’17

Jaar ’18 verslag 2 Verantwoording Raad van Toezicht

017 was het jaar waarin het van historisch besef en nieuwe inzichten. en toelichtingen van de directie heeft de Ro Theater, de Rotterdamse Bij de benoeming van nieuwe leden heeft Raad het jaarverslag goedgekeurd. De 2Schouwburg en het Productiehuis de Code Culturele Diversiteit een belang- jaarrekening is gecontroleerd en goedge- Rotterdam samen de toekomst ingingen rijke rol gespeeld. De Raad is van mening keurd door Berghout Accountants B.V. Op als Theater Rotterdam, het Rotterdamse dat zij met deze nieuwe samenstelling grond hiervan verleent de Raad decharge stadstheater met Wunderbaum als voldoet aan de noodzaak van een Raad aan de directie voor het gevoerde beleid. vaste partner. De vorming van Theater met leden met diverse achtergronden, De Raad hanteert de Code Cultural Rotterdam bleef een belangrijke plek die de grootstedelijkheid van Rotterdam Governance als uitgangspunt van be- innemen tijdens de vergaderingen. De or- weerspiegelen. stuurlijk handelen en heeft vastgesteld ganisatie Theater Rotterdam functioneer- In 2017 werd afscheid genomen van twee dat de salariëring van de directie de WNT- de het gehele jaar 2017 als één organisatie lang zittende raadsleden, Lorike Hagdorn norm niet overschrijdt. De toelichting ondanks dat de juridische fusie pas per 1 en Hans Andersson. Hun lidmaatschap hierop is opgenomen in de jaarrekening. maart plaatsvond. van de Raad werd gelet op de continuï- In 2017 kwam de Raad van Toezicht vijf Naast vorming van Theater Rotterdam teit gedurende het fusietraject voor een keer in vergadering bijeen en eenmaal waren belangrijke gespreksonderwerpen derde termijn – van één jaar – verlengd buiten vergadering middels een con- de artistieke lijn, de ontwikkeling van tot maart 2017. Wij bedanken Hans voor ference call. De vergaderingen vonden de marketing en branding van Theater zijn jarenlange inzet en zijn grote betrok- plaats op 31 januari, 20 maart, 16 mei, 4 Rotterdam en het uit te zetten beleid op kenheid tijdens het fusieproces waarbij september en 13 december. De conferen- het gebied van Development. Ook de zijn brede ervaring van groot belang was. ce call vond plaats op 21 april. financiële positie van de nieuwe orga- Graag zouden wij Lorike nogmaals willen De Raad is van mening dat in het afge- nisatie was regelmatig aan de orde. Een bedanken voor haar bijzondere inzet en lopen jaar goede stappen zijn gezet om fusie organisatie dient zich opnieuw te strijdbaarheid tijdens de vorming van daadwerkelijk één organisatie te vormen zetten. Directie, hoofden en medewer- Theater Rotterdam, terwijl zij al geruime waarbinnen programmeren, produceren kers zoeken naar hun plek en de beste tijd ziek was. Helaas hebben wij in okto- en talentontwikkeling met elkaar wor- manier om daaraan inhoud te geven. Dit ber definitief afscheid van haar moeten den verbonden. Tijdens de vorming van proces heeft binnen de raad de nodige nemen, nadat zij die laatste strijd tegen Theater Rotterdam is niet gewoon, maar aandacht gekregen. haar ziekte verloor. Wij gedenken haar in extra hard, doorgewerkt om elke dag Naast het reguliere toezicht op de acti- dankbaarheid als een van de grondleggers weer voorstellingen en evenementen neer viteiten van Theater Rotterdam heeft de van Theater Rotterdam. te zetten. De Raad dankt de medewer- Raad van Toezicht uitgebreid en herhaal- Op 19 maart 2018 heeft de Raad de kers voor de zeer grote inzet en flexibi- delijk stil gestaan bij haar eigen samen- Jaarstukken 2017 besproken en vast- liteit waarmee gedurende dit fusiejaar is stelling en werkwijze. Dit had als resultaat gesteld dat Theater Rotterdam er in gewerkt, met als resultaat dat Theater dat de samenstelling van de Raad flink is geslaagd om de gestelde doelen te Rotterdam in 2017 boven verwachting wijzigde. Op 16 mei werden vijf nieuwe realiseren binnen de gestelde financiële heeft kunnen presteren. Wij zijn trots op Raadsleden benoemd, de helft van de kaders waarbij de artistieke kwaliteit en wat ons nieuwe stadstheater het eerste huidige tien leden. Daarmee is een Raad prestaties op niveau zijn gehouden. Op jaar van haar bestaan aan Rotterdam ontstaan die een mooie combinatie borgt grond van de gepresenteerde informatie heeft mogen bieden.

Rotterdam, 19 maart 2018 Raad van Toezicht Theater Rotterdam

Jos Baeten voorzitter Mirjam Bach Mavis Carrilho Jantine Kriens Frans Weisglas

Laila Abid Aukje Bolle Nick van Hussen Richard Sitton Rob Wiegman

3 Inhoudsopgave

Verantwoording

Raad van Toezicht 3

Directieverslag 5

Activiteiten

Theater maken 8

Theater presenteren 17

Talent ontwikkelen 22

Overige activiteiten 31

Jaarrekening

Prestatieverantwoording Ministerie van OC&W 40

Prestatieverantwoordingen Gemeente Rotterdam 41

Balans 42

Exploitatierekening 43

Toelichting 45

Nevenfuncties 50

Controleverklaring 51

OPRICHTING DOELSTELLING EN ACTIVITEITEN genheid wordt geboden door middel van het maken Stichting Theater Rotterdam is statutair opgericht Stichting Theater Rotterdam heeft tot doel het van producties onderzoek te doen naar de speelstijl, op 27 januari 2016 en is gevestigd in Rotterdam. organiseren, produceren en uitvoeren van pro- vorm en presentatie. De Stichting Theater Rotterdam is een fusie van fessionele culturele, kunstzinnige en educatieve Stichting Theaterproducties Rotterdam, Stichting projecten, waaronder begrepen maar niet daartoe COLOFON Rotterdamse Schouwburg, Stichting Productiehuis beperkt theaterproducties, evenementen, debatten, Eindredactie Winfred van den Bor, José Greweldinger Rotterdam en Stichting Internationale Keuze contextprogramma’s en festivals. Daarnaast heeft Redactie Kim Christiaansen, Melle Daamen, Silvie Rotterdam. Juridisch is de fusie per 28 februari zij tot doel het beheer en de exploitatie van de Dees, Bert Determann, Tanja Elstgeest, Walther geeffectueerd, met terugwerkende kracht vanaf 1 TR locaties Schouwburg en Witte de With en het van den Heuvel, Jeroen de Leeuw, Nicole Sanberg, januari 2017. ontwikkelen van productiehuisactiviteiten binnen Ellen Walraven, Winfred van den Bor Theater Rotterdam, waar theatermakers de gele- Fotografie Vormgeving Vruchtvlees

4 Directie verslag

it was het eerste bestaansjaar van FUSIE “… ben zeer onder de Theater Rotterdam. De start van Eind 2016 werd duidelijk dat, ondanks indruk van het nieuwe D de nieuwe organisatie vergde in- zorgvuldige voorbereidingen, het niet logo van Theater zicht, tijd en energie en verliep niet altijd mogelijk was om de fusie tot Theater zonder slag of stoot, maar de idee achter Rotterdam op 1 januari 2017 te realiseren. Rotterdam. Het simpele de fusie – de combinatie van het theater De overgang naar één pensioenfonds acroniem TR, maar dan maken, theater presenteren en talent bleek niet haalbaar door de hoge kos- schuin afgedrukt en in ontwikkelen – staat fier overeind en vormt ten die zowel het vertrek bij het ABP een klassiek lettertype. het DNA van onze organisatie. We hebben als de intreding van het Pensioenfonds Het zal wel aan mij liggen, het in het afgelopen jaar uitstekend Zorg en Welzijn (PFZW) met zich mee- maar telkens als ik dat gedaan: veel theaterproducties met een bracht. In februari werd alsnog een logo ergens zie, denk ik: goede ontvangst, veel bezoekers zowel in overeenkomst met de pensioenfondsen Rotterdam als in het land en we behaal- gesloten. Medewerkers die reeds een ‘Shakespeare!’. Ik weet niet den de afgesproken prestaties. Theater ABP-pensioenregeling hebben, blijven als wié het bedacht heeft, Rotterdam haalde 204.138 bezoekers uitzondering op de cao Toneel en Dans, bij maar die creatieveling in Rotterdam in huis, 71.800 bezoekers het ABP. De andere medewerkers waren verdient wat mij betreft bij de voorstellingen in de Nederlandse reeds verzekerd bij PFZW en nieuwe De Grote Prijs voor de theaters en 15.927 bezoekers over de medewerkers sluiten zich bij hen aan. De Typografie 2017. En als landsgrenzen. Het op niveau houden van kosten liggen aanzienlijk lager dan de oor- die prijs niet bestaat, de prestaties en de vernieuwingen binnen spronkelijk geraamde kosten, maar blijven de organisatiestructuur en -cultuur vroeg een bittere pil. Na beperkt uitstel fuseer- dan moeten we hem veel van onze medewerkers. Wij zijn hen den wij per 1 maart 2017. onmiddellijk invoeren.” zeer dankbaar voor hun inzet, flexibiliteit De afdelingen marketing, educatie, – Willem Bruring, vaste bezoeker. en betrokkenheid. financiën, P&O, facilitair en development (nieuwe afdeling) werden in de loop van LANCERING THEATER ROTTERDAM het jaar gecentraliseerd en/of samenge- In september 2017, met de start van het voegd. Daarmee werd een backbone in de nieuwe seizoen, presenteerden wij ons organisatie gevormd. Afdelingen techniek aan het publiek. Verschillende optre- en productie bleven nog gescheiden. dens, voorstellingen en een feest gaven Wel begonnen zij met samenwerken een indruk van de diversiteit die Theater door kennis en personeel uit te wisse- Rotterdam brengt. De maanden daarvoor len, waardoor bijvoorbeeld ‘huistechnici’ was een campagne voorbereid waarmee meegingen op tournee. Op het gebied van het merk Theater Rotterdam werd geïntro- huisvesting werd aan de beide locaties duceerd en de nieuwe huisstijl werd uitge- meer profiel gegeven. De artistiek uitvoe- rold. Een opvallend logo en een buiten- rende onderdelen werden grotendeels campagne met niet alleen affiches maar samengebracht op locatie Witte de With. bijvoorbeeld ook een buitententoonstelling Het Productiehuis, Wunderbaum en de op het Kruisplein. We introduceerden een vaste makers vormen daar samen met live-streaming online programma onder de afdelingen productie, techniek, het de titel TR live. De nieuwe website komt kostuumatelier, kap en grime en educatie na een intensief traject van onderzoek en het ‘makershuis’. In locatie Schouwburg ontwerp online in maart 2018. werden de centrale afdelingen onderge-

5 “Theater Rotterdam haalde ruim 204.318 bezoekers in Rotterdam in huis en 87.727 bezoekers bij de voorstellingen buiten Rotterdam”

bracht. Deze organisatiestructuur vormt profiteren van de artistieke, productione- lingen, zoals Freddie. Bovendien trekken een stevige basis van waaruit de komende le en zakelijke capaciteit binnen Theater wij nieuwe doelgroepen onze theaters jaren verder kan worden gebouwd. Rotterdam. Anderzijds is er ook in toene- in om kennis met ons te maken tijdens Fuseren kostte veel energie en mens- mende mate uitwisseling van jong en oud, bijzondere voorstellingen en evenemen- kracht. Toch zijn ook efficiency-voordelen ervaren en pril. De eerste schreden op dit ten. In 2017 startte de ontwikkeling van behaald met gezamenlijk inkopen, en het gebied werden in 2017 gezet en dat proeft een serie stadsprojecten onder leiding oversluiten van abonnementen, lidmaat- naar meer. van stadsdramaturg Hajo Doorn, die vanaf schappen en verzekeringen. De komende De sterke educatieve afdeling van het 2018 worden uitgevoerd. In samenwerking jaren worden deze processen verder voormalige Ro Theater was lokaal en met instellingen en ondernemers aan het geoptimaliseerd. nationaal toonaangevend. Met de fusie Schouwburgplein vormen wij Vereniging De Ondernemingsraad was nauw betrok- kon het werkterrein van de afdeling Verenigd Schouwburgplein. De program- ken bij het fusieproces, dat niet alleen het zich uitbreiden naar een groter aanbod mering op het plein was het meest zicht- voornemen en de fusie zelf beslaat, maar van voorstellingen, waardoor nog beter baar nadat The flying Grass Carpet werd ook het traject daarna. De fuserende or- wordt aangesloten op de vraag vanuit uitgerold om 9 maanden lang te zorgen ganisaties kenden allerlei ‘lokale’ bedrijfs- het onderwijs. De voor- en nagesprekken voor een immens pop-up stadspark. regelingen, zoals reiskostenregelingen, ver- werden geïntensiveerd en verdiept. goedingen en vrije dagen. Het afgelo­pen SAMENWERKINGSPARTNERS IN DE STAD jaar is hierover veelvuldig overlegd en dat POSITIONERING Theater Rotterdam verbindt zich actief heeft er toe geleid dat diverse bestaande Theater Rotterdam neemt een uitzonder- met uiteenlopende partijen in de stad. regelingen zijn geharmoniseerd en gelden lijke positie in binnen het Nederlandse Natuurlijk zetten wij in 2017 de samen- voor al onze medewerkers. De directie theaterlandschap vanwege de grote rol werkingen met onze ‘huis’-festivals door, kijkt terug op een constructief overleg met als coproducent met fondsgezelschap- zoals met het International Film Festival de Ondernemingsraad. pen. We investeren niet alleen financieel, Rotterdam, Operadagen Rotterdam, maar ook met technische en zakelijke Motel Mozaïque en Circusstad Rotterdam. UNIEKE COMBINATIE VAN ondersteuning, repetitieruimtes en kennis. Bijzonder trots zijn we op de band KERNACTIVITEITEN Daarnaast positioneren wij ons uiteraard met onze huisgezelschappen: Scapino Theater Rotterdam heeft een in als vooraanstaand theater en een landelijk Ballet Rotterdam, Conny Janssen Danst, Nederland uniek organisatiemodel. Dat tourend gezelschap. Wij speelden 33% Maas theater en dans én Hotel Modern. zit allereerst in de combinatie van het van de voorstellingen van onze eigen Daarnaast koesterden wij onze samen- maken en presenteren van theater én het producties in Rotterdam, tezamen met de werkingen met bedrijven, zoals Rabobank ontwikkelen van talent binnen zo’n grote programmering brachten wij 788 voor- Rotterdam, Koninklijke Vopak, Fondel en producerende en presenterende organi- stellingen in onze eigen theaters. De 298 Loyens&Loeff en knoopten we nieuwe satie. Daarnaast zit dit in de vorming van voorstellingen in de Nederlandse theaters relaties aan. Op educatief gebied houden een makersensemble i.p.v. het aanstellen werden breed over het land verspreid. wij de uitstekende samenwerkingen met van één artistiek leider. We hebben een Daarnaast speelden Theater Rotterdam scholen, organisaties en amateurs in vaste verbinding met Suzanne Boogaerdt, producties 84 maal in het buitenland stand. Vanuit onze artistieke kern is veel Bianca van der Schoot, Erik Whien, Pieter Theater Rotterdam verbindt zich aan de overleg met de andere culturele partijen Kramer, Johan Simons en Davy Pieters. stad Rotterdam. Natuurlijk staan wij met in de stad, die regelmatig tot kruisbestui- Daarnaast werken wij per productie met onze theaters midden in de stad, maar vingen leiden. daartoe aangetrokken makers of acteurs. we laten ons ook veelvuldig buiten onze Het Productiehuis verbindt vele jonge muren zien. Bijvoorbeeld met onze edu- CULTURELE DIVERSITEIT talentvolle makers aan zich, die kunnen catieve activiteiten en locatievoorstel- Theater Rotterdam was in 2016 één van

6 PRESTATIES gerealiseerd begroot RESULTATEN gerealiseerd begroot Rotterdam Financieel Resultaat 9 7. 3 5 6 0

uitvoeringen 788 610 Eigen Inkomsten Percentage

bezoekers 204.318 162.000 Theater Algemeen 38,2% 35,8%

gemiddeld aantal bezoekers 259 266 Productiehuis 2 7, 5 % 19,5%

Producties

eigen producties 19 13

coproducties 16 4

uitvoeringen 571 385

bezoekers 118.956 69.250

gemiddeld aantal bezoekers 209 180

Educatie

activiteiten 1.037 1.029

deelnemers 3 7. 0 1 4 3 7. 2 7 5

gemiddeld aantal deelnemers 36 36

de trekkers achter het rapport van de de programmering tonen we lokaal en krijgt komend seizoen landelijk navolging. Commissie “Over het Voetlicht”, dat werd internationaal cultureel diverse voor- Het aantal verhuringen en evenementen opgesteld in opdracht van de podium- stellingen, waaronder belangrijk werk als steeg in 2017 waardoor de opbrengsten kunstensector. Daarin werd onder meer DAD van Nasrdin Char, Malcom X van KVS uit evenementen licht hoger waren dan geconcludeerd dat de diversificatie in de en Caen Amour van Trajal Harrell. Vanuit de verwacht. De inkomsten uit sponso- podiumkunstensector niet gelijk oploopt Talentontwikkeling kiezen we nadrukkelijk ring bleef vrijwel gelijk. De inhoudelijke met de ontwikkeling in de samenleving. voor jonge makers met diverse ach- samenwerking tussen de afdelingen Vandaar dat we vervolgens in 2017 met tergronden. Het Productiehuis Theater Events en Development moet de inkom- het zogeheten Noordwijkoverleg (22 BIS- Rotterdam is echter terughoudend in het sten uit de zakelijke markt de komende theatergezelschappen en hun stand- ‘uitventen’ hiervan. Het is vanzelfspre- jaren verder stimuleren. plaatstheaters) een volgende stap hebben kend dat er in Rotterdam intercultureel en gezet om het proces van culturele diver- interdisciplinair gewerkt wordt. Met preci- VOORUITBLIK 2018 siteit te versnellen. Theater Rotterdam sie wordt met de makers zelf bepaald hoe Een fusie, zoals de vorming van Theater maakt deel uit van de klankbordgroep dit geprofileerd kan, mag of moet worden. Rotterdam, is een meerjarenplan dat tijd en stuurt actief de aangestelde cul- Bij vacatures wordt conform een van de vergt zich te vormen. In aanloop naar de tuurcurator culturele diversiteit aan. Er stellingen vanuit het Noordwijkoverleg fusie waren er reeds seizoensplanningen is een gezamenlijk werkprogramma met gewerkt met de Rooney Rule bij alle solli- gemaakt voor de te realiseren producties. de partners ontworpen dat op de vier citatieprocedures. Echter was deze niet optimaal daar er een lijnen van de Code Culturele Diversiteit zwaartepunt lag in het najaar 2018. Door volgt: personeel, publiek, programma en ONDERNEMERSCHAP het schuiven met producties is er nu een partners. Elke instelling heeft de daaruit Wederom optimaliseerden we dit jaar de betere spreiding gekomen gedurende voortvloeiende stellingen individueel opbrengsten uit de kaartverkoop door seizoen 18/19. Dit houdt dit ook in dat een ondertekend, waardoor het commitment aanscherping van het prijs- en doelgroe- aantal producties in 2018 wordt gereali- bezegeld is, en er mandaat is voor de penbeleid. Een goed voorbeeld hiervan seerd maar vooral touren in 2019. Hierdoor cultuurcurator om te sturen. Daarbij biedt is het experiment met de Toneelkaart komt er een kleine verschuiving qua het mandaat de directie heldere handrei- waarmee men voor 50 euro een serie van voorstellingsaantallen van 2018 naar 2019. king om met de medewerkers dit proces acht voorstellingen kon bezoeken. In een De voorstellingen en inkomsten binnen de concreet uit te gaan voeren. maand bezochten 172 bezoekers met de programmering blijven op peil. Binnen Theater Rotterdam is er natuurlijk Toneelkaart gemiddeld 6,3 voorstellingen, aandacht voor dit onderwerp. Binnen zo’n 1.078 bezoeken totaal. Het initiatief

Rotterdam, 19 maart 2018 Directie Theater Rotterdam

Melle Daamen Ellen Walraven Bert Determann algemeen directeur artistiek directeur directeur bedrijfsvoering

