe graag inzicht in hoeverre de meerwaarde van een derde filter –via aanpassing van de eerder gehanteerde methode- de relatief omvangrijke extra inspanning die dat met zich meebrengt rechtvaardigt. Mijn vraag aan de PAC is daarom of u in de vervolgbijeenkomst wilt bezien in hoeverre het tweede filter tot een vergelijkbare ordening van soorten leidt als de eerder gebruikte diepgaande methode. De PAC zou daarbij -waar soorten eventueel op een heel andere plaats in de rangorde terecht komen- inzichtelijk kunnen maken welke factoren deze verschillen veroorzaken. Op basis van de uitkomsten van de tweede bijeenkomsten bespreek ik graag welke vervolgstap nodig is. Graag verneem ik van u als voorzitter of dit voor de PAC werkbaar is. Verder wil ik uw verzoek om bij bijeenkomsten over de nieuwe beoordelingssystematiek een aantal deskundigen uit te nodigen graag honoreren. En datzelfde geldt voor uw verzoek om ondersteuning voor verslaglegging en het opstellen van uw advies in een eindrapportage. Hierbij is van belang dat geen sprake mag zijn van belangenverstrengeling. Gezien het belang dat het CBb aan onafhankelijkheid hecht, is hier een vorm van toetsing nodig. Dat geldt overigens ook voor zittende leden van het PAC. U kunt voor vervolgbijeenkomsten een beroep doen op van dit ministerie. Hun rol bestaat uit het scherp houden van de beleidsmatige en juridische context van de opdracht aan de PAC. De inhoudelijke expertise die nodig is voor het ontwikkelen van de beoordelingssystematiek dient de PAC zelf te organiseren. In het conceptverslag dat u heeft meegestuurd stelt u als PAC i.o. een aantal vragen. Het antwoord van mijn ministerie alsmede een aanvullende opmerking vindt u in de bijlage. Ik stel voor om in de loop van volgende week telefonisch contact te hebben. Bijvoorbeeld om de betrokkenheid van PEC-leden en de voorgestelde vervolgstap te bespreken. Verder ontvangt u in de loop van volgende week een nieuwe versie van de beleidsregels met daarin de weerslag van wat vorige week is besproken en van het verdere denken over de beoordelingssystematiek bij EZ. Op de openstaande punten als het gaat om de beleidscontext (zie uw verslag) kom ik zo spoedig mogelijk terug. Hartelijke groet,

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T 0320- , M 06 Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research

This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations.

2 Van: Verzonden: zondag 8 oktober 2017 12:55 Aan: CC: Onderwerp: RE: nog nav ons gesprek zojuist

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Belangrijk

Hallo

Graag morgen toch even 1‐op‐1 telefonisch overleg over ‘hoe om te gaan met positie

Vorige week heb ik na veel eerdere pogingen daartoe dit ook zo met jou besproken in een bilaterale telco.

Nu kunnen we in de mail van lezen, namelijk:  Expertise op het gebied van dierenwelzijn dient afdoende in de PAC te zitten.  De rol van WUR/ als kan dus worden geschrapt.  WUR/ schuift in de commissievergaderingen aan bij onderdelen waar info en kennis vanuit de database nodig is. Zijn inbreng beperkt zich ook daartoe. 

 Jij [i.c. ] bent als secretaris de penvoerder van eindrapport en verslag en bereidt vergaderingen voor. Je kan vanuit die rol ‐waar nodig‐ vragen om input te leveren vanuit zijn opgedane kennis over de diersoorten etc.

Huidige situatie “ ”:

a. De nieuwe commissie i.o. bestaat straks uit 4 oude leden en een 4 tot 6‐tal nieuwe leden.

1 b. Gezamenlijk gaan die 10+ mensen werken aan de beoordelingssystematiek. c. .

Kortom, ; as woensdag staat de 1ste bijeenkomst gepland. Het zou wenslijk zijn als we voor die tijd op een lijn zaten

Ik hoor graag. Zet mijn secretaresse in de cc voor het plannen van een telco

Veel groeten

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet:

Van: @minez.nl] Verzonden: donderdag 5 oktober 2017 17:10 Aan: CC: Onderwerp: RE: nog nav ons gesprek zojuist

Hallo

Ik heb nav je mailtje net met gesproken.

Van daaruit de volgende punten:

‐ Expertise op het gebied van dierenwelzijn dient afdoende in de PAC te zitten. De rol van WUR/ als expert dierenwelzijn kan dus worden geschrapt.

2 ‐ WUR/ schuift in de commissievergaderingen aan bij onderdelen waar info en kennis vanuit de database nodig is. Zijn inbreng beperkt zich ook daartoe.

‐ Jij bent als secretaris de penvoerder van eindrapport en verslag en bereidt vergaderingen voor. Je kan vanuit die rol ‐waar nodig‐ vragen om input te leveren vanuit zijn opgedane kennis over de diersoorten etc.

Met betrekking tot het werkplan is de vraag om het aantal ingeschatte uren per persoon te specificeren. Deze inschatting dient in verhouding te staan tot bovenbeschreven rolinvulling van personen.

Met de verwachting dat er nu werkbare afspraken liggen, kunnen we ‐naar ik hoop‐ nu overgaan tot het inhoudelijke werk…

NB. Mocht er een verschil van inzicht bestaan, dan stel ik voor dat e.e.a. rechtstreeks met opneemt.

Hartelijke groet,

......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's‐Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn‐huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email.

Van: Verzonden: donderdag 5 oktober 2017 11:00 Aan: Onderwerp: RE: nog nav ons gesprek zojuist

Hoi

In aanvulling en ter de verduidelijking (vorming gemeenschappelijk beeld) van ‘als archiefkast’. Onderstaand overeenkomstig de afspraken die gemaakt heeft.

is:  De wetenschappelijk adviseur van de PAC en de WAC i.o 

 Geen lid van deze of volgende commissie  Ondersteunt hij de opdrachtnemer maar treedt niet naar buiten

Met vriendelijke groeten,

3 Van: Verzonden: donderdag 5 oktober 2017 10:02 Aan: ' @minez.nl> Onderwerp: nog nav ons gesprek zojuist

Beste ,

In het verslag van het PAC dd 17 augustus zitten nog een aantal vragen die voor de kaderstelling van de opdracht relevant zijn. Hebben we zojuist telefonisch niet meer over gesproken.

Graag nog even afstemming hoever jullie daarmee zijn en er volgende week woensdag duidelijkheid over is.

Ter herinnering het betreft het volgende (kopie uit verslag): 

De aanwezigen van EZ zetten zich in om zo snel als mogelijk duidelijkheid te verkrijgen over bovenstaande punten.

Nog even contact hoe ver jullie hierin zijn?

Gr Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan u is gezonden, wordt u verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die verband houdt met risico's verbonden aan het elektronisch verzenden van berichten.

4 26

Van: Verzonden: maandag 9 april 2018 12:43 Aan: CC:

Onderwerp: rapport risicobeoordeling positieflijst versie 5 april.docx Bijlagen: rapport risicobeoordeling positieflijst versie 5 april.docx

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Met vlag

Dag , Hierbij mijn vragen en opmerkingen tav het concept-rapport (ook in relatie tot de opdrachtverlening die in het rapport is gevoegd). Mocht je vragen hebben, dan hoor ik het graag (ik ben vandaag telefonisch bereikbaar tot half 4). Vr.gr.

1 Van: Verzonden: maandag 16 april 2018 17:15 Aan: CC: Onderwerp: Opmerkingen en tekstsuggesties van LNV t.b.v. adviescommissie positieflijst huisdieren. Bijlagen: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst 13 mrt 2018 - opmerkingen LNV.docx; WUR-onderzoek domesticatie in opdracht van LNV ihkv de circusdierenlijst- conceptversie 2.4.docx; Notitie opdrachtomschrijving beoordelingssystematiek (na toetsing commissie).docx; Rapport risicobeoordeling positieflijst versie 5 april commentaar LNV.docx

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Categorie Rood

Hallo

Bijgaand een aantal documenten retour met opmerkingen en/of tekstsuggesties van LNV:

- het eerste conceptadvies beoordelingssystematiek positieflijst: met opmerkingen en tekstsuggesties van LNV ten behoeve van de commissie. - de opdrachtomschrijving (na toetsing commissie): met aanpassingen en reactie op opmerkingen die door de commissie zijn gemaakt. Vraag aan commissie: kan deze hiermee definitief worden? @ ik stel voor om het akkoord door de commissie vast te laten stellen en dit achteraf in het commissieverslag op te nemen. - het verslag van de laatste commissievergadering: met opmerkingen vanuit het beleids- en juridisch kader van de opdracht.

Daarnaast stuurt LNV de WUR-publicatie-in-wording over domesticatie in relatie tot Zeboe en Rendier. Deze publicatie wordt in opdracht van LNV i.h.k.v. een aanvraag voor de circusdierenlijst gemaakt. Zie opmerkingen bij het conceptadvies waarin we aangeven met welk doel we de publicatie meesturen.

Daarbij wil ik aangeven dat LNV –als de commissie donderdag constateert dat dit wenselijk is- gaarne tot een gesprek bereid is.

Kan ik je morgenochtend even bellen hierover? Ik wil kijken of de algemene punten helder zijn en -bij wijze van toets- hoe het commentaar op het conceptadvies bij jou valt.

Verder hebben we nog een vraagje: hoe staat het met de lijst ?zes? van diersoorten die we voor een “proef”-beoordeling hebben aangedragen? (varken, hamster etc)

Hartelijke groet,

......

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. 1 Van: Verzonden: donderdag 4 oktober 2018 09:17 Aan: CC: Onderwerp: concept rapport advies Bijlagen: 10 rapport advies toetsingskader positieflijst (4 oktober 2018).docx

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Met vlag

Beste

Bijgaand ontvang je volgens afspraak het concept advies toetsingskader positieflijst zodat jullie verder kunnen met de beleidsbrief. Graag geven we nog het volgende mee:  We gebruiken het woord risico beoordeling niet meer en vinden dat ‘toetsingskader’ de lading van het advies beter dekt  In Bijlage 3 “Overzicht zoönosen en risico maatregelen (BuRo)” is nog de vraag of LNV dit in het rapport opgenomen wenst, of dat er bijvoorbeeld een verwijzing komt naar een website waar het overzicht is terug te vinden. Omdat de bijlage 56 pagina’s bedraagt is een verwijzing denkbaar.  Het advies gaat uit van Nederland exclusief de Nederlandse Antillen. Het toetsingskader is dus niet van toepassing op het Caribisch gebied. Het aan LNV om te beoordelen hoe hiermee om te gaan.

 Wat betreft de planning hebben we volgende week twee dagdelen met de experts gepland om een proefdraai uit te voeren en bespreken. Nadat deze tweede proefdraai is uitgevoerd kunnen we op jouw verzoek ingaan om het beoordelingsresultaat voor enkele representatieve soorten in het rapport weer te geven.  Als LNV akkoord is met de inhoud van het advies, staat het uitvoeren van de redactionele slag (inclusief opmaak als hoofdstuk en paragraaf nummers) in de planning. Graag hoor ik hoe jullie de planning zien zodat ik onze redacteur kan inplannen.

Mede namens ,

Hartelijke groeten,

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: doorschakeling naar mobiel E: Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock‐research

1 Van: ) Verzonden: maandag 8 oktober 2018 17:10 Aan: ' CC: Onderwerp: RE: gesprekje

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Belangrijk

Hallo

Voor de goede orde:

Met betrekking tot punt 4: Voor wat betreft zoönose bij katten is de insteek vanuit LNV - zoals voor de hele systematiek:

(1)

Met betrekking tot punt 5: Is ook van belang omdat LNV werkt aan het instellingsbesluit voor de volgende fase. Suggesties zijn van harte welkom!

Hgr, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T ) E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email.

Van: Verzonden: woensdag 3 oktober 2018 10:12 Aan: Onderwerp: Fwd: gesprekje 1

Hartelijke groet

Begin doorgestuurd bericht:

Van: Onderwerp: RE: gesprekje Datum: 2 oktober 2018 om 21:23:21 CEST Aan: '

Zie reactie in rood

From: Sent: dinsdag 2 oktober 2018 10:11 To: Subject: gesprekje

Heren gisteren had ik dus aan de haak. Hij kwam met een aantal opmerkingen en vragen die hij ook op de mail zou zetten. Tja.

2 2.

We spreken elkaar morgen.

Even overleggen? Kan wat mij betreft ook met skype.

Hartelijke groet

3 31

Van: Verzonden: dinsdag 9 oktober 2018 17:58 Aan: CC: Onderwerp: 10 rapport advies toetsingskader positieflijst (4 oktober 2018) opm LNV.docx Bijlagen: 10 rapport advies toetsingskader positieflijst (4 oktober 2018) opm LNV.docx

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Belangrijk

Hallo , Bijgaand de opmerkingen van LNV op het laatste concept. Het is nogal met stoom en druk gegaan, maar ik wilde het je toesturen voordat jullie morgen om tafel zitten. Het kan daardoor wellicht wel wat kort door de bocht overkomen. Waar je dat het geval vindt, hoor ik dat graag terug. Hartelijke groet en succes morgen! ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 6 ( ) / ( E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ ...... Please consider the environment before printing this email.

1 32

Van: Verzonden: dinsdag 7 november 2017 11:32 Aan: CC: Onderwerp: RE: uitputting BO welzijn en duurzame veehouderij - positieflijst Bijlagen: Werkplan WUR adviescommissie beoordelingssystematiek positieflijst versie 4.2.docx

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Met vlag

Beste

Dank voor het sturen van deze tabel, die kunnen we komende vrijdag bespreken.

Hierbij, ook namens , de laatste versie van het werkplan (incl een laatste aanpassing van Met deze versie zijn we akkoord. Wat mij betreft kan je die via de officiële weg indienen zodat we hiervoor groen licht kunnen geven. Ik bevestig je, ook namens Op het moment dat het openbaar wordt, zal LNV groen licht geven, en dan zal het resultaat wel op kunnen worden geplaatst.

Ik heb nog een vraag: is een werkplan positieflijst voor 2018 in voorbereiding?

Met vriendelijke groet,

Van: Verzonden: maandag 6 november 2017 15:44 Aan: Onderwerp: uitputting BO welzijn en duurzame veehouderij

Beste

Volgens afspraak ontvang je hierbij de uitputting van BO welzijn en duurzame veehouderij; stavaza per 1 november.

Mag ik je aanvullend vragen, als jullie akkoord zijn, om voor de positieflijst: - Me een akkoord voor het werkplan te mailen (zodat ook dit financieel definitief kan maken) - Daarbij tevens aan te geven dat het resultaat

Alvast hartelijk dank en tot vrijdag!

1 33

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst Datum: woensdag 29 november 2017 10:21:46

Goedemorgen , Ik zie hier een afbreukrisico tav de eis van onafhankelijkheid. Als ik afga op onze eigen integriteitsregeling bij EZK/LNV, dan zou daarin niet passen dat een medewerker van DAD of PAV zo’n bedrijf zou hebben. Het is weliswaar niet direct de handel in de betrokken exoten/diersoorten zelf, maar er is onmiskenbaar financieel belang van flinke omvang (300 werknemers) bij een bedrijf dat diervoeders/medicijnen maakt voor dieren die in Nl gehouden mogen worden. Vr.gr.

Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 16:01 Aan: CC: Onderwerp: RE: nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst Hallo , vertelde in de adviescommissie dat hij CEO is van een bedrijf met driehonderd werknemers die producten leveren voor exotische huisdieren en vogels. Daarbij gaat het met name om medicatie en siervoer. Waar het diersoorten betreft waar het bedrijf relatief veel aan verdient, zie ik een mogelijk probleem. Je zou kunnen betogen dat hij er belang bij heeft de risico’s die bij soorten waar hij aan verdient kleiner te willen maken. Bij de WUR zie ik vooral een belang voor diepgaand en uitgebreid wetenschappelijk onderzoek, want dat betekent meer werk en mogelijkheden voor wetenschappelijke kennisontwikkeling. Maar dat lijkt me onafhankelijke oordeelsvorming niet in de weg zitten. @ : hoe zie jij dit? @ : hoe groot is het risico mbt van volgens jou? (voor het geval dat de WAC aangeeft geen probleem te zien)

Van: Verzonden: maandag 27 november 2017 16:34 Aan: CC: Onderwerp: Re: nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst Allen Deze financiële belangen hebben niets van doen met het ontwikkelen van enkelvoudige criteria voor een positieflijst. Dit itt tot de financiële belangen van de WUR die wel direct te maken heeft met het ontwikkelen van de systematiek.

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Op 27 nov. 2017 om 15:36 heeft @minez.nl> het volgende geschreven:

Dag , Ik zie je punt bij . Hier liggen duidelijke financiële belangen die mogelijk van enige omvang zijn. Het is een indirect verband weliswaar (handelt niet zelf in exoten). Goed om te bespreken met WAC lijkt me. Groet.

Van: Verzonden: maandag 27 november 2017 11:42 Aan: CC: Onderwerp: FW: nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst Hallo allemaal, Bijgaand het overzicht van nevenwerkzaamheden van commissieleden. Het overzicht is compleet op na. Fijn als we vanmiddag aan kunnen geven of/dat dit het overzicht is dat we nodig hebben. Wat mij betreft is dat zo. Als vervolgstap heb ik voorgesteld dat de commissie zelf naar dit overzicht kijkt en wij dat parallel ook doen. Ik heb aangegeven dat wij dat vanmiddag nog niet rond zullen hebben. Daarbij zie ik bij de meesten geen enkel probleem. Alleen bij -in mindere mate- en in nog mindere mate moeten we m.i. even kijken: heeft een bedrijf in medicijnen en siervoeders voor bijzondere en meer exotische diersoorten. En bij en zie ik een relatief grote betrokkenheid bij specialistische en op exoten gerichte diergeneeskunde. Tegelijkertijd zijn natuurlijk juist de mensen met de kennis en kunde die in de commissie nodig is…… Graag jullie blik/oordeel. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: maandag 27 november 2017 10:46 Aan: CC: Onderwerp: nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst Beste , Bijgaand de lijst met de nevenwerkzaamheden die ik van de diverse leden heb ontvangen. Alleen die van heb ik nog niet binnen. Zal ik vanmiddag naar vragen. Voldoet dit zo aan jouw verwachting? Tot vanmiddag,

Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. 34

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Terugkoppeling commissievergadering 27 november 2017 V1.docx Datum: woensdag 29 november 2017 14:30:16 Bijlagen: Terugkoppeling commissievergadering 27 november 2017 V1.docx

Dag , Bedankt voor de heldere terugkoppeling. Goed om te zien dat het je lukt om in gesprek te blijven en toch kritisch te zijn op wat ze doen/bedenken. Bijgaand op een paar punten in de terugkoppeling een reactie, in de meeste gevallen op een LNV-actiepunt of vraag. Een bullit snapte ik niet. Mocht je vragen hebben over mijn reactie, dan hoor ik het graag. Groet. 35

Van: Aan: Onderwerp: RE: Beoordelingsscorings lijst Datum: woensdag 29 november 2017 16:18:55

Dag , Ik deel je insteek.

Wat is het denkkader dierenwelzijn dat wordt genoemd? Groet.

Van: Verzonden: woensdag 29 november 2017 14:51 Aan: Onderwerp: Fwd: Beoordelingsscorings lijst Hallo , Zie onderstaande mailwisseling.

Verstuurd vanaf mijn iPad

Begin doorgestuurd bericht:

Van: wur.nl> Datum: 28 november 2017 om 19:20:45 CET Aan: @minez.nl> Kopie: " wur.nl> Onderwerp: Antw.:⁨ Beoordelingsscorings lijst⁩

Beste

Dat heb ik er gelaten puur voor de discussie in de commissie.

Vr.grt

Verzonden vanaf mijn Samsung Galaxy-smartphone.

------Oorspronkelijk bericht ------Van: @minez.nl> Datum: 28-11-17 16:49 (GMT+01:00) Aan: " Cc: Onderwerp: RE: Beoordelingsscorings lijst

Hallo ,

Ik zie dat in de excel-bijlage van nog een oordeel (1-5) staat opgenomen. Voor alle zekerheid: in het info-pakketje met invulexcel heb je dat conform afspraak weggelaten, toch? Hgr,

Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 9:54 Aan: CC:

Onderwerp: RE: Beoordelingsscorings lijst

Beste ,

Dank voor het delen van jouw opzet met ons. Dat voorkomt misverstanden. Ons voorstel zoals gister is besproken is namelijk net iets anders. Jij geeft in jouw opzet aan dat je werkt met gradaties van risico’s, maar dat is o.i. niet de afspraak. Het gaat om ‘afvinken’ van de lijst. Hierbij vind je een opzetje zoals wij dat graag zien. kijkt nog even of de discussie van gister daar goed in is verwerkt.

Binnen een uur krijgen jullie van mij dan een persoonlijk pakketje met:

1. De invulexcel;

2. De 2 excerpten van de soorten die je gaat beoordelen. Dit geldt alleen voor de zoogdieren, voor de vogels en reptielen/amfibieën moeten mensen zelf hun bronnen zoeken;

3. Een zip met de onderliggende literatuur.

Hierbij vast het toegezegde Denkkader Dierenwelzijn als begrippenkader. Als er vragen zijn, laat het ons weten.

Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:17 To: < @wur.nl> Cc: @uu.nl; < @wur.nl>; @avimed.nl; Prof. >; < @gmail.com>; < @biol.rug.nl>; , >; < @wur.nl>; @minez. @minez.nl>>; [email protected];

minez.nl @minez.nl>>; < @sovon.nl>;

< @wur.nl> Subject: Beoordelingsscorings lijst

Beste commissieleden,

Zoals gisteravond aangegeven, stuur ik jullie hierbij mijn eerste snelle opzet van de spreadsheet voor de risico beoordeling van de verschillende diersoorten. Ik heb op basis van Google informatie (dus nog niet op basis van de excerpts) de aan mij toegewezen diersoorten proberen in te vullen. Volgens mij wijst de lijst zichzelf, maar moet mogelijk nog verder uitgebreid of gepreciseerd worden. Op dit moment heb ik slechts 15 min. per diersoort besteedt. Naar mijn idee moet deze exercitie goed uitvoerbaar zijn, maar misschien ben ik te optimistisch. Veel succes allemaal.

Mvg,

On 23 Nov 2017, at 12:31, Peet, Geert van der < @wur.nl> wrote:

Beste leden van de adviescommissie systematiek risico inschatting positieflijst

Hierbij ontvangt u de agenda inclusief bijlagen voor de vergadering van as maandag: Van 14.30 – uiterlijk 20.30 uur, locatie Wageningen Campus, gebouw 122 ‘zodiac’, vergaderzaal A0110 zie plattegrond campus

AGENDA 1. Opening kennismakingsronde

2. Mededelingen

3. Verslag vorige vergadering dd 11 oktober 2017 (Bijlage) Het concept verslag heeft u 20 oktober van mij ontvangen. Bijgaand is bijgevoegd de versie met de opmerkingen op het concept verslag die ik zojuist van LNV heb ontvangen. De opmerkingen helpen bij het verder scherp krijgen van het te volgen proces naar het op te leveren advies (agendapunt 4).

4. Stand van zaken middels highlights voortgang Beleidsregel Positieflijst (toelichting )

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst (Bijlage) 6. Afspraken en actiepunten

7. Wat verder ter tafel komt

8. Rondvraag en sluiting

Graag tot maandag!

Met vriendelijke groeten,

T 0317 (schakelt door naar mobiel) E @wur.nl Meer informatie: we@wur<

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd.

Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan u is gezonden, wordt u verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die verband houdt met risico's verbonden aan het elektronisch verzenden van berichten.

Van: Aan: Onderwerp: RE: Denkkader Dierenwelzijn Datum: donderdag 30 november 2017 14:39:22

Lijkt me goed als de collega’s bij DAD hier goed naar kijken.

De intrinsieke waarde van een dier verwijst naar een eigenwaarde die losstaat van het nut dat een dier voor de mens kan hebben. Respect voor deze eigenwaarde betekent dat belangen van dieren worden meegewogen bij het nemen van beslissingen. Concreet operationaliseert de RDA het respect voor de intrinsieke waarde van het dier door een moreel vereiste dat menselijk ingrijpen in het dier of zijn leefomgeving niet leidt tot structurele of substantiële aantasting van dierenwelzijn, diergezondheid en integriteit van het dier. Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 14:34 Aan: Onderwerp: RE: Denkkader Dierenwelzijn Aha. Heb het document ook even naar gestuurd. Ben benieuwd of hij / we hier als LNV nog iets van vinden. Wil ook de andere collega’s van dierenwelzijn kort op het advies wijzen. Hgr,

Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 14:32 Aan: Onderwerp: RE: Denkkader Dierenwelzijn Hoi Ik zie dat is van het schrijfclubje Dit Denkkader van de Raad voor Dierenaangelegenheden is voorbereid door een forum bestaande uit de raadsleden

Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 14:30 Aan: CC: Onderwerp: FW: Denkkader Dierenwelzijn Hallo , Vroeg jij nou laatst naar het door de RDA ontwikkelde denkkader Dierenwelzijn? Dit is het document dat binnen de WAC heeft rondgestuurd. Bijgaand eindversie (voorlopige versie extern) – of wat dat ook mag betekenen. Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 10:00 Aan: CC:

Onderwerp: Denkkader Dierenwelzijn Excuses, bij deze het door de Raad voor Dierenaangelegenheden opgestelde Denkkader Dierenwelzijn. Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:54 To:

@minez.nl>; Subject: RE: Beoordelingsscorings lijst Beste , Dank voor het delen van jouw opzet met ons. Dat voorkomt misverstanden. Ons voorstel zoals gister is besproken is namelijk net iets anders. Jij geeft in jouw opzet aan dat je werkt met gradaties van risico’s, maar dat is o.i. niet de afspraak. Het gaat om ‘afvinken’ van de lijst. Hierbij vind je een opzetje zoals wij dat graag zien. kijkt nog even of de discussie van gister daar goed in is verwerkt. Binnen een uur krijgen jullie van mij dan een persoonlijk pakketje met: 1. De invulexcel; 2. De 2 excerpten van de soorten die je gaat beoordelen. Dit geldt alleen voor de zoogdieren, voor de vogels en reptielen/amfibieën moeten mensen zelf hun bronnen zoeken; 3. Een zip met de onderliggende literatuur. Hierbij vast het toegezegde Denkkader Dierenwelzijn als begrippenkader. Als er vragen zijn, laat het ons weten. Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:17 To: Cc:

@minez.nl>;

Subject: Beoordelingsscorings lijst Beste commissieleden, Zoals gisteravond aangegeven, stuur ik jullie hierbij mijn eerste snelle opzet van de spreadsheet voor de risico beoordeling van de verschillende diersoorten.

Naar mijn idee moet deze exercitie goed uitvoerbaar zijn, maar misschien ben ik te optimistisch. Veel succes allemaal. Mvg, On 23 Nov 2017, at 12:31, wur.nl> wrote: Beste leden van de adviescommissie systematiek risico inschatting positieflijst Hierbij ontvangt u de agenda inclusief bijlagen voor de vergadering van as maandag: Van 14.30 – uiterlijk 20.30 uur, locatie Wageningen Campus, gebouw 122 ‘zodiac’, vergaderzaal A0110 zie plattegrond campus AGENDA 1. Opening kennismakingsronde

2. Mededelingen 3. Verslag vorige vergadering dd 11 oktober 2017 (Bijlage) Het concept verslag heeft u 20 oktober van mij ontvangen. Bijgaand is bijgevoegd de versie met de opmerkingen op het concept verslag die ik zojuist van LNV heb ontvangen. De opmerkingen helpen bij het verder scherp krijgen van het te volgen proces naar het op te leveren advies (agendapunt 4).

4. Stand van zaken middels highlights voortgang Beleidsregel Positieflijst (toelichting )

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst (Bijlage)

6. Afspraken en actiepunten

7. Wat verder ter tafel komt

8. Rondvraag en sluiting

Graag tot maandag! Met vriendelijke groeten,

Van: Aan: Onderwerp: FW: Denkkader Dierenwelzijn Datum: donderdag 30 november 2017 15:27:06 Bijlagen: 20171123_Eindversie_Denkkader Dierenwelzijn_VOORLOPIGE VERSIE EXTERN.pdf

Dag collega’s Kennen jullie dit vrijwel definitieve RDA-advies? En zo ja, vinden jullie hier wellicht ook iets van? (is door aan WAC-leden verzonden) Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 10:00 Aan: CC:

Onderwerp: Denkkader Dierenwelzijn Excuses, bij deze het door de Raad voor Dierenaangelegenheden opgestelde Denkkader Dierenwelzijn. Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:54 To:

@minez.nl>;

Subject: RE: Beoordelingsscorings lijst Beste , Dank voor het delen van jouw opzet met ons. Dat voorkomt misverstanden. Ons voorstel zoals gister is besproken is namelijk net iets anders. Jij geeft in jouw opzet aan dat je werkt met gradaties van risico’s, maar dat is o.i. niet de afspraak. Het gaat om ‘afvinken’ van de lijst. Hierbij vind je een opzetje zoals wij dat graag zien. kijkt nog even of de discussie van gister daar goed in is verwerkt. Binnen een uur krijgen jullie van mij dan een persoonlijk pakketje met: 1. De invulexcel; 2. De 2 excerpten van de soorten die je gaat beoordelen. Dit geldt alleen voor de zoogdieren, voor de vogels en reptielen/amfibieën moeten mensen zelf hun bronnen zoeken; 3. Een zip met de onderliggende literatuur. Hierbij vast het toegezegde Denkkader Dierenwelzijn als begrippenkader. Als er vragen zijn, laat het ons weten. Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:17 To: Cc:

@minez.nl>;

2. Mededelingen

4. Stand van zaken middels highlights voortgang Beleidsregel Positieflijst (toelichting )

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst (Bijlage)

6. Afspraken en actiepunten 7. Wat verder ter tafel komt

8. Rondvraag en sluiting

Graag tot maandag! Met vriendelijke groeten,

Van: Aan: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke) Cc: Onderwerp: RE: Commissiebijeenkomst morgen te cancellen...... Datum: donderdag 30 november 2017 15:29:12

Hallo Lieke, Zojuist telefonisch gesproken in een wat mij betreft een prima gesprek. Een korte terugkoppeling:

hoe e.e.a. nu gaat en hoe het wellicht beter kan. Tot zover dan maar weer…….. Hgr, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 / 379 8914 (secretariaat) E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email.

Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 13:57 Aan: CC: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke); Onderwerp: FW: Commissiebijeenkomst morgen te cancellen...... Urgentie: Hoog Hallo Fijn dat het lukt om vanmiddag telefonisch contact te hebben over onderstaande. Bijgaand ten behoeve van dit gesprek ook een A4tje met juridische overwegingen die relevant zijn om te komen tot een houdbare positieflijstsystematiek. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 13:05 Aan: CC: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke); @wur.nl Onderwerp: Commissiebijeenkomst morgen te cancellen...... Urgentie: Hoog Hallo Ik ga Lieke adviseren om jullie te verzoeken de commissiebijeenkomst die voor morgen in de agenda’s staat geen doorgaan te laten vinden. Wat is er aan de hand? In de commissiebijeenkomst afgelopen maandag heeft LNV vanuit haar rol aangegeven aanzienlijke juridische risico’s te zien en vervolgens heeft de commissie daarover gesproken. Het format dat heeft doorgestuurd doet ons inziens geen recht aan de risico’s en aan de discussie hierover in de commissie. Ofwel: nu doorgaan betekent een aanzienlijk risico dat e.e.a. weer voor de rechter strand. Dat lijkt ons niet wenselijk voor zowel commissie als LNV. Ik heb verschillende pogingen gedaan om contact met te leggen, maar dat is vooralsnog niet gelukt (zie onderstaande mailwisseling). En gezien het korte tijdsbestek lijkt me een aanpak langs onderstaande lijnen niet meer haalbaar vóór morgen 10.00uur. En bij deze ook het verzoek om te wachten met het versturen van de analyse totdat duidelijk is of de bijeenkomst doorgaat. (Lieke is de hele dag niet op het departement, maar leest haar mail hoogstwaarschijnlijk wel……..) Ik heb met afgesproken dat hij om 16.30u in de mailbox kijkt om op basis van de mails te zien of hij de bijeenkomst af moet blazen. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: woensdag 29 november 2017 17:26 Aan: CC: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke) Onderwerp: Re: Beoordelingsscorings lijst Hallo , Omdat ik je telefoonnummer niet kan vinden kort per mail: .

En laten we morgen nog even telefonisch contact hierover hebben. Maar voor nu svp snel corrigeren.

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Van: Datum: 28 november 2017 om 19:20:45 CET Aan: @minez.nl> Kopie: " wur.nl> Onderwerp: Antw.:⁨ Beoordelingsscorings lijst⁩

Beste

Dat heb ik er gelaten puur voor de discussie in de commissie.

Vr.grt

Verzonden vanaf mijn Samsung Galaxy-smartphone.

------Oorspronkelijk bericht ------Van: @minez.nl> Datum: 28-11-17 16:49 (GMT+01:00) Aan: " wur.nl> Cc: " wur.nl> Onderwerp: RE: Beoordelingsscorings lijst

Hallo

Ik zie dat in de excel-bijlage van nog een oordeel (1-5) staat opgenomen. Voor alle zekerheid: in het info-pakketje met invulexcel heb je dat conform afspraak weggelaten, toch?

Hgr,

Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 9:54 Aan: CC:

Onderwerp: RE: Beoordelingsscorings lijst

Beste

1. De invulexcel;

2. De 2 excerpten van de soorten die je gaat beoordelen. Dit geldt alleen voor de zoogdieren, voor de vogels en reptielen/amfibieën moeten mensen zelf hun bronnen zoeken;

3. Een zip met de onderliggende literatuur.

Hierbij vast het toegezegde Denkkader Dierenwelzijn als begrippenkader. Als er vragen zijn, laat het ons weten.

Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:17 To:

@minez.nl @minez.nl>>; [email protected];

Subject: Beoordelingsscorings lijst

Beste commissieleden,

Zoals gisteravond aangegeven, stuur ik jullie hierbij mijn eerste snelle opzet van de spreadsheet voor de risico beoordeling van de verschillende diersoorten. Naar mijn idee moet deze exercitie goed uitvoerbaar zijn, maar misschien ben ik te optimistisch. Veel succes allemaal.

Mvg,

On 23 Nov 2017, at 12:31, Peet, Geert van der > wrote:

Beste leden van de adviescommissie systematiek risico inschatting positieflijst

AGENDA 1. Opening kennismakingsronde

2. Mededelingen

4. Stand van zaken middels highlights voortgang Beleidsregel Positieflijst (toelichting )

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst (Bijlage)

6. Afspraken en actiepunten

7. Wat verder ter tafel komt

8. Rondvraag en sluiting

Graag tot maandag! Met vriendelijke groeten,

Meer informatie: we@wur

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Korte update: Commissiebijeenkomst morgen te cancellen...... Datum: donderdag 30 november 2017 15:39:19

Hallo , Ik heb telefonisch contact gehad met en vervolgens met . stelde voor met te bellen om e.e.a. te overleggen. Ze wil dat zelf bepaalt of en hoe door te gaan. En toen ze dat zei dacht ik: dat is ook wel wijs. Anders gaat te snel op stoel zitten. Na de bijeenkomst is het aan ons om te kijken hoe verder. De terugkoppeling van het gesprek met vind je in onderstaande mail. Ik hoop je morgen te zien als niet afblaast.

(dat komt de dag erna evt. wel) Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 15:29 Aan: CC: Onderwerp: RE: Commissiebijeenkomst morgen te cancellen...... Hallo , Zojuist telefonisch gesproken in een wat mij betreft een prima gesprek. Een korte terugkoppeling: ·

Tot zover dan maar weer…….. Hgr, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email.

Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 13:57 Aan: CC: Onderwerp: FW: Commissiebijeenkomst morgen te cancellen...... Urgentie: Hoog Hallo , Fijn dat het lukt om vanmiddag telefonisch contact te hebben over onderstaande. Bijgaand ten behoeve van dit gesprek ook een A4tje met juridische overwegingen die relevant zijn om te komen tot een positieflijstsystematiek. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

Ik heb verschillende pogingen gedaan om contact met te leggen, maar dat is vooralsnog niet gelukt (zie onderstaande mailwisseling). En gezien het korte tijdsbestek lijkt me een aanpak langs onderstaande lijnen niet meer haalbaar vóór morgen 10.00uur. En bij deze ook het verzoek om te wachten met het versturen van de analyse totdat duidelijk is of de bijeenkomst doorgaat. ( is de hele dag niet op het departement, maar leest mail hoogstwaarschijnlijk wel……..) Ik heb met afgesproken dat om 16.30u in de mailbox kijkt om op basis van de mails te zien of hij de bijeenkomst af moet blazen. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: woensdag 29 november 2017 17:26 Aan: CC: Onderwerp: Re: Beoordelingsscorings lijst Hallo , Omdat ik je telefoonnummer niet kan vinden kort per mail:

En laten we morgen nog even telefonisch contact hierover hebben.

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Van: Datum: 28 november 2017 om 19:20:45 CET Aan: @minez.nl> Kopie: Onderwerp: Antw.:⁨ Beoordelingsscorings lijst⁩

Beste ,

Vr.grt

Verzonden vanaf mijn Samsung Galaxy-smartphone.

------Oorspronkelijk bericht ------Van: " @minez.nl> Datum: 28-11-17 16:49 (GMT+01:00) Aan: Cc: Onderwerp: RE: Beoordelingsscorings lijst

Hallo , Hgr,

Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 9:54 Aan: CC:

Onderwerp: RE: Beoordelingsscorings lijst

Beste ,

Dank voor het delen van jouw opzet met ons.

kijkt nog even of de discussie van gister daar goed in is verwerkt.

Binnen een uur krijgen jullie van mij dan een persoonlijk pakketje met:

1. De invulexcel;

3. Een zip met de onderliggende literatuur.

Hierbij vast het toegezegde Denkkader Dierenwelzijn als begrippenkader. Als er vragen zijn, laat het ons weten.

Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:17 To: @minez.nl @minez.nl>>; [email protected];

Subject: Beoordelingsscorings lijst

Beste commissieleden,

Zoals gisteravond aangegeven, stuur ik jullie hierbij mijn eerste snelle opzet van de spreadsheet voor de risico beoordeling van de verschillende diersoorten.

Naar mijn idee moet deze exercitie goed uitvoerbaar zijn, maar misschien ben ik te optimistisch. Veel succes allemaal.

Mvg,

On 23 Nov 2017, at 12:31,

wrote:

Beste leden van de adviescommissie systematiek risico inschatting positieflijst

2. Mededelingen

4. Stand van zaken middels highlights voortgang Beleidsregel Positieflijst (toelichting )

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst (Bijlage)

6. Afspraken en actiepunten

7. Wat verder ter tafel komt

8. Rondvraag en sluiting

Graag tot maandag!

Met vriendelijke groeten,

Meer informatie: we@wur

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn 40

Van: Aan: Onderwerp: RE: Denkkader Dierenwelzijn Datum: vrijdag 1 december 2017 07:44:08

Bedankt Ziet er interessant uit, en is idd ook van belang voor de positieflijstsystematiek. Vr.gr.

Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 14:30 Aan: CC: Onderwerp: FW: Denkkader Dierenwelzijn Hallo Vroeg jij nou laatst naar het door de RDA ontwikkelde denkkader Dierenwelzijn? Dit is het document dat binnen de WAC heeft rondgestuurd. Bijgaand eindversie (voorlopige versie extern) – of wat dat ook mag betekenen. Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 10:00 Aan: CC:

Onderwerp: Denkkader Dierenwelzijn Excuses, bij deze het door de Raad voor Dierenaangelegenheden opgestelde Denkkader Dierenwelzijn. Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:54 To: '

@minez.nl>;

Subject: RE: Beoordelingsscorings lijst Beste , Dank voor het delen van jouw opzet met ons. Dat voorkomt misverstanden. Ons voorstel zoals gister is besproken is namelijk net iets anders. Het gaat om ‘afvinken’ van de lijst. Hierbij vind je een opzetje zoals wij dat graag zien. kijkt nog even of de discussie van gister daar goed in is verwerkt. Binnen een uur krijgen jullie van mij dan een persoonlijk pakketje met: 1. De invulexcel; 2. De 2 excerpten van de soorten die je gaat beoordelen. Dit geldt alleen voor de zoogdieren, voor de vogels en reptielen/amfibieën moeten mensen zelf hun bronnen zoeken; 3. Een zip met de onderliggende literatuur. Hierbij vast het toegezegde Denkkader Dierenwelzijn als begrippenkader. Als er vragen zijn, laat het ons weten. Met vriendelijke groet,

From: Sent: dinsdag 28 november 2017 9:17 To: Cc:

@minez.nl>;

Naar mijn idee moet deze exercitie goed uitvoerbaar zijn, maar misschien ben ik te optimistisch. Veel succes allemaal. Mvg, On 23 Nov 2017, at 12:31, wrote: Beste leden van de adviescommissie systematiek risico inschatting positieflijst Hierbij ontvangt u de agenda inclusief bijlagen voor de vergadering van as maandag: Van 14.30 – uiterlijk 20.30 uur, locatie Wageningen Campus, gebouw 122 ‘zodiac’, vergaderzaal A0110 zie plattegrond campus AGENDA 1. Opening kennismakingsronde

2. Mededelingen

4. Stand van zaken middels highlights voortgang Beleidsregel Positieflijst (toelichting )

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst (Bijlage)

6. Afspraken en actiepunten

7. Wat verder ter tafel komt

8. Rondvraag en sluiting

Graag tot maandag! Met vriendelijke groeten,

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Fwd: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Datum: vrijdag 1 december 2017 08:55:41 Bijlagen: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst 27 nov 1.docx ATT00001.htm Gerelateerde nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst.pdf ATT00002.htm 20171123_Eindversie_Denkkader Dierenwelzijn_VOORLOPIGE VERSIE EXTERN.PDF ATT00003.htm

Hallo ,

Bijgaand het conceptverslag. Graag jullie commentaar. Ik ga in de commissie vandaag vragen te wachten met vaststellen van het verslag tot de volgende vergadering zodat LNV voldoende gelegenheid heeft om commentaar te leveren.

Voor : zie puntje aansprakelijkheid commissieleden in verslag. vroeg of commissieleden aansprakelijk kunnen worden gesteld voor schade bij bedrijven. Lukt het om daar vanmorgen nog op te reageren? Dan kan ik dat melden.

Hartelijke groet,

Verstuurd vanaf mijn iPad

Begin doorgestuurd bericht:

Van: Datum: 30 november 2017 om 11:16:37 CET Aan:

minez.nl>,

Kopie:

Onderwerp: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december

Beste leden van de adviescommissie positieflijst. Hierbij ontvangt u de uitnodiging voor de adviescommissie op: Vrijdag 1 december, Wageningen campus (gebouw 122 ‘zodiac’), vergaderzaal A0110. Tijd: 10.00 – uiterlijk 17.00 uur Voor een lunch is gezorgd. Concept AGENDA 1. Opening

2. Concept verslag vergadering 27 november (bijlage) acties

3. Onafhankelijkheidstoets (bijlage) bespreking of de commissie voldoet aan de vereiste onafhankelijkheid

4. Bespreking denkkader welzijn (bijlage) betekenis ervan voor gebruik bij advies risicobeoordeling positieflijst toets bij LNV of intrinsieke waarde met gebruik van het denkkader voldoende terugkomt

5. Resultaten van eerste toets risicobeoordeling (wordt nagezonden door ) a. Ervaring uitvoeren beoordeling met deze risicofactoren b. Ervaringen uitvoeren risico Zoönosen i. Hoe omgaan met vogels, amfibieën en reptielen waar kennis over specifieke diersoorten sporadisch of niet aanwezig is ii. Wat te doen bij giftigheid van bepaalde amfibieën, giftige slangen (worden (iig tot nu toe) geheel buiten beschouwing gelaten)

6. Acties en afspraken a. Data komende vergaderingen adviescommissie b. Voorwaarden declaraties inzet commissieleden en striktere eisen mbt inzet van zzp-ers niet alle leden voldoen aan deze eisen en enkele leden hebben aangegeven ‘via hun werkgever’ inzet te willen plegen Hoe hiermee omgaan (wettelijke eis en mening LNV?)

7. Rondvraag en sluiting Graag tot morgen!

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen

Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. 42

Van: Aan: Onderwerp: RE: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Datum: vrijdag 1 december 2017 11:34:07

Hoi , De Minister van LNV neemt straks een besluit na advisering daarover door de WAC. Eventuele aansprakelijkheid zal dus alleen kunnen liggen bij de minister, vanwege onrechtmatig overheidshandelen.

Succes vandaag,

Van: Verzonden: vrijdag 1 december 2017 8:56 Aan: CC: Onderwerp: Fwd: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Hallo , Bijgaand het conceptverslag. Graag jullie commentaar. Ik ga in de commissie vandaag vragen te wachten met vaststellen van het verslag tot de volgende vergadering zodat LNV voldoende gelegenheid heeft om commentaar te leveren. Voor : zie puntje aansprakelijkheid commissieleden in verslag. vroeg of commissieleden aansprakelijk kunnen worden gesteld voor schade bij bedrijven. Lukt het om daar vanmorgen nog op te reageren? Dan kan ik dat melden. Hartelijke groet,

Verstuurd vanaf mijn iPad

Begin doorgestuurd bericht:

Van: Datum: 30 november 2017 om 11:16:37 CET Aan:

@minez.nl>,

Kopie: " Onderwerp: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december

2. Concept verslag vergadering 27 november (bijlage) acties

3. Onafhankelijkheidstoets (bijlage) bespreking of de commissie voldoet aan de vereiste onafhankelijkheid

4. Bespreking denkkader welzijn (bijlage) betekenis ervan voor gebruik bij advies risicobeoordeling positieflijst toets bij LNV of intrinsieke waarde met gebruik van het denkkader voldoende terugkomt

7. Rondvraag en sluiting Graag tot morgen!

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen

Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: criteria Datum: maandag 4 december 2017 07:36:01 Bijlagen: criteria behoeften van het dier.docx

, Hierbij een aantal criteria waar en waarom aan gedacht zou moeten worden. Deze had ik al eerder rondgestuurd.

Van: Verzonden: dinsdag 29 augustus 2017 16:24 Aan: Onderwerp: criteria , Hierbij wat nee voorbeelden waar aan gedacht kan (zou moeten) worden: 1.

Vrgr

P Please consider the environment before printing this e-mail

Senior Policy Advisor Animal Welfare tel: email: @minez.nl address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section Bezuidenhoutseweg 73 P.O.Box: 20401 2500 EK The Hague The Netherlands 44

Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Datum: dinsdag 5 december 2017 09:09:06 Bijlagen: PAC001.pdf

Hallo , Wil je alvast naar onderstaande kijken? (ga ik vandaag ook doen) Hgr, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email.

Van: Verzonden: maandag 4 december 2017 13:25 Aan: CC: Onderwerp: FW: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Hoi , was na de vergadering nog even aan het brainstormen met en ze kwamen nav onze discussie vrijdagmiddag ‘echte problemen’ met een soort model van drie ‘schillen’ van niveaus van risico’s. belde me dat vrijdag namiddag nog door en heeft het uitgetekend in deze mail. Super zoals dit vanuit de experts zelf komt! heeft er ook al een snelle blik over kunnen werpen en is positief: We kunnen ons wel wat voorstellen bij de opzet van een dergelijk ‘beslismodel’. Volgens ons is het in lijn met hetgeen besproken is gedurende vergadering afgelopen vrijdag en is ook een ‘neerslag’ van hetgeen waarmee toen geoefend is. Lijkt daarmee een aantrekkelijke stap voorwaarts. Ik zou het ook graag al willen gebruiken bij de geplande bijeenkomst met alleen de experts op 11 december. Bv aan de hand van passende voorbeeldspecies te gaan ‘beoordelen’. Als het werkt kunnen we daarna in de adviescommissie het aan de orde stellen: - Werkt het en werkt het binnen de tijd? - Toets op correctheid: krijg je daarmee voldoende aansluiting bij eerdere beoordeling?

- Is het getoetst binnen verschillende diersoorten, die gezamenlijk de diversiteit/breedte representeren?

We kunnen ons voorstellen dat het handig is om het overzicht dat gemaakt heeft even bij jullie juristen te laten toetsen. Wat denk jij? Hartelijke groeten,

Van: Verzonden: vrijdag 1 december 2017 18:25 Aan: Onderwerp: RE: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Beste Hierbij een scan van mijn gedachtenkronkels van zojuist. In feite maak ik daarbij gebruik van de essentie uit de eerdere documenten nl 1. Wettelijk kader/restricties 2. Exclusiecriteria welke gebaseerd zijn op: - onacceptabel hoog / niet beheersbaar risico voor mens/houder (zoönosen, letsel) - inbreuk doen op integriteit van het dier (noodzaak tot ingrepen die niet in de wet zijn opgenomen vs. wildvang) 3. Risicobepaling aan de hand van mogelijke risicofactoren waarin drie niveau's te onderscheiden zijn:

Hopelijk is mijn gedachtengang enigszins duidelijk, en kan dit helpen bij het verder invullen en vormgeven van het "beslismodel" tijdens een volgende bijeenkomst Met vriendelijke groeten,

Division of Zoological Medicine

Department of Clinical Sciences of Companion Animals

Faculty of Veterinary Medicine

Utrecht University

Yalelaan 108, 3584 CM Utrecht, The Netherlands T:

E-mail:

Van: Verzonden: vrijdag 1 december 2017 16:34 Aan:

CC: Onderwerp: RE: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december

Beste leden van de adviescommissie, Vandaag hebben we weer stappen kunnen zetten om te komen tot het advies positieflijst. Resultaat heeft ertoe geleid dat: - De vergadering van 12 december niet doorgaat. Een aantal van jullie gaf ook aan niet te kunnen. - We alleen met de experts op maandag 11 december vanaf 10.00 uur in Wageningen samen komen om enkele afspraken die vandaag gemaakt zijn uit te werken. Daarbij hopen we dat aanwezig is: ( zit dan op Aruba). Vanuit de ondersteuning zal ik erbij zijn. Ik zal nog uitwerken wat we die maandag gaan doen en de kleine groep daarvoor een uitnodiging sturen. Voorts ontvangen jullie een datumbriefje omdat ook op 11 januari teveel niet aanwezig kunnen zijn. We zullen enkele data plannen. Voor nu een goed weekend! Gr Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 11:17 Aan:

@minez.nl>;

CC:

Onderwerp: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Beste leden van de adviescommissie positieflijst. Hierbij ontvangt u de uitnodiging voor de adviescommissie op: Vrijdag 1 december, Wageningen campus (gebouw 122 ‘zodiac’), vergaderzaal A0110. Tijd: 10.00 – uiterlijk 17.00 uur Voor een lunch is gezorgd. Concept AGENDA 1. Opening

2. Concept verslag vergadering 27 november (bijlage) acties

3. Onafhankelijkheidstoets (bijlage) bespreking of de commissie voldoet aan de vereiste onafhankelijkheid

4. Bespreking denkkader welzijn (bijlage) betekenis ervan voor gebruik bij advies risicobeoordeling positieflijst toets bij LNV of intrinsieke waarde met gebruik van het denkkader voldoende terugkomt

7. Rondvraag en sluiting Graag tot morgen!

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: , doorschakeling naar mobiel E: @wur.nl Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. 45

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Positieflijst i.r.t. begrotingsbehandelonig Datum: dinsdag 5 december 2017 14:34:55

Hallo Twee puntjes die rond de positieflijst wellicht aan de orde komen in het begrotingsdebat: planning en gesprekken met stakeholders. Planning Vorige week hebben twee bijeenkomsten van de adviescommissie plaatsgevonden. En ondanks dat de commissie mijns inziens in deze bijeenkomsten goede voortgang heeft geboekt , heeft de commissie aangegeven dat ze voorziet dat het advies eind maart 2018 afgerond is (ipv half januari). En ik denk dat ze die extra bijeenkomsten en tijd hard nodig gaan hebben om tot een goed advies te komen. Dat betekent voor de totaalplanning het volgende: - eind maart: eindadvies commissie - half april: beleidsregels beoordelingssystematiek ter consultatie - eind mei: consultatieronde afgerond, beleidsregels beoordelingssystematiek definitief. - half juni: advies commissie over positieflijst huisdieren mbt zoogdieren. - tweede helft juni: voorgenomen besluit positieflijst huisdieren (zoogdieren). Waarom meer tijd nodig? Onderdeel van de uitspraak van het CBb is dat LNV aanvragen om diersoorten ten behoeve van de positieflijst dient te beoordelen waarbij de bewijslast bij LNV ligt. De adviescommissie heeft om die reden de opdracht gekregen om met een sterk vereenvoudigde beoordelingssystematiek te komen. En dat vraagt veel meer tijd van de commissie dan aanvankelijk gedacht. Gesprekken met stakeholders Verder kan gemeld worden dat is gesproken met de stakeholders die in de vorige fase intensief betrokken waren: - Dierenbescherming - DiBeVo - Dierencoalitie - PVH (Platform Verantwoord Huisdierenbezit) - Stichting Aap - KNMVD (brancheorganisatie van dierenartsen) Verder hebben we afgesproken dat je nog aangeeft als je wilt dat ik telefonisch bereikbaar ben. Hartelijke groet,

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 46

Van: Aan: Onderwerp: FW: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Datum: dinsdag 5 december 2017 14:53:00 Bijlagen: PAC001.pdf

Hallo , Zoals je wellicht weet was afgelopen vrijdag opnieuw een commissievergadering. Na de vergadering heeft een aantal commissieleden -in lijn met hetgeen in de vergadering besproken is- verder doorgepraat en gedacht. Zie onderstaande mail en bijlage. (Bij biologische karakteristieken kan het daarbij ook gaan om een combinatie van factoren zoals een combinatie van leefgebied: tropisch klimaat & grootte van het dier) Wil jij hier met een inhoudelijk blik naar kijken? Hartelijke groet,

We kunnen ons voorstellen dat het handig is om het overzicht dat gemaakt heeft even bij jullie juristen te laten toetsen. Wat denk jij? Hartelijke groeten,

Hopelijk is mijn gedachtengang enigszins duidelijk, en kan dit helpen bij het verder invullen en vormgeven van het "beslismodel" tijdens een volgende bijeenkomst Met vriendelijke groeten,

Department of Clinical Sciences of Companion Animals

Faculty of Veterinary Medicine

Utrecht University

Yalelaan 108, 3584 CM Utrecht, The Netherlands

E-mail: Van: Verzonden: vrijdag 1 december 2017 16:34 Aan:

CC: Onderwerp: RE: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december

Beste leden van de adviescommissie, Vandaag hebben we weer stappen kunnen zetten om te komen tot het advies positieflijst. Resultaat heeft ertoe geleid dat: - De vergadering van 12 december niet doorgaat. Een aantal van jullie gaf ook aan niet te kunnen. - We alleen met de experts op maandag 11 december vanaf 10.00 uur in Wageningen samen komen om enkele afspraken die vandaag gemaakt zijn uit te werken. Daarbij hopen we dat aanwezig is: zit dan op Aruba). Vanuit de ondersteuning zal ik erbij zijn. Ik zal nog uitwerken wat we die maandag gaan doen en de kleine groep daarvoor een uitnodiging sturen. Voorts ontvangen jullie een datumbriefje omdat ook op 11 januari teveel niet aanwezig kunnen zijn. We zullen enkele data plannen. Voor nu een goed weekend! Gr Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 11:17 Aan:

2. Concept verslag vergadering 27 november (bijlage) acties

3. Onafhankelijkheidstoets (bijlage) bespreking of de commissie voldoet aan de vereiste onafhankelijkheid

4. Bespreking denkkader welzijn (bijlage) betekenis ervan voor gebruik bij advies risicobeoordeling positieflijst toets bij LNV of intrinsieke waarde met gebruik van het denkkader voldoende terugkomt

5. Resultaten van eerste toets risicobeoordeling (wordt nagezonden door a. Ervaring uitvoeren beoordeling met deze risicofactoren b. Ervaringen uitvoeren risico Zoönosen i. Hoe omgaan met vogels, amfibieën en reptielen waar kennis over specifieke diersoorten sporadisch of niet aanwezig is ii. Wat te doen bij giftigheid van bepaalde amfibieën, giftige slangen (worden (iig tot nu toe) geheel buiten beschouwing gelaten)

7. Rondvraag en sluiting Graag tot morgen! secretaris adviescommissie positieflijst

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: , doorschakeling naar mobiel E: Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. 47

Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Datum: woensdag 6 december 2017 16:57:27 Bijlagen: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst 1 dec.docx

Bijgaand alvast het concept-concept van de bijeenkomst vrijdag voor wie een beeld wil hebben. (ik heb het zelf nog niet bekeken, maar heb al een beeld want was aanwezig) Van: Verzonden: woensdag 6 december 2017 16:19 Aan: Onderwerp: RE: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Beste Bijgaand het concept verslag. Ik zet het ook nog hier intern uit bij . Als ik daar reactie van heb mail ik je het volgende concept. Gr Van: @minez.nl] Verzonden: dinsdag 5 december 2017 10:17 Aan: Onderwerp: RE: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december Hallo Dat klinkt als een goede stap vooruit! Ik kom hier snel bij je op terug. Vraagje: Voor de interne terugkoppeling wil ik -als het niet te lang op zich laat wachten- gebruik maken van het conceptverslag. Wanneer heb je dit klaar? Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email.

- Is het getoetst binnen verschillende diersoorten, die gezamenlijk de diversiteit/breedte representeren?

We kunnen ons voorstellen dat het handig is om het overzicht dat gemaakt heeft even bij jullie juristen te laten toetsen. Wat denk jij? Hartelijke groeten,

Division of Zoological Medicine

Department of Clinical Sciences of Companion Animals

Faculty of Veterinary Medicine

Utrecht University

Yalelaan 108, 3584 CM Utrecht, The Netherlands

Van: Verzonden: vrijdag 1 december 2017 16:34 Aan:

CC: Onderwerp: RE: concept agenda adviescommissie risicobeoordeling positieflijst vrijdag 1 december

Beste leden van de adviescommissie, Vandaag hebben we weer stappen kunnen zetten om te komen tot het advies positieflijst. Resultaat heeft ertoe geleid dat: - De vergadering van 12 december niet doorgaat. Een aantal van jullie gaf ook aan niet te kunnen. - We alleen met de experts op maandag 11 december vanaf 10.00 uur in Wageningen samen komen om enkele afspraken die vandaag gemaakt zijn uit te werken. Daarbij hopen we dat aanwezig is: zit dan op Aruba). Vanuit de ondersteuning zal ik erbij zijn. Ik zal nog uitwerken wat we die maandag gaan doen en de kleine groep daarvoor een uitnodiging sturen. Voorts ontvangen jullie een datumbriefje omdat ook op 11 januari teveel niet aanwezig kunnen zijn. We zullen enkele data plannen. Voor nu een goed weekend! Gr Van: Verzonden: donderdag 30 november 2017 11:17 Aan:

@minez.nl>;

2. Concept verslag vergadering 27 november (bijlage) acties

3. Onafhankelijkheidstoets (bijlage) bespreking of de commissie voldoet aan de vereiste onafhankelijkheid

4. Bespreking denkkader welzijn (bijlage) betekenis ervan voor gebruik bij advies risicobeoordeling positieflijst toets bij LNV of intrinsieke waarde met gebruik van het denkkader voldoende terugkomt

7. Rondvraag en sluiting Graag tot morgen! Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: 0317 480431, doorschakeling naar mobiel www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd.

Hoi Bijgaand enkele aanvullingen. Groet,

Van: Verzonden: woensdag 6 december 2017 13:15 Aan: CC: Onderwerp: Notitie adviescommissie procesaanpak Hallo

Daarbij heb ik goed gebruik kunnen maken van ons overleg gisteren.

Ik ben benieuwd naar je reactie. Hartelijke groet,

Directie Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit DG Agro en Natuur Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ......

@minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 49

Van: Aan: Onderwerp: projectgroep Datum: vrijdag 8 december 2017 16:17:44

Hoi , Ik zag dat de projectgroepbijeenkomsten vanaf 4 januari weer zijn ingepland. Is dat bewust gedaan of komen er nog afspraken voor de komende weken? Ik heb zelf nog enkele punten die ik graag wil bespreken. Het eerste gaat over de bemensing van de PAC, nu zich heeft terug getrokken. Is er voldoende expertise in de commissie mbt de wijze waarop wij vanuit LNV naar intrinsieke waarde en dierenwelzijn kijken?

Voor het overzicht ben ik benieuwd naar jouw planning voor het projectplan positieflijst, dus voor het gehele traject. Welke stappen moeten er genomen worden, mijlpalen, beslismomenten, etc. Dit is ook relevant voor de planning van de beleidsregel en een eventuele wijziging van het Bhvd. Hoe zit het met alle uitzoekvragen die we hadden geïnventariseerd? Groet, 50

Van: Aan:

Onderwerp: FW: Opzegging lid adviescommissie Datum: maandag 11 december 2017 10:05:55

Ter info: onderstaande mailwisseling Van: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke) Verzonden: vrijdag 8 december 2017 15:27 Aan: Onderwerp: RE: Opzegging lid adviescommissie Helder. Prima om te bellen om hem te bedanken.

Groeten, Lieke Van: Verzonden: donderdag 7 december 2017 14:58 Aan: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke) CC: Onderwerp: RE: Opzegging lid adviescommissie Hallo Lieke, In antwoord op je mail: In de commissievergadering is op vrijdag 1 december in het kader van de onafhankelijkheid een overzicht van nevenfuncties besproken. In deze vergadering kwam één van de nevenfuncties van ter sprake: is , een bedrijf met –naar hij eerder zelf aangaf- werknemers. Het bedrijf handelt -ook in Nederland- . De commissie heeft besproken dat dit de schijn van belangenverstrengeling in zich heeft. kon zelf niet bij deze vergadering zijn, daarom is in de commissie besloten om als voorzitter met te laten bellen. Blijkbaar heeft nav het telefoontje met zijn conclusies getrokken en jou gemaild dat hij zich terugtrekt. heeft dinsdag telefonisch zijn bevindingen mbt aan ons teruggekoppeld (in bijzijn van WJZ). In dit gesprek hebben we gezamenlijk de conclusie trokken dat het aanblijven van niet verstandig is. Het gaat overigens uitdrukkelijk . Op de inbreng van was niets aan te merken. Sterker nog: wij hebben zelf gesuggereerd hem in de commissie te laten plaatsnemen vanwege zijn goede bijdrage in de bijeenkomst met . Vervolgens hebben we kort gesproken over de consequenties: heeft geen behoefte om te vervangen – er is zijns inziens voldoende expertise in de commissie over.

Zo’n ronde kan ook breder getrokken worden, bijvoorbeeld door de stakeholders een expert aan te laten dragen om ernaar te kijken. zolang het oordeel om iets met de input te doen maar bij de (onafhankelijke) commissie ligt. Wel betekent het een verlenging van de oplevertijd van minimaal twee weken, maar dan heb je wel weer een sterker stuk en heb je een beeld van hoe e.e.a. gaat vallen.

Met is afgesproken dat LNV met belt. Ik wilde dit maandag met opnemen. Mijn voorstel is dat of ikzelf alsnog met belt om hem te bedanken.

Hartelijke groet,

Van: Verzonden: donderdag 7 december 2017 14:05 Aan: Onderwerp: FW: Opzegging lid adviescommissie Ha, hoor graag meer, Lieke Kan je ook antwoord maken? Van: Verzonden: donderdag 7 december 2017 14:00 Aan: Onderwerp: Opzegging lid adviescommissie Geachte mevr, Gezien de twijfel dat er gerezen is over mijn onafhankelijkheid, leg ik mijn functie neer, als lid van de " advies commissie positief lijst ".

