Kluczewskie Kalendarium 1918 - 1950
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
KLUCZEWSKIE KALENDARIUM 1918 - 1950 PISMO SPOŁECZNO-KULTURALNE KOŁA LITERACKIEGO „STROFY” działającego przy Gminnej Bibliotece Publicznej w Kluczach NR 26/2019 ISSN 2084-2724 CENA 2 zł KLUCZ DO WSPOMNIEŃ 26/2019 Wstęp. Minęło sto lat jak Polska odzyskała niepodległość. Sto lat to 36 500 dni, a każdego dnia coś się przecież wyda- rzyło. Ktoś się urodził, ktoś umarł, coś powstało, a coś innego zostało bezpowrotnie zniszczone. A co przez ten czas wydarzyło się w Kluczach i w innych miejscowościach obecnej Gminy Klucze. Dziś nie sposób wszystko odtworzyć, ale może wato choć spróbować. Niech więc to „Kluczewskie Kalendarium” będzie zapisem wydarzeń, które miały miejsce na naszym terenie. Zapisem wydarzeń ważnych i mniej ważnych, kulturalnych i społecznych, gospodarczych i politycznych, które miały wpływ na życie naszych dziadków i rodziców. Zapisano tu i te wydarzenia, które z pozoru wydają się banalne, ale i one oddają istotę chwili, faktu który zaistniał, bo i one były udziałem ludzi tu żyjących. To oni przed laty kształtowali ówczesną rzeczywistość Klucz i okolicy. To oni rządzili, tworzyli organizacje i stowarzy- szenia, działali na polu kultury i sportu, oświaty i zdrowia. KLUCZEWSKIE KALENDARIUM obejmuje swym zasięgiem czasowym: 100 lat dziejów Klucz (1918-2018), 80 lat historii Kościoła i Parafii pw. Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy (1938- 2018), 70 lat istnienia Gminy Klucze (1950-2020) i jak każde kalendarium jest tylko krótkim zapisem wydarzeń. Dlatego w nawiasach podane jest źródło danej informacji, gdzie zamieszczony jest szerszy opis. Zdaje sobie sprawę, że zapewne coś mogło ujść mojej uwadze. Może o czymś jeszcze nie wiem. W innym miej- scu ktoś powie, że to nie było wtedy. Ale czy na pewno? Może ktoś kiedyś poszerzy to kalendarium o nowe, nieznane mi dziś fakty. Niech zatem to kalendarium będzie pomocne w odtworzenia naszej historii- dziejów Naszej Małej Ojczyzny. Niech będzie ciągiem dalszym historii Klucz opisywanej w gazetce „Klucz do Wspomnień” wydawanej przez Gminną Bibliotekę Publiczną w Kluczach. Historii, która ma już blisko 650 lat. Dziękuję wszystkim, którzy pomogli mi w stworzeniu tego kalendarium. Zarówno pojedynczym osobom jak i instytucjom, oraz organizacjom za udostępnienie swych kronik. To one są kopalnia wiedzy o minionych czasach, ludziach i wydarzeniach. Oto cz. I kalendarium lata 1918-50. Janusz Dziatłowicz Na stronie tytułowej: Widok na Klucze („Szczypy”- dziś ul. Bogucińska) od strony wzgórza Bukowiec, gdzie za trzy lata zostanie wybu- dowany kościół. Foto z albumu 2 Heide Marie, Dietel. Klucze 1935 r. Wydawca: Koło Literackie „Strofy” działające przy Gminnej Bibliotece Publicznej w Kluczach, ul. Rudnicka 2a, tel. 32/6429-283, www.biblioteka-klucze.pl, e-mail: [email protected] ZESPÓŁ REDAKCYJNY: Elżbieta Szatan, Janusz Dziatłowicz, Andrzej Krawczyk. Redakcja oświadcza, że za treść nadesłanych do druku artykułów odpowiedzialność ponosi autor. Skład i łamanie: Klucze Poligrafii • www.kluczepoligrafii.pl 2 KLUCZEWSKIE KALENDARIUM 1918 - 1950 OPRAC. JANUSZ DZIATŁOWICZ KLUCZEWSKIE KALENDARIUM 1918 - 1950 1918 – Styczeń. 