DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

Gdańsk, dnia 4 grudnia 2014 r.

Poz. 4286

UCHWAŁA NR XXXIX.296.2014 RADY GMINY PARCHOWO

z dnia 3 listopada 2014 r.

w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Parchowo na lata 2014-2017

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 594 z późn. zm.) w związku z art.87 ust.1, 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i o opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz.1568 z późn. zmianami) uchwala się, co następuje: § 1. Przyjmuje się Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Parchowo na lata 2014-2017, w brzmieniu załącznika nr 1 do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Parchowo. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Pomorskiego.

Przewodniczący Rady Gminy

Andrzej Strojk Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 2 – Poz. 4286 ———————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————— Zał ącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXIX.296.2014 Rady Gminy Parchowo z dnia 3 listopada 2014 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 3 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

SPIS TRE ŚCI

1. WST ĘP 3 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 4 3. PRZEDMIOT OCHRONY PRAWNEJ 6 4. FORMY OCHRONY PRAWNEJ ZABYTKÓW 7 5. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE I WEWN ĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 9 6. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY 17 7. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY - ANALIZA SWOT 28 8. ZAŁO ŻENIA PROGRAMOWE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 30 9. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 32 10. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 33 11. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 33

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 2

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 4 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

1. WST ĘP

CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY PARCHOWO

Podstawowym, ogólnie poj ętym zało żeniem niniejszego „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Parchowo na lata 2014 – 2017” jest ukierunkowanie polityki Samorz ądu, słu żą cej podejmowaniu planowanych działa ń dotycz ących finansowania, inicjowania, wspierania oraz koordynowania prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Jest to uzupełniaj ący dokument w stosunku do innych aktów planowania gminnego. Zadaniem Programu jest tak że organizacja działa ń edukacyjnych i wychowawczych wobec miejscowej społeczno ści. Dla realizacji powy ższego zało żenia niezb ędna jest realizacja szczegółowych celów okre ślonych m.in. w art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 163, poz. 1568 ze zm.), do których nale żą : 1) wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami; 6) okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków; 7) podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo żliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami; 8) zapoznanie z zasobami dziedzictwa kulturowego, histori ą i zabytkami Gminy, w tym tak że rozró żnienie obiektów wpisanych do rejestru zabytków województwa i figuruj ących w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; 9) wspieranie działa ń zmierzaj ących do pozyskania środków finansowych na opiek ę nad zabytkami; 10) uwzgl ędnienie uwarunkowa ń ochrony zabytków przy sporz ądzaniu i zmianie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 3

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 5 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Programy opieki nad zabytkami województw, powiatów i gmin s ą dokumentami o charakterze uzupełniaj ącym w stosunku do innych aktów planowania. Głównym celem takiego programu jest okre ślenie zada ń, jakie winny by ć realizowane w zakresie b ędącym przedmiotem programu (ochrony i opieki nad zabytkami). Zadania te okre ślone s ą w odniesieniu do całego regionu administracyjnego, jakim jest gmina, powiat czy województwo. Gminy, zgodnie z ustaw ą z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.), w zakresie zada ń własnych podejmuj ą działania zwi ązane z ochron ą zabytków i opieki nad zabytkami (art. 7 ust 1 pkt 9). Obowi ązek sporz ądzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami nakłada na gmin ę art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.). Ustawa ta reguluje zasady ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, definiuje poj ęcie zabytku, okre śla formy ochrony, kompetencje organów ochrony zabytków (w tym administracji rz ądowej i samorz ądowej), formy finansowania opieki nad zabytkami i ich ewidencjonowania. W ust. 2 tego artykułu ustawodawca okre śla, że program ten ma na celu w szczególno ści: 1) wł ączenie problemu ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2) uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3) zahamowanie ewentualnych procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5) podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami; 6) okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z u żytkowaniem tych obiektów; 7) podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo żliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami.

Inne źródła prawne - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.) - art. 5. art. 6 ust. 1 i art. 86, - ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.) - art. 7 ust. 1 pkt 9, - ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 2012 r. poz. 987 ze zm.), - ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 r. poz. 642 ze zm.), - rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic ę niezgodnie z prawem (Dz. U. Nr 113, poz. 661), - ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647 ze zm.), - ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane ( Dz. U. z 2013 r. poz. 1409 ze zm.), - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.), - ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( Dz. U. z 2013 r. poz. 627 ze zm.), - ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo ściami (Dz. U. z 2014 r. poz. 518),

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 4

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 6 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

- ustawa z dnia 25 pa ździernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalno ści kulturalnej (Dz. U. z 2012 r. poz. 406 ze zm.), - ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalno ści po żytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2014 r. poz. 1118).

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 5

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 7 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

3. PRZEDMIOT OCHRONY PRAWNEJ

Przywołana na wst ępie ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami stanowi podstaw ę prawn ą ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce i wprowadza w tej materii szereg fundamentalnych definicji i poj ęć . W my śl ustawy zabytek jest to nieruchomo ść lub rzecz ruchoma, ich cz ęś ci lub zespoły, b ędące dziełem człowieka lub zwi ązane z jego działalno ści ą i stanowi ące świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, których zachowanie le ży w interesie społecznym ze wzgl ędu na posiadan ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą. Zgodnie z ustaw ą opiece podlegaj ą – bez wzgl ędu na stan zachowania – zabytki pogrupowane w trzech kategoriach:

Zabytki nieruchome b ędące w szczególno ści: − krajobrazami kulturowymi, − układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, − dziełami architektury i budownictwa, − dziełami budownictwa obronnego, − obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, − cmentarzami, − parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, − miejscami upami ętniaj ącymi wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji.

Zabytki ruchome b ędące w szczególno ści: − dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki u żytkowej, − kolekcjami stanowi ącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporz ądkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, − numizmatami oraz pami ątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, − sztandarami, piecz ęciami, odznakami, medalami i orderami, wytworami techniki, a zwłaszcza urz ądzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narz ędziami świadcz ącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentuj ącymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, − materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 r. poz. 642 ze zm.), − instrumentami muzycznymi, wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, − przedmiotami upami ętniaj ącymi wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji.

Zabytki archeologiczne b ędące w szczególno ści: − pozostało ściami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, − cmentarzyskami, − kurhanami, − reliktami działalno ści gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ponadto, zgodnie z art. 6.2. ochronie mog ą podlega ć nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 6

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 8 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

4. FORMY PRAWNE OCHRONY ZABYTKÓW

Ustawodawca wyró żnia nast ępuj ące formy ochrony zabytków: • wpis do rejestru zabytków, • uznanie za pomnik historii, • utworzenie parku kulturowego, • ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzjach o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska u żytku publicznego.

Wpis do rejestru zabytków Podstaw ą wpisu do rejestru zabytków jest decyzja administracyjna wydana przez wojewódzkiego konserwatora zabytków. Z wnioskiem o taki wpis mo że wyst ępowa ć wła ściciel zabytku oraz u żytkownik wieczysty gruntu na którym znajduje si ę zabytek. Równie ż wojewódzki konserwator zabytków ma prawo wszcz ęcia post ępowania z urz ędu w sprawie wpisania zabytku nieruchomego do rejestru zabytków. Rejestr zabytków prowadzi odpowiedni wojewódzki konserwator zabytków dla zabytków znajduj ących si ę na terenie województwa. Do rejestru mo żna wpisa ć tak że otoczenie oraz nazw ę geograficzn ą, historyczn ą i tradycyjn ą zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków mo że wpisa ć tak że do rejestru historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny. Sprawy te reguluje ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz Rozporz ądzenie Ministra Kultury z 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granic ę niezgodnie z prawem (Dz. U. Nr 113, poz. 661).

Pomnik Historii Terminem tym okre śla si ę zabytek nieruchomy o szczególnych warto ściach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Rang ę pomnika historii podkre śla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporz ądzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W tre ści prezydenckiego rozporz ądzenia wyszczególnia si ę cechy danego zabytku świadcz ące o jego najwy ższej warto ści, okre śla si ę precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczn ą mapk ę obiektu. Na elitarn ą list ę Pomników Historii mog ą zosta ć wpisane obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pami ęci najwa żniejszych wydarze ń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne. W roku 2012 w całym kraju znajdowały si ę 52 obiekty uznane za pomnik historii.

Park kulturowy Kolejn ą form ą ochrony jest utworzenie parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyró żniaj ących si ę krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Podstaw ą jego utworzenia jest uchwała rady gminy, któr ą podejmuje si ę po zasi ęgni ęciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzja o warunkach zabudowy, decyzja o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzja o zezwoleniu na realizacj ę

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 7

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 9 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

inwestycji w zakresie lotniska u żytku publicznego. Relacje pomi ędzy ochron ą zabytków a planami zagospodarowania przestrzennego s ą regulowane przez artykuły 18, 19 i 20 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Przede wszystkim art. 18 wprowadza obowi ązek uwzgl ędniania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami przy sporz ądzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W wymienionych decyzjach, koncepcjach, strategiach, analizach, planach i studiach, winno si ę w szczególno ści uwzgl ędni ć krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, okre śli ć rozwi ązania niezb ędne do zapobiegania zagro żeniom dla zabytków i zapewni ć im ochron ę przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu oraz ustali ć przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzgl ędniaj ące opiek ę nad zabytkami. W przypadku zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, zabytków nieruchomych, znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków oraz parków kulturowych, ochrona ich musi by ć bezwarunkowo uwzgl ędniona w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i pozostałych decyzjach.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 8

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 10 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

5. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE I WEWN ĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

5.1 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE KRAJOWYM:

KRAJOWY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI Art. 84 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego obowi ązek sporz ądzenia Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Celem krajowego programu jest stworzenie warunków niezb ędnych do sprawowania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W krajowym programie powinny zosta ć okre ślone cele i kierunki działa ń oraz zadania w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, warunki i sposoby finansowania planowanych działa ń oraz harmonogram ich realizacji. W tezach do Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami okre ślono siedem podstawowych zasad konserwatorskich: • primum non nocere ( po pierwsze nie szkodzi ć), • maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego warto ści (materialnych i niematerialnych), • minimalnej niezb ędnej ingerencji (powstrzymanie si ę od działa ń niekoniecznych), • usuwania tylko tego, co na oryginał działa niszcz ąco, • czytelno ści i odró żnialno ści ingerencji, • odwracalno ści metody i materiałów, • wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz ą wiedz ą i na najwy ższym poziomie. Zasady te powinny by ć uwzgl ędniane podczas prowadzenia wszelkich prac przy zabytkach przez wszystkie osoby działaj ące w sferze opieki nad zabytkami, w tym przez: pracowników urz ędów, konserwatorów dzieł sztuki, architektów, urbanistów, pracowników budowlanych, archeologów, badaczy, wła ścicieli, u żytkowników i innych.