Met vriendelijke groet

The Netherlands 51

Van: Aan: Onderwerp: FW: ons overleg van 21 november 2017 Datum: donderdag 14 december 2017 11:27:42 Bijlagen: 2017-06-23 reactie AAP.docx 2014-06-09 reactie PVH bij Positieflijst 2.0.pdf

Zie onderstaande mail. Even overleggen of en zo ja, wat te antwoorden. Van: Verzonden: dinsdag 28 november 2017 9:12 Aan: Onderwerp: FW: ons overleg van 21 november 2017 Van: Verzonden: maandag 27 november 2017 21:26 Aan: CC: Onderwerp: ons overleg van 21 november 2017 Geachte , Mede namens , dank voor het kennismakingsgesprek. Het maakt de communicatie gemakkelijker als je het beeld van een persoon bij de naam hebt en tegenover elkaar kunt uitspreken hoe je in het lopende en komende proces staat. We zijn met wat gemengde gevoelens uit het gesprek gekomen. Niet over jullie voorgenomen route, die lijkt helder. Ik neem aan dat waar wij staan ook voor jullie helder is. In het gesprek gaf aan dat hij het teleurstellend vond dat we in de vorige ronde tot aan het einde deelnamen in de PEC en, ondanks dat, toch naar de rechter stapten. Ik zag dat verhaal al eerder voorbij komen maar heb weinig behoefte daarover met in gesprek te gaan, hij weet beter. Naar jullie toe ligt dat anders, je komt nieuw in dit speelveld. Het moet je niet gebeuren dat je op basis van dit soort ‘preken voor eigen parochie’ het gevoel krijgt dat je niet weet wat je aan ons hebt. We zijn altijd heel helder geweest over waar we staan en wat we zullen gaan doen. Ons probleem was vooral dat daarna niemand het de moeite waard vond daar enige aandacht aan te besteden en dat de overheidstrein telkens weer gewoon doordenderde. Voordat op 20 juni 2014 besloten werd tot de aanpak die nu wordt bijgesteld, heeft PVH op 9 juni 2014 haar zienswijze ingebracht in het Bestuurlijk Overleg en ook de voorgenomen toetsing door de bestuursrechter aangemeld. Niemand vond het nodig daar op in te gaan, het plan van aanpak voor de Positieflijst 2.0 ging ongewijzigd van start. De PEC verzamelde informatie over gehouden zoogdiersoorten, daar is niets op tegen, dat is zelfs nuttig en belangrijk. Maar het voldeed niet aan de criteria die Andibel stelt om daarop verbodsbepalingen te baseren. Pas nadat de verboden van kracht werden, konden we bij de bestuursrechter de inhoudelijke argumenten van onze kant toelichten. Samenvattend, we stellen het op prijs dat jullie weten dat we, zeker op punten waar we van inzicht verschillen, dit proces positief-kritisch en met open vizier zullen volgen. Met vriendelijke groet,

www.huisdieren.nu

Virusvrij. www.avast.com 52

Van: Aan: Onderwerp: Follow up voortgangsgesprek over Positieflijst Datum: dinsdag 14 november 2017 07:56:25 Bijlagen: 170130 Advies PAC aan MinEZ.pdf

Beste

Even bericht dat en ik het gesprek met en jou gisteren zeer gewaardeerd hebben. Dank voor de uitnodiging! Door onze vertraging was de tijd beperkt en hebben we het gevoel dat er nog veel meer relevants uit te wisselen valt. Tevens hebben we nog geen goed beeld van voorgestane plan van aanpak en de daarbij passende tijdsplanning van het projectteam.

Ik zal naar aanleiding van overleg gisteren op papier zetten wat een nulmeting zal kunnen inhouden. Voor zoogdiersoorten betrof deze nulmeting een inventarisatie van in NL aanwezige diersoorten, die op risico beoordeeld dienen te worden. (zie ook Staatscourant voor deze lijst: Stcrt-2016-57353). Alle andere diersoorten (zo’n 4900 zoogdiersoorten) kwamen niet voor beoordeling in aanmerking omdat ze simpelweg niet gehouden worden in NL.

Bijgevoegd heb ik nog de preambule van de PEC aan de PAC, waar ik gisteren over sprak als een cruciaal document.

Tot zover even.

Met vriendelijke groet,

AAP Animal Advocacy and Protection General: Direct:

Give exotic animals in need a new future. Learn more and support AAP at www.aap.nl/en 53

Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: Casus Positieflijst, consequenties CBb uitspraak (ECLI:NL:CBB:2017:70) Datum: woensdag 20 december 2017 20:44:32 Bijlagen: 2017507 Rapport inzake de Positieflijst zoogdieren.docx

beste ,

zoals benoemd in ons gesprek met Lieke en met jou over de positieflijst, hebben AAP en de Dierenbescherming juridisch advies ingewonnen over de situatie aangaande de positieflijst en de uitspraak van het CBB hierover.

De managementsamenvatting is als volgt:

Management Samenvatting Het is de vraag of de redeneerlijn die het CBB toepast ten aanzien van de Nederlandse Positieflijst wel in lijn is het Europese recht. Dieren die niet op de Positieflijst staan, mogen in principe niet gehouden worden als huisdier. Een particulier kan hier echter wel een verzoek toe indienen. Het probleem hierbij is dat op basis van de redeneerlijn uit het CBB de bewijslast voor het afwijzen van dit verzoek bij het bevoegd gezag ligt. Deze moet hier gedegen wetenschappelijk onderzoek aan ten grondslag leggen om het verzoek te kunnen weigeren. !--[if !supportLists]-->1. Na analyse van de CBB-rechtspraak en het Andibel arrest van het Europese Hof van Justitie is gebleken dat het CBB een relevante nuance weglaat. Zijn er geen of niet afdoende wetenschappelijke gegevens beschikbaar voor de beoordeling van het gevaar (dat het houden van het dier zou opleveren), maar is het waarschijnlijk dat er reële schade voor de gezondheid van mensen of dieren intreedt wanneer het gevaar intreedt, dan mag het bevoegd gezag plaatsing op de lijst op basis van het voorzorgsbeginsel weigeren. Op grond van dit beginsel zou het bevoegd gezag dus plaatsing op de Lijst mogen weigeren. !--[if !supportLists]-->2. Ook is het CBB strenger ten aanzien van de inhoud van de bewijslast. Zo wordt overwogen dat het bevoegd gezag zélf het onderzoek moet doen dat aan de beslissing ten grondslag ligt, terwijl volgens Andibel het bevoegd gezag gebruik moet maken van de meest betrouwbare wetenschappelijke gegevens die beschikbaar zijn. Ook dit is een nuance verschil. Deze twee nuances zal LNV dan ook moeten toepassen op de nieuwe systematiek. Het is hierbij aan te raden een redeneerlijn op te zetten voor de toepassing van het voorzorgsbeginsel: wat houdt dit precies in en hoe (en in welke gevallen) zal dit beginsel toegepast worden?

Het integrale rapport is als bijlage toegevoegd. Wij hopen dat dit bijdraagt aan een goed proces voor de nieuwe werkwijze.

Met vriendelijke groet, Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Bezoek LNV op 10 oktober Datum: dinsdag 16 oktober 2018 09:57:19 Bijlagen: 161031 Preambule PEC aan PAC, bij overdracht assessments.docx

Hej (met Cc aan ),

Dank voor de ontvangst en het fijne gesprek afgelopen woensdag.

Succes met de werkzaamheden!

Met vriendelijke groet,

AAP Animal Advocacy and Protection

(+31) | (+31) 6 | @aap.nl | Mon, Tue, Thur, Fri

From: Sent: maandag 8 oktober 2018 09:27 To: ' Subject: RE: Bezoek LNV op 10 oktober Fijn. Dat is goed. Ik ben om 12.30uur in gebouw. Kan ik je bellen om te achterhalen op welke werkplek je zit? Groet,

From: @minez.nl] Sent: maandag 8 oktober 2018 09:24 To: @aap.nl> Subject: RE: Bezoek LNV op 10 oktober Hallo , Dat kan. Is 1230 een optie? Dan hebben we een half uur. Met vriendelijke groeten

Van: @aap.nl] Verzonden: vrijdag 5 oktober 2018 9:20 Aan: Onderwerp: FW: Bezoek LNV op 10 oktober Beste

Zie mijn verzoek hieronder aan , waar jij ook Cc van hebt ontvangen. Zou ik aankomende woensdag even met je kunnen bijpraten? Ben woensdag tot 13.00uur beschikbaar. Hoor het graag.

Groet,

AAP Animal Advocacy and Protection

(+31) | (+31) 6 | @aap.nl | Mon, Tue, Thur, Fri From: @minez.nl] Sent: dinsdag 2 oktober 2018 13:59 To: @aap.nl> Cc: @minez.nl> Subject: RE: Bezoek LNV op 10 oktober Hallo Zelf ben ik woensdag 10 oktober niet op kantoor. Daarom stel ik voor dat je aansluitend aan jullie bijeenkomst bijpraat met Zij weet als geen ander hoe het er bij de positieflijst voor staat. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 6 / 379 (secretariaat) E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email.

Van: @aap.nl] Verzonden: vrijdag 28 september 2018 8:11 Aan: Onderwerp: Bezoek LNV op 10 oktober Hallo

Op 10 oktober van 13.00-14.00uur heb ik een overleg op het Ministerie van LNV. Ik vroeg me af of het mogelijk is voor je, dat ik voorafgaande of na afloop van dit overleg even bij je binnenloop om een korte stand van zaken over Positieflijst te krijgen. Kan dat en schikt dat?

Met vriendelijke groet,

AAP Animal Advocacy and Protection

(+31) | (+31) 6 | @aap.nl | Mon, Tue, Thur, Fri

This message may contain information that is not intended for you. If you are not the addressee or if this message was sent to you by mistake, you are requested to inform the sender and delete the message. The State accepts no liability for damage of any kind resulting from the risks inherent in the electronic transmission of messages. Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan u is gezonden, wordt u verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. Van: Aan: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke); Onderwerp: Posirieflijst Datum: dinsdag 30 januari 2018 13:08:40 Bijlagen: Houderijvoorwaarden voor een positieflijst bijlage 1.pdf Houderijvoorwaarden voor een positieflijst.pdf

Goedemiddag Lieke Toen ik jullie in november bezocht, zegde ik toe om te komen met een voorzet van een tekst hoe controlerende instanties om zouden kunnen gaan met de beoordeling ‘kan een potentiële houder dit dier nu wel of niet houden’. Dit om de positieflijst in de praktijk werkbaar te maken. Die voorzet – met bijlage – vinden jullie bijgaand. Met alle plezier ben ik bereid e.e.a. toe te lichten. Met vriendelijke groet,

tel: 033 - e-mail | website | adres 55a

Bijlage 1

Indeling dieren beoordeeld positieflijst 2017 volgens de voorgestelde methodiek.

Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Drievingerige luiaard Bradypus tridactylus A Vanwege NH 7 Voor zover bekend vrijwel (aangeleerde) niet houdbaar wegens voedselspecialisatie aangeleerde voedselspecialisatie. Europese nakweek is waarschijnlijk vergelijkbaar met de tweevingerige luiaard

Amerikaanse eland Alces americanus A Vanwege niet NH 7 Voor zover bekend niet realiseerbare houdbaar. adequate houderijomstandighe den in Nederland

Reuzenboszwijn Hylochoeru meinertzhage A Vanwege niet NH 7 Voor zover bekend niet s ni realiseerbare houdbaar. adequate houderijomstandighe den in Nederland

Gaffelbok Antilocapra americana A Vanwege niet NH 7 Voor zover bekend niet realiseerbare houdbaar. adequate houderijomstandighe den in Nederland

Bruine beer Ursus arctos A Vanwege letselrisico NH 5 Hoge eisen aan de in combinatie met huisvesting, hoog risico op strenge eisen aan de stereotype gedrag, gevaar houder voor de mens

Laaglandtapir Tapirus terrestris A Vanwege letselrisico NH 4 of 5 Stelt hoge eisen aan kennis in combinatie met en faciliteiten strenge eisen aan de houder Dingo (verwilderde Canis lupus dingo A Vanwege risico's van NH 4 of 5 Hoge eisen aan de hond) sociale huisvesting huisvesting, hoog risico op voor mens en dier stereotype gedrag, gevaar voor de mens. Er lijken overigens dingo's in NL te zijn die qua gedrag veel meer lijken op de hond. Voor deze groep zou een indicatie 4 moeten gelden.

Hamerkopvleerhond Hypsignath monstrosus A Vanwege groot risico NH 5 Stelt hoge eisen en hoog us op ernstige zoönosen risico zoönosen

Kalong Pteropus vampyrus A Vanwege groot risico NH 5 Stelt hoge eisen en hoog op ernstige zoönosen risico zoönosen

Palmvleerhond Eidolon helvum A Vanwege groot risico NH 5 Stelt hoge eisen en hoog op ernstige zoönosen risico zoönosen Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Kuifhert Elaphodus cephalophus A Op basis van lage NH 5 Stelt hoge eisen, stabiele reproductie en hoge kweek moeizaam (huidige juveniele sterfte inzichten) afhankelijk van wildvang en dat is ongewenst

Gestreepte Dactylopsil trivirgata A Vanwege NH 4 of 5 houdbaarheid goed, kweek buideleekhoorn a afhankelijkheid van niet tot zeer moeizaam wildvang en de daarmee samenhangende risico's op zoönosen Siberische Allactaga Orientallacta sibiric A Vanwege NH 4 of 5 houdbaarheid goed, kweek paardenspringmuis ga a afhankelijkheid van niet tot zeer moeizaam wildvang en de daarmee samenhangende risico's op zoönosen Vierteenrenmuis Allactaga Scarturus tetrad A Vanwege NH 4 of 5 houdbaarheid goed, kweek actyla afhankelijkheid van niet tot zeer moeizaam wildvang en de daarmee samenhangende risico's op zoönosen Richardsongrondeekho Spermophil Spermophilus richar A Vanwege NH 4 of 5 soort is goed houdbaar orn us dsonii afhankelijkheid van kweek problematisch. wildvang en de daarmee samenhangende risico's op zoönosen Kleine Jaculus jaculus A Vanwege NH 4 soort is goed houdbaar woestijnspringmuis afhankelijkheid van kweek problematisch. Wel wildvang en de kweekbeschrijvingen daarmee beschikbaar samenhangende grote risico's op zoönosen

Reuzenwoestijnspring Jaculus orientalis A Vanwege NH 4 soort is goed houdbaar muis afhankelijkheid van kweek problematisch. Wel wildvang en de kweekbeschrijvingen daarmee beschikbaar samenhangende grote risico's op zoönosen

Beer koeskoes Ailurops ursinus A Vanwege NH 4 of 5 Hoge eisen aan de houder, onvoldoende weinig houderijinformatie informatie over beschikbaar houderij en zoönoserisico's

Brilbladneusvleermuis Carollia perspicillata A Vanwege groot risico NH 4 kweek verloopt goed, geen op ernstige zoönosen noodzaak insleep nieuwe dieren met zoonose risico

Nijlroezet Rousettus Rousettus aegypt A Vanwege groot risico NH 4 kweek verloopt zeer goed, iacus op ernstige zoönosen geen noodzaak insleep nieuwe dieren met zoonose risico

Dwergantilope Neotragus pygmaeus A Vanwege NH 6 onvoldoende informatie over houderij en zoönoserisico's

Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Nevelrat Phloeomys pallidus A Vanwege NH 6 onvoldoende informatie over houderij en zoönoserisico's Saiga Saiga tatarica B Vanwege hoge eisen NH 7 houderij in Europa zeer aan huisvesting en problematisch oplossing veiligheid nog niet voorhanden

Ree Capreolus capreolus B Maatregelen zijn niet NH 4 of 5 ruimte is de bepalende moeilijk uitvoerbaar, factor maar die is voor deze mits voorgeschreven soort erg hoog. Is echter ruimte beschikbaar is. goed houdbaar als aan de ruimtebehoefte wordt voldaan

Tibetaanse antilope Pantholops hodgsonii B Vanwege verhoogd NH 5 Hoge eisen aan de risico op respiratoire huisvesting, gevoelig voor aandoeningen bij respiratoire ziektes gehouden op zeeniveau

Woestijnkat Felis margarita B Vanwege slechte NH 5 Hoog risico stereotype reproductie mogelijk gedrag, moeilijke afhankelijk van voortplanting wildvang of handopfok: beide ongewenst

Gestreepte tenrek Hemicente semispinosus B Hoge NH 5 voedselspecialist, stabiele tes reproductiesnelheid in kweek in gevangenschap combinatie met hoge moeizaam juveniele mortaliteit is mogelijk natuurlijk fenomeen

Poolvos Vulpes lagopus B Vanwege complexe NH 4 of 5 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting, hoog risico op stereotype gedrag. Meer gedomesticeerde rassen? Verkrijgbaar

Steppevos Vulpes corsac B Vanwege complexe NH 4 of 5 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting, hoog risico op stereotype gedrag

Vos Vulpes vulpes B Vanwege complexe NH 4 of 5 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting, hoog risico op stereotype gedrag

Gestreepte jakhals Canis adustus B Vanwege complexe NH 4 of 5 Hoge eisen aan de managementeisen en huisvesting, hoog risico op vermijden van stereotype gedrag letselschade

Gewone jakhals Canis aureus B Vanwege complexe NH 4 of 5 Hoge eisen aan de managementeisen en huisvesting, hoog risico op vermijden van stereotype gedrag letselschade Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Zadeljakhals Canis mesomelas B Vanwege complexe NH 4 of 5 Hoge eisen aan de managementeisen en huisvesting, hoog risico op vermijden van stereotype gedrag letselschade

Serval Leptailurus serval B Vanwege complexe NH 4 of 5 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting, hoog risico op stereotype gedrag

Kaapse buffel Syncerus caffer B Vanwege hoge eisen NH 5 hoge eisen aan de aan huisvesting en huisvesting en gevaar veiligheid Moeraskat Felis chaus B Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting, hoog risico op stereotype gedrag

Gems Rupicapra rupicapra B Vanwege verhoogd NH 4 of 5 Hoge eisen aan de risico op respiratoire huisvesting, gevoelig aandoeningen bij respiratoire problemen gehouden op (verwachting op grond van zeeniveau natuurlijk leefgebied)

Hartebeest Alcelaphus buselaphus B Vanwege noodzaak NH 4 Hoge eisen aan de separaren overtollige huisvesting subadulte mannen en de noodzaak voor een verwarmd binnenverblijf

Lierantilope Damaliscus lunatus B Vanwege noodzaak NH 4 of 5 Hoge eisen aan de separaren overtollige huisvesting, verwarmd subadulte mannen en binnenverblijf de noodzaak voor een verwarmd binnenverblijf

Witstaartgnoe Connochae gnou B Vanwege noodzaak NH 4 of 5 Hoge eisen aan de tes separaren overtollige huisvesting, verwarmd subadulte mannen en binnenverblijf de noodzaak voor een verwarmd binnenverblijf

Somalische wilde ezel Equus asinus somali B Vanwege NH 4 Hoge eisen aan de cus management sociale huisvesting groepen en hanteerbaarheid Steppezebra Equus burchellii B Vanwege NH 4 Hoge eisen aan de management sociale huisvesting groepen en hanteerbaarheid Rode reuzenkangoeroe Macropus Osphranter rufus B Vanwege NH 4 of 5 Hoge eisen aan de managementeisen huisvesting, verwarmd (voeding, hanteren) en binnenverblijf de noodzaak voor een verwarmd binnenverblijf

Rendier Rangifer tarandus B Vanwege hoge eisen NH 4 Hoge eisen aan de aan huisvesting, huisvesting, brok problematiek rond commercieel verkrijgbaar bachelorgroepen en seizoensgebonden dieeteisen Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Gestreepte skunk Mephitis mephitis B Vanwege specifieke NH 3 Enige probleem is de eisen aan huisvesting stankklier, maar dat is niet betreffende de welzijnsbeperkend voor het geuroverlast dier (wel voor de houder)

Kiang Equus kiang B Vanwege NH 4 Hoge eisen aan de management sociale huisvesting groepen en hanteerbaarheid Onager Equus hemionus B Vanwege NH 4 Hoge eisen aan de management sociale huisvesting groepen en hanteerbaarheid Przewalskipaard (wilde Equus caballus przew B Vanwege NH 4 Hoge eisen aan de soort) alskii management sociale huisvesting groepen en hanteerbaarheid Tweevingerige luiaard Choloepus didactylus B Vanwege specifieke NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan voeding huisvesting

Chinese waterree Hydropotes inermis B Vanwege beperkte NH 4 Hoge eisen aan de informatie huisvesting betreffende eisen aan houderij en management van bachelorgroepen

Europese haas Lepus Eulagos europ B Vanwege hoge eisen NH 4 veel ervaring benodigd aeus aan houderij en wegens hoge management in stressgevoeligheid verband met grote stressgevoeligheid

Soemerringgazelle Nanger soemmerring B Vanwege hoge eisen NH 4 Hoge eisen aan de ii aan fokprogramma huisvesting

Indische muntjak Muntiacus muntjak B Vanwege hoge eisen NH 4 stress en aan houderij en vluchtproblematiek bij in management in gevangenschap geboren en verband met grote gewende dieren beperkt stressgevoeligheid

Axishert Axis axis B Vanwege hoge eisen NH 4 Hoge eisen aan de aan houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Dalls schaap Ovis dalli B Vanwege verhoogd NH 4 Hoge eisen aan de risico op respiratoire huisvesting aandoeningen bij gehouden op zeeniveau

Dikhoornschaap Ovis canadensis B Vanwege verhoogd NH 4 Hoge eisen aan de risico op respiratoire huisvesting aandoeningen bij gehouden op zeeniveau

Kleinklauwotter Aonyx cinerea C Vanwege extra eisen NH 4 Hoge eisen aan de houder voortplantingsmanag ement

Zandvos Vulpes rueppellii C Vanwege eisen aan NH 5 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting, hoog risico op management stereotype gedrag, kweek moeizaam Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Bergnyala Tragelaphu buxtoni C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Nyala Tragelaphu angasii C Vanwege uitgebreide NH 4 of 5 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Tibetaanse gazelle Procapra picticaudata C Vanwege complexe NH 4 of 5 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Rolstaartbeer Potos flavus C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan kennis en huisvesting en ervaring van de houder management (nachtactiviteit)

Witstaarthert Odocoileus virginianus C Maatregelen zijn niet NH 4 ruimte is de bepalende moeilijk uitvoerbaar, factor maar die is voor deze mits voorgeschreven soort erg hoog. Is echter ruimte beschikbaar is. goed houdbaar als aan de ruimtebehoefte wordt voldaan

Bongo Tragelaphu eurycerus C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Elandantilope Taurotragu oryx C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Grote koedoe Tragelaphu strepsiceros C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Nijlgau Boselaphus tragocamelus C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Reuzenelandantilope Taurotragu derbianus C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Gewone tenrek Tenrec ecaudatus C Vanwege NH 4 Hoge eisen aan kennis en reproductieproblemen ervaring van de houder , wildvang zeer ongewenst Grote egeltenrek Setifer setosus C Vanwege NH 4 Hoge eisen aan kennis en reproductieproblemen ervaring van de houder , wildvang zeer ongewenst Zwartkoptenrek Hemicente nigriceps C Vanwege NH 4 Hoge eisen aan kennis en tes reproductieproblemen ervaring van de houder , wildvang zeer ongewenst Beermarter Arctictis binturong C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan kennis en huisvesting en ervaring van de houder management

Loewak Paradoxuru hermaphrodit C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan kennis en s us huisvesting en ervaring van de houder management Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Bergrietbok Redunca fulvorufula C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Bohorrietbok Redunca redunca C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Defassawaterbok Kobus ellipsiprymnu defass C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de s a eisen aan huisvesting huisvesting

Waterbok Kobus ellipsiprymnu C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de s eisen aan huisvesting huisvesting

Addax Addax nasomaculat C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de us huisvesting en huisvesting management

Algazel Oryx dammah C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Arabische oryx Oryx leucoryx C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Beisa Oryx beisa C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Gemsbok Oryx gazella C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Roanantilope Hippotragu equinus C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de s huisvesting en huisvesting management

Sabelantilope Hippotragu niger C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de s huisvesting en huisvesting management

Bezoargeit Capra hircus aegrag C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de rus houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Dagestaanse toer Capra caucasia cylindr C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de icornis houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Nubische steenbok Capra nubiana C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Schroefhoorngeit Capra falconeri C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Siberische steenbok Capra sibirica C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Spaanse steenbok Capra pyrenaica C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Perzisch damhert Dama dama mesop C Vanwege eisen aan NH 4 volledig vergelijkbaar met otamic houderij en gewoon damhert a management van bachelorgroepen Kogelgordeldier Tolypeutes matacus C Vanwege eisen aan NH 3 huisvesting en management

Grantgazelle Nanger granti C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Impala Aepyceros melampus C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Indische antilope Antilope cervicapra C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Kropgazelle Gazella subgutturosa C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Oribi Ourebia ourebi C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Springbok Antidorcas marsupialis C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de eisen aan huisvesting huisvesting

Grote grison Galictis vittata C Vanwege complexe NH 3 Kennis en ervaring eisen aan huisvesting benodigd en management

Tayra Eira barbara C Vanwege complexe NH 4 Kennis en ervaring eisen aan huisvesting benodigd en management

Sneeuwhaas Lepus Lepus timidu C Vanwege eisen aan NH 4 veel ervaring benodigd s houderij en wegens hoge management in stressgevoeligheid verband met grote stressgevoeligheid

Muildierhert Odocoileus hemionus C Maatregelen zijn niet NH 4 Hoge eisen aan de moeilijk uitvoerbaar, huisvesting mits voorgeschreven ruimte beschikbaar is.

Moerashert Blastocerus dichotomus C Maatregelen zijn niet NH 4 Hoge eisen aan de moeilijk uitvoerbaar, huisvesting mits voorgeschreven ruimte beschikbaar is.

Capybara Hydrochoe hydrochaeris C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring ris huisvesting en benodigd management

Penseelzwijn Potamocho porcus C Vanwege complexe NH 4 Hoge eisen aan de erus eisen aan huisvesting huisvesting

Sikahert Cervus nippon C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Moeraswallabie Wallabia bicolor C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting huisvesting Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Tammarwallabie Macropus Notamacropu eugeni C Vanwege eisen aan NH 4 LICG; Niet heel eenvoudig; s i huisvesting groot verblijf noodzakelijk

Zandwallabie Macropus Notamacropu agilis C Vanwege eisen aan NH 4 LICG; Niet heel eenvoudig; s huisvesting groot verblijf noodzakelijk

Pater-Davidshert Elaphurus davidianus . C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Wapiti Cervus elaphus canad C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de ensis houderij en huisvesting management van bachelorgroepen Bosbok Tragelaphu scriptus C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Kleine koedoe Tragelaphu imberbis C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Sitatoenga Tragelaphu spekii C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de s en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Vierhoornantilope Tetracerus quadricornis C Vanwege uitgebreide NH 4 Hoge eisen aan de en complexe eisen aan huisvesting huisvesting

Grootoorvos Otocyon megalotis C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag

Bizon Bison bison C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Bosbuffel Syncerus caffer nanus C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Jak (domestic form) Bos grunniens C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Wisent Bison bonasus C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Koeroero Spalacopus cyanus C Vanwege beperkte NH 4 Houderij redelijk kennis van eisen aan probleemloos, kweek nog houderij en geringe een uitdaging problematiek Afrikaanse civetkat Civettictis civetta C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag

Genetkat Genetta genetta C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Hausagenet Genetta thierryi C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag

Indische civetkat Viverra zibetha C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag

Pardin's genetkat Genetta pardina C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag

Roestgenet Genetta maculata C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag

Tijgergenet Genetta tigrina C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag

Klein behaard Chaetophr vellerosus C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring gordeldier actus huisvesting en benodigd management

Wild zwijn Sus scrofa C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Woestijnknobbelzwijn Phacochoer aethiopicus C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de us huisvesting en huisvesting management

Zeboe Bos taurus indicu C Vanwege eisen aan NH 3 of 4 mini zeboe 3 s huisvesting en management

Wasbeerhond Nyctereute procyonoides C Vanwege eisen aan NH 4 Kennis en ervaring s huisvesting en benodigd; hoog risico op management stereotype gedrag

Steenbok Capra ibex C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting en huisvesting management

Dwergmangoest Helogale parvula C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd management

Koesimanse Crossarchu obscurus C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring s huisvesting en benodigd management

Stokstaartje Suricata suricatta C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd management

Vosmangoest Cynictis penicillata C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd management

Zebramangoeste Mungos mungo C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd management Utahprairiehond Cynomys Leucocrossur parvid C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring omys ens huisvesting en benodigd management

Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Zwartstaartprairiehon Cynomys Cynomys ludovi C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring d cianus huisvesting en benodigd management

Gewoon stekelvarken Hystrix Hystrix cristat C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring a huisvesting en benodigd management

Witstaartstekelvarken Hystrix Hystrix indica C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd management

Oostelijke grijze Macropus Macropus gigant C Vanwege eisen aan NH 4 LICG; Niet heel eenvoudig; reuzenkangoeroe eus hanteren groot verblijf noodzakelijk

Westelijke grijze Macropus Macropus fuligin C Vanwege eisen aan NH 4 LICG; Niet heel eenvoudig; reuzenkangoeroe osus hanteren groot verblijf noodzakelijk

Roodhalspademelon Thylogale thetis C Vanwege eisen aan NH 4 Hoge eisen aan de huisvesting huisvesting

Peruaanse Sciurus Urosciurus ignive C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring witnekeekhoorn ntris huisvesting benodigd

Alpenmarmot Marmota Marmota marm C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring ota huisvesting en benodigd management

Belangers toepaja Tupaia belangeri C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd management

Gewone toepaja Tupaia glis C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd management

Bruinbehaard Chaetophr villosus C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring gordeldier actus huisvesting en benodigd management

Zesbandgordeldier Euphractus sexcinctus C Vanwege eisen aan NH 3 Kennis en ervaring huisvesting en benodigd management

Suikereekhoorn Petaurus breviceps C Vanwege complexe NH 3 Kennis en ervaring eisen aan huisvesting benodigd en management (licht) Japanse bosgems Capricornis crispus D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij (op grond van clusterbeoordeling) Sumatraanse bosgems Capricornis sumatraensis D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij (op grond van clusterbeoordeling) Dromedaris Camelus dromedarius D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Guanaco Lama glama guanic D Vanwege eisen aan de ZV 4 vgl lama, minder oe houderij gedomesticeerd dus eisen iets hoger

Kameel Camelus bactrianus D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij

Karatau-argali Ovis ammon nigrim D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen ontan houderij (op grond a van clusterbeoordeling) Blauwschaap Pseudois nayaur D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij (op grond van clusterbeoordeling) Himalayathargeit Hemitragu jemlahicus D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen s houderij (op grond van clusterbeoordeling) Moeflon Ovis aries musim D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen on houderij (op grond van clusterbeoordeling) Wild schaap Ovis ammon D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij (op grond van clusterbeoordeling) Bergkangoeroe Macropus Osphranter robust D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen us houderij (op grond van clusterbeoordeling) Woestijnvos Vulpes zerda D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij

Chinese rotseekhoorn Sciurotami Sciurotamias davidi D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen as anus houderij (op grond van clusterbeoordeling) Somalische egel Atelerix sclateri D Vanwege beperkte ZV 2 vergelijkbaar A. albiventris houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen (op grond van clusterbeoordeling) Muskusspitsmuis Suncus murinus D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij

Rotsmoko Kerodon rupestris D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij

Azara's agoeti Dasyprocta azarae D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij

Goudhaas Dasyprocta leporina D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij

Midden-Amerikaanse Dasyprocta punctata D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen agoeti houderij

Zwartrugagoeti Dasyprocta prymnolopha D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij

Alpaca Vicugna pacos D Vanwege eisen aan de ZV 3 of 4 LICG; gevorderde houderij huisdierbezitter Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Lama Lama glama D Vanwege eisen aan de ZV 3-jan LICG; gevorderde houderij huisdierbezitter

Vicuña Vicugna vicugna D Vanwege eisen aan de ZV 4 Houdbaar maar hoge eisen houderij

Manenschaap Ammotrag lervia D Vanwege eisen aan de ZV 2 vergelijkbaar schaap us houderij

Parmawallabie Macropus Notamacropu parma D Vanwege eisen aan de ZV 4 LICG; Niet heel eenvoudig; s houderij (op grond groot verblijf noodzakelijk van clusterbeoordeling) Kleine mara Dolichotis salinicola D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en houderij ervaring van de houder

Mara Dolichotis patagonum D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en houderij ervaring van de houder

Oostelijke Tamias Tamias striatu D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en wangzakeekhoorn s houderij ervaring van de houder

Grote gevlekte Sciurus Sciurus varieg D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en boomeekhoorn atoide houderij ervaring van de houder s

Japanse eekhoorn Sciurus Sciurus lis D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en houderij ervaring van de houder

Chinese gestreepte Tamiops swinhoei D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en boomeekhoorn houderij ervaring van de houder

Thaise Tamiops mcclellandii D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en dwergstreepeekhoorn houderij ervaring van de houder

Vijfstrepige Funambulu Prasadsciurus penna D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en palmeekhoorn s ntii houderij ervaring van de houder

Driekleureekhoorn Callosciuru prevostii D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en s houderij ervaring van de houder

Finlaysonklappereekho Callosciuru finlaysonii D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en orn s houderij ervaring van de houder

Perny eekhoorn Dremomys pernyi D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en houderij ervaring van de houder

Rafflesi eekhoorn Callosciuru prevostii rafflesi D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en s i houderij ervaring van de houder

Zwartneusklappereekh Callosciuru notatus D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en oorn s houderij ervaring van de houder

Hudson eekhoorn Tamiasciur hudsonicus D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en us houderij ervaring van de houder

Amerikaanse Spermophil Otospermoph varieg D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en rotseekhoorn us ilus atus houderij ervaring van de houder

Kleine egeltenrek Echinops telfairi D Vanwege ZV 3 eisen aan de kennis en reproductieproblemen ervaring van de houder , wildvang zeer ongewenst (op grond van clusterbeoordeling) Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Kortstaartopossum Monodelph domestica D Vanwege eisen aan de ZV 1 LICG; geen specifieke is houderij ervaring noodzakelijk

Zuidamerikaanse Didelphis albiventris D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en opossum houderij ervaring van de houder

Relmuis Glis glis D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en houderij ervaring van de houder

Borstelstaartkangoero Bettongia penicillata D Vanwege eisen aan ZV 3 eisen aan de kennis en erat huisvesting en ervaring van de houder management

Lesueurborstelstaartka Bettongia lesueur D Vanwege eisen aan ZV 3 eisen aan de kennis en ngoeroerat huisvesting en ervaring van de houder management

Springhaas Pedetes capensis D Vanwege beperkte ZV 3 eisen aan de kennis en houderijeisen ervaring van de houder algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Negenbandgordeldier Dasypus novemcinctu D Vanwege eisen aan ZV 3 eisen aan de kennis en s huisvesting en ervaring van de houder management

Rotsklipdas Procavia capensis D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en houderij ervaring van de houder

Bennettwallabie Macropus Notamacropu rufogri D Vanwege eisen aan de ZV 3 LICG; Niet heel eenvoudig; s seus houderij groot verblijf noodzakelijk

Gambiaanse Cricetomys gambianus D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en hamsterrat houderij ervaring van de houder

Fret Mustela putorius furo D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Veldmuis Microtus Microtus arvalis D Vanwege eisen aan de ZV 3 eisen aan de kennis en houderij ervaring van de houder

Degoe Octodon degus D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Chinese woelmuis Microtus Alexandromy fortis D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen s houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Mediterrane woelmuis Microtus Microtus guent D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke heri houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Moeras lemming Synaptomy Mictomys boreali D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen s s houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Steppelemming Lagurus lagurus D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Steppewoelmuis Lasiopodo brandtii D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen mys houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Grootooregel Hemiechin auritus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen us houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Witbuikegel Atelerix albiventris D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Zuid-Afrikaanse egel Atelerix frontalis D Vanwege beperkte ZV 2 vergelijkbaar A. albiventris houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Katoenrat Sigmodon Sigmodon hispid D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen us houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Acacia rat Thallomys paedulcus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Zwarte rat Rattus rattus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Afrikaanse Graphiurus Graphiurus murin D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen dwergrelmuis us houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Woestijnslaapmuis Eliomys melanurus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Chinchilla Chinchilla lanigera D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Moerascavia Cavia magna D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Wilde cavia Cavia aperea D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Turkmeense Calomyscu bailwardi D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen muishamster s houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Dwergstekelmuis Acomys Acomys spinosi D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke ssimus houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Egyptische stekelmuis Acomys Acomys cahirin D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke us houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Gouden stekelmuis Acomys Acomys russat D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke us houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Sinaïstekelmuis Acomys Acomys dimidi D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke atus houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Afrikaanse dwergmuis Mus Nannomys minut D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke oides houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Bosmuis Apodemus sylvaticus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Europese dwergmuis Micromys minutus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Gestreepte grasmuis Lemniscom striatus D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig ys houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Koesoegrasrat Arvicanthis niloticus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Streepmuis Rhabdomy pumilio D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen s houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Tanzaniaanse grasrat Arvicanthis neumanni D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Veeltepelmuis Mastomys natalensis D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Zebragrasmuis Lemniscom barbarus D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig ys houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Vette zandrat Psammom obesus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen ys houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Algerijnse gerbil Gerbillus Hendecapleur nanus D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig a houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Bleke gerbil Gerbillus Gerbillus perpall D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke idus houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Cheesman's gerbil Gerbillus Gerbillus chees D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig mani houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Grote Egyptische Gerbillus Gerbillus pyram D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig renmuis idum houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Kleine Egyptische Gerbillus Gerbillus gerbill D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig renmuis us houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Pluimstaartgerbil Sekeetamy calurus D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen s houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Wagnersgerbil Dipodillus Petteromys dasyur D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen us houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Harrington's gerbil Taterillus harringtoni D Vanwege beperkte ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen houderijeisen LICG advies algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Perzische Meriones Parameriones persic D Vanwege beperkte ZV 1 LICG; geen specifieke woestijnmuis us houderijeisen ervaring noodzakelijk algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Shawi gerbil Meriones Pallasiomys shawi D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Sundevalls gerbil Meriones Pallasiomys crassu D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig s houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Tristam's gerbil Meriones Pallasiomys tristra D Vanwege beperkte ZV 3 LICG; ervaring nodig mi houderijeisen algemene instructies, naast beheersmaatregelen zoönosen

Cactusmuis Peromyscu eremicus E Geen specifieke ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen s houderijeisen, anders LICG advies dan beheersmaatregelen zoönosen

Strandmuis Peromyscu polionotus E Geen specifieke ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen s houderijeisen, anders LICG advies dan beheersmaatregelen zoönosen

Witvoetmuis Peromyscu leucopus E Geen specifieke ZV 2 Eenvoudig houdbaar, geen s houderijeisen, anders LICG advies dan beheersmaatregelen zoönosen

Vetstaartgerbil Pachyurom duprasi E Geen specifieke ZV 1 LICG; geen specifieke ys houderijeisen, anders ervaring noodzakelijk dan beheersmaatregelen zoönosen

Campbells Phodopus campbelli E Geen specifieke ZV 1 LICG; geen specifieke dwerghamster houderijeisen, anders ervaring noodzakelijk dan beheersmaatregelen zoönosen

Russische Phodopus sungorus E Geen specifieke ZV 1 LICG; geen specifieke dwerghamster houderijeisen, anders ervaring noodzakelijk dan beheersmaatregelen zoönosen

Woestijndwerghamste Phodopus roborovskii E Geen specifieke ZV 1 LICG; geen specifieke r houderijeisen, anders ervaring noodzakelijk dan beheersmaatregelen zoönosen

Chinese dwerghamster Cricetulus barabensis E Geen specifieke ZV 1 LICG; geen specifieke houderijeisen, anders ervaring noodzakelijk dan beheersmaatregelen zoönosen

Rund Bos taurus (dome productiedier 3 Hoge eisen aan de stic huisvesting form) waterbuffel Bubalus bubalis (dome productiedier 4 Hoge eisen aan de stic huisvesting form) Geit Capra productiedier 1 LICG; geen specifieke hircus ervaring noodzakelijk (domestic form) Cavia Cavia productiedier 1 LICG; geen specifieke porcellus ervaring noodzakelijk

Middeneuropees Cervus elaphus productiedier 4 Hoge eisen aan de edelhert huisvesting

Damhert Dama dama productiedier 4 Hoge eisen aan de huisvesting Nederlandse naam Geslacht Soort Onder Risicopro Argumentatie PAC 2017 Indeling motivatie soort fiel eigen methode

Ezel Equus productiedier 1 LICG; geen specifieke asinus ervaring noodzakelijk asinus Paard Equus productiedier 3 LICG; ervaring nodig caballus (excluding Przewalskii )

Gerbil Meriones productiedier 1 LICG; geen specifieke (Pallasiomy ervaring noodzakelijk s) unguiculat us

Goudhamster Mesocricet productiedier 1 LICG; geen specifieke us auratus ervaring noodzakelijk

Tamme muis Mus productiedier 1 LICG; geen specifieke Musculus ervaring noodzakelijk domesticus

Nerts Neovision vision productiedier 4 Hoog risico stereotype gedrag

Konijn Oryctolagu productiedier 4 Uitspraak rechter; s cuniculus houderijvoorwaarden (domestic noodzakelijk form)

Schaap Ovis aries productiedier 1 LICG; geen specifieke ervaring noodzakelijk

Bruine rat Rattus productiedier 1 LICG; geen specifieke norvegicus ervaring noodzakelijk

Varken Sus scrofa productiedier 4 LICG; kennis en faciliteiten (domestic noodzakelijk form) 55b

Houderijvoorwaarden voor een positieflijst

Onderstaande overwegingen zijn gebaseerd op zoogdieren. De achterliggende gedachte kan echter zondermeer ook worden toegepast voor de overige diergroepen

In Nederland wordt een groot aantal diersoorten gehouden als hobby; de dieren worden niet primair gehouden voor de commerciële productie van vlees of andere dierlijke producten. Deels gaat dit om soorten waar zeer veel over bekend is. Zoals honden, katten, konijnen, muizen, ratten, degoe’s en hamsters. Maar ook paarden, dwerggeitjes, varkentjes en schapen. Deels gaat het om soorten, die gehouden worden door specialisten en waarover de kennis minder algemeen beschikbaar is. Voorbeelden hiervan zijn tapirs en eekhoorns.

Het feit dat een dier veel gehouden wordt en dat er veel over bekend is, betekent allerminst dat het dier daarom ook op de juiste manier gehouden wordt. Een bekend voorbeeld hiervan is het konijn. Daarvan heeft de rechter uitgesproken dat voor deze soort houderijvoorwaarden noodzakelijk zijn om het welzijn van de gehouden dieren te kunnen waarborgen. Feitelijk geldt dat voor alle soorten; het welzijn van een dier in de gehouden situatie is sterk afhankelijk van de houderijomstandigheden. Daarom zouden voor elke soort houderijadviezen moeten worden vastgesteld.

Mogelijk wordt het opleggen van verplichte houderijvoorwaarden door de rechter gezien als een beperking van de vrije handel in de EU; immers een beperkende houderijvoorwaarde beperkt tegelijkertijd ook de handel. Indien dat inderdaad zo is dan moeten verplichte houderijvoorwaarden een duidelijke wetenschappelijke grondslag hebben (uit het Andibel arrest). Dit vormt voor een groot aantal soorten een probleem omdat er nog weinig wetenschappelijk onderzoek beschikbaar is naar de effecten van houderijomstandigheden bij het houden van gezelschapsdieren. Vandaar dat in dit stuk gesproken wordt over houderijadviezen. Het is dan aan de houder om daar een invulling aan te geven waarbij, zolang dat niet ten koste gaat van het welzijn van het dier, kan worden afgeweken. Afwijkingen van het advies dienen dan wel gemotiveerd te worden. Hiermee wordt enerzijds aangesloten bij de vermindering van de regeldruk en anderzijds ook voorkomen dat de adviezen te zwaar worden.

Definities Houdbare soort Een diersoort waarvoor is aangetoond dat deze in Nederland of in een vergelijkbaar land op een wijze gehouden kan worden die geen onaanvaardbare aantasting van het dierwelzijn met zich meebrengt. Niet houdbare soort Een diersoort waarvoor wetenschappelijk is aangetoond dat de soort met de beschikbare kennis en faciliteiten niet op een aanvaardbaar niveau van dierwelzijn en of diergezondheid gehouden kan worden. Waarschijnlijk houdbare soort Een diersoort waarvoor geen houderijvoorwaarden beschikbaar zijn, maar waarvoor de houderijomstandigheden op basis van wel beschikbare informatie over vergelijkbare soorten redelijkerwijs wel kunnen worden afgeleid. Houdbaarheid onbekend Een diersoort waarvoor geen in Nederland toepasbare houderijvoorwaarden beschikbaar zijn en deze ook niet met voldoende zekerheid kunnen worden afgeleid van vergelijkbare soorten, maar waarvoor geen onderbouwing voor niet houdbaar beschikbaar is. Onaanvaardbare aantasting van diergezondheid en of dierwelzijn Het houden van dieren door de mens zal altijd gevolgen hebben voor het dier; deels positief (regelmatige voeding, diergeneeskundige hulp) deels ook mogelijk negatief (beperkte ruimte, minder eigen keuze voor het dier). Welke mate van aantasting van dierwelzijn/ diergezondheid aanvaardbaar is, is een maatschappelijke afweging welke mettertijd kan verschuiven. Uitgangspunten Ontwikkeling van kennis Een blijvende ontwikkeling van de kennis over de houderij van dieren is belangrijk en voorkomen moet worden dat door het opstellen van te rigide wetgeving deze ontwikkeling onmogelijk gemaakt wordt. Als voorbeeld een citaat uit een boekje over het houden van reptielen (meer specifiek de kweek); “Het kweken van schildpadden is geen gemakkelijke zaak”1 In vergelijking met de huidige situatie waarin in Nederland met vele soorten schildpadden regelmatig wordt nagekweekt2. Dit in een periode van enkele decennia. Kortom de dierhouderij ontwikkelt zich mede door de inspanningen van de gepassioneerde houders en daar moeten we zuinig op zijn. Kweken in gevangenschap Stabiele en zelfvoorzienende kweek in gevangenschap kan een indicatie zijn dat een soort houdbaar is. Er zijn echter ook soorten die uitstekend houdbaar zijn (geen onaanvaardbare aantasting van dierwelzijn en diergezondheid), denk hierbij aan zoutwatervissen met pelagische larven; de ouderdieren zijn prima houdbaar maar de kweek lukt nog niet (al wordt er wel vooruitgang geboekt). Kweekbaarheid is daarmee geen goed indicatie voor het niet houdbaar zijn van een soort. De regelgeving is primair gericht op langdurig houden van dieren. Voor het op voorraad hebben ten behoeve van de handel gelden andere regels omdat onder die omstandigheden het risico van welzijnsschade door langdurige (chronische) stress veel kleiner is vanwege de beperkte duur van de houderij.

Indeling soorten en eisen/ acties

1 Eenvoudig te houden soorten waarover veel goede houderijinformatie beschikbaar is. Praktisch zou dit ingevuld kunnen worden als: voor deze soort is op de site van het LICG houderij-informatie beschikbaar. Voor deze soorten worden verder geen eisen gesteld. Door de grote kennis over de soorten en de zeer goede beschikbaarheid van informatie zijn er voldoende handgrepen om bij misstanden in te grijpen. De LICG adviezen worden hierbij als leidraad gebruikt. Soorten die hieronder vallen zijn bijvoorbeeld de rat of de dwerghamster. Formeel valt het konijn ook onder deze groep, maar vanwege de uitspraak van de bestuursrechter wordt deze toch in groep 3 ingedeeld. 2 Eenvoudig te houden soorten waarvoor geen LICG advies beschikbaar is maar die wel regelmatig via commerciële kanalen verhandeld worden. Voor deze soorten dient de verkoper volgens het besluit Houders van Dieren soortspecifieke houderijinformatie beschikbaar te stellen aan de koper. Omdat redelijkerwijs ook op korte termijn voor deze soorten een LICG advies beschikbaar komt, vallen deze onder groep 1. Zolang er nog geen LICG advies beschikbaar is kan het verkoopadvies gebruikt worden. 3 Voor eenieder houdbare soorten waarbij wel hogere eisen gesteld worden aan de kennis van de houder (houderijinfomatie is wel beschikbaar, maar niet eenvoudig toegankelijk). Voor deze soorten zal veelal geen LICG informatie beschikbaar zijn en gedeeltelijk ook niet snel beschikbaar komen. Voor het houden van deze soorten mag redelijkerwijs meer inzet van de houder verwacht worden. Een onderdeel van deze inzet kan zijn het lidmaatschap van een houdersvereniging, waarbij aan de laatste de eis gesteld moet worden dat deze zich aantoonbaar inzet voor de uitbreiding en verspreiding van de kennis over het op de juiste wijze houden en verzorgen van deze dieren. 4 Houdbare soorten waarbij hoge eisen gesteld worden aan kennis en/of faciliteiten om de soort op een juiste wijze te houden. Voor deze soorten kunnen houderijadviezen worden opgesteld waarvan uitsluitend gemotiveerd mag worden afgeweken en dan alleen nog indien de afwijking aantoonbaar niet ten koste van dierwelzijn en of diergezondheid gaat.

1 I.M. Aleven Schildpadden in het terrarium 1970 ISBN 9020412760 2 Zie ondermeer het kweekarchief van de NBSV Een examen (vergelijkbaar met het Sachkundenachweis uit Duitsland) kan in voorkomende gevallen een onderdeel zijn van de houderijadviezen. 5 Houdbare soorten waarbij zeer hoge eisen gesteld worden aan kennis en/of faciliteiten om de soort op een juiste wijze te houden. Voor deze soorten kan een ontheffing onder voorwaarden worden afgegeven; indien de houder kan aantonen dat hij/zij over de vereiste kennis en faciliteiten beschikt, wordt een ontheffing verleent. Deze ontheffingen worden geregistreerd en gecontroleerd. Overigens kan een dergelijke ontheffing uitsluitend geweigerd worden in het belang van het dier, de veiligheid of de volksgezondheid. Dus indien niet voldaan wordt aan de houdbaarheidseisen (ook qua kennis en ervaring van de houder) of wanneer de afwijking onvoldoende gemotiveerd is. 6 Houdbaarheid onbekend. Voor deze soorten zou een onderzoeksperiode gekoppeld aan een tijdelijk houdverbod moeten gelden. Ten behoeve van het onderzoek worden dan een beperkt aantal onderzoeksontheffingen afgegeven met als aanvullende eis dat tenminste jaarlijks gerapporteerd moet worden. Aan de hand van deze rapporten kan de soort vervolgens worden ingedeeld 7 Niet houdbare soorten. Voor deze soorten is een houderijverbod de aangewezen maatregel waarbij wel de mogelijkheid blijft bestaan van een onderzoeksontheffing mits deze voldoende is gemotiveerd en redelijkerwijze een oplossing kan bieden voor de geconstateerde problemen.

Algemeen Voor het houden van alle soorten geldt dat deze gehouden moeten worden onder voor het dier aanvaardbare omstandigheden. Als uitgangspunt gelden hierbij de beschikbare houderijadviezen (klasse 1-4) of de in de ontheffing opgenomen voorzieningen (klasse 5, 6 en 7). Hiervan mag uitsluitend gemotiveerd worden afgeweken. Dit betekent dat voor handhaving een eenvoudige situatie ontstaat: Dier wordt gehouden conform de beschikbare adviezen: Ingrijpen niet nodig Dier wordt niet gehouden conform de beschikbare adviezen maar er is een onderbouwing beschikbaar voor de afwijkingen: Onderbouwing voorleggen aan deskundige en ingrijpen bij onvoldoende onderbouwing. Dier wordt niet gehouden conform de beschikbare adviezen en er is geen onderbouwing beschikbaar: Ingrijpen op zijn plaats.

Hiermee ontstaat een eenvoudige motiveerbare handhaving die de overheid voldoende handvatten geeft om in voorkomende gevallen in te grijpen. De gevolgde methodiek is ook toepasbaar bij hondenrassen waarbij hoog risico rassen bijvoorbeeld onder klasse 3/5 kunnen worden ondergebracht, zeer actieve rassen onder 3.

In Bijlage 1 zijn de beoordeelde soorten positieflijst 2017 volgens deze methode ingedeeld. Het blijkt dat de meerderheid van de beoordeelde soorten volgens deze indeling als houdbaar geklasseerd moet worden. Dit betekent allerminst dat alle zoogdiersoorten dan ook houdbaar zijn, alleen deze soortenlijst is samengesteld op basis van een inventarisatie van gehouden dieren in Nederland, het zou dan ook zeer vreemd zijn als een meerderheid van deze vaak al langdurig gehouden soorten plotseling niet houdbaar zou blijken. Verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst

Datum: dinsdag 19 februari 2018, 15.00 – 17.00 uur

Aanwezigheid

Commissie:

Ondersteuning: (WUR) en (WUR, verslag)

1. Opening opent de vergadering. Vandaag moeten we vaststellen of de risico-analyse werkt. Woensdag is het overleg met LNV om de haalbaarheid en eventuele laatste knelpunten te bespreken. Deze vergadering zal daar ook de input voor leveren.

2. Mededelingen Geen

3. Verslag vergadering 23 januari (bijlage)

Volgens Andibel moet je met goede argumenten komen om dieren niet op de positieflijst te kunnen zetten. De rechter zal toetsen op zorgvuldigheid. Voor het project zullen we vooralsnog zonder methode werken.

4. Ervaringen beoordelingssystematiek Er wordt een snelle reactie gevraagd of de experts in staat geweest zijn om de beoordeling op basis van de risico analyse uit te voeren. De experts geven aan hier toe in staat geweest te zijn.

Er is verschil tussen socialisatie en domesticatie. Feitelijk gaat het om de vraag of een dier 10 generaties probleemloos gehouden is. Dit benadrukt het belang van een heldere eenduidige omschrijving per risico factor wat eronder verstaan wordt. Voor de volgende vergadering zal een voorzet voor de toelichting bij de risico factoren geagendeerd en besproken worden (actie ).

De voorzitter stelt de vraag of alle experts kunnen bevestigen dat dit de lijst is om de beoordeling te kunnen uitvoeren. Dit wordt bevestigd waarbij voor een aantal items/risicofactoren nog wel andere aanscherping nodig is of om een goede toelichting vraagt. Ter vergadering lopen we de lijst nog eens door met de volgende nuancering. 

De risicolijst wordt vastgesteld.

5. Afspraken en actiepunten Voor de volgende vergadering streven we naar een toelichting bij de risico factoren om te bespreken en een aanzet voor de wetenschappelijke onderbouwing van de risico factoren. Voor vogels en herpetafauna hebben we met de lijst een opzet. Echter voor beide zal een nadere uitwerking nodig zijn.

6. Rondvraag en sluiting Wordt geen gebruik van gemaakt. De voorzitter sluit 17.15 uur de vergadering.

2 Verslag afstemming opdracht positieflijst dd 21 februari 2018 Aanwezig: (voorzitter), (verslag).

Aanleiding

geeft een overzicht hoe ver de experts gekomen zijn en wat bespreekpunten voor dit overleg zijn. De experts staan unaniem achter de beoordelingscriteria. Wat nog nodig is, is fijn slijpen van de criteria en het schrijven van een heldere toelichting per criterium zodat ook nieuwe experts ermee kunnen werken.

Bespreekpunten voor vandaag zijn:

- toelichting beoordelingsschema en eventuele reactie hierop - duidelijkheid over de mate van wetenschappelijke onderbouwing van de risicofactoren - hoe omgaan met domesticatie en houderschap en verwerking in het advies (bv pre-ambule) - schrijven van het advies - afspraken

Beoordelingsschema

Ten aanzien van de exclusiefactor ‘onvoldoende bekend over de biologie van de betreffende en aanverwante soorten om het risico te beoordelen’ leidt tot discussie. LNV gaat uit van het voorzorgprincipe. Dat betekent dat er aanwijzing moet zijn dat er een reël gevaar is. Deze exclusiefactor herformuleren naar mate van risico. Dat zou feitelijk geen exclusie moeten zijn maar een parallelle kolom in het schema waaruit blijkt dat van de soort onvoldoende bekend is. Vervolgens zou voor die soorten waar onvoldoende van bekend is iets gezegd moeten worden over de mate waarin risico kan bestaan. Bijvoorbeeld door te beoordelen of op familieniveau meer bekend is.

De constatering bestaat dat de toelichting per risico factor erg belangrijk is. Tevens zal duidelijk toegelicht moeten worden waarom voor enkele criteria extra gewicht wordt aangebracht. Voor de beleidsvoorbereiding vraagt LNV om voor enkele criteria al een toelichting te mogen ontvangen. Daarmee kan tevens een terugkoppeling van LNV naar de experts gegeven worden over de inhoud van de toelichting en eventuele eisen waaraan de toelichting moet voldoen om voldoende aan te sluiten bij de opdracht die LNV beleidsmatig heeft. ACTIE: gestart wordt om voor enkele criteria een toelichting te schrijven die voor de beleidsmatige toets (staat erin wat daarvoor nodig is) aan LNV wordt voorgelegd. Dit leidt daarna tot eventuele criteria voor de invulling van de toelichting.

Mate van wetenschappelijke onderbouwing

De onderbouwing moet gericht zijn op de risico factor voorzien van literatuur referenties. De tweede stap is om de verschillende soorten te beoordelen (door experts).

Vraag blijft hoeveel tijd benodigd is om een onderbouwing per risico factor te leveren. ACTIE: Hiervoor zal met enkele experts een eerste toets met enkele risicofactoren worden uitgevoerd.

1 Domesticatie

Voor domesticatie zal het advies een korte definitie moeten bevatten. De experts zouden dit kunnen doen door de factoren te benoemen die spelen bij domesticatie zoals gericht gefokt, socialisatie, ... De inschatting is dat de experts hiervoor iets kunnen aanleveren.

Houder van het dier

Schrijven van het advies

Met het duidelijk zijn van het beoordelingsschema kan gestart worden met het schrijven van het advies. Is de verschillende vergaderingen zijn steeds diverse discussiepunten besproken en besluiten genomen die dienen voor de onderbouwing. De opdracht van LNV ( ) zal tevens als basis gebruikt worden. Voor het schrijven is het goed dat een van de leden van de expertgroep ( ) tevens met een juridische bril meeleest gericht op de goede formulering.

In overweging wordt gegeven om: -

- LNV zal ook nog een formele consultatie uitvoeren.

Afspraken

1. van de 25 criteria worden er op korte termijn twee met een toelichting uitgeschreven. Dit wordt aan LNV voorgelegd voor beleidsmatige toets 2. met enkele experts wordt gestart met een wetenschappelijke onderbouwing van de risico’s. - lukt het om te komen tot een wetenschappelijke onderbouwing op niveau van risicofactor - wat is de inschatting van de benodigde tijd? - wat betekent dit voor het inzetten van extra mensen? 3. streven blijft eind maart opleveren advies - waar nodig kijken of extra onderzoekers kunnen worden ingezet - dit zal lastig zijn voor de toelichting omdat hier kennis over de discussie waarom hiertoe gekomen belangrijk is - extra onderzoekers zijn wel denkbaar voor de wetenschappelijke onderbouwing van de risicofactoren 4. start maken met schrijven van advies

2 Verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst

Datum: woensdag 27 november 2017, 15.30 – 20.00 uur

Aanwezigheid

Commissie: (voorzitter),

Ondersteuning: (LNV), (WUR) en (WUR, verslag)

Verhinderd: (LNV; voor eventuele juridische vragen is telefonisch beschikbaar). zal wegens persoonlijke omstandigheden niet in de commissie plaatsnemen.

1. Opening De voorzitter opent de vergadering met een woord van welkom en kennismakingsrondje. Voor de nieuwe aanwezigen geeft de voorzitter een korte toelichting op de voorgeschiedenis van de adviescommissie en de huidige opdracht.

LNV geeft aan dat de rechter er in haar uitspraak op wijst dat de door de vorige commissie (PEC) uitgevoerde risicobeoordeling onvoldoende waarborgen biedt voor onafhankelijkheid. Daarom is het belangrijk dat de huidige leden van de commissie op persoonlijke titel deelnemen, op basis van wetenschappelijke expertise en niet een organisatie vertegenwoordigen. Voorts betekent de uitspraak van de rechter dat als burgers een diersoort willen houden die in het kader van de positieflijstsystematiek nog niet beoordeeld is, de bewijslast voor het al dan niet op de positieflijst plaatsen bij de Minister van LNV ligt. De bewijslast ligt dus in eerste instantie bij de overheid. Dat is de reden dat het nieuwe systeem kosteneffectief moet worden ingericht, maar met behoud van wetenschappelijke validiteit aangaande de beoordeling van risico’s van houderij voor dierenwelzijn en de gezondheid van mens en dier.

Agendapunt 4 komt te vervallen: er zijn geen nieuwe ontwikkelingen tav de beleidsregel positieflijst te melden.

2. Mededelingen Er zijn geen mededelingen.

3. Verslag van de vorige vergadering LNV heeft mede op basis van voortschrijdend inzicht schriftelijk opmerkingen aangeleverd bij het verslag om efficiënter het verslag te kunnen bespreken. De redactionele opmerkingen worden overgenomen en het verslag vastgesteld. Naar aanleiding van bespreking van het verslag worden de volgende opmerkingen gemaakt. Pagina 1: 

Pagina 2: 

Pagina 3: 

Pagina 4: 

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico-inschatting positieflijst

6. afspraken en actiepunten 1. zal de excerpten verspreiden onder de deelnemers van de adviescommissie 2. Aan de beoordelingslijst bijlage 2 voegen we zowel vogels als reptielen/amfibieën toe. Daarbij brengen we onderscheid aan

zal de nieuwe lijst onder de deelnemers verspreiden. En naar aanleiding van dit verslag: 3.

4. : lijst opstellen van nevenactiviteiten commissieleden tbv onafhankelijkheidstoets door commissie en LNV. Agenderen op een volgende vergadering. 5. LNV: . 6. LNV: 7. analyse databestand op meest verklarende risico factoren en factoren met veel of weinig consensus 8. in een later stadium formaat dier agenderen om te evalueren of dit als risico factor moet worden opgenomen.

7. Rondvraag en sluiting As vrijdag 1 december zullen de toetsing met risicofactoren besproken worden.

5 Voor januari plannen we vast voorlopig een datum op donderdag 11 januari van 10 – 16.00 uur. Aandacht vraagt de behandeling van reptielen en amfibieën omdat komende besprekingen verhinderd is. De voorzitter sluit om 20.00 uur de vergadering.

6 Verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst

Datum: vrijdag 1 december 2017, 10.00 – 16.00 uur

Aanwezigheid

Commissie: (voorzitter),

Ondersteuning: (LNV), (WUR) en (WUR, verslag)

Verhinderd:

1. Opening De voorzitter opent de vergadering met melding van degenen die verhinderd zijn..

2. Concept verslag van de vorige vergadering dd 27 november Omdat het verslag de volgende vergadering zal worden vastgesteld wordt het de volgende vergadering besproken.

3. Onafhankelijkheidstoets Mede op basis van de uitspraak van de rechter is het belangrijk te toetsen of de commissie onafhankelijk is. De aangeleverde tekst vormt de basis voor deze toets. De voorzitter geeft aan dat het belangrijk is niet alleen te kijken of de leden onafhankelijk zijn, maar ook met de bril van buitenstaanders/externen te kijken. De lijst wordt doorgelopen met het volgende resultaat.  Ook lidmaatschappen waar relevant vermelden m.b.t. de opdracht van de adviescommissie. Bij twijfel is het advies een lidmaatschap op te nemen.  De zakelijke belangen zijn moeilijk te beoordelen. De voorzitter zal in dit specifieke geval met overleggen.  Het lidmaatschap van bij de commissie van deskundigen van is respectievelijk als onafhankelijk deskundige en onafhankelijk voorzitter.  Voor de ZZP-ers geldt dat als er bij nieuwe opdrachten mogelijk sprake is van relatie met de positieflijst, hiervan ter beoordeling door de commissie positieflijst melding gemaakt wordt.