19.01.1918 Trwa Wielka Wojna. Na gwiazdkę dla żołnierzy pol- W sobotę 19 stycznia po wysłuchaniu Mszy św. w koś- skich będących w obozach ćwiczebnych w Królestwie ciele parafialnym rozpoczął się o godz. 11.00 w lokalu Powia- Polskim, oraz na wdowy i sieroty po Legionistach juz towego Komitetu Ratunkowego w Olkuszu, Sejmik powiatu w grudniu 19717 r. zbierano datki m.in.za pośrednictwem olkuskiego naswym pierwszym po wyborach zebraniu. red. Kroniki Powiatu Olkuskiego. Dyrektor Szkoły Rze- Wśród 27 członków z Klucz w Sejmiku zasiada Waldemar mieślniczej w Olkuszu inż. Stanisław Bac składa podzię- Mauve- wówczas 43 letni, czwarty z kolei, syn Ludwika kowanie Waldemarowi Mauve z Klucz – kuratorowi i Selmy Mauve. Selma była juz wtedy wdową od trzech lat, tejże szkoły, za ofiarowanie 1000 koron na potrzeby ale mieszkała dalej w Kluczach. (KPO 26/18 ; RMD) uczniowskie. (KPO nr 24/17)1918 – Na terenie powiatu 8.05.1918 olkuskiego działają Stowarzyszenia Spożywców: w Wol- „W Cieślinie uroczyście poświęcono nowo wybudo- bromiu -”Rolnik”, Sułoszowej- „Promyk”, w Bukownie- wany kościół, w miejsce dawnego drewnianego, który „Spójnia”, w Bolesławiu- „Społem”, w Kluczach- „Solidar- przetrwał blisko 300 lat. Poświęcenie nastąpiło w święto ność”, w Rodakach- „Pobudka”, Golczowicach- „Zorza”, św. Stanisława i pod tym wezwaniem kościółek się mia- w Kwaśniowie – „Jedność”.. Panuje drożyzna: 1 jajko – nuje. Dzień tak ważny dla parafian uświetniła orkie- 30 kop., 1 cytryna 40 kop., 1 kwartę masła- 10 rbl., funt stra w strojach narodowych z dość odległej wsi Rodaki, wieprzowiny- 2,50 rbl, gęś- 20 rbl.,1 funt herbaty- 16 rbl. pod dyr. p. Jampicha z Chechła. Kościółek wybudowano Pasza dla bydła: 1 korzec owsa (140 funtów- 45 rbl., kucie w ciągu 8 miesięcy i to tylko dzięki ofiarom jakie wpły- zimowe pary koni- 16 rbl. (KPO 24, 32,33/18) Pod koniec nęły z okolicy. Najwięcej jednak pracy, pieniędzy i swego roku istniało w powiecie olkuskim 60 stowarzyszeń spo- inwentarza roboczego poświęcili mieszkańcy trzech wio- żywców, a w samej gminie Bolesław 7.Celem ich było, sek: Cieślina, Kwaśniowa i Golczowic”....(KPO 35/18) przy ogólnie panującej biedzie, dać ludziom tani towar 1.09.1918 i dywidendę dla członków przy dużym obrocie towaro- Utworzono jednoklasową szkołę powszechną wym.(KPO 36,44,45-7/18) w Cementowni (Jaroszowiec). W Kluczach istniała szkoła 15.01.1918 od 1904 r. jako prywatna w budynku dworskim. Po odzy- „Po mrozach, burzy gradowej z piorunami które były skaniu niepodległości powołano szkoły powszechne. w pierwszej połowie stycznia nastąpiła gwałtowna W Kluczach Szkoła Powszechna mieściła się w czerwo- odwilż, a później ciepło wiosenne. Olbrzymie masy nej kamienicy przy ul. Bolesławskiej. (SP) śniegu stopiły się w ciągu kilku dni, napełniając kanały 18.09.1918 i strugi. (...) Zdumienie tez wywołały „bazie”, które wypuś- Na VIII posiedzenie Sejmiku Powiatowego wśród ciła wiklina rosnąca na piaskach olkuskich. Cudowne wielu spraw zaakceptowano zrobienie projektu przez słońce cuda sprawia...Po dwóch tygodniach ocieplenia okres zimy, a latem budowy dróg w powiecie olkuskim. wróciły mrozy. (KPO 26/18) A chodzi tu o drogi: Olkusz- Skała- Ojców, Wolbrom- 3 KLUCZ DO WSPOMNIEŃ 26/2019 Sp. Spożywców Solidarność w Kluczach. (foto K.L.) Bydlin 19.XI.1916 r. (foto NAC) Cmentarz nr 17- „Na Pile”. (foto JDz) Wojsko austriackie w Jaroszowcu. 