KONCEPCJA PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU 2030 Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju została przyj ęta dnia 26 lipca 2001 r. Dokument okre śla zasady polityki pa ństwa w dziedzinie przestrzennego zagospodarowania kraju w perspektywie najbli ższych kilkunastu lat. W systemie strategicznych celów rozwoju i zagospodarowania przestrzennego kraju, okre ślono mi ędzy innymi główne motywy wyboru celów strategicznych, kreuj ących polityk ę´ przestrzenn ą pa ństwa. Jest w śród nich historyczna konieczno ść oraz szansa dynamizacji rozwoju i osi ągni ęcia na tej drodze europejskich standardów życia społeczeństwa poprzez istotne zwi ększenie konkurencyjno ści gospodarki narodowej w otwartym systemie światowym. Tak sformułowany motyw i cel generalny wyznacza system celów z nim współzale żnych. Jednym z nich jest ochrona dziedzictwa kulturowego, poprzez niekonfliktogenne wkomponowanie zagospodarowania kraju, regionów, miast i osiedli w przestrze ń historyczn ą, która kształtowałaby i utrwala to żsamo ść polskiej przestrzeni w systemie europejskim. W koncepcji zostało okre ślonych 6 głównych celów, z czego jeden z nich został dedykowany ochronie dziedzictwa kulturowego - Kształtowanie struktur przestrzennych umo żliwiaj ących ochron ę krajobrazu kulturowego i pojedynczych zabytków przed zniszczeniem, degradacj ą, dewaloryzacj ą oraz podj ęcie działa ń maj ących na celu udost ępnienie dziedzictwa kulturowego społecze ństwu. Wskazano cztery kryteria kształtowania zagospodarowania przestrzennego: • przestrzenne oddalenie trwałych źródeł dewaloryzacji od obiektów dziedzictwa kulturowego;

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 9

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 11 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

• dost ępno ść komunikacyjna krajobrazu kulturowego w sposób eksponuj ący jej najwy ższe warto ści i walory oraz przeciwdziałaj ący jej degradacji; • wkomponowanie obiektów dziedzictwa kulturowego narodu we współczesne struktury funkcjonalno-przestrzenne; • powi ązanie funkcjonalno-przestrzenne obiektów dziedzictwa kulturowego z krajobrazem przyrodniczym. Koncepcja wskazuje na turystyk ę jako jeden z głównych elementów rozwoju gospodarczego kraju. Ochrona dziedzictwa kulturowego i historycznego została okre ślona jako filar turystyki, zwłaszcza w wielkich miastach stanowi ących centra cywilizacyjne i główne kierunki turystyki zagranicznej. Rewaloryzacja przestrzeni turystycznej, zagospodarowanie turystyczne transeuropejskich szlaków kulturowych, zwi ększa atrakcyjno ści obiektów turystycznych oraz wspiera działania komercyjne sprzyjaj ące wzrostowi środków na ochron ę dziedzictwa.

NARODOWA STRATEGIA ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004 – 2013 ORAZ UZUPEŁNIENIE STRATEGII NA LATA 2004 – 2020 Strategiczne cele polityki pa ństwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami zostały zawarte w dokumencie o nazwie Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 (przyj ętym przez Rad ę Ministrów w dniu 21 wrze śnia 2004 r.) oraz jego uszczegółowieniu „Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2020” (przyj ętym w 2005 r.). S ą to rz ądowe dokumenty tworz ące ramy dla nowoczesnego mecenatu pa ństwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowocze śnie pojmowanej polityki kulturalnej pa ństwa, funkcjonuj ącej w warunkach rynkowych, w poł ączeniu z perspektywami kolejnych okresów programowania Unii Europejskiej. Głównym celem strategii jest działanie na rzecz zrównowa żonego rozwoju kulturalnego regionów w Polsce. Dokumentem słu żą cym wdro żeniu Narodowej Strategii Rozwoju Kultury jest Narodowy Program Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004- 2013”. W programie zapisano nast ępuj ące priorytety i działania:

‹ Priorytet 1. Aktywne zarz ądzanie zasobem stanowi ącym materialne dziedzictwo kulturowe Działania realizowane w ramach niniejszego priorytetu maj ą na celu materialn ą popraw ę stanu zabytków, ich adaptacj ę i rewitalizacj ę oraz zwi ększenie dost ępno ści do nich mieszka ńców, turystów i inwestorów. Realizacja działa ń pozwoli na zwi ększenie atrakcyjno ści regionów, a tak że wykorzystanie przez nie potencjału zwi ązanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym. • Działanie 1.1. Budowa nowoczesnych rozwi ąza ń organizacyjno- finansowych w sferze ochrony zabytków • Działanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne • Działanie 1.3. Zwi ększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsi ębiorczo ści poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych.

‹ Priorytet 2. Edukacja i administracja na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego • Działanie 2.1. Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomo ści społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego • Działanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granic ę.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 10

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 12 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020, opracowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2005 r., zawiera opis Programu Operacyjnego „Dziedzictwo kulturowe”. Priorytet I dotyczy rewaloryzacji zabytków nieruchomych i ruchomych. Celami tego priorytetu s ą: • poprawa stanu zachowania zabytków, • zwi ększanie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym tak że dziedzictwa archeologicznego), • kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele inne ni ż kulturalne, • zwi ększenie roli zabytków i muzealiów w rozwoju turystyki i przedsi ębiorczo ści poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, • poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji, • zabezpieczenie zabytków, muzealiów i archiwaliów przed skutkami kl ęsk żywiołowych, kradzie żami i nielegalnym wywozem za granic ę oraz na wypadek sytuacji kryzysowych i konfliktu zbrojnego.

5.2 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZKIM

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA 2011 – 2014 Wojewódzki program opieki nad zabytkami okre śla cel, priorytety i typy działa ń zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami w województwie pomorskim. Celem strategicznym Programu na lata 2011-2014 jest wzmocnienie poziomu ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym województwa pomorskiego słu żą ce zachowaniu zabytków, budowaniu to żsamo ści regionalnej oraz promocji turystycznej regionu. Powy ższy cel ma by ć realizowany w ramach 3 priorytetów: 1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi 2. Zachowanie kulturowego dziedzictwa morskiego i rzecznego 3. Zadanie, dokumentacja i promocja dziedzictwa kulturowego

Program ustala te ż kierunki działa ń w zakresie zachowania dziedzictwa kulturowego miast i wsi. Są one nast ępuj ące: 1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi regionu słu żą ce budowaniu to żsamo ści mieszka ńców oraz promocji turystycznej. 2. Ochrona charakterystycznych elementów krajobrazu kulturowego, w tym zachowanie wyró żniaj ących si ę krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. 3. Zachowanie krajobrazu kulturowego wsi pomorskiej. 4. Ożywienie obszarów zabytkowych zespołów ruralistycznych oraz urbanistycznych. 5. Zachowanie dziedzictwa architektury obronnej oraz przemysłu i techniki. 6. Poprawa stanu ochrony i opieki nad zbiorami muzealnymi i archiwalnymi. 7. Trwałe zachowanie i bezpiecze ństwo obiektów zabytkowych. 8. Ekspozycja najcenniejszych zabytków dziedzictwa kulturowego miast i wsi. W Programie zawarto równie ż kierunki działa ń w ramach badania, dokumentacji i promocji dziedzictwa kulturowego, do których nale żą : 1. Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnych obiektów, zespołów oraz obszarów zabytkowych zwi ązane z przygotowywanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 11

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 13 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

2. Rozpoznanie zasobów i specyfiki regionalnego dziedzictwa kulturowego. 3. Promowanie tradycyjnych form i cech regionalnej architektury (w zakresie bryły, detalu architektonicznego, materiału, kolorystyki, rozwi ąza ń konstrukcyjnych). 4. Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym. 5. Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego słu żą ca kreacji produktów turystyki kulturowej. 6. Szeroki dost ęp do informacji o dorobku kultury regionalnej.