4. Bespreking denkkader dierenwelzijn

5. Resultaten van eerste toets risicobeoordeling

Voor het uitvoeren van de beoordeling komen een aantal punten naar voren die worden bediscussieerd: 

In de brainstorm wordt de volgende indeling gehanteerd: 

Gegeven deze motieven is het van belang dat de experts:

3 1. Toetsen of de benoemde essentiële problemen en motieven werken om de risico beoordeling uit te voeren 2. Vaststellen welke literatuur beschikbaar is om basis van biologische kenmerken te kunnen toelichten waarom een soortkenmerk een risico is. 3. Vaststellen hoe groot de variatie is tussen diersoorten en gekoppeld hieraan: is het haalbaar om de biologische kenmerken ter verklaring van een risico op clusterniveau te onderbouwen. 4. Vaststellen waar op basis van literatuur te weinig kennis beschikbaar is.

Hiervoor wordt een extra overleg belegd op maandag 11 december vanaf 10.00 uur in Wageningen. zal de experts hiervoor uitnodigen.

6. acties en afspraken De volgende actiepunten zijn gemaakt: 1. Voor de onafhankelijkheidstoets overlegt met over de zakelijke belangen 2.

3. 4. nodigt de experts van de adviescommissie uit om op 11 december de probleemfactoren en soortkenmerken verder uit te werken naar een basis voor een onderbouwing van de af te geven adviezen. 5. stuurt een datumbriefje rond om drie data vast te leggen in januari, februari en maart

7. Rondvraag en sluiting De experts hebben zitting op persoonlijke titel. Ze nemen deel zonder last of ruggenspraak met de organisatie(s) waar ze werken. De vergoeding kan indien gewenst voor de vastgestelde €350 per dagdeel door de organisatie waarvoor ze werken worden gedeclareerd. Ten aanzien van de aansprakelijkheid van de leden van de commissie geeft LNV aan dat de Minister besluit over de positieflijst en daarom verantwoordelijk en dus ook aansprakelijk is. Ter vergadering heeft LNV de reactie ontvangen van de juristen met betrekking tot windvang: De Wet natuurbescherming bepaalt dat wildvang van vogels resp. andere diersoorten die zijn opgenomen in de Vogelrichtlijn resp. Habitatrichtlijn, verboden is. De Wet dieren bepaalt dat alleen aangewezen dieren gehouden mogen worden. Dit zullen dieren zijn die geen gevaar opleveren voor mens of dier.

Voor de verwachte planning geeft de voorzitter aan dat we uitgaan van oplevering aan het einde van kwartaal 1 (eind maart). De voorzitter sluit om 16.00 uur de vergadering.

4 Verslag bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst

Datum: woensdag 11 oktober 2017, 15.30 – 19.45 uur

Aanwezigheid

Commissie: (voorzitter PAC), , (vanaf 17.45 uur), ,

Ondersteuning: (EZ), (EZ), (WUR) en (WUR, verslag)

Verhinderd: heeft aangegeven dit jaar geen tijd te hebben voor deelname

1. Opening

De voorzitter opent de vergadering met een woord van welkom en kennismakingsrondje. Deze Positieflijst Advies Commissie (PAC) is in het leven geroepen op verzoek van EZ. De commissie heeft de opdracht om een advies op te leveren over de beoordelingssystematiek om te komen tot een huisdierenlijst (positieflijst). Een sterke vereenvoudiging ten opzichte van de eerder ontwikkelde systematiek is noodzakelijk. Daarnaast dient de systematiek wetenschappelijk valide te zijn. De commissie bestaat uit experts die op persoonlijke titel zitting hebben. Op basis van de uitspraak van de rechter is een eerder opgestelde systematiek positieflijst vanwege kosten niet uitvoerbaar en vraagt EZ de PAC een nieuwe beoordelingssystematiek te ontwikkelen die uitvoerbaar is (eenvoudig, kostenefficiënt) én wetenschappelijk valide. Het traject wordt beleidsmatig en juridisch ondersteund vanuit EZ en procesmatig en inhoudelijk vanuit de oorspronkelijke beoordeling vanuit Wageningen.

Het advies van de PAC zal een rapportage “advies beoordelingssystematiek positieflijst” zijn met witte kaft, afzender de voorzitter met medewerking van de experts die op persoonlijke titel hun bijdrage geleverd hebben.

2. Beoordelingscommissie

geeft een toelichting op de opdracht en start met de melding dat in het Regeerakkoord is opgenomen dat er een aangepaste regeling van de positieflijst van toegestane huisdieren komt.

EZ vraagteen onafhankelijke commissie om een advies voor een beoordelingssystematiek positieflijst. Omdat het verzoek kan komen om alle zoogdiersoorten –en later ook vogels en reptielen- te toetsen stelt de beoordelingssystematiek eisen aan de uitvoerbaarheid.

Mede vanwege de uitspraak van de rechter is een extra check op de onafhankelijkheid van commissieleden noodzakelijk. Alle leden en niet-leden van de PAC worden gevraagd naar de secretaris een lijst aan te leveren met aan dit onderwerp gerelateerde nevenactiviteiten (welke werkzaamheden en lidmaatschappen) Actie allen. De secretaris zal deze lijst geanonimiseerd samenvoegen. EZ verzoekt de commissie deze lijst naar haar toe te zenden om deze juridisch te laten toetsen en een onafhankelijkheidscheck uit te voeren. Hiermee kan naar buiten aangetoond worden dat de PAC daadwerkelijk een onafhankelijke commissie is.

Alle leden zullen een vergoeding van € 350 per dagdeel ontvangen voor verrichte werkzaamheden. Deze vergoeding zal lopen via de WUR. Vanaf het moment dat de beoordelingssystematiek operationeel is zal er een nieuwe commissie worden ingesteld via een instellingsbesluit waarbij de vergoeding van commissieleden via EZ gaat lopen en de uiteindelijke hoogte van de vergoeding kan veranderen.

1 3. Opdracht beoordelingscommissie

geeft op basis van een korte ppt presentatie een overzicht van de aanpak die de ‘oude’ PAC gevolgd heeft en hoe tot een wetenschappelijk onderbouwd resultaat gekomen is (zie bijlage de presentatie).

De uitspraak van de rechter inzake de in 1ste gehanteerde procedure richt zich op de transparantie en navolgbaarheid van de keuzes van de dieren op de positieflijst (zorgvuldigheid van het proces); de wetenschappelijke basis is niet door de rechter getoetst. Voor het komende traject is het daarom extra van belang dat het proces transparant is beschreven en de beleidskaders helder en juridisch correct zijn beschreven. Hiervoor is het van belang dat het opstellen van de beoordelingssystematiek door de PAC en de beleidsregel door juridische zaken van EZ samen in goede onderlinge afstemming oplopen.

geeft een toelichting op de concept beleidsregel. De huidige open normen voor de positieflijst worden ingevuld en vastgelegd in de beleidsregel. Deze invulling vindt gaandeweg plaats in interactie met de PAC die de beoordelingssystematiek opstelt. Het eindconcept van de beleidsregel zal 4 weken ter consultatie worden voorgelegd.

De basis gedachte richt zich op de methodiek: stap 1: welke dieren hoeven niet beoordeeld te worden omdat ze al afvallen op basis van bestaande weten regelgeving (bv Cites)

Stap 2: welke dieren voldoen niet aan door de commissie nader aantal vast te stellen enkelvoudige risicofactoren en zijn daarom niet te houden? Stap 3: beoordeling van de ‘overblijvende’ te houden dieren op basis van criteria: wat valt af. Dit leidt tot een opsplitsing tav te houden dieren: dieren die afvallen en niet gehouden mogen worden en ‘het restant’ dat resulteert in de positieflijst staan en in Nederland gehouden mogen worden.

Op basis van de risico-inschatting van de commissie als het gaat om welzijn en gevaar voor mens en dier, denkt EZ aan de volgende mogelijke beleidsregimes:

Deze basis gedachte leidt tot een uitgebreide discussie binnen de PAC om de consequenties voor het advies over de beoordelingssystematiek (de opdracht) het principe goed te doorgronden.



2 Het voorzorgsbeginsel is een onderdeel van de concept beleidsregel die het op basis van EU jurisprudentie mogelijk maakt dat de bewindspersoon dit beginsel toepast. Het betekent voor de PAC dat bij onvoldoende wetenschappelijke informatie wel risico’s worden beschreven (de PAC kan geen conclusie trekken/ uitspraak doen; waar mogelijk adviseert ze hoe om te gaan met het voorzorg principe).

De voorzitter vat samen dat het proces nu heel belangrijk is.

(actie ).

4. Eerste gedachten voor alternatieve systematiek voor risicobeoordeling

heeft eea voorbereid. Met een powerpoint wordt de opzet voor risico beoordeling bediscussieerd. verwerkt de opmerkingen in een nieuwe risico beoordeling (actie .

Volgende algemene discussiepunten worden aanvullend benoemd:



5. Brainstorm opzet alternatieve systematiek

Uitgangspunt is eerste beoordeling met Een eerste basis voor risicofactoren heeft uitgewerkt. (actie .

In de brainstorm worden de diverse punten benoemd die we moeten vasthouden, t.z.t. uit discussiëren enof uitwerken. Puntsgewijs komen aan de orde:



3 

6. Afspraken vervolg

De actiepunten zijn in de vergadering benoemd.

We constateren dat we meer vergaderingen nodig hebben om de beoordelingssystematiek op te stellen. Hoewel met EZ besproken was dat het advies er half november zou liggen, staat het belang van kwaliteit boven nu snel een advies opleveren. Wel is het verzoek van EZ om de vaart erin te houden. De secretaris krijgt de opdracht om te inventariseren of het mogelijk is een extra vergadering voor de vastgelegde 27 november in te plannen. Ook plannen we 2 extra vergaderingen in december in. Het kan heel effectief zijn 2 opeenvolgende dagen in te plannen en een groot deel van de aanwezigen kunnen vrijdag 1 en zaterdag 2 december. zal de verschillende mogelijkheden bij de voltallige PAC toetsen.

Actiepunten 1. Bij secretaris aanleveren van de lijst met nevenactiviteiten en lidmaatschappen. 2.

3. past de opmerkingen van de PAC in een tweede opzet voor toetsbare set risico factoren 4. 5. Er wordt door en informatie aangeleverd waarmee de commissie een eerste aanzet beslisboom beoordelingssystematiek kan ontwikkelen als ook eerste inzicht verkregen wordt van de leemtes waar de PAC aandacht aan moet besteden. 6. laat een extra datumbriefje uitgaan voor aanvullende vergaderdata

4 Verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst

Datum: dinsdag 13 maart 2018, 10.00 – 15.00 uur

Aanwezigheid: Commissie:

Verhinderd: Ondersteuning: (WUR) en (WUR, verslag)

1. Opening opent de vergadering. en zijn verhinderd.

2. Mededelingen Er wordt uitgebreid stilgestaan bij het afstemmingsoverleg met LNV d.d. 21 februari. De voorzitter loopt de verschillende met LNV besproken onderdelen successievelijk langs, waarbij de volgende onderdelen leiden tot discussie en besluitvorming.

Voor het advies t.a.v. zoönosen gaan we uit van de lijst van het RIVM1.

zal hiervoor een voorstel tekst aanleveren. Wat betreft de vogels concludeert de commissie dat er geen reden is het risico van vogels hoger in de schatten dan gehouden diersoorten zoals de kip of andere zoogdieren.

3. Verslag vergadering 23 januari (bijlage) Redactioneel en naar aanleiding van zijn er geen opmerkingen. Het verslag wordt vastgesteld.

4. Toelichting bij de risicofactoren

De discussie wordt gevoerd op basis van het voorstel van de toelichtende tekst die heeft geschreven bij de risicofactoren. Puntsgewijs:



 Definitie risico factor: voor mens een aparte zin opnemen “infectie van het dier voor de mens”. 

 De risicofactoren is de fase 2 van beoordelen (na inschatting extreem hoog risico). Het betreft uitsluitend een ordening . Het resultaat is ook geen glijdende schaal maar een ordinale schaal. Dat betekent dat LNV (de Minister) een afweging moet maken. Wel lijkt het de commissie verstandig in het advies iets mee te geven hoe de experts aankijken tegen de concept systematiek en de uitkomst van de beoordeling.  De lijst met risicofactoren wordt langsgelopen waarbij per risicofactor wordt benoemd welke van de experts de wetenschappelijke onderbouwing van een risico uitwerkt. Separaat aan dit verslag mailt de taakverdeling voor wetenschappelijke onderbouwing naar de experts.  verwerkt de redactioneel gemaakte opmerkingen bij zijn concept toelichtende tekst. o T.a.v. voeding: .

o T.a.v. Klimaat:

1 Havelaar, A. H. et al. Prioritizing emerging zoönosen in the Netherlands, 2010. PLoS One Nov 15

2 .

o T.a.v. Habitat: .

o T.a.v. activiteit/periodiciteit: .

o T.a.v. sociaal: .

5. Afspraken en actiepunten We spreken volgende na te streven lijn af  Experts maken de wetenschappelijke onderbouwing bij de toelichtende tekst zet hiervoor de afspraken welke experts welk onderdeel doen uit.  In klein comité schrijft , ondersteund door en , het concept advies. Streven is om dit uiterlijk 6 april bij de experts te hebben liggen  De experts geven hun reacties in de tekst met concrete voorstellen in ‘track changes’. Reactie uiterlijk 13 april terug bij  Het kleine comité en verwerken de reacties. De discussiepunten worden besproken in het eindoverleg 19 april, 13.00 uur  Streven is eind april een definitief advies gereed te hebben.

6. Rondvraag en sluiting informeert mede op verzoek van LNV hoe het vervolg met de beoordeling eruit kan zien. Volgende suggesties worden gedaan:  Geadviseerd wordt om niet met één maar met drie commissies te werken: zoogdieren, vogels en herpeten. Risico is anders groot dat experts gaan afhaken.  Voor vogels en herpeten is sterke regie nodig Het sjabloon van de zoogdieren is een goede basis; maar beoordeeld moet worden wat nog mist en wat moet worden toegevoegd. Om zitting te nemen als expert in een door LNV te vormen volgende commissie wordt er wel van uit gegaan dat de nu opgestelde systematiek wordt gebruikt en dat het tijdsbeslag niet meer toeneemt dan nu het geval is geweest. Voorts moet het passen in de agenda’s.

Advies is er voor zorg te dragen dat bij het vervolg er een centrale kern experts is (continuïteit) en iemand die het proces goed bewaakt.

De voorzitter sluit 15.00 uur de vergadering.

3 Van: Secretariaat DAD Onderwerp: FW: mail aan Bijlagen: notitie PAC werkwijze.docx; 1 Developing a positive list for privately kept animals in The Netherlands.docx

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: woensdag 26 juli 2017 08:13 Aan: Dongen, ir. J.J.C.M. van (Hans) ; Faassen, mr. H. van (Henri) CC: Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: mail aan Ludo

Beste allen, Ik heb nog een laatste punt aan het kader toegevoegd voor alle duidelijkheid. Inzake de opm van Hans over punt 3: Hans: kun jij aangeven wat volgens jou niet klopt want ik zie het niet. Ook heb ik toch voor alle zekerheid nogmaals het stuk bijgevoegd van Warwick

Paul

1 66

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Huis- en hobbydierenlijst - deelname vanuit DC Datum: maandag 3 december 2018 12:37:09

Hallo , Ik begreep dat je ivm wat langere afwezigheid van haar rol overneemt rond de positieflijst. Je wordt daartoe toegevoegd aan de verzendlijst voor het projectteam en ik zal je uitnodigen voor onze teamoverleggen. En mocht je dat prettig vinden, dan kan ik je kort bijpraten over het onderwerp. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Secretariaat DAD Onderwerp: FW: mail aan Bijlagen: notitie PAC werkwijze.docx; 1 Developing a positive list for privately kept animals in The Netherlands.docx

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: woensdag 26 juli 2017 08:13 Aan: Dongen, ir. J.J.C.M. van (Hans) ; Faassen, mr. H. van (Henri) CC: Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: mail aan Ludo

Beste allen, Ik heb nog een laatste punt aan het kader toegevoegd voor alle duidelijkheid. Inzake de opm van Hans over punt 3: Hans:

Paul

Van: Dongen, ir. J.J.C.M. van (Hans) Verzonden: dinsdag 25 juli 2017 22:16 Aan: Faassen, mr. H. van (Henri); Bours, drs. P.L.F. (Paul) CC: Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: FW: mail aan Ludo

Henri, Paul en Malika,

Hieronder treffen jullie een concept-mail aan gericht aan en twee mee te sturen bijlagen (verslag bijeenkomst 22 juli en notitie inzake aanpassing beoordelingskader PAC). De mail en notitie zijn opgesteld door Paul en heb ik nog wat bewerkt. Ik vraag m.n. Paul nog even goed te kijken naar de notitie aangezien ik nog het een en ander heb veranderd. M.n. in de paragraaf “kader voor nieuw beoordelingsproces” heb ik een paar punten weggehaald en heb ik punt 7 over clustering toegevoegd. Graag ook nog even kijken naar de tekst onder 3) op de laatste pagina. M.i. klopt die niet, maar ik kan me vergissen.

Groet Hans

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: dinsdag 25 juli 2017 15:18 Aan: Dongen, ir. J.J.C.M. van (Hans) Onderwerp: mail aan Ludo

Hans, In de eerder toegestuurde notitie staat inderdaad al alles. Ik heb het nog een beetje aangepast

Paul

Geachte heer Hellebrekers, beste Ludo

Tijdens de bijeenkomst op 22 juli jl. over de aan te passen beoordelingsmethodiek voor de positieflijst (zie bijgevoegd verslag) en in het telefonisch contact daarna hebt U aangegeven met de leden van de Positieflijst Advies Commissie uitwerking te willen geven aan een set criteria die gebaseerd zijn op diersoortspecifieke

1 eigenschappen die algemeen erkend en wetenschappelijk onderbouwd zijn. Daarbij gaat het zoals bekend om enkelvoudige criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen die ook toepasbaar zijn voor vogels en reptielen. Bijgaande notitie beschrijft het kader voor een aangepast beoordelingsproces waarbinnen een advies over een nieuwe positieflijst zou moeten worden opgesteld. Een groot deel van de informatie in de notitie komt overeen met de inhoud van een eerdere DAD-notitie aan de PAC.

Door u is aangegeven dat u in de loop van augustus een bijeenkomst met de leden van de PAC wilt beleggen. Van de kant van EZ zouden wij dan graag antwoord krijgen op de volgende vragen: 1. Kunnen de leden van de PAC zich vinden in de nieuwe benadering zoals geformuleerd in de bijgaande notitie (opstellen enkelvoudige criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen die ook toepasbaar zijn voor vogels en reptielen) 2. Zo ja, binnen welke tijdsperiode lukt het de PAC deze criteria aan te leveren. 3. Op welke wijze denkt de PAC de beoordelingen van de ca. 250 zoogdiersoorten dit jaar te kunnen af te ronden aan de hand van de nog op te stellen en in een beleidsregel vast te leggen criteria.

Zoals bekend werkt EZ aan een instellingsbesluit voor de PAC. In het besluit worden o.a. de volgende issues opgenomen: taken commissie, vereiste deskundigheid, onafhankelijkheid en vergoedingen. Voor wat betreft de in het instellingsbesluit op te nemen aantal leden van de commissie overwegen wij in het besluit op te nemen dat de PAC bestaat uit minimaal 5 en maximaal bijv. 10 leden. Hiermee wordt flexibiliteit ingebouwd om in de toekomst leden aan de PAC te kunnen toevoegen, bijv. wanneer de vogels en reptielen beoordeeld moeten gaan worden. In dat verband zal dan ook de vraag aan de orde komen of de huidige leden van de PAC na vaststelling door EZ van de aangepaste beoordelingsmethode bereid zijn de beoordelingen van de 250 zoogdiersoorten ter hand te nemen en daartoe in de in te stellen PAC zitting te nemen.

Met vriendelijke groet Henri van Faassen

 Please consider the environment before printing this e‐mail

P.L.F. Bours DVM Senior Policy Advisor Animal Welfare tel: 00-31-70-3784817 email: [email protected] address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section Bezuidenhoutseweg 73 P.O.Box: 20401 2500 EK The Hague The Netherlands

2 Aanpassing beoordelingskader Positieflijst Advies Commissie (PAC)

Aanleiding Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) heeft op 28 maart jl., een uitspraak gedaan inzake de positieflijst. Het CBb heeft de wijze van totstandkoming van de ‘oude’ positieflijst als ondeugdelijk aangemerkt en geoordeeld dat deze niet voldoet aan de eisen van het Hof van Justitie (Andibel-arrest).

Stand van zaken Op woensdag 19 april jl. is over het bovenstaande overleg gevoerd met de voorzitter van de Positieflijst Advies Commissie (PAC), . Tijdens dit overleg is de intentie uitgesproken om ingedachte de uitspraak van het CBb te bekijken op welke wijze het beoordelingsproces anders kan worden ingedeeld opdat er een nieuw advies kan worden opgesteld dat voldoet aan de kritiek van het CBb. Op 22 juli jl. heeft een bijeenkomst plaats met nationale en internationale wetenschappers over de eisen waaraan een aangepaste beoordelingssystematiek zou moeten voldoen. EZ heeft naar aanleiding van deze bijeenkomst onderhavige notitie opgesteld. Deze notitie dient als input voor de PAC en kader waarbinnen het nieuwe advies dient te worden opgesteld.

Uitspraak CBb Het CBb heeft de positieflijstsystematiek op meerdere punten bekritiseerd en naast de maatstaven van onafhankelijkheid, deskundigheid en doorzichtigheid gelegd. Hiermee heeft het CBb voor het eerst invulling gegeven aan het wetenschappelijk objectiviteitscriterium, en geeft daarbij duidelijke handvatten voor verbeteringen: 1. Het CBb heeft bepaald dat het is toegestaan om deskundigen te raadplegen in het kader van de beoordeling van diersoorten ter plaatsing op de positieflijst (overweging 5.4.1.) 2. Deze beoordeling dient wetenschappelijk objectief te zijn, en dus gebaseerd te zijn op de beginselen van deskundigheid, doorzichtigheid en onafhankelijkheid. 3. Door het raadplegen van de PEC is niet voldaan aan de beginselen van deskundigheid en onafhankelijkheid. Het feit dat de PEC bestond uit stakeholders met ieder hun eigen individuele belangen maakt dat er geen sprake was van onafhankelijke deskundigen. Beoordelingen door PEC zijn onvoldoende transparant en verifieerbaar. 4. PAC heeft zicht beperkt tot steekproefsgewijze toetsing van PEC-beoordeling. 5. Het CBb heeft daarbij de PAC niet op deskundigheid of onafhankelijkheid bekritiseerd. Wel vond het CBb de totstandkoming van het PAC-advies onvoldoende doorzichtig. Daarbij geeft het CBb aan dat onduidelijk is welke afwegingen de PAC heeft gemaakt om tot het deskundigenadvies te komen. Daarom wordt het advies van de PAC onvoldoende transparant en verifieerbaar geacht. 6. Ook heeft het CBb geoordeeld dat EZ onvoldoende toezicht heeft gehouden op het hele proces en dat dit dus nadrukkelijk moet worden ingeregeld.

Kader voor nieuwe beoordelingsproces Gelet op de uitspraak van het CBb en de conclusies naar aanleiding van de bijeenkomst op 22 juli jl. dient met betrekking tot de aan te passen beoordelingssystematiek rekening te worden gehouden met het volgende:

1. De Positieflijslijst Advies Commissie (PAC) zal per instellingsbesluit officieel ingesteld worden. 2. Het uitgangspunt van elk advies van de PAC wordt gevormd door de in art 1.4 van het Besluit houders van dieren verwoordde criteria: a. alleen die diersoorten worden aangewezen die zonder specialistische kennis en vaardigheden gehouden kunnen worden gelet op de verder in dit artikel vermeldde criteria; b. het houden van de betreffende diersoort of diercategorie i. levert geen onaanvaardbare mate van gevaar op voor de mens of dier; ii. is niet verboden volgens de Wet natuur; iii. levert geen onaanvaardbare aantasting op van het welzijn of de gezondheid van die dieren.

3. Het uitgangspunt dat alleen die diersoorten worden aangewezen die zonder specialistische kennis en vaardigen kunnen worden gehouden, kan verder gespecificeerd worden door het nader benoemen van enkelvoudige diersoortspecifieke eigenschappen waarmee op voorhand een diersoort direct te bestempelen is als zijnde niet zonder specialistische kennis en vaardigheden te houden. Hiermee kan dan in een vroeg stadium op een eenvoudige, overzichtelijke, consistente, eenduidige en goedkope wijze getrechterd worden en op grond van een enkel diersoort specifieke eigenschap een advies worden opgesteld. Hoe meer van deze enkelvoudige diersoortspecifieke eigenschappen op voorhand vastgesteld kunnen worden, hoe sneller, eenvoudiger en goedkoper de beoordeling kan worden afgerond. Hierdoor wordt het advies en het besluit ook minder gevoelig voor interpretatieverschillen en daarmee minder gemakkelijk aanvechtbaar. Voorbeelden van mogelijke dergelijke enkelvoudige diersoort specifieke eigenschappen zijn hieronder aangegeven. Deze enkelvoudige diersoortspecifieke eigenschappen dienen daar waar mogelijk ook toepasbaar te zijn op reptielen, amfibieën en vogels.

Aan de PAC wordt gevraagd om aan de hand van de al uitgevoerde beoordelingen zoveel mogelijk van deze enkelvoudige diersoortspecifieke eigenschappen op te stellen met verwijzing naar de wetenschappelijke bron om daarmee het beoordelingsproces zoveel als mogelijk in te korten zonder afbreuk te doen aan het uitgangspunt zoals onder 4 is geformuleerd.

4. De soorten waarvoor niet een eenduidig antwoord te geven is op de gestelde criteria, dienen vervolgens uitgebreid beoordeeld te worden middels de in art 1.4 gestelde criteria. De eerder toegepaste risico-inschatting wordt verlaten daar deze te afhankelijk is geweest van persoonlijke opvattingen en om die reden interpretabel en dus aanvechtbaar. Door de inzet en samenstelling van de PEC konden de persoonlijke opvattingen enigszins geneutraliseerd worden. Om de beoordelingen behapbaarder te maken en te laten toespitsen op de essentie is het voorstel om de te onderzoeken criteria samen te vatten in 4 uitgangspunten (zie hierna) die beantwoord dienen te worden en waarmee een advies kan worden opgesteld over het in principe kunnen aanwijzen van de soort voor plaatsing op de positieflijst. Er hoeft dan ook geen onderscheid meer gemaakt te worden in meer of minder risico, waardoor er een overzichtelijker, consistenter en consequenter advies kan worden opgesteld dat minder gevoelig is voor discussie en ook minder afhankelijk van (persoonlijke) inschattingen.

5. De PAC stelt een reglement op, waarin de werkwijze wordt omschreven. Hierin zal een duidelijke omschrijving dienen te komen van wat de PAC verstaat onder wetenschappelijke informatie. 6. De PAC dient aan te geven op welke wijze de al vergaarde wetenschappelijke informatie wordt gecontroleerd op volledigheid en daar waar wetenschappelijke informatie wordt gemist, op welke wijze deze wordt aangevuld.

7. Met betrekking tot clustering van diersoorten dient terughoudendheid te worden betracht. Dit kan alleen indien dit wetenschappelijk verantwoord is en hierover maximale transparantie wordt gegeven.

8. Indien van een bepaalde (niet-geclusterde) diersoort geen of onvoldoende wetenschappelijke informatie beschikbaar is op grond waarvan de PAC geen advies kan geven, dan dient de PAC dit aan te geven. Het besluit om vervolgens op grond van het zorgvuldigheidsbeginsel een diersoort niet aan te wijzen, is aan de Staatssecretaris.

9. De methode dient verder wetenschappelijk robuust en verdedigbaar te zijn waarbij elke genomen stap in het proces inzichtelijk moet zijn.

Hieronder volgen mogelijke enkelvoudige diersoort specifieke eigenschappen waarmee kan worden vastgesteld of de soort zonder specialistische kennis en vaardigheden te houden is.

Mogelijke enkelvoudige diersoort specifieke eigenschappen waarmee, ingedachte de in art 1.4 vermelde criteria, een diersoort per definitie te bestempelen is als zijnde niet geschikt om gehouden te kunnen worden zonder specialistische kennis en vaardigheden:

1. Diersoorten die strikt nocturnal zijn, zijn niet te houden zonder specialistische kennis en vaardigheden. 2. Diersoorten waarvoor levende andere dieren als voer dienen te worden gebruikt, zijn niet te houden zonder specialistische kennis en vaardigheden en zijn ook niet te houden zonder ernstige welzijnsaantasting van deze als voer ingezette diersoorten. 3. Diersoorten die alleen te houden zijn onder toepassen van specifieke huisvestingseisen (speciale klimatologische eisen inzake temperatuur, vochtigheid e.d.). 4. Diersoorten die afhankelijk zijn van heel speciaal voer dat niet generiek in elke dierenwinkel voorhanden is. 5. Diersoorten waarover geen diergeneeskundige kennis voorhanden is. 6. Diersoorten die voor meer dan 50% hun biotoop in het water hebben. 7. Diersoorten waarvan het genotype dusdanig is dat de soort bepaalde gedragingen moet kunnen uitvoeren, die niet uit te voeren zijn in een nagebootst biotoop (bijv. olifant moet 22 uur per dag kunnen lopen anders botproblemen). 8. Etc, etc

Indien een te onderzoeken diersoort niet een van de hierboven vermelde eigenschappen heeft, dienen deze te worden beoordeeld aan de hand van in art 1.4 vermelde criteria die op een hoger abstractieniveau samen te vatten zijn in de volgende 4 uitganspunten waarmee een advies is te geven over het kunnen aanwijzen van een diersoort voor plaatsing op de positieflijst: 1) De dieren moeten gemakkelijk te houden zijn en gehuisvest kunnen worden rekening houdend met hun essentiële fysiologische, ethologische en ecologische behoeften. a. Criteria art 1.4 onder a, 1e bolletje i. Mate waarin het dier behoefte heeft aan bewegen en een specifieke leefomgeving. ii. Gemiddelde grootte van het dier op volwassen leeftijd. iii. De behoefte van het dier aan periodes van activiteit of inactiviteit gedurende een dag of een seizoen. iv. Behoeften van het dier met betrekking tot fourageren en eten waaronder de rantsoensamenstelling. v. De mate waarin het dier behoefte heeft aan veiligheid en schuilgelegenheid. vi. Behoeften van het dier mbt voortplanting en grootbrengen van jongen. vii. Behoeften van het dier mbt schoonmaakgedrag. viii. Sociale of biosociale behoeften van het dier. ix. De mate waarin het dier behoefte heeft aan prikkels en afleiding.

2) De dieren mogen niet van nature agressief en/of gevaarlijk zijn of een ander bijzonder gevaar voor de gezondheid van de mens inhouden. a. Criterium 1.4 onder b: levert geen onaanvaardbare mate van gevaar op voor mens of dier.

3) Er mogen geen duidelijke aanwijzingen bestaan dat de soort zich bij ontsnapping uit gevangenschap in de natuur kan handhaven en een ecologische bedreiging kan vormen. a. Criterium 1.4 onder b: levert geen onaanvaardbare mate van gevaar op voor mens of dier.

4) Er moeten bibliografische gegevens over het houden van de soort beschikbaar zijn: zorgvuldigheidsbeginsel. Developing a positive list for privately kept animals in The Netherlands 1

Developing a positive list for privately kept animals in The Netherlands

Outline project proposal

Background

Historical use of ‘negative lists’ (lists of restricted or prohibited species) has for over 50 years demonstrated the ineffectiveness of that system. Governments globally have been unable to pragmatically monitor and control the trade in live animals, and this trade has progressively expanded and diversified resulting in international concern. This concern includes the gross and subtle negative consequences of the presence of wild animals in domestic environments. Animal welfare, species conservation and environmental impacts, and public health and safety are all issues commonly subject to scientific investigation and concern. The use of ‘positive lists’ (lists of permitted species determined acceptable for trading and keeping) provides an alternative, pragmatic and proven measure for managing the sale and keeping of animals as pets. Positive lists are not new: almost all ‘products’ (cars, dishwashers, bread toasters, and buildings are subject to inclusion on positive lists prior to these being allowed for public use. Accordingly, positive lists for animals constitute the normalization of trade and public use rules.

For various reasons, the Dutch positive list system, although rational in principle, has not benefited from important legal support. Therefore, whereas the principle of a positive list is accepted, the detail of its methodology requires development and refinement to deliver a system that is scientifically sound and robustly defensible, balanced and transparent, and economical and simple to use. On this basis, we propose refinements to the Dutch positive list system according to the following essential project propsal.

Project proposal

The foundational principles for this project currently are:

1. To provide a two tier system that may be used to determine positive lists of species that can be kept by ordinary (i.e. non-special skilled) persons in the domestic environment. 2. The primary tier will utilize clear evidence-based scientific principles of biology and environment to apply criteria with broad relevance. This means utilizing general principles criteria that are already well accepted by the global scientific community, and that are manifestly supported in the general scientific literature. For example, issues concerning nocturnalism, social/large group need, specialized dietary habits, innate environmental transientizm, neophobic versus neophilic species, affliative drive states, and others. These criteria demonstrate the level of ‘needs’ of animals. 3. The secondary tier will utilize clear evidence-based scientific principles of husbandry for the different criteria in the primary tier. This means utilizing abilities to provide for welfare-specific criteria that are already well accepted by the global scientific community, and which are manifestly accepted in the Developing a positive list for privately kept animals in The Netherlands 2

general scientific literature. A ‘self-assessment’ questionnaire’ will enable users of the system to determine where their own level of skill resides. This will complement the system by allowing users to appreciate the level of knowledge needed to keep a species. 4. The system will be designed to be user-friendly and allow rapid assessment for each species; the target time for assessing a species using the system will be 10 minutes. 5. Positive lists of mammals, birds and reptiles can be provided within remit of the project or completed separately by the Ministry.

Recommended protocol for delivery

Deliver the draft document together with any suggested technical revisions to the Ministry for consideration and comment.

Include any revisions and provide the draft document for expert review to independent scientists for additional testing and comment.

Consider and include any revisions and deliver the draft document (i.e. a draft version agreed by Ministry) to a scientific journal for further independent peer review and publication. This will enhance the credibility of the system.

Deliver the draft document together with any suggested technical revisions to the Ministry for consideration and approval.

Project time-scale

Delivery of final product = three months. Van: Secretariaat DAD Onderwerp: FW: New good fish paper

Van: Clifford Warwick Verzonden: donderdag 8 juni 2017 11:49 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: Re: New good fish paper

Hello again Paul

Thanks for your call.

To confirm, we would provide provide the following service:

1. Adopt and refine your proposed criteria by expanding the criteria and demonstrating a scientific basis of biological, environmental and 'ability' principles to enhance the credibility of the criteria; 2. Set the criteria so that they are simple and efficient to use (aim for approximately 10 minutes assessment per animal); 3. Provide you with completed positive lists for mammals, birds and reptiles, using the system. 4. Complete and deliver the project within three months (ie by September at latest).

I trust this helps.

Cheers

Cliff

On 8 June 2017 at 10:09, Clifford Warwick wrote: Hello Paul

Yes, this is very helpful.

I've been trying to calculate what the budget would be for us to complete this project. It is very difficult to evaluate because of the early stage of discussion, but my initial assessment is that we should be able to do all the work (including development, testing, report preparation and publication in a journal) for approximately or less than €90,000. Is that helpful?

It could be done for much less than this figure of course, but that would be a much shorter project and would result in a less detailed and comprehensive project.

Please let me know what you think.

Cheers

Cliff

On 8 June 2017 at 07:17, Bours, drs. P.L.F. (Paul) wrote:

Hi Clifford,

. We had an expert commission (expert delivered by stakeholders) which has gathered all the scientific and non scientific details concerning the in the law described criteria (physiologic en ethologic needs(. The overall requirement was that the species should be able to be kept without special knowledge or capabilities.

Than all the information and the assessment of housing requirements (which housing requirements are necessary to diminish the risk on welfare issues) were send to an advisory commission which looked at it. This commission had set up 5 risk classes and decided which species belongs to which class. Class A means high risk which could not be lowered down by housing requirements, Class E means that the species could be kept without the need of special knowledge or special capabilities or housing requirements which are not very easy to achieve by any one.

The court has now decided that the expert commission is not independent and not scientific enough in the sense of the Andibel arrest because they all are connected to stakeholders. This

Beside this the court has also decided that the authorities have to assess every species for which there is a need to keep it.

Current situation

We are now investing how to deal with this. Can we repair the current method or are we starting a new one? If we are starting a new one,

. These criteria could be also used for the reptiles and the birds.

I have to inform the minister early next week about all the options, the time needed for it and the costs involve and he would like to introduce at the same time the reptile and bird list.

2 Concerning the mammals: We have put all the gathered information into a website, but most of it, it is Dutch. We will ask the advisory commission if they want to do the same procedure again but without the involvement of the expert commission.

Also I do not know if the minister will go forward with a reptile list and a bird list. Any moment there can be a new government in place, and what this will mean I just do not know. So be aware of the fact that I ask for something with which in the end nothing will be done with it.

I think 3 month would be very good and more than acceptable.

I also think that it would be necessary to set up a list with criteria (the criteria with which you can decide that if the species meets the criteria, than the keeper need to have special knowledge and capabilities) which are scientifically sound and defendable. Do you may be have an idea about how to achieve this? In the basis I think these should be applicable to all the species, but off course some will be more applicable to birds or to reptiles.

There should be also a method to be able to differentiate between birds ordes (if this is the right word?).

I hope I have clarify some things, if not please let me know and again thanks for your cooperation,

Cheers

Paul

Van: Clifford Warwick [mailto:[email protected]] Verzonden: donderdag 8 juni 2017 0:14 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: Re: New good fish paper

Hello Paul

I heard back from my avian specialist vet in the USA, and he is definitely interested and optimistic about this project.

It would be helpful if I could get some basic idea from you regarding time‐frame and potential budgets?

You will need a detailed, highly defensible, 'product' and for that I will need at least three main people (myself, and a researcher ‐ I work and publish regularly with biologist Catrina Steedman as she is very reliable at research and collation projects).

I estimate that it could be feasible to complete the project (research, development, testing and writing up/deliver the reports to you) within about three months of part‐time work ‐ we all have commitments that we would have to work around during the three months or so.

Obviously, we want to provide the best project, and longer would be better, but I am estimating that (based on previous efforts at developing 'systems') that three months ought to be enough. However, if you want a shorter 'low budget' project, then of course we are happy to do that ‐ but clearly more time offers the best option for delivering a detailed and comprehensive project.

Any thoughts welcome.

3 Cheers

Cliff

On 7 June 2017 at 13:59, Bours, drs. P.L.F. (Paul) wrote:

That would be great!!

Thanks

Paul

Van: Clifford Warwick [mailto:[email protected]] Verzonden: woensdag 7 juni 2017 14:55 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: Re: New good fish paper

Hello Paul

Good to hear from you. I am planning on visiting you as soon as possible.

I like your idea about criteria for keeping animals. Yes, I think it is very feasible to prepare a strong and defensible system for reptiles, birds and other animals.

I have been working on a number of projects that will probably help you in the future, and will outline these for your information when I see you.

I do also work with a brilliant bird expert (American specialist veterinarian named Dr Anthony Pilny), and others, so including birds and reptiles would be fine.

I shall make a provisional assessment of time and budget needs to compete this type of work and get back to you in a day or two.

Talk soon

Cliff

On 7 June 2017 at 13:38, Bours, drs. P.L.F. (Paul) wrote:

Hi Clifford,

Thx for keeping me in the loop.

I have the following question:

Because of the current problems concerning the Dutch positive list, our ministry would like to be informed about the possibilities of a positive list reptiles and birds.

As you know I am trying to simplify the method and to clarify the general criterium that only animals may be put on a positive list which can be kept without special knowledge or special skilfulness concerning the physiologic and ethologic needs of the species. By clarify special knowledge and special skillfulness the method would be much easier, quicker and transparent. For example: If a species is nocturnal, than the keeper has to have special knowledge, if a species needs special food which is not easy to get, the keeper has to have special knowledge, if the species needs other live animals as food, the keeper has to have special knowledge, etc, etc. This clarification has still to be made.

4 May be we have to do the assessment of the mammals all over again and than he would like to know if it would be possible to set up also a positive list for reptiles and birds. For this he would like to know how much time it would take for a reptile list and for a bird list.

Would it be possible for you to give me an indication if you would get the assignment to set up a reptile list, how much time you would need? I am not sure if you are also doing positive list for birds but if so, please let me know. Birds will be more problematic I assume because to high amount of all the species. For birds, We have to think about another way of clarification which can be used for differentiation.

I hope you understand what I am looking for.

Please let me know if you need more clarification

Regards

Paul

Van: Clifford Warwick [mailto:[email protected]] Verzonden: zondag 4 juni 2017 11:24 Aan: Clifford Warwick Onderwerp: New good fish paper

FYI all http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S235198941730094X

‐‐

Clifford Warwick PGDipMedSci CBiol CSci EurProBiol FOCAE FRSB Consultant Biologist & Medical Scientist Riverside House River Lawn Road Tonbridge Kent TN9 1EP UK

5 Van: Secretariaat DAD Onderwerp: FW: Query

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: dinsdag 20 juni 2017 11:02 Aan: 'Clifford Warwick' Onderwerp: RE: Query

Hi Clifford, Concerning the data: I am now going to see if 1 july would be oke for the participants For me it will be difficult because I am leaving on a holiday on the 30th, but I asked (who joined me during my visit to ) to do the honours. Nevertheless it will be necessary to speak to you before so my proposal would be that I come to the UK and pay you a visit in or may be we can meet each other on the airport/London or some where else?

Concerning our used criteria: There are written down in legislation (art 1.4 Decision keepers of animals). For every species experts of stakeholders have search in a scientific library for findings in relation to these criteria Decided what the risk would be on infringement of the welfare of the animal and decided which the housing requirements should be fulfilled to diminish the risk on infringement of the welfare of the animal. Beside this, there has been set up a report about the risk on zoonosis and also if there are housing requirements thinkable with which the risk could be diminished. Next step was the advisory committee who was responsible for the advise per species about the risk in relation to the housing requirements (are the housing requirements feasible for anybody or not. There were 5 categories of risk: A,B,C,D and E. A was a very high risk, E no real risk. If these requirements are not easy feasible and/or not diminishing the risk, than the advise would be A, B or C. Only the species D and E were put on the list.

The critics of the court were: 1. the expert commission was not undependable, so that commission should not have been used 2. The outcome was not visible enough: which advise has been taken why in detail 3. If keepers want new species on the list, the authorities are obliged to do all the research and we may not asked the keepers to do their homework first.

That is the mean reason to look for a more “simplification” of the system in relation to art 1.4.

The main words which are used concerning the system are: 1. Evidence based: in the human medicine there are directives describing the levels of evidence 2. Legal sustainable and defendable: the system which will be used now has to be the right one,

3. The need of having a sound grasp of all the steps taken to the final decision by writing down step by step the procedure thoroughly

Hope this clarifies a little. Speak to you soon Cheers Paul Bours DVM

These are the criteria:

1. Article 1.4. Criteria for designation of animal species or animal categories on positive list

1 The criteria referred to in Article 2.2, subsection 2 of the Act are:

A. Animals:

1 1 ° of the animal species or animal category concerned can be kept without specialist knowledge and skills, taking into account:

1.To the extent that the animal needs movement and a specific living environment;

2. the average size of the animal at adult age;

3. the need of the animal for periods of activity or inactivity during a day or a season;

4. the needs of the animal with regard to foraging and eating, including the rationing composition;

5. the extent to which the animal needs security and shelter;

6. the needs of the animal with regard to reproduction and raising of ofspring;

7. The animal's need for cleaning behavior;

8. the social or biosocial needs of the animal;

9. the extent to which the animal needs incentives and distractions, or

2 ° belong to a species or category of animal designated by Article 2.1, or

B. Keeping animals of the relevant species or animal category:

1 ° does not produce an unacceptable degree of danger to humans or animals,

2 °. Is not prohibited by Article 3.2, first paragraph or 3.6, first paragraph, of the Nature Conservation Act in conjunction with Article 3 (2), second and third paragraphs, respectively Article 3.6, third paragraph, of that law and pursuant to Article 3.3, third paragraph, 3.8, third paragraph, of that Act or exemptions, and is not prohibited on the basis of rules laid down by or pursuant to Article 3.37, 3.38 or 3.39 of the Nature Conservation Act, in conjunction with exemptions granted pursuant to article 3.40 of that Act or Exemptions, or

3 ° does not cause unacceptable damage to the welfare or health of those animals in view of the sub-sections 1 to 9 of part A, below 1 °.

Van: Clifford Warwick [mailto:[email protected]] Verzonden: dinsdag 20 juni 2017 10:14

2 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: Query

Hi Paul

I am working on the presentation. Can you very briefly write down what criteria were used for the mammals list already (the one that has been criticised by the court) please?

I don't need a lot of information, just what criteria were used!

Thanks

Cliff

-- Clifford Warwick PGDipMedSci CBiol CSci EurProBiol FOCAE FRSB Consultant Biologist & Medical Scientist Riverside House River Lawn Road Tonbridge Kent TN9 1EP UK

3 Van: Secretariaat DAD Onderwerp: FW: question

Van: Clifford Warwick Verzonden: dinsdag 26 juli 2016 10:56 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: Re: question

Hello Paul

Thanks for this. Yes, I agree with you re the categories you mentioned ‐ these are pragmatic categories and also, I think, easily understandable for the public. I also am confident that a system can be developed with minimal cost, and easy to use.

Another possible general, and defensible, category is one that I have been helping regional governments with in Canada: this is that governments should only allow species on any positive list where the government itself has properly qualified experts to understand all aspects of the species biology, environmental issues, public health etc. The rationale for this is that the government should not allow 'things' it does not understand! For example, in one region of Canada (Timmins) the local government had no bird experts at all, so it agreed it could not 'govern' on birds (except chickens and ducks) as pets so may refuse to allow them on a positive list.

As for zoonoses, yes, I agree this risk issue can be prepared in a proportionate way. For example, it could incorporate how familiar veterinary and human medical practitioners are with zoonoses: vets and physicians are quite good at recognising toxocariasis, ringworm, etc associated with dogs and cats; however, vets and physicians would not be good at recognising 'exotic zoonoses' like melioidosis, gnathastomiasis etc associated with reptiles. This is one of the rationales in the Emode system.

And, of course, yes, I am very happy to meet with you and your colleagues to explore any possibilities and to help wherever I can.

Talk soon

Clifford

On 26 July 2016 at 08:19, Bours, drs. P.L.F. (Paul) wrote:

Hi Clifford,

Our minister has always said that he will look into a list for reptiles/amphibians/birds after finishing the mammals list. This will be the case at the end off 2016 so next year I assume he will make up his mind what to do. But before he does this, I want to inform him about the possibilities

That’s why I would like to start thinking about how the way how to set up a list for reptiles, knowing that if we would like to use the same method which we used with the mammals, than for sure we will not have such a list.

1 I would like to have a method which is affordable and pragmatic and fulfil the requirements of the Andibel arrest.

specially if there are local authorities asking for such a list. I will contact their policy advisors also to make sure that they are correctly informed.

May be a meeting would be a good idea? I will ask my director if he agrees as soon as he is back from his holiday.

Regards and have a nice holiday

Paul

 Please consider the environment before printing this e‐mail

2 Summary for participants

Historical use of information for the positive list has been significantly based on biological and husbandry assessments derived from ‘available’ materials. ‘Available materials’ often involves variable, unreliable, biased, opinion-related or data-deficient information. Objective information is difficult to reliably obtain. The proposed method is designed for its ‘universality and simplicity’, and utilizes the principle that positive lists will be based only on information constituting factually high probability/low ambiguity characteristics.

The criteria developed for this method have emerged followed the application of robust integrity tests, namely, all criteria must be based on:

1. Scientific evidence 2. Objective criteria 3. Clear step-by-step methodology 4. Operational transparency 5. Reasonableness and fairness 6. Legal sustainability and defensibility 7. Economy and efficiency

Following ‘test attrition’, the remaining criteria have been organized to meet the general requirements of ‘animal welfare’, ‘human health and safety’, and ‘environmental protection’. These surviving criteria (14 in total) are provisional, given that time has been a limiting factor. The criteria have been placed in simple tabular form that with an accompanying ‘score’ section to facilitate both easy use of the system and transparency of decision-making. Directoraat-generaal Agro en Natuur Directie Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit

Behandeld door

T F 0* @minez.nl

Datum 17 juli 2017

Kenmerk DGAN-PAV / 17115492

Attachments Title of meeting Towards a new procedure for developing a “Positive List” 3 for privately kept animals

Date and time 22th July 2017 from 10.00am till 15.00pm Location The Hague - NH-Hotels, Prinses Margrietplantsoen 100

Items on agenda:

09.30 – 10.00: walk-in

1. 10.00 – 10.15 Welcome Welcome - Exchange of names and roles - Determining the agenda

2. 10.15 – 10.30 Introduction to the subject at hand (Hans van Dongen) Outline current situation | Scope and challenge | The aim for today | Opportunity for Questions

3. 10.30 – 12.00 Introduction the Warwick methodology (Clifford Warwick) Presentation including assesment criteria | Clarifying questions?

4. 12.00 – 12.45 Lunch

5. 12.45 – 14.15 Discussion Warwick’s methodology for the Dutch situation (chairman facilitates) Identifying Strengths | identifying Weaknesses | Inventy of issues to be discussed

6. Conclusions Present an concept outline of the procedure including roles, tasks and assesment criteria | inventarize issues which have to be adressed

7. Closure of meeting Adressing next step(s) in the development of the procedure | assigning tasks tot the persons attending the meeting | identify appointments to be made | closing the meeting

Pagina 1 van 2 Directoraat-generaal Agro en Natuur Directie Plantaardige Agroketens en Voedselkwaliteit

Ons kenmerk DGAN-PAV / 17115492

Attachments: 1. Warwick methodology: “Developing a positive list for privately kept animals in The Netherlands”. 2. Information paper 22 July positive list En 3. CV Clifford Warwick 4. List of participants 5. Endorsement letter Prof. dr. David Morton 6. Information paper 22 July positive list Nl 7. Summary for participants

Pagina 2 van 2 Van: Aan:

Onderwerp: FW: concept rapport advies Datum: maandag 8 oktober 2018 17:18:21 Bijlagen: 10 rapport advies toetsingskader positieflijst (4 oktober 2018).docx

Bijgaand nogmaals de laatste versie van het conceptadvies ter bespreking morgen in het projectteam…......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: @wur.nl] Verzonden: donderdag 4 oktober 2018 9:17 Aan: CC: Onderwerp: concept rapport advies Beste Bijgaand ontvang je volgens afspraak het concept advies toetsingskader positieflijst zodat jullie verder kunnen met de beleidsbrief. Graag geven we nog het volgende mee: · We gebruiken het woord risico beoordeling niet meer en vinden dat ‘toetsingskader’ de lading van het advies beter dekt · In Bijlage 3 “Overzicht zoönosen en risico maatregelen (BuRo)” is nog de vraag of LNV dit in het rapport opgenomen wenst, of dat er bijvoorbeeld een verwijzing komt naar een website waar het overzicht is terug te vinden. Omdat de bijlage 56 pagina’s bedraagt is een verwijzing denkbaar. · Het advies gaat uit van Nederland exclusief de Nederlandse Antillen. Het toetsingskader is dus niet van toepassing op het Caribisch gebied. Het aan LNV om te beoordelen hoe hiermee om te gaan.

· Wat betreft de planning hebben we volgende week twee dagdelen met de experts gepland om een proefdraai uit te voeren en bespreken. Nadat deze tweede proefdraai is uitgevoerd kunnen we op jouw verzoek ingaan om het beoordelingsresultaat voor enkele representatieve soorten in het rapport weer te geven. · Als LNV akkoord is met de inhoud van het advies, staat het uitvoeren van de redactionele slag (inclusief opmaak als hoofdstuk en paragraaf nummers) in de planning. Graag hoor ik hoe jullie de planning zien zodat ik onze redacteur kan inplannen. Mede namens ,

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: doorschakeling naar mobiel E: Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Onderwerp: RE: factuur 7218440363 - 2 Datum: donderdag 22 maart 2018 15:42:52 Bijlagen: DOMUS-#15144157-v2-Advisering_Postitieflijst_Advies_Commissie__Verplichting.pdf

Mijn mail ging per ongeluk te vroeg weg. Ik bedoelde: Het lijkt dus logisch dat FEZ nu een urenspecificatie vraagt (het ging om na-calculatie). Hierbij nu de brief in bijlage. Dank voor je medewerking! Met vr groet,

Van: Verzonden: donderdag 22 maart 2018 15:35 Aan: Onderwerp: FW: factuur 7218440363

Hierbij stuur ik je de mail van Het gaat om verplichtingnummer 130021189. Ik stuur je ook in bijlage de brief en overeenkomst betreffende deze verplichting. In artikel 3.1 van de overeenkomst staat het volgende: “De declaratie dient vergezeld te gaan van een urenspecificatie met een omschrijving van de verrichte Diensten en een specificatie van de gemaakte kosten conform deze overeenkomst.” Het lijkt dus logisch dat FEZ dit vraagt Van: Verzonden: donderdag 22 maart 2018 9:48 Aan: Onderwerp: FW: factuur 7218440363 Beste Zie bijgaande mailwisseling.

Zie jij kans om dit (opnieuw) vlot te trekken? Met vriendelijke groeten,

From: Sent: woensdag 21 maart 2018 8:52 To: Subject: FW: factuur 7218440363 Van: @minez.nl] Verzonden: Tuesday, March 13, 2018 9:52 AM Aan: Onderwerp: factuur 7218440363 Geachte mevrouw Graag ontvangen wij een urenspecificatie conform voorwaarde. Betreft factuur 7218440363 zie bijlage. Zolang wij geen urenspecificatie ontvangen kunnen wij de factuur niet in behandeling nemen. Graag mailen naar ondergetekende. Met vriendelijke groet,

This message may contain information that is not intended for you. If you Ministerie van Economische Zaken

> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag

Directie Bedrijfsvoering Wageningen UR Livestock Research Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 Postbus 338 2594 AC Den Haag 6700 AH WAGENINGEN Postadres Postbus 20401 2500 EK Den Haag Factuuradres Postbus 16180 2500 BD Den Haag Overheidsidentificatienr 00000001003214369000 T 070 379 8911 (algemeen) www.rijksoverheid.nl/ez Datum -0 2 NOV. 2015 " Behandeld door Betreft Advisering Postitieflijst Advies Commissie, Verplichting 1300021189

T F Geachte heer , @minez.nl

Hierbij ontvangt u twee door de directeur Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn Ons kenmerk Getekende overeenkomsten met betrekking tot de opdrachtverlening voor HDIOU-DB / 15144157 "Advisering Postitieflijst Advies Commissie". Uw kenmerk Ik verzoek u één van deze exemplaren binnen 14 dagen, rechtsgeldig voor akkoord getekend, te retourneren naar: Bijlage(n)

Ministerie van Economische Zaken Directie Bedrijfsvoering Inkoopplein B73 t.a.v. Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG

Of per email, in pdf-formaat: 5)m inez.nl OJ

to"

COZ

.1 '-i

Pagina 1 van 1 «• ' ; S Overeenkomst betreffende: Advisering Positieflijst Advies Commissie Verplichtingnummer: 1300021189

PARTIJEN: 1. De Staat der Nederlanden, waarvan de zetel is gevestigd te Den Haag, te dezen vertegenwoordigd door de Minister van Economische Zaken, namens deze: Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn, hierna te noemen: "Opdrachtgever";

2. Wageningen UR Livestock Research, onderdeel van onderzoeksinstituut Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek, gevestigd te Wageningen, te dezen rechtsgeldig vertegenwoordigd door , hierna te noemen:'"0.pdrachtnemer",

KOMEN OVEREEN: In deze Overeenkomst is een aantal begrippen met een hoofdletter gebruikt. Aan deze begrippen komt de betekenis toe die hieraan wordt gegeven in artikel 1 van de Algemene Rijksvoorwaarden voor het verstrekken van opdrachten tot het verrichten van diensten 2014 (ARVODI-2014).

1. Voorwerp van de Overeenkomst

1.1 Opdrachtgever verleent aan Opdrachtnemer opdracht tot het verrichten van Diensten van de globale activiteiten, overeenkomstig de door Opdrachtnemer uitgebrachte offerte, welke opdracht Opdrachtnemer bij deze aanvaardt, een en ander voor zover daarvan niet in deze Overeenkomst wordt afgeweken.

1.2 De navolgende documenten maken deel uit van deze Overeenkomst. Voor zover deze documenten met elkaar in tegenspraak zijn, prevaleert het eerder genoemde document boven het later genoemde: 1. deze Overeenkomst; 2. de ARVODI-2014; 3. de in artikel 1.1 genoemde Offerte die aan de opdracht ten grondslag ligt.

1.3 De ARVODI-2014, de Offerteaanvraag en/of de Offerte (voor zover onderdeel van de Overeenkomst) zijn -ook ongeparafeerd- Bijlage in de zin van artikel 1.2 ARVODI-2014.

2. Totstandkoming, tijdsplanning of duur van de Overeenkomst

2.1 Deze overeenkomst komt tot stand door ondertekening door beide/alle Partijen.

2.2 De overeengekomen Diensten moeten uiterlijk op 31 december 2015 voltooid zijn. De eindfactuur dient uiterlijk 1 april 2016 ingediend te worden.

3. Prijs en overige financiële bepalingen

3.1 Opdrachtnemer verricht de Diensten op basis van een nacalculatie voor maximaal € 68.240,-- inclusief BTW en inclusief reis-, verblijf- en eventuele overige kosten. Opdrachtnemer staat ervoor in dat het totaal toegezegde bedrag niet wordt overschreden. Opdrachtnemer declareert op basis

•ri I van de werkelijk gemaakte kosten, inclusief BTW en inclusief reis- verblijf- en eventuele overige kosten. De declaratie dient vergezeld te gaan van een urenspecificatie met een omschrijving van de verrichte Diensten en een specificatie van de gemaakte kosten conform deze overeenkomst.

3.2 Uitdrukkelijk wordt bepaald dat, indien voor (een deel van) de Diensten geen vrijstelling van BTW blijkt te bestaan, het BTW bedrag niet ten laste komt van Opdrachtgever.

3.3 De prijs als bedoeld in artikel 3.1 heeft betrekking op alle door Opdrachtnemer in het kader van deze Overeenkomst te verrichten en uit te voeren Diensten en eventueel daarvoor benodigde materialen.

3.4 De overeengekomen tarieven zijn vast en onveranderlijk gedurende de duur van deze Overeenkomst. Bij contractsverlenging kunnen de overeengekomen tarieven telkens na ommekomst van een periode van minimaal 12 maanden en voor het eerst op 1 januari van het daaropvolgende kalenderjaar, worden gewijzigd met een percentage welk gelijk is aan door het Centraal bureau voor de Statistiek (CBS) in het Statistisch Bulletin in januari gepubliceerde ontwikkeling cao-lonen en contractuele loonkosten (procentuele mutatie t.o.v. dezelfde periode een jaar eerder). Voor contractuele loonkosten per uur, inclusief bijzondere beloningen, in de zakelijke dienstverlening, kan men zich baseren op de maand december uit het voorgaande kalenderjaar (zie www.cbs.nl).

3.5 Opdrachtnemer zendt de factuur/facturen onder vermelding van bovengenoemd verplichtingennummeren t.a.v. Ministerie van Economische Zaken, Financiële Diensten en Administratie, Klantdirectie DGAN/DAD aan het centrale aanleverpunt voor facturen e-facturen(g)minez.nl of In afwijking van hetgeen in artikel 17.1 van de ARVODI-2014 is bepaald over elektronisch factureren, zendt Opdrachtnemer de factuur/facturen op papier aan Opdrachtgever. Opdrachtnemer zendt de factuur/facturen onder vermelding van bovengenoemd verplichtingnummer naar het factuuradres: Ministerie van Economische Zaken t.a.v. Financiële Diensten en Administratie Klantdirectie DGAN/DAD, contactpersoon Postbus 16180 2500 BD Den Haag Wanneer het de eindfactuur betreft dient dit op de factuur te worden vermeld. Indien een factuur aan een afwijkend adres binnen het ministerie van Economische Zaken wordt gericht, geldt als ontvangstdatum de datum waarop de factuur op het juiste factuuradres is binnengekomen. Onjuiste adressering leidt derhalve tot een vertraging in de afhandeling van de factuur, welke voor rekening en risico van opdrachtnemer komt. Het nalaten van het vermelden van het verplichtingnummer kan er toe leiden dat de factuur niet in behandeling wordt genomen.

Alle aan Opdrachtnemer toekomende bedragen worden overgemaakt op IBAN van Opdrachtnemer. 4. Contactpersonen Contactpersoon van Opdrachtgever is , contactpersoon van Opdrachtnemer is .

5. Uitvoering Indien de Diensten worden verricht ten kantore van Opdrachtgever verleent hij het Personeel van Opdrachtnemer toegang tot de plaats waar de Diensten worden verricht, en stelt hij dit Personeel in Staat de Diensten onder de bij die partij gebruikelijke arbeidsomstandigheden te verrichten gedurende de regulier geldende kantoortijden.

6. Van toepassing zijnde Voorwaarden

6.1 Op deze Overeenkomst zijn uitsluitend van toepassing de "Algemene Rijksvoorwaarden voor het verstrekken van opdrachten tot het verrichten van Diensten 2014 (ARVODI-2014)", voor zover daarvan in deze Overeenkomst niet wordt afgeweken. Eventueel door Opdrachtnemer en/of.door zijn brancheorganisatie gehanteerde algemene of bijzondere voorwaarden zijn uitdrukkelijk van deze opdracht uitgesloten. De ARVODI- kunnen via https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2014-9523.html worden geraadpleegd.

6.2 Bij schending van de geheimhoudingsverplichtingen die ingevolge artikel 13 ARVODI-2014 op hem n zijn Personeel rusten, is Opdrachtnemer aan Opdrachtgever een boete verschuldigd van £ 50.000,- per gebeurtenis.

6.3 In afwijking van het bepaalde in artikel 17, vierde lid, ARVODI-2014, behoeven in geval van meerwerk de authentieke bescheiden ter specificatie van de aard en omvang van de verrichte meerwerkzaamheden slechts op verzoek van Opdrachtgever overgelegd te worden en kan worden volstaan met kopieën.

6.4 Artikel 19 van de ARVODI-2014 is niet van toepassing.

6.5 In aanvulling op artikel 21.5 van de ARVODI-2014 vrijwaart Opdrachtnemer Opdrachtgever tegen eventuele aanspraken van derden op vergoeding van schade als gevolg van het tekortschieten als bedoeld in artikel 21.3 van de ARVODI-2014.

6.6 In aanvulling op artikel 24 ARVODI-2014 geldt dat tot de resultaten van de Diensten ook behoren de in het kader van de opdracht gegenereerde onderliggende informatie, zoals o.a. berekeningen, methodieken en onderzoeksrapportages. Opdrachtnemer verstrekt deze informatie op eerste verzoek van Opdrachtgever in zodanige vorm dat Opdrachtgever en derden in opdracht van Opdrachtgever, deze bij eventuele vervolgopdrachten kunnen gebruiken en/of toepassen.

