ĐFALI OTLAR VE LOKMAN HEKĐM

OSMAN BAYATLI

1

Merhum OSMAN BAYATLI ( 1892 — 1958 ) Sekizinci Sayısını Bastıran ĐMTĐYAZ SAHĐBĐ Oğlu METĐN BAYATLI

2

ĐÇĐNDEKĐLER Lokman Hekim — ifalı Otlar — Otların Resimleri — Otların Türkçe — Lâtince listesi — Hayvani, Madenî, ilâçlar — insan hastalıkları için emsemler — Hayvan hastalıkları ve emsemleri — Hayvan hastalıkları için otlar.

3 Hayran Olduğum Eser

Đstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Ord. Prof. Dr. A. Süheyl ÜNVER Üstadımızın yazdığı ön söz

Kıymetli ansiklopedisi âlimimiz Osman Bayatlı Türkiye'de bir çok zevata müyesser olamayan bir mazhariyetle daima babaadır. Yazdığı eserler tekrar tekrar basılır. Đte bize Bergamada topladığı ifalı otlar Lokman Hekim eserinin tam altınca tab'ını veriyor. Kendisine kadar ve tebcil edilse yeridir. üphe yok ki bugünün tedavi esasları arasına yeni kimyevî ve sentetik ilâçlar girdiği gibi antibiyotikler de bu istikameti yeni bir yola çevirmitir. Fakat ne de olsa eskiler, yine rağbettedir. Zaman zaman Fitoterapi revacını kaybetmitir amma bugün yine rağbettedir. Tedavi mutlaka hekimle olmaz. Halk da kendisine göre çok defa zararsız nebatlardan da çeitli ilâçlar yapar. Ananenin öğrettiklerinden kolay kolay vaz geçilmez, hem buna lüzum da yoktur. Daha asırlarla insanlar yine bir çok otlardan kaynatıp inancının kendisini telkini nisbetinde faide de görecektir. Bunlardan teselli bunlar ve bu ruhi tesirin ve telkinin devamiyle iyi olanlar da az değildir. Fakat ne de olsa u ölüme çare bulunmayacaktır. Eğer buna çare bulunsaydı insanları tahviller gibi yine amorti etmek icabedecekti. Tabiat her eyden önce kendilerine ihmal edenlerde bunu yapıyor. Ölüme çâre aranması o kadar eskidir ki bunun en güzel efsanelerini Eskülâç'a yâni Lokman Hekime izafe ederler. Bir gün sen benim ilerime müdahale ediyorsun diye Tanrı Jüpiteri kızdırır, elindeki ilâç kabini birnehre düürtün. Amasya'da bu efsane söylenirken bu kap oradaki nehre düürülmü ve o civarın feyz ve bereketi bundan bilinmitir. Efsanelerin söylendiği yerlerdeki tabiat zenginliği hep bundan ileri gelmitir. Đnsanoğlu tabii ömrü müddeti içinde yaama kabiliyetim ve inancını bu güzel hislerle idame ettirmitir. Onu takdir edecek tabiat mahsullerine kıymet vererek istimal etmitir. Bu ne güzel imân mahsulüdür. ifa umduğu bu mevad her yerde pek çoktur. Üstad Osman Bayatlı kendi gıptaaver hayatı içinde civarında bulunan bu ifalı otları toplamı ve yine onlardan ele geçirdiği ifa ile bunlardan yalnız ilâç değil böyle bir eser de vücüde getirmitir. Bu cihetle kendisi bahtiyardır, azizdir ve her türlü tekrime lâyıktır. Baka ne denir?

30/VIII/1955 Dr. A. Süheyl ÜNVER

4 Bergama Müze Müdürü Nuruaynım Bay Osman Bayatlı'ya

(ifalı Otlar ve Lokman Hekim) namındaki eserinizi okudum. Sa'yinizin izlerini o satırlarda gördüm. Çok mahzuz oldum. Sizi candan kutlar ve aağıdaki manzum tarihi sunarım;

Milâttan önce, bir ehli irfan Vardır ki, namı dillerde destan Hikmetle memlû kalbi selimi, Hakkında sure bir nassı kur'an. Vazu nasihat iftade yekta, Bilhassa tıbta üstazı devran. Otlarla megul olmu ve bulmu, Her bir mariza bintürlü derman Đte bu zatı halka tanıtmak, Azmile, gayyur gençlerden Osman. Elde vesaik yokken çıkardı, Tarihçe yazdı, takdire ayan. Pek çok emekle meydana geldi Đbu — ifalı Otlar ve Lokman — Ben de ey Akif tebrik ederken, Doğdu o anda bu beyti ükran. Tarihi çıktı — heft asumandan, —Lokman Hekimi — neretdi — Osman — 1938