7 Theater maken

heater Rotterdam heeft een zeer Maker, om de eerste verbanden tussen complexe voorstelling vraagt veel van de divers palet aan makers, wat zowel makers en programmering te smeden. organisatie, is een grote uitdaging voor een breed als een nieuwsgierig Ook ontstonden verwantschappen of cast en crew en tegelijk extreem inspire- T werden makers over en weer gevraagd rend voor het gehele huis. Deze voor- publiek aanspreekt. Wunderbaum is onze eerste alliantiepartner en wordt op om advies of deelname aan producties. stelling is van alle BIS-voorstellingen de vele vlakken ondersteund vanuit Theater In het najaar nam de synergie tussen de voorstelling met structureel de hoogste Rotterdam, maar is juridisch geheel makers en hun teams verder toe, toen gemiddelde zaalbezetting in Nederland. zelfstandig. het Productiehuis en Wunderbaum naar De producties van Pieter Kramer zijn Het ‘makershart’ bestaat uit Erik Whien locatie Witte de With verhuisden, waar daarmee essentieel binnen het Neder- en Boogardt/VanderSchoot en hun pro- alle makers nu samen zijn gehuisvest. De landse theater. ducties worden volledig geproduceerd en makers waren vanzelfsprekend betrokken verkocht door Theater Rotterdam. Het- bij vele educatieve projecten, hielden WUNDERBAUM zelfde geldt voor Johan Simons, Pieter openbare repetities, gaven workshops, In 2017 startte Wunderbaum, na het Kramer en Davy Pieters. Daaromheen ligt maakten voorstellingen op locaties in de project The New Forest, aan een nieu- een cirkel van door het Fonds gesub- stad; maar over de gehele linie was de we periode, waarin het thema ‘gated sidieerde makers met wie we intensief zichtbaarheid nog te beperkt. communities’ de inspiratiebron is bij coproduceren, die we extra faciliteiten Rond de zomer werd een redactie in het onderzoek naar hoe de samenleving uit bieden en wiens voorstellingen bij ons in leven geroepen om de contextprogram- elkaar lijkt te vallen, op welke manier première gaan. Dit zijn Alida Dors, Ann mering te structureren. Dit is de voor- zich verschillende subgroepen binnen de Van den Broek, Lotte van den Berg, Mar- loper van de afdeling stadsdramaturgie eigen muren en systemen terugtrekken jolijn van Heemstra, Schwalbe en Urland. die in 2018 wordt opgezet, die de relatie en hoe zij als acteursgroep verschillende De dynamiek van een groot makersen- tussen makers, stad en partners verder communities actief kunnen doorkrui- semble, tournees, (gast)programmering zal ontwikkelen. sen. Zij plaatsten zichzelf daarom buiten en trajecten van nieuwe makers binnen De profilering van beide locaties staat de eigen context: ze produceerden en de talentontwikkeling van het Productie- nog in de kinderschoenen. Het makers- speelden zowel binnen maar vooral ook huis, zowel afzonderlijk als in relatie tot huis wordt geleidelijk aan ontwikkeld buiten de gangbare theaters. Ze stonden elkaar te ontwikkelen en vorm te geven door het makershart, de stadsdramaturg op pleinen, in havens, op schepen, in was de belangrijkste opdracht voor 2017. en een klein team van medewerkers. loodsen, op verlaten étages van kantoor- Het belangrijkste doel was goede (co) Voor de stadsfoyer wordt een concept gebouwen en in achterstandswijken van producties realiseren. Het spreekt voor ontwikkeld dat zorgt voor het verder Milaan en Rome. De succesvolle voorstel- zich dat het in het eerste fusiejaar een openen en delen van de Hal van de ling Superleuk, maar voortaan zonder mij, flinke puzzel was om verschillende vor- Schouwburg met makers, kunstenaars de eerste voorstelling binnen dit thema, men van maken en makers die verschillen en stedelijke partners. werd in 2017 gecoproduceerd met The- in hun noden tijdens het productieproces We brachten in totaal twee familievoor- ater Rotterdam. Daarnaast kocht Theater samen te brengen. Ook de organisatori- stellingen, vier nieuwe voorstellingen Rotterdam voorstellingen van Wie is de sche verhoudingen – met name waar de en vier coproducties. Ook waren onze echte Italiaan en Helpdesk uit voor de merkvoering en marketing betrof van de makers te zien op internationale podia en opening van Theater Rotterdam en een makers – moest worden vormgegeven. creëerden we een eenmalige openings- exclusieve relatieavond. Daarom ging veel aandacht uit naar het voorstelling met Johan Simons. samenbrengen van de verschillen, naar Theater Rotterdam is bijzonder trots dat het geven van vertrouwen en naar het FAMILIEVOORSTELLINGEN dit jaar bekend kon worden gemaakt dat onderzoek om het ensemble en haar De familievoorstelling kent een lange tra- Wunderbaum vanaf september 2018 de werkwijze verder te ontwikkelen. ditie in Rotterdam, maar is voor het ge- artistieke leiding krijgt over Theaterhaus Naast het creëren van eigen werk stond hele Nederlandse theaterlandschap van Jena, een theater dat kenmerken van voor onze makers 2017 vooral in het enorme waarde. Een uniek genre waarvan het Duitse ‘Stadttheater’ met die van teken van het wederzijds kennismaken. diverse schouwburgdirecties aangeven de ‘freie Szene’ verbindt en tradioneel Daartoe werden programmalijnen ontwik- dat dit de enige echte kwaliteitsvoorstel- door een collectief wordt geleid. Met het keld als Maker meets Maker en Maker tipt ling is voor het hele gezin. Deze grote en hoofdkwartier in Rotterdam, het artistiek

8 leiderschap in Jena en een vaste verbin- met twee producties aan de Biënnale residentie in de Barbican in London. Ook ding met Mare Culturale Urbano in Milaan van Venetië en hun coproductie met het werk van Lotte van den Berg heeft speelt Wunderbaum regelmatig in drie de Volksbühne Berlin. Meer makers van een internationale inbedding en komt Europese steden. Theater Rotterdam maakten stappen naar tot stand met meerdere internationale internationaal gerenommeerde podia en coproducenten. INTERNATIONALE POSITIONERING festivals. Zo werd Urland uitgenodigd Voor komend seizoen zijn samenwerkin- Onze makers manifesteerden zich in- voor het Theater Treffen in Berlijn en gen en coproducties voorzien met de ternationaal sterk. Het voert te ver alle maakte Wunderbaum nieuwe stappen in Volksbühne Berlijn en Schauspielhaus internationale podia waarop onze (co) het internationale speelveld met als klap- Bochum waar Johan Simons intendant is producties staan in dit verslag een plek stuk het artistiek leiderschap over The- vanaf september 2018. Daarnaast is het te geven. De belangrijkste vinden wij de aterhaus Jena. Ann Van den Broek toert werk van Davy Pieters gevraagd voor de deelname van Boogaerdt/VanderSchoot eveneens veel internationaal en had een Biënnale van Venetië.

15 dec 2016 9 apr 2017 Snorro PIETER KRAMER

Na het, vanwege de fusie, soms moeizaam verlopen productie- proces groeide Snorro in 2017 uit tot een bevlogen en volwaar- dige voorstelling in de traditie van de familievoorstelling. Na deze productie zijn we definitief tot het inzicht gekomen dat het hernemen van dergelijke producties qua budget ongeveer evenveel kost als het produceren van nieuw werk. Acteur Tibor Lukács won de Musical Award voor beste mannelij- ke bijrol. Net als vorig jaar werd op Nieuwjaarsdag de verfilmde versie van de familievoorstelling van het jaar daarvoor uitgezon- den bij de VPRO.

“Snorro is wederom een drie uur durend feest, dat van flauwigheden aan elkaar hangt, maar tegelijker- tijd het theater en al zijn wetten op een voetstuk ROTTERDAM TOTAAL zet. Met minimale middelen wordt een zo groot mo- 21 voorstellingen 78 voorstellingen gelijk feest getrapt, met een traan op de koop toe.” 16.029 bezoekers 54.057 bezoekers 763 bezoekers/voorstelling 693 bezoekers/voorstellingen  Het Parool

9 19 dec 2017 15 apr 2018 Première 23 december Woef Side 2017 Story PIETER KRAMER

Door een goede voorbereiding en de versterking van het artis- tieke team rondom Kramer, met o.a. een nieuwe productieleider en dramaturg, kwam een zeer goede voorstelling tot stand die op de première stond als een huis. De oorspronkelijke voorstelling werd een half uur ingekort en won aan actualiteit door anticipatie op het beleid van Donald Trump. De acteursploeg was op Sylvia Poorta en Martin Snip na, geheel nieuw. Een aantal hondenpop- pen en kostuums werd vernieuwd, zodat deze beter aansloten op de personages en de spelers. Woef Side Story is voorlopig de laatste herneming van een eerder werk van Kramer. In de marketing werd vooral ingezet op het liefdesdrama van de “Liefde om van te honden. Dit leidde tot een hilarische openbare repetitie voor kwispelen. De dubbele ROTTERDAM hondenbezitters die met hun hond plaatsnamen in de grote zaal laag maakt het leuk 11 voorstellingen 8.211 bezoekers en 38 honden van de Schouwburg. In de Hal werd het tijdelijke Museum of Dogs voor jong én oud” 747 bezoekers/voorstelling ingericht.  Metro

9 jun 2016 17 jun 2017 Walden ALIZE ZANDWIJK

Deze laatste voorstelling van Alize Zandwijk ging na het succes vorig jaar nogmaals op tournee door het land. De ontroerende en grappige voorstelling met de rasentertainers Arjan Ederveen en Jack Wouterse, over het nut van het leven, vriendschap, seks en de tijd die ongewild verstrijkt, trok wederom volle zalen.

“Ik heb een van de mooiste voorstellingen gezien, misschien wel van mijn hele leven. […] Het is zo ontroerend goed en zo prachtig geschreven. […] Het is te mooi voor woorden.” – Paul de Leeuw

ROTTERDAM TOTAAL 16 voorstellingen 109 voorstellingen 3.071 bezoekers 26.454 bezoekers 192 bezoekers/voorstelling 243 bezoekers/voorstellingen

10 20 sep 2017 28 okt 2017

Première 24 maart The 2017 Unpleasant Surprise DAVY PIETERS

“Zo laat Pieters feilloos zien hoe een Een visuele trip over hoe geweld via de ons overal omringen- angstcultuur verharding en vijanddenken de beeldschermen het lichaam en bewustzijn binnendringen. in de hand werkt” Indringend en vakkundig gespeeld door de acteurs, waarbij Klára  Theaterkrant Alexová en Niels Kuiters opvielen. Het geluidsdecor was van Jimi Zoet (Urland).

Davy Pieters maakt voorstellingen die veel mensen kunnen aanspreken. De komende jaren werken we aan de ontwikkeling ROTTERDAM TOTAAL van een goede beeldtaal om een nog beter publieksbereik te 10 voorstellingen 31 voorstellingen 489 bezoekers 1.826 bezoekers realiseren. 49 bezoekers/voorstelling 59 bezoekers/voorstelling

29 mrt 2017 21 mei 2017

Première Find me 1 april 2017 a boring stone ERIK WHIEN

“Zelden zie je een acteur zo vrij van effectbejag, vol vertrouwen op de krach- Erik Whien maakte samen met auteur Rik van den Bos en acteur tige, poëtische en ontroerende tekst die Gijs Naber een integere monoloog over rouw en verlies. Stan hem draagt.” Vreeken, die Erik Whien kent van een ontmoeting bij een voor- stelling van Productiehuis Rotterdam/Tijdelijke samenscholing,  Trouw maakte sterke songs, die live gezongen werden en ruimte boden aan reflectie en gevoel. Het decor van Marc Warning was inge- nieus in zijn eenvoud, een zwarte cirkel die langzaam omhoog- kwam en licht gaf. De voorstelling werd door pers en publiek ROTTERDAM TOTAAL goed ontvangen, de tournee liep goed en verkocht uit in een 10 voorstellingen 34 voorstellingen 1.374 bezoekers 3.934 bezoekers aantal geselecteerde theaters uit het kleine zalencircuit. Rik van 137 bezoekers/voorstelling 116 bezoekers/voorstelling den Bos werd genomineerd voor de Taalunie Toneelprijs.

11 9 aug 2017 14 dec 2017

Première Superleuk, maar 14 september voortaan zonder mij 2017 WUNDERBAUM

Walter Bart, Matijs Jansen, Wine Dierickx en Maartje Remmers scheepten, samen met muzikant Jens Bouttery en fotograaf/film- maker Jan Dirk van der Burg, in aan boord van het cruiseschip de Aida Prima. Een enorm cruiseschip met 3.300 overwegend Duitse passagiers. Zij deden op deze ultieme dobberende ‘gated com- munity’ een week lang inspiratie op voor de entertainmentshow die zij een maand later vertoonden als entertainers op datzelfde schip. Een confronterende, ongelofelijke en unieke ervaring. Deze “Sterke muziek… snoeiharde erupties ervaring lieten zij op hun beurt onderdeel zijn van de voorstelling van geluid” Superleuk, maar voortaan zonder mij, gebaseerd op het gelijk- namige essay van de Amerikaanse schrijver David Foster Wallace  de Volkskrant (1962-2008). In het verlengde van dat essay ging de voorstelling over de luxecruise als metafoor voor een amusementscultuur, die gebukt gaat onder een zelfvernietigend overbewustzijn en een gevecht levert tegen zijn eigen paranoia, isolatie, wanhoop en af- ROTTERDAM TOTAAL takeling. De voorstelling ging in première in de haven van Hamburg 20 voorstellingen 42 voorstellingen op het festival Theater der Welt en toerde daarna op locatie door 2.668 bezoekers 7.052 bezoekers Nederland en België. 135 bezoekers/voorstelling 168 bezoekers/voorstelling

10 mei 2017 4 jun 2017

Première Freddie 13 mei 2017 BOOGAERDT / VANDERSCHOOT

De locatievoorstelling speelde tijdens de Operadagen Rotterdam in De Wasserij aan de Bergweg in het Oude Noorden. Deze unieke installatie/performance bestond uit een drieluik. Na een formele intake, belandde elke toeschouwer in een eigen hokje, slim ontworpen door Wikke van Houwelingen en Marloes van der Hoek. Daar hoorden ze over de vele identiteiten van Farrokh Bulsara (Freddy Mercury) en werden de spelregels van de ‘transitruimte’ gedeeld. Na deze isolatie kwam het publiek in drie afzonderlijke groepen bij elkaar; in een soort crossing the “An absolute line spel, traden zij zichzelf en elkaar zeer openhartig tegemoet. ROTTERDAM must-see-feel- Tenslotte belandde men in spiegelruimte, waar een androgyne 28 voorstellingen 1.438 bezoekers experience theatre performer hen tot een massa Freddies samensmeedde die col- 51 bezoekers/voorstelling show. Amazing. lectief, gemaskerd en uit volle borst Bohemian Rhapsody zong. Different. Eye- De voorstelling werd drie weken gespeeld en in de weekenden opening.” tweemaal per dag. Deze locatievoorstelling genereerde nieuw publiek dat veel waardering had voor deze experimentele trip. – Een bezoeker

12 4 okt 2017 16 dec 2017

Première 7 oktober Revolutio- 2017 nary Road ERIK WHIEN

Al tijdens het proces bleek dat het een bijzondere productie ging worden. Er stond een topensemble bestaande uit Jacob Derwig, Malou Gorter, Alejandra Theus en Teun Luijkx. De beroemde roman van Richard Yates werd bewerkt door Jacob “Knap aan de invoelende regie van Erik Derwig. De dramaturgie, de vormgeving en het glasheldere spel Whien is dat de sympathie beurtelings bij vormden een overtuigend geheel. De voorstelling werd zeer hem en bij haar ligt.” goed ontvangen met roem voor de loepzuivere regie en het  Trouw demasqué van de burgerlijkheid. De sterke cast genereerde veel publiciteit zowel in geschreven media als op televisie met veel aandacht voor Jacob Derwig.

De tournee liep uitstekend en onderzocht wordt of de voorstel- ROTTERDAM TOTAAL ling volgend seizoen in de grote zaal kan worden hernomen en 14 voorstellingen 50 voorstellingen 2.182 bezoekers 9.414 bezoekers mogelijk internationaal gaat toeren. 156 bezoekers/voorstelling 188 bezoekers/voorstelling

5 aug 2017 17 sep 2017 BIMBO en Hideous (wo)men BOOGAERDT/VANDERSCHOOT

BIËNNALE VAN VENETIË

Op diezelfde Biënnale was ook Ann Van den Broek Boogaerdt/VanderSchoot werd uitgenodigd voor de Biënnale te zien en inmiddels is Davy Pieters geselecteerd van Venetië. Marie Groothof en Floor van Leeuwen (Schwalbe) voor de Biënnale van 2018. speelden weer mee en Klára Alexová voegde in. De voorstellin- gen waren een groot succes, razendsnel uitverkocht en belang- rijk: leidde tot veel debat. Zij gaven daarnaast een tiendaagse workshop waaraan De Volkskrant een uitgebreid inhoudelijk arti- ROTTERDAM TOTAAL kel wijdde. Het grote succes op de Biënnale genereerde direct 2 voorstellingen 5 voorstellingen 209 bezoekers 759 bezoekers internationale speelbeurten, onder andere in Montpellier en op 105 bezoekers/voorstelling 152 bezoekers/voorstelling de Berliner Festspiele.

13 20 apr 2017 20 jun 2017

Première 22 april

Zohre 2017 MARJOLIJN VAN HEEMSTRA

COPRODUCTIE

Het loepzuivere spel van de Afghaanse Zohre en Van Heemstra, die meer dan ooit haar eigen vooroordelen fileerde, vielen op in deze voorstelling. Door haar columns in Trouw en het uitgebrei- de randprogramma werd de ervaring van het publiek verlengd en verdiept en was er veel media-aandacht. De voorstelling, in eindregie van Erik Whien, wordt hernomen en gaat komend jaar ook in België spelen.

“Marjolijn van Heemstra heeft de vluchtelingen- problematiek op een mooie manier persoonlijk ROTTERDAM TOTAAL gemaakt” 4 voorstellingen 28 voorstellingen 522 bezoekers 3.708 bezoekers  de Volkskrant 131 bezoekers/voorstelling 132 bezoekers/voorstelling

30 sep 2017 5 apr 2018

Première 30 november Women in 2017 trouble BOOGAERDT / VANDERSCHOOT

COPRODUCTIE

Regisseur Susanne Kennedy en Boogardt/VanderSchoot hebben “Het is een eredienst voor de scheppende hun langlopende inhoudelijke samenwerking bekrachtigt in een mens die zijn/haar(!) diepere wonden en buitengewone voorstelling in de Berlijnse Volksbühne. Het was behoeften toont in nieuwe mythes die een complex proces omdat het de eerste voorstelling was onder onszelf daadwerkelijk overstijgen.” de nieuwe intendant (Chris Dercon), tegen wie het verzet zowel Theatermaker intern als in de stad enorm is. Dat desondanks een zo conse- quent (in vorm en inhoud) werk gemaakt kon worden, zegt veel over het vakmanschap van regisseur Susanne Kennedy en haar team. Samen tonen ze een radicaal universum, waarin persona- ges als een herinnering aan de mens door hun bestaan bewegen TOTAAL 6 voorstellingen in een permanent draaiend decor. Het is indrukwekkend hoe ze 4.127 bezoekers een ge-ont-individualiseerd mens- en wereldbeeld neerzetten, 688 bezoekers per voorstelling dat van kwetsbaarheid getuigt.

14 4 mei 2017 Theater na de Dam ERIK WHIEN

COPRODUCTIE

Ieder jaar werken de grote Nederlandse theaters en gezelschap- pen samen aan het indrukwekkende herdenkingsprogramma van Theater na de Dam. Bij Theater Rotterdam regisseerde dit jaar Erik Whien een collectief van onze spelers in een huive- ringwekkende theatrale lezing over de gruwelen van de oorlog bestaande uit fragmenten uit Het Onderzoek van Peter Weiss, samengesteld door Loek Zonneveld.

ROTTERDAM 1 voorstelling 584 bezoekers

2 sep 2016 28 okt 2017 De Vreemden JOHAN SIMONS

COPRODUCTIE

Voor de Ruhrtriennale regisseerde Johan Simons het bekroon- de verhaal Meursault – contre-enquête van Kamel Daoud. In “... een van de hoogtepunten van de De Vreemden wordt dit actuele verhaal gebruikt om wezenlijke Ruhrtriennale 2016.” vragen te stellen over culturele identiteit in tijdens van massa-  Theaterkrant migratie, postkolonialisme en integratieproblemen. Nu staan de mensen zonder naam en gezicht – de vreemden – met velen aan onze grenzen. Ze lijken misschien anoniem, maar ook zij hebben een geschiedenis, een identiteit en een cultuur. Daarom moet wij ons afvragen wie wij zijn en welke waarden wij willen uitdragen? ROTTERDAM TOTAAL 3 voorstellingen 14 voorstellingen 1.028 bezoekers 8.711 bezoekers 343 bezoekers/voorstelling 622 bezoekers/voorstelling

15 7 sep 2017 8 sep 2017 “Hoopgevend was de aanwezigheid van burgemeester Ahmed Aboutaleb, die de zaal verraste door deel te nemen aan OPENING In Europa de lezing: in een speciaal intermezzo droeg hij het gedicht Het huis van Europa JOHAN SIMONS (2011) van Ramsey Nasr voor. Hij deed dat speels, dynamisch en gedurfd, met muzi- We blikken met veel trots terug op de opening van Theater kale timing en een brutale, soms verras- Rotterdam waar we de Rotterdamse editie van In Europa sende cadans, als van een slam poet.” van Geert Mak, in de regie van Johan Simons brachten. Het — de Volkskrant staketsel van diens essayistische reisroman werd gelardeerd met historische data en getuigschriften uit het Stadsarchief en Rotterdamse auteurs.

Het Rotterdamse ensemble Domestica speelde Olivier ROTTERDAM 2 voorstellingen Messiaens Quatuor pour la fin du temps; integraal maar wel 973 bezoekers ingebed in de vertelling. Acteurs van Wunderbaum, de spelers 487 bezoekers/voorstelling van Revolutionairy Road, Pierre Bokma, Erik Whien, Elsie de Brauw, Ludwig Bindervoet van Urland en op de openingsavond ook burgemeester Ahmed Aboutaleb lazen de teksten. Het was een indringende, verstilde avond. Na deze geënsceneerde lezing ging het brandscherm omhoog voor het Genieballet van Urland. Deze ode aan de grote zaal, aan de technische vakmensen en aan de genie-liftjes liep over in een zeer geslaagd feest op het toneel. De rest van het programma speelde zich af aan de ach- terkant van het gebouw, daar waar je normaal gezien als publiek niet komt: tot in de achterste kleedkamer waren performances te zien.

Ook speelden die avond Accusations van Ann van Den Broek in de Kleine Zaal en opende Wunderbaum met Wie is de echte Italiaan locatie witte de With met aansluitend een Italiaanse maaltijd op toneel. Het was een totaal-Theater Rotterdam- ervaring waarmee we het theater en Rotterdam vierden.