5.7 In aanvulling op artikel 24 ARVODI-2014 geldt met betrekking tot publicatie dat uitsluitend Opdrachtgever bevoegd is om (delen van) de rapportage openbaar te maken. Indien Opdrachtgever daartoe besluit, vermeldt hij daarbij Opdrachtnemer als uitvoerend bureau. Indien Opdrachtgever gelijktijdig met de publicatie van het eindrapport een toelichting of commentaar daarop openbaar wil maken, pleegt hij daarover voorafgaand overleg met Opdrachtnemer.'

.1 -i 5.8 In aanvulling op artikel 24 ARVODI-2014 geldt dat Opdrachtnemer de door de Diensten verkregen gegevens voor wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijk onderwijs mag gebruiken, met uitzondering van privacygevoelige gegevens. Bij twijfel daarover treedt Opdrachtnemer vooraf in overleg met Opdrachtgever. Indien Opdrachtgever besluit de prestaties niet te publiceren, kan Opdrachtnemer aan Opdrachtgever schriftelijk verzoeken de prestaties in eigen beheer te mogen uitgeven. Deze toestemming dient schriftelijk te worden gegeven en wordt niet zonder redelijke grond geweigerd. Opdrachtgever kan aan het verlenen van deze toestenhming voorwaarden verbinden.

7. Gebruiksrecht

7.1 De artikelen 24.1, 24.5 en 24.6 van de ARVODI-2014 zijn niet van toepassing.

7.2 Opdrachtnemer verleent aan Opdrachtgever een niet-exclusief, niet-opzegbaar recht voor onbepaalde tijd, gelijk Opdrachtgever dit recht van Opdrachtnemer aanvaardt, om de resultaten van de verrichte Diensten openbaar te (doen) maken en te (doen) verveelvoudigen, alles in de . ruimste zin van het woord, ongeacht de wijze van gebruik of weergave en ongeacht of dit gebruik of deze wijze van weergave op het moment van ondertekening van de Overeenkomst reeds bekend is.

8. Voorwaarden onderzoek

8.1 Algemeen a. Opdrachtgever maakt zonder toestemming van Opdrachtnemer geen gebruik van door Opdrachtnemer in eigen beheer ontwikkelde onderzoeksmethoden. b. Opdrachtgever kan steeds zelf analyses of andere bewerkingen op de Onderzoekgegevens uit (doen) voeren of het onderzoek (doen) voltooien.

8.2 Eigendomsoverdracht onderzoeksmateriaal Opdrachtnemer draagt aan Opdrachtgever in eigendom over, gelijk Opdrachtgever in eigendom aanvaardt, al het door de Opdrachtnemer ontvangen, aangeschafte en/of ten behoeve van het onderzoek vervaardigde en bewerkte materiaal, voor zover Opdrachtnemer daarover kan beschikken en voor zover daarop gegevens zijn vastgelegd die deel uitmaken van het onderzoek. De levering vindt plaats doordat beide Partijen hierbij verklaren dat Opdrachtnemer bedoeld materiaal voor Opdrachtgever zal houden. Tot het in eigendom over te dragen materiaal behoort niet het materiaal waarop de ten behoeve van het onderzoek gebruikte adressen zijn vastgelegd, tenzij dit materiaal door tussenkomst of in opdracht van Opdrachtgever is verkregen.

9. Bewaarneming

9.1 Opdrachtnemer bewaart het in artikel 8.2 van deze Overeenkomst bedoelde materiaal om niet voor Opdrachtgever gedurende een periode van vier jaar, ingaande op de datum van . ondertekening van de Overeenkomst.

9.2 Opdrachtnemer vervangt om niet het bovenbedoelde materiaal zolang hij dat onder zich heeft, wanneer dit door welke oorzaak dan ook geheel of gedeeltelijk onbruikbaar is geworden, teniet is

I gegaan of is vervreemd, een en ander voor zover vervanging mogelijk is en door Opdrachtgever wordt gewenst.

9.3 Na afloop van de periode van vier jaar stelt Opdrachtnemer het materiaal aan Opdrachtgever ter beschikking, of vernietigt het om niet op verzoek van Opdrachtgever. Indien Opdrachtnemer Opdrachtgever niet op de hoogte stelt van het verstrijken van genoemde termijn, is de bewaarneming stilzwijgend voortgezet tot op het moment dat een van beide Partijen schriftelijk te kennen geeft de bewaarneming te beëindigen.

10. Integriteitsverklaring

Opdrachtnemer verklaart dat hij ter verkrijging van de opdracht Personeel van Opdrachtgever generlei voordeel heeft geboden, gegeven, doen aanbieden of doen geven. Hij zal dat ook niet alsnog doen teneinde personen in dienst van Opdrachtgever te bewegen enige handeling te verrichten of na te laten.

11. Slotbepaling

11.1 Afwijkingen van deze Overeenkomst zijn slechts bindend voor zover zij uitdrukkelijk tussen Partijen schriftelijk zijn overeengekomen.

11.2 Door ondertekening van deze Overeenkomst vervallen alle eventueel eerder door Partijen gemaakte mondelinge en schriftelijke afspraken omtrent de hierbij overeengekomen Diensten.

Aldus op de laatste van de twee hierna genoemde data overeengekomen en in tweevoud ondertekend.

Den Haag, d.d. Wageningen, d.d. De Minister van Economische Zaken, Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek, namens deze: Wageningen UR Livestock Research

•t '1

•1 -I

I 78

Van: ) Aan: Cc: Onderwerp: Conceptnotitie opdrachtomschrijving beoordelingssystematiek .docx Datum: dinsdag 20 februari 2018 16:00:19 Bijlagen: Conceptnotitie opdrachtomschrijving beoordelingssystematiek .docx

Hallo , Bijgaand de concept opdrachtomschrijving tbv het gesprek met de adviescommissie morgen. Met name het lijstje randvoorwaarden en criteria is handig om morgen als soort van checklist bij de hand te hebben. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: vrijdag 6 oktober 2017 18:16 Aan: Onderwerp: werkplan systematiek Positieflijst 3.0 (opmerkingen AT).docx Bijlagen: werkplan systematiek Positieflijst 3.0 (opmerkingen AT).docx

Hallo Bijgaand het werkplan met opmerkingen en tekstsuggesties. Ik hoop dat je hiermee met de WUR in gesprek kunt. Je kan het document naar eigen inzicht vooraf of achteraf toesturen naar de WUR. Hgr,

1 79

Van: Verzonden: vrijdag 6 oktober 2017 18:16 Aan: Onderwerp: werkplan systematiek Positieflijst 3.0 (opmerkingen AT).docx Bijlagen: werkplan systematiek Positieflijst 3.0 (opmerkingen AT).docx

1 Van: Aan: Onderwerp: RE: Aandachtspunten beoordelingssystematiek tbv advies en beleidsregels Datum: vrijdag 26 januari 2018 11:13:28 Bijlagen: Notitie opdrachtomschrijving beoordelingssystematiek.docx

Dank je, . Dé opdrachtomschrijving waar je om vraagt is er niet. De opdracht is werkenderwijs aangescherpt. Juist daarom wil ik deze goed op papier zetten en toetsen in de commissie. Veel is wél vastgelegd en getoetst maar op verschillende momenten en in verschillende documenten: Een mail van , het werkplan van de WUR, in commissieverslagen, verslag van een telefonisch overleg. Ik heb een eerste begin gemaakt, maar ben ook nog niet helemaal klaar met knippen en plakken (zie bijlage). De komende weken wil ik tot een afgerond document komen. Meegevers zijn van harte welkom…….. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: vrijdag 26 januari 2018 10:51 Aan: Onderwerp: RE: Aandachtspunten beoordelingssystematiek tbv advies en beleidsregels Hoi Bijgaand enkele aanvullingen. Heb jij ook nog de opdrachtomschrijving voor mij? Ik kan die niet terugvinden in mijn mailbox. Groeten,

Van: Verzonden: vrijdag 12 januari 2018 16:19 Aan: Onderwerp: Aandachtspunten beoordelingssystematiek tbv advies en beleidsregels Hallo Zoals besproken maken we een overzicht van aandachtspunten. Bijgaand een eerste aanzet. Wil jij kijken of je hierop aan kan vullen vanuit de concept beleidsregels? En natuurlijk vanuit je gezond verstand. (Ik ga nu eerst weer verder met een opdrachtomschrijving) Hartelijke groet,

......

Inleiding Met de uitspraken van het CBb ( ) is gebleken dat de eerder ontwikkelde beoordelingssystematiek niet juridisch houdbaar is . voor een positieflijst huisdieren maakt dat potentieel een zeer groot aantal diersoorten door de commissie moet kunnen worden beoordeeld en dat de oude systematiek daarmee een te omvangrijke inspanning vraagt. Een sterke vereenvoudiging en daarmee een geheel nieuwe systematiek is noodzakelijk. Waarbij de wetenschappelijke validiteit van de systematiek net zo goed belangrijk blijft. Het beleids- en juridisch kader wordt in het advies expliciet gemaakt waarmee helder wordt binnen welke randvoorwaarden de commissie tot haar advies komt.

Opdracht De PAC krijgt de opdracht om te komen een advies over een sterk vereenvoudigde beoordelingssystematiek voor een positieflijst huisdieren en leg dit advies vast in een eindrapportage. Beleidsmatig en juridisch kader • De adviescommissie benoemt als belangrijkste spanningsveld in de opdracht het verzoek om een beoordelingsmethodiek die procesmatig, tijds-technisch en financieel houdbaar is in relatie tot de wetenschappelijke diepgang en daarmee validiteit van de beoordeling. • Belangrijk is dat een beoordeling van een soort in de nieuwe systematiek minder inspanning vergt omdat de kosten van de systematiek anders te hoog worden. Dit als gevolg van de uitspraken van het CBb (van 28 maart 2017 en van ) dat de bewijslast voor het wel of niet plaatsen van een diersoort op de positieflijst bij de overheid ligt. Bij de ontwikkeling van de systematiek moet daarom nu rekening gehouden worden met de mogelijkheid van een zeer groot aantal aanvragen. • De beoordelingssystematiek dient te passen binnen het beleidsmatig en juridisch kader zoals vastgelegd in de wet Dieren, onderhavige wetgeving en andere relevante regelgeving en jurisprudentie. - risico’s op het gebied van dierenwelzijn en gevaar voor mens (o.a. letsel en zoönose) en dier (o.a. letsel en invasiviteit). - Intrinsieke waarde als uitgangspunt • De PAC wordt gevraagd om in de systematiek ook aandacht te hebben voor het voorzorgbeginsel. In het advies dat uit de beoordelingssystematiek volgt dient het PAC aan te geven of en in hoeverre ze het voorzorgsbeginsel van toepassing vindt. Daarbij gaat het om situaties waarin indicaties zijn voor risico’s en waar onvoldoende informatie voorhanden is. Daarbij dient in het advies aangegeven te worden wat het risico is dat het toepassen van het voorzorgsbeginsel rechtvaardigt. De overheid heeft geen verplichting om binnen twee jaar zelf met de bewijslast te komen. Aanvragers met nieuwe informatie kunnen vragen om een herbeoordeling. EZ moet hiervoor een herbeoordelingsprotocol ontwikkelen. • •

Afspraken voor deze opdracht

Mogelijkheden voor ondersteuning • De PAC kan op verzoek vragen om uitbreiding van de commissie middels lijstje met namen voor van mensen met specifieke inhoudelijke expertise die ze aan de commissie wenst toe te voegen. • De PAC kan voor organisatorische, secretariële ondersteuning en ondersteunende onderzoeksactiviteiten een beroep doen op de WUR. en kan het ministerie ook om nader omschreven wetenschappelijke ondersteuning van de WUR vragen. Toebedeling van werkzaamheden verloopt -binnen de afspraken die hierover met opdrachtgever worden gemaakt- op basis van overleg tussen de projectleider en de voorzitter van de adviescommissie. • Op verzoek van de PAC kan LNV aanschuiven om de commissie te ondersteunen door aan tafel inbreng te leveren vanuit het beleidsmatig en juridisch kader. Dit omwille van de efficiëntie. • Het kader is besproken in de eerste bijeenkomst (dd 17 augustus 2017, zie verslag). Een verder concretisering van mogelijke beleidsregimes (hoe vormgeven ontheffing, werken met en status van evt. voorschriften) kan mogelijk leiden tot aanvullende voorwaarden vanuit het ministerie als het gaat om de verdere uitwerking van de systematiek.

Werkwijze commissieleden PAC • LNV geeft aan dat de onafhankelijkheid van alle leden geborgd dient te worden. Dat geldt ook voor de zittende leden. Daartoe vraagt LNV de commissie om de onafhankelijkheid van haar leden te toetsen. Na deze toets zal LNV als opdrachtgever een finaal oordeel vellen. Daartoe vraagt zij de adviescommissie om een lijst op te stellen van voor deze opdracht relevante nevenactiviteiten en lidmaatschappen. • De bezoldiging van commissieleden loopt via opdrachtverstrekking aan de WUR. Leden van de commissie worden niet vanzelfsprekend lid van Resultaat • Het resultaat van dit project is een adviesrapport met een wetenschappelijk goed onderbouwde beoordelingssystematiek, die kan worden gehanteerd om in het kader van de positieflijst diersoorten met grote risico’s te identificeren. De systematiek dient te kunnen worden toegepast op zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën. • Mocht de adviescommissie tussentijds tot de conclusie komen dat ze binnen het gestelde beleidsmatig en juridisch kader niet tot iets (wetenschappelijk gezien) goeds kan komen, dan zal de adviescommissie onderbouwd aangeven wat nodig is om de opdracht wel uit te kunnen voeren.

Planning • Het streven is dat het definitieve advies betreffende de te hanteren systematiek op een zo kort mogelijke termijn door de adviescommissie wordt opgeleverd. Een en ander is afhankelijk van de beschikbaarheid van de leden van de adviescommissie en van het tijdsbeslag, nodig om de adviescommissie tot een afgewogen advies te laten komen. • Als planning is besproken dat het definitieve advies betreffende de te hanteren systematiek de eerste helft van november door de PAC wordt opgeleverd. De beleidsregels worden vervolgens ter consultatie voorgelegd. De tweede helft van januari kan de nieuwe commissie dan starten met het daadwerkelijk beoordelen van soorten waarop de commissie in februari adviseert over de positieflijst.

Inleiding

De uitspraken van het CBb (28-03-2017) en maakt o.a. duidelijk dat potentieel een zeer groot aantal diersoorten door een nog in te stellen Wetenschappelijke Adviescommissie Positieflijst (WAP) moet kunnen worden beoordeeld. De beschikbare systematiek Positieflijst 2.0 vergt daarmee een te omvangrijke inspanning. Een sterke vereenvoudiging en daarmee een geheel nieuwe systematiek is derhalve noodzakelijk. EZ geeft daarbij aan dat de wetenschappelijke validiteit van de systematiek en de beoordeling voor haar onverminderd belangrijk is. Voor de ontwikkeling van de nieuwe systematiek is de bestaande Positieflijst Adviescommissie (ADVIESCOMMISSIE) gevraagd te komen met een voorstel voor een groep van onafhankelijke wetenschappers die met gezag EZ kunnen adviseren over de mogelijkheden om binnen de aangegeven kaders (Andibel-arrest, Wet Dieren, kosteneffectiviteit) een wetenschappelijk valide systematiek te ontwikkelen die door een formeel in te stellen Wetenschappelijke Adviescommissie Positieflijst (WAP) kan worden gehanteerd.

De activiteiten in dit werkplan beschrijven het traject tot aan de eventuele instelling van de WAP. Vanaf het moment dat er wordt gestart met het beoordelen van diersoorten zal het functioneren van de nieuw in te stellen WAP via een instellingsbesluit worden geregeld. Vergoedingen en beloningen gaan dan via EZ en kunnen anders uitpakken. Hierover worden door EZ met de beoogde leden te zijner tijd nadere afspraken gemaakt.

Opdracht Het ministerie verzoekt de adviescommissie om te komen met een advies over de te hanteren beoordelingssystematiek positieflijst.

Taak- en rolverdeling Met betrekking tot de werkwijze, rol- en taakverdeling tussen EZ en de adviescommissie is het volgende afgesproken: LNV vraagt de adviescommissie om een advies over de te hanteren beoordelingssystematiek voor de positieflijst. De rollen en taken van de adviescommissie bestaan uit het ontwikkelen van methodiek, inhoudelijke criteria, indien gewenst weging van criteria en wetenschappelijke onderbouwing van de systematiek. Het advies zal in een onafhankelijke eindrapportage van de adviescommissie worden vastgelegd. De rol van LNV is het scherp houden van de beleidsmatige en juridische context van de opdracht aan de adviescommissie. Hiervoor kan de adviescommissie een beroep doen op en van het ministerie van EZ. Op verzoek van de adviescommissie spiegelt EZ periodiek de stand van zaken van de commissie in beleidsregels om te waarborgen dat de systematiek/het advies idd past binnen de randvoorwaarden van (systematiek van) regelgeving. Het beleids- en juridisch kader wordt in het advies expliciet gemaakt waarmee helder wordt binnen welke randvoorwaarden de commissie tot haar advies komt. Het kader is besproken in de eerste bijeenkomst (dd 17 augustus 2017, zie bijlage). Een verder concretisering van mogelijke beleidsregimes (hoe vormgeven ontheffing, werken met en status van evt. voorschriften) kan mogelijk leiden tot aanvullende voorwaarden vanuit het ministerie als het gaat om de verdere uitwerking van de systematiek.

Toetsing onafhankelijkheid leden adviescommissie

Projectdoelstelling De activiteiten in dit werkplan hebben als doel het faciliteren en ondersteunen van de adviescommissie bij het ontwerp van en advies over een beoordelingssystematiek waarmee op basis van enkelvoudige criteria diersoorten op basis van risico’s kosteneffectief beoordeeld kunnen worden. Deze risico’s betreffen dierenwelzijn en gevaar voor mens (o.a. letsel en zoönose) en dier (o.a. letsel en invasiviteit).

Toevoegen bij aandachtspunten Passend binnen het wettelijk kader van de Wet Dieren.

Aandachtspunten bij de opdracht • hoe om te gaan met gedomesticeerde soorten in relatie tot de beoordelingssystematiek. • In acht nemen van door LNV opgestelde overwegingen • commissieleden opereren op persoonlijke titel zonder last of ruggenspraak. • In het eindadvies van de commissie worden de namen van commissieleden opgenomen. • de systematiek beoordeelt op het niveau van diersoort en niet op ras of subpopulatie. • intrinsieke waarde als uitgangspunt nemen voor beoordelingskader - is breder dan gezondheid. • naast welzijn ook risico’s voor mens en andere dieren meenemen, te onderscheiden in: - invasiviteit: - zoönose: - letsel: • expliciet aangeven hoe om moet worden gegaan met kruisingen. • de adviescommissie stelt op basis van wetenschappelijk onderzoek de risico’s voor welzijn en gevaar voor mens en dier vast en de Minister bepaald waar risico’s nog aanvaardbaar zijn. • diersoorten beoordelen op basis van risico’s die samenhangen met houderij. • duidelijkheid over toepassing van het voorzorgsbeginsel. • wel of niet clusteren van diersoorten inclusief evt. criteria. • beoordeling geeft inzicht in te mitigeren risico’s t.b.v. ontheffingsaanvraag. • Beoordelingssystematiek geeft inzicht in omvang van risico’s die samenhangen met • Voor de beoordeling van (zoog)diersoorten tbv de positieflijst geldt het volgende: - diersoorten die op de productiedierenlijst staan al dan niet te beoordelen. - diersoorten die in de EU verboden zijn vanwege risico op invasiviteit niet beoordelen. - primaten en een veel katachtigen die krachtens de Wet natuurbeheer verboden zijn niet beoordelen (artikel 3.20). - vanuit Cites geldt dat dieren die aantoonbaar in gevangenschap zijn gefokt in aanmerking komen voor een houderijvergunning. Deze soorten moeten dus nog steeds beoordeeld worden. - p.m. bij vogelsoorten dient naar vogel- en habitatrichtlijn te worden gekeken. •

Van: Aan: Onderwerp: RE: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Datum: vrijdag 2 november 2018 08:39:14

Hallo , Dank. WJZ-persoon staat bij de medeparafen op de nota: En bij DC: . Ik had per mail gevraagd of ze alvast paraaf wilde geven. Die mail stuur ik je nog even door. (vergeten) Hgr, ......

Projectleider positieflijst huisdieren Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

André Van: ) Verzonden: vrijdag 2 november 2018 08:08 Aan: ; ) CC: ) ; ) Onderwerp: RE: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Urgentie: Hoog Hoi , Ik heb hem op verzoek van teruggezet naar . heeft zijn opmerkingen met doorgenomen en zal vanochtend de opmerkingen van aan doorgeven. Zij zal de nota dan aanpassen. Daarna zet ik hem weer terug naar voor paraaf. Wie bij WJZ moet paraferen? En is hij of zij aanwezig vandaag? Graag voortaan even de naam wie bij WJZ vermelden dat is voor ons handiger. Groet,

Van: ) Verzonden: donderdag 1 november 2018 16:26 Aan: ) < @minez.nl>; @minez.nl> Onderwerp: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Hallo , Willen jullie deze nota in de gaten houden? Deze moet deze week nog met spoed via , en WJZ naar BBR. @ : wil je de routing in Domus aanbrengen en doorzetten naar ? Staat in de nota. 82

Van: Aan: Onderwerp: FW: concept verslag overleg positieflijst Datum: donderdag 22 februari 2018 09:17:36 Bijlagen: Afstemming opdracht positieflijst dd 21 februari 2018.docx

Hallo , Ik vind het een prima verslag. ook. Kan ik akkoord geven of wil je ook nog kijken? Hgr,

Van: [mailto: ] Verzonden: woensdag 21 februari 2018 16:06 Aan: ; ); ); ); Onderwerp: concept verslag overleg positieflijst Allen, Bedankt voor het constructieve overleg vanochtend! Ik heb een verslagje ervan gemaakt. Omdat er een strakke planning achter zit zijn eventuele opmerkingen ter aanscherping/correctie op korte termijn extra welkom! Gr

Thematrekker Klimaatneutraal TKI Agri&Food

Wageningen Livestock Research

Hallo , Ik vind het een prima verslag. ook. Kan ik akkoord geven of wil je ook nog kijken? Hgr,

Thematrekker Klimaatneutraal TKI Agri&Food

Wageningen Livestock Research

Van: Aan: Onderwerp: FW: Positieflijst Datum: donderdag 12 oktober 2017 09:37:59

Graag zo meteen ook bespreken i.r.t. plannen bilaterale gesprekken Lieke met stakeholders. Gr. Van: Verzonden: maandag 31 juli 2017 12:19 Aan: CC: Onderwerp: FW: Positieflijst Hier de reactie van . Morgen even bespreken in ons halfuurtje wat mij betreft. Groeten, Van: Verzonden: donderdag 20 juli 2017 11:03 Aan: CC: Onderwerp: RE: Positieflijst Geachte mevrouw Het onderstaande bericht noopt tot een reactie onzerzijds.

Zoals altijd met alle genoegen tot nader overleg bereid! Met vriendelijke groet, tel: e-mail | website | adres

Van: @minez.nl] Namens Verzonden: dinsdag 18 juli 2017 11:10 Aan:

Onderwerp: Positieflijst Geachte BO leden, In verband met de ontwikkelingen op het terrein van de positieflijst zoogdieren, wil ik u hierbij informeren over de laatste stand van zaken. Zoals u weet heeft de Staatssecretaris op 22 juni jl. de Tweede Kamer geïnformeerd over de consequenties van de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven.

Spijtig is dat het CBb een streep heeft gezet door de manier van werken van de afgelopen jaren waarbij we met elkaar hard hebben gewerkt aan het voorgenomen plaatsingsbesluit positieflijst 2017. Ik wil alle stakeholders danken voor de vaak substantiële bijdrage die in dat kader geleverd is. Gelet op het belang van het tot stand komen van een positieflijst zal er een aangepaste beoordelingsprocedure worden ontworpen ter voorbereiding op een nieuw voorgenomen besluit over de plaatsing van diersoorten. We bereiden dat nu voor. Zodra meer bekend is over de manier waarop wij denken dat de beoordelingsprocedure aangepast zou kunnen worden, zal ik u daarover informeren.

Niet alleen ontwerpen we een nieuwe beoordelingsprocedure. Ook denken we tegelijkertijd na over het vormgeven van de samenwerking met de betrokken partijen. Over de rol van de partijen in het BO en de precieze betrokkenheid bij het proces, ga ik graag met u, na de zomer, in gesprek. Daarbij ga ik ervan uit dat deze rol verandert, gegeven dat de uitspraak van het CBb nadrukkelijk ingaat op de rol van belanghebbende partijen irt objectiviteit en onafhankelijkheid. Basis voor de samenwerking blijft het belang wat wij hechten aan een goede betrokkenheid van de partijen bij dit proces en vanwege de wens en noodzaak om goed met onze stakeholders om te gaan. Ik wens u een fijne zomer en zie het eerste overleg met u graag tegemoet. Met vriendelijke groet,

Directeur Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn Ministerie van Economische Zaken Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan u is gezonden, wordt u verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die verband houdt met risico's verbonden aan het elektronisch verzenden van berichten.

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T + ) / (secretariaat) E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: Instructie telefonisch benaderen voor advies beoordelingssystematiek Datum: maandag 25 september 2017 17:25:59 Bijlagen: Kopie van WAP.xlsx Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx Verslag telefonisch overleg 31082017 van de PAC met EZ (def).docx

Wil je de telefoonnummers van de personen in de excel sheet (nrs. 7 t/m 12) voor me opzoeken. Gr. Van: Verzonden: maandag 25 september 2017 17:09 Aan: Onderwerp: Instructie telefonisch benaderen voor advies beoordelingssystematiek Hallo Je kunt de mensen uit de excelsheet gaan benaderen voor de commissie. Graag een signaal zodra je klaar bent met CC naar als secretaris. kan dan in overleg met een datum gaan prikken. Belangrijk om te noemen: - Voormalig Commissie die over de positieflijst geadviseerd (PAC) vraagt om uitbreiding van expertise. - Suggestie om dhr/mevr. te benaderen via doorgekregen (voorzitter van de commissie) à benaderen om beoordelingssysteem mee te ontwikkelen. - korte schets van de opdracht aan commissie: - voormalig commissie gevraagd om advies over een nieuwe beoordelingssystematiek ten behoeve van positieflijst. - beoordeling op basis van inschatting van risico’s voor dierenwelzijn, gevaar voor mens en dier. - doel van systematiek: lijsten van in Nederland door een ieder te houden zoogdieren, vogels en reptielen op basis van bovenstaande risico’s. - belangrijk is dat de beoordelingssystematiek juridisch en financieel houdbaar is (vereenvoudiging) en dat deze wetenschappelijk valide is. - is wél een rijdende trein - er hebben twee bijeenkomsten plaatsgevonden. Belangrijk om te kijken hoe de trein rijdt en of je erop wilt springen. - verder laten informeren en bijpraten door (*). - meedoen betekent medeondertekenaar van het advies. - vraag is nu om deel te nemen voor advies beoordelingssystematiek. Daarna beziet EZ opnieuw wat nodig is - beloning conform andere leden van de commissie. Indicatie: 350 Euro per dagdeel. Meer info via (*). - onafhankelijkheid belangrijk - check op nevenfuncties, lidmaatschappen. (*) Wil ik morgen nog met afstemmen. (ik kreeg hem net telefonisch niet te pakken) (**) Voor meer informatie: zie bijlage. Laat gerust weten als je meer nodig hebt. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Director Wageningen Bioveterinary Research Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Van: @minez.nl] Verzonden: maandag 25 september 2017 9:28 Aan: CC: @minez.nl> Onderwerp: RE: Nav je mail over "voorziene leden" Hallo We werken nog langs dezelfde tijdslijn, dus haast blijft geboden. Vandaar de vraag of je snel wilt antwoorden op punt 1-3 uit de mail die ik je eerder stuurde (zie ook hieronder). Als vervolg daarop kan EZ / de nieuwe mensen telefonisch gaan benaderen. Hij wil daartoe graag weten of de mensen die hij gaat bellen door jullie gepolst zijn. staat als secretaris in de startblokken en kan vervolgens de eerstvolgende bijeenkomst te plannen. En je kan hem ook verder als secretaris van de commissie aan het werk zetten. Telefonische afspraak met is n.a.v. je opmerking dat je wilt praten over een ondersteunende rol van die volgens jullie cruciaal is om e.e.a. te realiseren. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: zondag 24 september 2017 21:54 Aan: Onderwerp: RE: Nav je mail over "voorziene leden" Hallo Afgelopen vrijdag is het net gelukt om telefonisch contact te leggen met Ik weet eerlijk gezegd niet wat er veder afgestemd moet worden, maar thans ligt e.e.a. dus stil. Hoor graag hoe [zo snel mogelijk] verder i.v.m. de planning van de eerstvolgende bijeenkomst. Of is de eerder uitgesproken deadline van tafel, nu met vertrek/wissel van bewindspersoon? Hoor graag Director Wageningen Bioveterinary Research Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Van: @minez.nl] Verzonden: donderdag 21 september 2017 16:06 Aan: CC: @minez.nl>; @minez.nl> Onderwerp: Nav je mail over "voorziene leden" Hallo Welkom terug en dank voor het lijstje! Over de rol van zal snel telefonisch contact met je opnemen. Op het lijstje namen geeft ik meteen een reactie: 1. Wij zien dit als de namenlijst van wetenschappers die minimaal t/m vaststelling van de beoordelingssystematiek meedoen. Waarbij voor de fase van daadwerkelijke beoordeling opnieuw wordt bezien of dit / wat een goede samenstelling is. Eens? 2. wordt wat ons betreft geen commissielid maar secretaris die de commissie ondersteunt. Eens? 3. Expertise over ecologisch risico lijkt ons -gezien de opdracht- voorstelbaar. De PAC kan dat wat ons betreft zelf het beste inschatten. Doen dus? 4. De onafhankelijkheid van de PAC vraagt -mede gezien de positie, rollen en taken- extra aandacht. Van daaruit de volgende punten: a. op basis van de ons bekende informatie gaan we extra navraag doen naar de rol van en in de commissie van Deskundigen voor DiBeVo. b. belangrijk is om nieuwe PAC-leden en/of ondersteuners expliciet te vragen of ze in (een deel van hun) werk belangenorganisaties vertegenwoordigen (als lid, bestuurslid of in de vorm van werkzaamheden namens de organisatie) c. voorstel is dat commissieleden zsm nevenactiviteiten en/of lidmaatschappen delen en vervolgens bespreken of en zo ja waar de onafhankelijkheid in het geding zou kunnen. Daarbij kan ze bespreken of maatregelen nodig zijn. d. EZ ontvangt vervolgens graag een lijstje met nevenactiviteiten en/of lidmaatschappen van PAC-leden – dat mag geanonimiseerd. Mochten we bedenkingen hebben als het gaat om onafhankelijkheid, dan gaan we het gesprek aan. 5. Na duidelijkheid over 1-3 stellen we voor dat EZ/ de voorgestelde leden telefonisch benadert met de vraag om mee te doen. Voorstel is dat we punt 4b. daarin extra onder de aandacht brengen. Vraag: heb jij deze mensen al gepolst? Om de snelheid erin te houden stellen we voor dat we met , én nieuwe energie aan de slag te gaan. Ik hoor graag zsm van je. Dan kan er door EZ gebeld en vervolgens door gepland gaan worden! Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Director Wageningen Bioveterinary Research Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Van: @minez.nl] Verzonden: vrijdag 8 september 2017 11:28 Aan: CC: @minez.nl> Onderwerp: Afspraken nav telefoongesprek gisteren...... Hallo Gisteren hadden we telefonisch contact n.a.v. de mail die ik naar de PAC stuurde. Fijn dat jij -zolang afwezig is- in een ondersteunende rol de afstemming met PAC-leden op je wilt nemen. We spraken het volgende af: - Jij neemt het in een ondersteunende rol voor de PAC op je om een PAC-wensenlijstje van mensen voor de fase van methodiekontwikkeling in de PAC af te stemmen en naar EZ te sturen. Je attendeert de PAC daarbij nog op de vraag of voldoende “vogel”- en reptielenexpertise aanwezig is. - Je zorgt vanuit eenzelfde rol ook voor een afgestemd antwoord tav het voorgestelde profiel van een nieuwe secretaris (waarbij de PAC dus geen wetenschappelijke en methodische ondersteuning nodig heeft). Daarbij is gezegd dat -mocht de PAC dat anders zien- EZ graag inzicht wil in wat de PAC mist (tijd?, expertise?) en waar het dus in ondersteund wil worden. - Daarnaast begreep ik dat je al had gevraagd om de eerstvolgende bijeenkomst in te plannen. Het ministerie zet zich in om z.s.m. in overleg met de PAC een secretaris voor de commissie te regelen. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl Verslag telefonisch overleg van de PAC met EZ Aanwezig: (voorzitter PAC) en (plv. dir. EZ/DAD) in bijzijn van (projectleider positieflijst EZ) Datum overleg: donderdag 31 augustus

Uitvoerbaarheid opdracht in relatie tot het beleidsmatig en juridisch kader •

Heldere taak- en rolverdeling In het telefoongesprek wordt het volgende besproken over de werkwijze, rol- en taakverdeling tussen EZ en PAC: •

Toetsing onafhankelijkheid leden PAC •

Ondersteuning en samenstelling PAC •

Overige punten • De inzet van EZ is om werkzaamheden van de PAC tot het moment dat de methodiek is vastgesteld via opdrachtverstrekking aan de WUR te laten lopen. Zo is het tot nu toe ook geregeld. Vanaf het moment dat er wordt gestart met het beoordelen van diersoorten zal het functioneren van de nieuw in te stellen commissie via een instellingsbesluit worden geregeld. Vergoedingen en beloningen gaan via EZ en kunnen anders uitpakken. Hierover zal met leden nadere afspraken gemaakt moeten gaan worden. • Als planning is besproken dat het definitieve advies betreffende de te hanteren systematiek de eerste helft van november door de PAC wordt opgeleverd. De beleidsregels worden vervolgens ter consultatie voorgelegd. De tweede helft van januari kan de nieuwe commissie dan starten met het daadwerkelijk beoordelen van soorten waarop de commissie in februari adviseert over de positieflijst. • De PAC-voorzitter vraagt aandacht voor de uitbetaling van vergoedingen voor tot nu toe verrichtte werkzaamheden. EZ neemt dit op met de WUR. Wetenschappelijke Adviescommissie Positieflijst i.o.

WUR PAC PAC RUG PAC UU PAC UU https://www.uu.nl/medewerkers/ /0 UU https://www.uu.nl/staff/ /0 RUG http://www.rug.nl/staff/ / UU PEC WUR PEC RU http://www.ru.nl/personen / afhankelijk van meenemen ecologisch risico WUR Van: Aan: Cc: ) Onderwerp: Lijstje onderwerpen bespreking PAC ivm afwezigheid ?) en WUR ( ) Datum: dinsdag 12 september 2017 13:25:14 Bijlagen: RE extra lid adviescommssie.msg RE positieflijst.msg Telefoontje van WUR - .msg

Hallo

Bijgaand op jouw verzoek een lijstje met onderwerpen die met de PAC dienen te worden besproken ( in afwezigheid van ): - EZ wacht op wensenlijstje met namen voor PAC-leden in fase van ontwikkeling van de beoordelingssystematiek. - EZ wacht op reactie op voorgestelde profiel secretaris PAC: - níet wetenschappelijke en methodische expertise, die zit al op top-niveau in de PAC zelf. - wél verslaglegging, regelwerk én penvoerder van advies. - voordracht om als secretaris ovb van toets EZ/WJZ onafhankelijkheid ivm nevenactiviteiten. - na akkoord EZ wensenlijstje het plannen van een nieuwe bijeenkomst voor eind september

En de volgende onderwerpen met : - verzoek EZ om andere naam voor secretaris PAC irt opdrachtgever-opdrachtnemer relatie. (waarom niet ) - beeld EZ over profiel secretaris PAC: wetenschappelijke en methodische expertise zit afdoende in PAC.

De mails aan heb ik als bijlagen toegevoegd. Ik stel voor dat ik je dit soort mails vanaf nu CC.....

Hgr, Van: Aan: Onderwerp: Dubbele petten verhaal met voorstel: mailtje naar (jij) en naar CC: (ik)?! Datum: donderdag 7 september 2017 16:13:51 Bijlagen: ontwikkeling lowbudget alternatief.msg

Hallo , N.a.v. het mailtje aan het secretariaat van (zie onderstaande mail) werd ik gebeld door ……………………………………

Allereerst dus de belangrijkste punten vanuit pet-1 van (als wnd. secretarisrol PAC): - neemt het als wnd. secretaris van de PAC op zich om een PAC-wensenlijstje van mensen voor de fase van methodiekontwikkeling af te stemmen en naar EZ te sturen. Hij attendeert de PAC daarbij nog op de vraag of voldoende “vogel”- en reptielenexpertise aanwezig is. - zorgt vanuit diezelfde rol ook voor een afgestemd antwoord tav het voorgestelde profiel van een nieuwe secretaris (waarbij de PAC dus geen wetenschappelijke en methodische ondersteuning nodig heeft).

al had gevraagd om de eerstvolgende bijeenkomst in te plannen. Dan de belangrijkste punten vanuit Pet-2 van (als opdrachtnemer namens WUR): N.a.v. het mailtje van heb ik kort doorgesproken wat e.e.a. concreet inhield: - WUR stelt voor als verslaglegger én penvoerder voor het advies. Dat laatste was me nog onvoldoende helder in de mail. - WUR stelt voor als het gaat om de wetenschappelijke ondersteuning van de PAC, ook in de fase van methodiekontwikkeling. Ik heb toegelicht dat EZ op dit moment voor ogen heeft dat de PAC geen wetenschappelijke ondersteuning nodig heeft in de fase van methodiekontwikkeling. En dat ik (Pet 1) heb gevraagd dat te toetsen bij de PAC om vervolgens op het voorstel van de WUR terug te kunnen komen. Ik stel voor dat ik het pet-1 punten kort in de mail naar met cc naar bevestig. Daarnaast stel ik voor dat jij het laatste punt mailt. (Ik denk dat het nu even extra nodig is om e.e.a. helder te houden………) Akkoord? Hartelijke groet en veel plezier bij , ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: donderdag 7 september 2017 13:47 Aan: Onderwerp: RE: extra lid adviescommssie Beste zal u hier even over bellen. Groet,

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: @minez.nl] Verzonden: donderdag 7 september 2017 11:19 Aan:

@minez.nl> Onderwerp: FW: extra lid adviescommssie Hallo Op onderstaand bericht kreeg ik de melding om met jou contact op te nemen voor zaken die niet kunnen blijven liggen tot 18 september. Dat is voor onderstaande mail aan het geval. Voor EZ is van belang dat de Positieflijst Advies Commissie (PAC) -waar voorzitter van is- haar werkzaamheden langs onderstaande lijnen voortzet of contact met EZ opneemt om een eventueel verschil van inzicht te bespreken. Daarbij is het wat mij betreft niet de bedoeling dat e.e.a. leidt tot stilstand in activiteiten. Misschien is meteen duidelijk wat je te doen staat. Als dat niet zo is, stel ik voor dat we even telefonisch contact hebben. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. -----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: dinsdag 5 september 2017 16:54 Aan: ' CC: Onderwerp: RE: extra lid adviescommssie Hallo , Als het gaat om de bemensing van de PAC en de commissie wil EZ graag e.e.a. helder houden. Daarom het verzoek niet zelf mensen uit te nodigen voor de eerstvolgende bijeenkomst. We ontvangen graag snel jullie wensenlijstje voor mensen die je in de fase van methodiekontwikkeling in de PAC wilt hebben. Dat worden wat ons betreft daarmee dus ook de mensen die hun naam aan het advies verbinden. We zullen zsm op jullie lijstje reageren. En prima dat je later komt met een lijst voor het instellingsbesluit.

. Bij deze het aanbod om te helpen. Bijvoorbeeld in het benaderen van personen of het prikken van een datum voor het volgende overleg. En wellicht handig om aan de PAC-zijde in jouw vakantie een aanspreekpunt te hebben zodat je ook echt met vakantie bent?! Verder voor wat betreft invulling van het secretariaat van de PAC in de fase van advies over de beoordelingsmethodiek: Een eerste stap is dat we eenzelfde profiel, taak- en rolomschrijving voor ogen hebben. Op basis daarvan kunnen wij een geschikt persoon voorstellen. EZ ziet de PAC als wetenschappelijk en methodologisch meer dan afdoende geëquipeerd om zelfstandig een beoordelingssystematiek te ontwikkelen ten behoeve van een positieflijst. De PAC heeft daarmee geen wetenschappelijke of methodologische ondersteuning nodig, maar vooral ondersteuning ten behoeve van verslaglegging en het opschrijven van de systematiek in een eindrapport. Met name dat laatste vraagt om iemand die snel van begrip is en ervaren is in het schrijven van wetenschappelijke adviezen over maatschappelijk gevoelige onderwerpen. We horen graag of je/jullie hetzelfde voor ogen hebben. En voel je vrij om met of mij te schakelen.... Van: Aan: Onderwerp: ontwikkeling lowbudget alternatief Datum: donderdag 7 september 2017 14:01:00

Beste vroeg mij als secretaris van de PAC namens met jou contact op te nemen over de leden die aan de PAC zouden moeten worden toegevoegd. Ik heb van begrepen dat zij gevraagd is om namen te noemen voor een ondersteunende secretaris. Het lijstje met gewenste kandidaten heeft m.i. verder compleet. Mij is echter niet geheel duidelijk wie in het ‘voortraject’ aan de bal is. Mij is gevraagd om een werkplan voor dit voortraject en daar is het wetenschappelijk gremium dat een methodiek ontwikkelt onderdeel van. Is mijn indruk dat dit inclusief namen van betrokkenen is onjuist? Ik ging er vanuit dat ik jullie een werkplan doe toekomen waarin deze namen zijn genoemd. Daarop kan dan door jullie worden gereageerd. Ik ben nu even kwijt wie waarvoor is gevraagd. Graag even helderheid van jouw kant. Met vriendelijke groet,

Sr. Onderzoeker Dierenwelzijn en lector Diergedrag, Diergezondheid en Dierenwelzijn Wageningen UR Livestock Research / Van Hall Larenstein, University of Applied Sciences Postbus 338, 6700 AH Wageningen / Postbus 1528, 8901 BV Leeuwarden De Elst 1, 6708 WD Wageningen / Agora 1, 8934 CJ Leeuwarden T (schakelt door naar mobiel) E

Meer informatie over https://www.vcard.wur.nl/Views/Profile/View.aspx?id=1909 www.dierenwelzijnsweb.nl/nl/dierenwelzijnsweb.htm www.wageningenur.nl/livestockresearch disclaimer Volg ons op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn

Wageningen UR Livestock Research is onderdeel van Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO), en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Onderwerp: FW: nabrander en verslag bijeenkomst 23 januari Datum: dinsdag 20 februari 2018 14:10:55

Van: Verzonden: vrijdag 9 februari 2018 19:05 Aan: ' CC: Onderwerp: RE: nabrander en verslag bijeenkomst 23 januari Hallo , Ik wil met deze mail aan jou namens LNV reageren op de twee opmerkingen in jouw mail aan de commissieleden. @ :

· Om helderheid in rol te houden: de commissie kijkt vanuit wetenschappelijk perspectief naar de risico’s voor welzijn en gevaar voor mens en dier. Daarbij past niet dat de commissie zaken opneemt puur en alleen omdat LNV iets als een beleidsrichting heeft benoemd. De commissie mag vanuit wetenschappelijk oogpunt en kijkend vanuit de risico’s voor dierenwelzijn en gevaar voor mens en dier zelf een oordeel vellen of dit als exclusiecriterium wordt opgenomen. Met betrekking tot de tweede opmerking:

· WUR heeft i.d.d. de opdracht gekregen om het begrip domesticatie uitgebreid wetenschappelijk te omschrijven, gebaseerd op internationale wetenschappelijke inzichten, daarbij een analyse te geven van het al dan niet gedomesticeerd zijn van de zeboe (Bos taurus indicus) en het rendier (Rangifer tardus) én een inschatting te maken van de gezondheids- en welzijnsrisico’s van exemplaren van genoemde twee diersoorten, voor zover deze in Nederland voor vermaak in reizende circussen en bij andere optredens worden gehouden. Daarbij is gevraagd om erop te letten dat dit niet strijdig is met hoe de commissie domesticatie duidt en om dat te borgen worden twee commissieleden bij het onderzoek betrokken. Deze opdracht is gedaan i.v.m. een aanvraag voor plaatsing van Zeboe en Rendier op de circusdierenlijst. De opdracht is op deze wijze vorm gegeven omdat een gedomesticeerd dier in een andere geografische omgeving of andere context toch welzijnsrisico’s kan lopen in Nederland en/of in het circus. Bijvoorbeeld: als het rendier is gedomesticeerd in Lapland, zijn er dan toch welzijnsrisico’s in Nederland en/of in het rondreizende circus? Voor de commissie kan ik me een vergelijkbare redeneerlijn voorstellen.

· Hartelijke groet, Van: Aan: Onderwerp: Voorbereiding telefonisch overleg met donderdagochtend Datum: dinsdag 29 augustus 2017 17:43:16

Hallo Bijgaand een inventarisatie van gespreksonderwerpen voor donderdag. Wellicht wat staccato, maar gelukkig ben ik er donderdag gewoon bij!: Voorgestelde aanpak - voorstel risicobenadering uitwerken akkoord? - én vragen extra kijken naar bredere inzetbaarheid enkelvoudige criteria. Rollen en taken EZ en PAC - op te leveren product is voorstel voor beoordelingssystematiek. - beleids- en juridische context EZ, - normstelling (on)aanvaardbaar ook EZ. - vanuit efficiency niet heen en weren maar samen aan tafel. - Feedback vanuit de inhoud wél tussendoor. - Nb EZ heeft beleidsregimes nog niet voldoende helder à wellicht extra eisen aan de deliverables van de systematiek. Ondersteuning en samenstelling PAC - , - - hooguit betrokken als archiefkast in fase beoordeling, niet bij methodeontwikkeling. - PEC-leden en twee extra leden. Namen voorstellen aan EZ én check in welke fasen nodig is. Bij ontwikkeling systematiek of alleen bij beoordeling soorten...... ? - Check: expertise vogels en reptielen in fase methodiekontwikkeling Toetsing onafhankelijkheid van leden nodig --> - check of WUR-toets voldoet door EZ/WJZ - dan alle leden die niet bij WUR in dienst zijn via die methode laten toetsen. (fall back: EZ komt met voorstel) Opdrachtverlening: - nu nog tijdelijk via WUR, vanaf moment daadwerkelijk beoordelen van soorten via instellingsbesluit. - kan gevolg hebben voor vergoedingen en beloningen PAC-leden. Check planning ivm nota voortgang aan Stas - definitief advies eerste helft november - consultatie - tweede helft januari PAC start met beoordeling zoogdieren - advies PAC positieflijst februari --> voorgenomen besluit niet eerder dan tweede helft februari voorzien. Praktisch voorstel vervolg: - inplannen bijeenkomsten tot half november. - wat telefonisch is besproken per mail bevestigen naar Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: aan de vz van de PAC Datum: maandag 28 augustus 2017 08:55:26 Bijlagen: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx

Ter informatie en met dank voor jullie bijdragen….. (mail aan de PAC) Van: Verzonden: zondag 27 augustus 2017 15:16 Aan: CC: Onderwerp: aan de vz van de PAC Geachte heer Allereerst mijn dank voor de inspanningen van de PAC i.o. Mijn indruk uit de terugkoppeling is dat het een constructieve en waardevolle bijeenkomst is geweest. In reactie op uw mail verzoek ik u hierbij namens het ministerie om als PAC i.o. een vervolgbijeenkomst te organiseren om de methode van risicofactoren verder uit te werken, te onderbouwen en bij wijze van pilot voor een aantal soorten te toetsen hoe de methode uitpakt. Daarbij het volgende: zoals u weet is het vereenvoudigen van de beoordelingssystematiek voor EZ van groot belang voor de haalbaarheid van een positieflijst (zie verslag). EZ wil daartoe graag inzicht in hoeverre de meerwaarde van een derde filter –via aanpassing van de eerder gehanteerde methode- de relatief omvangrijke extra inspanning die dat met zich meebrengt rechtvaardigt. Mijn vraag aan de PAC is daarom of u in de vervolgbijeenkomst wilt bezien in hoeverre het tweede filter tot een vergelijkbare ordening van soorten leidt als de eerder gebruikte diepgaande methode. De PAC zou daarbij -waar soorten eventueel op een heel andere plaats in de rangorde terecht komen- inzichtelijk kunnen maken welke factoren deze verschillen veroorzaken. Op basis van de uitkomsten van de tweede bijeenkomsten bespreek ik graag welke vervolgstap nodig is. Graag verneem ik van u als voorzitter of dit voor de PAC werkbaar is. Verder wil ik uw verzoek om bij bijeenkomsten over de nieuwe beoordelingssystematiek een aantal deskundigen uit te nodigen graag honoreren. En datzelfde geldt voor uw verzoek om ondersteuning voor verslaglegging en het opstellen van uw advies in een eindrapportage. Hierbij is van belang dat geen sprake mag zijn van belangenverstrengeling. Gezien het belang dat het CBb aan onafhankelijkheid hecht, is hier een vorm van toetsing nodig. Dat geldt overigens ook voor zittende leden van het PAC. U kunt voor vervolgbijeenkomsten een beroep doen op en van dit ministerie. Hun rol bestaat uit het scherp houden van de beleidsmatige en juridische context van de opdracht aan de PAC. De inhoudelijke expertise die nodig is voor het ontwikkelen van de beoordelingssystematiek dient de PAC zelf te organiseren. In het conceptverslag dat u heeft meegestuurd stelt u als PAC i.o. een aantal vragen. Het antwoord van mijn ministerie alsmede een aanvullende opmerking vindt u in de bijlage. Ik stel voor om in de loop van volgende week telefonisch contact te hebben. Bijvoorbeeld om de betrokkenheid van PEC-leden en de voorgestelde vervolgstap te bespreken. Verder ontvangt u in de loop van volgende week een nieuwe versie van de beleidsregels met daarin de weerslag van wat vorige week is besproken en van het verdere denken over de beoordelingssystematiek bij EZ. Op de openstaande punten als het gaat om de beleidscontext (zie uw verslag) kom ik zo spoedig mogelijk terug. Hartelijke groet, Van: Aan: Cc: Onderwerp: Conceptmail aan (inclusief bijlage!) - graag vandaag de mail uitdoen! Datum: vrijdag 25 augustus 2017 11:06:06 Bijlagen: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx

Hallo , Bijgaand zoals besproken de conceptmail inclusief bijlage voor . Mail en bijlage zijn inhoud afgestemd met WJZ en is akkoord. ------Conceptmail reactie dhr. voor dhr ------[Onderwerp: reply op de mail van van afgelopen dinsdag]

------einde conceptmailtekst------Wil je me de uitgaande mail aan CC-en?! Ik zal het secretariaat vervolgens vragen een belafspraak in je agenda te plannen. Ter voorbereiding stuur ik je t.z.t. kort de bespreekpunten en wellicht is het handig dat ik daarbij aanwezig ben?! Hartelijke groet, ...... Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

......

Van: Aan: Onderwerp: RE: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx Datum: vrijdag 25 augustus 2017 10:18:02

Hallo , In de huidige versie neem ik het betoog van mbt uitgangspunt intrinsieke waarde op om aan te geven dat de invullling zoals de PAC voorstelt niet als uitgangspunt voor de ontwikkeling van de beoordelingssystematiek gebruikt mag worden. Mocht de PAC uitgebreidere toelichting wensen, dan komt wellicht de definitie die voorstelde in beeld. Ivm voortgang stuur ik uiterlijk vandaag 13.00u de conceptmail door. Hgr,

Van: Verzonden: vrijdag 25 augustus 2017 9:06 Aan: Onderwerp: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx Goedemorgen , Bedankt voor de stukken en de afstemming. De grote lijn van verslag en bericht is akkoord. Paar specifieke aanvullingen/opmerkingen die ik graag nog meegenomen zou zien:

Twee andere reacties in het verslag heb ik wat aangevuld. Ik hoor graag of jullie je daarin kunnen vinden. In het bericht aan de voorzitter zou ik nog graag zien (tav “het vervolg”) dat we (EZ)in de loop van volgende week een nieuwe versie van de beleidsregels aan PAC zullen sturen met daarin de weerslag van wat vorige week met PAC is besproken, en de weerslag van het verdere denken over de beoordelingssystematiek hier intern. en ik hebben gisterochtend een paar uitgangspunten voor de beoordeling op een rij gezet waarvan het handig is om over te communiceren met de PAC. Om ze mee te nemen en om in een vroeg kader hun inzichten mee te kunnen nemen. Laat het me weten als jullie vragen of bedenkingen hebben nav mijn opmerkingen, dan kunnen we het daarover hebben. Vr.gr. Van: Aan: Onderwerp: RE: Concept verslag bijeenkomst 23 jan 2018 systematiek risico inschatting positieflijst (3).docx Datum: vrijdag 16 februari 2018 13:59:33

Ok en dank! Fijn weekend…… Van: Verzonden: vrijdag 16 februari 2018 13:59 Aan: Onderwerp: Concept verslag bijeenkomst 23 jan 2018 systematiek risico inschatting positieflijst (3).docx Hoi , Volgens mij vat jouw uitgebreide mail ten behoeve van het overleg komende woensdag heel goed samen wat de problemen en de vragen zijn die we als LNV bij het verslag en daarbij ook de aanpak van Cie nu kunnen hebben. Alle belangrijke punten lijken me daarin geadresseerd als ik het goed overzie dus ik heb nu geen belangrijke opmerkingen meer bij het verslag. Groeten Van: Aan: Onderwerp: RE: voortzetting positieflijst en inzet PAC Datum: woensdag 23 augustus 2017 10:20:13

Goedemorgen Bedankt voor het verslag en de mail van PAC. In het verslag zag ik gister al een paar vragen staan, maar ben vergeten om dat met jullie door te lopen. Misschien handig om dat vast bij de hand te hebben ivm de reactie aan de voorzitter: - (

de overweging van het Hof “Gelet op het voorgaande moet op de gestelde vragen worden geantwoord dat de artikelen 28 EG en 30 EG, afzonderlijk of in combinatie met verordening nr. 338/97, niet in de weg staan aan een nationale regeling zoals die welke in het hoofdgeding aan de orde is, volgens welke het verbod, zoogdieren die behoren tot andere soorten dan die welke uitdrukkelijk in die regeling zijn genoemd, in te voeren, in bezit te hebben en te verhandelen, van toepassing is op zoogdiersoorten die niet in bijlage A bij die verordening zijn opgenomen, indien de bescherming of de eerbiediging van de belangen en de vereisten vermeld in de punten 27 tot en met 29 van het onderhavige arrest (CB: Dit zijn (a) dierenwelzijn, (b) gezondheid mens en dier en (c) ecologisch gevaar bij ontsnapping), niet even doeltreffend kan worden gewaarborgd door maatregelen die het intracommunautaire handelsverkeer minder beperken.”

“Anders dan verzoeksters in het hoofdgeding betogen, volstaat een negatieve lijst, waarbij het verbod enkel voor de zoogdiersoorten op die lijst geldt, wellicht niet om het doel van bescherming of eerbiediging van de belangen en de vereisten vermeld in de punten 27 tot en met 29 van het onderhavige arrest te verwezenlijken. De toepassing van een dergelijke regeling zou immers kunnen betekenen dat zolang een zoogdiersoort niet op deze lijst is geplaatst, specimens van die soort vrij kunnen worden gehouden, hoewel geen wetenschappelijke beoordeling zou zijn verricht die waarborgt dat dit in bezit hebben geen enkel gevaar voor de bescherming van die belangen en vereisten inhoudt (zie naar analogie arrest van 12 juli 2005, Alliance for Natural Health e.a., C 154/04 en C 155/04, Jurispr. blz. I 6451, punt 70).”

Mocht ik vragen van de PAC of van jullie over het hoofd gezien hebben, dan hoor ik dat graag. En natuurlijk ook als mijn lange mail ergens tot vraagtekens of vraagfronsen leidt J. Vr.gr. Van: Verzonden: dinsdag 22 augustus 2017 13:49 Aan: CC:

Onderwerp: RE: voortzetting positieflijst en inzet PAC Geachte heer Zoals bekend heeft de PAC [m.u.v. die helaas verhinderd was] jl. donderdag bij elkaar gezeten om in samenspraak met de collegae van uw ministerie, mw. mr. en de heer drs. , zich te buigen over de thans ontstane situatie in het proces van het ontwikkelen van een Positieflijst zoogdieren en de bijdrage die de voormalig PAC daar in de nabije toekomst aan zou kunnen leveren. Een weergave van hetgeen besproken is treft u als conceptverslag aan in bijlage. De aanwezigen moeten nog hun akkoord geven op deze finale bewerking van de tekst aan de hand van alle geleverde commentaren. In uw schrijven van 28 juli jl. stelde u een aantal concrete vragen, waarop ik onderstaand nader zal ingaan en waarbij ik, daar waar van toepassing, zal verwijzen naar bijgesloten verslag. 1. De vraag - Kunnen de leden van de PAC zich vinden in de nieuwe benadering zoals geformuleerd in de bijgaande notitie (opstellen –enkelvoudige- criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen die idealiter ook toepasbaar zijn voor vogels en reptielen)? is uitgebreid aan de orde geweest en is naast verschillende andere benaderingsopties indringend besproken. a. Een weerslag daarvan treft u aan in bijgesloten verslag. b.

2. Uw vraag betreffende Zo ja, binnen welke tijdsperiode lukt het de PAC deze criteria aan te leveren? is ook aan de orde geweest. a. Een pilot (vooralsnog gericht op zoogdieren) alleen zoals voorzien en beschreven onder 1d kan op redelijk korte termijn plaatsvinden. b. Voorwaarden hiervoor is dan wel dat er de beschikbaarheid is van de (nog aan te trekken) externe deskundigen. c. Graag gaan wij met u en uw ministerie in overleg over de aanpak en planning van een en ander. 3. Uw vraag Op welke wijze denkt de PAC de beoordelingen van de ca. 250 zoogdiersoorten (dit jaar) te kunnen af te ronden aan de hand van de nog op te stellen en in een beleidsregel vast te leggen criteria? is voor ons lastiger te beantwoorden. a.

4. Uw vraag betreffende Welke ondersteuning vanuit de WUR heeft u daarbij nodig? zien wij vooral in het licht van: a. Ondersteuning bij de verslaglegging en opstellen (eind)rapportage. b.

5. Als laatste uw vraag betreffende Welke ondersteuning of inzet wenst u in dit proces verder van EZ? kan de PAC helder reageren. a.

Als laatste is tijdens de voornoemde bijeenkomst gesproken over de bereidheid van de aanwezigen [in dezen de heren en ondergetekende] om verder te willen bijdragen aan het opstellen van de Positieflijst zoogdieren. Hierop is door alle aanwezigen [dus daarmee vooralsnog m.u.v. die niet aanwezig was] positief gereageerd. Graag treed ik op korte termijn met in nader overleg om mogelijke vervolgstappen met u af te stemmen. Met vriendelijke groet

Director Wageningen Bioveterinary Research Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Van: @minez.nl] Verzonden: vrijdag 28 juli 2017 13:37 Aan: CC: @minez.nl>; @minez.nl>; @minez.nl>; @minez.nl> Onderwerp: voortzetting positieflijst en inzet PAC Geachte heer , Op 22 juli jl. spraken wij met de leden van de PAC – en andere wetenschappers - over de aan te passen beoordelingsmethodiek voor de positieflijst zoogdieren (zie bijgevoegd verslag). Naar aanleiding van deze bijeenkomst hebben wij het telefonisch contact gehad over het vervolgtraject. Vanuit EZ willen wij komende periode full swing inzetten op het voltooien van de positieflijst. Wij zouden daarbij graag zien dat de kennis en ervaring van de PAC leden hiervoor benut kan worden. Wij zijn u - en de leden van de PAC - erkentelijk voor het intensieve werk dat u hebt verricht en vragen u dit voort te zetten. Zou u – als voorzitter - dit verzoek willen

Op 22 juli bespraken we een eerste proeve van enkelvoudige criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen, die idealiter ook toepasbaar zijn voor vogels en reptielen. Tijdens deze bijeenkomst werd opgetekend dat de PAC en de wetenschappers uit de PEC nog eens naar de gehanteerde methode zouden kunnen kijken om daaruit de benodigde criteria te destilleren. Bijgaande notitie van EZ beschrijft een kader voor een aangepast beoordelingsproces waarbinnen een advies over een nieuwe positieflijst zou moeten worden opgesteld. Dit is een eerste proeve om het proces weer op gang te brengen. Een groot deel van de informatie in de notitie komt overeen met de inhoud van een eerdere DAD-notitie aan de PAC. We hebben hierin geprobeerd de laatste inzichten te verwerken. Aan de telefoon opperde u dat u in de loop van augustus een bijeenkomst met de leden van de PAC te beleggen, om voortgang te boeken. Hierbij namens het ministerie van EZ het verzoek om zo’n bijeenkomst te beleggen. Hiervoor kunt u bijgaande notitie benutten. Van de kant van EZ zouden wij dan graag antwoord krijgen op de volgende vragen: 1. Kunnen de leden van de PAC zich vinden in de nieuwe benadering zoals geformuleerd in de bijgaande notitie (opstellen –enkelvoudige- criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen die idealiter ook toepasbaar zijn voor vogels en reptielen)? 2. Zo ja, binnen welke tijdsperiode lukt het de PAC deze criteria aan te leveren? 3. Op welke wijze denkt de PAC de beoordelingen van de ca. 250 zoogdiersoorten (dit jaar) te kunnen af te ronden aan de hand van de nog op te stellen en in een beleidsregel vast te leggen criteria? 4. Welke ondersteuning vanuit de WUR heeft u daarbij nodig?

5. Welke ondersteuning of inzet wenst u in dit proces verder van EZ? EZ werkt aan een instellingsbesluit voor de PAC. In het besluit worden o.a. de volgende issues opgenomen: taken commissie, vereiste deskundigheid, onafhankelijkheid en vergoedingen. Voor wat betreft de in het instellingsbesluit op te nemen aantal leden van de commissie overwegen wij in het besluit op te nemen dat de PAC bestaat uit minimaal 5 en maximaal bijv. 10 leden. Hiermee wordt flexibiliteit ingebouwd om in de toekomst leden aan de PAC te kunnen toevoegen, bijv. wanneer de vogels en reptielen beoordeeld moeten gaan worden. In dat verband zal dan ook de vraag aan de orde komen of de huidige leden van de PAC na vaststelling door EZ van de aangepaste beoordelingsmethode bereid zijn de beoordelingen van de 250 zoogdiersoorten ter hand te nemen en daartoe in de in te stellen PAC zitting te nemen. Alvast dank voor uw inzet. Ik ben uiteraard beschikbaar voor verdere toelichting. met vriendelijke groet,

Cc: Onderwerp: RE: Conceptverslag PAC ten behoeve van het regulier overleg Positieflijst (vandaag 12u) Datum: woensdag 23 augustus 2017 09:11:54

Allen Gelet op wat er in het verslag staat

Van: Verzonden: dinsdag 22 augustus 2017 9:36 Aan:

Onderwerp: Conceptverslag PAC ten behoeve van het regulier overleg Positieflijst (vandaag 12u) Hallo allemaal, Bijgaand ten behoeven van het regulier overleg het meest recente conceptverslag van de PAC- bijeenkomst van 17 augustus. Zie met name het kopje “beleids- en juridisch kader” en de opmerkingen van de PAC in de marge. heeft op dit moment nog geen antwoord van op de gestelde vragen gekregen. Hartelijke groet,

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email.