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO DO ROKU 2020 Strategia wojewódzka stwierdza, że „pomorskie wyró żnia oryginalna wielokulturowo ść , stanowi ąca mieszank ę dziedzictwa polskiego (w tym kaszubskiego, kociewskiego i kresowego), hanzeatyckiego, ukrai ńskiego i innych. Jej materialnym odzwierciedleniem s ą liczne zabytki i obiekty kulturalne. Brakuje jednak spójnej i konsekwentnie realizowanej promocji wykorzystania dziedzictwa kulturowego dla wzmocnienia świadomo ści historycznej i to żsamo ści regionalnej oraz podniesienia atrakcyjno ści osiedle ńczej, turystycznej i inwestycyjnej regionu”. W ramach prac nad strategi ą opracowana została diagnoza stanu rozwoju społeczno- gospodarczego województwa, która wskazała m.in. na wag ę i znaczenie warto ści regionalnych: kultury i to żsamo ści. W śród kierunków działa ń maj ących na celu realizacje podstawowych priorytetów i celów strategicznych województwa wymieniona jest ochrona dziedzictwa historycznego, kulturowego i przyrodniczego sprzyjaj ąca jego racjonalnemu wykorzystaniu w rozwoju społeczno-gospodarczym, w tym m.in. wspieranie rozwoju regionalnych przemysłów kultury oraz regionalnych produktów turystycznych. Gminny Program Opieki Nad Zabytkami jest zgodny równie ż pozostałymi Priorytetami i celami strategicznymi SRWP 2020. Jednocze śnie okre ślono wizj ę województwa pomorskiego do roku 2020 wskazuj ąc, że region ten b ędzie znacz ącym partnerem w regionie Morza Bałtyckiego – regionem czystego środowiska; wysokiej jako ści życia; rozwoju opartego na wiedzy, umiej ętno ściach, aktywno ści i otwarto ści mieszka ńców; silnej i zró żnicowanej gospodarki; partnerskiej współpracy; atrakcyjnej i spójnej przestrzeni, a tak że kultywowania wielokulturowego dziedzictwa oraz tradycji morskich i solidarno ściowych. Ponadto województwo ma sta ć si ę: • regionem konkurencyjnym - dysponuj ącym dobrze zorganizowan ą, efektywn ą i działaj ącą w sposób przejrzysty administracj ą publiczn ą, ukierunkowan ą na trwały rozwój społeczno-gospodarczy, z wykorzystaniem m.in. partnerstwa publiczno- prywatnego i publiczno-społecznego, wł ączonym do mi ędzynarodowej sieci przepływu informacji, wiedzy i kooperacji naukowej, gospodarczej i kulturalnej; stanowi ącym atrakcyjne miejsce dla inwestorów, turystów, studentów, naukowców, a tak że obecnych i potencjalnych mieszka ńców; • regionem spójnym - umacniaj ącym – zgodnie z zasad ą „jedno ść w ró żnorodno ści” – to żsamo ść budowan ą na fundamencie poszanowania bogatej spu ścizny historycznej oraz tradycji, dorobku i dziedzictwa Kaszub, • regionem dost ępnym - dobrze powi ązanym z otoczeniem zewn ętrznym poprzez zintegrowany i bezpieczny regionalny system transportowy wspieraj ący mobilno ść ludzi, a tak że poprzez wydajny regionalny system teleinformatyczny zapewniaj ącym sprawny przepływ informacji i wiedzy, zapewniającym wysoki standard życia, dobr ą jako ść środowiska przyrodniczego i kulturowego, a tak że bezpiecze ństwo powodziowe i energetyczne, oferuj ącym wyrównany dost ęp do wysokiego poziomu świadcze ń i usług w sferach: edukacji, ochrony zdrowia, bezpiecze ństwa publicznego, pomocy społecznej, kultury, sportu i rekreacji.

PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 12

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 14 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego okre śla podstawowe zasady polityki przestrzennej województwa. Preferowanym kierunkiem rozwoju struktury przestrzennej województwa jest POLITYKA RÓWNOWA ŻENIA ROZWOJU, przejawiaj ąca si ę kształtowaniem o środków, pasm i stref aktywno ści, warunkuj ących rozwój przedsi ębiorczo ści i innowacji w miejscach, które s ą i b ędą wybierane przez mechanizmy gospodarki rynkowej oraz aktywne inicjowanie i wspomaganie przedsi ęwzi ęć samorz ądów lokalnych i podmiotów publicznych, przy jednoczesnym zachowaniu cech, zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu warunkuj ących wysok ą jako ść życia i zdrowie mieszka ńców. Zgodnie z Planem w ramach systemu ochrony środowiska kulturowego ustanowiono nast ępuj ące zadania polityki przestrzennej, polegaj ące na: 1. Zachowaniu i eksponowaniu przestrzennych świadectw tradycji morskich kraju i województwa, najwarto ściowszych zespołów i obiektów środowiska kulturowego, wzmacniaj ących wizerunek regionu jako integralnego elementu środowiska kulturowego Europy Bałtyckiej. 2. Zachowaniu ró żnorodno ści kulturowej województwa oraz zapewnieniu dost ępno ści zasobów i walorów dziedzictwa kulturowego jako atutu w rozwoju zrównowa żonym i konkurencyjno ści przestrzeni województwa. Zadania te powinny by ć realizowane poprzez: a) Ochron ę ró żnorodno ści dziedzictwa kulturowego wykształconego w wyniku wielu procesów kulturowych oraz dóbr kultury współczesnej. b) Ochron ę zachowanych zespołów obiektów zabytkowych o wyrazistej to żsamo ści – nawet je śli poszczególne obiekty nie posiadaj ą wybitnej warto ści historycznej lub artystycznej. c) Wprowadzanie funkcji umo żliwiaj ących efektywne i racjonalne gospodarowanie obiektem zabytkowym. d) Unikanie przekształce ń przestrzennych mog ących zagra żać zasobom dziedzictwa kulturowego, np.: dysharmonijne lub szkodliwe s ąsiedztwo. e) Stwarzanie przestrzennych warunków dla kontynuacji funkcji tosamych dla tradycji miejsca. f) Eksponowanie w strukturze przestrzennej, w panoramach i sylwetach miejscowo ści elementów najcenniejszych i udost ępnianie miejsc o wysokich walorach kulturowych. g) Komponowanie nowych struktur z uwzgl ędnieniem historycznej zabudowy – uzupełnianie istniej ących struktur o nowe elementy tworz ące harmonijn ą cało ść . h) W gminnych dokumentach planistycznych nale ży: - zidentyfikowa ć istniej ące i potencjalne konflikty funkcjonalno- przestrzenne zwi ązane z ochron ą walorów kulturowych; - zidentyfikowa ć elementy charakterystyczne krajobrazu kulturowego oraz okre śli ć zasady ich ochrony (np.: wskazanie wytycznych dotycz ących zgodnych z to żsamo ści ą miejscowo ści zasad: posadowienia obiektów na działce, formy obiektu, detalu architektonicznego); - okre śli ć elementy charakterystyczne w przypadku dóbr kultury współczesnej, które winny zosta ć zachowane Jako kierunki zagospodarowania przestrzennego wskazano mi ędzy innymi: 1) Ochron ę i odnow ę charakterystycznych zasobów dziedzictwa kulturowego regionu, m.in.: układów urbanistycznych i ruralistycznych, zabytków wsi pomorskiej, dziedzictwa morskiego i rzecznego, dziedzictwa budownictwa ceglanego (przede wszystkim najstarsze ko ścioły i zało żenia klasztorne, zamki krzy żackie) i drewnianego (przede wszystkim dziedzictwo kulturowe Ziemi Słupskiej, Żuław, Powi śla, Kaszub i Kociewia), obiektów dziedzictwa obronnego i

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 13

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 15 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

techniki (w tym systemów hydrotechnicznych), kultury materialnej portów morskich i rzecznych oraz wsi rybackich, materialnych reliktów dziedzictwa solidarno ściowego, zespołów rezydencjalnych, zespołów zieleni urz ądzonej, wybitnych dóbr kultury współczesnej. 2) Uwzgl ędnianie w dokumentach strategicznych i planistycznych stref koncentracji elementów dziedzictwa kulturowego wymagaj ących szczególnej ochrony warto ści kulturowych i krajobrazowych. W rozdziale po świ ęconym systemowi ochrony walorów krajobrazu omówione zostały nast ępuj ące zasady zagospodarowania przestrzennego: a) W strefach krajobrazu harmonijnego (ziemia pucka, bytowska, kartuska, słowi ńska, dolina dolnej Wisły, Żuławy Wi ślane, Równina Charzykowska oraz parki krajobrazowe, parki narodowe) zachowanie i uczytelnianie istniej ących warto ści estetyczno- widokowych zwi ązanych z rze źbą terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem. b) W sferze krajobrazu dysharmonijnego i zdegradowanego (aglomeracja Trójmiasta, obszary podmiejskie o środków regionalnych, główne ci ągi komunikacyjne) – przywracanie równowagi przyrodniczej, zwi ększanie bioró żnorodno ści, porz ądkowanie i odtwarzanie zasobów kulturowych, usuwanie lub maskowanie zieleni ą elementów obni żaj ących walory estetyczno- widokowe. c) Ograniczanie zainwestowania na terenach le śno-rolnych (szczególnie o wysokich warto ściach kulturowych i estetycznych) przez wyznaczanie w dokumentach planistycznych gmin obszarów wył ączonych spod zabudowy i jej ograniczanie oraz wskazywanie linii zabudowy oddzielaj ącej obszar zabudowany od obszarów rolnych lub zagrodowej zabudowy rozproszonej. d) Eliminacja i przeciwdziałanie powstawaniu zabudowy o cechach dysharmonijnych w strefach wgl ądów na tereny o wysokich walorach krajobrazowych. e) Eksponowanie i odtwarzanie dominant architektonicznych (np. baszty, wie że zamków, ko ściołów czy ratuszy). f) Preferowanie i kontynuacja dobrej praktyki w zagospodarowania przestrzeni (układów ruralistycznych, niw siedliskowych etc.) i sposobie u żytkowania obszarów o wyra źnych walorach przyrodniczo-kulturowych i krajobrazowych. g) Ochrona przestrzeni o specyficznych i unikatowych walorach krajobrazowych. h) Ograniczanie wprowadzania obcych krajobrazowo elementów i form zagospodarowania antropogenicznego oraz dewastowania elementów przyrodniczych i architektonicznych krajobrazu – ochrona to żsamo ści wszystkich typów krajobrazu. i) Kształtowanie i podnoszenie walorów krajobrazowych oraz ich lepsze udost ępnienie, jako elementu jako ści życia i atrakcyjno ści turystycznej województwa. j) Opracowywanie studiów krajobrazowych przy realizacji inwestycji wielkopowierzchniowych, wysoko ściowych lub liniowych w dominuj ący sposób oddziaływuj ących na przestrze ń. k) Zachowanie charakterystycznych cech naturalnych krajobrazów nadmorskich i naturalnych procesów ich kształtowania, ekspozycji widokowej.