16 Theater presenteren

et eerste jaar van programmering MIDDEN IN EEN WERELDSTAD formuleren daar hun eigen antwoorden binnen Theater Rotterdam vroeg Veel theatermakers waarvoor wij kiezen op. Voorstellingen als Race, Malcolm Hom scherpe keuzes. Wie zijn we, bevragen en becommentariëren groot- X, DAD, We hadden liefde, we hadden waar kiezen we voor en wat kan het stedelijke vraagstukken. Hoe inclusief zijn wapens, De vlucht van de granaatap- publiek van ons verwachten? De focus we werkelijk en staan we open voor een pel roepen op expliciete wijze op tot binnen de programmering van onze diverse gelijkwaardige samenleving, waar- discussie en stellingname. Binnen onze podia lag op grootstedelijk engagement, in religie, seksuele geaardheid, afkomst programmering en in gesprek met vele het beste van de BIS-gezelschappen, e.d. als vanzelfsprekend gehoord en makers zijn we ons bewust van de ver- Dans & Performance, Jeugd & Jongeren, vertegenwoordigd worden op de podia en antwoordelijkheid om ruimte te bieden Internationalisering en Partner voor de in openheid naar het publiek. aan de brede verscheidenheid van onze stad via festivals, lokale makers, concer- We leven in een tijd waar partijen in de stad en mondiale samenleving. Dit vraagt ten en specials. De programmering kende samenleving zich scherper uitspreken en om afstemming met andere podia in de veel bijzondere (inter)nationale produc- daarbij eerder op polarisering uit lijken stad, het land en daarbuiten om elkaar ties die goed werden bezocht. te zijn, dan op verbinding. Theatermakers te inspireren en van elkaar te leren om

Route imagine Conversations at the end of the world KRIS VERDONCK

Een zeldzaam intense voorstelling, waarin de teksten van Daniil Charms prachtig “Met Conversations levert Verdonck een gewaagd samenvielen met een onvergetelijk toneelbeeld. Deze voorstelling was één van en tegelijkertijd prachtig theaterstuk af. De lange de voorstellingen binnen Route Imagine, een scherpe selectie voorstellingen rond stiltes en de heftige muzikale intermezzo’s, de absurdistische teksten afkomstig van de Russische kunst, klimaat en verbeelding. De voorstellingen en makers kwamen steeds terug schrijver Daniil Charms (1905-1942), het steeds van in Club Imagine bijeenkomsten waarin met verbeelding werd gezocht naar ant- vorm veranderende, beeldschone landschap dat woorden rond het klimaat en de socio-ecologische crisis. We vertelden verhalen nog verraderlijk zal blijken: deze voorstelling blijft van verandering met kunstenaars, wetenschappers en vaak lokale ondernemers. verrassen.”  de Volkskrant 17 Beste uit de BIS The Nation ERIC DE VROEDT

Eric de Vroedt was zowel schrijver als regisseur van de voorstelling waar in de Haagse Schilderswijk een grote zoektocht op tour wordt opgezet naar de 11 jarige verdwenen Ismaël. Deze zoektocht legt haarscherp bloot waar de pijnpunten in onze samenleving zitten. Deze scherp gemonteerde voorstelling in de vorm van een ruim vijf uur durende Netflix achtige toneelserie met het gehele acteursensemble van het Nationale Theater werd een grootse prestatie voor een toegankelijk publiek.

“Het laatste deel is stemmig en geserreerd, inclusief een aanvaardbare afronding van het thrillervraagstuk. Gelukkig keren daar ook nog even de acteurs en persona- ges terug die gloriëren in de eerste uren: Romana Vrede in haar betoverende rol als de manipulerende Mariam Traoré, Pieter van der Sman en Antoinette Jelgersma die verrukkelijk zijn als tragisch-drakerig echtpaar en Vanja Rukavina, die mooi onpeil- baar blijft als steile salafist met kwetsbare, gevoelige kanten.”  NRC

Jongerenvoorstelling Niets DE NWE TIJD

Deze jongerenvoorstelling is interessant omdat deze wordt gespeeld door het Antwerpse collectief De Nwe Tijd dat gewoonlijk voorstellingen voor een volwassen publiek speelt. Door een samenwerking aan te gaan met jeugdtheaterhuis Het Paleis is er een zeer geslaagde voorstelling ontstaan. Niets is een bewerking van het boek van Jane Teller, waarin belangrijke levensvragen over de zin van het bestaan worden gesteld.

“Het wordt gruwelijk, en dat weet de voorstelling schitterend te brengen.”  Theaterkrant

Dans en performance Auguri OLIVIER DUBOIS

Dubois is een belangwekkende Franse choreograaf die zijn artistieke concepten combineert met engagement. Auguri is een voorstelling over de macht en een leider en de massa. Hij werkte met 40 Rotterdammers van alle leeftijden die geen of weinig ervaring hadden met theater. Samen met leden van zijn gezelschap gaf hij deze groep een week lang trainingen en stoomde ze klaar voor de performance in de Grote Zaal. Hij gaf hen een hoofdrol en maakte voor het publiek een indruk- wekkende voorstelling die nog lang op het netvlies bleef hangen.

“Der Tanzphilosoph verblüffte aufs Neue” – Der Spiegel 18 open te staan voor nieuwe verhalen en voorstellingen Race en The Nation. tussen de legendarische Nature Theatre geluiden. Dit betekent tegelijk dat ook of Oklahoma en het Sloveense EnKnap. afscheid wordt genomen van bespelers JEUGD EN JONGEREN Een voorstelling die misschien dit jaar wel die voorheen bij ons te zien waren. Naast Snorro en Woef Side Story in het meeste stof deed opwaaien was de Het maatschappelijke engagement dat in de grote zaal, werden in de kleine zaal voorstelling 4 van Rodrigo Garcia waarin vele voorstellingen naar voren komt was jeugdvoorstellingen zoals het spannen- liefde, dood en geweld centraal staan. onder meer ook te zien bij het huive- de Edward Scharenhand van Theater Hij is van een zeldzaam soort makers die ringwekkende Five easy pieces van de Sonnevanck en het absurde Hendrik IV niet veel te zien zijn op de Nederlandse Zwitserse theatermaker Milo Rau over de in regie van Sanne Nouws zeer goed podia. De Art of performing lijn werd ver- ontvoering, het seksueel misbruik en de bezocht. Ook de makers van zowel der versterkt door o.a. Cecilia Bengolea, moord op kinderen. jeugd- als jongerenproducties gingen Ivo Dimchev, Pieter Ampe en Olivier We brachten onder de noemer Schip grote (actuele) thema’s niet uit de weg. Dubois. Europa, een drieluik met werk van Johan Bij Edward Scharenhand gaat het over ‘de De dans/performance programmering Simons: In Europa, De Vreemden en vreemdeling’ en in Hendrik IV is de ko- wordt ook versterkt door intensieve Kosmopolis. Deze voorstellingen en de ning een narcistische gek die zijn macht coproducties met Ann van den Broek en contextprogrammering gaven commen- misbruikt. Daarnaast maakte Artemis het Alida Dors, die deel uitmaken van ons taar op de huidige staat van de samen- stuk Oorlog en vertelde de Toneelmakerij makersensemble. Ann van den Broek leving en de uitdagingen waar Europa nu het verhaal van een vader en dochter geeft de inhoudelijke dans meer impuls voor staat, zoals culturele identiteit in op de vlucht in Woestijnjasmijntjes. Ook en Alida Dors laat de ontwikkeling binnen tijden van massamigratie, postkolonialis- Niets – waarin een jongen besluit dat Urbantheater zien. In 2017 is plaats me, integratie en de financiële crisis. De het leven geen zin meer heeft – door vrijgemaakt voor lokale nieuwkomers voorstellingen Platform en Onderworpen de Nwe Tijd/Het Paleis is het noemen als Xclusive/Jason R. Jeandor, Future in in regie van Johan Simons, gebaseerd op waard. Verder trok Maas theater en dans Dance/Indirah Tauwnaar en 155 met LIJF boeken van Houellebecq, lieten een wes- een volle zaal met het hartverwarmende een dansconcert. Dit zorgde voor uitver- terse beschaving zien die op haar laatste Liefde, winnaar van de Gouden Krekel kochte zalen met een jong Rotterdams benen loopt. Daarbij in angst en verwar- 2017 in de categorie ‘meest indrukwek- publiek. Een extra stimulans om deze ring gebracht door het doembeeld van kende jeugdproductie’. De samenwerking programmering door te zetten. een verdergaande radicalisering en poli- tussen Marjolijn van Heemstra, Sadettin Voor de Nederlandse dansgezelschappen tieke macht bij de Moslimbroederschap. Kirmiziyüz en regisseur Jetse Batelaan in het middensegment is het niet makke- Wij werkten dit jaar weer samen met De leverde een sterke jongerenvoorstelling lijk om een groter publiek te bereiken. We Pauluskerk. Op 20 juni waren we ontbijt- op: Kruistocht, geen spijkerbroek, waarin zien een groei in publieksaantallen van locatie van Wereld Vreemdelingendag de kinderkruistochten in het huidige Club Guy & Roni maar een lichte daling bij voor deelnemers van activiteiten aan de tijdsgewricht werden geplaatst. De jeugd- gezelschappen als Nicole Beutler, ICK en Pauluskerk. Aansluitend toonden we de voorstellingen op zondagochtend voor de Leine & Roebana. De problemen liggen bij film Stranger in Paradise. Het daarop- jongste kinderen en in de middag voor de overstap van de midden-/kleine zaal volgende activiteitenprogramma in de de wat oudere blijven een belangrijke naar de grote zaal. Fondsgezelschappen Pauluskerk eindigde in de Schouwburg ontmoeting met ons jongste publiek. hebben niet genoeg middelen om een bij de voorstelling Zohre van Marjolijn groter publiek te bereiken, terwijl de BIS- van Heemstra. De samenwerking met de DÉ DANS & PERFORMANCE gezelschappen het goed doen en bijna Pauluskerk bestaat gedurende het jaar SCHOUWBURG altijd voor uitverkochte zalen spelen. Met onder meer uit het beschikbaar stellen In 2017 heeft de dans- en performance producties als de klassieker Rosas Danst van repetitieruimte voor hun theatersa- programmering de bestaande (inter)nati- Rosas en het prachtige Nicht Schlafen menwerking met Formaat en regelmatige onale programmalijnen verder verstevigd. van Alain Platel blijven we het belangrijk- bezoeken aan bijzondere programmering Met ruim 100 dans- en performance ste Vlaamse werk tonen. in de Schouwburg. voorstellingen verspreid over de diverse Theater Rotterdam sloot het dansseizoen locaties heeft Theater Rotterdam het af met de afstudeervoorstellingen van HET BESTE UIT DE BIS grootste dans/performance aanbod van Codarts en de Dansweek, een succes- We toonden werk van acht van de negen het land. formule om het publiek naast de grote BIS-gezelschappen die ons land kent. De Rotterdamse dans krijgt met het namen ook nieuwe makers te laten ont- Met het Noord Nederlands Toneel en het Scapino Ballet Rotterdam, Conny Janssen dekken. Verschillende voorstellingen op Zuidelijk Toneel hebben we een sterk in- Danst en Dansateliers veel aandacht één avond zien blijkt aantrekkelijk voor houdelijke verbinding die we de komende en genereert volle zalen. Choreograaf dit publiek. jaren verder uitbouwen. Binnen de BIS Ed Wubbe ontving bij de première van zijn de laatste jaren grote verschuivin- Scala een zeer verdiende koninklijke INTERNATIONAAL gen geweest in de artistieke leiding en onderscheiding. Daarnaast waren er Onze blik reikt onverminderd voorbij de organisatie. De komende jaren gaan we uitverkochte avonden bij het NDT met Nederlandse grenzen. We onderzoeken ontdekken wat dit voor nieuwe mogelijk- Gouden Zwaanwinnaar Marco Goecke momenteel of de performancelijn kan heden biedt. In het afgelopen jaar was en het Nationale Ballet met een prachtig uitgroeien tot een toonaangevend per- Toneelgroep Amsterdam sterk verte- Balanchine-programma. Naast een reeks formance festival. Een waardige opvolger genwoordigd met drie titels, waarvan van Nederlandse premières waren ook van Festival de Keuze met het interes- Husbands and Wives de grootste publiek- spraakmakende Internationale produc- santste internationale werk. strekker was. Ook het Nationale Theater ties als Caen Amour van Trajal Harrell die We zijn medeoprichter van het Explore wat onder leiding komt van regisseur Eric zijn voorstelling in de Hal presenteerde. Festival dat wordt samengesteld door de Vroedt kende een sterk jaar met de Er was een gelukkige samenwerking zeven samenwerkende schouwburgen:

19 Het beste van Vlaanderen Odysseus KVS

Een zeer grote productie, waarin 24 acteurs achtereenvolgens hun deel van dit heldenepos speelden. Deze happening verspreid over drie dagen eindigde ten- slotte in een ontroerende solo van de enige vrouw in het gezelschap; Lisbeth Gruwez, die de rol van Penelope vertolkte. Gedurende de driedaagse ontstond er tussen het trouw volgende publiek een bijzondere onderlinge band om deze theaterbelevenis inclusief gezamenlijke maaltijden tot het einde mee te maken.

“12.000 verzen, 31 acteurs, 25 uur theater. Theatermarathons zijn hip. Drie dagen Odyssee voelden aan als een weekendje Pukkelpop, maar dan met de beste barden van België op het hoofdpodium.” – De Standaard

Rotterdam, Amsterdam, Utrecht, Den tatieve en uitgesproken werk van onze Box Revelation zorgde daarbij voor een Haag, Heerlen, Groningen en Breda. Het Zuiderburen. We volgen de grote huizen scherp tegengeluid. bestuur van Explore wordt gevormd door goed en houden het kleinere werk in het Dianne Zuidema, Jan Hoekema en Ellen vizier. FESTIVALS Walraven. Het festival heeft een focus op We openden het jaar in de kleine zaal Als één van de grootste culturele huizen Azië en Zuid-Amerika en in Rotterdam met een dubbel van het werk van van Rotterdam zijn we vanzelfsprekend toonden we de gehele selectie. Abattoir Fermé. Deze groep is mede door de thuisbasis voor roemrijke en begin- Bovendien vond de opening bij ons plaats ons in het Nederlandse theaterlandschap nende festivals. De festivals verzorgen en organiseerden we het openingsdebat. geïntroduceerd en heeft inmiddels een een vast ritme binnen onze program- De openingsvoorstelling was de krachtige vast eigen publiek opgebouwd en zal de mering en worden door het publiek zeer Chileense voorstelling uit La Dictadura komende jaren ook werk voor de grote druk bezocht en goed gewaardeerd. De de lo cool, waarin regisseur Marco Layera zaal gaan maken. fijne mogelijkheden van locatie Witte een scherp commentaar verzorgde op de In samenwerking met de KVS in Brussel de With zijn inmiddels ontdekt door verwende bovenklasse van de Chileense organiseerden we de driedaagse happe- verschillende festivals zoals Poetry kunstelite. Het Explore Festival toonde ning Odysseus, een zwerver komt thuis. International, Operadagen Rotterdam en verder werk van Bouchra Ouizguen uit In samenwerking met dezelfde KVS toon- Motel Mozaïque. De Schouwburg is en Marokko, de choreograaf/ performer den we het theaterconcert Malcolm X blijft één van de belangrijkste trekpleis- Choy Ka Fai uit India en een prachtige waarin de jonge schrijver Fikry El Azzouzi ters van het Internationaal Filmfestival afsluiter uit China van choreograaf Yang de gedachten van de activist verbond Rotterdam. Niet alleen als locatie voor Liping. Deze voorstelling Under Siege met vraagstukken rondom alledaags ra- films, maar ook als vaste thuisbasis voor werd goed bezocht, onder meer ook door cisme in onze huidige samenleving. CLUB IFFR. een groot aantal Chinese bezoekers voor Schrijver Tom Lanoye was in het afge- De programmering van Motel Mozaïque, wie choreografe Yang Liping een be- lopen jaar als verteller te gast om zijn waar wij ieder jaar weer een bijdrage aan roemdheid is. eigen legendarische werk Ten Oorlog en mogen leveren, blonk dit jaar uit met aan- waarin acht koningsdrama’s samenkomen, stormende talenten Samira Elagoz, Marijn VLAAMS WERK op te voeren. Deze bevlogen theatra- Bussaard, Ayelen Parolin. Verder waren er De grensoversteek van dans-en thea- le lezing prijkt geheel terecht inmid- opmerkelijke producties van Amos Ben terwerk uit Vlaanderen naar Nederland dels op nummer 1 van de toneelcanon. Tal met Spinvis in een bomvolle foyer en staat, als gevolg van de wijze van Risjaar Drei gespeeld door Toneelhuis/ een performance van Nanine Linning en financiering, steeds meer onder druk. Olympique Dramatique leverde met beeldend kunstenaar Bart Hess. De sa- Vlaamse producties zijn relatief kostbaar hoofdrolspeler Peter Van den Begin als menwerking met Motel Mozaïque zorgde en het beperkt aantal speelbeurten in dolgedraaide koning een onvergetelijke door het jaar heen voor een aantal mooie Nederland zorgt voor (te) weinig pers- prestatie. Vlaamse meester Jan Decorte uitverkochte popconcerten, waarbij de aandacht, waardoor het publiek minder blikte met het prachtige egodocument grote zaal wordt omgebouwd tot zaal warm wordt gemaakt voor een bezoek. Stand down terug op zijn 40 jarige car- voor 1.200 bezoekers. Naast de pop- Desondanks blijft Theater Rotterdam rière als kunstenaar/politicus/zoekende concerten deden ook de concerten van veelvuldig kiezen voor het hoog kwali- mens. De muziek van rockband Black Wende Snijders en Mezzo sopraan Tania

20 Kross het erg goed. Van de prachtige mu- Daarnaast hadden we voor de tweede ziekvoorstelling Mens van Wende hebben keer Crosscomix in huis, het festival we een extra concert kunnen boeken en waarin stripmakers zich verbinden met de Carmen van Tania Kross komt in het andere disciplines. Het had inhoudelijk volgend seizoen terug. opnieuw een sterk programma, maar Operadagen Rotterdam, waarvan wij wist nog niet de stap te maken naar een medeoprichter zijn, trekt inmiddels veel groter publiek. De Flamenco Biënnale, internationale aandacht van collega-fes- ontwikkelt zich inhoudelijk en qua pu- tivals in de wereld en is goed zichtbaar blieksopkomst goed. in de stad. In de Schouwburg opende het festival dit jaar met de Nederlandse TROUW AAN ROTTERDAMSE MAKERS première van Ivo van Hove’s Dagboek van Naast de sterke vertegenwoordiging van een vermiste. Club Gewalt heeft inmid- Rotterdamse dansgezelschappen speel- dels bij Operadagen Rotterdam een vaste den ook andere Rotterdamse theaterma- plek gevonden om hun talenten verder te kers hun werk bij ons. Van het internatio- ontwikkelen. Ook in de reguliere pro- naal geroemde Hotel Modern stond zowel grammering zullen wij hun nieuwe werk hun Wagneriaanse Ring bij ons, als hun de komende jaren tonen. nieuwe associatieve beeldenvoorstelling Het Circusfestival Rotterdam, waarvan wij Banaan en Oestermes. ook mede oprichter zijn, wordt inmiddels Het Onafhankelijk Toneel weet gelukkig internationaal erkend als een belangrijke steeds weer middelen te vinden om klei- partner in het tonen van de vernieuwen- ne eigen producties te kunnen maken. de ontwikkelingen binnen circus, waarbij Deze keer regisseerde Mirjam Koen andere disciplines meer en meer worden acteur Paul R. Kooij in de rol van filosoof geïntegreerd. Een prachtvoorbeeld hiervan Adorno die langzamerhand de grip op was de voorstelling van Claudio Stellato. zijn tijd en zichzelf verloor. In samenwerking met het Productiehuis toonden we tijdens Art Rotterdam het SPECIALE LOCATIEVOORSTELLING krachtige beeldende werk van Germaine In het staartje van de zomervakantie Kruip, waarin de techniek van de grote toonden we het werk van locatiegezel- zaal van de Schouwburg de hoofdrol schap Young Gangsters met de voor- speelde in een subtiel schouwspel van stelling Old gangsters never die in het licht, schaduw en reflectie. Deze medita- Vroesenpark in Rotterdam Blijdorp. Dit tieve voorstelling was verbonden aan het bleek een gouden greep. Het werd een 25 jarig jubileum van de kunstcollectie zeer goed bezochte voorstelling waarbij Beeldspoor en in de hal aan de cho- het na regenachtige dagen bij de avond- reografie van performance kunstenaar voorstellingen telkens weer droog genoeg Trajal Harrell. was om de voorstelling te bezoeken en de nazomer te vieren.

Explore Festival Ottof BOUCHRA OUIZGUEN

Bouchra werkte met een vast groep wat oudere vrouwelijke performers uit het Marokkaanse cabaret/nachtclub circuit. Hun eigen stijl interpreteerde Bouchra met haar hedendaagse dans/performance principes. Hiermee is zij een goed voorbeeld van een generatie makers die met respect commentaar geeft op oude traditie van afkomst en cultuur. De voorstelling was een ode aan het loslaten van je cultuur en werd op de bühne een heus feestje voor performers en publiek.