Van: Verzonden: maandag 21 augustus 2017 15:56 Aan: CC: Onderwerp: RE: Verslag PAC-bijeenkomst volgt morgen einde van de dag. Beste Met input van , heb ik het door jullie opgestelde concept verder bewerkt. De daarmee meest recente conceptversie stuur ik hierbij retour. Ik zal deze ook meesturen als 'onderlegger' in mijn antwoordmail aan Dank en met vr groet

NB. Ik stuur het concept ook naar voor opmerkingen en/of aanvullingen. Ze is na een welverdiende vakantie over twee weken weer aanwezig......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Van: Aan: Onderwerp: RE: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst Datum: dinsdag 13 februari 2018 13:00:39

Bedankt Je opmerkingen kan ik goed volgen. Ik heb geen aanvullingen. Vr.gr.

Van: Verzonden: maandag 12 februari 2018 14:37 Aan: Onderwerp: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst Hallo Ik heb de opmerkingen van en jou op het conceptverslag iets ingedikt. Laat maar weten waar/als het tekort door de bocht is. Ik heb voor de volledigheid het document met jullie opmerkingen bijgevoegd. Morgen einde van de dag wil ik naar reageren. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Aan: ) Cc: Onderwerp: Stavaza advisecommissie positieflijst ten behoeve van de afspraak met Datum: maandag 12 februari 2018 16:12:52

Hallo Ik begreep van dat je woensdag een afspraak met hebt. Met dit mailtje geef ik kort een aantal punten mee die je in het gesprek met kan noemen. heeft als voorzitter van de Adviescommissie vorige week om extra overleg met LNV gevraagd. Dat staat nu op 21 februari. Aanleiding is de toetsing van de conceptsystematiek met een aantal diersoorten door de inhoudelijk experts uit de commissie. .

Punten die je kan noemen:

heeft initiatief genomen om ook bij het gesprek uit te nodigen.

NB. Voor het geval je meer in detail wilt weten hoe het zit: zie mailwisseling onder deze mail. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: maandag 12 februari 2018 8:47 Aan: Onderwerp: FW: Verzoek om inzicht in wat aan de hand is Hallo

Voor alle duidelijkheid – onderstaand email stuurde ik jl vrijdag naar .

We zijn doende om te kijken of we de 21ste ook kunnen laten aanschuiven; daar heb ik het al even over gehad met hem. Nu even kijken of het agendatechnisch ook allemaal lukt Gr en tot snel

Ik zou er erg voor zijn om ook bij deze discussie te betrekken en te bezien of hij ook de 21ste kan aanschuiven!!

Verder prima tekst.

Vr.gr.

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: maandag 20 november 2017 14:48 Aan: Onderwerp: RE: Follow up voortgangsgesprek over Positieflijst

Hallo

Wil je -bij afwezigheid van - kort naar onderstaand conceptantwoord kijken? (mede vanwege het juridische gehalte van de vragen)

Hgr,

------begin conceptantwoord------

Hallo

In antwoord op je vragen in onderstaande twee mails namens het volgende:

In de Kamerbrief van 22 juni 2017 wordt wel degelijk iets gezegd met betrekking tot het bewijslast-issue. Over het onderwerp dat je aankaart staat daar het volgende:

Het CBb oordeelt dat uit de Europese jurisprudentie volgt dat het de wetenschappelijke onderbouwing moet leveren voor plaatsing van een diersoort op de positieflijst of niet. En verder in de brief: "De aangepaste beoordelingsprocedure zal voldoen aan de kritiek van het CBb...... "

......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T ) / @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email.

------einde conceptantwoord------

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: donderdag 16 november 2017 12:44 Aan: Onderwerp: RE: Follow up voortgangsgesprek over Positieflijst

Beste

Zie dat je afwezigheidsassistent hebt aanstaan, en verwacht ook niet meteen reactie. Doe rustig aan.

In de periode maart t/m juni van dit jaar, hebben we van het Ministerie vernomen dat de gevolgen van de CBb uitspraak door afdeling JZ van het Ministerie werden bestudeerd. Uiteindelijk heeft Staatssecretaris op 21 juni besluit genomen om PL proces opnieuw in te richten en de lopende procedure te stoppen. De redenen die in zijn brief aan de TK noemt gaan in op gebrek onafhankelijkheid van PEC-leden en gebrek transparantie werkwijze en plaatsingsadvies van de PAC aan de Staatssecretaris. Over mogelijke issues rond bewijslast bij plaatsing van dieren op de PL wordt niet geschreven.

Heb nu twee vragen: 1)

aanvrager en beoordelaar (bij verzoeken wijziging van aangewezen en niet- aangewezen diersoorten PL)?

Hoor het graag na je terugkomst maandag. Met vriendelijke groet,

-----Original Message----- From: Sent: donderdag 16 november 2017 10:29 To: ' @minez.nl> Subject: RE: Follow up voortgangsgesprek over Positieflijst

Hej ik ga je een paar mails sturen vandaag. Hier eerst even de vraag: heb jij reeds contact gelegd met de Belgische beleidsmedewerker Positieflijst, die besluitvormingsproces daar heeft geleid? Indien niet, heeft zijn contactgegevens wel. Schoot me te binnen met het oog op bewijslast-discussie. Mogelijk wel goed om te vernemen of zij vergelijkbare issues hebben gehad rond bewijslast en hoe ze deze beslecht hebben? Ik meen me te herinneren dat er in al die jaren in België (sinds 2009) maar drie verzoeken tot wijziging van de PL zijn ingediend.

Groet,

Sr Policy Advisor and Researcher

General: Direct: Van: Aan: Cc: Onderwerp: Document3.docx Datum: donderdag 16 november 2017 09:53:59 Bijlagen: Document3.docx

Ha Naar aanleiding van onze bijeenkomst gisteren heb ik mijn document hoe om te gaan met productiedieren, hond en kat even aangepast. Gr 99

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Positieflijst hond kat productiedieren.docx Datum: dinsdag 21 november 2017 13:59:18 Bijlagen: Positieflijst hond kat productiedieren.docx

Dag , Hierbij het aangepaste stukje inzake wel/niet beoordelen via de positieflijstsystematiek van productiedieren, hond en kat naar aanleiding van het overleg dat ik met heb gehad. Gr 1 Productiedieren, hond en kat wel of niet meenemen in beoordelingsystematiek van de positieflijst

Inleiding

I. Hond en kat

II. Categorie genetisch risicovolle honden

III. Productiedieren

Nadeel: .

Voordeel:

100 Van: Aan: Cc: Onderwerp: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst - suggesties en opmerkingen LNV.docx Datum: dinsdag 21 november 2017 17:16:27 Bijlagen: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst - suggesties en opmerkingen LNV.docx

Hallo , Bijgaand het conceptverslag met opmerkingen van en mijzelf. (van heb ik geen commentaar ontvangen) Ik heb met secretaris) afgesproken dat hij het verslag inclusief track changes doorstuurt bij de vergaderstukken. Track changes ivm transparantie en doorsturen omdat het anders teveel vergadertijd kost. heeft mijn opmerkingen nog niet gezien. Wil jij er naar kijken voordat ik doorstuur naar ? Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T +31 E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. 101

Van: Aan: Onderwerp: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst - suggesties en opmerkingen LNV.docx Datum: woensdag 22 november 2017 07:55:33 Bijlagen: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst - suggesties en opmerkingen LNV.docx

Ik heb er nog even naar gekeken en mijn commentaar erbij gezet. Van belang hierbij is ook het commentaar op het plan van aanpak waar vorige week op is gereageerd door richting . Dit commentaar heeft feitelijk ook met dit stuk te maken. 102

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst - suggesties en opmerkingen LNV.docx Datum: donderdag 23 november 2017 10:34:37 Bijlagen: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst - suggesties en opmerkingen LNV- opmerkingen l.docx

Zie in het document per punt mijn korte reactie op je opmerkingen. De opmerkingen die je maakt, stuur ik overigens vooralsnog niet door naar de WUR als commentaar op het verslag. Het is wat mij betreft nog niet uitgediscussieerd en het verslag moet uiterlijk 12u met opmerkingen naar . Is wellicht ook niet erg omdat ze mijns inziens vooral betrekking op de gekozen aanpak en methodiek en hoeft dus niet via een verslag. Wat mij betreft overleggen we mondeling als je na aanleiding van de opmerkingen verder wilt praten. Per mail kost me het zo kort voor de commissievergadering teveel tijd en zie ik teveel risico voor langs-elkaar-heen mailen. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: woensdag 22 november 2017 7:56 Aan: Onderwerp: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst - suggesties en opmerkingen LNV.docx Ik heb er nog even naar gekeken en mijn commentaar erbij gezet. Van belang hierbij is ook het commentaar op het plan van aanpak waar vorige week op is gereageerd door richting . Dit commentaar heeft feitelijk ook met dit stuk te maken. Van: Aan: Onderwerp: WAP maandag Datum: donderdag 23 november 2017 16:55:59

Dag

Een nabrander die misschien al op je lijstje staat: kun je met bespreken of we idd maandag naar overleg wac kunnen gaan gezien de sturing die we inhoudelijk en op bemensing nodig vinden? Kun je mij ook laten weten waar en hoe laat enzo maandag? Groet.

Verstuurd vanaf mijn iPhone Van: Aan: Onderwerp: RE: Agenda adviescommissie Datum: vrijdag 24 november 2017 07:59:29

Ha , Sorry voor de verwarring. .

Vr.gr.

Van: Verzonden: donderdag 23 november 2017 17:07 Aan: Onderwerp: FW: Agenda adviescommissie Hi In antwoord op je mail zonet: Tijdstip en agenda overleg staat onderaan deze mail. Verder heb ik geprobeerd je te bellen omdat ik je aanvulling niet goed kan plaatsen. Ik moet nu alleen in gesprek met Wordt vervolgd. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: donderdag 23 november 2017 16:56 Aan: CC: Onderwerp: FW: Agenda adviescommissie , Bijgaand voor jullie informatie de documenten en agenda voor de komende commissievergadering. Gisteren had ik na het lezen van de mail van gebeld om ons commentaar op de procesaanpak toe te lichten. Daarbij heb ik besproken hoe e.e.a. anders in vorm gegoten zou kunnen worden.

De afspraak is dat ik de overwegingen morgen naar op de mail zet. Bovenstaande is een eerste poging daartoe.

Suggesties uiterlijk morgenochtend van harte welkom! Hartelijke groet, Van: Verzonden: donderdag 23 november 2017 12:31 Aan:

CC: Onderwerp: Agenda adviescommissie Beste leden van de adviescommissie systematiek risico inschatting positieflijst Hierbij ontvangt u de agenda inclusief bijlagen voor de vergadering van as maandag: Van 14.30 – uiterlijk 20.30 uur, locatie Wageningen Campus, gebouw 122 ‘zodiac’, vergaderzaal A0110 zie plattegrond campus AGENDA 1. Opening kennismakingsronde

2. Mededelingen

4. Stand van zaken middels highlights voortgang Beleidsregel Positieflijst (toelichting

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst (Bijlage)

6. Afspraken en actiepunten

7. Wat verder ter tafel komt

8. Rondvraag en sluiting

Graag tot maandag! Met vriendelijke groeten,

T E Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: Agenda adviescommissie Datum: vrijdag 24 november 2017 10:34:02

Hallo , Zie onderstaand mijn reactie op de mail van . Ik zag net jouw mail en zal daar zo op reageren. Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 10:31 Aan: Onderwerp: RE: Agenda adviescommissie Prima . Bedankt voor je terugkoppeling. Moet dit niet ook naar ? Ik wil niet terugroepen van vakantie, dus ik ga mee. Nog even schakelen over welke trein we nemen enzo als helder is of en wanneer het voorgesprek plaats heeft. (Ik vertrek uit Rotterdam). Groet.

Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 9:52 Aan: CC: Onderwerp: RE: Agenda adviescommissie Hallo Dank voor de punten die je meegeeft! Ik neem je eerste punt mee in een mail aan over de procesaanpak. Verder wil ik alvast een mail naar sturen met de hoofdpunten die LNV in wil brengen. Lijkt me goed dat WUR en daar alvast kennis van kunnen nemen en als ze het nodig vinden op kunnen reageren. Daarin neem ik je tweede punt in mee.

Punten uit het overleg waar akkoord op heeft gegeven:

Wil je nog laten weten of of jijzelf maandag bij de commissievergadering aanwezig kan zijn? Voor mij heel fijn als één van jullie er bij is. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 7:55 Aan: CC: Onderwerp: RE: Agenda adviescommissie Goedemorgen Fijne aanpak zo. Eens met je punten ter bespreking. Ik heb twee aanvullingen om te bespreken, resp. te mailen: - E

Ik hoor het graag als je vragen hebt. Vr.gr. 106 Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Agenda adviescommissie Datum: vrijdag 24 november 2017 09:54:24

Ik sluit me helemaal aan bij . Ik heb nog de volgende aanvullingen:

Ik hoor het graag als je vragen hebt. Vr.gr.

Wat ik mee wilde geven: - laat commissieleden toetsen in hoeverre de diersoorten idd relatief eenvoudig te scoren zijn op one-strike-out criteria en risicofactoren. En waar dat niet zo is: wat zit daaronder en wat vraag het om dit op te lossen? - laat hen daarbij vervolgens de eerder verkregen wetenschappelijke kennis betrekken om te kijken: waarin wijkt bovenstaand beeld af van de eerdere uitgebreidere risicobeoordeling? In hoeverre kan dit worden ondervangen door een extra risicofactor of one-strike-out criterium te formuleren? En waar dit niet kan: kijk wat daar onderligt en wat dus in een vereenvoudigde systematiek minder kan worden meegenomen. En wel kwalitatief - met als doel het verbeteren van het beoordelingssysteem. - laat commissieleden voor een aantal risicofactoren testen of/hoe de relatie tussen het diersoortkenmerk en het risico voor welzijn en gevaar voor mens en dier wetenschappelijk te onderbouwen is om zo het model te valideren. Ik heb opnieuw gebeld en hem laten . De gezamenlijke inzet is nu om LNV, WUR-ondersteuning en voorafgaand aan de commissievergadering op één lijn te krijgen. De afspraak is dat ik de overwegingen morgen naar op de mail zet. Bovenstaande is een eerste poging daartoe. Van daaruit ook mijn vraag: kunnen jullie je erin vinden en is het goed te volgen? Suggesties uiterlijk morgenochtend van harte welkom! Hartelijke groet,

Van: Verzonden: donderdag 23 november 2017 12:31 Aan:

2. Mededelingen

4. Stand van zaken middels highlights voortgang Beleidsregel Positieflijst (toelichting )

5. Discussiedocument Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst (Bijlage)

6. Afspraken en actiepunten

7. Wat verder ter tafel komt

8. Rondvraag en sluiting

Graag tot maandag! Met vriendelijke groeten, secretaris adviescommissie positieflijst

T E Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Agenda adviescommissie Datum: vrijdag 24 november 2017 11:24:07

Dank voor je input. Zie opmerkingen in rood (met ivm afwezigheid in de CC) Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 9:54 Aan: CC: Onderwerp: RE: Agenda adviescommissie , Ik sluit me helemaal aan bij . Ik heb nog de volgende aanvullingen: 1.

Gr Van: Aan: Onderwerp: FW: Commentaar voorgestelde procesaanpak Datum: vrijdag 24 november 2017 13:17:56

Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 12:55 Aan: CC: Onderwerp: RE: Commentaar voorgestelde procesaanpak Beste Bedankt voor je reactie. Het is goed dat we zorgvuldig communiceren en proberen elkaar goed proberen te begrijpen.

Kortom,

Goed als hier samen over afstemmen en bepalen wat maandag middag wijsheid is. Ik hoop dat je mijn standpunt kunt begrijpen. Hartelijke groeten,

Van: @minez.nl] Verzonden: vrijdag 24 november 2017 11:47 Aan: CC: @minez.nl> Onderwerp: Commentaar voorgestelde procesaanpak Hallo ,

Daartoe hebben we gisteren telefonisch contact gehad en alles doorgesproken. Daarbij hebben we afgesproken dat ik het belangrijkste commentaar op de mail zet – als extra check. Bij deze: Daarbij zien we andere mogelijkheden die deze risico’s niet in zich dragen:

Een ander belangrijk punt in de procesaanpak die rondgestuurd is:

Graag zsm contact als e.e.a. niet voldoende duidelijk is of overleg over evt aspecten waar jullie als wetenschappers onvoldoende mee uit de voeten kunnen. Met als bottom-line de vraag: zitten we nu op één lijn? Ik hoor graag van je. Hartelijke groet,

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan u is gezonden, wordt u verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die verband houdt met risico's verbonden aan het elektronisch verzenden van berichten.

Dag , Ik hoop dat dit is wat je bedoelt. Bel me als je vragen hebt, enzo. Groet. Van: Aan: Onderwerp: RE: Document1 Datum: vrijdag 24 november 2017 16:25:55

Eens Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 16:22 Aan: Onderwerp: RE: Document1 Hmmm……. ik denk het niet. Ik vind het eigenlijk wel strak en mooi verwoord. En ik merk dat het misschien wel meer waar, maar ook ingewikkelder wordt als je dit toevoegt. Eens?

Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 16:12 Aan: Onderwerp: RE: Document1

Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 15:54 Aan: Onderwerp: RE: Document1 En dat is precies waar ik aan dacht…….! Staat dit al duidelijk in het A4-tje? Zo nee, lijkt me een goede toevoeging. Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 15:50 Aan: Onderwerp: RE: Document1

Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 15:43 Aan: Onderwerp: RE: Document1 Ja!

Hgr,

Van: Verzonden: vrijdag 24 november 2017 15:35 Aan: Onderwerp: Document1 Dag Ik hoop dat dit is wat je bedoelt. Bel me als je vragen hebt, enzo. Groet. Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst Datum: maandag 27 november 2017 11:41:50 Bijlagen: Gerelateerde nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst.pdf

Hallo allemaal, Bijgaand het overzicht van nevenwerkzaamheden van commissieleden. Het overzicht is compleet op na. Fijn als we vanmiddag aan kunnen geven of/dat dit het overzicht is dat we nodig hebben. Wat mij betreft is dat zo. Als vervolgstap heb ik voorgesteld dat de commissie zelf naar dit overzicht kijkt en wij dat parallel ook doen. Ik heb aangegeven dat wij dat vanmiddag nog niet rond zullen hebben. Daarbij zie ik bij de meesten geen enkel probleem. Alleen bij -in mindere mate- en in nog mindere mate moeten we m.i. even kijken: heeft een bedrijf in medicijnen en siervoeders voor bijzondere en meer exotische diersoorten. En bij en zie ik een relatief grote betrokkenheid bij specialistische en op exoten gerichte diergeneeskunde. Tegelijkertijd zijn natuurlijk juist de mensen met de kennis en kunde die in de commissie nodig is…… Graag jullie blik/oordeel. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: maandag 27 november 2017 10:46 Aan: CC: Onderwerp: nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst Beste Bijgaand de lijst met de nevenwerkzaamheden die ik van de diverse leden heb ontvangen. Alleen die van heb ik nog niet binnen. Zal ik vanmiddag naar vragen. Voldoet dit zo aan jouw verwachting? Tot vanmiddag,

T E Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Gerelateerde nevenwerkzaamheden adviescommissie positieflijst

 Nevenwerkzaamheden: geen.  Lidmaatschappen: Zoogdiervereniging, Natuurmonumenten.

 werkzaam als patholoog exoten faculteit diergeneeskunde.  Europees specialist herpetologie werkzaam in eigen praktijk voor reptielen en amfibieën.

 werkzaam als universitair hoofddocent in de gedrags- en neurowetenschappen aan de RuG  geen nevenwerkzaamheden noch lid van welke wetenschappelijke, maatschappelijke of politieke club dan ook.

Neven activiteiten zijn te lezen op de websites van en mijn zakelijk belangen zijn transparant te traceren op de KVK ( Alle verbanden en aandeelhouderschap te lezen onder The Orange Holding BV)

 (Vogel)dierenarts en eigenaar de Dierenartspraktijk Zelhem BV met verschillende locaties national en internationaal  Onderzoeker en eigenaar AVImedical ( R en D farma bedrijf gespecialiseerd in minor species met de nadruk op kooi en vollere vogels)  CEO en eigenaar van Topet farma BV( Farmaceutische distributie bedrijf van geneesmiddelen voor bijzondere dieren )  CEO en eigenaar van Topet nutrition BV( Distributie bedrijf van aanvullende siervoerders voor bijzondere dieren )  CEO en eigenaar van The Orange Bricks BV ( Beheer, ontwikkeling en exploitatie van onroerend goed )  Betrokken internationaal met verschillende farma bedrijven op het vogel en minor species vlak.

 Werkzaam aan Universiteit Utrecht  aankomend voorzitter van de AAV (Association of Avian Veterinarians), nu huidige president- elect en aftredend co-voorzitter van de international committee van deze vereniging. Tevens lid van deze vereniging  lid van de Association of Exotic Mammal Veterinarians  lid van de KNMvD, inclusief GVS (Groep Veterinair Specialisten)  lid van de ECZM (European College of Zoological Medicine), de Europese vereniging van Specialisten op gebied van diergeneeskunde van de exotische soorten (specialismen omvatten vogelgeneeskunde en kleine zoogdiergeneeskunde)  lid van de IAABC - de international association of applied behaviour consultants  bestuurslid van Stichting Animales (voor wetenschappelijke inbreng/expertise rondom uit te nodigen sprekers voor de jaarlijkse Animales lezing en beoordelen van wetenschappelijke projecten die ingediend worden)  onafhankelijk wetenschappelijk deskundige in Stichting Dierbaar

 penningmeester van de vereniging dorpsbelangen  plaatsvervangend rector ten behoeve de promoties van de FWN van de RUG  adviseur van het Groningen Institute of Evolution and Life Science  Werkzaamheden ondergebracht in advies en verkenning  Voorzitter van de Strategische Klankbordcommissie van de NVWA; onbezoldigd  Voorzitter DEC KNAW; bezoldigd  Project koppeling NVWA aan EBPM monitoring programma van VION.; bezoldigd door NVWA. Eindigt zoals voorzien in December.  H2020 onderzoeksprojecten. Ethics reviewer nieuwe subsidie aanvragen.(bezoldigd)  Versterking impact van een onderzoeks- en onderwijsgroep WUR (CPT) . In offerte fase. Kortlopend.  Doorlopend; gespreks/dagvoorzitter en moderator op conferenties(bezoldigd)  Lid van de wetenschappelijke raad voor integrale en duurzame landbouw en voeding; onbezoldigd  Lid PAC positieflijst zoogdieren; bezoldigd

 Werkzaam bij Sovon Vogelonderzoek Nederland als senior onderzoeker  Detachering bij Vogelbescherming Nederland (parttime), werkzaam bij de afdeling bescherming  Bijzonder Hoogleraar bij de Radboud Universiteit (parttime)  Lid van Commissie Onderzoek BIJ12 Faunafonds  Voorzitter European Bird Census Council (EBCC)  Lid van OBN deskundigenteam Laagveen en Zeeklei

 werkzaamheden voor de WUR/ASG en de daaruit voortvloeiende bestuurlijke taken [bestuur ImmunoValley en bestuur Kennisplatform Dierhouderij en Humane Gezondheid]  Voorzitterschap Centrale Commissie Dierproeven – landelijke ZBO  Voorzitter RvC Universitaire Landbouwhuisdierenpraktijk [opleidingspraktijk fD/UU]  Voorzitter bestuur St. KiMo [richtlijnen instituut in de tandheelkunde]  Lid van de Raad voor Dierenaangelegenheden [tot afscheid < 6 mnd]  Verder recent 2 andere adviesbanen afgestoten [Adam van Doorninck Stichting en Blue4Green]  E.e.a. staat ook allemaal op de LinkedIn pagina

 Werkzaam bij WUR èn VHL  lid van de RDA  adviseur van de Barth-Misset Stichting (http://www.barthmissetstichting.nl/)

 werkzaam bij WUR  Programmasecretaris Fairfok - lopend  Onafhankelijk voorzitter van de commissie van deskundigen Dierbaar  Lid Natuurmonumenten, Vogelbescherming, Dierenbescherming Van: Aan: Cc: Onderwerp: Terugkoppeling commissievergadering 27 november 2017.docx Datum: dinsdag 28 november 2017 17:31:05 Bijlagen: Terugkoppeling commissievergadering 27 november 2017 V1.docx

Hallo Gisteren was er weer een commissiebijeenkomst. Voor het eerst (en wellicht voor het laatst vanwege de drukke agenda’s) in de volledige samenstelling.

Bijgaand de belangrijkste punten met de opmerking dat het ongetwijfeld niet helemaal compleet is. Maar dat komt wel weer bij het verslag. De eerstvolgende commissiebijeenkomst is alleen al komende vrijdag.

Graag jullie input voor nav deze terugkoppeling. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Terugkoppeling commissievergadering 27 november 2017 (mbt meest relevante punten in aanloop naar volgend overleg vrijdag aanstaande)

• De commissieleden vragen zich af wat het betekent dat LNV leden vraagt om op persoonlijke titel in de adviescommissie plaats te nemen. Twee punten: (1) twee commissieleden geven aan dat de werkgever eraan hecht zelf een declaratie voor vacatiegelden in te dienen en niet persoonlijk uit te laten betalen. Kan dat dan wel? (2) wat betekent het voor manier waarop commissieleden op het advies vermeld staan? Mag daar de naam van de Universiteit achter? (actie LNV). • Tussen PAC en LNV is een gesprek over hoe om te gaan met intrinsieke waarde als manier van kijken.

(bespreekpunt: actie LNV vereist?) •

• De PAC discussieert over de concretisering van de verschillende criteria.

•

• De PAC-leden gaan als test acht verschillende diersoorten en twee vogel- en herpetensoorten beoordelen. Daarbij kijkt ze of het lukt om dieren te scoren en wat ze daar in tegenkomen.

• De PAC plant een extra bijeenkomst in op donderdag 11 januari 2018 van 10-14u. De inschatting is dat dit nodig kan zijn en later plannen betekent dat de afspraak pas later kan. • Aandachtspunt voor de commissie: is een periode afwezig waardoor expertise op het gebied van ontbreekt bij de doorontwikkeling van de systematiek. Hoe hiermee om te gaan? (actie: signaal aan geven?!) • Oordeel van LNV met betrekking tot het overzicht van nevenactiviteiten (actie LNV) • 113

Van: Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke) Aan: Onderwerp: Opzet gespreksronde stakeholders V2.1 Datum: donderdag 26 oktober 2017 11:16:39 Bijlagen: Opzet gespreksronde stakeholders V2.1.docx

Zie revisies, groeten, Lieke 114

Van: Aan:

Onderwerp: FW: Verzoek om inzicht in wat aan de hand is Datum: maandag 12 februari 2018 09:10:27

Allen, Zie onderstaande mails van . Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: maandag 12 februari 2018 8:47 Aan: Onderwerp: FW: Verzoek om inzicht in wat aan de hand is Hallo

Ook ik ben erg blij dat we de 21ste weer bij elkaar kunnen zitten om werkwijze & strategie verder uit te hameren. Voor alle duidelijkheid – onderstaand email stuurde ik jl vrijdag naar Ik dacht dat het geen kwaad kon het ook met jou te delen. We zijn doende om te kijken of we de 21ste ook kunnen laten aanschuiven; daar heb ik het al even over gehad met hem. Nu even kijken of het agendatechnisch ook allemaal lukt Gr en tot snel

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T , M Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Nav commissiebijeenkomst positieflijst Datum: vrijdag 27 oktober 2017 14:28:01 Bijlagen: Concept verslag Bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst.MM.docx

Hoi Bijgaand mijn opmerkingen bij het verslag van de laatste PAC. Lijkt mij goed als we hier samen tijdens het projectgroep-overleg naar kijken en alle reacties worden verzameld zodat er één becommentarieerde versie vanuit EZ naar de WUR gaat. Wat betreft de bespreekpunten, zie hieronder mijn reactie. Groet,

Van: Verzonden: vrijdag 20 oktober 2017 15:36 Aan:

CC: Onderwerp: Nav commissiebijeenkomst positieflijst Hallo allemaal, Bijgaand n.a.v. de bijeenkomst van de commissie op 11 oktober een aantal documenten die ook zojuist zijn verzonden naar commissieleden. Belangrijk is dat de commissie meer tijd nodig heeft waardoor de planning opschuift: adviesrapport commissie eerste helft januari - consultatie eerste helft maart afgerond - advies en voorgenomen besluit zoogdieren eerste helft april. Verder alvast een aantal issues die in de commissie aan de orde kwamen en waar wij zeker ook naar moeten kijken: -

Daarnaast staan de volgende punten nog open:

En de commissie is ook aan het werk met de vraag hoe te normeren,

Vragen aan projectteam: - hebben jullie aanvullingen op de punten waar we naar moeten kijken nav de bijeenkomst? - uitnodiging om commentaar op het verslag aan te leveren – graag zsm en uiterlijk vrijdagochtend as. Hartelijke groet en fijn weekend, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: vrijdag 20 oktober 2017 14:31 Aan:

CC: Onderwerp: concept verslag Beste leden van de PAC, Hier ontvangt u: - Concept verslag van de vergadering van 11 oktober 2017 - De presentatie van met de voorgeschiedenis / eerder ontwikkelde systematiek positieflijst en risico factoren zoogdieren - De eerste uitwerking van de risicofactoren zoals deze ter vergadering heeft besproken en waar ook de opmerkingen van de eerste bijeenkomst in verwerkt zijn. Graag attendeer ik u nog op de afspraak om mij, ten behoeve van de check op onafhankelijkheid van de commissieleden, een lijst aan te leveren met uw nevenactiviteiten (welke werkzaamheden en lidmaatschappen) te relateren aan uw inzet als lid van de PAC. Met vriendelijke groeten,

T E @wur.nl Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Onderwerp: RE: praktische vragen tussendoor Datum: vrijdag 27 oktober 2017 15:50:04

You’re welcome Frisse blik ziet vaak nieuwe dingen, dus deel je verwonderingen vooral J Fijn weekend alvast,

Van: Verzonden: vrijdag 27 oktober 2017 15:42 Aan: Onderwerp: RE: praktische vragen tussendoor Zeker en dank daarvoor! En het roept meteen nieuwe vragen bij me op – ik kom hier mondeling op terug. Ik heb vandaag trouwens tijd genomen om wet Dieren – BHD en Regeling Houders van Dieren te bestuderen. Denk dat dat nuttig was, maar wel dubbel gevoel omdat ik die tijd ook in andere zaken had willen stoppen…… Fijn weekend,

Van: Verzonden: vrijdag 27 oktober 2017 15:24 Aan: Onderwerp: RE: praktische vragen tussendoor Hoi

Helpt dit jou? Groet,

Van: Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 16:39 Aan: Onderwerp: praktische vragen tussendoor Hi Een paar praktische vragen tussendoor: - Nav commissievergadering: is het juridisch mogelijk is om de bewijslast voor een ontheffingsaanvraag voor houderij van een diersoort geheel bij de aanvrager te leggen? En kan een adviescommissie daarbij een aanvraag ook afwijzen of om meer bewijslast vragen als aanvrager niet in de breedte naar risico’s voor welzijn en op gevaar voor mens en dier heeft gekeken?

Hgr, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Hi Wil je evt opmerkingen tav het conceptverslag opnemen in de versie die nu in de bijlage zit? De opmerkingen van en mij zitten hier al in en dan hebben we alles in één document Hgr,

Van: Verzonden: vrijdag 20 oktober 2017 15:36 Aan:

Daarnaast staan de volgende punten nog open:

En de commissie is ook aan het werk met de vraag hoe te normeren,

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Aan: Onderwerp: FW: Verzoek om inzicht in wat aan de hand is Datum: donderdag 8 februari 2018 17:46:43

Ter info en met dank voor jullie bijdrage! Van: Verzonden: donderdag 8 februari 2018 17:46 Aan: CC: Onderwerp: Verzoek om inzicht in wat aan de hand is Hallo Zoals aangekondigd een antwoord van LNV op de mail van de commissie, waarbij nu een afspraak staat op woensdag 21 februari. In een telefonisch overleg met jou heb ik aangegeven op basis van onderstaande mail nog te weinig zicht te hebben op wat aan de hand is. En dat is wel nodig om de 21ste het goede gesprek te hebben. Op basis van de onderstaande mail én de commissieverslagen kom ik op de volgende punten: · de opdracht aan de commissie is om te komen tot een beoordelingssystematiek waarmee diersoorten op basis van enkelvoudige criteria kunnen worden beoordeeld op risico voor welzijn en gevaar voor mens of dier. Belangrijke randvoorwaarde is dat op basis van de systematiek met een niet al te grote inspanning tot een beoordeling van een diersoort gekomen kan worden (vereenvoudiging). De vraag aan de commissie is om binnen deze randvoorwaarde en op basis van hun diepgaande expertise en wetenschappelijke kennis te komen met een zo goed mogelijke beoordelingssystematiek.

· In het ontwikkelproces is de commissie in de fase van het toetsen van de conceptsystematiek.

Vraag aan de commissie is om hier inzicht in geven zodat we de 21ste veel gerichter kunnen kijken wat te doen. · LNV heeft in de opdracht niet meegegeven hóe eenvoudig de systematiek moet zijn. Dat is bewust niet gedaan.

Twee andere punten die ik op tafel zou willen leggen: ·

Vraag aan de commissie is om voorafgaand aan het gesprek -uiterlijk maandag 19- zicht te geven op wat aan de hand is. Wil je checken of voor jou alles kraakhelder is voorafgaand aan evt. verdere verspreiding in de commissie?

Ik ben morgen telefonisch bereikbaar mocht dat nodig zijn. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Aan: Onderwerp: RE: vergaderingen Datum: zondag 12 november 2017 20:30:20

, Akkoord met onderstaande lijn. Groet

Van: Verzonden: vrijdag 10 november 2017 14:01 Aan: ) Onderwerp: Fwd: vergaderingen Hallo , Zie onderstaand mailtje. Inzet van was een commissie met alle expertises aan tafel én voldoende deelname vanuit universiteiten in Nederland die bezig zijn met het onderwerp.

Daarbij zou via de commissie ook meteen het volgende willen meegeven: - per commissielid expertise te benoemen en aan welke universiteit het lid verbonden is/ is geweest. -

Graag je reactie. Hartelijke groet,

Verstuurd vanaf mijn iPad

Begin doorgestuurd bericht:

Van: Datum: 9 november 2017 om 08:56:51 CET Aan: @minez.nl> Kopie: Onderwerp: FW: vergaderingen

Beste , moet zich om gezondheidsredenen komende maanden uit de advies commissie terugtrekken. Naast hebben we nog meer experts zoogdieren; dus actie om een vervanger te zoeken lijkt en mij niet nodig. Maar graag horen we ook jouw mening/ die van LNV. Bedankt, Gr Van: Verzonden: woensdag 8 november 2017 21:11 Aan: Onderwerp: vergaderingen Beste , Helaas kan ik er vanwege gezondheidsredenen de komende maanden niet bij zijn. Ontzettend jammer, maar het is niet anders. met vriendelijke groet, On 17 Oct 2017, at 09:10, wrote: Beste leden van de PAC, Graag vraag ik nog aandacht voor de volgende twee punten: § Op de vraag of het mogelijk is om in een blok op vrijdag 1 en zaterdag 2 decemberbijeen te komen heb ik nog slechts drie (positieve) reacties ontvangen. Graag reactie of dit u past. § Voor het datumbriefje verzoek of deze nog willen invullen.

Graag vraag ik de volgende data in ieder geval nog vast te houden en voor degenen die niet kunnen te kijken of het mogelijk is de agenda vrij te maken:

® Dinsdag 28 november 10 – 14 uur. geven aan verhinderd te zijn: kunnen jullie dit vrijmaken? Voordeel van deze dag is dat we 27 november ook al bijeen komen. Maakt dat we in een tweedaags blok kunnen doorwerken! ® Dinsdag 12 december 10 – 14 uur. geven aan verhinderd te zijn: kunnen jullie dit vrijmaken? ® Vrijdag 15 december 10 – 14 uur ® Vrijdag 15 december 14.30 – 20.30 uur Op deze dag kunnen op beide dagdelen niet. Kunnen jullie dit vrij maken? Bedankt,

Van: Verzonden: donderdag 12 oktober 2017 13:13 Aan:

CC:

Onderwerp: Datumprikker Beste leden van de PAC, Gisteren hebben we de bijeenkomst gehad om te komen tot een nieuwe beoordelingssystematiek positieflijst. Voor degenen die niet aanwezig konden zijn: we hebben een constructieve bijeenkomst gehad met eerste denkrichting hoe we kunnen komen tot een nieuwe beoordelingssystematiek. Maar we hebben ook geconstateerd dat alleen de huidige geplande vergadering in november te weinig is om tot een goed resultaat te komen. We hebben afgesproken dat we proberen extra data te plannen: - Is nog een datum vóór de geplande datum van 27 november mogelijk? - Wat zijn mogelijkheden na 27 november Voor het vinden van een datum zal ik in ieder geval ook nog een datumprikker rondsturen. Als alternatief is ook nog de vraag gesteld of er bereidheid en mogelijkheid om 1 en 2 december volledig vrij te maken en zo in een blok een slag te maken. Graag hoor ik wat de mogelijkheden hiervoor zijn. Het verslag van de vergadering en bijlagen mail ik zsm (uiterlijk begin volgende week) rond. Met vriendelijke groeten,

T E Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Onderwerp: RE: Opzet gespreksronde stakeholders.... Datum: zondag 12 november 2017 20:33:36

Akkoord met opzet gespreksronde stakeholders. Groet

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: dinsdag 7 november 2017 17:22 Aan: Onderwerp: Opzet gespreksronde stakeholders....

Hallo

Bijgaand zoals afgesproken de opzet voor de gespreksronde met stakeholders. Zie met name de tweede pagina.

(je hebt deze eerder al toegestuurd gekregen)

Het eerste gesprek met is al aanstaande maandag.

Hartelijke groet,

Uw bericht kan nu met het volgende bijlagen of koppelingen worden verzonden:

Opzet gespreksronde stakeholders Definitief.docx Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Document3.docx Datum: maandag 13 november 2017 10:23:12

Hoi Dank voor je stuk. Fijn om jouw argumentatie en redeneerlijn op papier te zien.

Ik ben natuurlijk bereid om mee te denken en te schrijven. We kunnen ook a.s. woensdag even om de tafel zitten en er samen naar kijken? (morgen ben ik helaas niet aanwezig ivm 12-uurssessie SiB) Groeten, https://www.kcwj.nl/kennisbank/integraal-afwegingskader-beleid-en-regelgeving 1. Wat is de aanleiding? 2. Wie zijn betrokken? 3. Wat is het probleem? 4. Wat is het doel? 5. Wat rechtvaardigt overheidsinterventie? 6. Wat is het beste instrument? 7. Wat zijn de gevolgen? Van: Verzonden: vrijdag 10 november 2017 9:15 Aan: CC: Onderwerp: Document3.docx Hoi ,

Ik ben as maandag afwezig ivm lang weekend Ardennen, Gr 123

Van: Aan: Onderwerp: FW: rol- en taakverdeling positieflijst Datum: maandag 13 november 2017 10:33:31 Bijlagen: Concept Project Huisdierlijst (positieflijst) - beschrijving rollen taken en besluitvormingsproces.docx

Hoi , Prima rol- en taakomschrijving van mijn kant. Ben vergeten te reageren op je concept, excuus. Ik zie dat je de rol van in het escalatiemodel hebt gepast. Helemaal goed zo.

Groet,

Van: Verzonden: zondag 12 november 2017 21:37 Aan:

CC: Onderwerp: rol- en taakverdeling positieflijst Allen, Bijgevoegd treffen jullie een beschrijving aan van de rol- en taakverdeling en het besluitvormingsproces positieflijst. Langs deze lijn gaan we werken en medio december zullen we bezien of en hoe dit heeft gewerkt en kan dit zo nodig worden aangepast. heeft eerder al een concept-werkplannetje voor de korte termijn vraagstukken rond gestuurd. Groet Van: Aan: Onderwerp: FW: procesaanpak om te komen tot het advies risico inschatting positieflijst Datum: maandag 13 november 2017 13:23:21 Bijlagen: Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst.docx

Hallo Dit is het document waar het om gaat. Hartelijke groet,

Van: ) Verzonden: maandag 13 november 2017 12:23 Aan: CC: om te komen tot het advies risico inschatting positieflijst Hoi Lijkt me goed om hier samen kritisch naar te kijken. Hebben jullie as donderdag tijd om even bij elkaar te komen? Groeten,

Van: Verzonden: maandag 13 november 2017 9:06 Aan: CC: Onderwerp: procesaanpak om te komen tot het advies risico inschatting positieflijst Beste

Graag horen we ook jullie reactie en of het aansluit bij jullie gedachten (bv ook de voorgestelde tijd per beoordeling per diersoort i.e. 30 min per spp). Dit is nl tevens het uitgangspunt hoeveel tijd (=geld) de beoordeling mag kosten (en wat de inzet van LNV is). Hartelijke groeten,

T E Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Cc: Onderwerp: Re: procedure en planning positieflijst Datum: maandag 13 november 2017 17:05:10

Wat hadden we hierover eerder aan de TK beloofd? Gr

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Op 13 nov. 2017 om 15:03 heeft @minez.nl> het volgende geschreven:

, Hierbij de planning positieflijst ter doorgeleiding naar . Gr. Naast de positieflijst zoogdieren, waaraan nu wordt gewerkt, zullen ook positieflijsten voor vogels en reptielen worden ontwikkeld. Momenteel werkt de met onafhankelijke deskundigen uitgebreide Positieflijst Adviescommissie (PAC) aan een advies over de t.b.v. de op te stellen positieflijsten te hanteren beoordelingssystematiek. · Medio januari 2018: PAC brengt advies uit over beoordelingssystematiek. · Eind januari 2018: LNV legt beoordelingssystematiek vast in beleidsregel (gevolgd door internetconsultatie) en instellingsbesluit Wetenschappelijke Adviescommissie Positieflijst (WAP). · Eerste kwartaal 2018: EZ publiceert voorlopige plaatsingslijst zoogdieren op basis van beoordeling door WAP. · Medio 2018: EZ publiceert definitieve plaatsingslijst zoogdieren na doorlopen voorbereidingsprocedure. · Begin 2019: voorlopige plaatsingslijst vogels en reptielen op basis van beoordeling door WAP. De Tweede Kamer wordt in een eind november/begin december 2017 te versturen verzamelbrief dierenwelzijn geïnformeerd over bovengenoemde procedure en planning m.b.t. de positieflijst

Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Manager Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn (DAD) - Team welzijn gezelschapsdieren - Team dierproeven en alternatieven - Team kust- en binnenvisserij en aquacultuur

@minez.nl Secretariaat: Bezoekadres: Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postadres: Postbus 20401 | 2500 EK | Den Haag 126

Van: Aan: Onderwerp: RE: procesaanpak om te komen tot het advies risico inschatting positieflijst Datum: woensdag 15 november 2017 16:30:56

Ok. Ik bedoelde ook: als je wilt dat ik er naar kijk kan het blijven liggen tot maandag. Van: Verzonden: woensdag 15 november 2017 16:27 Aan: Onderwerp: RE: procesaanpak om te komen tot het advies risico inschatting positieflijst

Ik hoop dit zo meteen nog af te handelen. Uiteraard zet ik je in de cc. Groet

Van: Verzonden: woensdag 15 november 2017 16:09 Aan: Onderwerp: RE: procesaanpak om te komen tot het advies risico inschatting positieflijst Hallo Ik heb net kort met gebeld. Hij wil uiterlijk volgende week dinsdag een reactie hebben. Aan jou de keus of je het voor je vakantie afhandelt of mij het na het weekend af laat handelen. Hartelijke groet, r Van: Verzonden: maandag 13 november 2017 9:06 Aan: CC: Onderwerp: procesaanpak om te komen tot het advies risico inschatting positieflijst Beste ,

T E Meer informatie: we@wur ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Cc: Onderwerp: Re: Graag vandaag nog reactie op mail naar adviescommissie Datum: donderdag 8 februari 2018 14:41:08

Prima De mail lijkt abrupt in een zin te stoppen. Groet.

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Op 8 feb. 2018 om 13:26 heeft @minez.nl> het volgende geschreven:

Willen jullie naar onderstaande concepttekst kijken als antwoorde op de mail van ? (zie hieronder) Ik wil de mail uiterlijk vandaag einde van de dag uitdoen. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: donderdag 8 februari 2018 13:04 Aan: Onderwerp: RE: behoefte aan overleg

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Voorstel mbt HR-hondenrassen en de PAC Datum: vrijdag 6 oktober 2017 16:38:54

Hallo Dank voor je reactie. De tekstsuggesties neem ik meteen en graag over. Verder wil ik kort op je inbreng reageren. En wel langs twee lijnen: - het al dan niet meenemen van de hond in de positieflijstsystematiek. - de wijze van omgang met de PAC. Allereerst over het wel of niet meenemen van hond/gedomestificeerde diersoorten: Er staat me bij dat in de voorgaande beoordelingssystematiek gedomestificeerde diersoorten zoals de hond en de kat zonder beoordeling op de positieflijst zijn geplaatst.

De PAC kan prima verder. Ten slotte over de wijze van omgaan met de PAC:

Als ze vanuit wetenschappelijk of methodologisch oogpunt bezwaren of risico’s zien voor de systematiek, wil ik dat weten.

Verder heb ik je laatste versie van de beleidsregels nog niet gelezen,

Dat geldt ook voor de draft van de beleidsregels. Hgr,

Van: Verzonden: vrijdag 6 oktober 2017 15:14 Aan: CC: Onderwerp: RE: Voorstel mbt HR-hondenrassen en de PAC Beste

Elke eis die we aan houders van HR-houden willen stellen moet conform het Andibelarrest geschieden en dus voorzien zijn van een wetenschappelijke onderbouwing, dat onafhankelijk, deskundig en doorzichtig tot stand is gekomen. Zie hieronder ter verduidelijking mijn aanpassingen. Gr. Van: Verzonden: vrijdag 6 oktober 2017 13:54 Aan: Onderwerp: Voorstel mbt HR-hondenrassen en de PAC Hallo Wat mij betreft leggen we dinsdag in de bespreking met irt HR-honden het volgende voorstel voor: - Akkoord? Hartelijke groet,

......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Aan: Onderwerp: Fwd: PAC 2.0 Datum: dinsdag 10 oktober 2017 07:29:41

Beide,

Hopelijk kunnen we zo aan de slag.

is.

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Begin doorgestuurd bericht:

Van: " Datum: 10 oktober 2017 05:33:31 CEST Aan: @minez.nl> Kopie:

minez.nl> Onderwerp: PAC 2.0

Hallo

Ik heb gisteren weer gesproken inzake de (door ons 'PAC oude stijl' noodzakelijk en onmisbaar geachte) inzet van . Jij kan dan woensdag e.e.a. zelf toelichten.

Kan jij je hier ook goed bij voelen?

Vandaag even proberen te bellen?

Hoor graag. Groeten.

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T , M 06 20531795 Internet: www.wur.nl/bioveterinary- research

Met het oog op de bijeenkomst morgen hierbij opmerkingen van welke ik je niet wil onthouden. Graag straks nog even contact hierover. Groet

Van: Verzonden: dinsdag 10 oktober 2017 13:47 Aan: Onderwerp: WUR document , bij deze een aantal opmerkingen: 1.

P Please consider the environment before printing this e-mail

Senior Policy Advisor Animal Welfare tel: email: @minez.nl address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section 131

Van: Aan: Onderwerp: FW: gisteren Datum: donderdag 12 oktober 2017 09:15:38

ti Van: Verzonden: donderdag 12 oktober 2017 7:07 Aan: CC: Onderwerp: gisteren Hallo Gisteren de 1ste bijeenkomst gehad van de PAC a.i./nieuwe stijl. Goede constructieve sfeer en discussie , met heldere bijdragen van allen. Jouw mensen, i.c. kunnen overigens evenmin gemist worden als en in dezen. Dat bleek gistermiddag & -avond ook weer. Er zijn goede vervolgafspraken gemaakt; de uitdaging is groot – zowel inhoudelijk als tijdslijn technisch – maar iedereen is geprimed en gemotiveerd. Wordt vervolgd dus! EN VOOR JOU – veel beterschap en hopelijk snel weer op de been!!

Opvolgingsvlag: Opvolgen Vlagstatus: Voltooid

Categorieën: Belangrijk

Hallo

Voor de goede orde:

NB. Zolang het wetenschappelijk advies over de beoordelingssystematiek langs bovenstaande lijnen (en wellicht andere punten uit het opdrachtkader die ik hier vergeten ben) is vormgegeven, is het goed.

Met betrekking tot punt 5: Is ook van belang omdat LNV werkt aan het instellingsbesluit voor de volgende fase. Suggesties zijn van harte welkom!

Hgr, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: woensdag 3 oktober 2018 10:12 Aan: Onderwerp: Fwd: gesprekje 1 Gaat wel goed Hartelijke groet

Begin doorgestuurd bericht:

Van: Onderwerp: RE: gesprekje Datum: 2 oktober 2018 om 21:23:21 CEST Aan: '

Zie reactie in rood

From: Sent: dinsdag 2 oktober 2018 10:11 To: Subject: gesprekje

Heren gisteren had ik dus aan de haak. Hij kwam met een aantal opmerkingen en vragen die hij ook op de mail zou zetten. .

2 2.

We spreken elkaar morgen.

Even overleggen? Kan wat mij betreft ook met skype.

Hartelijke groet

3 Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: extra lid adviescommssie Datum: dinsdag 5 september 2017 16:53:38

Hallo ,

Als het gaat om de bemensing van de PAC en de commissie wil EZ graag e.e.a. helder houden. Daarom het verzoek niet zelf mensen uit te nodigen voor de eerstvolgende bijeenkomst.

We ontvangen graag snel jullie wensenlijstje voor mensen die je in de fase van methodiekontwikkeling in de PAC wilt hebben.

We zullen zsm op jullie lijstje reageren.

En prima dat je later komt met een lijst voor het instellingsbesluit. Lijkt me in deze fase van methodologieontwikkeling ook nog niet goed vast te stellen.

Bij deze het aanbod om te helpen. Bijvoorbeeld in het benaderen van personen of het prikken van een datum voor het volgende overleg. En wellicht handig om aan de PAC-zijde in jouw vakantie een aanspreekpunt te hebben zodat je ook echt met vakantie bent?!

Verder voor wat betreft invulling van het secretariaat van de PAC in de fase van advies over de beoordelingsmethodiek: Een eerste stap is dat we eenzelfde profiel, taak- en rolomschrijving voor ogen hebben. Op basis daarvan kunnen wij een geschikt persoon voorstellen. EZ ziet de PAC als wetenschappelijk en methodologisch meer dan afdoende geëquipeerd om zelfstandig een beoordelingssystematiek te ontwikkelen ten behoeve van een positieflijst. De PAC heeft daarmee geen wetenschappelijke of methodologische ondersteuning nodig, maar vooral ondersteuning ten behoeve van verslaglegging en het opschrijven van de systematiek in een eindrapport. Met name dat laatste vraagt om iemand die snel van begrip is en ervaren is in het schrijven van wetenschappelijke adviezen over maatschappelijk gevoelige onderwerpen.

We horen graag of je/jullie hetzelfde voor ogen hebben. En voel je vrij om met of mij te schakelen....

NB (=NaBrander): mocht één van de PAC zelf zin hebben om de pen ter hand te nemen, dan kan dat natuurlijk ook.

Hartelijke groet en fijne vakantie,

......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Hallo

Er is consensus dat er thans meer behoefte is aan een biologisch inhoudelijk persoon dan aan ethicus dus wij komen met alternatieven. Nb wij zullen de mensen voor de 1ste bijeenkomst Zelf uitnodigen (onder vlag oude pac) en komen later met de lijst voor het instellingsbesluit. Dat is voor nu even de snelste weg. Gr en tot na 18/9.

Wageningen Bioveterinary Research, part of Wageningen University & Research

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet:

Op 4 sep. 2017 om 14:56 heeft @minez.nl>> het volgende geschreven:

Hallo

Van kreeg ik onderstaande suggestie voor de PAC. Dit is ook de naam die ik genoemd heb in het telefonisch overleg. Bedoeld als suggestie - kom dus vooral met júllie "verlanglijst".

Hartelijke groet en fijne vakantie,

......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T [email protected] http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/dierenwelzijn-huisdieren ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: maandag 4 september 2017 13:36 Aan: Onderwerp: FW: extra lid adviescommssie

Dag Ik zie in het verslag dat dhr de naam zou zijn vergeten. Misschien is het handig dat jij deze naam nogmaals maar nu per mail aan dhr doorgeef.

Vrgr

Van: Verzonden: woensdag 30 augustus 2017 8:44 Aan:

CC: Onderwerp: extra lid adviescommssie

Allen, Ik heb volgens mij een goede naam om toegevoegd te kunnen worden als extra lid van de adviescommissie: dierenarts en ethicus. Zit met ook in het Centre for Sustainable Animal Stewardship van de faculteit Diergeneeskunde en heeft diverse publicaties op zijn naam zijn. Korte CV:

Misschien een idee om ook dit in het telefoongesprek met alvast voor te stellen

P Please consider the environment before printing this e-mail DVM Senior Policy Advisor Animal Welfare tel: email: @minez.nl address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section Bezuidenhoutseweg 73 P.O.Box: 20401 2500 EK The Hague The Netherlands

Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht Van: Aan: Onderwerp: RE: behoefte aan overleg Datum: donderdag 8 februari 2018 13:03:44

Hallo Nav het verzoek van de commissie voor overleg, staat nu een afspraak op woensdag 21 februari. In een telefonisch overleg heb ik aangegeven op basis van onderstaande mail nog te weinig zicht te hebben op wat aan de hand is. En dat is wel nodig om de 21ste het goede gesprek te hebben. Op basis van de onderstaande mail én de commissieverslagen kom ik op de volgende punten: · de opdracht aan de commissie is om te komen tot een beoordelingssystematiek waarmee diersoorten op basis van enkelvoudige criteria kunnen worden beoordeeld op risico voor welzijn en gevaar voor mens of dier.

· ·

Twee andere punten wat ik op tafel zou willen leggen als we elkaar toch spreken: ·

· Van: Aan:

Onderwerp: FW: agenda overleg positieflijst maandag 19 februari Datum: vrijdag 16 februari 2018 11:05:30 Bijlagen: Concept verslag bijeenkomst 23 jan 2018 systematiek risico inschatting p....docx Verzamelde scores.xlsx ti Van: Verzonden: woensdag 14 februari 2018 16:12 Aan:

Onderwerp: agenda overleg positieflijst maandag 19 februari Beste commissie leden beoordelingssystematiek positieflijst, Hierbij nodig ik u uit voor de expert bijeenkomst systematiek risico inschatting positieflijst op maandag 19 februari 2018, Wageningen Campus, gebouw 122 ‘zodiac’, vergaderzaal A0110, van 15.00 tot uiterlijk 18.00 uur. NB: voor degenen die vergaderzaal A0110 niet weten te vinden: vraag even de receptie of bel mij, dan haal ik je op. Concept agenda 1. Opening Vaststellen agenda

2. Mededelingen

3. Verslag vergadering 23 januari (bijlage)

4. Ervaringen beoordelingssystematiek (bijlage resultaat scores door experts) en toewerken naar advies LNV a. Bespreking of de afgeleide beoordelingssystematiek werkt? De bijlage is nu ingedeeld naar risico (met hoogste risico bovenaan) Rondje met ervaringen van de experts die de scores hebben ingevuld. b. Aanpak wetenschappelijke onderbouwing van het advies Afgesproken is dat we voor de risicofactoren zorgdragen voor een valide wetenschappelijke onderbouwing voor met name de risicofactoren. Bespreking wat is nodig om dit uit te voeren? c. Bespreking invulling advies ten aanzien van vogels en herpeten

5. Afspraken en actiepunten

6. Rondvraag en sluiting Graag tot maandag!

Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: E: Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: vervanging voor PAC Datum: vrijdag 20 oktober 2017 14:20:32

Hallo , Ik heb net even contact gehad met over onderstaande. Verzoek van is om alsnog te benaderen voor de commissie. heeft nl. expliciet gevraagd om iemand met expertise op het gebied van invasieve exoten. Vraag van is wel of je de expertise over invasieve exoten aan het begin van het gesprek telefonisch wel voor de zekerheid wilt checken. De commissie wil hem nl. vanwege die expertise toevoegen. Graag na telefoontje snel een mail naar Dan kan hij dhr uitnodigen of als dat nodig is snel verder zoeken. Hartelijke groet en fijn weekend, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: donderdag 19 oktober 2017 16:50 Aan: CC: Onderwerp: RE: vervanging voor PAC Beste , Net even met gesproken.

). We zullen verder moeten zoeken naar deskundigheid invasieve exoten. Je hoeft dus niet met te bellen. Gr Van: Verzonden: donderdag 19 oktober 2017 15:44 Aan: @minez.nl>; @minez.nl> CC: Onderwerp: vervanging voor PAC Beste , We hadden de intentie op te nemen als lid van de PAC maar bij mijn eerste contacten gaf hij aan dit jaar hiervoor geen tijd te hebben. Om toch te kunnen beschikken over de vogelexpertise hebben we gevraagd of hij een suggestie heeft voor een andere naam, die we zojuist ontvangen hebben:

Zie http://www.ru.nl/animal/ep/staff/ Hij werkt als bijzonder hoogleraar binnen de afdeling van en is tevens werkzaam bij SOVON vogelonderzoek. @sovon.nl SOVON Dutch Centre for field ornithology Als jullie het er mee eens zijn om als lid in de PAC op te nemen kan EZ dan net als bij de andere leden van de adviescommissie benaderen met het verzoek zitting te nemen in de PAC? Bij positief resultaat zal ik hem vervolgens opnemen en verder informeren. Bedankt,

Cc: Onderwerp: Nav commissiebijeenkomst positieflijst Datum: vrijdag 20 oktober 2017 15:35:44 Bijlagen: Concept verslag PAC 11 oktober 2017.pdf Historie 11-10-2017.pdf Risicofactoren.docx

Hallo allemaal, Bijgaand n.a.v. de bijeenkomst van de commissie op 11 oktober een aantal documenten die ook zojuist zijn verzonden naar commissieleden. Belangrijk is dat de commissie meer tijd nodig heeft waardoor de planning opschuift: adviesrapport commissie eerste helft januari - consultatie eerste helft maart afgerond - advies en voorgenomen besluit zoogdieren eerste helft april. Verder alvast een aantal issues die in de commissie aan de orde kwamen en waar wij zeker ook naar moeten kijken:

Daarnaast staan de volgende punten nog open:

En de commissie is ook aan het werk met de vraag hoe te normeren,

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: vrijdag 20 oktober 2017 14:31 Aan:

Systematiek voor bepalen en ordenen van risico’s

11 Oktober 2017, Doel

Doel van een positieflijst is: het reguleren van soorten die uit oogpunt van risico’s voor mens en dier door een ieder, zo nodig onder houderijvoorwaarden, verantwoord gehouden kunnen worden. Aanwijzing van soorten indien.. (art. 1.4)

. Geen sprake is van onaanvaardbare aantasting van het welzijn of de gezondheid van dieren; ● bewegen en leefomgeving; ● grootte op volwassen leeftijd; ● afwisseling activiteit/inactiviteit; ● foerageren, eten, rantsoen; ● veiligheid en schuilgelegenheid; ● voortplanting en groot brengen jongen; ● schoonmaakgedrag; ● sociobiologische en biosociale behoeftes; ● prikkels en afleiding . Geen onaanvaardbare mate van gevaar optreedt voor mens of dier; . Soorten niet verboden zijn door de Flora- en Faunawet Activiteiten tot nu toe

. WUR-project ● PEC ● 4 experts op voorspraak van Dibevo, AAP, DB en PVH ● 2 experts van FD en WUR / ● 22-09-2014 / 13-02-2017 (43) ● Inschatting risico’s mens (letsel) en dier ● Bureau O&R (NVWA) ● Inschatting risico’s mens (zoönosen) ● PAC (oude stijl) ● ● 29-10-2014 / 17/18-11-2016 (8) ● Webdomein ● WUR-database ● Publieke ontsluiting:

4 Kaders

. Wettelijke kaders (Andibel arrest, Wet dieren) . Uitganspunt is definitieve lijst van soorten (RVO) . Clustering op niveau van sub-families, inclusief ondersoorten die in Nl worden gehouden . Splitsing van clusters bij niet geldende clusteringscriteria . Indien niet de soort, maar alleen een ondersoort in Nl wordt gehouden, wordt deze als zodanig beoordeeld . (Onder)soorten op de productiedierenlijst worden niet als zodanig beoordeeld. Indien deze echter als ‘huisdier’ worden gehouden, moet wel worden vastgesteld of en zo ja, welke soortspecifieke houderijmaatregelen nodig zijn. Werkafspraken

. Beoordeling cluster geldt voor alle onderliggende soorten . Gelijke weging criteria ● Leefruimte, sociaal gedrag, schuilen en benaderbaarheid, toiletteren, time-budget, zintuigen, foerageren en voeding, reproductie, grootte op volwassen leeftijd . Dierenwelzijn en diergezondheid . Gevaar voor de mens ● Letselrisico ● Risico op zoönosen . Eisen aan de houder Argumentenkaart

. Per argument het Risico (functie van Impact en Kans) dat de ingeschatte gevolgen zich in de praktijk manifesteren . 2 argumentenkaarten: zonder en met toepassing van houderijmaatregelen, voor welzijn/gezondheid en letselrisico . Impact en Kans (met en zonder maatregelen) worden door experts individueel ingeschat . Argumenten als ‘box-plot’, positie op basis van de gemiddelde expertscore, inclusief spreidings-breedte . Houderijmaatregelen voor alle gesignaleerde oorzaak>gevolg relaties . Eisen aan de houder op basis van alle vastgestelde houderijmaatregelen . Afwijkingen van het meerderheidsstandpunt in ‘comments’ toelichten. Argumentenkaart Kaders: referentie

. Kaart 1 (zonder maatregelen): Exemplaren van de diersoort worden gehouden door de gemiddelde burger, die zonder soortspecifieke kennis en kunde de diersoort zonder beperkingen kan aanschaffen

. Kaart 2 (met maatregelen): Exemplaren van de diersoort worden gehouden door gespecialiseerde houders die kennis hebben van de soortspecifieke houderijvoorschriften en deze kundig toepassen PAC/EZ

. PAC beoordeelt de PEC-dossiers op zorgvuldigheid en volledigheid . PAC stelt definitief een integraal risicoprofiel op, met inbegrip van inzicht in ‘high risks’ . Waar gegevens hiervoor ontoereikend worden geacht geeft de PAC dit aan . Pas als alle soorten beoordeeld zijn, ordent de PAC de soorten op basis van integrale risico’s . Waar nodig past EZ het voorzorgsbeginsel toe op basis van: ● ontbreken van informatie ● waarschijnlijkheid van het optreden van welzijnsproblemen . EZ bepaalt waar het risico onaanvaardbaar wordt geacht en ‘knipt’ de lijst in drieën Voorbeelden

. C12A-Amerikaanse Eland . Excerpt . InvoerXLS . Zoönosen

https://teamsites.wur.nl/sites/positie flijstz/SitePages/Home.aspx Definitieve soortenlijst (vlgs. tax. Wilson & Reader, 2005)

. 243 soorten en 15 ondersoorten . 7 verboden soorten en 1 hybride . 16 soorten op de productiedierenlijst en hond en kat . 104 clusters

Geslacht Ondergeslacht Soort Nederlandse naam Prionailurus bengalensis Bengaalse tijgerkat Nasua nasua Rode neusbeer Procyon lotor Wasbeer Eliomys quercinus Eikelmuis Muscardinus avellanarius Hazelmuis Myocastor coypus Beverrat Tamias Eutamias sibiricus Boeroendoek

12 Clustering

. Op niveau van sub-familie . Criteria voor splitsing ● Sociale structuur ● Dieetkeuze/voedselspecialisatie ● Ecomorfie ● Dag-, schemer- of nachtactieve levenswijze ● Determinatiemogelijkheden 0 20 40 60

. 2 onvoldoende info 1 soort 2 soorten . 25 gesplitst 3 soorten > 60 extra beoordelingen 4 soorten ● 5 soorten 6 soorten 7 soorten 8 soorten 11 soorten 12 soorten

13 Proces PEC

1 2 Expert WUR Expert DB Tripartite Excerpt C01 Expert Excerpt C01 Expert PVH WUR Excerpt C02 bespreking Excerpt C02 Excerpt C03 en Excerpt C03 vaststellen Expert concept DB Plenaire excerpt bespreking en Plenaire Expert vaststelling PVH bespreking en individuele vaststelling scores voor: definitief Impact,

Expert FD Excerpt Expert KansZM, Expert AAP FD KansMM en Excerpt C04 Tripartite Excerpt C04 Expert Dibevo Eisen houder Excerpt 05 bespreking Excerpt C05 Excerpt C06 Expert en Excerpt C06 AAP vaststellen concept Expert excerpt Dibevo

Definitieve eisen reflectie aan de houder

14 Bronnen

Wetenschappelij ke artikelen 33%

Overige bronnen 65%

Vakbladen 1%

Mondelinge mededelingen 1%

15 Excerpten en argumenten

Reproductie, 12.1% Leefomgeving, 20.9%

Foerageren en voeding, 16.1%

Sociaal gedrag, 18.8%

Zintuigen, 4.6% 0 10 20 30 Time budget, 3.6% 6 args 7 args Schuilen en Toiletteren, 8 args 5.7% benaderbaarhei d, 18.0% 9 args 10 args 11 args 12 args 13 args 14 args 15 args 16 args 16 Leefomgeving

17 Eisen aan de houder

. Inschaling van minst naar meest veeleisend ● kennis, kunde, faciliteiten en/of motivatie die nodig is om de diersoort met inachtneming van alle vastgestelde houderijmaatregelen op een verantwoorde wijze te houden ● hoeveelheid (houderij) informatie . 7-pnts schaal ● 1 = voor iedereen haalbaar ● 6 = voor een enkeling weggelegd ● 7 = niet houdbaar

18 Reflectie op Eisen aan de houder

700

600

500

400 Voor reflectie 300 Na reflectie 200

100 70.0% 0 1 2 3 4 5 6 7 60.0%

50.0%

40.0%

30.0%

20.0%

10.0%

0.0% AAP Dibevo FD WUR PVH DB 19 Individuele scores, zoönosen en ordening

http://huisdierenlijst.ambrac.nl/

20 Gewogen en te licht bevonden

CbB-uitspraak 28 maart 2017: Onvoldoende zorgvuldig om een verbod op de Muntjac en de Mazama te rechtvaardigen

21 Van: Aan: Onderwerp: RE: Opzet gespreksronde stakeholders.docx Datum: maandag 23 oktober 2017 13:55:18

Akkoord opzet gespreksronde, incl. mail aan exteren stakeholders.