5.4 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE GMINY

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY PARCHOWO Studium stwierdza, i ż jako główny cel realizacji polityki konserwatorskiej zakłada si ę konserwacj ę i rewaloryzacj ę krajobrazu kulturowego gminy, tak aby zachowa ć na wskazanych

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 14

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 16 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

obszarach najcenniejsze elementy historycznej struktury przestrzennej i w sposób harmonijny kształtowa ć współczesne elementy zabudowy w poł ączeniu z przestrzenno-architektonicznymi warto ściami historycznymi. W tre ści studium sprecyzowano historycznie ukształtowane zespoły wiejskie i osady które zachowały dawny układ parcelacyjny, niw ę siedliskow ą i w du żym stopniu XIX/XX wieczn ą struktur ę architektoniczn ą, które podlegaj ą ochronie. S ą to:

1) Nowa Wie ś – ochrona ładu przestrzennego układu ruralistycznego samorzutnego wsi oraz zachowanie charakterystycznego układu zagród, skali zabudowy, zachowanie powi ązania krajobrazowego z jeziorem i ekspozycji od strony południowej 2) Cho śnica – ochrona ładu przestrzennego układu ruralistycznego wsi ulicowej oraz zachowanie poszczególnych obiektów o warto ściach historycznych 3) Żukówko – ochrona ładu przestrzennego układu ruralistycznego wsi placowej, zachowanie powi ązania układu przestrzennego z reliktami zieleni parkowej oraz zachowanie widokowego powi ązania z terenem i ekspozycji od strony wschodniej 4) Jamno – ochrona ładu przestrzennego układu ruralistycznego wsi owalnicowej oraz zachowanie poszczególnych obiektów o warto ściach historycznych 5) Gołczewo – ochrona ładu przestrzennego układu ruralistycznego wsi owalnicowej, zachowanie poszczególnych obiektów i zespołów o warto ściach historycznych oraz reliktów zieleni parkowej 6) Jele ńcz – ochrona ładu przestrzennego ruralistycznego układu rozproszonego zwi ązanego z ukształtowaniem terenu, opracowanie mpzp w celu ochrony warto ści krajobrazu kulturowego i ograniczeniu zagro żeń 7) Sylczno – ochrona ładu przestrzennego układu ruralistycznego wsi owalnicowej zachowanie poszczególnych obiektów o warto ściach historycznych 8) Nakla – ochrona ładu przestrzennego układu ruralistycznego oraz zachowanie poszczególnych obiektów o warto ściach historycznych 9) Parchowo – ochrona historycznego układu wsi owalnicowej – zachodniej i centralnej cz ęś ci wsi, zachowanie ekspozycji od strony zachodniej (skarpa rynny jeziora Żukowskiego) oraz zachowanie poszczególnych obiektów i zespołów o warto ściach historycznych Kierunki działa ń w celu ochrony zabytkowych warto ści krajobrazu kulturowego gminy - zalecane działania dla ochrony układu wiejskiego to : • zachowanie historycznie ukształtowanych układów wsi takich jak: owalnicowy, placowy, ulicowy, samorzutny • dla historycznego ukształtowanego ruralistycznego układu przestrzennego obowi ązuje zachowanie: - historycznego układu dróg i placów wiejskich - historycznej linii zabudowy - historycznie wykształconej tradycji sytuowania domów wzdłu ż linii zabudowy w dominuj ący we wsi sposób : kalenicowo lub szczytowo - utrzymanie tradycyjnej relacji pomi ędzy powierzchni ą zabudowy a powierzchni ą działki - tradycyjnego sposobu organizacji przestrzennej zagród - konserwacja, piel ęgnacja i ochron ą historycznych zało żeń zieleni parkowej • Uporz ądkowanie, konserwacja, oznakowanie terenów dawnych cmentarzy poewangelickich Uzupełnienia zabudowy mieszkaniowej w obr ębie zwartych układów - nale ży w miar ę mo żliwo ści prowadzi ć głównie w ramach istniej ącej niwy siedliskowej ( poprzez wymian ę istniej ącej substancji b ądź uzupełnianie pustek ) lub podział du żych działek siedliskowych i

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 15

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 17 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

tworzenie nowych siedlisk z zachowaniem w/w rygorów i wg wskaza ń dot. ich lokalizacji. Zakazuje si ę : - wtórnej parcelacji i znacznych dog ęszczeń zabudowy w przypadkach znacznej intensywno ści istniej ącej zabudowy : - stosowania „ miejskiego” - regularnego podziału parcelacyjnego w obr ębie historycznie ukształtowanych układów wiejskich . Studium okre śla równie ż, że dla ochrony zabytkowej architektury zaleca si ę zachowanie, utrzymanie i podkre ślenie walorów historycznej substancji architektonicznej (zalecane działania w celu utrzymania jej walorów to: restauracja, konserwacja, modernizacja – bez likwidowania jej cech stylowych). Wprowadzanie nowej zabudowy w historycznie ukształtowane przestrzenie winno respektowa ć historyczne uwarunkowania przestrzenno – architektoniczne harmonijnie wpisuj ąc si ę w istniej ący układ, nie naruszaj ąc ich ładu przestrzennego. Dla zabudowy nowoprojektowanej zaleca si ę : - utrzymanie tradycyjnie ukształtowanej skali architektonicznej - utrzymanie tradycyjnej formy architektonicznej - stosowanie tradycyjnie wyst ępuj ących w regionie materiałów budowlanych - stosowanie tradycyjnie stosowanej w regionie kolorystyki - kontynuacja tradycji miejscowych warsztatów budowlanych Zakazuje si ę natomiast wprowadzania w historyczn ą struktur ę przestrzenn ą zabudowy obcej wiejskiej tradycji budowlanej w kategoriach rozwi ąza ń: architektonicznych - formalnych, funkcjonalnych i estetycznych. Zabudowa nast ępuj ących miejscowo ści podlega szczególnej ochronie ładu przestrzennego: 1) Bawernica (obr ęb Nowa Wie ś) – obszar do przekształce ń i stworzenia nowej jako ści przestrzennej 2) Nowy Folwark (obr ęb Cho śnica) - ochrona ładu przestrzennego osady wraz z obiektami i zespołami zabudowy o warto ściach historycznych oraz Młynki - ochrona ładu przestrzennego osady mły ńskiej wraz z obiektami i zespołami zabudowy o warto ściach historycznych, opracowanie mpzp w celu ochrony istniej ących warto ści i ograniczeniu zagro żeń 3) Soszyca - ochrona ładu przestrzennego osady tartacznej wraz z obiektami i zespołami zabudowy (elektrowni i kolejowym) o warto ściach historycznych 4) Parchowski Młyn - ochrona ładu przestrzennego osady mły ńskiej wraz z obiektami i zespołami zabudowy o warto ściach historycznych 5) Zielony Dwór - ochrona ładu przestrzennego osady wraz z obiektami i zespołami zabudowy o warto ściach historycznych Ochrona ta realizowana b ędzie poprzez nast ępuj ące działania: - kontynuacja działa ń przestrzennych charakterystycznych dla regionu oraz zakaz stosowania miejskiego, regularnego podziału parcelacyjnego - kontynuacja tradycji miejscowych warsztatów budowlanych oraz zakaz: budowania wielorodzinnych bloków o miejskim charakterze - zachowanie tradycyjnego sposobu zabudowy zagród Dla historycznej zabudowy obowi ązuje: zachowanie, utrzymanie i podkre ślenie walorów historycznej substancji architektonicznej poprzez: restauracj ę, konserwacj ę, modernizacj ę istniej ącej zabudowy oraz poprzez wprowadzanie nowej zabudowy harmonijnie wpisuj ącej si ę w historyczny układ i respektuj ącej historyczne uwarunkowania przestrzenne.

Ze wzgl ędu na zachowane warto ści przestrzenne i krajobrazowe proponuje si ę wykonanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w miejscowo ściach Jele ńcz oraz Młynki.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 16

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 18 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

Miejscowy pan winien uwzgl ędnia ć: ochron ę historycznie ukształtowanego układu przestrzennego, charakterystyczne i warto ściowe cechy krajobrazu kulturowego, okre śli ć rodzaj nowej parcelacji i now ą architektur ę, skal ę i intensywno ść zabudowy oraz harmonijne poł ączenie istniej ącego układu z planowanym zainwestowaniem. Wskazane jest aby opracowanie planu zostało poprzedzone opracowaniem studialnym, typu studium historyczno – ruralistyczne z analiz ą krajobrazow ą. W tre ści studium wyszczególniono równie ż zespoły i elementy środowiska kulturowego postulowane do obj ęcia ochron ą i okre ślono zasady ich ochrony ‹ Bawernica - relikty dawnego maj ątku ziemskiego z funkcjonuj ącą tam niegdy ś gorzelni ą. Obszar, w którym wskazane jest kształtowanie „nowej jako ści” w zakresie ochrony i kształtowania krajobrazu, tworzenia nowej jako ści układu przestrzennego i podnoszenia jako ści życia mieszka ńców z wykorzystaniem reliktów wcze śniejszego układu osadniczego. ‹ Zespół dworsko - parkowy w Parchowie - zachowanie, konserwacja, modernizacja, ochrona historycznej struktury przestrzennej oraz historycznego układu zieleni ‹ Relikty zieleni ogrodowo-parkowej: Gołczewo, Żukówko - zachowanie, konserwacja, organizacja jako wiejskiej zieleni publicznej. ‹ Cmentarz katolicki - parafialny: ochrona i konserwacja zachowanych warto ści ‹ Cmentarze poewangelickie - oznaczenie, uporz ądkowanie i ochrona zachowanych reliktów ‹ Elektrownia Struga (Soszyca), zespół mły ński Parchowski Młyn, zespół stacji kolejowej w Soszycy: zachowanie, podkre ślenie i wyeksponowanie istniej ących walorów historycznych, przestrzennych, architektonicznych i krajobrazowych. ‹ Obiekty sakralne: ko ściół parafialny, kapliczki i krzy że przydro żne, ochrona i konserwacja zachowanych warto ści ‹ Budynki mieszkalne i gospodarcze: zachowane w obr ębie historycznych układów wiejskich, przysiółków i zagród samotniczych - chroni ć i konserwowa ć obiekty powstałe przed 1945 rokiem , które zachowały cech stylowe – tj. budynki drewniane, murowane, o konstrukcji szachulcowej, ceglano kamienne, drewniano - kamienne. Zachowa ć kontekst przestrzenny , skal ę i charakter ich zabudowy, elementy wystroju architektonicznego, tradycj ę stosowanych technik i materiałów budowlanych Dla wy żej wymienionych obiektów i zespołów ustala si ę wymóg uzgadniania w ich obr ębie wszystkich zamierze ń inwestycyjnych z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Gda ńsku, Delegatura w Słupsku.

6. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY PARCHOWO

6.1 CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA GMINY PARCHOWO Gmina Parchowo (kaszub. Gmina Parchòwò) administracyjnie nale ży do powiatu bytowskiego w województwie pomorskim. W skład gminy wchodzi 11 sołectw: Cho śnica, Gołczewo, Grabowo Parchowskie, Jamno, Jele ńcz, Nakla, Nowa Wie ś, Parchowo, Soszyca, Sylczno i Żukówko. Pozostałymi miejscowo ściami niesołeckimi nale żą cymi do gminy s ą: Parchowski Bór, Karłowo, Wi ślany, Zielony Dwór, Parchowski Młyn, Bawernica, Baranowo, Bylina, Chałupa, Folwark, Frydrychowo, Garbacz, Jamnowski Młyn, Struga, Sumin, Wygoda. Teren gminy graniczy administracyjnie z nast ępuj ącymi gminami : - od zachodu: gmina Bytów

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 17

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 19 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

- od północy: gmina Czarna D ąbrówka - od wschodu: gminy Sierakowice i Sul ęczyno - od południowego-wschodu.: gmina Lipusz - od południowego-zachodu: gmina Studzienice Według danych GUS w połowie 2012 roku na terenie gminy Parchowo mieszkało 3 581 osób, z czego 1 798 to kobiety, a 1 783 – m ęż czy źni. Liczba ludno ści w przeci ągu ostatnich lat uległa nieznacznemu zwi ększeniu Bior ąc pod uwag ę powierzchni ę gminy g ęsto ść zaludnienia osi ągała poziom nieco ponad 27 osób/km 2. Siedziba gminy poło żona jest na wzniesieniu, w strefie wzgórz moreny czołowej, 2 km na południe od rzeki Słupia, ok. 3 km od jezior Mausz, Stropno, Ksi ęż e i Żukówko w otulinie parku krajobrazowego „Dolina Słupi”. Le ży w odległo ści około 15 km od Bytowa, 32km od Ko ścierzyny, 41 km od Kartuz i 80 km od Gda ńska. Przez miejscowo ści Parchowo przebiega droga wojewódzka nr 228 Bytów – Kartuzy, która stanowi główn ą o ś komunikacyjn ą gminy. Gmina Parchowo zajmuje powierzchni ę 13 100 ha, co stanowi ponad 5,97% całkowitej powierzchni powiatu bytowskiego (219 200 ha). W strukturze u żytkowania gruntów przewa żaj ą zdecydowanie lasy i grunty le śne (51,4%) oraz u żytki rolne – ok. 40,6% powierzchni. Jako ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej jest niska – ogólny wska źnik dla gminy Parchowo wynosi 40,3 punkta ( średnia dla Polski 66,6). Składa si ę na to niski syntetyczny wska źnik jako ści i przydatno ści rolniczej gleb, jak równie ż niekorzystne warunki agroklimatu i rze źby terenu oraz mało korzystne warunki wodne (du ża przepuszczalno ść gleb). Gleby żyźniejsze klasy IV a i IV b wyst ępuj ą w niewielkich bardziej zwartych kompleksach wokół Parchowa. Przewa żaj ą niezbyt opłacalne dla u żytkowania rolniczego gleby klasy V i VI. Na podstawie ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszo ściach narodowych i etnicznych oraz o j ęzyku regionalnym, od 2006 roku – jako pierwsza w kraju - gmina jest oficjalnie dwuj ęzyczna, tzn. istnieje mo żliwo ść u żywania przed organami gminy, obok j ęzyka urz ędowego, j ęzyka kaszubskiego jako j ęzyka pomocniczego.

6.2 RYS HISTORYCZNY GMINY PARCHOWO Trudno ustali ć kiedy powstała pierwsza osada, na miejscu której rozwin ęła si ę dzisiejsza wie ś Parchowo. By ć mo że stało si ę to około 10 tysi ęcy lat temu, gdy na Pomorzu pojawiła si ę pierwsza ludno ść , wiod ąca koczowniczy tryb życia, trudni ąca si ę zbieractwem i my ślistwem. W okolicach Parchowa musiały by ć dogodne ku temu warunki – prastare puszcze, liczne jeziora, rozległe ugory. Odległe dzieje Parchowa wi ążą si ę ści śle z dziejami parafii parchowskiej, która została zało żona przez ksi ęcia Świ ętopełka, władaj ącego Pomorzem za czasów biskupa kujawskiego Michała (1222-1256). Na podstawie źródeł historycznych udało si ę tak że ustali ć przynale żno ść administracyjn ą Parchowa na przestrzeni wieków XIII-XX. W 1253 roku Parchowo nale żało do biskupa kujawskiego. Gdy w 1308 roku Krzy żacy zaj ęli Pomorze, utworzono tu starostwo, wł ączaj ąc Parchowo do powiatu bytowskiego. W 1381 roku po osiedleniu si ę Kartuzjan w dzisiejszych Kartuzach, parafi ę parchowsk ą wł ączono do powiatu mirachowskiego. W kilka lat po inkorporacji ziemi l ęborskiej i bytowskiej do Korony, w 1642 roku Parchowo wróciło do powiatu bytowskiego, aby w 1675 roku, na skutek przekazania ziemi bytowskiej i l ęborskiej w lenno elektorom brandenburskim, ponownie znale źć si ę w powiecie mirachowskim. W roku 1772 po I rozbiorze Polski, Pomorze dostało si ę pod rz ądy pruskie. W Parchowie zlikwidowano starostwo, a ówczesna staro ścina zło żyła przysi ęgę królowi pruskiemu. W wieku XIX, a ż do odzyskania niepodległo ści Parchowo stanowiło własno ść rz ądow ą. Na mocy traktatu wersalskiego z 1919 roku utworzono now ą granic ę mi ędzy Polsk ą a Niemcami. Parchowo znalazło si ę po stronie polskiej i przez cały okres dwudziestolecia mi ędzywojennego i po wojnie do roku 1955 nale żało do powiatu kartuskiego, a nast ępnie do

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 18

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 20 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

województwa koszali ńskiego, a potem do słupskiego. Obecnie Parchowo jest siedzib ą gminy, wchodz ącej w skład powiatu bytowskiego w województwie pomorskim.

6.2 ZABYTKI NIERUCHOME I KRAJOBRAZ KULTUROWY GMINY Gmina Parchowo posiada kilka ciekawych obiektów zabytkowych oraz układów zabudowy. Zwi ązane jest to z tym, i ż tradycja osadnicza ma tutaj swoj ą dług ą histori ę. Spo śród zabytków budownictwa pozostaj ą widoczne w przestrzeni głównie dokonania dwóch ostatnich wieków. Najcenniejszym zabytkiem sztuki sakralnej jest kościół św. Mikołaja w Parchowie, który wybudowano w 1854 r. na wzgórzu góruj ącym na miejscowo ści ą. Budowla powstała z cegły palonej, reprezentuje styl neoroma ński. W środku ko ścioła zachowało si ę pó źnobarokowe wyposa żenie z barokow ą chrzcielnic ą. Ciekawym obiektem jest znajduj ący si ę w centrum Parchowa pałac pochodz ący z XIX wieku. Reprezentuje styl klasycystyczny. Obecnie ten, dobrze zachowany budynek zajmuje ośrodek pomocy społecznej. Wokół pałacu rozpo ściera si ę mały, nieco ponad jednohektarowy park z przełomu XVIII i XIX wieku z cechami parku krajobrazowego. Znajduje si ę w nim ok. 200 letni starodrzew oraz pozostało ści zabudowy folwarcznej. Zało żenie od strony wsi ogranicza kamienny mur. Na pozostałym obszarze gminy zwraca uwag ę elektrownia wodna Struga w Soszycy, która jest uwa żana za jeden z najcenniejszych i najstarszych zabytków technicznych tego typu w Europie. Otwiera "Szlak najstarszych elektrowni wodnych" zlokalizowany na Słupi. Spo śród wszystkich elektrowni na tej rzece (pozostałe s ą w Gał ąź ni Małej, Krzyni, Konradowie, Skarszewie Dolnym oraz Słupsku), Struga jest najstarsz ą, podobnie jak spo śród wszystkich na Pomorzu. Budynek elektrowni zbudowano w 1896 r., natomiast turbina Peltona o mocy 250 kW powstała w 1898 r. i od tego czasu działa nieprzerwanie. Niew ątpliw ą atrakcj ą elektrowni s ą ponad stuletnie żarówki w ęglowe firmy Osram, które do dzi ś słu żą do sygnalizowania awarii pracuj ących urz ądze ń. W elektrowni mo żna ogl ąda ć tak że marmurow ą tablic ę nastawn ą z jedenastoma oryginalnymi przyrz ądami z lat 20-tych XX wieku. W skład kompleksu hydrotechnicznego elektrowni wchodzi kanał długo ści 1850 m, jaz przesiewny, kaskada upustu bocznego. Na terenie gminy zlokalizowane s ą interesuj ące nekropolie, spo śród których najlepiej zachowane s ą cmentarze w Żukówku i Nowej Wsi. Na starym cmentarzu w Żukówku znajduje si ę najwi ększe skupisko pomników przyrody na terenie Gminy Parchowo. W śród drzew pomnikowych znajduj ą si ę lipy drobnolistne, buk zwyczajny i klon zwyczajny. Najwi ększe z nich to lipa drobnolistna, której obwód pnia wynosi 7,5 m, najwy ższym jest natomiast buk, którego wysoko ść dochodzi do 30 m. Na terenie gminy obecne s ą relikty tradycyjnego i powszechnego jeszcze w XIX wieku drewnianego budownictwa kaszubskiego, które pod koniec tego ż wieku ust ąpiło jednak miejsca budownictwu murowanemu, wprowadzonemu przez rz ąd pruski. Po dzi ś dzie ń w du żej mierze zachowała si ę tradycyjna organizacja funkcjonalno – przestrzenna siedlisk wiejskich, zarówno w obr ębie zwartych układów wiejskich jak i wybudowa ń. W zale żno ści od zasobno ści gospodarza i sposobu prowadzonej gospodarki funkcjonowały zagrody dwu, trzy, cztero a niekiedy i wielobudynkowe. Taki układ przestrzenny zagród pozostał w miejscowej tradycji do dnia dzisiejszego. Stare budynki mieszkalne i gospodarcze , modernizowane i adaptowane do nowych funkcji, pozostaj ą w dawnym układzie przestrzennym siedlisk. Nowe gospodarstwa s ą organizowane na ich podobie ństwo . Ci ągle widoczna pozostaje w przestrzeni XIX wieczna, pouwłaszczeniowa akcja kolonizacyjna rz ądu pruskiego a tak że ta polegaj ąca na zagospodarowywaniu pustek, zakładaniu osad, przysiółków, zagród samotniczych, zwi ązana niejednokrotnie ze znacznymi niekiedy nadziałami ziemi.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 19