“Ottof is een ongekunsteld, humoristisch staaltje female empowerment. Vier onder lange jurken en hoofddoeken verborgen vrouwen komen om beurten op. Ze bewegen traag en uiterst beheerst, wat soms prachtige, NationalGeographic-achtige beelden oplevert.”  de Volkskrant 21 Talent ontwikkelen

et Productiehuis ontwikkelde zich De dagelijkse ontmoeting tussen ver- aan zakelijke en productionele leertra- in 2017 tot dé afdeling talentont- schillende generatie makers werpt zijn jecten. Juist hier zien we een leemte in H wikkeling van Theater Rotterdam vruchten af. Stan Vreeken van Tijdelijke het nationale theaterveld. Het begin van met als doel om de talenten van het Samenscholing kreeg de kans om te een waardevolle dynamiek in Theater Productiehuis te laten profiteren van spelen in de voorstelling Find Me A Boring Rotterdam is gemaakt. Een beweging die het artistiek, zakelijk en productioneel Stone van Erik Whien. Merel Severs (Le niet meer zal keren en steeds meer zijn vakmanschap van Theater Rotterdam. Mouton Noir) en Birgit Welink namen vruchten zal afwerpen. Andersom profiteert Theater Rotterdam deel aan de workshops van Boogaerdt/ van de kritische en frisse blik waarmee VanderSchoot op de Biënnale van DE MAKERS een nieuwe generatie makers aan het Venetië. Urland gaf met de technici van De samenstelling van de groep makers werk is. Uitwisseling tussen verschillende de Grote Zaal vorm aan een deel van de bij het Productiehuis, was dit jaar volop generaties makers, acteurs, dramaturgen, opening van Theater Rotterdam. Suzan in beweging. Enkele makers of groepen technici, productieleiders, educatie- Boogaerdt begeleidde de voorstelling stonden op het punt om uit te vliegen of medewerkers en zakelijk leiders is een Échte Mannen van Le Mouton Noir vielen af omdat zij niet geschikt bleken belangrijke meerwaarde van de fusie tot artistiek, het decor werd gemaakt door voor een langer traject. Daarnaast is het Theater Rotterdam. Maarten van Otterdijk (Wunderbaum) en budget gegroeid en dus de productionele de kostuums werden verzorgd door het ruimte. Streven is altijd een samenstelling INBEDDING IN THEATER ROTTERDAM kostuumatelier van Theater Rotterdam. te hebben van makers in verschillende Uitdaging voor het Productiehuis is om Bianca Van der Schoot nodigde na het fases van hun carrières om een gezonde met zo veel mogelijk flexibiliteit te blijven zien van de voorstelling Voyager One financieringsmix van tournees, copro- inspelen op wensen en ideeën van een de muzikanten van Touki Delphine uit ducties, onderzoek en experimentele jonge generatie makers en tegelijkertijd om te spreken over een toekomstige investeringen te kunnen waarborgen. onderdeel te zijn van Theater Rotterdam samenwerking. Urland gaf les op ver- Performancecollectief Urland en choreo- als geheel. Aan het begin van het seizoen schillende academies in Nederland als graaf Alida Dors met BackBone bevinden 2017-2018 verhuisden de kantoren van follow up van een proefvoorstelling die zich in de bovenste laag makers die nog het Productiehuis naar het ‘makershuis’ ze maakten bij het Productiehuis. De in- aan het productiehuis verbonden zijn. op locatie Witte de With om beter in te ternationale groep Copycats en Tijdelijke Beide groepen ontvangen een meerjarige bedden in Theater Rotterdam en toevalli- Samenscholing gaven les aan jongeren in subsidie en functioneren als zelfstandige ge ontmoetingen te stimuleren. We vier- het Talent Traject. organisaties als brug tussen productie- den onze verhuizing met een nieuw festi- Er zijn veel goede voorbeelden en tegelij- huis en makersensemble. De samenwer- val voor de nieuwste lichting, Welcome To kertijd zijn we niet tevreden. De ontmoe- king met het Productiehuis gaat over een Our Guesthouse, in alle ruimtes en zalen tingen kunnen beter worden geregisseerd artistieke dialoog, het delen van netwerk, van het gebouw. en meer aandacht moet worden gegeven kennis en faciliteiten op het gebied van

22 marketing, financiën, zakelijke leiding en een Turkije dat zich politiek steeds meer werk van De Nwe Tijd, Alida Dors en Ola techniek. Zowel Urland als Alida Dors vernauwt. Bovendien vraagt het werk Maciejewska door Europa. De focus ligt spelen daarnaast een belangrijke rol in van Copycats in de verkoop aandacht op hierbij vooral op België en Duitsland. verschillende educatieve projecten en maat die moeilijk te faciliteren is. Tijdelijke (rand)programma’s. Alida Dors maakte in Samenscholing maakte een start met SAMENWERKINGEN IN DE STAD 2017 True Colors in samenwerking met de oprichting van een nieuwe stichting In Rotterdam gaven wij vorm aan vier Silbersee en in coproductie met Theater en werkstructuur, maar is nog volledig coproducties. Voor de jaarlijkse mu- Rotterdam. True Colors werd een bijzon- afhankelijk van incidentele projectsubsi- ziektheatervoorstelling op locatie met dere mix van verschillende dansstijlen, dies. Le Mouton Noir viel na hun tweede Operadagen Roterdam creëerde Touki klassieke en hedendaagse muziek. Urland samenwerking uit elkaar. Met de indivi- Delphine de voorstelling Voyager One op maakte geen grote nieuwe productie, duele leden van het collectief wordt nu de Hofbogen. De jonge decorontwerper maar ging op tournee met Prometheus gesproken over een volgende stap. Koen Steger bleek een gouden greep. Hij ontketend/Explore. Urland-lid Thomas won net na dit ontwerp de pitch voor het Dudkiewicz maakte de solovoorstelling INTERNATIONALE ROL decor van Zomergasten van de VPRO. How Thomas Came To Rule The World. Jaarlijks is ruimte voor twee interna- Touki Delphine slaagde opnieuw om een Veel aandacht ging in 2017 naar het tionale residenties (coproducties) aan eigentijdse mix te maken van opera, klas- kennis maken met een nieuwe lichting makers die binnen het Art of Performing sieke en hedendaagse muziek, dans, the- makers. Daarnaast gaven we ruimte aan programma vallen. In 2017 ondersteun- ater en performing art. Na de Operadagen het Rotterdamse duo Schöne Welt (Ari den we Trajal Harrell bij Caen Amour was de voorstelling nog te zien tijdens het Deelder en Anna Hermanns), ondersteun- en Rita Vilhena bij Turning Backs. Caen Oerol Festival op Terschelling en het Over den we KOBE bij een kleine tournee langs Amour werd gepresenteerd tijdens Art ‘t IJ Festival in Amsterdam. festivals en werkten Suze Milius, Marijn Rotterdam en het werk van Rita Vilhena In de Dansweek werkten we mee de Jong en Annelinde Bruijs aan een on- tijdens De Dansweek. Beide voorstellin- aan de Rotterdamse versie van Jan derzoeksproject en presentatie over kleur gen sluiten nauw aan bij het profiel van Martens’ Common People, een voorstel- en musicals. het Productiehuis waar een diversiteit ling die tevens onderdeel was van het In 2017 ontbrak een stevig middenkader aan culturele achtergronden in fysieke, Europese Create To Connect programma. in de stal van het Productiehuis. De groe- beeldende voorstellingen wordt samen- Casting, repetities en begeleiding van pen Tijdelijke Samenscholing en Copycats gebracht. de Rotterdamse amateurs die deelna- maakten weliswaar hun derde productie Het aantal bezoekers dat de interna- men aan de voorstelling werd door het bij het Productiehuis, maar een stevig tionale tournees van de coproducties Productiehuis geproduceerd. toekomstperspectief is voor hen nog niet van Productiehuis bezocht ligt dit jaar De coproductie PopPopPop met gelegd. Copycats werkt onder moeilijke relatief hoog. Naast deze twee eerder Circusstad kan niet geheel geslaagd omstandigheden met Ilyas Odman in genoemde voorstellingen tourde ook het genoemd worden. Noch de inhoudelijke

23 insteek als het productionele proces crew. Allen volgden zij een academische per week, maar dagelijks werd gewerkt vonden een goede aansluiting bij het opleiding, zetten reeds hun eerste stap- aan een voorstelling die te zien was op Productiehuis. De voorstelling werd welis- pen binnen het professionele theaterveld Welcome To Our Guesthouse. De voor- waar door familie-publiek redelijk ontvan- en voelen zich thuis in de niet specifiek stelling PaPaPa bouwde door op de serie gen, maar een inhoudelijke noodzaak voor ‘urban’ of ‘diverse’ omgeving van het workshops in onderwerp en vorm en werd de samenwerking ontbrak. Met Circusstad Productiehuis, maar maken wel graag gemaakt en gespeeld door: Pom Arnold, wordt gesproken over een andere insteek onderdeel uit van een omgeving die de Wilson Almeida Duarte, Josimar Gomes, om een volgende mismatch te voorko- Rotterdamse of meer algemeen grootste- Alexa Hakkenbrak en Dionne Verwey. men. delijke omgeving weerspiegelt. In december produceerden we sa- In 2017 startten we ook met een pilot on- NATIONALE POSITIONERING men met Witte de With, Center for der leiding van Tjon Rockon en Alida Dors Het Productiehuis is één van de drie Contemporary Art een performance- waarbij we, als aanvulling op de makers nationaal gesubsidieerde productiehuizen werk van Rana Hamadeh. Ook hier zijn met een academische achtergrond, een geworden en heeft een unieke positie veel verschillen in het werkproces die nieuw experimenteel platform boden aan als onderdeel van een presenterend en moeten worden geslecht. Toch slagen een kleine groep makers en performers producerend groter huis. Direct na de beide instituten om gezamenlijk een die veelal autodidact zijn. We consta- toekenning startten we een gesprek met goede productie tot stand te brengen teerden een gat tussen academisch de collega’s in Arnhem en Amsterdam. en krachten te bundelen. Opera, sound geschoolde makers en makers die als Het talentontwikkelingslandschap is de design, beeldende kunst, stemkunst en autodidact vanuit subculturen als break, laatste jaren sterk veranderd door nieuwe performance kwamen samen in het werk b-boy battle, Spoken Word & Lyricist regelingen van het FPK en in de BIS. The Ten Murders of Josephine. Parallel scene hun weg binnen het theater willen Overleg met festivals en gezelschappen aan de voorstelling in de Krijn Boon vinden. Onderlinge kennis ontbreekt, die doen aan talentontwikkeling en met Studio toonde Witte de With een soloten- werkprocessen en financiële kaders ver- lokaal gesubsidieerde huizen is essenti- toonstelling van Rana Hamadeh en won schillen en dramaturgische of inhoudelijke eel geworden. Het Productiehuis maakt Rana Hamadeh de Prix de Rome met een uitwisseling vindt (te) weinig plaats. Tjon onderdeel uit van het nieuw opgerichte werk in de Kunsthal. Ook maakte zij een Rockon startte als ‘peer’ en nodigde zes vlakkevloerenoverleg i.s.m. program- filmopname van haar voorstelling in de performers van verschillende disciplines mering van Theater Rotterdam en was Krijn Boon Studio dat als een zelfstandig uit om wekelijks met hem en Alida Dors initiatiefnemer van De Coproducers. In beeldende kunstwerk zal gaan touren. naar een presentatie te werken. Als ver- samenwerking met de educatie-afdeling bindend artistiek onderwerp kozen Tjon werken we aan een goede relatie met CULTURELE DIVERSITEIT en Alida de vader-kind relatie. In de voor- de academies van het land om ‘door- Het Productiehuis heeft al jaren verschil- stelling gaven zij ruimte aan verschillende stroming’ te bevorderen en nemen we lende theatermakers in huis van diverse theatrale vormen op de vloer. Aan deze deel aan het talentontwikkelingsplatform culturele achtergronden. In 2017 maakten eerste serie masterclasses namen deel: in Rotterdam. In onze studio geven we acteurs/theatermakers/kunstenaars als Wilson Almeida Duarte, Josimar Gomes, ruimte aan werk van de nieuwste gene- Khadija El Kharraz Alami, Dalton Janssen, Julie Mughunda, Marvin Gomez, Mahfoud ratie makers om zo nieuw talent de kans Romano Haynes, Carole van Ditzhuyzen, Mokaddem en Brendaly Emiliana. te geven te spelen en ook in Rotterdam Ola Maciejewska, Ilyas Odman, Ata Güner, Na het succes van een eerste presen- publiek op te bouwen. Scott Jun en Bernadeta Astari als vanzelf- tatie in de kleine zaal, kozen we voor sprekend onderdeel uit van onze cast of een productiefase waarin niet twee maal

24 Grimm MARJOLEIN VAN DER MEER

Vanuit de duistere folklore van Grimm ontstaat een wereld van klank en impulsen. De figuren en slachtpartijen uit de sprookjes, die zo diep in ons geworteld zijn, ontketenen beelden en oerkreten uit het onbewuste. Met op de ach- tergrond: Jung, de gebroeders zelf, raven, oude mannen, het getal 3. Een spel van taal en transformatie in een muzikale voorstelling van Marjolein van der Meer, Raymond Deirkauf en Czeslaw de Wijs.The basic foundation of the fairy tale derives from the paradox that the miraculous is not miraculous in the fairy tale; rather it is natural, self-evi- dent, a matter of course.

25 okt 2017 28 okt 2017 What We Don’t Sea ROMANO HAYNES

FESTIVAL De Japanse onderzoeker Masaru Emoto vroor watermonsters Welcome in die tevoren waren blootgesteld aan negatieve of positie- ve woorden, gedachten, emoties of verschillende soorten to our muziek. Daarna maakte hij foto’s van de waterkristallen en stelde vast dat de positief beïnvloede watermonsters mooie en perfect gevormde kristallen opleveren, terwijl negatie- guesthouse ve woorden, gedachten en emoties resulteren in lelijke, misvormde kristallen. Romano Haynes onderzoekt deze ontdekking in een intieme solo waar spoken word, muziek en Tijdens de eerste editie van dit vierdaagse festival beweging samenkomen om onze intenties te bevragen. Het werden korte voorstellingen van een nieuwe genera- is een poging om de effecten van onze bewegingen te tonen tie theatermakers gepresenteerd aan het publiek en in het element waarvan wij voor meer dan 70% uit bestaan, vonden ontmoetingen plaats tussen publiek, makers water. De voorstelling is een poëtisch betoog naar de dingen en andere mensen uit het werkveld. die wij niet kunnen zien maar wel kunnen voelen. Iedere dag kende twee vaste onderdelen: Aan tafel! waarbij bezoekers gezamenlijk aten met theaterma- kers en medewerkers en spoker word optreden voor M. en/of Guus van der Steen. Life Space De rest van het uitbreide programma wisselde en STUDIO SPACEMAN bestond uit: Marjolein van der Meer – Grimm, Romano Gebaseerd op de roman Het Boek van Wonderlijke Nieuwe Haynes – What we don’t sea, Studio Spaceman – Life Dingen van Michel Faber vertelt de voorstelling een ver- Space, Tjon Rockon, Alida Dors, Pom Arnold, Wilson haal over interplanetair leven en hoe ieder mens op zijn Almeida Duarte, Josimar Gomes, Alexa Hakkenbrak, eigen planeet van gevoelens en denkbeelden woont. Studio Dionne Verwey – PAPAPA. Wegens omstandigheden Spaceman vormt het verhaal door middel van ‘Moving kwam de voorstelling Fortress van Aitana Cordero en Paintings’, een zelf bedachte term voor groot opgezette beel- Carole van Ditzhuyzen te vervallen. den die voortdurend en traag verschuiven; sferische transi- ties die een beroep doen op de fantasie van de toeschouwer. Chokri Ben Chikha gaf vrijdag en zaterdag een intensieve workshop aan een groep van acht theater- makers en ging met hen in gesprek over stereotypen in hun eigen werk en de sociaal-culturele breuk die momenteel door onze samenleving lijkt te trekken. De PAPAPA deelnemers bezochten naast de workshop ook het ALIDA DORS EN TJON ROCKON PAPAPA festival. Voorafgaand aan de Drink & meet interview- de Hajo Doorn (stadsdramaturg Theater Rotterdam) In seizoen 2016-2017 startte het project PAPAPA om nieu- Chokri over de workshop en zijn nieuwe boek De we makers uit Rotterdam met ons te verbinden. Voor de blijde terugkeer van de barbaar. meeste deelnemers is het theater een nieuwe omgeving en Daarnaast was er een informele borrel en de werkplek. Zij komen uit verschillende subculturen, zoals de Guesthouse Party na de laatste voorstelling. hardcore b-boy battle scene en de Spoken Word & Lyricist scene, die op dit moment zeer actief is onder jonge verha- lenvertellers in Rotterdam. Alida en Tjon hebben een soort- “Super goed con- gelijke achtergrond als de meeste deelnemers. Beiden zijn ROTTERDAM cept, leuke sfeer en begonnen als autodidact theatermakers en gestart vanuit 16 voorstellingen leuke vormgeving/ een hip hop-achtergrond. Na een serie masterclasses rond 914 bezoekers 57 bezoekers/voorstelling leuk ingericht!” tekst en dans werd een presentatie voor publiek gemaakt voor Welcome to our guesthouse. Vanaf september worden — Bezoeker de persoonlijke verhalen en rituelen van de makers omge- zet in een theatrale performance. 25 6 apr 2017 9 nov 2017

Première Dreams.Dramas.Diamonds 7 april 2017 WUNDERBAUM

Geen klassieke voorstelling maar een wandeling met een sound- track met twee personages die verslag doen van hun eigen nachte- “Het contrast tussen de drukte van veel mensen lijke omzwervingen. Een gesprek over hun dromen, over de wereld op straat en het persoonlijke verhaal werkt op een die langzaam lijkt uit te branden als in een ‘slowpocalyps’, over de prettige manier ontregelend’..’de soundtrack van het dwalen” fragmentarische natuur van het geheugen en over hoe dit de kijk op  Theaterkrant de werkelijkheid beïnvloed. Hun gezamenlijke dromen krijgen steeds meer de vorm van persoonlijke en politieke betrokkenheid bij een Europa dat een ander gezicht krijgt. Hun overpeinzingen vermengen zich onvermijdelijk met de eigen gedachten van de luisteraar. ROTTERDAM TOTAAL 12 voorstellingen 14 voorstellingen 147 bezoekers 177 bezoeker 13 bezoekers/voorstelling 13 bezoekers/voorstelling

17 mei 2017 21 mei 2017

Voyager One Première 18 mei 2017 TOUKI DELPHINE

In 1977 stuurt NASA een onbemande satelliet de ruimte in: Voyager One. Deze moet de mens aan mogelijk buitenaards leven “De kracht van deze aanstekelijke festivalvoorstel- voorstellen. Aan boord bevindt zich een cadeautje van de planeet ling zit hem in de vanzelfsprekendheid waarmee aarde: een gouden plaat. Op deze gouden plaat staan grafische de leden pure esthetiek en volslagen belachelijk- heid naast elkaar laten bestaan.” instructies over hoe deze af te spelen is. Zo kunnen buitenaardse — Theaterkrant nieuwsgierigen van alles te weten komen over de mensheid, haar culturele diversiteit en het leven op aarde. Veertig jaar later is het hoog tijd om een nieuwe selectie te maken om de mensheid ROTTERDAM TOTAAL opnieuw aan buitenaards leven (het publiek) te presenteren. 6 voorstellingen 25 voorstellingen 480 bezoekers 3.303 bezoekers 80 bezoekers/voorstelling 132 bezoekers/voorstelling

8 mrt 2017 11 mrt 2017

Première Échte Mannen 9 maart LE MOUTON NOIR 2017

Vier mensen zijn opgegroeid zonder vader en maken zich los van deze ontbrekende figuur. De strijd die ze met hem nooit heb- “Beeldend gaat de voorstelling, die werd begeleid door Suzan Boogaerdt en Lotte van den Berg, ben kunnen aangaan, vechten ze uit met elkaar. Ze voeren een allerlei verrassende kanten op, én ze is ook nog weg langs obstakels, proberen hun identiteit te benoemen en te eens goed en met humor gespeeld. De vier acteurs vervormen. Niks mag hen in de weg staan in het worden wie ze hebben allemaal hun kwaliteiten en hun charme.” willen zijn; sterk, slim, succesvol, maar voor wie eigenlijk? Proberen — Theaterkrant ze nog steeds diegene te behagen die er niet is? Bij Échte Mannen ontwikkelde de afdeling Educatie een speciaal randprogramma onder de naam Silent Conversation. Bezoekers luisterden na ROTTERDAM TOTAAL afloop van de voorstelling naar reflecterende vragen en konden als 4 voorstellingen 9 voorstellingen reactie daarop een tekening of tekst inleveren. 195 bezoekers 525 bezoekers 49 bezoekers/voorstelling 58 bezoekers/voorstelling

26 21 jun 2017 24 jun 2017 Suicide Kitchen SCHÖNE WELT

Geïnspireerd door filmklassiekers van Hitchcock, David Lynch en Pedro Almodóvar gaan makers Ari Deelder en Anna Hermanns, op zoek naar hoe ze suspense en iconische filmbeelden kunnen vertalen naar een theatrale setting. Eenzaamheid, bloed, schoon- maakmiddelen, verwachtingen, scherpe messen en humor zijn de hoofdingrediënten van dit rare experiment. Zij sloten zichzelf, met kunstenaar en decorontwerpster AMC Fok, een maand op in de Krijn Boon Studio. Hier zetten zij het mes in de dikke beschermende laag van de schone schijn en legden zo het donkere rottende ge- ROTTERDAM 3 voorstellingen deelte bloot wat bij ons allen diep van binnen schuilt. Met bloederig 74 bezoekers resultaat. 25 bezoekers/voorstelling

26 sep 2017 27 sep 2017 What Colour Is This Song? SUZE MILIUS/MARIJN ALEXANDER DE JONG/ANNELINDE BRUIJS

URLAND-er Marijn Alexander de Jong en Club Gewalt–lid “Het voelt als een Annelinde Bruijs zochten naar de intellectuele werking van ROTTERDAM ronduit emancipatoire gezongen tekst. Regisseur Suze Milius is gefascineerd door de 2 voorstellingen daad dat al deze ma- vertelkracht van kleur. Soms kwamen ze elkaar tegen in dezelfde 85 bezoekers kers zo de verhouding 43 bezoekers/voorstelling ruimte en deelden hun bevindingen. Na het vooronderzoek in tussen emotie en ratio een atelier van Festival Boulevard werd tijdens de repetitiepe- opnieuw ter discus- riode een workshop met kleurexpert Felix Adrien D’Haeselaar sie stellen, een zeer georganiseerd voor al onze theatermakers en technici. Tijdens relevante correctie op twee toonmomenten was te zien welke theatrale vormen de twee de dominantie van het Verlichtingsdenken.” unieke onderzoeken aannamen. — Theaterkrant

14 nov 2017 14 feb 2018

How Thomas Came To Première Rule The World 17 november 2017 THOMAS DUDKIEWICZ/URLAND

“Aan de andere kant is juist ook het feit dat het zo In zijn derde solo doet URLAND-er Thomas Dudkiewicz een ontzettend veel moeite heeft gekost om tot dat oprechte poging zichzelf – en daarmee de wereld – te definië- kleine moment van oprechtheid te komen hetgeen ren. Hij zoekt in deze krachtige vertelling de grenzen op van het wat de voorstelling zo intrigerend maakt.” voorstellingsvermogen in een zoektocht naar een nieuwe staat — Theaterkrant van ‘zijn’, die wij ons nu nog niet voor kunnen stellen. In de hoog- ste overtuiging dat er een universele manier is om je tot alles te verhouden zet hij zichzelf centraal. ROTTERDAM TOTAAL 3 voorstellingen 11 voorstellingen 122 bezoekers 437 bezoekers Voorafgaand aan de voorstelling deed Thomas Dudkiewicz onder de 41 bezoekers/voorstelling 40 bezoekers/voorstelling naam Ik ben Thomas een vooronderzoek met studenten van Artez.