Gr. Van: ) Verzonden: maandag 23 oktober 2017 13:46 Aan: Onderwerp: FW: Opzet gespreksronde stakeholders.docx Hallo Bijgaand de nieuwe versie van de gespreksronde waarin de opmerkingen van WJZ zijn verwerkt. Graag je opmerkingen of akkoord. Dan kan het door naar en kunnen de afspraken ingepland worden.

Hartelijke groet,

Van: Verzonden: maandag 23 oktober 2017 13:35 Aan: CC:

Onderwerp: RE: Opzet gespreksronde stakeholders.docx Hallo Dank voor je opmerkingen. Bijgaand een versie met alle tekstuele wijzigingen en reactie op je opmerkingen en een schone versie. De geschoonde versie stuur ik op verzoek van meteen aan hem door. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: maandag 23 oktober 2017 10:51 Aan: CC: Onderwerp: Opzet gespreksronde stakeholders.docx Dag

In bijgaand bestand heb ik vanuit die twee randvoorwaarden mijn commentaar gezet op de opzet die mailde. Ik hoor het graag als er vragen zijn over wat ik bedoel (of waarom). Vr.gr.

...... directie Wetgeving en Juridische Zaken Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag | | Postbus 20401 | 2500 EK | Den Haag ...... T F M + @minez.nl ...... Bereikbaarheid: ma 8:45-14:45, di&do: tot 13:15 wo&vr: tot 16:45 Van: Verzonden: vrijdag 20 oktober 2017 17:46 Aan: CC:

Onderwerp: Opzet gespreksronde stakeholders.docx Hallo , Bijgaand op jouw verzoek de opzet voor de gespreksronde met stakeholders. Graag je reactie. Punt van aandacht is de timing van de gesprekken in relatie tot de flinke schuif in de planning: De minister en de Tweede Kamer zijn hierover nog niet geïnformeerd.

Hartelijke groet en fijn weekend, 141

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Ontwikkeling systematiek Positieflijst 3.0.MM reactie .docx Datum: maandag 23 oktober 2017 17:12:41 Bijlagen: Ontwikkeling systematiek Positieflijst 3.0.MM reactie .docx Werkplan WUR adviescommissie beoordelingssystematiek positieflijst versie 4.0.docx

Hi Dank voor je input! Bijgaand de nieuwe versie en jouw commentaar met opmerkingen hoe ik ermee ben omgegaan.. Deze gaat eerst nog naar ivm puntje Hartelijke groet, Van: Aan: Onderwerp: Telefoontje van WUR - Datum: vrijdag 8 september 2017 17:42:05

Hallo

Ik werd vanmiddag gebeld door van de WUR. Ze had jouw nummer niet en had van mijn nummer doorgekregen.

heeft vlak voor de vakantie van met hem overlegd en kwam tot een constructie zoals ze voorstelde in haar mail: als secretaris en als wetenschappelijk ondersteuner. Ze toetste tijdens het gesprek vandaag met mij of het klopt dat EZ niet bij de volgende afspraak aan tafel wil. Ik heb dat bevestigd. Mijn conclusie is dat WUR en PAC nog steeds handelen vanuit het beeld dat deelneemt aan de ontwikkeling van de beoordelingssystematiek.

gaf aan dat nu neigt naar een weigering om alsnog het ondersteunend werk voor de PAC te doen.

Complicerende factor is dat niet bereikbaar (b)lijkt en tot 18 september met vakantie is.

Daarnaast is contact met de PAC nodig om het profiel van een secretaris af te stemmen en een namenlijst te krijgen. Wellicht reageert wel op een mail van jou of ?! En misschien moet EZ aanbieden een volgende bijeenkomst te organiseren?!

Hartelijke groet en fijn weekend,

Verstuurd vanaf mijn iPad Van: Aan: Onderwerp: FW: positieflijst Datum: vrijdag 8 september 2017 12:45:20

Hallo Hier op jouw verzoek een conceptantwoord op mail (reply op haar mail van 6 september) Wil je me de uiteindelijke mail die je verstuurt CC-en?! Hartelijke groet en fijn weekend,

------begin mailtekst------Hallo

Verder met betrekking tot je voorstel voor wetenschappelijke ondersteuning:

Groet,

------einde mailtekst------Van: Aan: Cc: ) Onderwerp: Lijstje onderwerpen bespreking PAC ivm afwezigheid ?) en WUR ( ) Datum: dinsdag 12 september 2017 13:25:14 Bijlagen: RE extra lid adviescommssie.msg RE positieflijst.msg Telefoontje van WUR - .msg

Hallo

De mails aan heb ik als bijlagen toegevoegd. Ik stel voor dat ik je dit soort mails vanaf nu CC.....

Hgr, Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: positieflijst Datum: vrijdag 8 september 2017 12:57:35

Hallo ,

Verder met betrekking tot je voorstel voor wetenschappelijke ondersteuning:

Groet,

Van: Verzonden: woensdag 6 september 2017 23:38 Aan: Onderwerp: positieflijst Hoi , Naar aanleiding van het gesprek vorige week hierbij een voorstel voor ondersteuning. Het voorstel is dat de wetenschappelijke rol op zich neemt en de secretarisrol. Hieronder heeft aangegeven waar hij bij betrokken is in deze sector met de vraag

Het zijn diverse rollen waar juist zijn onafhankelijke rol het uitgangspunt is.

, ik heb alleen een emailadres van jou. Daarom aan jou gestuurd. Ik kom zsm, waarschijnlijk morgen, terug op de vraag naar integriteitsthema voor leden.

Graag je visie op dit voorstel Groet From: Sent: woensdag 6 september 2017 16:13 To: Subject: activiteiten tav gezelschapsdieren Hoi Om de integriteit te kunnen beoordelen bijgaand de (belangrijkste) activiteiten die ik heb lopen gerelateerd aan gezelschapsdieren: ·

Gr Van: Aan: Onderwerp: RE: Lijstje onderwerpen bespreking PAC ( ivm afwezigheid en WUR ( Datum: woensdag 13 september 2017 10:04:31

Goed voorstel - ga vanmiddag bellen.

Groeten,

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: dinsdag 12 september 2017 13:25 Aan: CC: Onderwerp: Lijstje onderwerpen bespreking PAC ivm afwezigheid ) en WUR (

Hallo

Bijgaand op jouw verzoek een lijstje met onderwerpen die met de PAC dienen te worden besproken in afwezigheid van : - EZ wacht op wensenlijstje met namen voor PAC-leden in fase van ontwikkeling van de beoordelingssystematiek. - EZ wacht op reactie op voorgestelde profiel secretaris PAC: - níet wetenschappelijke en methodische expertise, die zit al op top-niveau in de PAC zelf. - wél verslaglegging, regelwerk én penvoerder van advies. - voordracht om als secretaris ovb van toets EZ/WJZ onafhankelijkheid ivm nevenactiviteiten. - na akkoord EZ wensenlijstje het plannen van een nieuwe bijeenkomst voor eind september

En de volgende onderwerpen met - verzoek EZ om andere naam voor secretaris PAC irt opdrachtgever-opdrachtnemer relatie. (waarom niet

- beeld EZ over profiel secretaris PAC: wetenschappelijke en methodische expertise zit afdoende in PAC.

De mails aan heb ik als bijlagen toegevoegd. Ik stel voor dat ik je dit soort mails vanaf nu CC.....

Hgr, Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Lijstje onderwerpen bespreking PAC ( ivm afwezigheid en WUR Datum: dinsdag 19 september 2017 16:10:40

Hallo ,

Vooralsnog heb ik geen reactie van de PAC op de vragen die hen gesteld zijn. Ik benieuwd of nog met is gesproken. Zo niet, dan lijkt me goed dat je belt.

Ik hoop je donderdagmiddag aan de randen van je drukke programma kort te spreken.....

Hartelijke groet,

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: woensdag 13 september 2017 10:05 Aan: Onderwerp: RE: Lijstje onderwerpen bespreking PAC ivm afwezigheid ) en WUR

Goed voorstel - ga vanmiddag bellen.

Groeten,

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: dinsdag 12 september 2017 13:25 Aan: CC: Onderwerp: Lijstje onderwerpen bespreking PAC ivm afwezigheid en WUR

Hallo

Bijgaand op jouw verzoek een lijstje met onderwerpen die met de PAC dienen te worden besproken in afwezigheid van - EZ wacht op wensenlijstje met namen voor PAC-leden in fase van ontwikkeling van de beoordelingssystematiek. - EZ wacht op reactie op voorgestelde profiel secretaris PAC: - níet wetenschappelijke en methodische expertise, die zit al op top-niveau in de PAC zelf. - wél verslaglegging, regelwerk én penvoerder van advies. - voordracht om als secretaris ovb van toets EZ/WJZ onafhankelijkheid ivm nevenactiviteiten. - na akkoord EZ wensenlijstje het plannen van een nieuwe bijeenkomst voor eind september

En de volgende onderwerpen met - verzoek EZ om andere naam voor secretaris PAC irt opdrachtgever-opdrachtnemer relatie. (waarom niet

- beeld EZ over profiel secretaris PAC: wetenschappelijke en methodische expertise zit afdoende in PAC.

De mails aan en heb ik als bijlagen toegevoegd. Ik stel voor dat ik je dit soort mails vanaf nu CC..... Hgr, Van: Aan:

Onderwerp: Voorstel PAC positieflijst - graag vandaag uiterlijk 17u reageren. Datum: donderdag 21 september 2017 12:04:45 Bijlagen: Kopie van WAP.xlsx

Hallo allemaal, Bijgaand het wensenlijstje van de PAC voor de fase van ontwikkeling van beoordelingsmethodiek. Belangrijk om vandaag uitsluitsel te geven over de samenstelling. Voor wat betreft beoordeling onafhankelijkheid wil ik vandaag schakelen met WJZ. Als het gaat om samenstelling vraag ik -in afwezigheid van - om even mee te kijken. Voorstel als het gaat om meewegen ecologisch risico: In de beoordelingssystematiek dient een risicoafweging gemaakt te worden waarin welzijn én gevaar voor mens en dier wordt meegenomen.

Graag dus zo snel mogelijk een reactie. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

WUR PAC PAC RUG PAC UU PAC UU https://www.uu.nl/medewerkers/ /0 UU https://www.uu.nl/staff/ /0 RUG http://www.rug.nl/staff/ / UU PEC WUR PEC RU http://www.ru.nl/personen afhankelijk van meenemen ecologisch risico WUR Van: Aan:

Onderwerp: FW: Nav je mail over "voorziene leden" Datum: donderdag 21 september 2017 16:27:01 ti Van: Verzonden: donderdag 21 september 2017 16:06 Aan: CC: Onderwerp: Nav je mail over "voorziene leden" Hallo , Welkom terug en dank voor het lijstje! Over de rol van snel telefonisch contact met je opnemen.

4. De onafhankelijkheid van de PAC vraagt -mede gezien de positie, rollen en taken- extra

5. Na duidelijkheid over 1-3 stellen we voor dat de voorgestelde leden telefonisch benadert met de vraag om mee te doen. Voorstel is dat we punt 4b. daarin extra onder de aandacht brengen. Vraag: heb jij deze mensen al gepolst? Om de snelheid erin te houden stellen we voor dat we met én nieuwe energie aan de slag te gaan. Ik hoor graag zsm van je. Dan kan er door EZ gebeld en vervolgens door gepland gaan worden! Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: donderdag 21 september 2017 10:32 Aan: CC: Onderwerp: RE: Afspraken nav telefoongesprek gisteren...... Hallo Bijgaand het overzicht van ‘voorziene leden’ van de WAP i.o. · Oud PAC leden · 2 onafhankelijke experts [vh PEC] · Vogelexpertise wordt gedekt door · Reptielen & amfibieën expertise wordt gedekt door · ALS het ecologisch risico ook meegewogen moet worden [graag uitsluitsel daarover] dan zou daarvoor in aanmerking komen Graag even telefonisch overleg op korte termijn. Ook v.w.b. de ondersteunende rol van die volgens ons cruciaal is om e.e.a. te realiseren. Hoor graag; morgen hele dag voor werk extern en dus niet bereikbaar/aanspreekbaar

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Van: @minez.nl] Verzonden: vrijdag 8 september 2017 11:28 Aan: CC: @minez.nl> Onderwerp: Afspraken nav telefoongesprek gisteren...... Hallo Gisteren hadden we telefonisch contact n.a.v. de mail die ik naar de PAC stuurde. Fijn dat jij -zolang afwezig is- in een ondersteunende rol de afstemming met PAC-leden op je wilt nemen. We spraken het volgende af: - Jij neemt het in een ondersteunende rol voor de PAC op je om een PAC-wensenlijstje van mensen voor de fase van methodiekontwikkeling in de PAC af te stemmen en naar EZ te sturen. Je attendeert de PAC daarbij nog op de vraag of voldoende “vogel”- en reptielenexpertise aanwezig is. - Je zorgt vanuit eenzelfde rol ook voor een afgestemd antwoord tav het voorgestelde profiel van een nieuwe secretaris (waarbij de PAC dus geen wetenschappelijke en methodische ondersteuning nodig heeft). Daarbij is gezegd dat -mocht de PAC dat anders zien- EZ graag inzicht wil in wat de PAC mist (tijd?, expertise?) en waar het dus in ondersteund wil worden. - Daarnaast begreep ik dat je al had gevraagd om de eerstvolgende bijeenkomst in te plannen. Het ministerie zet zich in om z.s.m. in overleg met de PAC een secretaris voor de commissie te regelen. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Nee, dat maakt niet uit Het gaat puur om de opdracht/taak/positionering van de cie. mr...... directie Wetgeving en Juridische Zaken Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag | | Postbus 20401 | 2500 EK | Den Haag ...... T F M @minez.nl ...... Bereikbaarheid: ma 8:45-14:45, di&do: tot 13:15 wo&vr: tot 16:45 Van: Verzonden: vrijdag 22 september 2017 12:37 Aan: Onderwerp: RE: Toets onafhankelijkheid Helder en dank, Eén aanvullende vraag: Is dit ook voldoende voor of wil je dat EZ vraagt of haar inzet via haar UU- werkzaamheden loopt? Van: Verzonden: vrijdag 22 september 2017 12:32 Aan: CC: Onderwerp: RE: Toets onafhankelijkheid Bedankt . Dit is overzichtelijk zo.

Kun je hem vragen of er in een opdracht of een verslag is neergelegd dat de opdracht aan de commissie is om onafhankelijk advies te geven over deze normen?

Conclusie/samenvatting: Als de onafhankelijkheid van de is geborgd dan zie ik voor het overige geen integriteitsprobleem in de betrokken nevenfuncties en lidmaatschappen. Ik hoor het graag als er vragen zijn. Vr.gr. Van: Verzonden: vrijdag 22 september 2017 10:19 Aan: CC: Onderwerp: FW: Toets onafhankelijkheid Hallo Nav het gesprek met heb ik gisteren aan het einde van de middag drie kwartier met gesproken over zijn nevenactiviteiten. Bijgaand een korte terugkoppeling op hoofdlijnen: Mbt voorzitterschap in opdracht van - is technisch voorzitter van een onafhankelijke commissie die in opdracht van adviseert over het bijstellen van de normen van het . -

- Het initiatief is gestart vanuit EZ en na verloop van tijd naar de sector overgegaan. is vanaf het begin betrokken. - De uiteindelijke ambitie is om tot accreditatie van het Keurmerk te komen, maar het aantal deelnemers is daarvoor nog te laag. - doet deze werkzaamheden vanuit zijn aanstelling bij de WUR en niet naast zijn werk. De WUR krijgt een vergoeding, maar die is relatief laag. - In de bijeenkomsten worden certificeringsschema’s besproken en aanpassingen voorgesteld. - De commissie adviseert en levert een product op dat door wordt beoordeeld en goedgekeurd. - De commissie komt 2x per jaar bij elkaar. De werkzaamheden beslaan ongeveer 1 dag per jaar en doet dit al jaren. - Soms wordt door leden gediscussieerd over beleid en staat in het verslag dat discussie over een beleidsonderwerp is geweest. - Ook is in dat opzicht heel kritisch over de rol van de WUR gesproken, maar voelt geen enkele behoefte om zich te verdedigen. - kan een aantal agenda’s en verslagen toesturen als we ons een oordeel willen vormen. Mbt : - Financiering vanuit EZ - Gemiddelde inzet is één dag in de week. - in dit traject werken stakeholders intensief samen:

En verder: - is lid van de - In privésfeer heeft hij geen contact met de mensen van belangenorganisaties van zijn werk. - In het gesprek heb ik gewezen op de vertrouwelijkheid van de discussie die in de PAC plaatsvindt. Hij heeft aangegeven zich hier terdege van bewust te zijn. - heeft in de commissie eenzelfde rol gehad. Ik heb met het volgende afgesproken: - dat we op basis van dit gesprek een inschatting maken of een tweede gesprek nodig is. - dat hij in het kader van de voortgang alvast aan de slag kan zodra een beroep op hem doet. Op basis van de informatie uit het gesprek is mijn beeld dat de beïnvloedingsmogelijkheden van richting rond zijn werkzaamheden voor de positieflijst nihil zijn. Wat mij betreft is een tweede gesprek dan ook niet nodig. Met betrekking tot stel ik voor telefonisch te checken of haar werk voor via haar dienstverband aan de UU gaat of via een andere constructie. Als dat eerste het geval is, stel ik voor haar in dezelfde procedure mee te laten gaan als de andere PAC-leden. Ik hoor graag of WJZ hierin mee kan gaan......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: woensdag 20 september 2017 7:51 Aan: CC: Onderwerp: RE: Toets onafhankelijkheid Dag is ziek (en op woensdag sowieso vrij). Het onderscheid tussen de privépersoon en de werknemer begrijp ik niet goed: Het is immers dezelfde persoon. EZ moet hier een afweging maken over het en daarbij zijn twee uitgangspunten te onderscheiden: (a)

(b)

Vr.gr.

Van: Verzonden: dinsdag 19 september 2017 15:53 Aan: CC: Onderwerp: Toets onafhankelijkheid Hallo Ik was net naar je op zoek, niet gevonden. Vervolgens geprobeerd je te bellen, niet bereikt. Daarom kort per mail het volgende:

Vervolgens heb ik de mail nog eens bekeken en nagedacht. Van daaruit de volgende punten: ·

werk als WUR-medewerker doet niet voldoende om zijn onafhankelijkheid juridisch te kunnen onderbouwen? Hartelijke groet, Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Aan: Onderwerp: RE: behoefte aan overleg Datum: maandag 5 februari 2018 14:16:14

Prima Groet.

Van: Verzonden: maandag 5 februari 2018 14:16 Aan:

Onderwerp: FW: behoefte aan overleg Zie onderstaand bericht.

Ik bel om iets meer achtergrond te krijgen. Afhankelijk daarvan ook kijken of en/of bij gesprek aanwezig moet zijn. Dan wat mij betreft z.s.m. afspraak maken. @ kan ik deze ook met jou inplannen als het in verlofperiode valt? Hgr,

Van: Verzonden: maandag 5 februari 2018 12:44 Aan: CC: Onderwerp: behoefte aan overleg Beste De eerste resultaten van de experts die het concept beoordelingsschema invullen komen binnen. Afgelopen dagen is er mail contact geweest tussen en mij.

Wat speelt en is onze ? Zonder volledig te kunnen zijn: · is de eerste expert die met haar ervaringen van de beoordeling komt.

· Zou be ekenen dat we moeten komen tot opties: o

Is het nodig om dat hard te maken of niet? Voor juristen, maar ook voor ons als wetenschappers. ·

Kortom wat is wijsheid? Kunnen we op korte termijn aan tafel, bv jij en vanuit LNV en en ik vanuit Wageningen? is van 22/2 tot 11/3 op vakantie. Zou mooi zijn als het nog voor de 22e zou lukken (wetende dat een hele volle agenda heeft). Groeten mede namens en Wageningen Livestock Research

ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: E: Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. Van: Aan: Onderwerp: FW: Nav je mail over "voorziene leden" Datum: maandag 25 september 2017 11:58:54

Hallo waar mee komt (zie onderstaande mail). Voorstel is om elkaar vanmiddag een kwartiertje met uitloopmogelijkheid naar half uur te spreken over inhoud en evt. te ondernemen actie. Afspraakverzoek volgt. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: maandag 25 september 2017 9:26 Aan:

Onderwerp: RE: Nav je mail over "voorziene leden" Beste allen, Ik ga het nog 1x proberen: Het gaat om expertise op het gebied van dierenwelzijn en niet op het gebied van diergezondheid.

Van: Verzonden: donderdag 21 september 2017 16:27 Aan:

Onderwerp: FW: Nav je mail over "voorziene leden" ti Van: Verzonden: donderdag 21 september 2017 16:06 Aan: CC: Onderwerp: Nav je mail over "voorziene leden" Hallo Welkom terug en dank voor het lijstje! Over de rol van zal snel telefonisch contact met je opnemen. Op het lijstje namen geeft ik meteen een reactie: 3.

positie, rollen en taken- extra aandacht. Van daaruit de volgende punten: a.

b. belangrijk is om nieuwe PAC-leden en/of ondersteuners expliciet te vragen of ze in (een deel van hun) werk belangenorganisaties vertegenwoordigen (als lid, bestuurslid of in de vorm van werkzaamheden namens de organisatie) c. voorstel is dat commissieleden zsm nevenactiviteiten en/of lidmaatschappen delen en vervolgens bespreken of en zo ja waar de onafhankelijkheid in het geding zou kunnen. Daarbij kan ze bespreken of maatregelen nodig zijn. d. EZ ontvangt vervolgens graag een lijstje met nevenactiviteiten en/of lidmaatschappen van PAC-leden – dat mag geanonimiseerd. Mochten we bedenkingen hebben als het gaat om onafhankelijkheid, dan gaan we het gesprek aan. 5. Na duidelijkheid over 1-3 stellen we voor dat EZ/ de voorgestelde leden telefonisch benadert met de vraag om mee te doen. Voorstel is dat we punt 4b. daarin extra onder de aandacht brengen. Vraag: heb jij deze mensen al gepolst? Om de snelheid erin te houden stellen we voor dat we met én nieuwe energie aan de slag te gaan. Ik hoor graag zsm van je. Dan kan er door EZ gebeld en vervolgens door gepland gaan worden! Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Verzonden: donderdag 21 september 2017 10:32 Aan: CC: Onderwerp: RE: Afspraken nav telefoongesprek gisteren...... Hallo Bijgaand het overzicht van ‘voorziene leden’ van de WAP i.o. · Oud PAC leden · 2 onafhankelijke experts [vh PEC] · Vogelexpertise wordt gedekt door · Reptielen & amfibieën expertise wordt gedekt door Kik · ALS het ecologisch risico ook meegewogen moet worden [graag uitsluitsel daarover] dan zou van Leuven daarvoor in aanmerking komen Graag even telefonisch overleg op korte termijn. Ook v.w.b. de ondersteunende rol van die volgens ons cruciaal is om e.e.a. te realiseren. Hoor graag; morgen hele dag voor werk extern en dus niet bereikbaar/aanspreekbaar

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

This message may contain information that is not intended for you. If you are not the addressee or if this message was sent to you by mistake, you are requested to inform the sender and delete the message. The State accepts no liability for damage of any kind resulting from the risks inherent in the electronic transmission of messages. Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: Instructie telefonisch benaderen voor advies beoordelingssystematiek Datum: maandag 25 september 2017 17:25:59 Bijlagen: Kopie van WAP.xlsx Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx Verslag telefonisch overleg 31082017 van de PAC met EZ (def).docx

Wil je de telefoonnummers van de personen in de excel sheet (nrs. 7 t/m 12) voor me opzoeken. Gr. Van: Verzonden: maandag 25 september 2017 17:09 Aan: Onderwerp: Instructie telefonisch benaderen voor advies beoordelingssystematiek Hallo , Je kunt de mensen uit de excelsheet gaan benaderen voor de commissie. Graag een signaal zodra je klaar bent met CC naar en als secretaris. kan dan in overleg met een datum gaan prikken. Belangrijk om te noemen: - Voormalig Commissie die over de positieflijst geadviseerd (PAC) vraagt om uitbreiding van expertise. - Suggestie om dhr/mevr. te benaderen via doorgekregen (voorzitter van de commissie) à benaderen om beoordelingssysteem mee te ontwikkelen. - korte schets van de opdracht aan commissie: - voormalig commissie gevraagd om advies over een nieuwe beoordelingssystematiek ten behoeve van positieflijst. - beoordeling op basis van inschatting van risico’s voor dierenwelzijn, gevaar voor mens en dier. - doel van systematiek: lijsten van in Nederland door een ieder te houden zoogdieren, vogels en reptielen op basis van bovenstaande risico’s. - belangrijk is dat de beoordelingssystematiek juridisch en financieel houdbaar is (vereenvoudiging) en dat deze wetenschappelijk valide is. - is wél een rijdende trein - er hebben twee bijeenkomsten plaatsgevonden. Belangrijk om te kijken hoe de trein rijdt en of je erop wilt springen. - verder laten informeren en bijpraten door (*). - meedoen betekent medeondertekenaar van het advies. - vraag is nu om deel te nemen voor advies beoordelingssystematiek. Daarna beziet EZ opnieuw wat nodig is - beloning conform andere leden van de commissie. Indicatie: 350 Euro per dagdeel. Meer info via (*). - onafhankelijkheid belangrijk - check op nevenfuncties, lidmaatschappen. (*) Wil ik morgen nog met afstemmen. (ik kreeg hem net telefonisch niet te pakken) (**) Voor meer informatie: zie bijlage. Laat gerust weten als je meer nodig hebt. Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Voor dit uitgangspunt verwijs ik naar de TK brieven en de antwoorden op de TK vragen aangaande de positieflijst. http://www.londonvetshow.co.uk/press-releases/exotic-pets-face-70-mortality-at- wholesalers-and-75-of-reptiles-and-90-of-fishes-die-within-their-first-year-in-the- home#/ Hiernaast dient ook nagedacht te worden over andere evaluatie indicatoren waaronder het nakomen van houderijvoorschriften in dierenbijsluiters. Van: Aan: Onderwerp: FW: verzoek deelname Positieflijst Advies Commissie Datum: woensdag 27 september 2017 12:04:05

Tkn

Van: Verzonden: woensdag 27 september 2017 11:11 Aan: CC: Onderwerp: Re: verzoek deelname Positieflijst Advies Commissie

Geachte heer ,

Ik heb uw uitnodiging om deel te nemen aan de PAC in goede orde ontvangen en gelezen. Hoewel ik inhoudelijk nog geen gedetailleerd beeld heb kunnen maken van de huidige beoordelingssystematiek en verlangde expertise, ben ik in beginsel wel bereid om deel te nemen aan deze commissie. Graag ontvang ik nadere informatie over de huidige stand van zaken, verlangde expertise inbreng van mij en het beoogde tijdspad voor het opstellen van het advies, alvorens ik een definitieve beslissing kan maken. Ik wacht uw en/of de heer van reactie af.

Met vriendelijke groet,

Groningen Institute for Evolutionary Life Sciences (GELIFES), University of Groningen. letters: PO box 11103, 9700 CC Groningen, Netherlands packages: Nijenborgh 4, 9747 AG Groningen, Netherlands visit: Linnaeusborg, building 5171, Room 2-38 (office) Nijenborgh 7, 9747 AG Groningen, Netherlands tel. (work): fax (work): tel. (mobile):

On 27-9-2017 9:55, wrote: Geachte heer Ik heb u de afgelopen dagen telefonisch proberen te bereiken. Dat is tot nu niet gelukt, vandaar deze mail. In verband met noodzakelijke uitbreiding van de expertise van de Positieflijst Advies Commissie (PAC) heeft de voorzitter hiervan, de heer , mij verzocht u hiervoor te benaderen. Korte schets van de opdracht aan commissie: - EZ heeft PAC gevraagd om advies over een nieuwe beoordelingssystematiek ten behoeve van positieflijst. - beoordeling op basis van inschatting van risico’s voor dierenwelzijn, gevaar voor mens en dier. - doel van systematiek: lijsten van in Nederland door een ieder te houden zoogdieren, vogels en reptielen op basis van bovenstaande risico’s. - belangrijk is dat de beoordelingssystematiek juridisch en financieel houdbaar is (vereenvoudiging) en dat deze wetenschappelijk valide is. - is een rijdende trein - er hebben al twee bijeenkomsten van PAC plaatsgevonden. - Voor verdere informatie en bijpraten: secretaris van de PAC, (WUR). - Meedoen betekent medeondertekenaar van het advies. - Vraag is om nu deel te nemen voor opstellen advies beoordelingssystematiek. Daarna beziet EZ opnieuw welke samenstelling van PAC nodig is voor beoordeling soorten. - Indicatie beloning: 350 Euro per dagdeel. Meer info via . - Tijdsbeslag: voor opstellen advies nieuwe beoordelingssystematiek: ca. 2 bijeenkomsten in najaar 2017. - Onafhankelijkheid is belangrijk. Wilt u aan mij en de heer doorgeven of u bereid bent deel uit te maken van de PAC?

Met vriendelijke groet,

Ministerie van Economische Zaken MT-lid directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

mailadres: @minez.nl secretariaat: bezoekadres: Bezuidenhoutseweg 73, 2594 AC Den Haag, A-Noord 4 postadres: Postbus 20401, 2500 EK Den Haag

Hoi Bijgaand enkele opmerkingen/vragen. Gr. Van: Verzonden: dinsdag 26 september 2017 14:12 Aan:

Onderwerp: Kort bericht mbt projectteam positieflijst Hallo allemaal, Bijgaand een nieuwe versie van beleidsregimes n.a.v. input van Ik wil nu eerst wachten op input van en met verder praten over nut & noodzaak. Het teamoverleg gaat wel door om de voortgang te bespreken, maar zal wel korter zijn. Hartelijke groet, ......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Volgende week weer projectteamoverleg Datum: maandag 2 oktober 2017 14:05:04

Hallo Dank voor je reactie.

De budgetindicatie die ik heb gemaakt is gebaseerd op de huidige stand van het denken in de PAC. En dat laatste wil ik graag zou houden. (Zie mijn opmerkingen in het GROEN) Hartelijke groet,

Van: Verzonden: donderdag 28 september 2017 13:43 Aan: CC: Onderwerp: RE: Volgende week weer projectteamoverleg Van: Verzonden: dinsdag 19 september 2017 10:00 Aan: CC: Onderwerp: Volgende week weer projectteamoverleg Hallo alledrie, Deze week is er geen projectteamoverleg. is met vakantie en het meeste kan wachten tot volgende week. Bijgaand wel alvast een budgetindicatie voor 2018. Jullie commentaar is van harte welkom…… ik probeer vandaag wel even bij je langs te lopen over check op onafhankelijkheid PAC-leden. Hartelijke groet, Van: Aan:

Onderwerp: Projectteam vanmiddag...... Datum: dinsdag 3 oktober 2017 13:12:36 Bijlagen: Ontwikkeling systematiek Positieflijst 3.0 (vs3).docx

Hallo allemaal, Het projectteam vanmiddag kan waarschijnlijk kort. In ieder geval wil ik het concept-werkplan agenderen. Paar punten voor de context: - staat in dit werkplan genoemd. heeft vanmiddag 16u een belafspraak met over de inzet vanuit WUR in dit traject. - is net een paar dagen bezig -

Hartelijke groet, Van: Aan: Onderwerp: RE: nabrander en verslag bijeenkomst 23 januari Datum: vrijdag 2 februari 2018 15:12:39

Dank voor je opmerkingen. Aanleiding ook voor mij om nog extra te checken of er nog meer zaken zijn die we onder de aandacht moeten brengen. (

Mbt. je laatste opmerking heb ik in de commissie ook al aangegeven dat ze niet klaar zijn als ze hun rapport hebben opgeleverd omdat ze antwoord moeten geven op commentaar dat vanuit de consultatieronde op hun adviesrapport wordt gegeven. Hartelijke groet,

Van: Verzonden: vrijdag 2 februari 2018 8:13 Aan: CC:

Onderwerp: RE: nabrander en verslag bijeenkomst 23 januari Goedemorgen , Ik kan me vinden in je opmerkingen, met als “nuancering” tav je eerste punt (onder punt 1): We kunnen best aspecten onder de aandacht brengen van de cie waarvan wij vinden dat die zouden moeten meewegen bij plaatsing. .

De tweede en laatste zin zou ik daarom anders willen doen …

Vr.gr.

Cc: Onderwerp: concept beleidsregel positieflijst Datum: vrijdag 6 oktober 2017 15:45:22 Bijlagen: DOMUS-#17136203-v5-Beleidsregels_positieflijst.DOCX

Beste collega’s, A.s. woensdag vindt een bijeenkomst plaats van de PAC, waar en ik bij aan zullen schuiven. Ter voorbereiding hierop zou ik graag de concept-beleidsregel naar de PAC willen sturen. In het concept is de opbrengst van de vorige PAC-sessie verwerkt als ook de meest recente denkstappen. In het concept zit één discussiepunt m.b.t. de HR-honden dat expliciet moet worden besproken met de PAC a.s woensdag. Het is noodzakelijk dat er vanuit EZ één boodschap komt hierover. Ik begrijp dat dit dinsdag aan bod komt bij het overleg met Helaas kunnen en ik niet aanwezig zijn bij dit overleg. Om de PAC-leden de gelegenheid te geven het concept goed te bestuderen, zou ik dit graag a.s. maandagmiddag willen rondsturen aan de PAC-leden. Ik hoor graag of dit akkoord is. Groet,

Met vriendelijke groet,

...... Directie Wetgeving en Juridische Zaken Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag | D-passage 2 Postbus 20401 | 2500 EK | Den Haag ...... T @minez.nl Van: Aan: Cc: Onderwerp: Conceptmail aan (inclusief bijlage!) - graag vandaag de mail uitdoen! Datum: vrijdag 25 augustus 2017 11:06:06 Bijlagen: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx

Hallo Bijgaand zoals besproken de conceptmail inclusief bijlage voor Mail en bijlage zijn inhoud afgestemd met WJZ en is akkoord. ------Conceptmail reactie voor ------[Onderwerp: reply op de mail van van afgelopen dinsdag] Geachte heer , beste Allereerst mijn dank voor de inspanningen van de PAC i.o.

In reactie op uw mail verzoek ik u hierbij namens het ministerie om als PAC i.o. een vervolgbijeenkomst te organiseren om de methode van risicofactoren verder uit te werken, te onderbouwen en bij wijze van pilot voor een aantal soorten te toetsen hoe de methode uitpakt.

Op basis van de uitkomsten van de tweede bijeenkomsten bespreek ik graag welke vervolgstap nodig is. Graag verneem ik van u als voorzitter of dit voor de PAC werkbaar is.

En datzelfde geldt voor uw verzoek om ondersteuning voor verslaglegging en het opstellen van uw advies in een eindrapportage. Hierbij is van belang dat geen sprake mag zijn van belangenverstrengeling. Gezien het belang dat het CBb aan onafhankelijkheid hecht, is hier een vorm van toetsing nodig. Dat geldt overigens ook voor zittende leden van het PAC. U kunt voor vervolgbijeenkomsten een beroep doen op en van dit ministerie. Hun rol bestaat uit het scherp houden van de beleidsmatige en juridische context van de opdracht aan de PAC. De inhoudelijke expertise die nodig is voor het ontwikkelen van de beoordelingssystematiek dient de PAC zelf te organiseren. In het conceptverslag dat u heeft meegestuurd stelt u als PAC i.o. een aantal vragen. Het antwoord van mijn ministerie alsmede een aanvullende opmerking vindt u in de bijlage. Ik stel voor om in de loop van volgende week telefonisch contact te hebben. Bijvoorbeeld om de betrokkenheid van PEC-leden en de voorgestelde vervolgstap te bespreken. Verder ontvangt u in de loop van volgende week een nieuwe versie van de beleidsregels met daarin de weerslag van wat vorige week is besproken en van het verdere denken over de beoordelingssystematiek bij EZ. Op de openstaande punten als het gaat om de beleidscontext (zie uw verslag) kom ik zo spoedig mogelijk terug. Hartelijke groet,

......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Aan: Cc: Onderwerp: FW: aan de vz van de PAC Datum: maandag 28 augustus 2017 08:55:26 Bijlagen: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx

op uw mail verzoek ik u hierbij namens het ministerie om als PAC i.o. een vervolgbijeenkomst te organiseren om de methode van risicofactoren verder uit te werken, te onderbouwen en bij wijze van pilot voor een aantal soorten te toetsen hoe de methode uitpakt.

Op basis van de uitkomsten van de tweede bijeenkomsten bespreek ik graag welke vervolgstap nodig is. Graag verneem ik van u als voorzitter of dit voor de PAC werkbaar is.

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Beleidsregels_positieflijst.docx Datum: maandag 28 augustus 2017 11:00:26 Bijlagen: Beleidsregels_positieflijst.docx

Goedemorgen Bijgaand een eerste opzet van de hoofdlijn die we vrijdagochtend bespraken. Kun je svp meelezen?

Groet. 165

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Beleidsregels_positieflijst.docx Datum: dinsdag 29 augustus 2017 11:04:03 Bijlagen: Beleidsregels_positieflijst.docx

Ha Zie hierbij alvast wat aanvullingen, opm ed. Vrgr Van: Aan: Onderwerp: RE: criteria Datum: dinsdag 29 augustus 2017 16:38:08

Dank , ik ga er naar kijken. Van: Verzonden: dinsdag 29 augustus 2017 16:24 Aan: Onderwerp: criteria

Vrgr

P Please consider the environment before printing this e-mail

tel: email: @minez.nl address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section Bezuidenhoutseweg 73 P.O.Box: 20401 2500 EK The Hague The Netherlands 167

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: nabrander en verslag bijeenkomst 23 januari Datum: vrijdag 2 februari 2018 08:12:47

Goedemorgen Ik kan me vinden in je opmerkingen, met als “nuancering” tav je eerste punt (onder punt 1):

Vr.gr.

Van: Verzonden: donderdag 1 februari 2018 14:46 Aan: Onderwerp: RE: nabrander en verslag bijeenkomst 23 januari

Graag even een blik op onderstaand conceptmailtje als antwoord op de mail van (secretaris van de adviescommissie): @ voor jou is alleen punt twee van belang. Hallo Alvast in reactie op onderstaande punten: Bij punt 1: ·

anders dan sterilisatie, (2) …..etc. Enkelvoudige criteria die een hoog risico voor

Hartelijke groet,

Van: Verzonden: dinsdag 30 januari 2018 14:00 Aan:

Onderwerp: nabrander en verslag bijeenkomst 23 januari Beste commissieleden, Bijgaand het concept verslag van de vergadering van vorige week. Voorts nog twee opmerkingen bij mijn mail van gisterennamiddag waarvoor ik graag jullie aandacht vraag: 1. In de Excel is zo vrij geweest om bij het exclusiecriterium mbt ingrepen, deze niet te beperken tot hetgeen ‘wettelijk is toegestaan’, maar tot ‘anders dan sterilisatie’. realiseert zich dat we deze daarmee verder beperken, maar ons gevoel is dat dat beter aansluit bij het huidige LNV-beleid om ingrepen uit te faseren. Dat dat niet overal mogelijk is en dat we daarom een aantal ingrepen wettelijk toestaan is gegeven de zwaarwegende belangen (met name voedselproductie) die daar tegenover staan. Bij gezelschapsdieren zou die afweging best anders kunnen uitvallen. Vandaar zijn voorstel. We realiseren ons dat we dit niet uitputtend hebben besproken, maar dat kan dan alsnog; 2. Daarnaast heeft 2 ‘inclusiecriteria’ opgenomen: 1) domesticatie en 2) aangepast zijn aan de Nederlandse houderijomstandigheden. Domesticatie hebben we in die zin aan de orde gehad. Met 2 loopt enigszins vooruit op de opdracht die WLR van LNV heeft om het begrip domesticatie nader te duiden. We voorzien dat 1 en 2 niet onder één noemer te brengen zijn. Of 2 blijkt uit het reeds gedurende 10 generaties in Nederland gehouden worden van de soort, ook dat is een punt dat we m.i. moeten bespreken. Hartelijke groeten,

Van: Verzonden: maandag 29 januari 2018 17:00 Aan: '

@minez.nl>; '

Onderwerp: RE: LET OP: WIJZIGING LOCATIE Beste Experts, Bijgaand ontvangen jullie, met dank aan het op basis van afgelopen vergadering bijgestelde beoordelingsschema. In de tweede Excell hebben we een voorstel gedaan voor de experts om te experimenteren. Voor de vogels en herpetofauna is het voorstel van arbitrair en kunnen we wisselen als dat een betere spreiding van diersoorten naar moeilijkheidsfactor geeft (als jullie daar goede argumenten voor hebben). Wat betreft zoönosen zou vanuit de insteek die hij afgelopen vergadering naar voren bracht (uitsluitend toetsen op onbeheersbare risico’s à la vleermuizen) voor alle soorten eens moeten kijken wat hij daarover kan opmerken. Voor de zoogdiersoorten kun je zo nodig literatuur bij opvragen. kan zelf bij de teamsite van destijds, en heb ik al eerder e.e.a. toegestuurd. Tot slot: het volgende hebben we afgelopen vergadering qua proces afgesproken: · Op basis van jullie beoordeling zal bezien worden of alle risicofactoren wel nodig zijn (niet onderscheidend), of criteria naar exclusie moeten dan wel dat nadere nuancering gewenst is van een risico factor. De exercitie moet erin resulteren dat de commissie in haar advies een uitspraak kan doen over de kwaliteit en validiteit van der methodiek. · Afhankelijk van de resultaten van de toets bekijken we of we per mail de eerste ervaringen kunnen delen dan wel of het nodig is om als kleine groep vóór de volgende vergadering van 19 februari bijeen te komen. · Voor vogels en herpetafauna wordt getoetst of de beoordelingssystematiek ook voor deze diercategorieën werkt. Voor de wetenschappelijke onderbouwing van de biologische kenmerken van deze soorten is nog geen literatuur studie uitgevoerd. Omdat dit veel tijd vergt is de intentie dat op hoofdlijnen door de commissie een uitspraak gedaan wordt of de beoordelingssystematiek ook werkbaar kan zijn voor vogels en herpetafauna. Aanvullend het advies aan LNV om voor deze soorten een literatuurstudie te laten uitvoeren voor de benodigde wetenschappelijke onderbouwing van biologische kenmerken om tot een advies positieflijst te komen. · Voor zoönosen zal in kaart brengen waar het risico zit (wetende dat er nog altijd nieuwe zoönosen komen waar we nog geen weet van hebben). Lukt het jullie om uiterlijk volgende week te reageren? Bedankt,

Van: Verzonden: maandag 22 januari 2018 11:22 Aan:

@minez.nl>;

CC: Onderwerp: LET OP: WIJZIGING LOCATIE Urgentie: Hoog Beste leden van de adviescommissie LET OP: 1. WE VERGADEREN IN Lelystad, bij ASG WBVR aan de houtribweg 39 te Lelystad. 2. we starten op 10.00 uur met de kleine groep experts om met het nieuwe stroom schema eerste ervaring op te doen Vanaf 12.30 wordt de voltallige adviescommissie verwacht bij de lunch waarna we agenda gezamenlijk afhandelen. Bijgevoegd het stroomschema zoals we dat met de experts hebben uitgewerkt. Omdat we nog niet echt met enkele diersoorten hebben kunnen testen willen we dat ‘s- morgens met de experts doen. Met de resultaten kunnen we vervolgens breed bediscussiëren of de beoordeling werkt en zullen we de agenda afhandelen. LNV vraagt ons nog aan te geven hoe we als adviescommissie zullen omgaan met domesticatie. Graag tot morgen in Lelystad

Van: Verzonden: vrijdag 19 januari 2018 11:39 Aan: '

@minez.nl>;

Onderwerp: adviescommissie risicobeoordeling Beste leden van de adviescommissie Risicocobeoordeling positieflijst, Graag herinner ik u aan de vergadering van de adviescommissie op dinsdag 23 januari 10.00 uur – 15.00 uur. Deze week zijn de experts bijeen geweest en is het stoomschema voor risicobeoordeling nader uitgewerkt. Op het uitgewerkte schema wordt nu nog via mail reacties gegeven en we hopen met enkele diersoorten gevoel te krijgen hoe het werkt. Na het weekend mail ik de versie die er dan ligt waarna we het dinsdag samen met de eerste ervaringen kunnen bespreken. Ik mail dan ook de exacte locatie waar we in Wageningen bijeenkomen. Concept Agenda 1. Opening

2. Verslagen 27 november en 1 december In de kantlijn zijn de vragen en opmerkingen van LNV op de concept verslagen weergegeven; ter bespreking

3. Voortgang risicobeoordeling (wordt nagezonden)

4. W.v.t.t.k.

5. Sluiting Graag tot dinsdag!

Wageningen Livestock Research ZODIAC, gebouwnummer 122 De Elst 1, 6708 WD Wageningen Postbus 338, 6700 AH Wageningen T: E: Meer informatie: we@wur www.wur.nl/livestock-research Volg Wageningen Livestock Research op Twitter, Facebook, Youtube, LinkedIn www.disclaimer-nl.wur.nl Wageningen Livestock Research is onderdeel van Stichting Wageningen Research, en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 09098104. Het instituut is NEN-EN-ISO 9001:2008 gecertificeerd. 168

Van: Aan:

Cc: Onderwerp: extra lid adviescommssie Datum: woensdag 30 augustus 2017 08:44:25

Allen, Ik heb volgens mij een goede naam om toegevoegd te kunnen worden als extra lid van de adviescommissie:

. Korte CV:

P Please consider the environment before printing this e-mail

tel: email: @minez.nl address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section Bezuidenhoutseweg 73 P.O.Box: 20401 2500 EK The Hague The Netherlands 169

Van: Aan: Onderwerp: Overzicht openstaande punten.docx Datum: maandag 4 september 2017 12:31:51 Bijlagen: Overzicht openstaande punten.docx DOMUS-#17136203-v3-Beleidsregels_positieflijst.DOCX

Dag Zoals jullie weten, draag ik het stokje vandaag weer over aan . In dat kader een paar opmerkingen in het overzicht van openstaande punten, omdat het stuk de weergave is van wat we de afgelopen twee weken gewisseld en bedacht hebben. Als jullie vragen hebben, of je ergens niet in kunnen vinden, dan hoor ik het graag. Concept beleidsregels stuur ik ook mee, omdat ik daarin zoveel mogelijk heb neergelegd wat de hoofdlijn is van de beslisboom die we de afgelopen tijd al pratend hebben “uitgedacht” samen. Althans, zoals ik ‘m al pratend in mijn hoofd voor me zie.

De structuur voor ontheffing en vrijstelling staat nog niet in deze versie (ga ik er vanmiddag in zetten en dan stuur ik ‘m weer), en ook nog niet de laatste reactie van voor de onderbouwing in de toelichting. Vr.gr. 170

Van: Aan: Onderwerp: FW: extra lid adviescommssie Datum: maandag 4 september 2017 13:35:54

Dag Ik zie in het verslag dat de naam zou zijn vergeten. Misschien is het handig dat jij deze naam nogmaals maar nu per mail aan doorgeef.

Vrgr

Van: Verzonden: woensdag 30 augustus 2017 8:44 Aan:

CC: Onderwerp: extra lid adviescommssie Allen, Ik heb volgens mij een goede naam om toegevoegd te kunnen worden als extra lid van de adviescommissie: , dierenarts en ethicus. Zit met

P Please consider the environment before printing this e-mail

tel: email: @minez.nl address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section Bezuidenhoutseweg 73 P.O.Box: 20401 2500 EK The Hague The Netherlands 171

Van: Aan: Onderwerp: DOMUS-#17136203-v4-Beleidsregels_positieflijst.docx Datum: maandag 4 september 2017 14:01:11 Bijlagen: DOMUS-#17136203-v4-Beleidsregels_positieflijst.docx

Dag collega’s, Hierbij de versie met wat verstilde gedachten en gesprekslijnen over uitgangspunten tav ontheffingen en vrijstellingen. Ter nadere gedachtevorming … Ik heb obv jouw tekstvoorstel ter onderbouwing van de keuze voor positieflijst een tekstvoorstel gemaakt in de toelichting. Kijk svp of je je daarin kunt vinden. Vr.gr. 172

Van: Aan: Onderwerp: Fwd: Integriteit Datum: donderdag 7 september 2017 10:19:59 Bijlagen: Integriteitscode_WUR_NL.pdf ATT00001.htm Code_wetenschapsbeoefening_2004_(2014).pdf ATT00002.htm

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Begin doorgestuurd bericht:

Van: Datum: 7 september 2017 09:22:00 CEST Aan: @minez.nl> Onderwerp: FW: Integriteit

Beste Hier zijn de documenten waar jullie om vroegen in het gesprek dat wij hadden. Hieronder de algemene tekst van Wageningen en daarbij de codes van Wageningen en VSNU.

Groet Algemeen gesproken vraagt integriteit van alle medewerkers en studenten allereerst om integer gedrag in zowel het onderwijs, onderzoek als in de (maatschappelijke) dienstverlening. De Integriteitscode Wageningen University & Research vormt samen met de landelijke Gedragscode Wetenschapsbeoefening de belangrijkste leidraad voor integer handelen van medewerkers en meer specifiek wetenschapsbeoefenaars bij Wageningen University & Research. Daarnaast zijn er een aantal specifieke regelingen, afspraken en klachtenprocedures om integriteit te borgen. Alle medewerkers handelen zowel naar de letter als naar de geest naar deze vastgelegde, niet- vrijblijvende gedragsregels en spreken elkaar hierop aan.

Voor alle medewerkers en studenten van Wageningen University & Research geldt de Integriteitscode Wageningen University & Research en de hierin opgenomen leidende principes voor integer handelen: Zorgvuldig, Betrouwbaar, Onafhankelijk Maatschappelijk Verantwoord en Inspirerende en veilige werkomgeving. Wat betreft de uitoefening van nevenwerkzaamheden geldt de regeling Nevenwerkzaamheden. Het is zowel voor de interne organisatie als voor potentiele opdrachtgevers belangrijk om inzicht te hebben in nevenwerkzaamheden. Zo wordt (de schijn van) belangenverstrengeling voorkomen. Dit betekent dat alle medewerkers vooraf schriftelijk toestemming vragen voor de uitvoering van nevenwerkzaamheden. Voor wetenschapsbeoefenaars in het bijzonder (inclusief hoogleraren) geldt dat zij conform de landelijke Gedragscode Wetenschapsbeoefening hun nevenwerkzaamheden publiceren op de profielpagina’s van de website van Wageningen University & Research. Wetenschappelijke integriteit Binnen Wageningen University & Research rust op alle betrokkenen bij het wetenschappelijk onderwijs en onderzoek een eigen verantwoordelijkheid voor de borging en bewaking van de wetenschappelijke integriteit. Voor alle wetenschappers bij Wageningen University & Research geldt dat zij handelen naar de landelijke Gedragscode Wetenschapsbeoefening. Bij Wageningen University geldt de gedragscode onverkort. Onderzoek door Stichting DLO wordt ook in overeenstemming met Gedragscode Wetenschapsbeoefening uitgevoerd, maar voor publicatie van onderzoek dat uitsluitend met private middelen is gefinancierd kunnen beperkende voorwaarden worden gesteld. Zie de integriteitscode en de algemene voorwaarden voor meer informatie over de randvoorwaarden. Met de publicatie van nevenwerkzaamheden van wetenschapsbeoefenaars - conform de regeling nevenwerkzaamheden en de landelijke Gedragscode Wetenschapsbeoefening- wil Wageningen University & Research de onafhankelijkheid en onpartijdigheid van het wetenschappelijk onderzoek voor derden transparant en inzichtelijk maken. Bij wetenschappelijke publicaties dienen ook financiers en partners vermeld te worden. Wageningen University & Research heeft op basis van het modelreglement van de VSNU een klachtenregeling wetenschappelijke integriteit opgesteld. In deze klachtenregeling is de procedure bij klachten over wetenschappelijke integriteit beschreven. 173

Van: Aan: Onderwerp: Fwd: positieflijst Datum: donderdag 7 september 2017 10:23:43

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Begin doorgestuurd bericht:

Van: Datum: 6 september 2017 23:38:22 CEST Aan: @minez.nl> Onderwerp: positieflijst

Hoi Naar aanleiding van het gesprek vorige week hierbij een voorstel voor ondersteuning. Het voorstel is dat de wetenschappelijke rol op zich neemt en de secretarisrol. Hieronder heeft aangegeven waar hij bij betrokken is in deze sector met de vraag of dit volgens jullie te risicovol is? Het zijn diverse rollen waar juist zijn onafhankelijke rol het uitgangspunt is. . . ik heb alleen een emailadres van jou. Daarom aan jou gestuurd. Ik kom zsm, waarschijnlijk morgen, terug op de vraag naar integriteitsthema voor leden. Ik begreep dat het overleg over de financiën goed is verlopen. Graag je visie op dit voorstel Groet From: Sent: woensdag 6 september 2017 16:13 To: Subject: activiteiten tav gezelschapsdieren Hoi Om de integriteit te kunnen beoordelen bijgaand de (belangrijkste) activiteiten die ik heb lopen gerelateerd aan gezelschapsdieren: Gr 174

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Vaststellen onafhankelijkheid commissieleden PAC Datum: donderdag 7 september 2017 11:29:42 Bijlagen: Fwd positieflijst.msg Fwd Integriteit.msg

Hallo , Met is afgesproken dat WJZ kijkt of de onafhankelijkheid van PAC-leden afdoende getoetst is en zo nee welke extra inspanning vereist is. Bijgaand de mailtjes van WUR over hoe ze e.e.a. borgen via codes. Wil jij beoordelen of dit afdoende is voor aan de WUR verbonden PAC-leden en of/ hoe dit evt. gebruikt kan worden om de overige leden te toetsen? Daarnaast stuur ik een mailtje door met specifiek informatie over nevenactiviteiten van als beoogd secretaris van de PAC. Graag dit ook meenemen in de onafhankelijkheidstoets. Kan je hier zo mee uit de voeten? Hartelijke groet, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn

Van: Aan: Onderwerp: ontwikkeling lowbudget alternatief Datum: donderdag 7 september 2017 14:01:00

Beste vroeg mij als namens met jou contact op te nemen over de leden die aan de PAC zouden moeten worden toegevoegd. Ik heb van begrepen dat gevraagd is om namen te noemen voor een ondersteunende secretaris. Het lijstje met gewenste kandidaten heeft m.i. verder compleet. Mij is echter niet geheel duidelijk wie in het ‘voortraject’ aan de bal is. Mij is gevraagd om een werkplan voor dit voortraject en daar is het wetenschappelijk gremium dat een methodiek ontwikkelt onderdeel van. Is mijn indruk dat dit inclusief namen van betrokkenen is onjuist? Ik ging er vanuit dat ik jullie een werkplan doe toekomen waarin deze namen zijn genoemd. Daarop kan dan door jullie worden gereageerd. Ik ben nu even kwijt wie waarvoor is gevraagd. Graag even helderheid van jouw kant. Met vriendelijke groet,

Wageningen UR Livestock Research / Van Hall Larenstein, University of Applied Sciences Postbus 338, 6700 AH Wageningen / Postbus 1528, 8901 BV Leeuwarden De Elst 1, 6708 WD Wageningen / Agora 1, 8934 CJ Leeuwarden T E

Van: Aan: Onderwerp: RE: Check, check, dubbelcheck Datum: vrijdag 8 september 2017 09:54:09

Hoi Allereerst de vraag wat zijn BO-middelen?

Gr. Van: Verzonden: donderdag 7 september 2017 16:41 Aan: Onderwerp: Check, check, dubbelcheck Hallo WUR formuleert op ons verzoek een werkplan voor de methodeontwikkeling positieflijst door de PAC. Daarbij wordt gekeken in hoeverre dit betaald kan worden uit BO-middelen die niet gebruikt gaan worden.

Hartelijke groet,

......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. 177

Van: Aan: Onderwerp: Overdracht Positieflijst.docx Datum: dinsdag 22 augustus 2017 11:26:00 Bijlagen: Overdracht Positieflijst.docx

Dag heeft een lijstje gemaakt met de punten waarover besluitvorming nodig is. Meeste punten (zo niet alle) zullen jullie bekend voorkomen (dus geen verrassingen J), en vooral handig om het op een rij te hebben zodat we ze kunnen tackelen. Voor het overleg met wil ik ze alleen noemen als punten die we inhoudelijk gaan voorbereiden ( en ik) en waarop we de komende weken terug komen voor de besluitvorming op MT-nivo. Mochten jullie punten missen, dan hoor ik het graag. Vr.gr. 177a

Overdracht Positieflijst 18 augustus 2017

Open eindjes

- Instellingsbesluit van in concept ontvangen. Snel naar gekeken, zitten een aantal onjuistheden in. Definitie positieflijst klopt niet. Taken moeten anders geformuleerd worden.

- De juridische houdbaarheid van het clusteren van diersoorten op familieniveau, zoals in het verleden is gedaan, vanwege het ontbreken van wetenschappelijke informatie op soortniveau. Volgens het Andibelarrest kan een verzoek tot plaatsing van een diersoort op de positieflijst alleen worden afgewezen op grond van een uitgebreid onderzoek van het gevaar dat het houden van specimens van de betrokken soort inhoudt voor de bescherming van de belangen (dierenwelzijn, diergezondheid etc.) Bij clustering wordt er gekeken naar de familie en niet naar de ondersoort. Het kan wel mogelijk zijn bij toepassing van het voorzorgsbeginsel. Dan is er onvoldoende informatie beschikbaar op soortniveau, maar kun je op basis van informatie over de familie, risico’s identificeren die toepassing van het voorzorgsbeginsel rechtvaardigden. Hoe zie jij dit? -

Volgens Andibel moeten de beperkende maatregelen proportioneel en evenredig zijn.

Aan de andere kant is het criterium ‘zonder specialistische kennis en vaardigheden’ een objectief criterium in de zin van Andibel.

- Een belangrijke vraag die gisteren ter sprake kwam was om te gaan met productiedieren?

- Hoe om te gaan met hond en kat? Met name de agressieve honden? Laten we deze ook de positieflijstbeoordeling ondergaan of houden we ze erbuiten? En waarom?

- Hoe zorgen we voor een duidelijke rolverdeling in de fase van methode-ontwikkeling? Willen we de methode-ontwikkeling als opdracht verstrekken aan de PAC of nemen we dit als taak op in het instellingsbesluit? laten we de methode-ontwikkeling vooral in overleg met de PAC doen. Het is bedoeld voor de beleidsregel, dat is de uitleg van het uitvoeren van een bestuurlijke bevoegdheid. Wij kunnen daar advies voor vragen aan de PAC. zou het liefst externen willen aantrekken met juridische expertise en beleidsmatige kennis om de PAC in deze fase te ondersteunen. Ik zie zeker de meerwaarde van een externe jurist die de PAC ondersteunt.

Het is nu als taak geformuleerd voor de PAC in het instellingsbesluit. Dat geeft iedereen ook duidelijkheid over de status van de PAC. Als we de methode-ontwikkeling als aparte opdracht zouden verstrekken, dan zou dat weer aan moeten die een grotere rol krijgen toebedeeld Hoe zie jij dit? 178

Van: Aan: Cc: Onderwerp: terugkoppeling PAC-bijeenkomst Datum: vrijdag 18 augustus 2017 10:15:52

Beste collega’s, Ik heb jullie een terugkoppeling beloofd van de PAC-bijeenkomst gisteren voordat ik met verlof ga. Het verslag dat door wordt gemaakt, volgt nog. Hieronder alvast mijn constateringen. , vul vooral aan als ik iets heb gemist.

Juridische punten - Aan het begin zijn een aantal kritische vragen gesteld over de juridische uitgangspunten in relatie tot de Europeesrechtelijke jurisprudentie.

- Er is consensus bereikt over de bruikbaarheid van ‘binaire’criteria (ja/nee-vragen) voor het filteren van de 10% overduidelijke gevallen.

- Er is consensus bereikt over het identificeren van 10 risico-factoren voor de 2e filter.