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 21 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

Czytelna jest równie ż nadal ró żnica widoczna w sposobie zagospodarowania przestrzeni w okresie mi ędzywojennym XX wieku, po polskiej i niemieckiej stronie. W tym, dawna zamo żno ść wsi niemieckich – du że siedliska, obszerne murowane budynki mieszkalne i gospodarcze, rozlegle ogrody i sady a tak że XIX-wieczny rozwój infrastruktury technicznej i drobnego przemysłu. W okresie średniowiecza powstała wi ększo ść istniej ących do dzisiaj układów ruralistycznych. Były to wsi rycerskie, ko ścielne lub królewskie. Ukształtowały si ę jako wsie: owalnicowe, owalnicowo – placowe, ulicowe. Zachowały czytelny, historycznie ukształtowany układ przestrzenny. W wi ększo ści z nich wida ć ich znaczny rozwój w II poł. XIX wieku, w okresie mi ędzywojennym i po 1945 roku. Zmiana sytuacji politycznej , gospodarczej i społecznej zapisała si ę w ich przestrzeni. O ile wzmo żony ich rozwój w dwóch pierwszych okresach był w dzisiejszej ocenie w miar ę harmonijny i kontynuował wcze śniej obowi ązuj ące zasady w zakresie gospodarowania i kształtowania przestrzeni – tworzenia siedlisk, zabudowy bądź u żytkowania terenów wspólnych, rozwoju wzdłu ż głównych dróg, stosowania tradycyjnej skali zabudowy, stosowania głównie miejscowych materiałów i umiej ętno ści lokalnych warsztatów budowlanych, o tyle rozwój po 1945 zmienił te zasady. Powstała na obszarach o funkcji rolniczej architektura modernistyczna, pod wzgl ędem formalnym funkcjonalnym i estetycznym obca miejscowej tradycji budowlanej, „miejska” w swym charakterze. Takie s ą: cho ć trzeba przyzna ć stosunkowo nieliczne na terenie gminy, sklepy, budowle zwi ązane z obsług ą rolnictwa i drobnego przemysłu, oraz miejskie zarówno w układzie przestrzennym, jak i w wyrazie architektonicznym osiedla mieszkalne – np. Parchowo. Nie znalazły równie ż wspólnego j ęzyka z tradycj ą budowlan ą regionu nowopowstałe osiedla domków letniskowych . Stosunkowo liczne jeszcze po wojnie budynki drewniane – mieszkalne i gospodarcze w zasadzie zanikły. Obecnie zachowały si ę wła ściwie pojedyncze domy mieszkalne i budynki gospodarcze – naprawd ę warte zachowania in situ – jako świadkowie miejscowej tradycji budowlanej i ci ągło ści kulturowej regionu.

WYKAZ OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

data wpisu numer do rejestru rejestru woj. obiekt ul adres nr miejscowo ść zabytków pomorskiego 13.02.1975 827 Stodoła Bylina 8 Bylina

Ko ściół parafialny pw. 02.11.2004 1749 ul Ko ścielna 8 Parchowo św. Mikołaja Biskupa

Dom (procedura 10.02.1975 825 Jele ńcz 8 Jele ńcz skre ślenia w toku)

18.02.1975 834 Dom (nie istnieje) Gołczewo 21 Gołczewo Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Gda ńsku

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 20

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 22 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

WYKAZ CMENTARZY ORAZ ZAŁO ŻEŃ PARKOWYCH ZNAJDUJ ĄCYCH SI Ę W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW

Lp. miejscowo ść obiekt 1 Gołczewo cmentarz ewangelicki 2 Nowa Wie ś cmentarz ewangelicki 3 Nakla cmentarz parafialny 4 Parchowo park pałacowy 5 Parchowo cmentarz przyko ścielny 6 Żukówko cmentarz ewangelicki

WYKAZ OBIEKTÓW ZNAJDUJ ĄCYCH SI Ę W WOJEWÓDZKIEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW Z TERENU GMINY PARCHOWO

Lp. miejscowo ść obiekt ulica nr 1 Bylina dom mieszkalny 1a 2 Bylina dom mieszkalny 8 3 Bylina dom mieszkalny 13 4 Bylina chlew 13 5 Bylina stodoła 13 6 Bylina stodoła 14 7 Cho śnica dom mieszkalny 10 8 Cho śnica budynek gospodarczy 10 9 Cho śnica świetlica 7 10 Gołczewo dom mieszkalny 2 11 Gołczewo izba regionalna 8 12 Gołczewo ku źnia 13 13 Gołczewo dom mieszkalny 27 14 Jamno dom mieszkalny 7 15 Jamno dom mieszkalny 20 16 Jamno dom mieszkalny 21 17 Jamno dom mieszkalny 24 18 Jamno dom mieszkalny 25 19 Jamno dom mieszkalny 26 20 Jamno dom mieszkalny 27 21 Jamno dom mieszkalny 28 22 Jamno dom mieszkalny 33 23 Jamno dom mieszkalny 47 24 Jamno dom, d. szkoła niemiecka 5 25 Jamno dom, d. szkoła polska 18 26 Jele ńcz dom mieszkalny, d. dworek 6 27 Nakla dom mieszkalny Długa 6 28 Nakla dom mieszkalny Długa 17 29 Nakla dom mieszkalny Długa 20 30 Nakla dom mieszkalny Długa 57 31 Nowa Wie ś dom mieszkalny 1 32 Nowa Wie ś dom mieszkalny 2

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 21

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 23 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

33 Nowa Wie ś dom mieszkalny 3 34 Nowa Wie ś dom mieszkalny 6 35 Nowa Wie ś dom mieszkalny 11 36 Parchowo dom mieszkalny/biblioteka Kartuska 11 37 Parchowo poczta Kartuska 13 38 Parchowo dom mieszkalny Kasztanowa 3 39 Parchowo dom mieszkalny Kasztanowa 7 40 Parchowo dom mieszkalny Ko ścielna 1 41 Parchowo dom mieszkalny Ko ścielna 2 42 Parchowo dom mieszkalny Ko ścielna 4 43 Parchowo plebania Ko ścielna 8 44 Parchowo dom mieszkalny Wyzwolenia 3 45 Parchowo pałac, ob. GOPS Kasztanowa 2 46 Parchowski Młyn dom mieszkalny 1 47 Parchowski Młyn Młyn 1 48 Soszyca dom mieszkalny 1 49 Soszyca dom mieszkalny 5 50 Soszyca dom mieszkalny 6 51 Soszyca dom mieszkalny 7 52 Soszyca elektrownia Struga 1 53 Soszyca hydrozespół Struga 1 54 Soszyca tablica nastawcza Struga 1 55 Sylczno dom mieszkalny 8 56 Sylczno budynek inwentarski 27 57 Sylczno Świetlica 9 58 Żukówko dom mieszkalny 3

6.3 ZABYTKI RUCHOME Na mocy art. 3 pkt. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabytkiem ruchomym jest rzecz ruchoma, jej cz ęść lub zespół rzeczy ruchomych, będące dziełem człowieka lub zwi ązane z jego działalno ści ą i stanowi ące świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, których zachowanie le ży w interesie społecznym ze wzgl ędu na posiadan ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą. Zabytek ruchomy jest wpisywany do rejestru na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków na wniosek wła ściciela tego zabytku (art. 10 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Wojewódzki konserwator zabytków mo że wyda ć z urz ędu decyzj ę o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granicę albo wywiezienia za granic ę zabytku o wyj ątkowej warto ści historycznej, artystycznej lub naukowej. Do rejestru nie wpisuje si ę zabytku wpisanego do inwentarza muzeum lub wchodz ącego w skład narodowego zasobu bibliotecznego (art. 11 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Z terenu gminy nale ży, jako szczególnie wa żne, wymieni ć obiekty z ko ścioła pw. św. Mikołaja w Parchowie, takie jak pó źnobarokowe wyposa żenie oraz barokowa chrzcielnica. Cz ęść wyposa żenia ko ścioła jest po niedawnych pracach restauracyjnych, jednak w najbli ższej przyszło ści szczególn ą uwag ę nale ży zwróci ć na konieczno ść pełnej konserwacji oraz restauracji feretronów. W miar ę mo żliwo ści we współpracy z Wojewódzkim Urz ędem Ochrony Zabytków oraz parafi ą należy opracowa ć plan prac restauracyjnych.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 22

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 24 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

WYKAZ ZABYTKÓW RUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

Lp. miejscowo ść Obiekt i czas powstania Pozycja rejestru Monstrancja z pocz. XVIII 1 B-290 w. Obraz św. Mikołaja z poł. 2 B-290 XVII w. Chrzcielnica z I poł. XVII 3 B-290 Parchowo, w. oraz poł. XVIII w. Ko ściół św. Feretron z obrazem św. 4 B-290 Mikołaja Józefa z II poł. XVIII w. Biskupa Feretron z obrazem 5 Naj świ ętszego Serca Pana B-290 Jezusa z II poł. XVIII w. Feretron z obrazem św. 6 Alojzego z II poł. XVIII B-290 w.