27 9 sep 2017 29 okt 2017 Nederlandse Caen Amour COPRODUCTIE Première 9 sep 2017 TRAJAL HARRELL

Trajal Harrell, de darling van de internationale performance scene, “Theater, museum of huiskamer? Dans, mode of verbindt heden en verleden in de installatie Caen Amour. De voor- performance? Hoge of lage cultuur? Heden of stelling ging in première tijdens Festival d’Avignon en was later te verleden? In zijn werk beweegt kosmopoliet Trajal zien in The Museum of Modern Art (MoMa) en Barbican Art Gallery Harell zich zo ongeveer op de grens van alles wat in Londen. Hij ontwikkelde dit levende dansmuseum tijdens het je maar kunt bedenken.” tweede jaar als artist-in-residence bij het MoMa. De verleidelijk — Theaterkrant buikdansachtige ‘hoochie choochie’ dans uit de negentiende eeuw was het beginpunt voor deze dansinstallatie met de energie van een modeshow. We zien de performance zowel op het podium als ROTTERDAM TOTAAL backstage, een levend dansmuseum dat is opengeklapt. 4 voorstellingen 18 voorstellingen De voorstelling Caen Amour was bij Theater Rotterdam onderdeel 164 bezoekers 2.058 bezoekers 41 bezoekers/voorstelling 114 bezoekers/voorstelling van de Art of Performing week en de viering van 25 jaar Beeldspoor.

25 jan 2017 28 mei 2017

Première True Colors COPRODUCTIE 8 januari ALIDA DORS 2017

“Tegenover de eigentijdse rap, en dat is een mooi Met haar kenmerkende en vernieuwende hiphopvocabulaire contrast, staat de klassieke stem van operazan- gestript van show en bravoure, werden in True colors van Alida ger Maciej Straburzynski, die diepe emoties en vervlogen tijden oproept. Een derde kracht die aan Dors de verhalen achter de verhullende beelden op social media de dansers trekt, zijn de (live) video’s en stills van ontrafeld. Samen met spoken word kunstenaar Guus van der henzelf” Steen die samen met BackBone’s dansensemble live optrad, - de Volkskrant maakte Dors een sterke voorstelling, die naadloos aansloot bij het Rotterdamse publiek, en ook landelijk een groot publiek aansprak. ROTTERDAM TOTAAL 3 voorstellingen 29 voorstellingen 272 bezoekers 2.966 bezoekers 91 bezoekers/voorstelling 102 bezoekers/voorstelling

25 mei 2017 10 sep 2017

Turning Backs COPRODUCTIE RITA VILHENA

Rita Vilhena en Ligia Soares zijn elkaar al in verschillende pro- jecten tegengekomen en dagen elkaar nu uit in Turning Backs, het vervolg op The Lung. Zij onderzoeken de paradox; we sluiten niemand uit in onze exclusiviteit. Zoals we van Rita gewend zijn prikkelt, provoceert en nodigt zij het publiek uit om deel te ne- men in haar performatieve wereld. In hun projecten zoeken Rita en Lígia een performatieve ruimte van lichamen en acties, zowel van de performers als van het publiek. De rol van de kijker is net zo interessant en representatief als die van de performer. ROTTERDAM TOTAAL Turning Backs was bij Theater Rotterdam onderdeel van de 3 voorstellingen 10 voorstellingen Dansweek. 72 bezoekers 272 bezoekers 24 bezoekers/voorstelling 27 bezoekers/voorstelling

28 14 dec 2017 15 dec 2017 The Ten Murders of Josephine COPRODUCTIE RANA HAMADEH

Dit operaproject van kunstenaar Rana Hamadeh manifesteert zich in verschillende uitingsvormen. Voorafgegaan door een studiegroep werd de tentoonstelling bij Witte de With Center for Contemporary Art gevolgd door een theaterproductie, een publicatie en een film. De theaterproductie, zijdelings geïnspireerd op Kafka’s muizenzan- geres Josephine, bestond uit een live soundscape waarin zang, gesproken tekst, telefoongesprekken, elektronische muziek en Rana Hamadeh won ROTTERDAM met een deel van deze geprogrammeerde piano tot een intensief totaal werden gecompo- 2 voorstellingen voorstelling de Prix neerd. Met de opeenvolging van scenes zocht Rana Hamadeh in dit 171 bezoekers 86 bezoekers/voorstelling de Rome Beeldende werk de begrenzing van performance, spektakel en beleving. Ku n st 2 0 1 7.

10 feb 2017 7 apr 2017 Bedtime Stories THOMAS DUDKIEWICZ/URLAND

“Een hypnotiserend live hoorspel van Thomas “Lill, is a young girl blessed with an extraordinary lineage. Her Dudkiewicz, een meesterverteller die complete we- father, Max and her grandfather, George are both gifted story- relden weet op te roepen met zijn stem. Gewapend met een vlekkeloos Amerikaans accent, een ge- tellers. Every night, before bed, she gets to wander off into an luidscomputer en slechts enkele lichteffecten.” unexplored universe created solely for her. When Bob, Max’s boss, — jury BNG Bank Nieuwe Theatermakersprijs threatens to stop the creation of new stories, these generations combine their imaginations to create the final story. The one that lasts for ever.” ROTTERDAM TOTAAL 1 voorstellingen 3 voorstellingen De voorstelling werd in 2016 genomineerd voor de BNG Bank 80 bezoekers 208 bezoekers Nieuwe Theatermakersprijs 2016. 69 bezoekers/voorstelling

22 apr 2017 26 apr 2017 EXPLORER/ Prometheus ontketend URLAND Deze voorstelling is het middenpaneel van ‘De Internet Trilogie’, een voorstellingsreeks over de opkomst, expansie en grenzeloze “We treden binnen in de ziel van de technolo- gie, waar de mens zelf elke identiteit verliest. Is belofte van het internet. Het metamodernistische performance het slot een schrikbeeld of een nieuwe lente? collectief URLAND en CREW van pionier/kunstenaar Eric Joris Uiteindelijk is Explorer een klassieke tragedie, maar maken een RE-ENACTMENT van die initiële belofte uit 1994. Met dan op pompende techno.” CREW’s tools en kennis van immersieve technologie duiken de — De Standaard internauten in cyberspace en creëren een nieuwe werkelijkheid. Samen tonen zij ons de wilde mogelijkheden en onmogelijkheden van het internet en de inwisselbaarheid van idealen en werelden ROTTERDAM TOTAAL in een stormachtige remix van klassieke tragedie en electronic 2 voorstellingen 15 voorstellingen art. De voorstelling werd in 2015 genomineerd voor de BNG Bank 106 bezoekers 803 bezoekers Nieuwe Theatermakersprijs. 53 bezoekers/voorstelling 54 bezoekers/voorstelling

29 1 apr 2016 8 aug 2017 18 sep 2016 24 mrt 2017 Bombyx Mori We Take It From Here OLA MACIEJEWSKA TIJDELIJKE SAMENSCHOLING/ DE NWE TIJD Op speelse wijze wordt Dancing Dress van Loie Fuller ge- transformeerd tot een choreografisch werk van 3 dansers. De Volgens Zelfbeschuldiging van Peter Handke wordt Amerikaanse pionier was een van de eersten die sprak van ieder mens onherroepelijk schuldig aan de ge- beweging buiten het lichaam, een beweging als een resultaat van schiedenis. Het boek liet de makers achter met een de wisselwerking tussen lichaam en dingen (lichten, materialen, allesomvattend schuldgevoel. Toen ze hier op een geluid). In deze voorstelling vertaalt zich dit tot tegenstellingen die antwoord probeerden te formuleren via het schrijven de toeschouwer moet overwinnen, zoals: lichaam/object, fysiek/ van hun eigen biografieën, kwamen ze tot de schok- niet-fysiek, menselijk/niet-menselijk, rationele wezens en onver- kende constatering dat de grootste schuld uitgaat antwoordelijke wezens, zoals de zijderups, Bombyx Mori. naar degenen van wie je het meest houdt. Schuld als gevolg van liefde. Via namen, objecten, woorden, Ola Maciejewska is verbonden aan het Centre chorégraphique mensen die hun leven getekend hebben, proberen national de Caen et Normandie. ze in kaart te brengen met wie ze verbonden zijn en waar ze zich schuldig aan hebben gemaakt.

“Eenmaal in de jurken lopen TOTAAL de dansers over de vloer, “Ondanks de ogen- 12 voorstellingen waarbij ze geluid produceren TOTAAL schijnlijk eenvoudige 4.700 bezoekers met hun voeten en stem. De 14 voorstellingen 392 bezoekers/voorstelling vorm is We take it vele microfoons versterken en 762 bezoekers from here complex, vervormen dit geluid, wat tot 54 bezoekers/voorstelling intrigerend, slim, gees- een climax komt wanneer ze tig, ontroerend, mu- ook met hun bovenlichamen zikaal en bitter. Warm beginnen te dansen.” aanbevolen, dus.” — Theaterkrant — De Correspondent

2 mrt 2016 10 jan 2017 15 sep 2017 16 sep 2017 Heimat 2 Kobe Box DE NWE TIJD KOBE

In september 2015 reisden zij naar Groenland om een zelfge- In deze intieme BOX kan slechts 1 toeschouwer per schreven requiem te spelen op de smeltende gletsjer. Onderweg keer naar binnen. Met een koptelefoon op luister je spraken ze invloedrijke mensen over de vraag waarvan ze in naar pompende dance muziek terwijl drie perfor- Groenland afscheid moesten nemen. Wie of wat moeten ze met mers een energieke close-up dance performance hun requiem bezingen. De poolkappen? De westerse beschaving? geven. Wanneer slaat de vrolijkheid om en hoe lang De hoop op de goede afloop? houden we dit vol? Waarom willen we ons verliezen in de feestende en consumerende massa? A colour- De jonge makers gaan in deze reeks op zoek naar hun historische, ful brainwash, while the world is on fire! biologische, ideologische en persoonlijke wortels. Zij zijn ervan overtuigd dat als je het heden wilt begrijpen en grip wilt krijgen De Kobe Box is voortgekomen als festival pop-up op de toekomst, je de antwoorden vindt in het verleden. Deze uit de voorstelling a soft play, die KOBE in seizoen voorstellig is een coproductie met De Coproducers. 2015-2016 maakte bij Productiehuis Rotterdam.

“Het zijn de mooie, bombasti- TOTAAL sche requiemmuziek van Harald TOTAAL 11 voorstellingen Austbø, het fijne spel van de 3 voorstellingen 927 bezoekers acteurs en de poëzie van de 171 bezoekers 84 bezoekers/voorstelling teksten die de toeschouwer tot 57 bezoekers/voorstelling het einde bij de les houden. En die er ook van overtuigen dat De Nwe Tijd voor de toekomst meer zijn mars heeft.” — Trouw

30 We Take It From Here Overige activiteiten

ONDERWIJS schoolleiders en vertegenwoordigers van Educatie Het brede netwerk van betrokken do- culturele instellingen. centen dat we de afgelopen jaren hebben We hebben een balans aangebracht tus- De fusie was de kans om de afdeling opgebouwd, blijft een belangrijke basis sen de activiteiten die we zelf ontwikkelen educatie opnieuw uit te vinden. In 2017 or- van ons werk binnen het onderwijs. We (rondom de TR-producties of als algemene ganiseerden we niet alleen activiteiten als stellen de persoonlijke ontmoeting met de kennismaking met Theater Rotterdam) en opmaat naar een voorstellingsbezoek, maar leerling voorop en zijn daarnaast conti- de activiteiten die we faciliteren. Wij spe- ook los van voorstellingen. Zo maakten nu in gesprek met docenten en andere len een gidsfunctie en een bemiddelende we aan de ene kant docenten wegwijs in culturele instellingen om passend aanbod rol als het gaat om schoolbezoeken bij de het aanbod van de brede programmering te ontwikkelen. Daarin werken we nauw geprogrammeerde voorstellingen en alleen en bemiddelden we in het contact tussen samen met het KC-R en nemen we o.a. bij onze eigen producties en programma’s gezelschappen en scholen. Aan de andere deel aan de leergemeenschap CKV. Op ontwikkelen we zelf activiteiten. kant ontwikkelden we nieuwe educatie- 6 maart presenteerden we samen met De docenten/makers die we inzetten ver- vormen, cross-overprojecten en samen- het KC-R een conferentie van de Gelijke tegenwoordigden een zo groot mogelijke werkingen, organiseerden we verdiepende Kansen Alliantie. Een ochtend vol verras- diversiteit aan referentiekaders, zodat activiteiten voor individuele kinderen, sende optredens, inhoudelijke gesprekken we ons goed verhouden tot de diversiteit jongeren en volwassenen en zetten we ons met o.a. minister Jet Bussemaker en een in het klaslokaal. We betrekken jonge Kobe Box in voor de ontwikkeling van jong talent. samenkomst van leerlingen, docenten, acteurs/spoken word artiesten/makers in

CULTUURCOACHES EDUCATIE

Al sinds 2009 werken cultuurcoaches vanuit het theater een dag per week op scholen waar cultuurparticipatie niet altijd even vanzelfsprekend is. Via actieve en receptieve lesprogramma’s verdiepen de leerlingen zich in theater als kunstvorm en werken ze aan de ontwikkeling van creatieve en sociale vaar- digheden. In 2017 waren er 5 cultuurcoaches werkzaam op: Grafisch Lyceum Rotterdam, Melanchthon Mathenesse en Melanchthon Schiebroek, Wolfert ISK en de Lucia Petrus Mavo en 1 cultuurcoach in een project met alle ISK afdelin- Pleun Peters gen van Rotterdam. cultuurcoach op Lucia Petrus Mavo Rotterdam “Op basis van de voorstelling van Davy Pieters zijn de leerlingen zelf aan de slag gegaan met het maken van een presentatie over beeldcultuur. In onze repetitieperiode hebben we samen een repetitie bezocht, maar we hebben ook veel filmpjes bekeken en op basis daarvan eigen materiaal gemaakt. Uiteindelijk hebben de leerlingen hun eigen voorstelling op school gepresenteerd voor schoolgenoten en ouders. Er waren leer- lingen die hun angst hebben overwonnen en boven zichzelf uitstegen. Het belangrijkste van mijn werk als cultuurcoach is dat ik de leerlingen uitnodig om anders naar dingen te kijken. Om vragen te stellen.”

31 STAGE

Jaarlijks bieden we studenten van kunstvakopleidingen de mogelijkheid om ervaring op te doen tijdens een stage. In 2017 deed Carlijn Brand een stage rondom Woef Side Story en deed Mahfoud Mokkadem een onderwijsstage EDUCATIE op het Wolfert ISK en kreeg hij de kans om in het kader van Festival aan de Maas een eigen voorstelling te repeteren en presenteren bij Theater Rotterdam.

“Ik wist dat dit mijn plek zou moeten worden. Geen ongein. Onder het motto - ik kan alles, zolang het tegendeel niet bewezen is - vroeg ik of Mahfoud ik mijn derdejaars stage mocht doen bij Theater Rotterdam. Ik heb les Mokkadem gegeven aan een groep kinderen met 16 verschillende nationaliteiten. student aan Fontys Tilburg Ik heb een voorstelling mogen maken over de achterstandswijken van Londen. Ik heb onwijs veel inspirerende mensen ontmoet. Ik ben op mijn bek gegaan. Ik heb geleerd.”

DE WIJKKIJKERS De Wijkkijkers is een groep mensen uit verschillende wijken van Rotterdam die spelen bij het Rotterdams Wijktheater en uitgenodigd zijn door Theater Rotterdam om voor- stellingen te bekijken. Iedere maand bezoekt de groep van 15 deelnemers een andere voorstelling (o.a. Malcolm X, Under Siege en Woef Side Story) en praat daarover na met een gespreksleider en een journaliste. Een weerslag van ieder gesprek verschijnt maan- delijks in De Nieuwspeper.

“Ik ga zelf nooit naar theater. En ik denk dat het ook te maken heeft met Aida Hadzic onwetendheid. Een kaartje kost veel geld en ik weet niet goed wat ik moet gaan zien. Nu ga ik iedere maand en ontdek ik allerlei verschillende vormen van theater. deelnemer uit de wijk Door met elkaar te praten ontdek ik wat andere mensen hebben gezien en krijg ik ruimte om me uit te spreken over wat ik belangrijk vind.”

speciale schoolworkshops en werken met om binnen hun studie of als afgestudeer- toeschouwers met elkaar van gedachten freelance theaterdocenten. de bij Theater Rotterdam aan de slag te wisselen na afloop van een voorstel- In 2017 bezochten bijna 10.000 jongeren in gaan. Zo liep maker en acteur Mahfoud ling) leidde tot een publicatie die werd schoolverband één van de voorstellingen Mokkadem na deelname aan de jonge- gepresenteerd tijdens het Nederlands bij Theater Rotterdam en namen meer dan renperformance ook stage bij Theater Theaterfestival en inmiddels in herdruk is 15.000 scholieren deel aan één van de Rotterdam, gaf oud-Talent Trajecter Helena verschenen bij de Toneelbibliotheek. ruim 800 educatieve activiteiten. van Houweninge een masterclass schrijven In 2017 zagen wij ruim 10.000 bezoekers en werkte Nizar el Manouzi mee aan een in meer dan 200 publieks-educatieve JONG TALENT programma na afloop van Superleuk, maar activiteiten. Theater Rotterdam zet in op een keten van voortaan zonder mij. talentontwikkeling die begint bij jongeren In 2017 bereikten wij 687 deelnemers in de leeftijd van 16-25 jaar. Sinds 2014 in 29 activiteiten voor Jong Talent. Marketing organiseren we het Talent Traject als antwoord op de behoefte aan een brede PUBLIEKSEDUCATIE Het jaar 2017 is in alle opzichten een jaar oriëntatie op het theatervak. De tweejaar- Toeschouwers, jong en oud, maakten in van transformatie geweest. De drie mar- lijkse jongerenperformance biedt sinds grote getale gebruik van de mogelijkheid ketingafdelingen werden samengevoegd 2012 de mogelijkheid om in een kort tijds- om in een inleiding, workshop of nage- tot één afdeling waarbinnen in gezamen- bestek de makers en acteurs van Theater sprek een gezelschap te ontmoeten, meer lijkheid wordt gewerkt aan het vermarkten Rotterdam te leren kennen. De investering te weten te komen over de context/ach- van de eigen producties met tournees en in deze projecten werpt duidelijk zijn tergronden en zo met een andere bril de de geprogrammeerde voorstellingen in vruchten af. Voor veel jongeren is een van voorstelling te bekijken. Het succesvolle Rotterdam. Door de samenvoeging bestaat deze projecten een springplank geweest gespreksformat Het laatste woord (waarin binnen de nieuwe afdeling ruimte voor

32 specialismes en het opzetten van lange stijl opgeleverd: de seizoensgids ’17-‘18. lijnen, zoals content & social, digital & crm, Hoewel het uitgeven van een papieren relaties & storytelling, inkoop media en overzicht niet voor iedereen evident is, is branding. Anderen zijn of accounthouder bewust gekozen dit wel te doen. Voor een van een set geprogrammeerde voorstel- groot deel van de vaste Rotterdamse be- lingen of productowner van onze eigen zoekers is de seizoensgids hét naslagwerk makers en voorstellingen. en heeft het een vaste plek op de koffie- tafel. Die vaste waarde moest opnieuw IDENTITEIT THEATER ROTTERDAM geladen worden en daarbij was de inzet In september 2017 presenteerde Theater van storytelling cruciaal om het complete Rotterdam zich aan het publiek. Daartoe verhaal van Theater Rotterdam te vertel- werd eind 2016 een positionering ge- len. Dus combineerden we de gids met schreven als startpunt voor de ontwik- een hoogwaardig magazine over verschil- keling van de identiteit. Begin 2017 werd lende aspecten van Theater Rotterdam; de visuele identiteit ontwikkeld, met makersportretten, een opiniestuk over de prijswinnend bureau Vruchtvlees, die alle staat van theater, bekende Rotterdammers activiteiten verbindt: Theater presenteren gaven voorstellingstips, beeldreportages en het ontwikkelen van talen. Herken- over onze techniekploeg, een interview baarheid en eenheid in verscheidenheid met het programmeursteam en meer. De is essentieel. Daartoe werden herkenbare gids werd verspreid onder bezoekers, fans, brand assets en een slimme merk-archi- stakeholders en professionals. tectuur ontwikkeld. Hiermee kan de stijl variëren van dienend tot sterk merkprofi- OPENINGSCAMPAGNE lerend, maar altijd herkenbaar als Theater Na de oplevering van de gids werd Rotterdam. Het effect van de opgetelde onverminderd hard doorgewerkt aan de communicatiekracht is reeds merkbaar: lancering van Theater Rotterdam in de onze uitingen worden meer en beter vorm van een openingscampagne met opgemerkt en positief gewaardeerd. focus op Rotterdam, die opbouwde naar We ontvangen hier regelmatig positieve de openingsmaand september. Uitgangs- berichten over. Naar de bekendheid van punten hiervoor waren het introduceren Theater Rotterdam wordt in februari 2018 van Theater Rotterdam en het laden van de een effectmeting uitgevoerd. naam, de stijl en de merkpositionering die vertaald werd naar ‘Avondje uit? Avondje SEIZOENSGIDS aan!’. De campagneboodschap is gebaseerd In mei werd de eerste grote uiting in nieuwe op de gedachte dat we onze bezoekers MARKETING Bezoekersonderzoek Revolutionary Road 84 TOT 98% VAN DE BEZOEKERS IS VAN PLAN TR OPNIEUW TE BEZOEKEN

De cast, het boek, de regisseur en natuurlijk de lovende dels Facebook. Uitverkochte zalen waren er vervolgens in recensies: Revolutionary Road heeft Theater Rotterdam een Amsterdam, Utrecht, Haarlem, Nijmegen, Den Bosch, Den enorme impuls gegeven, in Rotterdam en in Nederland. Het Haag en Rotterdam. publiek waardeerde de voorstelling met gemiddeld een 8,8 Voor de Rotterdame bezoekers bleek de voorstelling een en de acteurs zelfs met een 9,2. In de marketingstrategie goede overgang van Ro Theater naar Theater Rotterdam te vormden de acteurs een belangrijke pijler. In de voorpu- zijn en buiten Rotterdam zijn het juist de fans van Erik Whien bliciteit speelde de cast met o.a. Jacob Derwig een grote die via deze voorstelling hun weg naar ons vinden. Op beide rol met stukken in o.a. De Groene Amsterdammer en Vrij vlakken bestaat er dus een goede basis om uit te bouwen Nederland. Een aflevering van Volle Zalen stond zelfs geheel naar nieuwe fans. In Rotterdam geeft maar liefst 99% van in teken van Derwig. In de aanloop naar de première maak- de bezoekers aan voorstellingen van Whien vaker te willen ten we kennis met de cast middels video content en live bezoeken (98% wil TR vaker bezoeken) en buiten Rotterdam streams. Na de première werden de negen uiterst positieve geeft 92% van de bezoekers dit aan (84% wil TR vaker recensies slim ingezet en ook word of mouth rondom de bezoeken). De voorstelling De Wereldverbeteraar van Whien voorstelling kwam goed op gang en werd vergroot mid- was in Rotterdam dan ook direct drie maal uitverkocht.