1914 r. (Foto: 100 lat) 13.10.1918 Żarnowiec, Żarnowiec- Pilica i Klucze- Ogrodzieniec To była niedziela. Na Mszach św. we wszystkich koś- Droga z Olkusza do Klucz została wykonana przez woj- ciołach kazania miały charakter patriotyczny, po tym jak sko austriackie z początkiem wojny, by ułatwić trans- już od piątku rozwieszano po wszystkich wsiach Mani- port wojska i amunicji miedzy stacja kolejową a frontem fest Niepodległości i Zjednoczenia Polski Rady Regencyj- na Jurze. „W sprawie konsekracji zamku rabsztyńskiego” nej. W Olkuszu na środku rynku na wzniesionej trybu- wypowiadał się też ówczesny architekt Adam Kryński nie przemówienie wygłosił Prezydent Olkusza p. Karol (KPO 43/18) Radłowski. Po wystąpieniu p. Radłowskiego uformował 4 KLUCZEWSKIE KALENDARIUM 1918 - 1950 się pochód i skierował się do Kopca Kościuszki, gdzie Stanisław Paderewski, dowódca III Kompanii Pierwszej przemówił dyr. Szkoły Rzemieślniczej Stanisław Bac. Brygady Józefa Piłsudskiego, zginął w bitwie pod Krzy- Odśpiewano Rotę i powrócono na olkuski rynek. (KPO wopłotami 18.11.1914 r., (JDz) 43/18) Tydzień później (20.X) na rynku odbył się wiec 26.01.1919 ludowy i uchwalono 6 punktową rezolucję. Odśpiewa- Pierwsze po odzyskaniu niepodległości wybory par- nie Roty zakończyło wiec. (KPO 44/18) lamentarne mające na celu powołanie jednoizbowego 2.11.1918 Sejmu Ustawodawczego. W myśl dekretu Sejm Ustawo- Po rozbrojeniu oddziału austriackiego okupującego dawczy miał się składać z 513 posłów (241 z Królestwa Olkusz i złożenia władzy w ręce ppłk Jakuba Niewia- Polskiego, 160 z Galicji i Śląska Cieszyńskiego oraz 112 domskiego Olkusz faktycznie stał się wolny. Ppłk Nie- z byłego zaboru pruskiego. (wik) wiadomski jako Polak oddaje władzę w ręce olkuszan 27.04.1919 – 28.04.1919 burmistrza Radłowskiego. Wieczorem przybył do Olku- Kongres Zjednoczeniowy Polskiej Partii Socjalistycznej sza Antoni Minkiewicz, a godzinę później (o 20.00) przy- (PPS byłego zaboru rosyjskiego), PPSD (Galicji i Śląska Cie- bywa z Klucz pluton polskich ułanów, którzy na oświet- szyńskiego- byłego zaboru austriackiego) i PPSzp (zaboru lonym rynku złożyli przysięgę na Polskę. Wszyscy się pruskiego). Przyjęto kierunek działania do ustroju socja- radowali i krzyczeli: „Niech żyje Polska!” Polska odzy- listycznego w Polsce. (DRM; WO) skała niepodległość po 123 latach niewoli. (WWJ; KPO 1.08. 919 45-7/18) Sejm Ustawodawczy Odrodzonej Polski ustalił barwy 11.11.1918 flagi Polski. W ustawie podano: „Za barwy Rzeczy- Koniec Wielkiej Wojny- jak wtedy nazywano I wojnę pospolitej Polskiej uznaje się kolor biały i czerwony światową. Pozostały zniszczenia i wiele tysięcy gro- w podłużnych pasach równoległych, z których górny bów. Znalezione ciała poległych chowano na cmentarzu – biały, dolny zaś – czerwony.” Dwa lata później Mini- „Na Pile” tuż za fabryką Papieru, miał numer 17. Pocho- sterstwo Spraw Wojskowych wydało broszurę, w której wano w nim 99 żołnierzy-79 Austriaków i 20 Rosjan. sprecyzowano odcień czerwieni definiując ją jako kar- Położony w granicach majątku Dietlów i to oni o niego mazyn. (wik) dbali i odnawiali, stawiali