Đzmir Müftüsü Akif SALI

5 Ö N S Ö Z

Bergama Tarihinde Asklepion kitabının 1935 ie neri üzerine. Đstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü Müdürü Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver Üstadımız, Bergama'da yeni bulunan Asklepion'un önemini belirtirken, Bergama çevresindeki Asklepion — Lokman Hekim'in balıca ilâçlarından olan ifalı otların da toplanması üzerinde durmulardı. Balangıçta güçlüklerle karılaan bu derlemenin bir kısmı bir yıl sonra, Đstanbul Halk Bilgisi Dergisinin 62. sayısında çıkmıtır. Büyük ilgi toplayan ifalı Otların. 1938 Eylülünde Yugoslavya'da toplanacak olan Beynelmilel Tıp Tarihi Kongresine, Đstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü tarafından götürülmek üzere hazırlanması isteniyordu. Bunun üzerine — ifalı Otlar ve Lokman Hekim — Đlk defa küçük bir kitap halinde 1938 de basılmıtı. O zaman Enstitünün Asistanı olan Dr. Metine Belger'in; — Un aperçu des medicaments animaux, min6raux et vegetaux employes par le peuple Turc — balıklı raporunda bu konuya önemli bir yer verilmi bulunuyordu. Ayni zamanda, Beynelmilel Tıp Tarihi Cemiyeti Müessisi ve Fahrî Bakanı olan Prof. Dr. Tricol Royer, bu kongrede, Anadoluda tedavi maksadiyle kullanılan bitkilerin Belçika'daki halk ilâçlariyle bir mukayesesini yapmıtır. Bu münasebetle; Milletler arasındaki folklorik birlikleri anlatmı; bunların bugün ilime birer malzeme hizmetini görmekte ve fennin tanımadıklarını tanıtmakta olduğunu söylemi ve tesir tarzlarının önemi üzerinde durarak toplanan malzemenin fennî kıymeti de olduğunu belirtmitir. (Bu tebliğ Aesculape mecmuasının 1939 tarih ve 78 sayısında çıkmıtır). ifalı otların bu önemi göz önünde tutularak, Bergama ve çevresinde halkın bildiği ve denediği otlar üzerinde derlemelere ara vermeden devam olunmu, bu suretle gelien kitap, 1940'da üçüncü 1947'de dördüncü defa basılmıtır. Ayrıca 1942'de hayvanlar kısmı da çıkarılmıtır. Bütün bunlar, yeni derlemelerle birletirilmi, güç bilinen otların resimleri yapılmı ve otların Türkçeden Lâtinceye bir listesi yazılmı olduğu halde 1952 de bu kitabın beinci tabi meydana getirilmitir. Bu defa yeni batan düzenlenen bu kitap bu arada derlenen ifalı Otlar ve resimlerinin ilâvesiyle VI. defa basılmı bulunuyor. 20 yıldır, tıbbî folklor'a hizmet bakımından üzerinde durulan bu kitabın, yüzlerce insanın bilgi ve ilgisiyle meydana gelmi olduğunu kaydederken; burada, bata Sayın Prof. Süheyl Ünver olmak üzere hepsine minnet ve ükranlarımı sunmağı bir borç bilirim.