33 Serieverkoop De Toneelkaart 172 TONEELLIEFHEBBERS DOEN 1.078 BEZOEKEN IN ÉÉN MAAND TIJD MARKETING Hoewel we van big brands leren dat groei gerealiseerd bezoeken voor 50 euro, met voorafgaand aan elke voor- wordt door te sturen op de aanwas van nieuwe klanten stelling een inleiding. en niet op loyaliteit, laten we kansen om loyaliteit en ver- Men bezocht gemiddeld 6,3 voorstellingen in één maand. dieping te vergroten niet liggen. De Toneelkaart is hier hét De reactie van bezoekers en gezelschappen is laaiend voorbeeld van. In april stond veel toneel geprogrammeerd; positief; de Toneelkaart verdubbelde het aantal bezoe- klassiekers, nieuw werk, gevestigde en nieuwe makers, kers ten opzichte van het seizoen ervoor. In 2018 wordt solo’s en crossovers. Omdat we zien dat bezoekers voor- de actie weer uitgevoerd, nu in samenwerking met de keuren hebben qua gezelschap en type voorstelling en BIS-gezelschappen. De gezelschappen proberen boven- ze daar in de regel weinig van afwijken, introduceerden dien in hun standplaatsen dezelfde campagne van de we de Toneelkaart. Een ‘roadtrip on a budget door het grond te krijgen. toneellandschap’, ofwel acht verschillende voorstellingen

Bijzondere Ervaringen Locatievoorstellingen POPULAIR ONDER NIEUW PUBLIEK

Ook in 2017 programmeerden en maakten we een aan- de buurt, of in het park. Het feit dat veel bezoekers op de tal locatievoorstellingen, o.a.: Freddie van Boogaerdt/ dag van de voorstelling een kaartje kochten bewijst dit: men VanderSchoot, Guess who’s back? van Young gangsters en liep er letterlijk tegenaan. Als de voorstelling verrassend Superleuk, maar voortaan zonder mij van Wunderbaum. gebruik maakt van de locatie, door bijvoorbeeld het decor Onder de bezoekers van de voorstellingen van Boogaerdt/ bij Freddie, het inchecken mét drankje bij Superleuk of het VanderSchoot en Wunderbaum voerden we publieksonder- nazomer-festival-gevoel bij Guess who’s back? vergroot dit zoek uit en de resultaten bevestigen wat we reeds dachten, de bijzondere ervaring en daarmee de waardering. namelijk dat spelen op locatie zwaar meeweegt bij de aan- koopbeslissing. Het is ‘anders dan anders’ en laagdrempelig. ‘Leuk dat de voorstelling op zo’n bijzondere Locatievoorstellingen zijn dan ook bij uitstek het middel om locatie was!’

nieuw publiek te bereiken. Want naast de unieke ervaring –bezoeker Superleuk, maar voortaan speelt ook de grotere fysieke en mentale beschikbaarheid zonder mij een grote rol: het theater is ineens veel beter zichtbaar in

Innovatie TR Live MEER DAN 100.000 BEREIKTE FANS

In september 2017 lanceerden we TR Live; een livestream- rondom Woef Side Story in samenwerking met het die- concept waarbij interactie tussen theatermakers en pu- renasiel Rotterdam en natuurlijk het live premièreverslag bliek centraal staat. Vanuit onze twee locaties praten we van deze voorstelling. live met theatermakers, choreografen, acteurs en talenten TR Live is een nieuw online concept in de theatersector over nieuwe producties, bijzondere programmering en ac- dat veel potentie heeft om de interactie tussen theater- tualiteit. Het publiek kan zich live mengen in de discussie makers en publiek te vergroten en te verdiepen. De eerste via Facebook. maanden van TR Live bereikten we 107.736 mensen. Een Inmiddels hebben we vijftien keer een TR Live geor- gemiddelde van 7200 kijkers, en achteraf, per livestream ganiseerd; tijdens de opening, acteurs en makers van met gemiddeld 85 reacties, opmerkingen en deelacties. Revolutionary Road namen ons mee in het repetitie- Per livestream keken er live op het piekmoment gemid- proces, live reportages van het festival Welcome to our deld 50 mensen live naar de uitzending. Theaters in het Guesthouse, Scapino Ballet Rotterdam vertelde over Scala land zijn enthousiast over het concept. en we sloten het jaar af met succesvolle serie livestreams

34 173.089 873.414 14.113 bezoekers bij gastprogrammering TR online bezoeken volgers op Twitter MARKETING 118.956 32.045 3.608 bezoekers bij TR-producties nieuwsbrief abonnees volgers op Instagram

31.229 30.319 8,1 bezoekers bij TR-producties volgers op Facebook is de gemiddelde waardering in Rotterdam gegeven door bezoekers aan TR voorstellingen

graag ‘aan’ willen zetten: aanzetten tot Schouwburg 5,5% en bij het Ro Theater daarmee veel nieuwe doelgroepen be- nieuwsgierigheid, tot gesprek, tot ideeën, 19%. Dit verwachten we te realiseren door reikt, zoals met de feesten van Confetti tot ontmoeten. het verbeteren van de digitale klantreis: Club, waarmee we een jonge doelgroep In de zomerperiode was in regio Rotter- eenvoudig gidsen in het aanbod, slimme van tussen de 18-25 jaar trekken. Daar- dam een breed zichtbare outdoorcam- landingspagina’s vanuit google en socials, naast zijn het ook bezoekers aan festivals pagne te zien met diverse boodschappen. optimalisatie van het bestelproces en het als IFFR en grote zakelijke evenementen Deze campagne ging vanaf augustus over beter inrichten van de mobiele versie. Ook zoals de Rabobank Ledenbijeenkomst in voorstelling specifieke campagnes, met wij zien een toename in mobiel gebruik en de Philips Innovation Award. Van een o.a. Superleuk, maar voortaan zonder mij, van 40% naar 50% van het bezoek, maar andere kant laat Theater Rotterdam zich Bimbo, Revolutionary Road, maar ook met de online tickets worden voor het meren- zien met evenementen zoals het NK gastprogrammering zoals DAD, Malcolm X, deel nog aangeschaft op een computer. Turks Volksdansen en de afterparty van Nicht Schlafen en Art of Performing. Te- De verhouding van aankopen via website het Zomercarnaval, waardoor wij veel be- vens werden onze makers voorgesteld via en balie is nu zo’n 60/40, het streven is dit zoekers binnen krijgen die normaal niet een fototentoonstelling op het Kruisplein. verder te laten kantelen naar 70/30. in onze theaters komen. Een kleine variant hiervan was te zien voor het makershuis TR Witte de With. Online en op socials kon men de makers beter Events Development leren kennen middels videointerviews. Beide gebouwen werden aangepakt en De afdeling Events draagt zorg voor het De afdeling Development is een na de fu- aan de buitenzijde gerestyled met als gastvrijheidsconcept en het produceren/ sie nieuw gevormde afdeling die zich met speerpunten betere zichtbaarheid en verzorgen van alle zakelijke en culturele name richt op het verankeren van Theater uitnodigend van karakter. Tijdens de evenementen, festivals en randprogram- Rotterdam in de stad en het binnenha- openingsmaand september zijn diverse ma’s van Theater Rotterdam. De visie is len van extra middelen ten behoeve van marketingacties opgezet om een breed om met de organisatie van zakelijke en producties, programmering en projecten. en nieuw publiek kennis te laten maken culturele evenementen de deuren van Hiervoor heeft de afdeling een visie met met Theater Rotterdam, belangrijk hierin beide gebouwen, Schouwburg en Witte bijbehorend werkplan opgesteld. is de samenwerking met Rotterdampas. de With, te openen voor een brede en Tijdens de opening op 8 september vond veelzijdige doelgroep. De focus ligt op OPHEFFING SPONSORFONDS ROTTER- de eerste TR Live plaats; een interactieve het ontwikkelen van duurzame relaties DAMSE SCHOUWBURG talkshow live uitgezonden op Facebook, met bedrijven en organisaties in de stad Begin 2017 werd besloten om Stichting gehost door Stephanie Afrifa. Rotterdam en daarbuiten. Terugkerende Sponsorfonds Rotterdamse Schouwburg events betekenen verbetering van de sa- op te heffen om Theater Rotterdam de WEBSITE EN SOCIALS menwerking door opgedane ervaring en ruimte te bieden om de werving van extra Vanaf de fusiedatum bestaat theater- een bredere verankering van een event inkomsten uit sponsoren en donateurs in rotterdam.nl als tijdelijke portal naar de in Theater Rotterdam. eigen hand te nemen. Na goede gesprek- sites van de drie partners. De vernieuw- Met de afdeling Events zet Theater ken tussen het Sponsorfonds en Theater de, complete site zal live staan bij het Rotterdam zich in voor cultureel onder- Rotterdam werd de opheffing in gang lezen van dit jaarverslag. Deze site is nemerschap. De opbrengsten vielen dit gezet door de benoeming van Winfred van ontworpen aan de hand van een aantal jaar licht hoger uit dan begroot. In totaal den Bor, hoofd Development, als vereffe- speerpunten en learnings. Bovenaan staat bezochten 64.333 bezoekers events in naar. Gedurende het jaar werd de ophef- verhoging van de conversie; deze is bij de onze locatie Schouwburg. We hebben fing zorgvuldig afgerond en de positieve

35 Meerjarige samenwerking Philips Innovation Award EVENTS 500 DEELNEMERS: OMZET €22.400

Op 7 mei 2018 waren wij wederom de locatie voor de Philips volgende editie in mei 2018 al definitief in de agenda staat. Innovation Award uitreiking. De award is de grootste stu- dent-entrepreneur award in Nederland. Het evenement wordt “De ambiance in zowel de ontvangsthal als de georganiseerd voor studenten en door Rotterdamse studenten. Grote Zaal is de doorslaggevende reden geweest Als silver partner van dit evenement, hebben we mooie ver- voor het kiezen van de Rotterdamse Schouwburg bindingsafspraken met Philips gemaakt. Met deze partnership als locatie voor de Philips Innovation Award. De konden wij zelf aanwezig zijn op het evenement om te net- samenwerking met het team van de Schouwburg werken en de relaties van Philips benaderen over samenwer- is ons enorm bevallen en de creatieve input vanuit kingen met Theater Rotterdam. De deelnemers doorlopen de Schouwburg is van waarde geweest. Ook is een traject van coaching en worden onderdeel van een de technische dienst zeer bekwaam en enorm waardevol netwerk dat hen verder helpt om innovatieve idee- behulpzaam.” ën door te ontwikkelen naar concreet uitvoerbare business- plannen. Gevolg van onze meerjarige samenwerking is dat de – Freek Huisman (Philips Innovation Award 2015)

Terugkerend evenement Stadmakerscongres – AIR CIRCA 900 DEELNEMERS

Alweer de vierde editie van het Stadmakerscongres in de “Al 3 jaar op een rij is het Theater Rotterdam Schouwburg! Dit event is een samenwerking, waarbij wij de thuisbasis voor het Stadmakerscongres en onze zalen en faciliteiten tegen cultureel huurtarief aanbie- transformeert de Schouwburg in de bruisende den en meedenken met de organisatie. Het werken aan de stad is niet langer aan institutionele partijen voorbehou- werkplaats voor het stadmaken. Deze unieke loca- den. Vanuit deze beweging is dit congres ontstaan, waar tie doet haar werk, het theater vormt een perfect iedereen die zich betrokken voelt om vanuit zijn specifieke decor! Maar de geweldige inzet en betrokkenheid deskundigheid en ambitie bij te dragen aan de ontwikkeling van Theater Rotterdam is onmisbaar: daadkrach- van de stad. tig, accuraat, vakkundig, gastvrij, vol energie en

bijzonder flexibel. De datum voor 2018 ligt alweer vast, op 9 november weer in dit theater!!!”

– Melany van Twuijver

Inhoudelijke samenwerking Rabobank Rotterdam NAAST SPONSORING OOK EVENEMENTEN

De Rabobank is al geruime tijd sponsor. In 2017 had- “Het is een uitdaging om een receptie te orga- DEVELOPMENT den wij intensieve gesprekken met de directie van de niseren die de verwachtingen van de bezoekers Rabobank over ons beider positie in de stad. Daarbij overtreft. Op onze receptie bij Theater Rotterdam hebben we uitgebreid stilgestaan bij een groot evene- ment over de staat van de stad in samenwerking met de is dit gelukt! De projectgroep voor deze receptie Gemeente Rotterdam. Helaas is dit nog niet tot uitvoe- was geïnspireerd door de locatie - cultuur, kunst ring gekomen. & creativiteit - en dat was te merken! Voor het De gesprekken leidden wel tot een samenwerking met de eerst stonden relaties, partners en collega’s op het Rabobank rondom hun eigen evenementen. Zo waren de podium in de spotlights! Over het indrukwekkende leden van de Rabobank bij ons te gast voor de jaarlijkse ledendag. Dat beviel hen zo goed dat de Rabobank al haar optreden van word spoken artist M onder begelei- relaties in januari 2018 bij Theater Rotterdam uitnodigde ding van zijn pianist wordt nog lang nagepraat.” voor hun nieuwjaarsbijeenkomst, waar wij ook inhoudelijk aan bijdragen. – Stella Braber-Swart

36 baten van het Sponsorfonds onderge- SAMENWERKINGEN UITBOUWEN ken wij vanuit een gezamenlijk marketing- bracht in een bestemmingsreserve van Theater Rotterdam kan bouwen op een plan, waarbij de focus ligt op het aangaan Theater Rotterdam. Voor besteding van aantal langdurige samenwerkingen met het en uitbouwen van samenwerkingen. gelden is, op voorwaarde van het voorma- bedrijfsleven. Deze relaties bestendigden lige Sponsorfonds, een protocol opgesteld. we met een nieuwe aanpak, waarbij we MEERJAREN FONDSENPLAN waar mogelijk zoeken naar een inhoudelij- Door de vorming van het makersensemble IMPLEMENTATIE CRM-SYSTEEM EN ke samenwerking. Historisch gezien maken en het proces van de fusie tot Theater PRIVACYREGELGEVING onze relaties naast hun sponsorship vaak Rotterdam zijn het afgelopen jaar weinig In 2017 is gestart met de uitvoering van gebruik van de ruimtes binnen Theater fondsaanvragen gedaan. Vanaf 2018 gaan het werkplan. De eerste, maar tevens Rotterdam en de expertise van de afdeling we hier weer hard aan trekken. Hiertoe grote stap is het op orde brengen van Events voor het organiseren van hun wordt de hand gelegd aan een meerjarig onze externe relaties in een bedrijfsbreed activiteiten. Een goede ontwikkeling, want fondsenplan waarin, Theater Rotterdam CRM-systeem. Een langdurig proces de inkomsten uit evenementen liggen vaak breed, heldere strategische keuzes wor- van opschonen, orderen en implenteren hoger dan de sponsorbijdrages én de ex- den gemaakt met betrekking tot projecten wordt in 2018 afgerond. Om de beschik- terne activiteiten zorgen voor een bijzon- en de fondsen waar wij aan gaan vragen. bare data zo volledig mogelijk te benut- dere uitstraling naar de stad. Voorbeelden ten, de data zo actueel mogelijk te maken hiervan zijn de belangrijke en duurzame en gebruiksklaar te maken voor andere samenwerkingen met Rabobank, Vopak en Facilitair afdelingen werd gewerkt aan de kop- HAL Investments. Rabobank is sinds 2010 peling van de verschillende databases, langdurig verbonden aan Theater Rot- De werkprocessen binnen bedrijfsvoering zoals het kaartverkoopsysteem en de terdam op basis van een sponsorship en hebben normaal doorgang kunnen vinden planningssoftware met het CRM-systeem. sinds januari 2013 organiseren zij regelma- en op een aantal (gebruikelijke) storingen Zo ontstaat een grote hoeveelheid data tig grote events binnen Theater Rotterdam. na zijn er geen noemenswaardige proble- waaruit voor verschillende afdelingen, zo- De samenwerking met Vopak gaat terug men geweest. De eerste stappen zijn gezet als Marketing, Programmering, Events en tot 2007 door middel van een sponsorre- de afdeling horizontaal te organiseren en Development, vanaf begin 2018 handige latie en in 2017 hebben zij voor het eerst het afbreukrisico van dit kleine team met analyses kunnen draaien. hun aandeelhouders vergadering bij ons een breed taakgebied te beperken. De Tegelijkertijd met de invoering van het georganiseerd en zij komen terug. HAL formatie is nagenoeg ongewijzigd, terwijl CRM-systeem is gestart met de voor- Investments is al een samenwerkingspart- vanuit locatie Witte de With een vergrote bereiding van de inwerkintreding van de ner sinds 2010 en vanaf 2012 organiseren vraag om een huismeester is. Een reservoir nieuwe privacy regelgeving. Ondanks dat wij hun aandeelhoudersvergaderingen. In aan inhuurkrachten is opgebouwd om over dit nogal wat voeten in de aarde heeft, 2017 leverde deze drie samenwerkingen extra inzet te kunnen beschikken. Daar- was de fusie een goed moment om een niet alleen breed draagvlak op maar ook naast zijn de ICT-taken overgenomen door groot aantal zaken aan te pakken. Bijvoor- € 56.262 aan inkomsten uit events en € I&O Netsys en is extra geïnvesteerd in pro- beeld door de privacyregels mee te laten 25.000 uit sponsoring. Totaal dus € 81.262. jectleiders op het gebied van ICT en groot wegen in ontwerpkeuzes van de nieuwe Door deze bijna organische verbinding onderhoud van locatie Witte de With. website en het onderbrengen van alle vormden de afdelingen Events en Deve- Het omzetten van (leverings-, onderhouds- verantwoordelijkheden over het CRM-sys- lopment een duo-afdeling die de zakelijke en service) contracten en vergunningen teem en daarbij behorende dataverwer- markt bedient. Dit jaar leidde dat al tot heeft veel tijd gekost. Er is extra capaciteit kingen bij de afdeling Development. een aantal goed bezochte gezamenlijke ingezet, zodat dit nu op orde is. Voor beide relatieavonden voor het zakelijke netwerk locaties moesten nieuwe exploitatie- en van Theater Rotterdam. Komend jaar wer- Drank- en Horecawetvergunningen worden

37 aangevraagd. Voor locatie Witte de With na de technische afschrijvingstermijn is dit afgehandeld en voor de Schouw- gedaan. De milieubarometer wordt in 2018 burg is een tijdelijke vergunning verleend. ingevuld. Vanwege de bijzondere samenwerking met Café Restaurant Floor zijn wij nog in 7 SQUARE ENDEAVOUR onderhandeling met de gemeente over de Theater Rotterdam kiest bewust voor een definitieve vergunning. benadering vanuit een groter en maat- De noodzakelijke instructies en trainingen schappelijk perspectief. Wij zijn bedenker t.b.v. bedrijfshulpverlening zijn gegeven en en ‘founding father’ van het verduurza- gevolgd. Er is toezicht en handhaving op mingsprogramma 7 Square Endeavour de uitvoering van de bestaande bedrijfs- (7SE). noodplannen op beide locaties geweest. Dit is een internationaal samenwer- kings- en verduurzamingsprogramma ICT met als missie steden toekomst klaar te Er is een nieuw netwerk geïnstalleerd maken. Het speelt op lokale schaal in waarbij beide locaties op veilige wijze op de wereldwijde verstedelijking en de met elkaar werden verbonden. Het net- nadelige gevolgen ervan als vervuiling, werk bestaat uit twee serverplatforms op hittestress en wateroverlast. Slim en beide locaties die razendsnel wijzigingen innovatief omgaan met energie en (regen) uitwisselen via een beveiligde dataver- water zijn speerpunten van het project. binding. De omzetting is zonder grote Het Schouwburgplein is het eerste in een problemen verlopen. reeks van zeven pleinen wereldwijd en fungeert als proeftuin voor innovatieve GEBOUWBEHEER technologieën, cyclische processen en Het jaarplan onderhoud 2017 is geheel nieuwe samenwerkings- en businessmo- uitgevoerd. Door alleen het noodzakelijke dellen. Onze partners zijn: Amvest, Arca- onderhoud te plannen, is op de fusiedruk dis, Codarts, De Doelen, Dura Vermeer, geanticipeerd. Alle verplichte inspecties Eneco, Hoogheemraadschap, Ministerie en nodige onderhoudswerkzaamheden I&W, Rotterdam en TNO en er wordt sa- zijn dit jaar uitgevoerd. Het verlagen mengewerkt met de Vereniging Verenigd van het conditieniveau, een gevolg van Schouwburgplein (VVS). bezuinigingen in 2014, is doorgezet. Groot In 2017 is de planfase afgerond. Dit heeft onderhoud en vervanging op locatie Witte geresulteerd in een energiestrategie, de With, waaronder schilderwerk buiten- waterstrategie en pleinstrategie. Teza- gevel, herstel erker/voorgevel en het aan- men vormen deze het uitgangspunt voor brengen verwarming, is uitgevoerd. Het de integrale, cyclische aanpak van het achterstallig onderhoud blijkt groter dan programma. Het komende jaar gaan de was voorzien, hierdoor is het budget ruim eerste projecten in uitvoering. overschreden. Voor toekomstig onder- Theater Rotterdam speelt een cruciale houd wordt een aparte reserve aangelegd. rol in dit programma. Wij ondersteunen Het onderhoud op locatie Schouwburg is en stellen ruimte ter beschikking voor volgens plan uitgevoerd. De herzieningen bijeenkomsten en presentaties en als van de meerjaren onderhoudbegrotingen werkplek voor de medewerkers. De facili- is uitgesteld naar medio 2018. tair manager heeft de rol van procesma- nager binnen dit programma, de directeur EIGENAARSDEEL SCHOUWBURG bedrijfsvoering en tevens bestuurslid van Theater Rotterdam heeft volle medewer- de VVS, is stuurgroep lid. Beide verbinden king verleend aan de gemeente, niettemin actief vele initiatieven en de stakeholders is in 2017 net als in 2016, vrijwel geen in Rotterdam, Nederland en internatio- onderhoud verricht door de gemeente. Al naal, om het draagvlak te vergroten en het twee jaar staat o.a. op de planning: glas- programma succesvol te laten worden. vliesgevel, koelinstallatie, noodstroom- Dit jaar is 7SE uitgenodigd te spreken voorziening, vrachtwagenlift, goederenlift voor delegaties uit Shanghai en van de en brandmeldinstallatie. Bij uitval zijn Europese commissie, maar ook op de er risico’s voor de bedrijfsvoering. Wel Rotterdamse Dakendagen, Citylounge, werden de buitenste condensors van de Binnenstadsymposium, Building green Lei- koeling gereinigd en gecoat. sure Buildings en Kennisplatform Energie neutraal Wonen (B). Uit de vele reacties blijkt dat 7SE een uniek programma is, dat Duurzaamheid veel lof oogst. Binnen de Theater Rotterdam wordt met Waar bezuinigd kan worden op energie, Club Imagine en met de stadsdramaturg uitstoot en middelen, wordt dit gedaan. de koppeling tussen cultuur, de stad en Vervangingen worden doorgaans ver duurzaamheid ontwikkeld.