6.4 ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE Celem ochrony stanowisk archeologicznych jest udokumentowanie reliktów osadnictwa pradziejowego i wczesno średniowiecznego. Zakres archeologicznych bada ń ratowniczych b ądź nadzoru archeologicznego ka żdorazowo okre śla inwestorowi Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w wydanym zezwoleniu. W stosunku do stanowisk o własnej formie krajobrazowej obowi ązuje zakaz zabudowy, prowadzenia prac ziemnych i przekształce ń krajobrazu z wymogami konserwacji obiektu. W przypadku zamiaru wykonania prac ziemnych inwestor zobowi ązany jest uzyska ć zezwolenie Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Proponuje si ę nast ępuj ące działania maj ące na celu wyeksponowanie, popularyzacj ę i ochron ę zabytków archeologicznych – stanowisk o własnej formie krajobrazowej: • wł ączenie w przebieg tras turystycznych pieszych i rowerowych • zaprojektowanie ście żki dydaktycznej poprzez Gmin ę we współudziale z instytucjami ochrony zabytków i przyrody oraz instytucjami o światowymi • oznakowanie ww. obiektów archeologicznych z krótk ą informacj ą o warto ści zabytkowo-kulturowej i zaleceniami co do przestrzegania porz ądku i ładu

WYKAZ OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

Nr strefy Nr Rodzaj Chronologia Miejscowo ść Nr AZP ochrony rejestrowy stanowiska W.I. wczesne A-a- grodzisko średniowiecze XIII - Jamno 15-34/23/m.1 1 35/221/K XIV wiek wczesne A-a- osada średniowiecze Jamno 15-34/24/m.4 2 36/222/K IX - 1 poł. X wieku

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 23

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 25 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

A-a- wczesne grodzisko Jamno 15-34/26/m.22 3 33/219/K średniowiecze wczesne A-a- cmentarzysko, średniowiecze, Gołczewo 15-35/8/m.2 4 34/220/K osada kultura pomorska kultura łu życka ?, A-a- grodzisko wczesne Parchowo 15-35/41/m.1 5 40/226/K średniowiecze A-a-19/91/K cmentarzysko kultura pomorska Jele ńcz 15-35/64/m.1 6 Źródło: Wojewódzki Urz ąd Ochrony Zabytków w Gda ńsku

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 24

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 26 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 25

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 27 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 26

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 28 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

6.6 ELEMENTY DZIEDZICTWA NIEMATERIALNEGO UNESCO definiuje dziedzictwo niematerialne jako zwyczaje, przekaz ustny, wiedz ę i umiej ętno ści, które s ą uznane za cz ęść własnego dziedzictwa przez dan ą wspólnot ę, grup ę lub jednostki. Ten rodzaj dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem, histori ą i stosunkiem do przyrody. Jest to poj ęcie trudno definiowalne w stosunku do konkretnych wytworów kultury, jednak jego waga dla lokalnej społeczno ści jest ogromna, gdy ż jest ono źródłem poczucia to żsamo ści i kulturowej ci ągło ści. Dziedzictwo niematerialne obejmuje tak że przejawy zachowa ń kulturowych i ich wytworów, takie jak: tradycje i przekazy ustne (w tym j ęzyk jako narz ędzie przekazu), spektakle i widowiska, zwyczaje, obyczaje i obchody świ ąteczne, wiedz ę o wszech świecie i przyrodzie oraz zwi ązane z ni ą praktyki, a tak że rzemiosła. Obszar gminy w przewa żaj ącym procencie zamieszkuj ą Kaszubi, którzy kultywuj ą lokalne tradycje kaszubskie w gwarze, muzyce, ta ńcach, hafcie i wyrobach ludowych, czego przykładem jest działaj ący przy Gminnym O środku Kultury Kaszubski Zespół Modraki. Wystaw ę po świ ęcon ą kulturze kaszubskiej posiada Izba Regionalna w Gołczewie, nale żą ca do obiektów Gminnego O środka Kultury w Parchowie. W budynku znajduj ą si ę zbiory etnograficzne w postaci narz ędzi i sprzętu wykorzystywanego dawniej w rolnictwie, rzemio śle i

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 27

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 29 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

życiu codziennym przez Kaszubów. W Izbie mo żna w tradycyjny sposób przygotowa ć wypieki i potrawy pochodz ące z okolic Gołczewa.

7. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY - ANALIZA SWOT Dla potrzeb lepszej diagnozy stanu istniej ącego w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego oraz w celu sformowania priorytetów działa ń władz samorz ądowych opracowano analiz ę SWOT dla Gminy Parchowo.

ANALIZA SWOT

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• Atrakcyjne poło żenie Gminy, • Zaniedbania w zakresie stanu sprzyjaj ące rozwojowi turystyki technicznego cz ęś ci obiektów wpisanych • Poło żenie Parchowa w centrum gminy, do gminnej ewidencji zabytków co wi ąż e si ę z jego dobr ą dost ępno ści ą • Niekontrolowane przebudowy i rozbiórki • Dobra drogowa dost ępno ść obiektów zabytkowych komunikacyjna, • Trudno ści finansowe wła ścicieli obiektów • Blisko ść miasta powiatowego - Bytowa zabytkowych • Ciekawa rze źba terenu • Niewielka popularyzacja wiedzy z • Obecno ść jezior, pokrywaj ących zakresu ochrony zabytków i dziedzictwa znacz ący procent powierzchni Gminy kulturowego • Utrzymanie w dobrym stanie • Brak środków na prowadzenie wi ększo ści obiektów sakralnych oraz dokładnych bada ń archeologicznych, obiektów u żyteczno ści publicznej architektonicznych i historycznych • Interesuj ące obiekty zabytkowe, takie • Du że zmiany w historycznych układach jak np. ko ściół parafialny w Parchowie przestrzennych w wi ększo ści • Ró żnorodno ść zabudowy, która miejscowo ści gminy cz ęś ciowo zachowała stary, kaszubski • Brak dost ępno ści kolejowej charakter • Kiepska jako ść gleb • Du ża liczba szlaków turystycznych • Niezbyt dobra jako ść cz ęś ci dróg • Wykorzystywanie funduszy unijnych kołowych • Zainteresowanie histori ą i kultur ą • Sezonowo ść turystyki regionu władz Gminy • Migracje rdzennej ludno ści oraz napływ • Odbywaj ące si ę regularnie imprezy nowych mieszka ńców powoduj ące zanik kulturalne lokalnych tradycji regionalnych • Zwi ększaj ąca si ę liczba • Niezbyt wysokie dochody gminy odwiedzaj ących gmin ę turystów • Popularno ść gminy w zakresie pobytów letniskowych • Czysto ść środowiska naturalnego • Rozwini ęta baza miejsc noclegowych • Cz ęsto aktualizowana strona internetowa Gminy • Zaktualizowana baza danych Gminnej Ewidencji Zabytków

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 28

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 30 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

SZANSE ZAGRO ŻENIA

• Zwi ększenie środków bud żetowych na • Degradacja krajobrazu kulturowego działania zwi ązane z ochron ą zabytków poprzez wprowadzanie elementów nowej • Pozyskiwanie wsparcia finansowego z zabudowy nie nawi ązuj ących do wielu źródeł (w tym unijnych) na prace historycznego charakteru konserwatorskie zabytków • Niewła ściwe działanie inwestycyjne lub • Szersza promocja walorów kulturowych ich brak, przyczyniaj ące si ę do dalszej Gminy degradacji obiektów zabytkowych • Wzrastaj ąca świadomo ść mieszka ńców w • Niewła ściwe stosowanie nowych zakresie poprawy estetyki budynków elementów budowlanych i technologii • Wzrost poszanowania dla obiektów przy odnawianiu i remoncie obiektów posiadaj ących walory historyczne zabytkowych • Tworzenie nowych projektów i • Niezbyt skuteczna egzekucja prawna w produktów turystycznych w oparciu o zakresie samowoli budowlanych oraz istniej ące zasoby dewastacji zabytków i środowiska • Dalszy rozwój szlaków turystycznych • Zwi ększony ruch turystyczny powoduj ący opartych na dziedzictwie kulturowym degradacj ę substancji zabytkowej regionu • Zanieczyszczenie środowiska zwi ązane ze • Współpraca mi ędzyregionalna oraz zwi ększon ą liczb ą pojazdów mi ędzynarodowa (np. w zakresie dobrych • Cz ęś ciowy zanik tradycji i to żsamo ści praktyk) lokalnej, zwi ązany ze zmian ą stylu życia • Powstawanie i dalszy rozwój istniej ących • Brak wsparcia władz pa ństwowych w organizacji pozarz ądowych w sferze wielu aspektach polityki samorz ądowej dziedzictwa kulturowego • Cz ęste zmiany prawne w zakresie ochrony • Tworzenie systemu informacji dziedzictwa kulturowego turystycznej oraz jednolitej identyfikacji • Niestabilno ść finansów publicznych i wizualnej obiektów zabytkowych przepisów z nimi zwi ązanych • Komplementarno ść Programu Gminnego • Kl ęski żywiołowe i inne zdarzenia losowe z Programem Opieki nad Zabytkami dla • Akty wandalizmu Województwa Pomorskiego

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 29

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 31 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

8. ZAŁO ŻENIA PROGRAMOWE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO Gminny Program Opieki nad Zabytkami formułuje szereg działa ń samorz ądu w zakresie opieki nad zabytkami z terenu Gminy. Wyznaczone kierunki i zadania uwzgl ędniaj ą specyfik ę dziejów Gminy i charakter jego dziedzictwa kulturowego, s ą zgodne z celami wskazanymi w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, a tak że komplementarne w stosunku do pozostałych dokumentów strategicznych.