- De bedoeling is dat het bovenstaande in een beslisboom wordt verwerkt en dat in een volgende sessie een pilot wordt uitgevoerd, waarbij een aantal diersoorten door de beslisboom worden gehaald. Voor deze sessie beoogt de PAC extra leden te werven. - Vervolgens zullen nog criteria geïdentificeerd moeten worden

Beleidsmatige inhoudelijke keuzes: - Op korte termijn moeten we duidelijkheid scheppen over de definities van ‘eenieder’ en ‘specialistische kennis en vaardigheden’, zie concept-beleidsregel. -

Bij bovenstaande punten heeft WJZ bepaalde ideeën. Het zou goed zijn om daar op korte termijn over van gedachten te wisselen. Rest mij jullie een fijn weekend te wensen. Tot over een paar weken! Groeten, 179

Van: Aan: Onderwerp: FW: voortzetting positieflijst en inzet PAC Datum: dinsdag 22 augustus 2017 14:11:18 Bijlagen: Verslag overleg PAC 17082017 versie concept.docx

ti Van: Verzonden: dinsdag 22 augustus 2017 13:49 Aan: CC:

Onderwerp: RE: voortzetting positieflijst en inzet PAC Geachte heer Zoals bekend heeft de PAC [m.u.v. die helaas verhinderd was] jl. donderdag bij elkaar gezeten om in samenspraak met de collegae van uw ministerie, en , zich te buigen over het proces van het ontwikkelen van een Positieflijst zoogdieren en de bijdrage die de voormalig PAC daar in de nabije toekomst aan zou kunnen leveren. Een weergave van hetgeen besproken is treft u als conceptverslag aan in bijlage. De aanwezigen moeten nog hun akkoord geven op deze finale bewerking van de tekst aan de hand van alle geleverde commentaren. In uw schrijven van 28 juli jl. stelde u een aantal concrete vragen, waarop ik onderstaand nader zal ingaan en waarbij ik, daar waar van toepassing, zal verwijzen naar bijgesloten verslag. 1. De vraag - Kunnen de leden van de PAC zich vinden in de nieuwe benadering zoals geformuleerd in de bijgaande notitie (opstellen –enkelvoudige- criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen die idealiter ook toepasbaar zijn voor vogels en reptielen)? is uitgebreid aan de orde geweest en is naast verschillende andere benaderingsopties indringend besproken. a. Een weerslag daarvan treft u aan in bijgesloten verslag. b.

d. Om te komen tot een finale lijst van (werkbare) risicofactoren stelt de PAC voor hiervoor een bijeenkomst te beleggen waarbij ook externe deskundigen worden uitgenodigd hun input hieraan te leveren. Als pilot zou dan met een beperkt aantal [nader vast te stellen] diersoorten kunnen worden de ‘werkzaamheid’ van deze benadering kunnen worden onderzocht. e. Een nadere onderbouwing waarmee duidelijk wordt hoe wij tot deze keuze gekomen zijn, treft u aan in het verslag. 2. Uw vraag betreffende Zo ja, binnen welke tijdsperiode lukt het de PAC deze criteria aan te leveren? is ook aan de orde geweest. a. Een pilot (vooralsnog gericht op zoogdieren) alleen zoals voorzien en beschreven onder 1d kan op redelijk korte termijn plaatsvinden. b. Voorwaarden hiervoor is dan wel dat er de beschikbaarheid is van de (nog aan te trekken) externe deskundigen. c. Graag gaan wij met u en uw ministerie in overleg over de aanpak en planning van een en ander. 3. Uw vraag Op welke wijze denkt de PAC de beoordelingen van de ca. 250 zoogdiersoorten (dit jaar) te kunnen af te ronden aan de hand van de nog op te stellen en in een beleidsregel vast te leggen criteria? is voor ons lastiger te beantwoorden. a.

4. Uw vraag betreffende Welke ondersteuning vanuit de WUR heeft u daarbij nodig? zien wij vooral in het licht van: a. Ondersteuning bij de verslaglegging en opstellen (eind)rapportage. b. Verder wordt overwogen om te onderzoeken of ingezet kunnen worden, op voorwaarde dat adequate begeleiding en borging van kwaliteit van het eindproduct voldoende kan worden gegarandeerd. Taakstelling en opdracht zou komen te liggen in het actualiseren, vaststellen van de representativiteit en het opnieuw valideren van de gegevens uit de database. 5. Als laatste uw vraag betreffende Welke ondersteuning of inzet wenst u in dit proces verder van EZ? kan de PAC helder reageren. a. Voor de ‘zuiverheid’ van de binnen de PAC gevoerde discussie alsmede om de juridische en beleidsmatige kaderstelling bij voortduring te kunnen borgen en geen tijd te gaan verliezen met het ‘overdoen van zaken’ stelen wij de thans geleverde ondersteuning door de 2 aanwezige medewerkers van uw ministerie buitengewoon op prijs. b. Vanwege het complexe karakter van de discussie en de gezamenlijke wens om het proces zo efficiënt en kosteneffectief te kunnen laten verlopen zouden wij de voortzetting van deze ondersteuning, in casu van , buitengewoon op prijs stellen. c. Wij realiseren ons dat hun inzet niet zonder kosten van de kant van het ministerie zal kunnen zijn, maar zijn er anderszins van overtuigd dat het in deze fase cruciaal is dat het proces zuiver, efficiënt en zonder haperingen wordt doorlopen. Daarvoor is hun bijdrage ons inziens cruciaal. Als laatste is tijdens de voornoemde bijeenkomst gesproken over de bereidheid van de aanwezigen [in dezen en ondergetekende] om verder te willen bijdragen aan het opstellen van de Positieflijst zoogdieren. Hierop is door alle aanwezigen [dus daarmee vooralsnog m.u.v. die niet aanwezig was] positief gereageerd. Graag treed ik op korte termijn met in nader overleg om mogelijke vervolgstappen met u af te stemmen. Met vriendelijke groet

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Van: @minez.nl] Verzonden: vrijdag 28 juli 2017 13:37 Aan: CC: @minez.nl>; @minez.nl>; @minez.nl>; @minez.nl> Onderwerp: voortzetting positieflijst en inzet PAC Geachte heer Op 22 juli jl. spraken wij met de leden van de PAC – en andere wetenschappers - over de aan te passen beoordelingsmethodiek voor de positieflijst zoogdieren (zie bijgevoegd verslag). Naar aanleiding van deze bijeenkomst hebben wij het telefonisch contact gehad over het vervolgtraject. Vanuit EZ willen wij komende periode full swing inzetten op het voltooien van de positieflijst. Wij zouden daarbij graag zien dat de kennis en ervaring van de PAC leden hiervoor benut kan worden. Wij zijn u - en de leden van de PAC - erkentelijk voor het intensieve werk dat u hebt verricht en vragen u dit voort te zetten. Zou u dit verzoek willen doorzetten naar betrokkenen? In de slotconclusie van de bijeenkomst op 22 juli leek er overeenstemming over te zijn dat een set criteria, gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen uitkomst kán bieden, waarbij belangrijk is dat deze algemeen erkend en wetenschappelijk onderbouwd zijn.

Op 22 juli bespraken we een eerste proeve van enkelvoudige criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen, die idealiter ook toepasbaar zijn voor vogels en reptielen. Tijdens deze bijeenkomst werd opgetekend dat de PAC en de wetenschappers uit de PEC nog eens naar de gehanteerde methode zouden kunnen kijken om daaruit de benodigde criteria te destilleren. Bijgaande notitie van EZ beschrijft een kader voor een aangepast beoordelingsproces waarbinnen een advies over een nieuwe positieflijst zou moeten worden opgesteld. Dit is een eerste proeve om het proces weer op gang te brengen. Een groot deel van de informatie in de notitie komt overeen met de inhoud van een eerdere DAD-notitie aan de PAC. We hebben hierin geprobeerd de laatste inzichten te verwerken. Aan de telefoon opperde u dat u in de loop van augustus een bijeenkomst met de leden van de PAC te beleggen, om voortgang te boeken. Hierbij namens het ministerie van EZ het verzoek om zo’n bijeenkomst te beleggen. Hiervoor kunt u bijgaande notitie benutten. Van de kant van EZ zouden wij dan graag antwoord krijgen op de volgende vragen: 1. Kunnen de leden van de PAC zich vinden in de nieuwe benadering zoals geformuleerd in de bijgaande notitie (opstellen –enkelvoudige- criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen )? 2. Zo ja, binnen welke tijdsperiode lukt het de PAC deze criteria aan te leveren? 3. Op welke wijze denkt de PAC de beoordelingen van de ca. 250 zoogdiersoorten (dit jaar) te kunnen af te ronden aan de hand van de nog op te stellen en in een beleidsregel vast te leggen criteria? 4. Welke ondersteuning vanuit de WUR heeft u daarbij nodig?

Als u dit aangeeft, kunnen wij dit als EZ met de WUR regelen. 5. Welke ondersteuning of inzet wenst u in dit proces verder van EZ? EZ werkt aan een instellingsbesluit voor de PAC. In het besluit worden o.a. de volgende issues opgenomen: taken commissie, vereiste deskundigheid, onafhankelijkheid en vergoedingen. Voor wat betreft de in het instellingsbesluit op te nemen aantal leden van de commissie overwegen wij in het besluit op te nemen dat de PAC bestaat uit minimaal 5 en maximaal bijv. 10 leden. Hiermee wordt flexibiliteit ingebouwd om in de toekomst leden aan de PAC te kunnen toevoegen, bijv. wanneer de vogels en reptielen beoordeeld moeten gaan worden. In dat verband zal dan ook de vraag aan de orde komen of de huidige leden van de PAC na vaststelling door EZ van de aangepaste beoordelingsmethode bereid zijn de beoordelingen van de 250 zoogdiersoorten ter hand te nemen en daartoe in de in te stellen PAC zitting te nemen. Alvast dank voor uw inzet. Ik ben uiteraard beschikbaar voor verdere toelichting. met vriendelijke groet,

Van: Aan:

Cc: Onderwerp: RE: Conceptverslag PAC ten behoeve van het regulier overleg Positieflijst (vandaag 12u) Datum: woensdag 23 augustus 2017 09:11:54

Allen Gelet op wat er in het verslag staat en blijkbaar dus als zodanig is besproken het volgende

Van: Verzonden: dinsdag 22 augustus 2017 9:36 Aan:

......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T E @minez.nl

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email.

Van: Verzonden: maandag 21 augustus 2017 15:56 Aan: CC: ' Onderwerp: RE: Verslag PAC-bijeenkomst volgt morgen einde van de dag. Beste Met input van en heb ik het door jullie opgestelde concept verder bewerkt. De daarmee meest recente conceptversie stuur ik hierbij retour. Ik zal deze ook meesturen als 'onderlegger' in mijn antwoordmail aan Dank en met vr groet

NB. Ik stuur het concept ook naar voor opmerkingen en/of aanvullingen. Ze is na een welverdiende vakantie over twee weken weer aanwezig......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T @minez.nl http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email.

-----Oorspronkelijk bericht----- Van: Verzonden: donderdag 17 augustus 2017 21:10 Aan: CC: Onderwerp: Re: Verslag PAC-bijeenkomst volgt morgen einde van de dag. Helemaal goed en dank voor jouw (en ) inbreng, Dat heeft het een constructieve en waardevolle bijeenkomst gemaakt!! Gr.

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet: This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Op 17 aug. 2017 om 21:07 heeft @minez.nl>> het volgende geschreven: Hartelijke groet,

Verstuurd vanaf mijn iPad Op 15 aug. 2017 om 22:03 heeft >> het volgende geschreven: Geachte heer Ik ben blij te horen dat de PAC i.o. ook in deze fase ondersteund gaat worden vanuit de hoek van 'beleid'. Je bent dan ook van harte welkom om aanstaande donderdag aan te schuiven bij ons overleg. Uiteraard werd en wordt er al op haar aanwezigheid gerekend. Wij komen bijeen op de Wageningen campus, gebouw Zodiac, de Elst 1 in Wageningen. We zitten in ruimte E1242. We starten om 10.00 uur en zijn van plan om, na de lunch, tot een uur of drie door te gaan. Andere aanwezigen zijn , beide leden van de PAC, , namens de opdrachtnemer WUR, en ondergetekende, voorzitter van de PAC. , ook lid van de PAC, is deze dag verhinderd. Bij vragen, aarzel dan niet mij te contacten. Anders zien wij elkaar aanstaande donderdag. Met vriendelijke groet

Postbus 65, 8200 AB Lelystad Houtribweg 39, 8221 RA Lelystad T Internet: www.wur.nl/bioveterinary-research> This message together with the attachment(s), if any, are confidential and may be privileged. Unauthorised use, dissemination or publishing (in whole or in part) by third parties is not allowed. If you received this message by mistake, please delete the message including any attachments and notify the sender immediately. This email message does not create any contractual obligations. Op 15 aug. 2017 om 20:27 heeft @minez.nl> > het volgende geschreven: Geachte heer In opdracht van en ga ik me de komende periode vanuit EZ als projectmanager bezighouden met de aanpak van de positieflijst. Niet in plaats van de inhoudelijke beleidsmedewerkers maar in aanvulling op deze mensen. Mijn ervaring ligt ook niet op het terrein van dierenwelzijn maar op het managen van beleidsprojecten. gaf aan dat jullie als PAC komende donderdag aan de slag gaan met de in onderstaande mail gestelde vragen. Vanuit EZ is het aanbod om en mijzelf aan te laten schuiven om jullie te ondersteunen bij de opdracht.

Graag hoor ik of je onze aanwezigheid op prijs stelt. En mocht het antwoord ja zijn, dan vind ik het prima om dit keer voor het PAC te notuleren. Wellicht tot donderdag?! Hartelijke groet,

......

Ministerie van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AC | Den Haag Postbus 20401 | 2500 EK | 's-Gravenhage ...... T @minez.nl> http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mest ...... Please consider the environment before printing this email. Van: Verzonden: vrijdag 28 juli 2017 13:37 Aan: CC:

Onderwerp: voortzetting positieflijst en inzet PAC Geachte heer Op 22 juli jl. spraken wij met de leden van de PAC - en andere wetenschappers - over de aan te passen beoordelingsmethodiek voor de positieflijst zoogdieren (zie bijgevoegd verslag). Naar aanleiding van deze bijeenkomst hebben wij het telefonisch contact gehad over het vervolgtraject. Vanuit EZ willen wij komende periode full swing inzetten op het voltooien van de positieflijst. Wij zouden daarbij graag zien dat de kennis en ervaring van de PAC leden hiervoor benut kan worden. Wij zijn u - en de leden van de PAC - erkentelijk voor het intensieve werk dat u hebt verricht en vragen u dit voort te zetten. Zou u - - dit verzoek willen doorzetten naar betrokkenen? In de slotconclusie van de bijeenkomst op 22 juli leek er overeenstemming over te zijn dat een set criteria, gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen uitkomst kán bieden, waarbij belangrijk is dat deze algemeen erkend en wetenschappelijk onderbouwd zijn.

Op 22 juli bespraken we een eerste proeve van enkelvoudige criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen, die idealiter ook toepasbaar zijn voor vogels en reptielen. Tijdens deze bijeenkomst werd opgetekend dat de PAC en de wetenschappers uit de PEC nog eens naar de gehanteerde methode zouden kunnen kijken om daaruit de benodigde criteria te destilleren. Bijgaande notitie van EZ beschrijft een kader voor een aangepast beoordelingsproces waarbinnen een advies over een nieuwe positieflijst zou moeten worden opgesteld. Dit is een eerste proeve om het proces weer op gang te brengen. Een groot deel van de informatie in de notitie komt overeen met de inhoud van een eerdere DAD-notitie aan de PAC. We hebben hierin geprobeerd de laatste inzichten te verwerken. Aan de telefoon opperde u dat u in de loop van augustus een bijeenkomst met de leden van de PAC te beleggen, om voortgang te boeken. Hierbij namens het ministerie van EZ het verzoek om zo'n bijeenkomst te beleggen. Hiervoor kunt u bijgaande notitie benutten. Van de kant van EZ zouden wij dan graag antwoord krijgen op de volgende vragen: 1. Kunnen de leden van de PAC zich vinden in de nieuwe benadering zoals geformuleerd in de bijgaande notitie (opstellen -enkelvoudige- criteria gebaseerd op diersoortspecifieke eigenschappen 2. Zo ja, binnen welke tijdsperiode lukt het de PAC deze criteria aan te leveren? 3. Op welke wijze denkt de PAC de beoordelingen van de ca. 250 zoogdiersoorten (dit jaar) te kunnen af te ronden aan de hand van de nog op te stellen en in een beleidsregel vast te leggen criteria? 4. Welke ondersteuning vanuit de WUR heeft u daarbij nodig?

Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde 183.

Van: Aan: Onderwerp: RE: Overdracht Positieflijst.docx Datum: woensdag 23 augustus 2017 10:31:42

Bedankt Ga ik vanmiddag naar kijken (moet even iets anders doen dan positieflijst J), en probeer er ook nog vanmiddag op terug te komen (misschien even om de tafel?). T.a.v. je andere mail over “Welzijn van een dier wordt bepaald door de mate waarin het dier zich kan aanpassen aan zijn omgeving en een staat kan bereiken dat het dier als positief ervaart: Dat moeten we dan zowel in het instellingsbesluit als in de beleidsregels als primair uitgangspunt neerleggen als basis voor de methodiek en de normering.

Vr.gr.

Van: Verzonden: woensdag 23 augustus 2017 10:21 Aan: Onderwerp: Overdracht Positieflijst.docx Hoi Toch maar alvast een eerste reactie op je stuk. Laat maar horen als je wat vragen erover hebt Vrgr 184.

Van: Aan: Onderwerp: welzijndefinitie Datum: woensdag 23 augustus 2017 11:15:53 Bijlagen: 2012 Zorgplicht Natuurlijk Gewogen_RDA.pdf 2016 RDA toetsingskader Algemeen ethiek Barcelona proposal final_rep_95_0207.pdf

Hoi Zie hierbij voor de definitie van welzijn oa het RDA rapport Zorgplicht natuurlijk gewogen op blz 11. Daarnaast ook nog een stuk opgesteld voor de EC over ethiek en wat feitelijk onder integriteit zou moeten worden verstaan.

De Wet dieren is verder hier duidelijk over: art 1.3 stelt dat de inbreuk op de integriteit of het welzijn van de dieren, verder dan redelijkerwijs noodzakelijk is, wordt voorkomen. Het houden voor je plezier wordt niet gezien als redelijkerwijs noodzakelijk, maw: dit moet dus voorkomen worden. Ook de toelichting op blz 34 Wet dieren geeft aan dat: Met het begrip intrinsieke waarde wordt tot uitdrukking gebracht dat dieren, zijnde wezens met gevoel, een eigen zelfstandige waarde hebben los van de gebruikswaarde die de mens aan het dier toekent. Dieren dienen in staat te worden gesteld tot het kunnen uitoefenen van hun natuurlijk gedrag. Naast welzijn en gezondheid vormen onder andere ook de eigenheid en/of integriteit van het dier elementen die onder het begrip intrinsieke waarde kunnen worden geschaard.

Vrgr 185.

Van: Aan: Cc: Onderwerp: RE: Check antwoord conceptmail aan Datum: donderdag 24 augustus 2017 16:37:07

Hallo , Het is niet mijn bedoeling om rond het secretariaat van de PAC per mail op te lossen. Vandaar de opmerking in de mail om volgende week contact te hebben en e.e.a. te concretiseren.

Hartelijke groet,

Van: Verzonden: donderdag 24 augustus 2017 16:09 Aan: Onderwerp: RE: Check antwoord conceptmail aan Allen,

Van: Verzonden: donderdag 24 augustus 2017 15:48 Aan: Onderwerp: Check antwoord conceptmail aan Hallo allemaal, Bijgaand de conceptreactie per mail van aan (zie ook de bijlage). Graag vandaag nog jullie reactie. Verder maak ik een overzicht van open eindjes die ik aanstaande maandag met en door wil spreken. Een afspraakverzoek volgt zsm. (eerder lukt niet ivm de agenda’s) Hartelijke groet,

------Conceptmail reactie dhr. voor ------Hartelijke groet,

......

Van: Aan: Onderwerp: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx Datum: vrijdag 25 augustus 2017 09:05:48 Bijlagen: Verslag overleg PAC versie concept 22082017 inclusief antwoord EZ op opmerkingen PAC.docx

Goedemorgen , Bedankt voor de stukken en de afstemming. De grote lijn van verslag en bericht is akkoord. Paar specifieke aanvullingen/opmerkingen die ik graag nog meegenomen zou zien:

In het bericht aan de voorzitter zou ik nog graag zien (tav “het vervolg”) dat we (EZ)in de loop van volgende week een nieuwe versie van de beleidsregels aan PAC zullen sturen met daarin de weerslag van wat vorige week met PAC is besproken, en de weerslag van het verdere denken over de beoordelingssystematiek hier intern. en ik hebben gisterochtend een paar uitgangspunten voor de beoordeling op een rij gezet waarvan het handig is om over te communiceren met de PAC. Om ze mee te nemen en om in een vroeg kader hun inzichten mee te kunnen nemen. Laat het me weten als jullie vragen of bedenkingen hebben nav mijn opmerkingen, dan kunnen we het daarover hebben. Vr.gr. 188.

Van: Onderwerp: FW: opmerkingen Datum: donderdag 21 februari 2019 08:55:25 Bijlagen: Procesaanpak advies systematiek risico inschatting positieflijst.reactie.docx

Van: Mhassani M. LLM el (Malika) Verzonden: woensdag 15 november 2017 16:51 Aan: Dongen ir. J.J.C.M. van (Hans) CC: Bours drs. P.L.F. (Paul) ; Bol mr. C.S. (Carla) ; Timmer drs. A.P. (André) Onderwerp: FW: opmerkingen

Beste Hans, Paul en ik hebben vandaag de voorgestelde procesaanpak van de WUR besproken.

ij horen graag van jou hoe jij hier tegenaan kijkt. Hartelijke groet, Paul en Malika ------1.

189

Van: Onderwerp: FW: WUR document Datum: donderdag 21 februari 2019 08:54:32

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: dinsdag 10 oktober 2017 13:47 Aan: Dongen, ir. J.J.C.M. van (Hans) Onderwerp: WUR document

Hans, bij deze een aantal opmerkingen: 1.

Gr Paul

P Please consider the environment before printing this e-mail

tel: email: @minez.nl address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section Bezuidenhoutseweg 73 P.O.Box: 20401 2500 EK The Hague The Netherlands 190.

Van: Onderwerp: FW: criteria Datum: donderdag 21 februari 2019 08:53:14

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: dinsdag 29 augustus 2017 16:24 Aan: Timmer, drs. A.P. (André) @minez.nl>; Bol, mr. C.S. (Carla) @minez.nl> Onderwerp: criteria

Andre,

Vrgr Paul

Van: Onderwerp: FW: positieflijst Datum: donderdag 21 februari 2019 08:52:32 Bijlagen: Copy of Overzicht zoonosen 08-12-2016 (def).xlsx Article A.H. Havelaar et al in PLoS ONE Nov. 2010 Vol. 5 issue 11 on Prioritizing EMZOO in NL.PDF

Van: Secretariaat DAD Verzonden: donderdag 21 februari 2019 08:50 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: FW: positieflijst

Van: Kneefel, C.E. (Christina) Namens Knapen, F. van (Frans) Verzonden: vrijdag 14 juli 2017 19:14 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul) CC: Knapen, F. van (Frans) ; '[email protected]' Onderwerp: FW: positieflijst

Beste Excuus dat mijn antwoord op je vraag even op zich liet wachten. Het EMZOO project is een aantal jaren geleden gestart onder leiding van het RIVM en met medewerking van praktisch ieder instituut of deskundige die mee kon praten over zoönosen in Nederland. Je kunt dat rapport gewoon vinden op de website van het RIVM: http://onehealth.nl/Over_One_Health/Emerging_Zoonoses_EmZoo

De prioritering van de zoönosen wordt uitgebreid toegelicht in Appendix 3 en Annex 1 van dit rapport (pag. 71-89) en is ook al gepubliceerd in internationale literatuur. Gemakshalve doe ik het toekomen per attachment.

Voor een aantal zoönosen die niet in de “Arie Havelaar lijst” voorkomen hebben we samen gezocht naar een verwante species met vergelijkbare impact, die wel op de lijst voorkomt om ze zo eveneens in cat. 1 t/m 4 in te delen. Dat kwam niet echt vaak voor. Genoeg informatie? Indien niet, vragen. Met vriendelijke groet, Frans van Knapen Prof. F. van Knapen DVM, PhD, DIPL. ECVPH Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) Veterinary Public Health Division Utrecht University P.O. Box 80.175 / 3508 TD Utrecht The Netherlands Phone: +31-(0)30-253-5367 / 5323 E-mail: [email protected] www.uu.nl/iras Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) [mailto:[email protected]] Verzonden: dinsdag 27 juni 2017 8:42 Aan: Knapen, F. van (Frans) Onderwerp: FW: positieflijst Beste , In aanloop naar een aangepaste methode ben ik de onderliggende documentatie van de huidige beoordeling aan het nalopen, ook in het kader van inzichtelijkheid. Ik heb mbt de zoönosen dit excel bestand doorgestuurd gekregen van de WUR maar het is mij nu niet duidelijk waar de EMZOO score vandaan komt: wie heeft deze score opgesteld en welke score wordt wanneer toegekend (op grond waarvan?). Via het internet kan ik deze score niet achterhalen. Kun jij mij misschien dit uitleggen? Vriendelijke groet Paul

P Please consider the environment before printing this e-mail P.L.F. Bours DVM Senior Policy Advisor Animal Welfare tel: 00-31-70-3784817 email: [email protected] address: Ministry of Economic Affairs, Animal Welfare Section Bezuidenhoutseweg 73 P.O.Box: 20401 2500 EK The Hague The Netherlands Dit bericht kan informatie bevatten die niet voor u is bestemd. Indien u niet de geadresseerde bent of dit bericht abusievelijk aan u is gezonden, wordt u verzocht dat aan de afzender te melden en het bericht te verwijderen. De Staat aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die verband houdt met risico's verbonden aan het elektronisch verzenden van berichten.

Haalbaar EMZO Familie Code Zoonose Categorie Op EMZOO lijst score Fok Wild Opmerkingen Cricetidae 4064 Lymphocytic choriomeningitis virus (LCMV) Virus 1 2 1 > 1 Uitscheiding via speeksel, feces en urine; hygiëne; transmissie ook via beten; algemene hygiënemaatregelen Muridae 4064 Lymphocytic choriomeningitis virus (LCMV) Virus 1 2 1 > 1 Uitscheiding via speeksel, feces en urine; hygiëne; transmissie ook via beten; algemene hygiënemaatregelen Sciuridae 4064 Lymphocytic choriomeningitis virus (LCMV) Virus 1 2 1 > 1 Uitscheiding via speeksel, feces en urine; hygiëne; transmissie ook via beten; algemene hygiënemaatregelen Erinaceidae 4066 Bhanja virus Virus 1 1 1 2 Teken overdraagbaar; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Tenrecidae 4066 Bhanja virus Virus 1 1 1 2 Teken overdraagbaar; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Bovidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 > 1 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komen niet voor in NL. Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Canidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komen niet voor in NL. Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Cricetidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komen niet voor in NL. Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Equidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komt niet voor in NL; Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteed zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Erinaceidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komt niet voor in NL; Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Felidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komen niet voor in NL. Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Hystricidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komt niet voor in NL; Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts; Leporidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komen niet voor in NL. Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Muridae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komen niet voor in NL. Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Pedetidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komen niet voor in NL. Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Sciuridae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komt niet voor in NL; Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Suidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komt niet voor in NL; Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Tenrecidae 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus 1 4 1 2 Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komt niet voor in NL; Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Muridae 4069 Dobrava-Belgrade virus Virus 1 4 2 4 Haalbaarheid bij wildvang: geldt voor Apodemus flavicollis, Apodemus agrarius en Apodemus ponticus. Uitscheiding via urine; hygiëne, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden Cricetidae 4071 Puumala virus Virus 1 3 2 4 Uitscheiding via urine; hygiëne, mondkapje bij schoonmaak Muridae 4071 Puumala virus Virus 1 3 2 4 Haalbaarheid bij wildvang; geldt voor Myodes glareolus: uitscheiding via urine; hygiëne, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden Sciuridae 4071 Puumala virus Virus 1 3 2 4 Uitscheiding via urine; hygiëne, mondkapje bij schoonmaak Bovidae 4072 Rift Valley fever virus Virus 1 4 1 2 Muggen-overdraagbaar; contact met geïnfecteerd weefsel (slachthuis); veterinaire garanties bij import Camelidae 4072 Rift Valley fever virus Virus 1 4 1 2 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import Canidae 4072 Rift Valley fever virus Virus 1 4 1 > 1 Hondachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Equidae 4072 Rift Valley fever virus Virus 1 4 1 2 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import Felidae 4072 Rift Valley fever virus Virus 1 4 1 > 1 Katachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Sciuridae 4072 Rift Valley fever virus Virus 1 4 1 > 1 Beschreven bij grijze eekhoorn; sciuridae zijn geen reservoir Cricetidae 4073 Seoul virus Virus 1 3 2 4 Hantavirus spp: Diverse knaagdierreservoirs, o.a. Microtus ; uitscheiding via urine; hygiëne, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden Gliridae 4073 Seoul virus Virus 1 3 2 4 Hantavirus spp: Uitscheiding via urine; hygiëne, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden Muridae 4073 Seoul virus Virus 1 3 2 4 Seoul virus: Haalbaarheid bij wildvang: geldt voor Rattus norvegicus: uitscheiding via urine; hygiëne, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden Soridae 4073 Seoul virus Virus 1 3 2 4 Hantavirus (Thottapalayam Virus): Uitscheiding via urine; algemene hygiënemaatregelen, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden Erinaceidae 4074 Tahyna virus Virus 1 2 1 > 1 Muggen overdraagbaar; egels zijn voor kleine hoeveelheden Tahyna virus (California encephalitis virus (CEV) complex, familie Bunyaviridae) en kunnen voldoende hoge titers krijgen om muggen te besmetten. Egels vormen tijdens hun winterslaap een reservoir voor het virus op de lange termijn. Bradypodidae 4078 Saint Louis encephalitis virus Virus 1 3 1 > 1 Muggen overdraagbaar; vogels worden als reservoir gastheren gezien; langdurige en hoge viremie bij luiaards gevonden, (vnl. Choloepus); infecties zijn vermoedelijk incidenteel van aard, onduidelijke rol als reservoir voor humane infecties; virus circuleert niet in NL Megalonychida 4078 Saint Louis encephalitis virus Virus 1 3 1 > 1 Muggen overdraagbaar; vogels worden als reservoir gastheren gezien; langdurige en hoge viremie bij luiaards gevonden, (vnl. Choloepus); infecties zijn vermoedelijk incidenteel van aard, onduidelijke rol als reservoir voor humane infecties; virus circuleert niet in NL Bovidae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 > 1 Teken-overdraagbaar; contact met geïnfecteerd weefsel (slachthuis); alimenatire transmissie via melk; ectoparasietenbehandeling bij import verplicht Cricetidae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 2 Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Dipodidae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 2 Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Erinaceidae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 2 Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Gliridae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 2 Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Leporidae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 2 Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Muridae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 2 Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Sciuridae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 2 Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Tenrecidae 4079 Tick-borne encephalitis virus Virus 1 3 1 2 Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Equidae 4081 West Nile virus Virus 1 4 1 > 1 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import Tapiridae 4081 West Nile virus Virus 1 4 1 > 1 Serologisch aangetoond; tapirs zijn vermoedelijk net als paarden dead-end gastheer Cervidae 4082 Hepatitis E Virus Virus 1 3 1 > 1 Alimentaire infecties na eten van rauwe hertenlever; hygiëne Cricetidae 4082 Hepatitis E Virus Virus 1 3 1 > 1 Alimentaire infecties, andere transmissieroutes onduidelijk; hygiëne Herpestidae 4082 Hepatitis E Virus Virus 1 3 1 > 1 Alimentaire infecties, andere transmissieroutes onduidelijk; hygiëne Muridae 4082 Hepatitis E Virus Virus 1 3 1 > 1 Alimentaire infecties, andere transmissieroutes onduidelijk; hygiëne Sciuridae 4082 Hepatitis E Virus Virus 1 3 1 > 1 Alimentaire infecties, andere transmissieroutes onduidelijk; hygiëne Suidae 4082 Hepatitis E Virus Virus 1 3 1 > 1 Alimentaire infecties, andere transmissieroutes onduidelijk; hygiëne Canidae 4084 Influenza A virus (avian) H5N1 Virus 1 4 1 > 1 Hoewel zoogdieren met het H5N1 virus geïnfecteerd kunnen worden, vormen zij geen virus reservoir. Net als bij mensen is het ziektebeloop ernstig en is het daarom niet waarschijnlijk dat geïnfecteerde dieren internationaal verhandeld worden Cricetidae 4084 Influenza A virus (avian) H5N1 Virus 1 4 1 4 Speelt vooral bij cricetidae als plaagdieren in (pluim)veehouderijen; onwaarschijnlijk bij gekweekte dieren of genera die interessant zijn om als huisdier te houden; bij wildvang niet uit te sluiten, invoer wildvang verbieden Felidae 4084 Influenza A virus (avian) H5N1 Virus 1 4 1 > 1 Hoewel zoogdieren (met het H5N1 virus geïnfecteerd kunnen worden, vormen zij geen virus reservoir. Net als bij mensen is het ziektebeloop ernstig en is het daarom niet waarschijnlijk dat geïnfecteerde dieren internationaal verhandeld worden Muridae 4084 Influenza A virus (avian) H5N1 Virus 1 4 1 4 Speelt vooral bij ratten en muizen als plaagdieren; onwaarschijnlijk bij gekweekte dieren of genera die interessant zijn om als huisdier te houden; bij wildvang niet uit te sluiten, invoer wildvang verbieden Mustelidae 4084 Influenza A virus (avian) H5N1 Virus 1 4 1 > 1 Hoewel zoogdieren met het H5N1 virus geïnfecteerd kunnen worden, vormen zij geen virus reservoir. Net als bij mensen is het ziektebeloop ernstig en is het daarom niet waarschijnlijk dat geïnfecteerde dieren internationaal verhandeld worden Suidae 4084 Influenza A virus (avian) H5N1 Virus 1 4 1 > 1 Hoewel zoogdieren met het H5N1 virus geïnfecteerd kunnen worden, vormen zij geen virus reservoir. Net als bij mensen is het ziektebeloop ernstig en is het daarom niet waarschijnlijk dat geïnfecteerde dieren internationaal verhandeld worden Viverridae 4084 Influenza A virus (avian) H5N1 Virus 1 4 1 > 1 Hoewel zoogdieren met het H5N1 virus geïnfecteerd kunnen worden, vormen zij geen virus reservoir. Net als bij mensen is het ziektebeloop ernstig en is het daarom niet waarschijnlijk dat geïnfecteerde dieren internationaal verhandeld worden Herpestidae 4085 Thogoto virus Virus 1 1 1 2 Teken overdraagbaar, bij import tekenbehandeling iom dierenarts, zeldzame zoönose Cricetidae 4087 Cowpox virus Virus 1 2 1 3 Algemene hygiënemaatregelen ; laesies niet met onbeschermde handen aanraken Felidae 4087 Cowpox virus Virus 1 2 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen ; laesies niet met onbeschermde handen aanraken Muridae 4087 Cowpox virus Virus 1 2 1 3 Algemene hygiënemaatregelen ; laesies niet met onbeschermde handen aanraken Cricetidae 4088 Monkeypox virus Virus 1 2 1 3 Zieke dieren apart houden, euthanasie; geen wildvang Gliridae 4088 Monkeypox virus Virus 1 2 1 3 Zieke dieren apart houden, euthanasie; geen wildvang Leporidae 4088 Monkeypox virus Virus 1 2 1 > 1 Eén keer bij een haasachtige bij uitbraak in VS aangetoond; theoretisch risico Muridae 4088 Monkeypox virus Virus 1 2 1 3 Zieke dieren apart houden, euthanasie; geen wildvang Nesomyidae 4088 Monkeypox virus Virus 1 2 1 3 Cricetomys is reservoir; zieke dieren apart houden, euthanasie; geen wildvang, mens op mens transmissie mogelijk Procyonidae 4088 Monkeypox virus Virus 1 2 1 > 1 Wasbeerachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Sciuridae 4088 Monkeypox virus Virus 1 2 1 3 Zieke dieren apart houden, euthanasie; geen wildvang Bovidae 4089 Orf virus Virus 1 1 1 > 1 Dier: crusteuze laesies in de bekstreek; indien aanwezig onbeschermd (handschoenen) diercontact vermijden; bij papuleuze laesie aan de handen -> HA bezoeken en vermoedelijke orf virus infectie bij dier vermelden Camelidae 4089 Orf virus Virus 1 1 1 > 1 Dier: crusteuze laesies in de bekstreek; indien aanwezig onbeschermd (handschoenen) diercontact vermijden; bij papuleuze laesie aan de handen -> HA bezoeken en vermoedelijke orf virus infectie bij dier vermelden Cricetidae 4090 Colorado tick fever virus Virus 1 1 1 > 1 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Mephitidae 4090 Colorado tick fever virus (Coltivirus) Virus 1 1 1 > 1 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Muridae 4091 Eyach virus Virus 1 2 1 > 1 Nauw verwant met Colorado tick fever-virus (CTFV); teken zijn het reservoir; virus nog niet bij mens geïsoleerd (ambigu risico); profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Antilocapridae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Bovidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Camelidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Canidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Caviidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Cervidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Cricetidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Didelphidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Equidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Erinaceidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Felidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Fennecus 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Herpestidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Hyaena 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Hystricidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Leporidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Mephitidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Muridae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Mustelidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Myocastoridae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Phyllostomida 4093 Rabies virus Virus 1 4 4 4 Vleermuizen kunnen symptoomloos dragerschap van verschillende rabiesvirussen mogelijk, ook gefokte dieren, daarom geen veterinaire garanties mogelijk Procaviidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Procyonidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Pteropodidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 4 4 Vleermuizen kunnen symptoomloos dragerschap van verschillende rabiesvirussen mogelijk, ook gefokte dieren, daarom geen veterinaire garanties mogelijk Sciuridae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Suidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Ursidae 4093 Rabies virus Virus 1 4 1 2 NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht Cricetidae 4096 Eastern equine encephalitis virus Virus 1 4 1 4 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen; kleine zoogdieren fungeren mogelijk als amplifying host; invoer wildvang verbieden Equidae 4096 Eastern equine encephalitis virus Virus 1 4 1 2 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import Tapiridae 4096 Eastern equine encephalitis virus Virus 1 4 1 > 1 Serologisch aangetoond; tapirs zijn vermoedelijk net als paarden dead-end gastheer Macropodidae 4097 Ross River Virus Virus 1 1 1 > 1 Muggenoverdraagbaar, vectoren komen in NL niet voor Bovidae 4099 Venezuelan equine encephalitis virus Virus 1 1 1 > 1 Bovidae zijn gevoelig voor infectie maar dead end gastheer Bradypodidae 4099 Venezuelan equine encephalitis virus Virus 1 1 1 > 1 Muggen overdraagbaar; paarden worden als reservoir gezien; incidenteel bij luiaards aangetroffen; luiaards spelen waarschijnlijk ondergeschikte rol in transmissie cyclus; virus circuleert niet in NL Canidae 4099 Venezuelan equine encephalitis virus Virus 1 1 1 > 1 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen; hondachtigen zijn bevattelijk voor infectie maar knaagdieren worden als reservoir beschouwd Cricetidae 4099 Venezuelan equine encephalitis virus Virus 1 1 1 4 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen; knaagdieren worden als reservoir beschouwd; invoer wildvang verbieden Equidae 4099 Venezuelan equine encephalitis virus Virus 1 1 1 2 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import Megalonychida 4099 Venezuelan equine encephalitis virus Virus 1 1 1 > 1 Muggen overdraagbaar; paarden worden als reservoir gezien; incidenteel bij luiaards aangetroffen; luiaards spelen waarschijnlijk ondergeschikte rol in transmissie cyclus; virus circuleert niet in NL Tapiridae 4099 Venezuelan equine encephalitis virus Virus 1 1 1 > 1 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import Equidae 4100 Western equine encephalitis virus Virus 1 2 1 2 Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import; equidae zijn dead end gastheer Tapiridae 4100 Western equine encephalitis virus Virus 1 2 1 > 1 Serologisch aangetoond; tapirs zijn vermoedelijk net als paarden dead-end gastheer Cervidae 4101 Ehrlichia chaffeensis Bacteria 1 1 1 2 Teken overdraagbare ziekte, vector niet in NL aanwezig; beschreven bij Odocoileus virginianus, profylactische tekenbehandeling bij invoer Canidae 4102 Bartonella henselae Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijt- of krabincident : HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Felidae 4102 Bartonella henselae Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijt- of krabincident : HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Nesomyidae 4102 Bartonella henselae Bacteria 1 3 1 > 1 Geen transmssieroute beschreven, slechts één humane casus bekend Bovidae 4103 Brucella spp. Bacteria 1 3 1 2 NL is vrij van brucellose; veterinaire garanties bij import Camelidae 4103 Brucella spp. Bacteria 1 3 1 2 NL is vrij van brucellose; veterinaire garanties bij import Canidae 4103 Brucella spp. Bacteria 1 3 1 > 1 Komt niet in NL voor; slechts beperkt casuïstiek bij de mens bekend Cricetidae 4103 Brucella spp. Bacteria 1 3 1 > 1 Voor zover bekend geen humaan pathogeen Mustelidae 4103 Brucella spp. Bacteria 1 3 1 > 1 B. abortus heeft bij nertsen tot epizoötieën geleid; geen gegevens bekend over marterachtige als bron voor humane infecties Procyonidae 4103 Brucella spp. Bacteria 1 3 1 > 1 Antistoffen aangetoond wasbeerachtige, geen gegevens bekend over wasbeerachtige als bron voor humane infecties Cricetidae 4104 Brucella suis Bacteria 1 3 1 > 1 Voor zover bekend geen humaan pathogeen (biovar 5). Leporidae 4104 Brucella suis Bacteria 1 3 1 > 1 In NL slechts eenmaal bij een wild zwijn aangetoond; biovar 2 is weinig pathogeen voor mensen; algemene hygiënemaatregelen Suidae 4104 Brucella suis Bacteria 1 3 1 2 In NL slechts eenmaal bij een wild zwijn aangetoond; veterinaire garanties bij import Bovidae 4105 Burkholderia mallei Bacteria 1 1 1 > 1 Bovidae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Canidae 4105 Burkholderia mallei Bacteria 1 1 1 > 1 Honden zijn bevattelijk voor infectie, humane infecties tgv contact met honden lijken niet bekend te zijn Equidae 4105 Burkholderia mallei Bacteria 1 1 1 2 Komt niet meer voor in NL; veterinaire garanties bij import Felidae 4105 Burkholderia mallei Bacteria 1 1 1 > 1 Katachtigen zijn bevattelijk voor infectie, humane infecties tgv contact met katten lijken niet bekend te zijn Suidae 4105 Burkholderia mallei Bacteria 1 1 1 > 1 Suidae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Bovidae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Camelidae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Canidae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Cricetidae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Felidae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Fennecus 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Hyaena 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Leporidae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Muridae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Mustelidae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Sciuridae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Tapiridae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Viverridae 4106 Campylobacter spp Bacteria 1 4 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Bovidae 4107 Chlamydia abortus Bacteria 1 3 2 > 2 Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepassen Camelidae 4107 Chlamydia abortus Bacteria 1 3 2 > 2 Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepassen Leporidae 4107 Chlamydia abortus Bacteria 1 3 2 > 2 Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepassen Antilocapridae 4108 Chlamydia psittaci Bacteria 1 4 1 > 1 Betreft ws. Chl. Abortus; Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepasen Erinaceidae 4108 Chlamydia psittaci Bacteria 1 4 1 > 1 Incidenteel gevonden, geen gerelateerde humane cases bekend; voorkomen van stofvorming bij verschonen kooi, mond-neus kapje Myocastoridae 4108 Chlamydia psittaci Bacteria 1 4 1 > 1 Zoönotische relevantie bij Myocastor onbekend Tenrecidae 4108 Chlamydia psittaci Bacteria 1 4 1 > 1 Incidenteel gevonden, geen gerelateerde humane cases bekend; voorkomen van stofvorming bij verschonen kooi, mond-neus kapje Equidae 4110 Clostridium difficile Bacteria 1 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, hygiëne Bovidae 4111 Coxialla burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepassen Bradypodidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Eén keer bij Bradypus in feces en teken aangetroffen; rol luiaards in transmisie cyclus van Coxiella is onbekend; Q-koorts is in NL beheerst risico Canidae 4111 Coxialla burnetii Bacteria 1 4 1 > 1 Hondachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Cervidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepassen Cricetidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 1 3 Speelt vooral bij cricetidae als plaagdieren in (pluimvee)houderijen; onwaarschijnlijk bij gekweekte dieren of genera die interessant zijn om als huisdier te houden; bij wildvang niet uit te sluiten, invoer wildvang verbieden Dipodidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 1 3 Onwaarschijnlijk bij gekweekte dieren; bij wildvang niet uit te sluiten, invoer wildvang verbieden Equidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 ; uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi: voorkomen van stofvorming Erinaceidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Incidenteel gevonden, geen gerelateerde humane cases bekend); uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi: voorkomen van stofvorming Felidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 1 > 1 Katachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties; één casus beschreven van humane infecties na partus van een kat Leporidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepassen Macropodidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepassen Megalonychida 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Eén keer bij Bradypus in feces en teken aangetroffen; rol luiaards in transmisie cyclus van Coxiella is onbekend; Q-koorts is in NL beheerst risico Muridae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 1 3 Speelt vooral bij ratten en muizen als plaagdieren; onwaarschijnlijk bij gekweekte dieren of genera die interessant zijn om als huisdier te houden; bij wildvang niet uit te sluiten Mustelidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 1 > 1 Marterachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Procyonidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 1 > 1 Wasbeerachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Sciuridae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Hygiëne, stofvorming bij verschonen kooi voorkomen Tenrecidae 4111 Coxiella burnetii Bacteria 1 4 2 > 2 Incidenteel gevonden, geen gerelateerde humane cases bekend; uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi: voorkomen van stofvorming Bovidae 4112 Anaplasma phagocytophila Bacteria 1 4 1 > 1 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Cricetidae 4112 Anaplasma phagocytophila Bacteria 1 4 1 2 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Felidae 4112 Anaplasma phagocytophila Bacteria 1 4 1 > 1 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Mephitidae 4112 Anaplasma phagocytophila Bacteria 1 4 1 > 1 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Bovidae 4113 Escherichia coli shiga toxin producerend Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Caviidae 4113 Escherichia coli shiga toxin producerend Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Felidae 4113 Escherichia coli shiga toxin producerend Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Bovidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Bradypodidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Camelidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Canidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Chinchillidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Cricetidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Dasypodidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Didelphidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Dipodidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Equidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Erinaceidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Felidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Fennecus 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Hyaena 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Leporidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Macropodidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Megalonychida 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Mephitidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Muridae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Mustelidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Myocastoridae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Procyonidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Sciuridae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Suidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Tapiridae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Tenrecidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Ursidae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Viverridae 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Bovidae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Chinchillidae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Cricetidae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Felidae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Leporidae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Muridae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Myocastoridae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Sciuridae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Suidae 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria 1 3 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Antilocapridae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 > 1 Antilocapra vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Bovidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 > 1 Bovidae zijn gevoelig voor infectie maar vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Camelidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 > 1 Camelidae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Canidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Hondachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Caviidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Cervidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 > 1 Herten zijn gevoelig voor infectie maar vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Cricetidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Dipodidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Erinaceidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Felidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 > 1 Katachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Leporidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Muridae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Mustelidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Marterachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Pedetidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Procaviidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Procyonidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Wasbeerachtigen vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Sciuridae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Soridae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Tenrecidae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren Viverridae 4116 Yersinia pestis Bacteria 1 4 1 2 Viverridae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Bovidae 4117 Erysepelothrix rhusiopatiae Bacteria 1 1 1 > 1 Bovidae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Cricetidae 4117 Erysepelothrix rhusiopatiae Bacteria 1 1 1 > 1 Infectie door verwondingen; HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); algemene hygiënemaatregelen Dipodidae 4117 Erysepelothrix rhusiopatiae Bacteria 1 1 1 > 1 Infectie door verwondingen; HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); algemene hygiënemaatregelen Gliridae 4117 Erysepelothrix rhusiopatiae Bacteria 1 1 1 > 1 Infectie door verwondingen; HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); algemene hygiënemaatregelen Leporidae 4117 Erysepelothrix rhusiopatiae Bacteria 1 1 1 > 1 Infectie door verwondingen; HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); algemene hygiënemaatregelen Mustelidae 4117 Erysepelothrix rhusiopatiae Bacteria 1 1 1 > 1 Infectie door verwondingen; HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); algemene hygiënemaatregelen Suidae 4117 Erysepelothrix rhusiopatiae Bacteria 1 1 1 > 1 Infectie door verwondingen; HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); algemene hygiënemaatregelen Canidae 4118 Capnocytophaga canimorsus Bacteria 1 4 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (symptomen van systemische infectie), bij asplenie, alcohol abusus of immuunstoornis direct HA consulteren Felidae 4118 Capnocytophaga canimorsus Bacteria 1 4 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (symptomen van systemische infectie), bij asplenie, alcohol abusus of immuunstoornis direct HA consulteren Mustelidae 4118 Capnocytophaga canimorsus Bacteria 1 4 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (symptomen van systemische infectie), bij asplenie, alcohol abusus of immuunstoornis direct HA consulteren Viverridae 4118 Capnocytophaga canimorsus Bacteria 1 4 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (symptomen van systemische infectie), bij asplenie, alcohol abusus of immuunstoornis direct HA consulteren Bovidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 > 1 Bovidae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Canidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 > 1 Transmissie door beten mogelijk; HA consulteren op geleide van kliniek (ulcus en lymfadenopathie) Cervidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 > 1 Hertachtigen zijn gevoelig voor infectie maar vormen zelf geen reservoir; onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Cricetidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 3 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; geen wildvang; zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts Didelphidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 3 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; geen wildvang; zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts Dipodidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 3 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; geen wildvang; zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts Felidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 > 1 Transmissie door beten mogelijk; HA consulteren op geleide van kliniek (ulcus en lymfadenopathie) Gliridae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 3 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; geen wildvang; zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts Leporidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 3 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; geen wildvang; zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts Mephitidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 > 1 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; geen wildvang; zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts; honden katachtige: transmissie door beten mogelijk; HA consulteren op geleide van kliniek (ulcus en lymfadenopathie) Muridae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 3 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; zieke dieren testen; geen wildvang. Zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder --> huisarts Mustelidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 > 1 Transmissie door beten mogelijk; HA consulteren op geleide van kliniek (ulcus en lymfadenopathie) Myocastoridae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 3 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; geen wildvang; zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts Procyonidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 > 1 Transmissie door beten mogelijk; HA consulteren op geleide van kliniek (ulcus en lymfadenopathie) Sciuridae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 2 Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; zieke dieren testen; geen wildvang; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts Suidae 4119 Francisella tularensis Bacteria 1 4 1 2 Suidae zijn gevoelig voor infectie, onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Bovidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Camelidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Canidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes; vaccinatie met hondenvaccin overwegen Caviidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Cervidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Cricetidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes; wildvang verbieden Didelphidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Equidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Erinaceidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Felidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Fennecus 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes; vaccinatie met hondenvaccin overwegen Gliridae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes; wildvang verbieden Herpestidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Hystricidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Leporidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Macropodidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Mephitidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Muridae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 4 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes; wildvang verbieden Mustelidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes; vaccinatie met hondenvaccin overwegen Myocastoridae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes; wildvang verbieden Nesomyidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Procyonidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes; vaccinatie met hondenvaccin overwegen Sciuridae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Suidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Tapiridae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Tenrecidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Ursidae 4120 Leptospira interrogans Bacteria 1 4 2 > 2 Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes Macropodidae 4121 Mycobacterium avium Bacteria 1 3 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Sciuridae 4121 Mycobacterium avium Bacteria 1 3 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Suidae 4121 Mycobacterium avium Bacteria 1 3 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Bovidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Camelidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Canidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 > 1 Hondachtigen zijn gevoelig voor infectie met M. bovis en M. tuberculosis, vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Caviidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 > 1 Cavia’s zijn gevoelig voor infectie met mycobacteriën, van belang in proefdiersetting, niet als reservoir voor humane infecties Cervidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Cricetidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 4 Speelt vooral bij cricetidae als plaagdieren in (pluimvee)houderijen; onwaarschijnlijk bij gekweekte dieren of genera die interessant zijn om als huisdier te houden; bij wildvang niet uit te sluiten, invoer wildvang verbieden Dasypodidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Equidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 Paardachtigen niet zeer gevoelig voor infectie; veterinaire garanties bij import Felidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 > 1 Katachtigen zijn gevoelig voor infectie met M. bovis en M. tuberculosis, vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties; behandeling wordt niet geadviseerd Herpestidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 > 1 Herpestidae zijn gevoelig voor infectie met M. tuberculosis complex bacteriën, vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Hystricidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 > 1 Stekelvarkens fungeren waarschijnlijk niet als reservoir; dierentuin infectie met M. pinnipedii beschreven Leporidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis ; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen Macropodidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Muridae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 4 Speelt vooral bij ratten en muizen als plaagdieren; onwaarschijnlijk bij gekweekte dieren of genera die interessant zijn om als huisdier te houden; bij wildvang niet uit te sluiten, invoer wildvang verbieden Mustelidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 > 1 Marterachtigen zijn gevoelig voor infectie met M. bovis en M. tuberculosis, vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Petauridae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Phalangeridae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Potoroidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Procaviidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Procyonidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 > 1 Wasberen zijn gevoelig voor infectie met M. bovis en M. tuberculosis, vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties Suidae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Tapiridae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Viverridae 4122 Mycobacterium bovis (M. tuberculosis complex) Bacteria 1 4 1 2 NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen Bovidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Bij bovidae vooral respiratoir pathogeen, wondinfecties na bijt niet aannemelijk Canidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Cricetidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Didelphidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Equidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Felidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Fennecus 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (onstekingsreactie) Hyaena 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Leporidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Bij haasachtigen respiratoire ziekte, transmissie naar mens (zeldzaam) door contact met oraal of nasaal secreet Mephitidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Muridae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Mustelidae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Sciuridae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Tapiridae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Septicemisch ziektebeloop bij tapirs; geringe kans op transmissie naar mens Viverridae 4123 Pasteurella multocida Bacteria 1 3 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie) Canidae 4124 Rickettsia conorii Bacteria 1 2 1 2 Vector (Rhipicephalus sanguineus) komt niet voor in Nederland; profylactische tekenbehandeling bij wildvang Cricetidae 4124 Rickettsia conorii Bacteria 1 2 1 2 Teken overdraagbaar; vectoren R. sibirica Haemaphysalis spp. en Dermacentor spp; Dermacentor ook in NL aanwezig ; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Fennecus 4124 Rickettsia conorii Bacteria 1 2 1 2 Vector (Rhipicephalus sanguineus) komt niet voor in Nederland; profylactische tekenbehandeling bij wildvang Tupaidae 4124 Rickettsia conorii Bacteria 1 2 1 2 Teken overdraagbare ziekte, vector (Rhipicephalus sanguineus) komt niet voor in Nederland; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Caviidae 4126 Rickettsia rickettsi Bacteria 1 2 1 2 Teken overdraagbaar; vectoren Haemaphysalis spp. en Amblyomma spp. Niet in NL aanwezig, wel Dermacentor ; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Didelphidae 4126 Rickettsia rickettsi Bacteria 1 2 1 2 Teken overdraagbaar; vectoren Haemaphysalis spp. en Amblyomma spp. Niet in NL aanwezig, wel Dermacentor ; tekenbehandeling bij import iom dierenarts Cricetidae 4127 Rickettsia spp. Bacteria 1 1 1 2 Vlooien overdraagbaar; vector Xenopsylla cheopis niet in NL aanwezig, wel Ctenocephalides spp.; vlooienbestrijding bij import iom dierenarts Didelphidae 4127 Rickettsia spp. Bacteria 1 1 1 2 Vlooien overdraagbaar; vector Xenopsylla cheopis niet in NL aanwezig, wel Ctenocephalides spp.; vlooienbestrijding bij import iom dierenarts Leporidae 4127 Rickettsia spp. Bacteria 1 1 1 2 Rickettsia slovaca: Teken overdraagbare ziekte; tekenbehandeling bij import iom dierenarts; vectoren: Dermacentor spp, Ripicephalus spp; theoretisch in NL overdraagbaar Muridae 4127 Rickettsia spp. Bacteria 1 1 1 2 Vlooien overdraagbaar; vector Xenopsylla cheopis niet in NL aanwezig, wel Ctenocephalides spp.; vlooienbestrijding bij import iom dierenarts Nesomyidae 4127 Rickettsia spp. Bacteria 1 1 1 2 Vlooien overdraagbaar; vector Xenopsylla cheopis niet in NL aanwezig, wel Ctenocephalides spp.; vlooienbestrijding bij import iom dierenarts Bradypodidae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 0 2 1 > 1 Borrelia hermsii: Teken overdraagbaar; vector, Ornithodoros spp., niet in NL aanwezig; Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en valen gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats Cervidae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 0 2 2 > 2 Borrelia burgdorferi: Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Cricetidae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 1 2 1 2 Borrelia burgdorferi: Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Dasypodidae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 0 2 1 > 1 Borrelia hermsii: Teken overdraagbaar; vector, Ornithodoros spp., niet in NL aanwezig; Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en vallen gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats Dipodidae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 1 2 1 > 1 Borrelia spp. (caucasica): Teken overdraagbaar, veroorzaakt Tick Borne Relapsing Fever; vector is Ornithodoros verrucosus, komt niet in NL voor, houdt zich schuil in allerlei kieren gaten en valt gastheer actief aan, zuigt voor 20 – 30 min bloed en keert dan terug naar schuilplaats Erinaceidae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 1 2 1 > 1 Borrelia duttoni: Teken overdraagbaar; vector Ornithodoros spp. komt in NL niet voor; Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en valt gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats Gliridae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 1 2 1 2 Borrelia spp: Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Leporidae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 1 2 1 > 1 Borrelia burgdorferi: Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Megalonychida 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 0 2 1 > 1 Borrelia hermsii: Teken overdraagbaar; vector, Ornithodoros spp., niet in NL aanwezig; Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en valen gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats Muridae 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria 0 2 1 > 1 Borrelia duttoni: Teken overdraagbaar; vector Ornithodoros spp. komt in NL niet voor; Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en valt gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats Caviidae 4129 Staphylococcus aureus (methicillin-resistant) Bacteria 1 3 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Equidae 4129 Staphylococcus aureus (methicillin-resistant) Bacteria 1 3 1 > 1 Beroepsziekte boer; hygiëne Suidae 4129 Staphylococcus aureus (methicillin-resistant) Bacteria 1 3 1 > 1 Beroepsziekte boer; hygiëne Suidae 4130 Streptococcus suis Bacteria 1 3 1 > 1 Beroepsziekte, boer, slachter; hygiëne Bovidae 4133 Babesia divergens /microti Protozoa 1 2 1 > 1 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Cricetidae 4133 Babesia divergens /microti Protozoa 1 2 1 2 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Gliridae 4133 Babesia divergens /microti Protozoa 1 2 1 2 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Leporidae 4133 Babesia microti Protozoa 1 2 1 2 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Bovidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Camelidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Caviidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Chinchillidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Cricetidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Equidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Erinaceidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Felidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Hystricidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Muridae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Mustelidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Sciuridae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Tapiridae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Tenrecidae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 3 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Viverridae 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa 1 2 1 > 1 Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Bovidae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Caviidae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Chinchillidae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Cricetidae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Equidae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Felidae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Mustelidae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Myocastoridae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Octodontidae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Tapiridae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Viverridae 4135 Giardia lamblia Protozoa 1 2 1 > 1 Giardia spp: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Antilocapridae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Antilocapra fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico; Bovidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Bovidae fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico; Calomyscidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Camelidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Camelidae fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Chinchillidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Cricetidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Hamsterachtigen fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Erinaceidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Egels fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding Felidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Uitscheiding alleen door katachtigen, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval Hystricidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Stekelvarkens fungeren als tussengastheer daarom geen uitscheiding Leporidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Leporidae fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Mephitidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Myocastoridae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Petauridae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Buideldieren fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Phalangeridae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Buideldieren fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Potoroidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Buideldieren fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico Tenrecidae 4136 Toxoplasma gondii Protozoa 1 4 1 > 1 Egels fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding Bradypodidae 4137 Leishmania spp. Protozoa 1 2 1 > 1 Vectoren Phlebotoma spp. en Lutzomyia spp. niet in NL aanwezig Didelphidae 4137 Leishmania spp. Protozoa 1 2 1 > 1 Vectoren Phlebotoma spp. en Lutzomyia spp. niet in NL aanwezig Dipodidae 4137 Leishmania spp. Protozoa 1 2 1 > 1 Vectoren Phlebotoma spp. en Lutzomyia spp. niet in NL aanwezig Herpestidae 4137 Leishmania spp. Protozoa 1 2 1 > 1 Vectoren Phlebotoma spp. en Lutzomyia spp. niet in NL aanwezig Megalonychida 4137 Leishmania spp. Protozoa 1 2 1 > 1 Vectoren Phlebotoma spp. en Lutzomyia spp. niet in NL aanwezig Nesomyidae 4137 Leishmania spp. Protozoa 1 2 1 > 1 Vectoren Phlebotoma spp. en Lutzomyia spp. niet in NL aanwezig Procaviidae 4137 Leishmania spp. Protozoa 1 2 1 > 1 Vectoren Phlebotoma spp. en Lutzomyia spp. niet in NL aanwezig Bradypodidae 4139 Ascaris Helminth 1 2 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Megalonychida 4139 Ascaris Helminth 1 2 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Suidae 4139 Ascaris Helminth 0 2 1 > 2 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Mephitidae 4140 Baylisascaris spp. Helminth 1 1 1 > 1 Hygiënemaatregelen mestverwerking: verbranden, dwz afvoeren met huisvuil; algemene hygiënemaatregelen; periodiek ontwormen Mustelidae 4140 Baylisascaris spp. Helminth 1 1 1 > 1 Hygiënemaatregelen mestverwerking: verbranden, dwz afvoeren met huisvuil; algemene hygiënemaatregelen; periodiek ontwormen Procyonidae 4140 Baylisascaris spp. Helminth 1 1 1 > 1 Hygiënemaatregelen mestverwerking: verbranden, dwz afvoeren met huisvuil; algemene hygiënemaatregelen; periodiek ontwormen Ursidae 4140 Baylisascaris spp. Helminth 1 1 1 > 2 Hygiënemaatregelen mestverwerking: verbranden, dwz afvoeren met huisvuil; algemene hygiënemaatregelen; periodiek ontwormen Canidae 4141 Toxocara canis/cati Helminth 1 2 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Felidae 4141 Toxocara canis/cati Helminth 1 2 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Herpestidae 4141 Toxocara canis/cati Helminth 1 2 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Viverridae 4141 Toxocara canis/cati Helminth 1 2 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Leporidae 4142 Fasciola hepatica Helminth 1 1 1 > 1 Haasachtigen zijn eindgastheer, uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor andere dieren of mensen Myocastoridae 4142 Fasciola hepatica Helminth 1 1 1 > 1 Zoogdieren zijn eindgastheer, uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor andere dieren of mensen Canidae 4143 Dirofilaria immitis/repens Helminth 1 1 1 > 1 Muggen overdraagbaar, ook in delen van Europa aanwezig; preventie met b.v. ivermectine kan overwogen worden Felidae 4143 Dirofilaria immitis/repens Helminth 1 1 1 > 1 Muggen overdraagbaar, ook in delen van Europa aanwezig; preventie met b.v. ivermectine kan overwogen worden Bovidae 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 > 1 Bovidae zijn tussengastheren, vormen dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Camelidae 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 > 1 Camelen zijn tussengastheren, vormen dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Canidae 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 > 1 Eindgastheren:geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval Cricetidae 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 > 1 Hamsterachtigen zijn tussengastheer vormen dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Fennecus 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 2 Eindgastheren: geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval Hyaena 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 2 Eindgastheren: geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval Leporidae 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 > 1 Niet waarschijnlijk bij gefokte dieren; Haasachtigen zijn tussengastheer en vormen geen risico Macropodidae 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 > 1 Macropodidae zijn tussengastheren, vormen dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Octodontidae 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 > 1 Tussengastheer, vormen dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Suidae 4144 Echinococcus granulosus Helminth 1 1 1 > 1 Suidae zijn tussengastheren, vormen dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Bovidae 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie, bovidae zijn tussengastheer dus geen uitscheiding Canidae 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 > 1 Eindgastheren: geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval Cricetidae 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 > 1 Hamsterachtigen zijn tussengastheer vormen dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Dipodidae 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 > 1 Dipodidae zijn tussengastheer vormen dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Felidae 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 > 1 Eindgastheren: geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval Fennecus 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 2 Eindgastheren: geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval Hyaena 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 2 Eindgastheren: geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval Leporidae 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 > 1 Niet waarschijnlijk bij gefokte dieren; Haasachtigen zijn tussengastheer en vormen geen risico Myocastoridae 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 > 1 Tussengastheer, vormt dus geen risico; niet waarschijnlijk bij gefokte dieren Sciuridae 4145 Echinococcus multilocularis Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; sciuridae fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding Camelidae 4146 Taenia saginata 1 Helminth 1 1 1 > 1 Alimentaire infectie; camelidae zijn tussengastheer dus geen uitscheiding Suidae 4147 Taenia solium 1 Helminth 1 1 1 > 1 Alimentaire infectie; suidae zijn tussengastheer dus geen uitscheiding Didelphidae 4148 Trichinella spp. Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde dieren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren Equidae 4148 Trichinella spp. Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde dieren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren Felidae 4148 Trichinella spp. Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde dieren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren Mephitidae 4148 Trichinella spp. Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde carnivoren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren Myocastoridae 4148 Trichinella spp. Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde dieren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren Nesomyidae 4148 Trichinella spp. Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde dieren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren Suidae 4148 Trichinella spp. Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde dieren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren Ursidae 4148 Trichinella spp. Helminth 1 3 1 > 1 Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde dieren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren Cricetidae 9901 Streptobacillus moniliformis/Spirillum minus . Bacteria 0 3 2 > 3 Wondinfectie; bijtincident: Huisarts bezoek op geleide van kliniek. Diersoort noemen die gebeten heeft plus de mogelijkheid dat er sprake kan zijn van een ‘rattebeet’ infectie. Kundige wondbehandeling en toediening van de juiste antibiotica vereist. Muridae 9901 Streptobacillus moniliformis/Spirillum minus . Bacteria 0 3 2 > 3 Wondinfectie; bijtincident: Huisarts bezoek op geleide van kliniek. Diersoort noemen die gebeten heeft plus de mogelijkheid dat er sprake kan zijn van een ‘rattebeet’ infectie. Kundige wondbehandeling en toediening van de juiste antibiotica vereist. Sciuridae 9901 Streptobacillus moniliformis/Spirillum minus . Bacteria 0 3 2 > 3 Wondinfectie; bijtincident: Huisarts bezoek op geleide van kliniek. Diersoort noemen die gebeten heeft plus de mogelijkheid dat er sprake kan zijn van een ‘rattebeet’ infectie. Kundige wondbehandeling en toediening van de juiste antibiotica vereist. Cricetidae 9902 Hymenolepis spp. Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Muridae 9902 Hymenolepis spp. Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Bovidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Camelidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Canidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Caviidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Cervidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Chinchillidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Cricetidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Dasypodidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Equidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Erinaceidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Felidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Fennecus 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Hyaena 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Hystricidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Leporidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Macropodidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Muridae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Mustelidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Myocastoridae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Procyonidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Sciuridae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Suidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Tenrecidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Ursidae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Viverridae 9903 Schimmelinfecties Fungus 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Bovidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Camelidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Canidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Cervidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Cricetidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Didelphidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Equidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Erinaceidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Felidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Ectoparasieten (Cheyletiella, Notoedres, Otodectes): Algemene hygiene Fennecus 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Hyaena 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Hystricidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Leporidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Macropodidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Muridae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Nesomyidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Pedetidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Procyonidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Sciuridae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Suidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Tenrecidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Ursidae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 > 1 Algemene hygiene Viverridae 9904 Ectoparasieten Arthropode 0 1 1 ? Algemene hygiene Bovidae 9906 Listeria Bacteria 0 1 1 > 3 Voornamelijk alimentaire transmissie; non alimentaire overdracht bij obstetrische ingrepen bij geïnfecteerde herkauwers zeldzaam; waarschuwing zwangeren; overige diersoorten: algemene hygiënemaatregelen Suidae 9906 Listeria Bacteria 0 1 1 > 3 Voornamelijk alimentaire transmissie; non alimentaire overdracht bij obstetrische ingrepen bij geïnfecteerde herkauwers zeldzaam; waarschuwing zwangeren; overige diersoorten: algemene hygiënemaatregelen Bovidae 9907 Corynebacterium spp . Bacteria 0 1 1 > 1 Contactinfectie, algemene hygiënemaatregelen bij verzorging geïnfecteerde dieren; zeldzame zoönose; bij abcesvorming -> HA Bovidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Bovidae zijn zeer gevoelig voor infectie, invoer van zieke dieren niet aannemelijk; veterinaire garanties bij import Canidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Caviidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Cricetidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Equidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Felidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Herpestidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Hystricidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Mustelidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Procaviidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Procyonidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Suidae 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten Cervidae 9909 Babesia microti Protozoa 0 2 2 > 2 Teken overdraagbare ziekte, profylactische tekenbehandeling Gliridae 9915 Encephalomyocarditis virus Virus 0 1 1 > 1 Verspreiding door ratten en muizen, deze scheiden virus met feces en urine uit; overdracht door gecontamineerd water en voedsel; ambigu zoönotisch risico; hygiëne Macropodidae 9915 Encephalomyocarditis virus Virus 0 1 1 > 1 EMCV, familie picornaviridae genus Cardiovirus; kan sterfte bij kangoeroes geven, Verspreiding door ratten en muizen, deze scheiden virus met feces en urine uit; overdracht door gecontamineerd water en voedsel; ambigu zoönotisch risico; hygiëne Myocastoridae 9915 Encephalomyocarditis virus Virus 0 1 1 > 1 Verspreiding door ratten en muizen, deze scheiden virus met feces en urine uit; overdracht door gecontamineerd water en voedsel; ambigu zoönotisch risico; hygiëne Cricetidae 9916 Powassan virus Virus 0 1 1 > 1 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Mephitidae 9916 Powassan Virus Virus 0 1 1 > 1 Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts Canidae 9917 SARS coronavirus Virus 0 4 1 4 Invoer van Nyctereutes uit endemische gebieden verbieden Felidae 9917 SARS coronavirus Virus 0 4 1 4 Invoer van Felis uit endemische gebieden verbieden Mustelidae 9917 SARS coronavirus Virus 0 4 1 4 Invoer van Mustela vison uit endemische gebieden verbieden Phyllostomida 9917 SARS coronavirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Pteropodidae 9917 SARS coronavirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Viverridae 9917 SARS coronavirus Virus 0 4 1 4 Import van Viverridae verbieden (zie ook http://www.cdc.gov/importation/bringing-an-animal-into-the-united-states/civets.html Cricetidae 9918 South American Hemorrhagic fever arenaviruses Virus 0 2 1 > 1 Uitscheiding via speeksel, feces en urine; hygiëne; transmissie ook via beten; algemene hygiënemaatregelen Bradypodidae 9919 Yellow fever virus Virus 0 1 1 > 1 Luiaards spelen waarschijnlijk ondergeschikte rol in transmissie cyclus; virus circuleert niet in NL Megalonychida 9919 Yellow fever virus Virus 0 1 1 > 1 Luiaards spelen waarschijnlijk ondergeschikte rol in transmissie cyclus; virus circuleert niet in NL Mustelidae 9919 Yellow fever virus Virus 0 1 1 > 1 Muggen overdraagbaar; mensen en apen zijn belangrijkste reservoir Myocastoridae 9920 Balantidium spp. Protozoa 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Tapiridae 9920 Balantidium spp. Protozoa 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Cricetidae 9921 Encephalitozoon cuniculi Protozoa 0 1 1 > 1 Uitscheiding met urine, algemene hygiënemaatregelen Leporidae 9921 Encephalitozoon spp Protozoa 0 1 1 > 1 Uitscheiding met urine, algemene hygiënemaatregelen Mustelidae 9921 Encephalitozoon cuniculi Protozoa 0 1 1 > 1 Uitscheiding met urine, algemene hygiënemaatregelen Nesomyidae 9922 Trypanosoma brucei Protozoa 0 1 1 > 1 Wordt door Tseetseevlieg overgebracht; vector ontbreekt in NL Caviidae 9923 Trypanosoma cruzi Protozoa 0 1 1 > 1 Overdraagbaar door bloedzuigende Chagas wantsen; vector ontbreekt in NL Cricetidae 9923 Trypanosoma cruzi Protozoa 0 1 1 > 1 Overdraagbaar door bloedzuigende Chagas wantsen; vector ontbreekt in NL Dasypodidae 9923 Trypanosoma cruzi Protozoa 0 1 1 > 1 Overdraagbaar door bloedzuigende Chagas wantsen; vector ontbreekt in NL Didelphidae 9923 Trypanosoma cruzi Protozoa 0 1 1 > 1 Overdraagbaar door bloedzuigende Chagas wantsen; vector ontbreekt in NL Mephitidae 9923 Trypanosoma cruzi Protozoa 0 1 1 > 1 Overdraagbaar door bloedzuigende Chagas wantsen; vector ontbreekt in NL Octodontidae 9923 Trypanosoma cruzi Protozoa 0 1 1 > 1 Overdraagbaar door bloedzuigende Chagas wantsen; vector ontbreekt in NL Gliridae 9924 Trypanosoma lewisi Protozoa 0 1 1 > 1 Vlo overdraagbaar, ectoparasieten behandeling bij import iom dierenarts Canidae 9925 Ancylostoma spp. Helminth 0 2 2 > 2 Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling Felidae 9925 Ancylostoma spp. Helminth 0 2 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Fennecus 9925 Ancylostoma spp. Helminth 0 2 2 > 2 Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling Hyaena 9925 Ancylostoma spp. Helminth 0 2 2 > 2 Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling Leporidae 9926 Dicrocoelium dendriticum Helminth 0 1 1 > 1 Haasachtigen zijn eindgastheer, uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor andere dieren of mensen Felidae 9927 Dipylidium spp. Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor mensen, hiervoor is accidentele opname van geïnfecteerde vlooien (tussengastheer) nodig; periodiek ontwormen, vlooienbestrijding indien nodig Mustelidae 9927 Dipylidium spp. Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor mensen, hiervoor is accidentele opname van geïnfecteerde vlooien (tussengastheer) nodig; periodiek ontwormen, vlooienbestrijding indien nodig Viverridae 9927 Dipylidum spp. Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor mensen, hiervoor is accidentele opname van geïnfecteerde vlooien (tussengastheer) nodig; periodiek ontwormen, vlooienbestrijding indien nodig Dasyproctidae 9928 Echinococcus oligarthus Helminth 0 1 1 > 1 Tussengastheer, vormt dus geen risico voor verspreiding Octodontidae 9929 Linguatula serrata Arthropode 0 1 1 > 1 Knaagdieren fungeren als tussengastheer, vormen dus geen risico Didelphidae 9930 Mesocestoides spp. Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiëne maatregelen; periodiek ontwormen Mephitidae 9930 Mesocestoides spp. Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiëne maatregelen; periodiek ontwormen Mustelidae 9931 Nanophyteus salmincola Helminth 0 1 1 > 1 Alimentaire infectie door eten van rauwe vis (zalm/forel), zeldzaam; eitjes afkomstig van eindgastheren (o.a. Viverridae) zijn niet besmettelijk voor mensen Viverridae 9931 Nanophyteus salmincola Helminth 0 1 1 > 1 Alimentaire infectie door eten van rauwe vis (zalm/forel), zeldzaam; eitjes afkomstig van eindgastheren (o.a. Viverridae) zijn niet besmettelijk voor mensen Camelidae 9932 Onchocerca spp Helminth 0 1 1 > 1 Wordt door tropische kriebelmuggen (Simuliidae) overgebracht; vector niet in NL aanwezig Mephitidae 9933 Physaloptera spp. Helminth 0 1 1 > 1 Maagwormen, ambigu zoönotisch risico Octodontidae 9933 Physaloptera spp. Helminth 0 1 1 > 1 Maagwormen, ambigu zoönotisch risico Pedetidae 9933 Physaloptera spp. Helminth 0 1 1 > 1 Maagworm van Pedetes, ambigu zoönotisch risico Myocastoridae 9934 Strongyloides myopotami Helminth 0 1 1 > 1 Larven geven dermatitis (nutria itch); algemene hygiënemaatregelen; periodieke ontworming Canidae 9935 Strongyloides spp. Helminth 0 2 2 > 2 Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling Felidae 9935 Strongyloides spp. Helminth 0 2 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Fennecus 9935 Strongyloides spp. Helminth 0 2 2 > 2 Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling Canidae 9936 Toxocara spp. Helminth 0 2 2 > 2 Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling Fennecus 9936 Toxocara spp. Helminth 0 2 2 > 2 Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling Hyaena 9936 Toxocara spp. Helminth 0 2 2 > 2 Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling Octodontidae 9937 Trichuris bradleyi Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling; ambigu zoönotisch risico Felidae 9938 Uncinaria spp. Helminth 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling Tapiridae 9939 Coccidioides immitis Fungus 0 1 2 > 2 Algemene hygiënemaatregelen (ontlasting, braaksel); mondkapje indien aerosolvorming; bij luchtwegaandoening arts verwittigen van tapir bezit Didelphidae 9940 Histoplasma capsulatum Fungus 0 2 2 > 3 Aerogene transmissie; dieren moeten getest worden op infectie; verspreid na besmetting mens óók horizontaal naar andere personen Bradypodidae 9941 Pneumocystis carinii Fungus 0 1 1 > 1 Incidenteel in longen van luiaards aangetroffen; immuungecompromitteerde personen moeten nauw contact met luiaards vermijden Megalonychida 9941 Pneumocystis carinii Fungus 0 1 1 > 1 Incidenteel in longen van luiaards aangetroffen; immuungecompromitteerde personen moeten nauw contact met luiaards vermijden Leporidae 9942 Bacteroides fragilis Bacteria 0 1 1 > 1 Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); zelden zoönotisch Felidae 9943 Bordetella bronchiseptica Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zeldzame zoönosenverwekker Didelphidae 9944 Borellia recurrentis Bacteria 0 2 1 > 1 Teken overdraagbaar; vector Ornithodoros spp. komt in NL niet voor, Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en vallen gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats Macropodidae 9945 Burkholderia pseudomallei Bacteria 0 1 1 > 1 Burkholderia pseudomallei (voorheen Rseudomonas pseudomallei): Endemisch in Australië en Zuid Oost Azië; bodembacterie, zoönotische infecties zeldaaam, transmissie route via beschadigde huid en direct contact met geïnfecteerde dieren Antilocapridae 9946 Corynebacterium pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Contactinfectie, algemene hygiënemaatregelen bij verzorging geïnfecteerde dieren; zeldzame zoönose; bij abcesvorming -> HA Camelidae 9946 Corynebacterium pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Contactinfectie, algemene hygiënemaatregelen bij verzorging geïnfecteerde dieren; zeldzame zoönose; bij abcesvorming -> HA Felidae 9947 Helicobacter spp. Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen Bovidae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Voornamelijk alimentaire transmissie; non alimentaire overdracht bij obstetrische ingrepen bij geïnfecteerde herkauwers zeldzaam; waarschuwing zwangeren Camelidae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Voornamelijk alimentaire transmissie; non alimentaire overdracht bij obstetrische ingrepen bij geïnfecteerde herkauwers zeldzaam; waarschuwing zwangeren Chinchillidae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Cricetidae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Leporidae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Mephitidae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Mustelidae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Myocastoridae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Viverridae 9948 Listeria monocytogenes Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Nesomyidae 9949 Mycobacteria dwz non tuberculeuze Mycobacteria Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Felidae 9950 Mycoplasma haemofelis Bacteria 0 1 1 > 1 Transmissie via bloedzuigende vectoren mogelijk; species specifiek, slechts één humane infectie bekend bij HIV patiënt Cricetidae 9951 Orientia tsutsugamushi Bacteria 0 1 1 > 1 Wordt overgebracht door een vrij levende mijt (Leptotrombidium); larf van de mijt heeft één bloedmaaltijd voor ontwikkeling nodig komt niet in Europa voor, mijt is reservoir én vector Soridae 9951 Orientia tsutsugamushi Bacteria 0 1 1 > 1 Wordt overgebracht door een vrij levende mijt (Leptotrombidium); larf van de mijt heeft één bloedmaaltijd voor ontwikkeling nodig komt niet in Europa voor, mijt is reservoir én vector Chinchillidae 9952 Pseudomonas aeruginosa Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke dieren, dierenarts consulteren Octodontidae 9952 Pseudomonas aeruginosa Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zieke dieren, dierenarts consulteren Mustelidae 9953 Staph. Intermedius Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Leporidae 9954 Staphylococcus aureus / intermedius Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Nesomyidae 9954 Staphylococcus, coagulase positief Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Caviidae 9955 Streptobacillus moniliformis/Spirillum minus . Bacteria 0 3 2 > 3 Wondinfectie; bijtincident: Huisarts bezoek op geleide van kliniek. Diersoort noemen die gebeten heeft plus de mogelijkheid dat er sprake kan zijn van een ‘rattebeet’ infectie. Kundige wondbehandeling en toediening van de juiste antibiotica vereist. Muridae 9955 Streptobacillus moniliformis/Spirillum minus . Bacteria 0 3 2 > 3 Wondinfectie; bijtincident: Huisarts bezoek op geleide van kliniek. Diersoort noemen die gebeten heeft plus de mogelijkheid dat er sprake kan zijn van een ‘rattebeet’ infectie. Kundige wondbehandeling en toediening van de juiste antibiotica vereist. Equidae 9956 Streptococcus equi Bacteria 0 1 1 ? Algemene hygiënemaatregelen Myocastoridae 9956 Streptococcus equi Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Felidae 9957 Streptococcus spp Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Leporidae 9957 Streptococcus spp. Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen Caviidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Chinchillidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Cricetidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Dasyproctidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Dipodidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Erinaceidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Leporidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Macropodidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Mephitidae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Muridae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Myocastoridae 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria 0 1 1 > 1 Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen Caviidae 9959 Chlamydia caviae Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen, stofvorming bij schoonmaken kooi voorkomen Felidae 9960 Chlamydia felis Bacteria 0 1 1 > 1 Algemene hygiënemaatregelen; zeldzame zoönosenverwekker Equidae 9961 Borna virus Virus 0 2 1 ? Uitscheiding met speeksel, oogvocht en neusuitvloeing; mogelijk aerogene en voedsel gerelateerde transmissie; virus is goed bestaand tegen uitdroging; hygiëne; stof- en aerosolvorming bij schoonmaak voorkomen, mond-neuskapje dragen Camelidae 9962 Camel pox Virus 0 2 1 > 1 Contactinfectie, zeldzame zoönose ; algemene hygiënemaatregelen Phyllostomida 9963 Ebolavirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Pteropodidae 9963 Ebolavirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Macropodidae 9964 Encephalomyocarditis virus Virus 0 1 1 > 1 Belang onduidelijk Soridae 9965 Flavivirus (Kyasanur forest disease) Virus 0 1 1 2 Teken overdraagbaar; vectoren Haemaphysalis spp. en Ornithodoros spp. komen in NL niet voor, tekenbehandeling bij import iom dierenarts; Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en vallen gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats Equidae 9966 Hendravirus Virus 0 4 1 ? Hoort bij morbillivirus groep (o.a mazelen en hondeziekte); is een zoönose die van paarden op mensen kan overgaan en veroorzaakt ernstige influenza-achtige verschijnselen. Infectie met hendravirus bij paarden is zeldzaam en nog niet waargenomen buiten Australië Phyllostomida 9966 Hendravirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Pteropodidae 9966 Hendravirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Chinchillidae 9967 Herpesvirus humanis 1 Virus 0 1 1 > 1 Algemeen bij mens voorkomend virus; geen zoönose maar anthroponose (mens -> dier); Chinchilla’s zijn gevoelig voor infecties met HSV 1, theoretisch risico; algemene hygiënemaatregelen Leporidae 9968 Herpesvirus suis (Aujeszky) Virus 0 1 1 > 1 Discussie of dit wel een zoönose is; NL is Aujeszky vrij Mephitidae 9969 Influenza A (H1N1) Virus 0 1 1 > 1 Hoewel zoogdieren met het H1N1 virus geïnfecteerd kunnen worden, vormen zij geen virus reservoir Phyllostomida 9970 Marburgvirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Pteropodidae 9970 Marburgvirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Camelidae 9971 MERS coronavirus Virus 0 4 1 4 Invoer van Camelus dromedarius uit endemische gebieden verbieden Phyllostomida 9971 MERS coronavirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Pteropodidae 9971 MERS coronavirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Canidae 9972 Nipah virus Virus 0 4 1 > 1 Transmissie door direct contact met varkens; hoewel honden geïnfecteerd kunnen worden, worden ze niet als reservoir beschouwd, veterinaire garanties bij invoer uit Maleisië Felidae 9972 Nipah virus Virus 0 4 1 > 1 Transmissie door direct contact met varkens; hoewel honden geïnfecteerd kunnen worden, worden ze niet als reservoir beschouwd, veterinaire garanties bij invoer uit Maleisië en Australië Phyllostomida 9972 Nipahvirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Pteropodidae 9972 Nipahvirus Virus 0 4 4 4 Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen Bradypodidae 9973 Oropouche virus Virus 0 1 1 > 1 Muggen en knutten overdraagbaar; specifieke soorten niet in NL aanwezig; ectoparasieten behandeling bij import (insecten kunnen in de vacht meeliften) Megalonychida 9973 Oropouche virus Virus 0 1 1 > 1 Muggen en knutten overdraagbaar; specifieke soorten niet in NL aanwezig; ectoparasieten behandeling bij import (insecten kunnen in de vacht meeliften) Erinaceidae 9974 Orthobunyavirus (Nairovirus) Virus 0 4 2 > 2 Teken overdraagbare ziekte; vector Rhipicephalus appendiculatus komt niet in Europa voor; profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Leporidae 9974 Orthobunyavirus (Nairovirus) Virus 0 4 2 > 2 Teken overdraagbare ziekte; vector Rhipicephalus appendiculatus komt niet in Europa voor; profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Muridae 9974 Orthobunyavirus (Nairovirus) Virus 0 4 2 > 2 Teken overdraagbare ziekte; vector Rhipicephalus appendiculatus komt niet in Europa voor; profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Nesomyidae 9974 Orthobunyavirus (Nairovirus) Virus 0 4 2 > 2 Teken overdraagbare ziekte; vector Rhipicephalus appendiculatus komt niet in Europa voor; profylactische tekenbehandeling iom dierenarts Erinaceidae 9975 Paramyxovirus Virus 0 1 1 > 1 Morbillivirus groep. Komen veel voor bij egels en mogelijk kunnen deze virussen over gaan op andere diersoorten en mensen. Theoretisch risico.Algemene hygiënemaatregelen Muridae 9975 Paramyxovirus Virus 0 1 1 > 1 Hoort bij morbillivirus groep (o.a mazelen en hondenziekte), theoretisch risico, hygiëne Code Naam Categorie Beheersmaatregel 4064 Lymphocytic choriomeningitis virus (LCMV) Virus Uitscheiding via speeksel, feces en urine; hygiëne; transmissie ook via beten; algemene hygiënemaatregelen 4066 Bhanja virus Virus Teken overdraagbaar; tekenbehandeling bij import iom dierenarts 4068 Crimean-Congo hemorrhagic fever virus Virus Fok: overeind houden transmissiecyclus bij gehouden dieren niet aannemelijk; vector, teken van het geslacht Hyalomma, komen niet voor in NL. Wildvang: kunnen met Hyalomma teken geïnfesteerd zijn; beheersmaatregel: profylactische tekenbehandeling iom dierenarts 4069 Dobrava-Belgrade virus Virus Apodemus flavicollis, Apodemus agrarius en Apodemus ponticus: uitscheiding via urine; algemene hygiënemaatregelen, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden 4071 Puumala virus Virus Myodes glareolus: uitscheiding via urine; algemene hygiënemaatregelen, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden 4072 Rift Valley fever virus Virus Muggen overdraagbaar, contact met geïnfecteerd weefsel (slachthuis); nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import 4073 Seoul virus Virus Rattus norvegicus: uitscheiding via urine; algemene hygiënemaatregelen, mondkapje bij schoonmaak; wildvang verbieden 4074 Tahyna virus Virus Komt ook in Oost Europa voor; muggenoverdraagbaar, reservoirdieren egels, hazen, knaagdieren: theoretisch risico 4078 Saint Louis encephalitis virus Virus Muggen overdraagbaar; vogels worden als reservoir gastheren gezien; langdurige en hoge viremie bij luiaards gevonden, (vnl. Choloepus); infecties zijn vermoedelijk incidenteel van aard, onduidelijke rol als reservoir voor humane infecties; virus circuleert niet in NL 4079 Tickborne encephalitis virus Virus Teken-overdraagbaar; contact met geïnfecteerd weefsel (slachthuis); alimenatire transmissie via melk; ectoparasietenbehandeling bij import verplicht