38 Theater Rotterdam coproduceert in 2018 Vooruitblik 2018 weer de Fonds gesubsidieerde makers Marjolijn van Heemstra, Ann Van den Broek, Het afgelopen jaar was vol nieuwe ont- Lotte van den Berg, Schwalbe, Urland en wikkelingen door de start van Theater Alida Dors. Zij hebben allen in 2018 een Rotterdam.De meerwaarde van een huis première bij Theater Rotterdam. Pieter dat theater maakt, theater presenteert en Kramer maakt in 2018 weer een nieuwe talent ontwikkelt is groot, dat merkten we familievoorstelling. Johan Simons, Davy al gedurende het eerste jaar en we zien Pieters, Booagerdt/Van der Schoot en ernaar uit dit de komende jaren verder te Erik Whien maken nieuw werk en Marjolijn ontwikkelen. Niet alleen binnen onze eigen van Heemstra ontwikkelt een project voor organisatie maar ook op lokaal, nationaal Motel Mozaïque Festival. Het Productiehuis en internationaal niveau. Daarbij is het van gaat o.a. producties maken met Khadija belang dat die meerwaarde niet alleen voor El Kharraz Alami, Dalton Jansen en Zarah onszelf geldt maar ook voor de partners Bracht, heeft een aantal residenties met waarmee we samenwerken, zoals makers, internationale jonge makers en heeft in festivals en andere samenwerkingspartners. najaar 2018 weer haar festival Welcome to our Guesthouse. Het komende jaar bouwen we verder aan Internationaal zijn we zichtbaar met voor- Theater Rotterdam. De lessen van het stellingen op festivals in o.a. Montpellier afgelopen jaar op zowel productioneel als en Venetië en wordt een vervolg gegeven bedrijfsmatig vlak nemen we mee in het aan de samenwerking met de Volksbühne verder vormen van de organisatie. Waar in Berlijn waar Boogaerdt/Van der Schoot afdelingen in het verleden vooral gericht in het najaar 2018 weer een voorstelling waren op de kernactiviteiten theater maken maken met Suzanne Kennedy. of theater presenteren hebben zij nu met Bij het Productiehuis wordt geïnvesteerd in beide processen te maken. Dit vergt flexibi- intensievere begeleiding van de artistieke liteit van de medewerkers, zowel makers als processen en in de coördinatie van interne personeel, maar geeft ook de mogelijkheid en externe verbindingen. Het gebrek aan om kennis uit te wisselen en te vergro- repetitieruimtes in Rotterdam moet in ten. De organisatie wordt uitgedaagd en 2018 worden opgelost en interne werk- aangezet tot creativiteit en dat brengt een processen zullen verder op elkaar worden nieuwe energie met zich mee die voelbaar afgestemd. Met de komst van een lokaal is binnen Theater Rotterdam. productiehuis bij Theater Walhalla, hoeft het Productiehuis zich niet meer te richten De programmering biedt in 2018 een zeer op de eerste stappen na de academie, gevarieerd en divers aanbod met de focus maar kan de focus zich meer richten op op lokale én nationale en internationa- het leggen van een basis van een duurza- le topkwaliteit. Naast volop makers uit me werkpraktijk voor de nieuwe generatie Rotterdam hebben we een aantal grote in- makers met nationale en internationale ternationale voorstellingen staan die alleen potentie. bij ons te zien zijn.

39 Prestatieverantwoording Ministerie van OCW

Producties JAARVERSLAG 2017 ACTIVITEITENPLAN

TOTAAL 35 17 Waarvan in de grote zaal 5

NIEUWE EIGEN PRODUCTIES 14 11 Algemeen Theater 6 3 Productiehuis 8 8 NIEUWE COPRODUCTIES 10 4 Algemeen Theater 4 1 Productiehuis 6 3 REPRISES 5 2 Algemeen Theater 5 1 Productiehuis 0 1 REPRISE COPRODUCTIES 6 - Algemeen Theater 0 0 Productiehuis 6 0

Uitvoeringen en bezoekers JAARVERSLAG 2017 ACTIVITEITENPLAN uitvoeringen bezoekers uitvoeringen bezoekers

TOTAAL 570 118.931 385 69.250

ROTTERDAM 188 31.204 150 24.000 Algemeen Theater 121 28.037 90 18.000 Productiehuis 67 3.167 60 6.000 NEDERLAND BUITEN ROTTERDAM 298 71.800 215 42.000 Algemeen Theater 217 64.567 115 34.500 Productiehuis 81 7. 2 3 3 100 7. 5 0 0 BUITENLAND 84 15.927 20 3.250 Algemeen Theater 17 5.962 10 2.500 Productiehuis 67 9.965 10 750

Schoolgebonden acititeiten 830 25.594 767 24.031 Aantal educatieve activiteiten 207 11.420 262 13.244

Workshops voor amateurs 52 756 Betaalde lezingen en inleidingen 43 424 Aantal overige activiteiten

40 Prestatieverantwoording Rotterdam

Bezoekers JAARVERSLAG 2017 ACTIVITEITENPLAN

TOTAAL IN ROTTERDAM TOTAAL IN ROTTERDAM AANTAL BEZOEKEN 292.020 204.293 2 0 7. 2 5 0 162.000 Waarvan betalend 258.280 1 7 7. 8 8 7 188.075 1 4 7. 0 1 2 Waarvan in schoolverband 32.433 21.423 32.710 20.335

Presentaties JAARVERSLAG 2017 ACTIVITEITENPLAN

PRODUCTIE-INSTELLING Aantal producties 35 17 Aantal presentaties 570 385 Waarvan presentaties in Rotterdam 188 150 PRESENTATIE-INSTELLING Aantal presentaties 1.169 845 Waarvan presentaties in Rotterdam 787 610

TOELICHTING Theater Rotterdam presteerde in 2017 het activiteitenplan. ruim boven de verwachting van het acti- Dankzij een intensieve campagne rondom viteitenplan. We brachten zes extra eigen het visueel sterke merkbeeld en succes- producties, waarvan drie hernemingen volle voorstellingen en programmering, is en twaalf extra coproducties, waarvan de merkbekendheid snel gestegen. Het zes hernemingen. verwachte terugvalrisico in verband met De keuze voor hernemingen heeft de nieuwe merknaam bleek dus ongegrond. diverse redenen, waaronder het stevi- Het afgelopen jaar hebben we aanpassin- ger positioneren van onze makers, de gen gedaan in de planning voor seizoen uitnodigingen van internationale huizen 2018/2019, zodat we zo dicht mogelijk bij en festivals, een publieksvraag of een de prestatievereisten komen. Echter, in inhoudelijke meerwaarde. 2018 worden een aantal voorstellingen ge- De toename van het aantal eigen pro- produceerd die pas in 2019 gaan touren. ducties en bijbehorende presentaties Hierdoor vindt een kleine verschuiving opgeteld bij de toename van het aantal plaats qua voorstellingsaantallen van 2018 presentaties in de gastprogrammering naar 2019. Het aantal voorstellingen binnen zorgt voor een stijging van het aantal de programmering blijft uiteraard op peil. bezoekers van 41% ten opzichte van

41 Balans

Activa 31 DECEMBER 2017 1 JANUARI 2017

MATERIËLE VASTE ACTIVA Gebouwen en terreinen 1.084.955 1.080.449 Inventaris en inrichting 1.017.095 1.073.445 Theatertechniek 1.054.448 963.087 Activa in uitvoering 40.619 - Totale Materiële vaste activa 3.197.118 3.116.981

VORDERINGEN Debiteuren 508.733 336.297 Gelieerde instellingen 122.675 Overige projectsubsidie 29.016 Belastingen 8.329 10.182 Overige vorderingen 22.434 13.962 Overlopende activa 299.202 296.619

LIQUIDE MIDDELEN 4.211.094 3.464.520

Totale vlottende activa 5.049.791 4.273.270

TOTALE ACTIVA 8.246.909 7. 3 9 0. 2 5 1 Passiva

EIGEN VERMOGEN Algemene reserve 508.008 1.121.617 Bestemming Onderhoud en Vervanging 3.353.374 3.353.374 Bestemmingsreserve OCW 2013-2016 132.267 132.267 Bestemmingsfonds OCW 2017-2020 9 7. 2 7 5 - Bestemmingsfonds sponsorfonds 613.690 - Totale eigen vermogen 4.704.614 4.607.258

VOORZIENINGEN Voorziening groot onderhoud 542.344 142.344 Voorziening reorganisatiekosten 126.295 264.524 Totale voorzieningen 668.639 406.868

KORTLOPENDE SCHULDEN Crediteuren 1.304.610 1.1 79.348 Gelieerde instellingen 6.454 - Overige projectsubsidie 68.301 Overlopende passiva 961.259 674.687 Vooruit ontvangen recettes 306.637 419.192 Nog af te rekenen voorstellingen 226.395 102.898 Totale kortlopende schulden 2.873.656 2.376.125

TOTALE PASSIVA 8.246.909 7. 3 9 0. 2 5 1

Liquiditeit = (vord. + liquide midd.) / kortl. schulden 1,76 1,80 Solvabiliteit = (reserves* + voorziening) / activa 63,98% 6 7, 8 5 % Weerstandsvermogen = (algemene reserve/ totale baten) 3,30% -

*in deze berekening is het bestemmingsfonds OCW niet als reserve beschouwd

42 Exploitatierekening

JAARVERSLAG BEGROTING Baten 2017 2017

OPBRENGSTEN Publieksinkomsten 2.434.940 2.466.158 Recette producties 1.025.197 1.339.408 Uitkoop 72.268 Partage 243.630 Publieksinkomsten buitenland 63.280 Auteursrechten 92.525 Recette programmering 938.040 1.126.750

Sponsorinkomsten 834.223 165.000 Sponsors 220.533 Overdracht Sponsorfonds 613.690

Overige inkomsten 233.835 155.000 Coproductiebijdragen 154.827 45.000 Educatie 79.008 110.000

Indirecte opbrengsten 858.580 860.572 Verhuur 195.720 153.000 Doorbelaste marketing/merchandise 43.470 67.000 Verhuur en uitleen personeel 205.706 203.1 75 Horeca-exploitatie 286.927 288.000 Exploitatie artiestenfoyer 95.792 99.500 Overige 30.965 49.897

Overige bijdragen uit private middelen 139.964 282.605 Particulieren (incl vriendenvereniging) 1 7. 8 0 5 12.500 Bedrijven 29.027 - Projecten private fondsen 83.132 270.105 Goede doelenloterijen 10.000 -

Totale opbrengsten 4.501.542 3.929.335

BIJDRAGEN Structureel OCW 2.170.888 2.131.058 Structureel Gemeente 8.376.000 8.376.000 Incidenteel publieke subsidie 338.560 279.881

Totale bijdragen 10.885.448 10.786.939

Totale baten 15.386.990 14.716.274 Lasten

BEHEERSLASTEN Beheerslasten: Personeelslasten 1.929.626 1.547.825 Beheerslasten: Materiële lasten 2.746.840 2.522.882 Beheerslasten (SUBTOTAAL) 4.676.466 4.070.707

ACTIVITEITENLASTEN Activiteitenlasten: Personeelslasten 6.232.302 6 . 2 4 7. 76 8 Activiteitenlasten: Materiële lasten 4.368.587 4.382.799 Activiteitenlasten (SUBTOTAAL) 10.600.889 10.630.568

Totale lasten 1 5 . 2 7 7. 3 5 5 14.701.275 Saldo rentebaten/-lasten -12.279 -15.000

EXPLOITATIE SALDO 9 7. 3 5 6 -0

INCIDENTELE MUTATIES Het resultaat uit bedrijfsvoering zonder eenmalige mutaties is € 67.816. Het resultaat met incidentele mutaties is alsvolgt opgebouwd: Resultaat zonder incidentele mutaties 6 7. 8 1 6 Toevoeging voorziening groot onderhoud -400.000 Ontvangen sponsorgelden sponsorfonds 613.690 Afkoop pensioenregeling ABP -184.1 50

Resultaat 9 7. 3 5 6 43 Grondslagen voor waardering

WETGEVING EN RICHTLIJNEN VORDERINGEN liezen die hun oorsprong vinden voor het De jaarrekening is opgesteld volgens de De vorderingen worden bij eerste verwer- einde van het verslagjaar, worden in acht hiernavolgende wet- en regelgeving: king opgenomen tegen de nominale waar- genomen indien zij voor het opmaken van • Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek de. Noodzakelijk geachte voorzieningen de jaarrekening bekend zijn geworden. • Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, voor het risico van oninbaarheid worden meer in het bijzonder RJ richtlijn 640 in mindering gebracht. Deze voorzienin- Recettes en voorstelling gerelateerde • Handboek Verantwoording gen worden bepaald op basis van indivi- kosten van presentaties worden verant- Cultuurinstellingen 2017-2020 duele beoordeling van de vorderingen. woord in de periode waarin het project of • Subsidieverordening Rotterdam 2014 de voorstelling heeft plaatsgevonden. • Wet Normering bezoldiging BESTEMMINGSFONDS OCW Topfunctionarissen Het bestemmingsfonds betreft een per- Subsidies worden verantwoord in het centage van de subsidies verkregen van jaar waarin de gesubsidieerde bestedin- OPRICHTING het Rijk ten opzichte van de totale omzet, gen plaatsvinden. Overige opbrengsten Stichting Theater Rotterdam is opge- afgezet op het verkregen resultaat. Het worden verantwoord in het verslagjaar richt op 27 januari 2016 en is gevestigd bestemmingsfonds wordt naar rato aan- dat alle belangrijke rechten op economi- in Rotterdam (Handelsregister, nummer gesproken op het moment dat er sprake sche voordelen alsmede alle belangrijke 65184459). Op 28 februari 2017 zijn de is van een negatief exploitatieresultaat en risico’s zijn overgegaan op de afnemer. stichtingen Theaterproduktie Rotterdam, aangevuld in het geval van een positief Opbrengsten van diensten worden op- Rotterdamse Schouwburg, Productiehuis resultaat. genomen naar rato van de mate waarin Rotterdam en Internationale Keuze door de diensten zijn verricht, gebaseerd op middel van een juridische fusie samenge- VOORZIENING GROOT ONDERHOUD de, tot dat moment in het kader van voegd in Stichting Theater Rotterdam met Voor de kosten van periodiek groot de dienstverlening gemaakte kosten, in terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2017. onderhoud is een voorziening gevormd verhouding tot de geschatte kosten van Hierdoor betreft de onderhavige jaarre- welke strekt ter gelijkmatige verdeling de totaal te verrichten dienstverlening. kening de eerste welke de gezamenlijke van de lasten voor groot onderhoud van De kostprijs van deze diensten wordt aan exploitatie en financiële positie van gebouwen. De voorziening wordt bepaald dezelfde periode toegerekend. de voormalige instellingen reflecteert. op basis van de te verwachten kosten Vanwege redenen van vergelijkbaarheid over een reeks jaren op basis van meerja- De afschrijvingen worden gebaseerd op is afgezien van het samenvoegen van rige onderhoudsramingen. De voorziening de geschatte economische levensduur de exploitaties van de van rechtswege wordt lineair opgebouwd en het uitge- en worden berekend op basis van een verdwenen stichtingen voor 2016, wel zijn voerde onderhoud wordt ten laste van vast percentage van de verkrijgingsprijs. de beginbalansposities per 1 januari 2017 deze voorziening gebracht. Er wordt afgeschreven vanaf het moment samengevoegd en zijn de grondslagen van ingebruikname. voor waardering en resultaatbepaling VOORZIENING REORGANISATIEKOSTEN geharmoniseerd. Dit heeft geleid tot een Deze voorziening dekt de afspraken die nieuwe presentatie van de vermogens- gemaakt zijn tussen de partners van posten en voorzieningen. Theater Rotterdam en wordt ten laste van relevante kostencategorieën gevormd ALGEMEEN waarbij de in dit kader gemaakte kosten De waardering van activa en passiva en ten laste van deze voorziening worden de bepaling van het resultaat vindt plaats gebracht. op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor KORTLOPENDE SCHULDEN de specifieke balanspost anders wordt Kortlopende schulden worden gewaar- vermeld, worden de activa en passiva deerd tegen nominale waarde. opgenomen tegen nominale waarde. GRONDSLAGEN VOOR DE BEPALING MATERIËLE VASTE ACTIVA VAN HET RESULTAAT Materiële vaste activa worden gewaar- Baten en lasten worden toegerekend aan deerd op verkrijgingsprijs, verminderd het jaar waarop ze betrekking hebben. met de cumulatieve afschrijvingen en Winsten worden slechts opgenomen voor indien van toepassing met bijzondere zover zij op balansdatum zijn gereali- waardeverminderingen. seerd. Verplichtingen en mogelijke ver-

44 Toelichting op de balans

Gebouwen en Inventaris en Theater Activa in Totaal terreinen inrichting techniek uitvoering

VASTE ACTIVA Aanschafwaarde 1 januari 2017 2.232.088 2.951.211 2.385.095 7. 5 6 8 . 3 9 4 Theater Rotterdam heeft een pand in Afschrijving 1 januari 2017 1.151.639 1 . 8 7 7. 76 6 1.422.008 4.451.413 eigendom op de William Boothlaan. Boekwaarde per 1 januari 2017 1.080.449 1.073.445 963.087 3.116.981

Inventaris, inrichting en theatertechniek Investeringen 2017 80.125 213.185 314.367 40.619 648.296 zijn van zowel het pand op de William Desinvesteringen 2017 22.607 22.607 Boothlaan als van de bedrijfsmiddelen Afschrijvingen 2017 75.619 243.445 223.005 560.047 van de Schouwburg. Er is in 2017 veel geïnvesteerd in servers en netwerk om Afschrijving desinvesteringen 2017 14.495 14.495 de werkplekken in twee panden samen Aanschafwaarde 31 december 2017 2.312.213 3.141.789 2.699.462 40.619 8.194.083 te laten komen. De ‘Activa in uitvoering’ Afschrijvingen 31 december 2017 1.227.258 2.124.694 1.645.013 4.996.965 betreffen de investering in de website die Boekwaarde per 31 december 2017 1.084.955 1.017.095 1.054.449 40.619 3.197.118 in 2018 gelanceerd wordt. 2,5%, 4%, 10%, 20%, 8%, 10%, Afschrijfpercentages 10% 33% 20%

EIGEN VERMOGEN De algemene reserve/ het weerstands- VLOTTENDE ACTIVA De vermogenssamenstelling en het ver- vermogen is € 508.008. De onttrekking Vorderingen loop in 2017 is als volgt te specificeren: aan de algemene reserve heeft de vol- De debiteuren zijn hoger omdat er grote gende bestanddelen: bedragen voor het eind van het jaar nog zijn gefactureerd aan co-produc- Algemene reserve 1 januari 2017 1.121.617 Voorziening groot onderhoud 400.000 tiebijdrages, afrekeningen en recette Onttrekking resultaat 2017 613.609 Afkoop pensioenregeling ABP 184.1 50 inkomsten van de reizende voorstellingen. Mutatie bestemmingsfonds OCW/ Algemene reserve 31 december 2017 508.008 29.459 De gelieerde instellingen in de beginba- negatief resultaat component* lans betreffen Stichting Sponsorfonds Bestemmingsreserve Onderhoud 3.353.374 Onttrekking algemene reserve 613.609 Rotterdamse Schouwburg, Stichting en Vervanging 1 januari 2017 Acteurscollectief Wunderbaum en Mutatie bestemmingsreserve * Omdat de toevoeging aan het bestemmingsfonds - Stichting Beeldspoor. Onderhoud en Vervanging OCW op basis van kernactiviteiten hoger is dan het resultaat van de totale onderneming, wordt een deel Bestemmingsreserve Onderhoud 3.353.374 en Vervanging 31 december 2017 onttrokken van de algemene reserve. Onder belastingen is € 202.621 te vor- deren omzetbelasting opgenomen en Bestemmingsreserve OCW Het bestemmingsfonds onderhoud en 132.267 € 194.292 te betalen loonbelasting. De 2013-2016 1 januari 2017 vervanging bestaat voor € 3.150.374 Mutatie bestemmingsreserve OCW overige vorderingen bestaan uit nog niet - uit een reservering voor toekomstige volledig ontvangen bijdragen en facture- 2013-2016 onderhoud en investeringen van de Bestemmingsreserve OCW ring van lopende projecten. In de overlo- 132.267 schouwburg. Naar verwachting is dit niet 2013-2016 31 december 2017 pende activa zijn opgenomen € 194.360 toereikend, in 2018 zal de meerjarige Bestemmingsfonds OCW 2017- - aan vooruitbetaalde kosten en € 88.284 2020 1 januari 2017 onderhoudsplan herzien worden en een nog te ontvangen baten. onderscheid worden gemaakt tussen on- Dotatie bestemmingsfonds 9 7. 2 7 5 OCW 2017-2020 derhoud en investeringen. Daarnaast is €

Liquide middelen Bestemmingsfonds OCW 203.000 gereserveerd voor investeringen 9 7. 2 7 5 Per 31 december 2017 was het totaal aan 2017-2020 31 december 2017 in theatertechniek en bedrijfsmiddelen liquide middelen op bankrekeningen en voor het pand op de William Boothlaan. Bestemmingsfonds Sponsorfonds 1 - kas: € 4.211.094. Theater Rotterdam kan, januari 2017 afgezien van een bankgarantie van € Dotatie bestemmingsfonds De subsidie van OCW bestaat uit twee 613.390 30.620 afgegeven aan de pandeigenaar Sponsorfonds beschikkingen; voor theater algemeen van Café Floor, vrij beschikken over de Bestemmingsfonds Sponsorfonds en productiehuis. In dezelfde lijn is het 613.390 aanwezige saldi van de bankrekeningen. 31 december 2017 bestemmingsfonds van OCW ook te ver-

Totaal 4.704.614 delen in twee fondsen;

45 Theater Productiehuis voorgaande jaren. Het gaat hier om reser- algemeen veringen voor nog te ontvangen facturen Resultaat 133.539 138.519 van gezelschap of auteursrechtenorga- Baten (inclusief 5.833.123 1.205.1 59 nisatie. Van deze post heeft € 68.000 subsidie OCW) betrekking op voorstellingen in 2016 of Subsidie OCW 1.654.009 516.879 eerder en € 136.000 betreft voorstellingen gespeeld in de periode september – de- Mutatie bestem- 3 7. 8 6 6 59.409 mingsfonds OCW cember 2017.

NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE RECH- De bestemmingsreserve OCW van het TEN EN VERPLICHTINGEN vorige cultuurplan is vrij besteedbaar Langdurige verplichtingen binnen de kaders door OCW gesteld. Er De huisvesting bestaat uit een huurpand, is een nieuw bestemmingsfonds bijge- een eigen pand en een aantal aanvul- komen door de opheffing van Stichting lende ruimtes die worden gehuurd op Sponsorfonds Rotterdamse Schouwburg jaarbasis. ter waarde van € 613.690.

Per 2006 wordt de Schouwburg gehuurd VOORZIENINGEN van de Gemeente Rotterdam. De huurlas- Voorziening groot onderhoud ten bedragen € 842.507 per jaar (prijspeil 142.344 1 januari 2017 2017), met een jaarlijkse indexatie con- Dotatie groot onderhoud 400.000 form de CBS maandprijsindexcijfers. Het Voorziening groot onderhoud huurcontract heeft een looptijd tot 31 542.344 31 december 2017 december 2035. Voorziening reorganisatiekosten 264.524 1 januari 2017 Theater Rotterdam heeft een huurover- Onttrekking voorziening reorgani- 138.229 eenkomst voor Café Floor met Colliers satiekosten International. Het betreft een bedrag van Voorziening reorganisatiekosten 126.295 31 december 2017 € 102.460 per jaar (prijspeil 2017), met een jaarlijkse indexatie conform de CBS Totaal 668.639 maandprijsindexcijfers. De huurkosten worden aan het theatercafé doorbelast Voorziening groot onderhoud en zijn derhalve budgettair neutraal. Het Op middellange termijn dienen grotere huurcontract is per 1 januari 2012 ver- ingrepen in het gebouw William Boothlaan lengd en heeft een looptijd van 15 jaar. gedaan te worden om voor- en achter­ gevel en de zalen en kantoren goed Er worden nog vier andere ruimtes ge- te onderhouden, hiervoor is in 2017 huurd, te weten een kostuumatelier en € 400.000 toegevoegd aan voorzieningen -depot à 183m2, een opslag voor toneel- groot onderhoud. doeken à 35 m2, een opslag voor decors à 500 m2 en een opslag decors van Voorziening reorganisatiekosten productiehuis à 125 m2. In totaal wordt Deze voorziening dekt de afspraken die 843 m2 gehuurd. gemaakt zijn tussen de partners van Theater Rotterdam. De voorziening voor Naast bovengenoemde verplichtingen is oude regelingen zal binnen 5 jaar aflopen. nog sprake van doorlopende servicecon- tracten, waaronder een leasecontract KORTLOPENDE SCHULDEN voor de kopieermachines. De met deze Dit betreft met name schulden aan contracten gemoeide jaarlijkse kosten leveranciers en overlopende passiva. zijn niet materieel. De Gelieerde instellingen zijn Stichting Beeldspoor en Stichting Acteurscollectief Wunderbaum. De overige projectsubsidie betreft vooruit ontvangen subsidie van de Europese Unie. Binnen de overlopende passiva vallen € 334.339 facturen die zijn ontvangen in 2017 en betrekking hebben op 2016, € 140.393 nog te betalen pensi- oenlasten en de reservering voor vakantie- geld € 202.232 en verloftegoed € 163.402. Vooruit ontvangen recettes betreft de verkochte kaarten aan het eind van het jaar voor voorstellingen in 2018. Nog af te rekenen voorstellingen betreft 2017 en

46 Toelichting op de Exploitatierekening

BATEN vesteren in een plan voor werving van ex- Activiteitenlasten: Materiële lasten De publieksinkomsten in 2017 voor de terne inkomsten. Daarnaast is bij fondsen De materiele activiteitenlasten zijn in lijn producties zijn hoger dan begroot. Met vooraf niet in te schatten hoeveel privaat met het grotere aantal activiteiten. De de herneming van Snorro, Walden en en hoeveel publiek zal zijn, vandaar dat er kunst blijft om steeds de ideale mix van Woef Side Story werden hogere inkom- altijd verschuivingen daartussen kunnen kwaliteit, duurzaamheid en efficiëntie te sten behaald dan begroot. De overige zijn ten opzichte van de begroting. vinden. kleine en middenzaal voorstellingen lieten een stabiel beeld zien. Subsidieopbrengsten vanuit de gemeen- PERSONEEL De publieksinkomsten uit programmering te Rotterdam zijn gelijk gebleven terwijl zijn gelijk aan de inkomsten van 2016, de opbrengsten vanuit het Rijk licht zijn PERSONEELSLASTEN 2017 toch is dit positief te noemen. In de be- gestegen door de toekenning van accres. € fte groting zijn de recette van de producties Vast contract 4.449.771 72,0 met voorstellingen in de Schouwbrug, De incidentele publieke subsidies stegen zowel bij de producties begroot als bij ten opzichte van de begroting. Vooral Tijdelijk contract 1.540.433 24,7 de Schouwburg. In de realisatie staan de de toekenning van het Ministerie van Stagiaires 24.751 publieksinkomsten van de producties in Infrastructuur en Milieu voor het duur- Inhuur 1.948.422 de Schouwburg bij de recette producties, zaamheidsproject 7 Square Endeavor was Totaal 7.963.378 wat de Schouwburg € 49.515 scheelt aan niet begroot, zoals ook de kosten niet personeelslasten inkomsten van programmering. begroot waren. Vrijwilligers fte 7 Sponsorinkomsten zijn in 2017 hoger LASTEN Vrijwilligers personen 0,9 dan begroot vanwege de realisatie van Beheerslasten: Personeelslasten toezeggingen van het Sponsorfonds uit In de beheerslasten is € 184.150 opgeno- 2016. Op 17 juli 2017 is het Sponsorfonds men voor de afkoop van de pensioenre- ZIEKTEVERZUIM Rotterdamse Schouwbrug opgeheven geling ABP ten behoeve van de overgang In 2017 heeft Theater Rotterdam samenge- en het eigen vermogen van € 613.690 naar het pensioenfonds Zorg en Welzijn. werkt met arbodienst Human Capital Care is Theater Rotterdam toegekomen. De Daarnaast zijn meer personele kosten en Arbo Unie in het kader van de fusie. komende jaren wil de stichting investe- gemaakt voor de interne verhuizingen Het ziekteverzuim in 2017 is 10,17%. Dit ren in het binnenhalen van meer externe en allerhande IT zaken. Sinds 15 juli 2017 percentage is opgebouwd uit: inkomsten uit fondsenwerving, sponso- heeft Theater Rotterdam een verzuim- • 0,74% korte termijn (tot 8 dagen) ring en mecenaat. Hiervoor zijn de eerste verzekering, deze was niet begroot. In de • 1,06% middellang termijn (tot 42 dagen) stappen gezet in 2017. begroting is 175.000 aan salarislasten voor • 3,40% lang termijn (tot 182 dagen) de directie opgenomen in de activiteiten- • 4,97% lange termijn (vanaf 182 dagen) In de Overige inkomsten stegen vooral lasten, in de realisatie is ervoor gekozen de vergoedingen van coproducenten deze lasten volledig in de beheerslasten OPLEIDINGEN doordat het productiehuis veel meer op te nemen. Theater Rotterdam stimuleert medewer- coproducties zijn aangegaan in 2017. De kers zich te blijven ontwikkelen. In 2017 educatie opbrengsten zijn dit jaar iets Beheerslasten: Materiële lasten hebben, ondersteund door het Sociaal lager dit heeft vooral te maken met wis- De huisvestingslasten zijn hoog omdat Fonds Podiumkunsten, diverse collega’s selingen op de afdeling. € 400.000 is toegevoegd aan voorziening een opleiding gevolgd, eeen opleiding, groot onderhoud van het pand aan de een cursus of training gevolgd. Onder De indirecte opbrengsten tonen een William Boothlaan. Bij het voormalig Ro meer: Coaching in de cultuur, Loopbaan gemengd beeld. De verhuur zijn gerela- Theater waren de voorgenomen aanpas- ontwikkelingstraject, Persoonlijk ontwikke- teerd aan commerciële verhuringen en singen aan het pand onderdeel van de lingstraject. betreft het met een marge doorbelasten algemene reserve. Met ingang van 2017 van ingezette uren, horeca en het tot in is ten laste van de exploitatie het groot ONDERNEMINGSRAAD de puntjes faciliteren van aanvullende onderhoud van de William Boothlaan een- De ondernemingsraad van Theater vragen en wensen. malig toegevoegd aan de voorziening. Rotterdam bestaat uit zeven leden uit diverse afdelingen: techniek, kostuuma- Overige bijdrage private middelen is Activiteitenlasten: Personeelslasten telier, kassa, financiën. De ondernemings- € 142.000 lager dan begroot, dit komt De personele activiteitenlasten zijn raad heeft regelmatig overleg gehad en door personele wisselingen en de fusie. grotendeels in overeenstemming met de structureel overlegvergaderingen met de Zoals eerder gezegd zijn wij aan het in- begroting van 2017. directie gehouden.

47 PERSONEELSBESTAND Tilburg, Rudolf Steiner College, Willem Topfunctionarissen publieke en semipu- Over het jaar 2017 waren er 85 mede- de Kooning academie Hogeschool blieke sector (WNT). Voor 2017 geldt een werkers met een parttime en 53 mede- Rotterdam. norm van € 181.000 bij een aanstelling werkers met een fulltime arbeidsover- gedurende het gehele jaar. eenkomst. Gedurende het lopend jaar is JAARGESPREKKEN afscheid genomen van enkele collega’s. Theater Rotterdam hecht groot belang aan De leden van de Raad van Toezicht goed begeleiden en aansturen van haar hebben recht op vacatiegelden van € STAGIAIRES medewerkers. Jaarlijkse voortgangsge­ 2.000 per persoon. Een aantal leden kiest Ook in 2017 hebben we veel met sprekken, gebaseerd op de cao Toneel ervoor af te zien van de vergoeding. stagiaires gewerkt op bijna alle afde- & Dans, maken structureel onderdeel uit lingen. Er zijn stageplekken geweest van ons personeelsbeleid. Gedurende het RAAD VAN TOEZICHT voor; Regieassistent, Acteurs, Technici, fusiejaar 2017 zijn niet alle voortgangsge- De Raad van Toezicht vergaderde zes Educatie, Kostuum- en rekwisieten- sprekken gerealiseerd. Vanaf 2018 voeren maal. Naast de reguliere toezichthou- ontwerp, Marketing en Communicatie, wij ieder jaar met iedere medewerker voor dende taken werd veel tijd en energie Events, Administratie en Productie. de zomer een functioneringsgesprek en geïnvesteerd in de vorming van Theater De samenwerking met de verschillende voor de kerstvakantie een beoordelings- Rotterdam. scholen waar de stagiaires vandaan ko- gesprek. Op basis van deze gesprekken men verloopt prettig en duurzaam. Daarin kan in het daarop volgende jaar één of De Raad hanteert de Code Cultural hebben wij met verschillende scholen meerdere periodieken worden toegekend Governance als uitgangspunt van samengewerkt als MBO Theaterschool conform de cao. bestuurlijk handelen. De Code is een Rotterdam, Artez Hogeschool voor de richtlijn voor het invullen van goed be- kunsten, Amsterdamse Hogeschool BEZOLDIGING BESTUURDERS EN LEDEN stuur, adequaat toezicht en transparante voor de Kunsten, De Theaterschool RAAD VAN TOEZICHT verantwoording. Amsterdam, Piet Zwart instituut De beloning voor de bestuurders is ge- Conform deze code is het functioneren Rotterdam, Albeda College, Grafisch toetst aan de vanaf 1 januari 2013 gelden- van bestuur en directie en de Raad van Lyceum, Hogeschool Rotterdam, ROC de wetgeving: Wet Normering bezoldiging Toezicht alsmede de kwaliteit van het

totale bestuurlijke samenspel binnen de in het jaarplan dat jaarlijks in mei wordt RESULTAAT EN BESTEMMING stichting geëvalueerd op basis van de opgesteld. De verhouding tussen de Raad RESULTA AT negen principes. van Toezicht en directie is vastgelegd in Het resultaat is voor het eerste jaar als Het beoordelen van de voorstellen en een directiereglement. De leden van de Theater Rotterdam € 97.356 positief. besluiten van de directie gebeurt binnen Raad van Toezicht staan vermeld op de Hierin zitten grote bedragen die niet het wettelijk vastgesteld toezichtkader. website van Theater Rotterdam. direct voortkomen uit gewone bedrijfs- Dat wordt onder meer gevormd door De leden van de Raad van Toezicht voering. Er is € 400.000 toegevoegd van de regelingen waarop de subsidies die hebben affiniteit met de doelstelling en de algemene reserve aan voorziening worden toegekend door het ministerie functie van Theater Rotterdam en ze groot onderhoud, er is € 184.150 aan van OCW en de gemeente zijn geba- beschikken over bestuurlijke kwaliteiten afkoop betaald voor de pensioenregeling seerd. Voor de gemeente Rotterdam is de en ervaring. Daarnaast hebben ze inzicht ABP en er is € 613.690 ontvangen van het basis het aangepaste Verdelingsvoorstel in de complexiteit van een publieke orga- Sponsorfonds om direct in een bestem- Cultuurplan 2017-2020. Voor het minis- nisatie die een maatschappelijke functie mingsfonds te plaatsen. Daarnaast is aan terie van OCW is de basis het besluit heeft. Belangrijke eigenschappen voor de het bestemmingsfonds OCW productie- inzake de culturele basisinfrastructuur Raad van Toezicht leden zijn o.a. be- huis € 59.409 toegevoegd en aan het be- 2017-2020. stuurlijke en financiële kennis, analytisch stemmingsfonds OCW theater algemeen Het toezichtkader wordt ook gevormd vermogen en kennis en ervaring met het € 37.866. Met al deze mutaties vermindert door onder meer prestatieafspraken met politieke krachtenveld. de algemene reserve/weerstandsvermo- de gemeente Rotterdam en het ministerie Op pagina 33 is een overzicht van neven- gen met € 613.609. van OCW. Deze afspraken staan vermeld functies opgenomen.

48 ROOSTER VAN AFTREDEN

1E TERMIJN 2E TERMIJN 3E TERMIJN AFGE­ NAAM FUNCTIE MAATSCHAPPELIJKE FUNCTIE PROFIEL GESTART OP GESTART OP GESTART OP* TREDEN

Voorzitter raad van bestuur 11 mrt 11 mrt Rotterdams netwerk, Juridisch, Jos Baeten voorzitter ASR Nederland 2011 2015 Management, Financieel

vice- Hoogleraar Logistieke Netwerken 26 mrt 26 mrt 26 mrt 26 mrt Rotterdams netwerk, Lorike Hagdorn voorzitter VU Amsterdam 2008 2012 2016 2017 Management

Ex-voorzitter Tweede Kamer der 1 jan 1 jan Rotterdams netwerk, Public Frans Weisglas lid Staten Generaal 2013 2017 Relations, Politiek-bestuurlijk

21 mrt 21 mrt 21 mrt 21 mrt Rotterdams netwerk, Hans Andersson lid Directeur Andersson Advies 2008 2012 2016 2017 Management, Public Relations

27 mrt Rotterdams netwerk, Juridisch, Jantine Kriens lid Voorzitter directieraad VNG 2014 Management, Politiek-bestuurlijk

penning- Directeur Yparex en Resin Products 22 jun 22 jun Management, Financieel, Nick van Hussen meester & technology 2012 2016 Fondsenwerving

Rotterdams netwerk, 15 aug 15 aug Rob Wiegman lid Voormalig directeur Luxor Theaters Management, Financieel, 2011 2015 Discipline-specifieke comptenties

Rotterdams netwerk, Juridisch, 16 mei Richard Sitton lid Lid raad van bestuur Woonbron Management, Financieel, 2017 Politiek-bestuurlijk

Management, Marketing, Voorzitter RvB/directeur Stichting 16 mei Aukje Bolle lid Politiek-bestuurlijk, Discipline- Korzo (tot 1 sept) 2017 specifieke competenties

Independent executive coach 16 mei Management, Discipline- Mavis Carrilho lid and consultant 2017 specifieke competenties

Independent broadcast media 16 mei Laila Abid lid Marketing, Public Relations professional 2017

16 mei Juridisch, Management, Politiek- Mirjam Bach lid Senior Beleidsmedewerker SER 2017 bestuurlijk

* reden voor derde termijn: continuïteit in de Raad tijdens het fusietraject

49 Bijlage nevenfuncties

MELLE DAAMEN HANS ANDERSSON RICHARD SITTON ALGEMEEN DIRECTEUR LID RAAD VAN TOEZICHT LID RAAD VAN TOEZICHT (tot 21 maart 2017) (vanaf 16 mei 2017) Voorzitter Stichting Submarine Channel lid Wetenschappelijke Adviesraad Directeur Andersson Advies voorzitter Lid Raad van Bestuur Woonbron voor- Instituut voor Informatierecht lid Raad Raad van Commissarissen Mobile Arts/ zitter Raad van Commissarissen VVE van Toezicht Stichting Educatie en de Parade 010 bestuurslid Stichting Historisch Cultuur lid Europees Cultureel Parlement penningmeester Curatorium Wiardi Delfshaven, Maaskoepel penningmeester Beckman Stichting vice-voorzitter ONS Nissewaard penningmeester stich- ELLEN WALRAVEN kandidaatstellingscommissie Tweede ting Woonfocus 010 voorzitter Voetbal ARTISTIEK DIRECTEUR Kamerleden PvdA Vereniging Spijkenisse

Bestuurslid Operadagen Rotterdam JANTINE KRIENS MAVIS CARRILHO secretaris World Window (Explore LID RAAD VAN TOEZICHT LID RAAD VAN TOEZICHT Festival) (vanaf 16 mei 2017) Algemeen directeur Vereniging BERT DETERMANN Nederlandse Gemeenten bestuurslid Zelfstandig adviseur, Lid Raad van DIRECTEUR BEDRIJFSVOERING CAOP lid Raad van Commissarissen BNG Toezicht Fonds Podiumkunsten (tot 1 Bank lid Raad van Toezicht Stichting tot mei 2017), Holland Festival Lid Raad van Voorzitter Oistat co-founder & partner beheer Museum Boijmans Van Beuningen Advies Amsterdam United Voorzitter 7 Square Endeavour bestuurslid Stichting lid adviescommissie Inspectie van het Chocolonely Foundation Lid Raad van Beeldspoor, Vereniging Schouwburgplein, Onderwijs Commissarissen Ymere Stichting Circusstad Rotterdam DGA Decoratelier Vorm & Decor ROB WIEGMAN AUKJE BOLLE LID RAAD VAN TOEZICHT LID RAAD VAN TOEZICHT JOS BAETEN (vanaf 16 mei 2017) VOORZITTER RAAD VAN TOEZICHT Eigenaar Rob Wiegman Consult voor Cultuurzaken voorzitter Stichting Voorzitter Raad van bestuur/ Voorzitter Raad van bestuur ASR Internationale Opera Producties directeur Stichting Korzo (tot 1-9-2017) Nederland bestuurslid Verbond van Bestuurslid MAAS theater en dans, Bestuurslid Sociaal Fonds Podiumkunsten Verzekeraars lid algemeen bestuur VNO- Stichting Faderpaard lid Raad van penningmeester Stichting WORM NCW Toezicht Jeugdtheaterhuis Zuid-Holland bestuurslid Stichting MiMa (organi- bestuurslid Nationaal Theaterfonds satie Rotterdam International Duet LORIKE HAGDORN lid Comité van Aanbeveling Het Choreography Competition) VICE-VOORZITTER RAAD VAN TOEZICHT Pauperparadijs (tot 26 maart 2017) LAILA ABID FRANS WEISGLAS LID RAAD VAN TOEZICHT Hoogleraar Logistieke Netwerken VU LID RAAD VAN TOEZICHT (vanaf 16 mei 2017) University Amsterdam voorzitter Raad van Commissarissen Evides NV lid Voorzitter bestuur Stichting Director Communication & PR Viacom Raad van Commissarissen Van Tilburg- Geuzenpenning Vlaardingen, Stichting Benelux, Voorzitter Volksuniverstiteit Bastianen Groep BV, Loodswezen Bernard Mandeville bestuurslid Stichting Amsterdam Lid Raad van Toezicht voorzitter Raad van Toezicht Pulsar Sponsorfonds Rotterdamse Schouwburg Musicians without Borders (NGO) Lid Academy, AlleskITs lid Raad van (tot 31 januari 2017, stichting is ontbonden) Raad van Advies SOUK, Cultureel Toezicht WorldExpo 2015 lid Raad voor president-commissaris Huntsman Holland (Arabisch/ Nederland) Bestuurslid Leefomgeving en Infrastructuur BV voorzitter Raad van Toezicht Stichting Theater Rast, Leven is Bewegen bestuurslid CWI Centre for Mathematics Rijnlands Lyceum, Stichting ARQ, Advies & Informatics ProDemos lid Algemeen Bestuur Zeeuws Archief voorzitter jury Prinsjesprijs NICK VAN HUSSEN PENNINGMEESTER RAAD VAN TOEZICHT MIRJAM BACH Directeur/eigenaar Yparex, EcoForte, LID RAAD VAN TOEZICHT i4hi, Reesteyn Beheer (vanaf 16 mei 2017)

Senior beleidsmedewerker SER

50 51