Nauki Biologiczne
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Nauka Tatrom Tom II Nauki Biologiczne Tatrzański Park Narodowy Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi – Oddział Krakowski Nauka Tatrom Tom II Nauki Biologiczne Redakcja Anna Chrobak, Barbara Godzik Materiały V Konferencji PRZYRODA TATRZAŃSKIEGO PARKU NARODOWEGO A CZŁOWIEK Zakopane, 24–26 września 2015 roku Nauka Tatrom Tom II Nauki Biologiczne Redakcja Anna Chrobak, Barbara Godzik Recenzenci tomu II Antoni Amirowicz, Andrzej Chlebicki, Daniel Dítě, Sławomir Kornaś, Tomasz Postawa, Łukasz Przybyłowicz, Magdalena Zagalska-Neubauer Wydano nakładem Tatrzańskiego Parku Narodowego Projekt okładki i strony tytułowej według koncepcji Zbyluta Grzywacza DTP lookStudio www.lookstudio.pl Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana w jakikolwiek sposób bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. © Copyright by Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego Kuźnice 1, 34-500 Zakopane tel. +48 18 20 23 240, e-mail: [email protected], www.tatry.tpn.pl Zakopane 2015 ISBN 978-83-941445-5-5 NAUKA TATROM, tom II – Nauki Biologiczne, Zakopane 2015 Spis treści Przedmowa 9 Jakub NOWAK, Krzysztof PIKSA: Fauna nietoperzy ja - skiń Tatr Polskich 35 Anna BIEDUNKIEWICZ, Maria DYNOWSKA, Piotr DYNOWSKI, Jacek KOZŁOWSKI, Katarzyna STAŃ- Wojciech PUSZ, Włodzimierz KITA, Tomasz ZWIJACZ- CZAK: Badania rekonesansowe mikrogrzybów wyizo- -KOZICA: Znaczenie badań aeromykologicznych na lowanych z wybranych ontocenoz ryb Morskiego Oka terenach chronionych 43 (Tatrzański Park Narodowy) 13 Robert RUTKOWSKI, Piotr KRZAN, Ewa SUCHECKA: Piotr DYNOWSKI, Jacek KOZŁOWSKI, Krzysztof KO- Charakterystyka genetyczna populacji głuszca w Ta- ZŁOWSKI, Łukasz PĘKSA, Maria DYNOWSKA, Anna trzańskim Parku Narodowym na tle innych karpackich ŹRÓBEK-SOKOLNIK: Ichtiofauna Filipczańskiego populacji tego gatunku 47 Potoku w Tatrzańskim Parku Narodowym na tle wy- branych parametrów środowiska 19 Izabela SADZA, Stanisław BURY, Wioleta OLEŚ, Bartło- miej ZAJĄC, Krystyna ŻUWAŁA, Maciej PABIJAN: Piotr HLIWA, Urszula SZYMAŃSKA, Katarzyna STAŃ- Aktualne rozmieszczenie płazów na terenie Tatrzań- CZAK, Konrad OCALEWICZ, Marcin KUCIŃSKI, skiego Parku Narodowego na tle badań prowadzonych Krzysztof KOZŁOWSKI, Jan WOŹNIAK, Andrzej w drugiej połowie XX wieku 53 MARTYNIAK: Płodność ryb łososiowatych zasiedla- jących Morskie Oko 25 Agnieszka SALA: Znaczenie badań nad motylami środo- wisk górskich na przykładzie rodzaju Erebia Dalman, Izabela JABŁOŃSKA-BARNA, Jacek KOZŁOWSKI, Piotr 1816 (Lepidoptera: Nymphalidae: Satyrinae) 61 DYNOWSKI, Krzysztof KOZŁOWSKI, Julita KALI- NOWSKA: Struktura pokarmu pstrąga potokowego Blažena SEDLÁKOVÁ, Jaroslav VLČKO, Marek SVITOK: (Salmo trutta) z potoków tatrzańskich 31 Vstavačovité (Orchidaceae) Belianskych Tatier – vstavá- čik alpínsky (Chamorchis alpina) v Belianskych Ta- trách 69 NAUKA TATROM, tom II – Nauki Biologiczne, Zakopane 2015 Contents Preface 11 Jakub NOWAK, Krzysztof PIKSA: The Bat Fauna of the Polish Tatra Caves 35 Anna BIEDUNKIEWICZ, Maria DYNOWSKA, Piotr DY NOWSKI, Jacek KOZŁOWSKI, Katarzyna STAŃ- Wojciech PUSZ, Włodzimierz KITA, Tomasz ZWIJACZ- CZAK: Preliminary studies of microfungi isolated -KOZICA: The role of aeromycological researching in from certain fish ontocenoses in lake Morskie Oko protected areas 43 (The Tatra National Park) 13 Robert RUTKOWSKI, Piotr KRZAN, Ewa SUCHECKA: Piotr DYNOWSKI, Jacek KOZŁOWSKI, Krzysztof KO Z- Population genetic of Capercaillie from Tatra National ŁOWSKI, Łukasz PĘKSA, Maria DYNOWSKA, An na Park in comparison with other Carpathian strong- ŹRÓBEK-SOKOLNIK: The ichthyofauna of Filip- holds 47 czański Stream in Tatra National Park against a back- ground of selected environmental parameters 19 Izabela SADZA, Stanisław BURY, Wioleta OLEŚ, Bartło- miej ZAJĄC, Krystyna ŻUWAŁA, Maciej PABIJAN: Piotr HLIWA, Urszula SZYMAŃSKA, Katarzyna STAŃ- Current distribution of amphibians in Tatra National CZAK, Konrad OCALEWICZ, Marcin KUCIŃSKI, Park compared to previous studies from the second Krzysztof KOZŁOWSKI, Jan WOŹNIAK, Andrzej half of the XXth century 53 MARTYNIAK: Fecundity of salmonid fishes from Morskie Oko Lake 25 Agnieszka SALA: The importance of mountain butterflies research, in example of Erebia Dalman, 1816 (Lepidop- Izabela JABŁOŃSKA-BARNA, Jacek KOZŁOWSKI, Piotr tera: Nymphalidae: Satyrinae) 61 DYNOWSKI, Krzysztof KOZŁOWSKI, Julita KA- LINOWSKA: The diet composition of brown trout Blažena SEDLÁKOVÁ, Jaroslav VLČKO, Marek SVITOK: (Salmo trutta) from the Tatra streams 31 Orchids (Orchidaceae) of Belianske Tatra Mts. – false orchid (Chamorchis alpina) in Belianske Tatra Mts. 69 NAUKA TATROM, tom II – Nauki Biologiczne, Zakopane 2015 Przedmowa Tatry od XVII wieku są miejscem i przedmiotem licz- Powstała w 1980 roku Pracownia Naukowo-Badawcza nych badań przyrodniczych. Obok Białowieskiego Parku w strukturach Tatrzańskiego Parku Narodowego ma za za- Narodowego, Tatrzański Park Narodowy charakteryzuje się danie rejestrowanie i gromadzenie wyników prowadzonych bardzo wysoką liczbą projektów naukowych realizowanych badań w Tatrach, inicjuje ona również badania związane w granicach parku. Dla biologów Tatry są szczególnym z potrzebą praktycznej ochrony przyrody. Od dziesięcioleci obszarem: jedynym w Polsce, gdzie wyniesienie nad pozio- z władzami Tatrzańskiego Parku Narodowego i różnymi in- mem morza powoduje występowanie piętra alpejskiego ze stytucjami naukowymi współpracują członkowie Polskiego specyficzną dla tej strefy roślinnością. Tatry są siedliskiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk o Ziemi. Efektem tej współpra- gatunków, które przetrwały tu okresy następujących po cy są nie tylko badania naukowe, ale również cykliczne już sobie zlodowaceń. Poza tymi górami lodowce zniszczyły spotkania badaczy Tatr. Pierwsza konferencja zorganizowana całkowicie florę „trzeciorzędową”. Mimo wieloletniego za- w roku 1981 („TATRY 81”) nie doszła do skutku z powodu angażowania badaczy, góry te nadal przyciągają badaczy, stanu wojennego, ale materiały przygotowane na to spotkanie powstają tu cenne wyniki, weryfikowane są nowe teorie zostały wydrukowane. Od 1995 roku, w 5-letnich odstępach i stale poszerzana jest wiedza. Nowe metody badawcze czasowych, organizowane są Ogólnopolskie Konferencje oraz coraz dokładniejsze urządzenia pozwalają na inne Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek. spojrzenie na dotychczasowe dane i