4081 West Nile virus Virus Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import 4082 Hepatitis E virus Virus Alimentaire infecties na eten van rauwe hertenlever.Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen 4084 Influenza A virus (avian) H5N1 Virus Hoewel zoogdieren (felidae, muridae, mustelidae) met het H5N1 virus geïnfecteerd kunnen worden, vormen zij geen virus reservoir. Net als bij mensen is het ziektebeloop ernstig en is het daarom niet waarschijnlijk dat geïnfecteerde dieren internationaal verhandeld worden

4085 Thogoto virus Virus Teken overdraagbaar, bij import tekenbehandeling iom dierenarts, zeldzame zoönose 4087 Cowpox virus Virus Zieke dieren apart houden, euthanasie; geen wildvang; katten: algemene hygiënemaatregelen ; laesies niet met onbeschermde handen aanraken

4088 Monkeypox virus Virus Zieke dieren apart houden, euthanasie; geen wildvang 4089 Orf virus Virus Dier: crusteuze laesies in de bekstreek; indien aanwezig onbeschermd (handschoenen) diercontact vermijden; bij papuleuze laesie aan de handen -> HA bezoeken en vermoedelijke orf virus infectie bij dier vermelden

4090 Colorado tick fever virus Virus Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts 4091 Eyach virus Virus Nauw verwant met Colorado tick fever-virus (CTFV). Teken zijn het reservoir. Virus nog niet bij mens geïsoleerd (ambigu risico). Tekenbestrijding

4093 Rabies virus (Classic) Virus NL is vrij van rabies; veterinaire garanties bij import, bij verdenking melding aan NVWA verplicht 4096 Eastern equine encephalitis virus Virus Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen. Veterinaire garanties bij import. Kleine zoogdieren fungeren mogelijk als amplifying host; invoer wildvang verbieden 4097 Ross river virus Virus Muggenoverdraagbaar, vectoren komen in NL niet voor 4099 Venezuelan equine encephalitis virus Virus Muggen overdraagbaar, nog niet in NL voorgekomen, veterinaire garanties bij import; hondachtige zijn bevattelijk voor infectie maar knaagdieren worden als reservoir beschouwd. Bovidae zijn gevoelig voor infectie maar dead end gastheer

4100 Western equine encephalitis virus Virus Serologisch aangetoond; tapirs zijn vermoedelijk net als paarden dead-end gastheer 4101 Ehrlichia chaffeensis Bacteria Teken overdraagbare ziekte, vector niet in NL aanwezig; beschreven bij Odocoileus virginianus, tekenbehandeling bij import iom dierenarts 4102 Bartonella henselae Bacteria Wondinfectie; bijt- of krabincident : HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); Bartonella elizabethae: geen transmissieroute beschreven, slechts één humane casus bekend 4103 Brucella melitensis /spp. Bacteria Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol van hygiëneprotocol kinderboerderijen toepassen; herkauwers en kamelen: NL is vrij van brucellose; veterinaire garanties bij import; B. microti is voor zover bekend geen humaan pathogeen 4104 Brucella suis Bacteria In NL slechts eenmaal bij een wild zwijn aangetoond; veterinaire garanties bij import; bij kleine zoogdieren aangetoond, invoer muriodea (hamsters en muizen) verbieden; biovar 2 (leporis) is weinig pathogeen bij mensen; en B. suis biovar 5 is voor zover bekend geen humaan pathogeen, algemene hygiënemaatregelen

4105 Burkholderia mallei Bacteria Komt niet meer voor in NL. Bovidae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties; veterinaire garanties bij import

4106 Campylobacter spp. Bacteria Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 4107 Chlamydia abortus Bacteria Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol van hygiëneprotocol kinderboederijen hanteren. 4108 Chlamydia psittaci Bacteria Betreft ws. Chl. Abortus; Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol toepasen

4110 Clostridium difficile Bacteria Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 4111 Coxiella burnetii Bacteria Uitscheiding omtrent partus, hygiënemaatregelen bij verschonen kooi/dierenverblijf, voorkomen van stof- en aerosolvorming, mond neuskapje dragen; zwangeren weren bij dierbevalling, partusprotocol van hygiëneprotocol kinderboerderijen hanteren. Knaagdieren: Onwaarschijnlijk bij gekweekte dieren; bij wildvang niet uit te sluiten, invoer wildvang verbieden

4112 Anaplasma phagocytophila Bacteria Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts 4113 Escherichia coli shiga toxin producerend Bacteria Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 4114 Salmonella spp. (non-typhoidal) Bacteria Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 4115 Yersinia enterocolitica Bacteria Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 4116 Yersinia pestis Bacteria Transmissie via vlooien; vlooienbehandeling bij import; geen wildvang van reservoirdieren (muridae). Antilocapra vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties. 4117 Erysipelothrix rhusiopathiae Bacteria Beroepsziekte slagers en dierenartsen; infectie door verwondingen; HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie). Bovidae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties. 4118 Capnocytophaga canimorsus Bacteria Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (symptomen van systemische infectie), bij asplenie, alcohol abusus of immuunstoornis direct HA consulteren 4119 Francisella tularensis Bacteria Niet waarschijnlijk bij gehouden dieren; geen wildvang; zieke dieren testen; bij ulceratie huidwonden of respiratoire klachten houder -> huisarts; honden katachtige: transmissie door beten mogelijk; HA consulteren op geleide van kliniek (ulcus en lymfadenopathie). Bovidae vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties.

4120 Leptospira interrogans Bacteria Uitscheiding met urine; voorzorgmaatregelen bij verschonen kooi: dragen van latexhandschoenen, wondjes aan handen afdekken met pleistertjes

4121 Mycobacterium avium Bacteria Algemene hygiënemaatregelen 4122 Mycobacterium bovis / M. tuberculosis complex Bacteria NL is vrij van M. bovis; veterinaire garanties bij import bepaalde diersoorten; zieke/dode dieren -> dierenarts raadplegen; hondachtige en katachtige zijn gevoelig voor infectie met M. bovis en M. tuberculosis, vormen onder normale omstandigheden geen bron voor humane infecties; behandeling wordt niet geadviseerd 4123 Pasteurella multocida / spp. Bacteria Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); bij haasachtigen respiratoire ziekte, transmissie naar mens (zeldzaam) door contact met oraal of nasaal secreet. Bij bovidae vooral respiratoir pathogeen, wondinfecties na bijt niet aannemelijk.

4124 Rickettsia conorii Bacteria Teken overdraagbare ziekte, vector (Rhipicephalus sanguineus) komt niet voor in Nederland; profylactische tekenbehandeling bij wildvang 4126 Rickettsia rickettsii Bacteria Teken overdraagbaar; vectoren Haemaphysalis spp. en Amblyomma spp. Niet in NL aanwezig, wel Dermacentor ; tekenbehandeling bij import iom dierenarts

4127 Rickettsia spp. /slovaca / typhi Bacteria R. typhi: Vlooien overdraagbaar; vector Xenopsylla cheopis niet in NL aanwezig, wel Ctenocephalides spp.; vlooienbestrijding bij import iom dierenarts; geen wildvang van reservoir dieren (muridae) 4128 Borrelia burgdorferi / spp. Bacteria Teken overdraagbaar; vector, Ornithodoros spp., niet in NL aanwezig; Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en valen gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats. Profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts.

4129 Staphylococcus aureus (methicillin-resistant) Bacteria Beroepsziekte boer; algemene hygiënemaatregelen 4130 Streptococcus suis Bacteria Beroepsziekte, boer, slager; algemene hygiënemaatregelen 4133 Babesia divergens Protozoa Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts 4134 Cryptosporidium parvum Protozoa Cryptosporidium spp.: Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 4135 Giardia lamblia Protozoa Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 4136 Toxoplasma gondii Protozoa De meeste dieren fungeren als tussengastheer, dus geen uitscheiding en geen risico; uitscheiding alleen door katachtigen, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval 4137 Leishmania spp. Protozoa Vectoren Phlebotoma spp. en Lutzomyia spp. niet in NL aanwezig 4139 Ascaris suum /spp. Helminth Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling 4140 Baylisascaris procyonis / spp. Helminth Hygiënemaatregelen mestverwerking: verbranden, dwz afvoeren met huisvuil (grijze kliko); algemene hygiënemaatregelen; periodiek ontwormen.

4141 Toxocara cani / cati / spp Helminth Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling 4142 Fasciola hepatica Helminth Zoogdieren zijn eindgastheer, uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor andere dieren of mensen 4143 Dirofilaria immitis/repens Helminth Muggen overdraagbaar, ook in delen van Europa aanwezig; preventie met b.v. ivermectine kan overwogen worden 4144 Echinococcus granulosus Helminth Niet waarschijnlijk bij gefokte dieren; tussengastheren vormen geen risico; eindgastheren (div. carnivora):geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang 4145 Echinococcus multilocularis Helminth Niet waarschijnlijk bij gefokte dieren; tussengastheren vormen geen risico; eindgastheren (div. carnivora):geen orgaanvlees vervoederen, lintwormbehandeling wildvang, feces van deze dieren verbranden, dus afvoer via huishoudelijk afval (grijze kliko) 4146 Taenia saginata Helminth Alimentaire infectie; bovidae/camelidae zijn tussengastheer dus geen uitscheiding

4147 Taenia solium Helminth Alimentaire infectie; suidae zijn tussengastheer dus geen uitscheiding 4148 Trichinella spp Helminth Alimentaire infectie; dieren op positieflijst niet geschikt voor consumptie; geïnfecteerde carnivoren scheiden geen besmettelijke stadia uit; dus geen risico op verspreiding naar mensen of andere dieren 9901 Streptobacillus moniliformis Bacteria Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie)

9902 Hymenolepis spp. Helminth Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling 9903 Schimmelinfecties Fungus Algemene hygiene 9904 Ectoparasieten Arthropode Algemene hygiene 9906 Listeria Bacteria Voornamelijk alimentaire transmissie; non alimentaire overdracht bij obstetrische ingrepen bij geïnfecteerde herkauwers zeldzaam; waarschuwing zwangeren; overige diersoorten: algemene hygiënemaatregelen

9907 Corynebacterium spp . Bacteria Contactinfectie, algemene hygiënemaatregelen bij verzorging geïnfecteerde dieren; zeldzame zoönose; bij abcesvorming -> HA 9908 Bacillus anthracis (antrax) Bovidae zijn zeer gevoelig voor infectie, invoer van zieke dieren niet aannemelijk. Algemene hygiënemaatregelen; zieke/dode dieren dierenarts raadplegen; veterinaire garanties bij invoer bepaalde diersoorten.

9909 Babesia microti Protozoa Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts 9915 Encephalomyocarditis virus Virus Verspreiding door ratten en muizen, deze scheiden virus met feces en urine uit; overdracht door gecontamineerd water en voedsel; ambigu zoönotisch risico; hygiëne 9916 Powassan virus Virus Teken overdraagbare ziekte ; profylactische tekenbehandeling bij wildvang iom dierenarts 9917 SARS coronavirus Virus Invoer van Nyctereutes uit endemische gebieden verbieden 9918 South American Hemorrhagic fever arenaviruses Virus Uitscheiding via speeksel, feces en urine; hygiëne; transmissie ook via beten; algemene hygiënemaatregelen 9919 Yellow fever virus Virus Luiaards spelen waarschijnlijk ondergeschikte rol in transmissie cyclus; virus circuleert niet in NL 9920 Balantidium spp. Protozoa Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 9921 Encephalitozoon cuniculi Protozoa Uitscheiding met urine, algemene hygiënemaatregelen 9922 Trypanosoma brucei Protozoa Wordt door Tseetseevlieg overgebracht; vector ontbreekt in NL 9923 Trypanosoma cruzi Protozoa Overdraagbaar door bloedzuigende Chagas wantsen; vector ontbreekt in NL

9924 Trypanosoma lewisi Protozoa Vlo overdraagbaar, ectoparasieten behandeling bij import iom dierenarts

9925 Ancylostoma spp. Helminth Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling 9926 Dicrocoelium dendriticum Helminth Haasachtigen zijn eindgastheer, uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor andere dieren of mensen 9927 Dipylidium spp. Helminth Uitscheiding eitjes vormt geen directe besmettingsbron voor mensen, hiervoor is accidentele opname van geïnfecteerde vlooien (tussengastheer) nodig; periodiek ontwormen, vlooienbestrijding indien nodig

9928 Echinococcus oligarthus Helminth Tussengastheer, vormt dus geen risico voor verspreiding 9929 Linguatula serrata Arthropode Knaagdieren fungeren als tussengastheer, vormen dus geen risico 9930 Mesocestoides spp. Helminth Uitscheiding met feces; algemene hygiëne maatregelen; periodiek ontwormen

9931 Nanophyteus salmincola Helminth Alimentaire infectie door eten van rauwe vis (zalm/forel), zeldzaam; eitjes afkomstig van eindgastheren (o.a. Viverridae) zijn niet besmettelijk voor mensen

9932 Onchocerca spp Helminth Wordt door tropische kriebelmuggen (Simuliidae) overgebracht; vector niet in NL aanwezig 9933 Physaloptera spp. Helminth Maagwormen, ambigu zoönotisch risico 9934 Strongyloides myopotami Helminth Larven geven dermatitis (nutria itch); algemene hygiënemaatregelen; periodieke ontworming 9935 Strongyloides spp. Helminth Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling 9936 Toxocara spp. Helminth Uitscheiding met feces; hygiëne; periodieke wormbehandeling 9937 Trichuris bradleyi Helminth Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling; ambigu zoönotisch risico 9938 Uncinaria spp. Helminth Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen; periodieke wormbehandeling 9939 Coccidioides immitis Fungus Algemene hygiënemaatregelen (ontlasting, braaksel); mondkapje indien aerosolvorming; bij luchtwegaandoening arts verwittigen van tapir bezit

9940 Histoplasma capsulatum Fungus Aerogene transmissie; dieren moeten getest worden op infectie; verspreid na besmetting mens óók horizontaal naar andere personen 9941 Pneumocystis carinii Fungus Incidenteel in longen van luiaards aangetroffen; immuungecompromitteerde personen moeten nauw contact met luiaards vermijden

9942 Bacteroides fragilis Bacteria Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie); zelden zoönotisch 9943 Bordetella bronchiseptica Bacteria Algemene hygiënemaatregelen; zeldzame zoönosenverwekker 9944 Borellia recurrentis Bacteria Teken overdraagbaar; vector Ornithodoros spp. komt in NL niet voor, Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en vallen gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats 9945 Burkholderia pseudomallei Bacteria Burkholderia pseudomallei (voorheen Rseudomonas pseudomallei): Endemisch in Australië en Zuid Oost Azië; bodembacterie, zoönotische infecties zeldaaam, transmissie route via beschadigde huid en direct contact met geïnfecteerde dieren

9946 Corynebacterium pseudotuberculosis Bacteria Contactinfectie, algemene hygiënemaatregelen bij verzorging geïnfecteerde dieren; zeldzame zoönose; bij abcesvorming -> HA 9947 Helicobacter spp. Bacteria Uitscheiding met feces; algemene hygiënemaatregelen 9948 Listeria monocytogenes Bacteria Voornamelijk alimentaire transmissie; non alimentaire overdracht bij obstetrische ingrepen bij geïnfecteerde herkauwers zeldzaam; waarschuwing zwangeren

9949 Mycobacteria dwz non tuberculeuze Mycobacteria Bacteria Algemene hygiënemaatregelen 9950 Mycoplasma haemofelis Bacteria Transmissie via bloedzuigende vectoren mogelijk; species specifiek, slechts één humane infectie bekend bij HIV patiënt 9951 Orientia tsutsugamushi Bacteria Wordt overgebracht door een vrij levende mijt (Leptotrombidium); larf van de mijt heeft één bloedmaaltijd voor ontwikkeling nodig komt niet in Europa voor, mijt is reservoir én vector 9952 Pseudomonas aeruginosa Bacteria Algemene hygiënemaatregelen; zieke dieren, dierenarts consulteren 9953 Staph. Intermedius Bacteria Algemene hygiënemaatregelen 9954 Staphylococcus aureus / intermedius Bacteria Algemene hygiënemaatregelen 9955 Streptobacillus moniliformis Bacteria Wondinfectie; bijtincident: HA bezoek op geleide van kliniek (ontstekingsreactie)

9956 Streptococcus equi Bacteria Algemene hygiënemaatregelen 9957 Streptococcus spp Bacteria Algemene hygiënemaatregelen 9958 Yersinia pseudotuberculosis Bacteria Uitscheiding met feces, algemene hygiënemaatregelen, zieke dieren -> dierenarts raadplegen 9959 Chlamydia caviae Bacteria Algemene hygiënemaatregelen, stofvorming bij schoonmaken kooi voorkomen

9960 Chlamydia felis Bacteria Algemene hygiënemaatregelen; zeldzame zoönosenverwekker 9961 Borna virus Virus Uitscheiding met speeksel, oogvocht en neusuitvloeing; mogelijk aerogene en voedsel gerelateerde transmissie; virus is goed bestaand tegen uitdroging; hygiëne; stof- en aerosolvorming bij schoonmaak voorkomen, mond-neuskapje dragen 9962 Camel pox Virus Contactinfectie, zeldzame zoönose ; algemene hygiënemaatregelen 9963 Ebolavirus Virus Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen 9964 Encephalomyocarditis virus Virus Belang onduidelijk 9965 Flavivirus (Kyasanur forest disease) Virus Teken overdraagbaar; vectoren Haemaphysalis spp. en Ornithodoros spp. komen in NL niet voor, tekenbehandeling bij import iom dierenarts; Ornithodoros teken houden zich schuil in allerlei kieren gaten en vallen gastheer actief aan, zuigen enkele tientallen minuten bloed en keren dan terug naar schuilplaats

9966 Hendra virus Virus Hoort bij morbillivirus groep (o.a mazelen en hondeziekte); is een zoönose die van paarden op mensen kan overgaan en veroorzaakt ernstige influenza-achtige verschijnselen. Infectie met hendravirus bij paarden is zeldzaam en nog niet waargenomen buiten Australië 9967 Herpesvirus humanis 1 Virus Algemeen bij mens voorkomend virus; geen zoönose maar anthroponose (mens -> dier); Chinchilla’s zijn gevoelig voor infecties met HSV 1, theoretisch risico; algemene hygiënemaatregelen 9968 Herpesvirus suis (Aujeszky) Virus Discussie of dit wel een zoönose is; NL is Aujeszky vrij 9969 Influenza A (H1N1) Virus Hoewel zoogdieren met het H1N1 virus geïnfecteerd kunnen worden, vormen zij geen virus reservoir 9970 Marburgvirus Virus Vleermuizen worden als reservoir beschouwd, symptoomloos dragerschap mogelijk; geen haalbare beheersmaatregelen 9971 MERS coronavirus Virus Invoer van Camelus dromedarius uit endemische gebieden verbieden 9972 Nipah virus Virus Transmissie door direct contact met varkens; hoewel honden geïnfecteerd kunnen worden, worden ze niet als reservoir beschouwd, veterinaire garanties bij invoer uit Maleisië 9973 Oropouche virus Virus Muggen en knutten overdraagbaar; specifieke soorten niet in NL aanwezig; ectoparasieten behandeling bij import (insecten kunnen in de vacht meeliften)

9974 Orthobunyavirus (Nairovirus) Virus Teken overdraagbare ziekte; vector Rhipicephalus appendiculatus komt niet in Europa voor; profylactische tekenbehandeling iom dierenarts 9975 Paramyxovirus Virus Morbillivirus groep. Komen veel voor bij egels en mogelijk kunnen deze virussen over gaan op andere diersoorten en mensen. Theoretisch risico.Algemene hygiënemaatregelen Algemene hygiëne bij het houden van exotische dieren. Handen wassen met water en zeep na aanraken van de dieren of na schoonmaakwerkzaamheden. Gezicht en mond zo min mogelijk aanraken voordat de handen met water en zeep gewassen zijn. Niet eten, drinken of roken tijdens contact met dieren. Overall oid en dragen als dierenverblijven worden betreden. Voorkom versleping van mest na betreden van dierenverblijven, bij voorbeeld door het dragen van schoeisel dat alleen in de dierenverblijven wordt gedragen. Kooien of verblijven schoon houden, ophoping van mest voorkomen. Stofvorming voorkomen bij schoonmaken van kooien of verblijven, indien dat niet mogelijk is, FFP2 Bij schoonmaken van dierenverblijven met hogedrukspuit FFP2 mond neus kapje dragen. Mest van vleeseters via de grijze kliko afvoeren. Geen rauw (orgaan)vlees voeren. Zieke dieren -> dierenarts raadplegen. - Hygiëne bij bevalling of abortus van exotische dieren Geboorte Bij de geboorte van een dier komt er geboortemateriaal (vruchtvliezen, vruchtwater) in de omgeving terecht. Omdat er een aantal ziektekiemen is die via dit geboortemateriaal worden uitgescheiden dient hier voorzichtig mee omgegaan te worden. Geen bezoekers bij de geboorte toelaten. Schone laarzen en een verlospak aan trekken. Dit is een plastic pak dat na afloop goed te reinigen is. Na afloop van de geboorte dient het geboortemateriaal hygiënisch opgeruimd te worden, afvoeren in een goed gesloten zak inclusief het stro of andere materialen die met het geboortemateriaal in aanraking zijn geweest Abortus Mocht er bij een dier een abortus optreden dan is het noodzaak het dier in strikte afzondering te brengen. Het abortusmateriaal (afgestoten vrucht, vruchtvliezen, vruchtwater) kan ziektekiemen bevatten, welke mogelijk de oorzaak van de abortus zijn. Verlospak en schone laarzen dragen. Het abortusmateriaal dient hygiënisch opgeruimd te worden, dit wil zeggen afvoeren in een goed afgesloten zak of emmer (dit geldt ook voor voldragen dode vruchten). Zorg ervoor dat andere dieren of mensen niet in aanraking met dit abortusmateriaal komen. Reinig en ontsmet na afloop het verlospak de laarzen en de handen goed Laat het dier in afzondering staan totdat de uitvloeiing Familie Opmerkingen Fennecus (woestijnvos) Geen orgaanvlees vervoederen Hyaena hyaena Geen orgaanvlees vervoederen Vulpes vulpes (vos) Geen orgaanvlees vervoederen Canidae Geen orgaanvlees vervoederen Felidae Geen orgaanvlees vervoederen Phyllostomidae Houden door particulieren en invoer verbieden Pteropodidae Houden door particulieren en invoer verbieden Muridae Minder geschikt voor kleine kinderen; wildvang verbieden Cricetidae Minder geschikt voor kleine kinderen; wildvang verbieden Bovidae, Capra Soorten op positieflijst niet geschikt voor consumptie Bovidae Soorten op positieflijst niet geschikt voor consumptie, hetzelfde geldt voor melk Suidae, Sus Soorten op positieflijst niet geschikt voor consumptie; Geen eigen mest in de moestuin Cricetidae Wildvang verbieden Sciuridae Wildvang verbieden Sciuridae (Callosciurus, Sciurus) Wildvang verbieden 192

Van: Onderwerp: FW: New good fish paper Datum: donderdag 21 februari 2019 09:04:07

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: donderdag 8 juni 2017 14:40 Aan: Bol, mr. C.S. (Carla) ; Hendrix, drs. L.E.M. (Lieke) Onderwerp: FW: New good fish paper

Beste , Zie onderstaande mail.

Ik heb uitgebreid contact gehad met , een wetenschappelijk expert op het gebied van reptielen en exoten en verantwoordelijk voor talloze wetenschappelijke artikelen op dit gebied, ook met betrekking tot de volksgezondheid. Hij is consultant, heeft een en wordt vaak ingehuurd door om hen te adviseren op dit gebied en dan mn op het gebied van . Hij is de grondlegger van de , .

Hij heeft aangegeven in staat te zijn tot het aanleveren van wetenschappelijk onderbouwde objectieve diersoort specifieke eigenschappen waarmee heel clean, objectief, eenvoudig en snel een diersoort is te beoordelen op wel of niet te houden zonder specialistische kennis en vaardigheden. Eigenschappen die dierklassen overstijgend zijn en waarmee diersoorten snel, efficiënt, objectief kunnen worden beoordeeld. Hij heeft relaties over de hele wereld die hij kan en ook hiervoor wil gaan inschakelen. Voor 90.000 euro wil hij deze criteria opstellen die wetenschappelijk zijn, objectief, inzichtelijk etc, dus geheel voldoen aan het Andibel arrest inclusief een positieflijst zoogdieren, reptielen en vogels. Het hebben van een dergelijk systeem zal er tevens voor zorgen dat heel gemakkelijk en snel een nieuw aan te melden diersoort te beoordelen is

Een nieuw te beoordelen diersoort zal tegen de 10 minuten kosten en kan feitelijk door iedereen uitgevoerd worden, .

Een groot voordeel hiervan is dat het een organisatie is die met niemand in Nederland is verbonden en dus geheel onafhankelijk is, nu de tijd heeft (alles kan in september uiterlijk zijn afgerond, dus inclusief een lijst met zoogdieren, vogels en reptielen, waarbij uiteraard onze 247 diersoorten zijn meegenomen). Hiervoor is het wel noodzakelijk dat hij zo snel als mogelijk kan beginnen omdat hij na september weer geheel vol zit.

heeft al aangegeven graag naar ons te willen komen voor een presentatie.

Van: Clifford Warwick [mailto:[email protected]] Verzonden: donderdag 8 juni 2017 11:49 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: Re: New good fish paper

Hello again

Thanks for your call. To confirm, we would provide provide the following service:

Van: Onderwerp: FW: mail aan Datum: donderdag 21 februari 2019 09:11:28 Bijlagen: notitie PAC werkwijze.docx 1 Developing a positive list for privately kept animals in The Netherlands.docx

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: woensdag 26 juli 2017 08:13 Aan: Dongen, ir. J.J.C.M. van (Hans) ; Faassen, mr. H. van (Henri) CC: Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: mail aan Ludo

at is feitelijk ook onze opdracht.

Paul

Van: Dongen, ir. J.J.C.M. van (Hans) Verzonden: dinsdag 25 juli 2017 22:16 Aan: Faassen, mr. H. van (Henri); Bours, drs. P.L.F. (Paul) CC: Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: FW: mail aan Ludo

Henri, Paul en Malika,

Hieronder treffen jullie een concept-mail aan gericht aan Ludo Hellebrekers en twee mee te sturen bijlagen (verslag bijeenkomst 22 juli en notitie inzake aanpassing beoordelingskader PAC). De mail en notitie zijn opgesteld door Paul en heb ik nog wat bewerkt. Ik vraag m.n. Paul nog even goed te kijken naar de notitie aangezien ik nog het een en ander heb veranderd. M.n. in de paragraaf “kader voor nieuw beoordelingsproces” heb ik een paar punten weggehaald en heb ik punt 7 over clustering toegevoegd. Graag ook nog even kijken naar de tekst onder 3) op de laatste pagina.

Groet Hans

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: dinsdag 25 juli 2017 15:18 Aan: Dongen, ir. J.J.C.M. van (Hans) Onderwerp: mail aan Ludo

Hans, In de eerder toegestuurde notitie staat inderdaad al alles. Ik heb het nog een beetje aangepast

Paul

Geachte heer Hellebrekers, beste Ludo Met vriendelijke groet Henri van Faassen

Van: Onderwerp: FW: Tbv discussie in adviescommissie...... Datum: donderdag 21 februari 2019 09:13:58

Van: Mhassani, M. LLM el (Malika) Verzonden: vrijdag 1 december 2017 14:10 Aan: Timmer, drs. A.P. (André) ; Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: RE: Tbv discussie in adviescommissie......

Hoi André,

De Wet natuurbescherming bepaalt dat wildvang van vogels resp. andere diersoorten die zijn opgenomen in de Vogelrichtlijn resp. Habitatrichtlijn, verboden is. De Wet dieren bepaalt dat alleen aangewezen dieren gehouden mogen worden. Dit zullen dieren zijn die geen gevaar opleveren voor mens of dier. Bij wildvang is er altijd sprake van gevaar. Waarom deze vraag dus?

Het is aan de Cie om de methodiek wetenschappelijk te onderbouwen.

Er zullen vast wetenschappelijke redenen zijn geweest om de vorige keer op hoger niveau dan soortniveau het zoönose-risico te beoordelen. Dit moet inzichtelijk gemaakt worden.

Groet, Malika

Van: Timmer, drs. A.P. (André) Verzonden: vrijdag 1 december 2017 13:29 Aan: Mhassani, M. LLM el (Malika); Bours, drs. P.L.F. (Paul) Onderwerp: Tbv discussie in adviescommissie......

Hallo beiden,

Is in de wet op dit moment een verbod op wildvang?

Voor zover mogelijk graag zsm reactie......

Verstuurd vanaf mijn iPad 195.

Van: Onderwerp: FW: Concept-reactie inz igs grootoorspringmuis Datum: donderdag 21 februari 2019 09:27:26

Van: Mooij, mr. C.O. de (Caroline) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 17:24 Aan: Mhassani, M. el LLM (Malika) ; Bours, drs. P.L.F. (Paul) ; Sluijs, G.M.R. van der (Ger) ; Bol, mr. C.S. (Carla) Onderwerp: RE: Concept-reactie inz igs grootoorspringmuis

Dank voor je toelichting, helder! Had even de memo gemist van de invoering van tabel 4 (inventarisatielijst)…

Gr. Caroline

Van: Mhassani, M. el LLM (Malika) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 17:10 Aan: Mooij, mr. C.O. de (Caroline); Bours, drs. P.L.F. (Paul); Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Bol, mr. C.S. (Carla) Onderwerp: RE: Concept-reactie inz igs grootoorspringmuis

Hoi Caroline,

De uitsterfconstructie waar jij op doelt is vervat in bijlage 2, tabel a, onderdeel a. Dat zijn de dieren die na beoordeling op de ‘negatieflijst’ (tabel 3) zijn geplaatst. Er is ook een tabel 4 geïntroduceerd begin dit jaar, de zogenaamde inventarislijst. Met de invoering van tabel 4 is tevens bepaald dat diersoorten die nog niet zijn beoordeeld maar wel op de inventarislijst staan, gehouden mogen worden. Zie bijlage. In de Kamerbrief is mbt de mazama en muntjak aangegeven dat deze soorten gehouden mogen worden omdat ze op de inventarislijst staan en na de beslissing van de rechter opnieuw beoordeeld moeten worden.

Groet, Malika

Van: Mooij, mr. C.O. de (Caroline) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 16:34 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul); Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: Concept-reactie inz igs grootoorspringmuis

Hoi Malika,

Dat is de “uitsterfconstructie” waar jij op doelt, toch? (overgangsrecht dat geldt nadat een diersoort is beoordeeld en op de lijst met verboden diersoorten is geplaatst).

Verzocht wordt nu om de Grootoorspringmuis ook te beoordelen.

Maargoed, misschien zit ik helemaal mis…

Gr. Caroline Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 16:32 Aan: Mooij, mr. C.O. de (Caroline); Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: Concept-reactie inz igs grootoorspringmuis

Maar dan kunnen we toch ook in onze reactie meenemen datgene wat Malika nog heeft opgestuurd:

In bijlage 2, tabel A, onderdeel b, van de Regeling hvd is bepaald dat houders van zoogdieren die aantoonbaar op 1 februari 2015 werden gehouden zijn vrijgesteld van het verbod. Grootoorspringmuis staat niet op de lijst. En dat op grond hiervan de soort niet mag worden gehouden plus de rest.

Gr Paul.

Van: Mooij, mr. C.O. de (Caroline) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 16:28 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul); Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: Concept-reactie inz igs grootoorspringmuis

Ha Paul,

Er ligt een aanvraag waarop binnen zes maanden moet worden beslist. Die zes maanden zijn inmiddels verstreken en we hebben nog steeds niet op de aanvraag beslist. Mw. Philippi heeft ons nu schriftelijk in gebreke gesteld. Na ontvangst van de igs hebben we 2 weken de tijd om alsnog te beslissen op de aanvraag. Bij het uitblijven van een beslissing, gaat er na die 2 weken per dag een dwangsom lopen (tot max. € 1.260,-).

Gr. Caroline

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 16:20 Aan: Mooij, mr. C.O. de (Caroline); Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: Concept-reactie inz igs grootoorspringmuis

Hoi Caroline, Zoals het er nu staat vind ik het prima.

Vrgr Paul

Van: Mooij, mr. C.O. de (Caroline) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 15:59 Aan: Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Bours, drs. P.L.F. (Paul); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: Concept-reactie inz igs grootoorspringmuis Urgentie: Hoog

Hierbij van mijn kant ook nog een enkele aanvulling/tekstsuggestie. Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 13:48 Aan: Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Mooij, mr. C.O. de (Caroline); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: 171024_WDH-2015-001_uitstel.docx

Mee eens

Van: Sluijs, G.M.R. van der (Ger) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 13:46 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul); Mooij, mr. C.O. de (Caroline); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: 171024_WDH-2015-001_uitstel.docx

Groet van Ger

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 13:22 Aan: Mooij, mr. C.O. de (Caroline); Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: 171024_WDH-2015-001_uitstel.docx

Gr Paul

Van: Mooij, mr. C.O. de (Caroline) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 12:04 Aan: Sluijs, G.M.R. van der (Ger); Bours, drs. P.L.F. (Paul); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: 171024_WDH-2015-001_uitstel.docx

Gr. Caroline

Van: Sluijs, G.M.R. van der (Ger) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 11:56 Aan: Bours, drs. P.L.F. (Paul); Mooij, mr. C.O. de (Caroline); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika) Onderwerp: RE: 171024_WDH-2015-001_uitstel.docx

Beste allen,

Goed punt om in te gaan op de verwachting. Kunnen we dan niet beter een verwachting of streefdatum opnemen?

Groet van Ger

Van: Bours, drs. P.L.F. (Paul) Verzonden: donderdag 26 oktober 2017 11:42 Aan: Mooij, mr. C.O. de (Caroline); Bol, mr. C.S. (Carla); Mhassani, M. el LLM (Malika); Sluijs, G.M.R. van der (Ger) Onderwerp: 171024_WDH-2015-001_uitstel.docx

Beste allen, Hierbij wat aanvullingen. In het antwoord werd niet ingegaan op wanneer er dan wel een beslissing te verwachten zou zijn.

Gr Paul 196.

Van: Aan: Cc: ); Onderwerp: Re: huisdierenlijst Datum: donderdag 8 november 2018 20:28:04

Prima !

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Op 8 nov. 2018 om 17:47 heeft < @minez.nl> het volgende geschreven:

Hoi Nog een klein dingetje aangepast. Graag je akkoord

Met vriendelijke groet,

...... Directie Communicatie Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AV | Den Haag ...... M E @minez.nl 197.

Van: Aan: Onderwerp: Re: huisdierenlijst Datum: donderdag 8 november 2018 20:24:20

Ja, prima.

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Op 8 nov. 2018 om 17:53 heeft @minez.nl> het volgende geschreven:

Zijn jullie tevreden?

Verstuurd vanaf mijn iPhone

Begin doorgestuurd bericht:

Van: @minez.nl> Datum: 8 november 2018 om 17:47:29 CET Aan: " @minez.nl> Kopie: @minez.nl>, @minez.nl> Onderwerp: huisdierenlijst

Hoi Nog een klein dingetje aangepast. Graag je akkoord

Met vriendelijke groet, ...... Directie Communicatie Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Bezuidenhoutseweg 73 | 2594 AV | Den Haag ...... M E @minez.nl 198

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Persbericht consultatie toetsingskader zoogdiersoorten rev Datum: donderdag 8 november 2018 17:10:48 Bijlagen: Persbericht consultatie toetsingskader zoogdiersoorten rev .docx

Speciaal voor jou: zonder wijzigingen bijhouden. Is deze tekst voor jou accoord? Hgr, 199.

Van: Aan: Cc: Onderwerp: Persbericht consultatie toetsingskader zoogdiersoorten Datum: donderdag 8 november 2018 16:57:58 Bijlagen: Persbericht consultatie toetsingskader zoogdiersoorten.docx Prioriteit: Hoog

Hallo Bijgaand het persbericht voor de consultatie van de systematiek. Het origineel is van , de wijzigingen zijn van mij. Is het wat jou betreft akkoord? 200.

Van: Aan: Onderwerp: RE: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Datum: vrijdag 2 november 2018 15:34:44

, Nav overleg met heb ik één aanpassing in de kamerbrief gedaan:

DC hoeft verder geen medeparaaf meer @ wil je hen uit de routing van de nota halen? @ WJZ wil alleen bij zeer hoge uitzondering via mail paraferen. Zoals het er nu voorstaat willen ze gewoon in Domus paraferen. Mocht deze nota vandaag nog afdoen, dan graag dus doorzetten naar WJZ en me attenderen. Dan bel ik om extra voortgang te kunnen maken. Hgr,

Van: Verzonden: vrijdag 2 november 2018 14:55 Aan: CC: Onderwerp: RE: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Gedaan er gelijk achteraan gezet, dus als hem afdoet gaat hij gelijk door naar Akkoord van heb je me nog niet gestuurd en is er al akkoord van Communicatie? Groet,

Van: Verzonden: vrijdag 2 november 2018 14:50 Aan: minez.nl>; @minez.nl> CC: @minez.nl> Onderwerp: RE: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Hi , @ Graag op verzoek van deze behandelmap naar hem overzetten. @ de laatste aanpassingen in de nota zijn gedaan. Ik ga nu het definitieve advies toevoegen. Geef je een seintje als je hiermee klaar bent, dan kan de bhmap doorzetten naar . Hgr,

Van: Verzonden: vrijdag 2 november 2018 14:47 Aan: @minez.nl> CC: @minez.nl> Onderwerp: FW: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Urgentie: Hoog Hoi Kan ik vandaag nog iets van jou verwachten? Of wordt dat maandag? Groet, Van: Verzonden: vrijdag 2 november 2018 08:08 Aan: @minez.nl>; @minez.nl> CC: @minez.nl>; @minez.nl> Onderwerp: RE: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Urgentie: Hoog Hoi Ik heb hem op verzoek van teruggezet naar heeft zijn opmerkingen met doorgenomen en zal vanochtend de opmerkingen van aan doorgeven. Zij zal de nota dan aanpassen. Daarna zet ik hem weer terug naar voor paraaf. Wie bij WJZ moet paraferen? En is hij of zij aanwezig vandaag? Graag voortaan even de naam wie bij WJZ vermelden dat is voor ons handiger. Groet,

Van: Verzonden: donderdag 1 november 2018 16:26 Aan: @minez.nl>; @minez.nl> Onderwerp: Bhm Nota consultatie toetsingskader positieflijst huis- en hobbydieren Hallo Willen jullie deze nota in de gaten houden? Deze moet deze week nog met spoed via en WJZ naar BBR. @ wil je de routing in Domus aanbrengen en doorzetten naar Staat in de nota. @ ik begreep dat jij morgen werkt en niet. Wil jij dit morgen in de gaten houden? is aanspreekpunt. Hgr en bij voorbaat dank, ......

Directie Dierlijke Agroketens en Dierenwelzijn