Uitgave Van De Historische Kring Gemeente Loenen
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
\Historische vechtkroniek GEMEENTE LOENEN Uitgave ~ r van de • • "-; Historische Kring : ï * Gemeente Loenen fê. NR. 11 DECEMBER 1< VECHTKRONIEK PAGINA 2 Honderd jaar geleden De Historische Kring VECHTKRONIEK Over enkele weken is een nieuwe eeuw aangebroken. In deze aflevering Gemeente Loenen verschijnt twee maal per jaar van de Vechtkroniek blikken wij honderd jaar terug. We kijken naar de is actiefin Loenen REDACTIEADRES: situatie omstreeks 1900 in Nederland en in de dorpskernen van de Loenersloot Kickestein 77 Nigtevecht huidige gemeente Loenen. Verder wordt beschreven hoe de 3632 WK Loenen Nieuwersluis Tel. 0294-233853 burgemeester van Loenen, Loenersloot en Ruwiel omging met de en Vreeland openbare orde en wel specifiek met de komst van de eerste auto's. REDACTIE: J. Boerstra De achterpagina is gewijd aan de toenmalige burgemeester van de Drs. F. E. Brouwer gemeenten Vreeland en Nigtevecht, jhr. J.A.F. Backer. H.F. de Groot-van den Bosch Om u vast een indruk te geven hoe het leven er in die dagen uitzag, F.C. Jagt Drs. J. Jong-Klijn volgt hier een citaat uit een pas verschenen boek: "Nederland was leeg Drs. J.J.M.A.M. Jonker- in die jaren, en de wereld was vol zekerheden. De ruim vijf miljoen Duynstee inwoners leefden in de kring van stad en dorp. Drie van de vier C.J. de Kruijter Nederlanders woonden op het land. Over de klinkerweg van W. Mooij G.J. Verhage Amsterdam naar Haarlem - geen vier meter breed - reed een enkele S. Verster maal per dag een auto (...). Tram en fiets waren nog geen gemeengoed. SECRETARIAAT HKGL: De bouw van steden en de structuur van het platteland waren op Mevr. S. Griffioen loopafstanden ingesteld: iedere dorpskern was het centrum van een Mijndensedijk 27 3632 NT Loenen gebied van zo'n uur gaans in doorsnee (...). Elke streek had tot 1909 Tel. 0294-231468 zelfs een eigen tijd: er lag zeker een kwartier tijdsverschil tussen het BANKRELATIE: oosten en het westen van Nederland. Er waren in totaal twaalfduizend Rabo-Bank Loenen telefoons." (ontleend aan Geert Mak, De eeuw van mijn vader, Rek. nr. 31.06.54.017 Amsterdam/Antwerpen 1999). DRUK: Hedwig de Groot Van Kralingen's drukkerij & uitgeverij, Loenen INHOUD De situatie in Nederland rond 1900 3 Loenen rond de eeuwwisseling 8 Loenersloot: een eeuw geleden 13 Foto voorpagina: Problemen rond de eeuwwisseling 15 Gezicht op de Dorpsstraat, Vreeland, een lieflijke gemeente 18 richting Bredestraat. Rechts het huis met de 'hooge stoep'. Nigtevecht in de jaren 1899 en 1900 23 Coll.:W. Mooij. Jhr. J.A.F. Backer 28 1 VECHTKRONIEK PAGINA 3 De situatie in Nederland rond 1900 Het jaar 2000 is in zicht. Nederland staat op de veranderde er nogal wat. De opkomst van de rand van een nieuw millennium. In een tijdperk arbeidersklasse die in toenemende mate een waarin de ontwikkelingen op velerlei gebied bedreiging ging vormen voor de bourgeoisie was zich steeds sneller opvolgen, kijkt menigeen uit opvallend. naar wat de 21 ste eeuw zal gaan brengen en slui Ondanks de toenemende mechanisatie groeide ten we de 20ste eeuw af. de economie langzaam. De werkloosheid was Die 20ste eeuw begon voor de Nederlanders op hoog en het spook van de armoede was voor maandag 1 januari 1900, een koude winterse velen nog realiteit. De rijken vreesden dat hier dag. Een gedeelte van