uzyskiwanie nowator- Pierwsza z nich miała podtytuł: Stan i perspektywy badań skich wyników. Szczególnego znaczenia nabierają badania tatrzańskich, druga: Współczesne przemiany środowiska przy- związane z współczesnymi zmianami klimatycznymi, które rodniczego Tatr (2000 rok), trzecia: Tatrzański Park Narodowy są tak szybkie, że na bieżąco możemy obserwować roz- na tle innych górskich terenów chronionych (2005), czwarta przestrzenianie się populacji gatunków, które dotychczas Nauka a zarządzanie obszarem Tatr i ich otoczeniem (2010). zajmowały ograniczone tereny, jak też przesuwanie się Ostatnia, zorganizowana w 2015 roku, V już konferencja, granic pionowego ich występowania. Jest to możliwe dzię- odbyła się pod hasłem Nauka Tatrom. Spotkania te gromadzą ki badaniom wykonywanym i dokumentowanym w ciągu zwykle ponad 100 osób. Integrują one środowisko naukowe, ostatnich kilkudziesięciu lat. Najważniejszego znaczenia dają możliwość nawiązania bezpośrednich kontaktów, wy- nabywają dzisiaj badania dotyczące praktycznej ochrony miany doświadczeń i planowania przyszłych, wspólnych ba- przyrody i traktujące o problemach społecznych, związa- dań. Stale też w konferencjach uczestniczą koledzy ze Słowa- nymi z potrzebami ludźmi żyjącymi w otoczeniu gór, jak cji, bo przecież problemy są podobne, a badania wykonywane też z coraz większymi rzeszami odwiedzających i wypoczy- po obu stronach uzupełniają się i dają pełniejszy obraz. Tatry, wających tu turystów. jako Bilateral Biosphere Reserve, jest obiektem wspólnych W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat diametralnie zmie - działań na rzecz ochrony przyrodniczych walorów tych gór. nił się wpływ człowieka na przyrodę tatrzańską. Niegdyś Niniejszy tom jest częściowo tylko zbiorem prac za- zmiany te związane były z górnictwem i podtatrzańskim hut- wierających wyniki badań nad ożywioną częścią przyrody nictwem, które powodowało m.in. wyrąb lasów na znacz- Tatr uzyskanymi w ciągu ostatnich 5 lat. Badania dotyczące nych obszarach. Czynnikiem, który dawniej kształtował flory i fauny były nieco słabiej prezentowane na ostatniej w dużej mierze roślinność i występowanie poszczególnych konferencji. Widoczny był jednak duży udział młodych na- gatunków, było pasterstwo. Obecnie straciło ono masowy ukowców, których fascynuje świat gór. To daje przeświad- charakter, jest tylko elementem kulturowym. Dzisiaj wpływ czenie, że Tatry nadal będą przedmiotem atrakcyjnych ba - człowieka jest widoczny przede wszystkim w rosnącej ur ba - dań i obserwacji, których pochodną będzie wiele prac nau- nizacji na przedpolu Tatr, zwielokrotnionym ruchu sa- kowych i popularnonaukowych. Dostosowywana też bę- mochodowym i silnie powiększającej się liczbie narciarzy, dzie strategia ochrony tych unikalnych walorów przyrod- alpinistów, grotołazów oraz lotniarzy wkraczających w nie- niczych do zmieniających się warunków. dostępne dawniej partie gór. Powoduje to w konsekwencji żywiołowy i niezorganizowany zazwyczaj rozwój usług za - prof. dr hab. Barbara Godzik, grażający tatrzańskiej przyrodzie. Instytut Botaniki Polskiej Akademii Nauk NAUKA TATROM, tom II – Nauki Biologiczne, Zakopane 2015 Preface The Tatra Mountains since XVII century are the place of the Tatra National