PROPONOWANE KIERUNKI DZIAŁA Ń GMINY

CEL 1: Ochrona i opieka nad zabytkami oraz ochrona krajobrazu kulturowego poprzez priorytetowe traktowanie obszarów warto ściowych kulturowo w kształtowaniu polityki przestrzennej Gminy Priorytet: Działania:

Ścisłe powi ązanie zada ń słu żą cych opiece - aktualizacja poszczególnych dokumentów nad zabytkami ze studium uwarunkowa ń i - dbało ść o wł ączenie ochrony dziedzictwa kierunków zagospodarowania przestrzennego kulturowego do tre ści dokumentów oraz polityk ą przestrzenn ą Gminy

Integrowanie ochrony zabytków i opieki nad - w przypadku uchwalania nowych zabytkami oraz walorów przyrodniczych w miejscowych planów zagospodarowania miejscowych planach zagospodarowania niezb ędne jest uwzgl ędnianie postulatów przestrzennego ochrony dziedzictwa kulturowego

Wprowadzenie i egzekwowanie zasad - wprowadzenie jednolitej polityki ochrony materialnego dziedzictwa dotycz ącej obiektów zabytkowych kulturowego w miejscowych planach - d ąż enie do zachowania ładu przestrzennego zagospodarowania przestrzennego w ramach istniej ących jednostek osadniczych Współpraca z Wojewódzkim Urz ędem Ochrony Zabytków przy identyfikacji celów zwi ązanych z ochron ą dziedzictwa historycznego

CEL 2: Wykorzystanie zasobów i walorów krajobrazu kulturowego Gminy w rozwoju turystyki. Priorytet: Działania: Wprowadzenie na terenie Gminy - identyfikacja najcenniejszych zabytków zintegrowanego systemu informacji - opracowanie jednolitego systemu oznacze ń wizualnej dotycz ącej zasobu i walorów - odpowiednie wyeksponowanie dziedzictwa kulturowego, w odniesieniu do najcenniejszych zabytków najcenniejszych przestrzeni (krajobrazów), miejsc (punktów widokowych b ądź pami ątkowych), obiektów (parki, cmentarze, budowle, zespoły).

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 30

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 32 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

Rozwój istniej ących szlaków turystycznych - przy współpracy z gminami s ąsiednimi i oraz wł ączenie Gminy w mi ędzynarodowe i partnerami z kraju i zagranicy krajowe programy lub szlaki turystyczne promuj ące zabytki

Opracowanie mapy ukazuj ącej zasoby i walory gminnego krajobrazu kulturowego na tle walorów przyrodniczych i atrakcji turystycznych; udost ępnienie mapy w siedzibie Urz ędu Gminy i w siedzibach prowadzonych przez niego organów (dom kultury, muzeum, biblioteka publiczna) Przygotowanie i druk folderów promuj ących - wraz z udziałem w targach, konferencjach walory krajobrazowe (zabytkowe i bądź programach mi ędzygminnych przyrodnicze) terenów Gminy Inicjowanie, wspieranie i udzielanie pomocy - przy wykorzystaniu środków krajowych i (organizacyjnej, rzeczowej i finansowej) unijnych przy tworzeniu nowoczesnych multimedialnych ekspozycji (stałych i czasowych) po świ ęconych dziedzictwu regionu Współpraca z mediami regionalnymi w - w tym działania marketingowe, zakresie promocji walorów dziedzictwa przyci ągaj ące zarówno turystów, jak i kulturowego, ze szczególn ą uwag ą zwrócon ą inwestorów na problematyk ę rewitalizacji zabytków.

CEL 3: Wsparcie dla obiektów posiadaj ących warto ści historyczne i kulturowe Priorytet: Działania: Wprowadzanie zmian w gminnej ewidencji - regularna aktualizacja gminnej ewidencji zabytków w oparciu o aktualizowany wykaz zabytków obiektów zabytkowych

Wspieranie rozwoju gospodarstw -informowanie wła ścicieli o mo żliwo ściach agroturystycznych w obiektach zabytkowych dofinansowania

Okresowe przegl ądy zabezpiecze ń obiektów - opracowanie programu ochrony zabytków zabytkowych zgodnie z Gminnym na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji programem ochrony zabytków na wypadek kryzysowych konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych - okre ślenie procedur przeciwdziałania zagro żeniom

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 31

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 33 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

Wprowadzenie do systemu edukacji szkolnej - organizacja wyjazdów b ądź wycieczek w i przedszkolnej elementów dotycz ących szczególnie wa żne miejsca regionu ochrony dziedzictwa kulturowego regionu - prezentacje i wystawy promuj ące region kaszubskiego oraz to żsamo ści lokalnej Wspieranie rozwoju regionalnych galerii, izb - wsparcie dla wydawania publikacji pami ęci, świetlic (np. istniej ących izb regionalnych historycznych, muzeów itp.) - organizacja konkursów wiedzy o regionie itd. Popularyzacja opieki nad zabytkami poprzez - we współpracy ze szkołami, bibliotekami, wszelkiego rodzaju konkursy promuj ące regionalistami itd. wiedz ę na temat dziedzictwa kulturowego - obejmowanie takich inicjatyw przez władze gminy swoim patronatem Organizacja akcji społecznych w - we współpracy z lokalnymi liderami i poszczególnych sołectwach, maj ących na organizacjami celu zadbanie o szczególnie cenne miejsca (np. cmentarze, obeliski)

9. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Zadania opisane w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami dla Gminy Parchowo powinny by ć realizowane poprzez wspólne działania władz samorządowych, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wła ścicieli oraz zarz ądców obiektów, parafie, organizacje pozarz ądowe i stowarzyszenia, w ramach posiadanych przez te jednostki kompetencji, praw i obowi ązków wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów prawnych. Ze strony Gminy Parchowo zadania b ędą wykonywane b ądź wspierane przez wiejskie jednostki organizacyjne (szkoły, przedszkola, placówki kultury – np. biblioteka) oraz Urz ąd Gminy w ramach zada ń własnych, poprzez istniej ące i planowane instrumenty: • prawne (np. poprzez uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytków obiektów o warto ściach artystycznych i zabytkowych, prowadzenie gminnej ewidencji zabytków, wykonywanie decyzji administracyjnych, np. wojewódzkiego konserwatora zabytków), • finansowe (np. udzielanie dotacji na prace remontowe, konserwatorskie i prace budowlane przy zabytkach, środki bud żetowe na zadania własne z przeznaczeniem na remonty i modernizacje zabytków b ędących własno ści ąGminy, korzystanie z programów uwzgl ędniaj ących dofinansowanie ze środków zagranicznych i krajowych, nagrody, ulgi finansowe), • społeczne (działania stymuluj ące np. w zakresie edukacji, promocji, informacji, działa ń sprzyjaj ących tworzeniu miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami oraz rozwojem turystyki), • kontrolne (m.in. monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego – gminnej ewidencji zabytków), • koordynacji (m.in. poprzez realizacje projektów i programów dotycz ących ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewódzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego itp., współpraca z gminami sąsiednimi, o środkami naukowymi i akademickimi, zwi ązkami wyznaniowymi).

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 32

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 34 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

10. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Na mocy art. 87 ust. 1 i ust. 5 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest sporz ądzany na okres 4 lat, co 2 lata wójt (burmistrz, prezydent) sporz ądza sprawozdanie z jego realizacji, które przedstawia Radzie Gminy (Miasta). Wskazane jest aby sprawozdania z realizacji Programu były przekazywane do wiadomo ści Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Sprawozdanie powinno okre śla ć poziom realizacji gminnego programu oraz efektywno ść wykonania planowanych zada ń, w tym np. poziom (w % b ądź liczbach): • wydatków bud żetu na ochron ę i opiek ę nad zabytkami, • warto ść finansow ą wykonanych/dofinansowanych prac remontowo- konserwatorskich przy zabytkach, • liczba obiektów poddanych tym pracom, • poziom (w %) obj ęcia terenu Gminy miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, • liczba wniosków o wpis do rejestru zabytków obszarów, obiektów i zespołów zabytkowych, • liczba utworzonych szlaków turystycznych, • liczba wydanych wydawnictw, liczba szkole ń, imprez zwi ązanych z ochron ą dziedzictwa kulturowego itd. • ilo ść zabytków oznakowanych znakiem bł ękitnej tarczy.

11. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami jednoznacznie wskazuje wła ściciela – posiadacza zabytku zobowi ązanego do opieki nad zabytkiem. Zakres tej opieki okre śla art. 5 wspomnianej ustawy. Pa ństwo zobowi ązuje si ę do wspomagania finansowego zada ń realizowanych przy konserwacji obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków. Zgodnie z zapisem art. 73 osoba fizyczna, jednostka samorz ądu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna, b ędąca posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru zabytków albo posiadaj ąca taki zabytek w trwałym zarz ądzie, mo że ubiega ć si ę o dotacj ę celow ą z bud żetu pa ństwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku. Dotacje takie przyznawane s ą przez ministra wła ściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego lub wojewódzkiego konserwatora zabytków wła ściwego dla terenu, na którym jest zlokalizowany obiekt zabytkowy wpisany do rejestru zabytków Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków – Delegatura w Słupsku). Z tych dwóch źródeł finansowania mo żna korzysta ć niezale żnie. Ustawa zezwala na ubieganie si ę o udzielenie dofinansowania nie tylko na prace planowane do wykonania przy zabytku w danym roku bud żetowym, lecz tak że na prace, które zostały wykonane w okresie trzech lat poprzedzaj ących rok zło żenia przez wnioskodawc ę wniosku o udzielenie dotacji (art. 76 ust. 1 pkt 2 ustawy). Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zawiera wykaz prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, które mog ą by ć obj ęte dotacj ą (art. 77 ustawy). Integraln ą cz ęś ci ą ustawy, wynikaj ącą z zapisu art. 80 ust. 1 jest rozporz ądzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielenia dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 940 ze zm.). Poza środkami bud żetu pa ństwa działania Programu mog ą by ć finansowane przez: • środki własne z bud żetu Gminy Parchowo na realizacj ę zada ń własnych, • dotacje samorz ądu województwa dla jednostek samorz ądu terytorialnego innych szczebli na realizacj ę zada ń z zakresu kultury i sztuki,

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 33

Dziennik Urzędowy Województwa Pomorskiego – 35 – Poz. 4286 ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

• dotacje, granty, nagrody samorz ądu województwa dla podmiotów nie zaliczanych do sektora finansów publicznych, • dochody własne instytucji kultury, • środki prywatne (osób fizycznych, stowarzysze ń, fundacji, osób prawnych, zwi ązków wyznaniowych), • dotacje i fundusze celowe rz ądowych i pozarz ądowych programów pomocowych, • środki Unii Europejskiej, • inne środki przewidziane prawem.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PARCHOWO NA LATA 2014-2017 str. 34