de grote rivieren was door socialisten en anarchisten de samenleving dichtgevroren en zelfs in de Biesbosch moest de zouden ondermijnen. Hoezeer zij de opkomst scheepvaart rekening houden met drijfijs. De van de arbeidersbeweging vreesden blijkt uit een krant opende met een "ludiek" bericht: in tekening van W. van Geldorp. (afbeelding 1) Hamburg was op 31 december klokslag twaalf Op 1 april 1900 verscheen het eerste nummer uur ene M. Klaver overleden. Hij was op de kop van 'Het Volk', het landelijk dagblad van de af honderd jaar. Het protestants christelijke dag SDAP. De hoofdredacteur was het kamerlid mr. blad 'De Standaard' opende met een niet al te P. J. Troelstra. De krant was een initiatief van de rooskleurige vooruitblik op de nieuwe tijd, bekende toneelschrijver Herman Heijermans, geschreven door dr. Abraham Kuyper. van wie later in dat jaar het vissersdrama 'Op hoop van zegen' zou verschijnen. De première De situatie in Nederland was rond 1900 goed te van dit spel vond op kerstavond plaats in de vergelijken met een scharnier tussen twee fases Hollandse Schouwburg aan de Plantage Mid in de West-Europese geschiedenis. Zowel in denlaan in Amsterdam. politiek, cultureel als maatschappelijk opzicht Het vissersdrama werd gespeeld door "De .--" l „(•«PIK Afbeelding 1 [ ••<$j?!"; De opkomst van de linkse .10 cT 1 WW STHlRf : arbeidersbeweging. ! "* ! Deze dateert van omstreeks !$>0X '• de eeuwwisseling. r VECHTKRONIEK PAGINA 4 Nederlandse Toneelvereniging". Dit gezelschap gehouden. Verder droegen zij vaak lange rokken was een voortzetting van "De Toneelvereniging" met sleepband en machtige corsetten. Rond die in 1888 was opgericht uit onvrede met het 1900 veranderde het modebeeld onder invloed artistieke beleid van het conservatieve nationale van de toenemende populariteit van de Reform gezelschap De Koninklijke Vereniging 'Het beweging. De Reformbeweging propageerde Nederlands Toneel'. De sociaal-realistische stuk een gezond gevormd lichaam. Een corset dat ken van Heijermans werden door De Koninklij noodzakelijk was om al het overtollige vet bij ke Vereniging geweigerd. elkaar te houden was dan ook uit den boze, zij zou een vergroeiing van het lichaam tot gevolg De Sociaal Democratische Arbeiders Partij hebben. (SDAP) kende een enorme toeloop van kunste naars en intellectuelen. Een nieuw ideaal werd Nederland telde in 1900 nog geen zes miljoen bij dichters als Kloos, Gorter en Verweij uit mensen. Over het algemeen woonden zij in de gangspunt van hun poëzie: kunst moest zich in directe omgeving of zelfs bij en op het werk. De dienst stellen van de samenleving. Een andere meeste kostwinners werkten in kleine bedrijven opvallende trek in de literatuur was een hang met overzichrelijke verhoudingen. Ongeveer naar nieuwe oriëntatie op geestelijk terrein. De 30% van de mannelijke beroepsbevolking was godsdienst was in brede kring ondermijnd door werkzaam in de landbouw. Het gezinsbedrijf de natuurwetenschappen en door moderne was de normale bedrijfsvorm. Ook in de indus theologen die de vroegere geloofszekerheden trie en in ambachten werkte men in kleine hadden ondergraven. Spiritisme, Symbolisme bedrijven met minder dan tien man personeel. en oosterse godsdiensten raakten dan ook volop Vergeleken met het einde van de twintigste in de belangstelling. eeuw was de produktiviteit toen gering. Bij de Aan het eind van de vorige eeuw was modebe kruidenier werd elke kilo suiker apart uitgewo wuste kleding alleen weggelegd voor de gegoede gen, in de bouw droeg de opperman de stenen burgerij. De vrouwen die het zich konden ver in kleine stapeltjes op zijn schouder de ladder oorloven liepen rond in een crinoline (een soort op. De rest ging navenant. Het gemiddelde wel hoepelrok). Dit enorme gevaarte moest met vaartspeil was dus laag. Er was een overvloed zogenaamde keelbanden in evenwicht worden aan ongeschoolde arbeiders, landarbeiders, sjou- 2 Het straatbeeld op de Dam anno 1900. Midden op het plein staat het monument voor de Volksgeest, bijge naamd Naatje van de Dam. VECHTKRONIEK PAGINA 5 Eén van de noviteiten op de 3e RAl-tentoonsteüing was de Spijker Confortable. werlieden, grondwerkers en dagloners. Uit en moesten met lage lonen rond zien te komen. noodzaak waren zij bereid om zwaar en onaan Onze hoofstad zorgde honderd jaar geleden al genaam werk te doen. Hun lonen waren laag, voor veel vertier. Een van de meest sfeervolle soms erg laag. De woonsituatie van de mensen buurten was het Rembrandtplein. Hier flaneer was ook verre van ideaal. Zij leefden vaak in den de mensen langs 'Schiller' of men dronk erbarmelijke omstandigheden. In Drente woon een kopje koffie of een glaasje bier in de 'Nieu de maar liefst zo'n zestig procent in vochtige en we Karseboom', een cafe waar twee orkesten de duistere eenkamerwoningen. In de rest van het gezelligheid probeerden te verhogen. Ook in de land leefde ongeveer een kwart in dergelijke Kalverstraat en op de Dam was het gezelligheid erbarmelijke omstandigheden. De woningwet troef. De Dam zag er anno 1900 uit als op in 1901 bracht hierin verandering. Zij regelde afbeelding 2 te zien is. In de avond kon je nog zorg van de overheid voor woningbouw. hier en daar de lantaarnopsteker zien rondlopen Er kwamen voorschriften waaraan woningen door de straten om de gaslampen aan te doen. moesten voldoen en slechte onbewoonbaar ver Hij verdween echter meer en meer uit beeld klaarde eenkamerhokken werden ontruimd. door de opkomst van de electriciteit. De beken Honderd jaar geleden had ons land nog een de schilder Breitner heeft ons op verscheidene duidelijk hiärchische standenstructuur, opge doeken een sfeervol beeld van Amsterdam nage bouwd uit drie lagen, die elk weer onderver laten. Breitner was de bekendste vertegenwoor deeld kunnen worden: "de hogere standen", de diger van de Amsterdamse School. Geboeid middengroepen en de ongeschoolden. door de werkende mens in het straatbeeld schil Tot de eerste behoorde men krachtens traditie . derde hij bouwputten, heiwerk en afbraken. Op Het geërfde familiekapitaal was daarbij een goe zijn schilderijen staan verder zwoegende trek- de ondersteuning. Sommige van hen konden paarden en liggen de grachten er verlaten bij in hun dagen doorbrengen als rentenier, maar de een druilerige novemberregen. meesten kozen voor een werkkring in de vrije Het vervoer straalde in die tijd ook rust uit. In beroepen. De mensen in de middengroepen deze tijd waar je op een doordeweekse dag de hadden veelal een eigen bedrijf: boeren, fde's niet of nauwelijks meer kan ontlopen kun ambachtslieden, variërend van de arme keuter je je niet voorstellen dat er ooit in Nederland boer op een gepacht boerderijtje tot de grote maar ongeveer honderd auto's hebben rondge eigen boer, van de weduwe met een garen- en reden.