6/VIII/1955 OSMAN BAYATLI Bergama Müzesi Müdürü

6

LOKMAN HEKĐM

Bergama, dünya medeniyet tarihinde önemli bir mevki igal eden bir krallık baehri ve Eski çağın en mühim tanrılarından olan Asklepilos ifa Tanrısı kültürünün merkezlerinden biridir. Bergama'da ortalama 700 yıl (M. Ö. 450 M. S. 300) ifa sağlayan Asklepios mezbehi yaamı ve milâddan önce II. yüzyılda olduğu gibi milâdın II. yüzyılında da öhretinin en yüksek noktasına ulamıtır. Bugün Virankapı'dan Ayvazali bahçesine kadar bir kilometre kare içinde bulunan antikiteler bu durumu açıkça anlatmaktadır. Eski inanılara göre; sağlık tanrılarından biri olan Asklepios'un M.Ö. V. yüzyılda Elen Tanrılar âlemine girdiği ve V. yüzyılda Epidauros'dan Istanköy ve Bergama'ya yayıldığı anlaılmaktadır. Yine bunun gibi rüyaları yoran Bergama'nın sağlık tanrısı Telesphoros da aynı yerlerde saygı görmütür. Asklepios adma kurulan Asklepionlar bütün hastaları tedavi eden ve her derde derman olan yerler olarak öhret kazanmıtır. Asklepios, hastalıkların tehisinde ve hastaların tedavisinde o kadar yüksek meharet göstermiti ki günün birinde ölüleri dahi diriltmeğe muvaffak olmutu. Ba tanrı Zeus'ün bu kudretini kullanan Asklcplcs, babası Güne Tanrısı Apollon'un araya girmesine vakit kalmadan Zeus'ün yıldırımlariyle çarpılarak cezalandırılmıtı. Asklepionlar'da tecrübeye dayanan çeitli tedavi arasında bata telkin geliyordu. Hasta daha çok inancı ile babaa kalıyordu. Mabedin altında rüya gördürmek suretiyle tedaviye giriilmesi de bundan ileri geliyordu (1). Bununla beraber, Anadolu halkının eskiden beri kullandıkları otlardan, köklerden yapılan ilâçların da bu arada önemli bir yeri vardı (2). Hekimler derler ki; "Allah kulları için otlar yarattı. Her birinin derde deva ve ,bir maraza ifa için Lokman Hekime bildirdi. Bir ot ben falan derde devayım derdi. Bin türlü ot yarattı. Her birine bir hasiyet verdi. Ve bu otların 770 derdi insanın eliyle dermandır" (3). Kuranı Kerimde — biz Lokman'a hikmet ihsan eyledik — ayetini ihtiva eden Lokman suresi ile Lokman'm mevkii yükseltilmitir. Lokman'a verilen ilim ve hikmet ilham ile olan bilgidir. Eyanın hakikatini bilmek ve hakikatin icabı üzere yerli yerine koymak ilmine sahip olan Lokman, bu ilminden bir cüz olan tıp ilmini nebatlar, madenler üzerinde asıllarının iktizası üzere göstermek suretiyle bu ilmin mucid ve müessisi olmak erefini kazanmıtır. Hazreti Muhammed, Lokman hakkında; Düüncesi derin, her eyin güzelliğini yakından bilir, kalbi sevgi ile dolu olup muhabbete mazhar bir kuldur. Ve kendisine hikmet ihsan olunmutur, buyurmutur.

(1) Bak; Bergama Tarihinde Asklepion. (2) Prof. Arkeolog G. Welter'den notlar. (3) El yazması bir tıp kitabının 13 üncü babından.

7 Fahri Razı Tefsiri Kebir'de der ki; Tanrı eyanın hepsini insanların menfaati için yaratmıtır. Yeryüzünde insanların faydalanması ve hayatlarının bakası için nebatlar, mâdenler ve hayvanlar yaratıldı. Hekimlerin meydana getirdiği türlü türlü ilâçlarda bunlardan vücut buldu. Bosnevî ise; Lokman yeryüzünde seyahat ederek tıp ilmini dünyanın her tarafına yaymıtır. Bin yıl yaamı ve pek çok talebe yetitirmitir. Kendisine müracaat eden hastaları iyi etmek suretiyle insanlığa hizmet etmitir. Daha nice seneler sonra yetien âlimlerin cümlesi Lokman'ın kurduğu esaslar üzerinde yürüyerek tıp fennini imdiki dereceye kadar yükselttiklerini, kaydeder (4).

Lokman, Azer evlâtlarından olup Đbrahim Halil Peygamberin neslindendir (5). Ömür sürdüğü bin yıl Đçinde bir çok nebilerle görümü ve Hazerti Davud'un ateli elinde meydana gelen kalkanı sabırla seyretmitir (6). Hikmette derin bilgisi vardı, Altın mürekkeple, yakut kalemle billur üzerine yazılacak hikmetleri, cami sözleri vardır (7). Lokman'm hakimane tavsiyelerinden bir kaçı unlardır;Lokman'a sormular; en büyük nimet nedir? Eyi huylu olmak. En hayırlı mal nedir? Sağlık, cevabını vermitir.Birgün kendisine, bir insanın en acı ve en tatlı uzvu neresidir? diye sorarlar; Bunlar yürek ve dildir. Sahibinin iyi olmasiyle tatlı, sahibinin fena olmasiyle acı olurlar (8). Lokman bir gün, ayakyolunda çok kalan arkadaına; "Ayakyolunda çok oturma ciğerlere hastalık gelir. Çok tutma illet verir" der. Arkadaı da herkese ders olsun diye bu sözü ayakyolunun üstüne yazdırır (9).

Yine mehur tavsiyelerinden biri de, "ayağını sıcak tut baınıserin, mideni hafif tut düünme derin" sözüdür. Altı öğütü de öyledir; Kesretle sakın cima etme, Lezzetine anin tama etme. Gece uyu, gündüz ol biydâr. Hapsi bevletme sakın zinhar Nisfülleyi olicek sakın nagâh Uyanıp su içem deme ey ah. Her taam üstüne yemi nimet, Ta ki görmiyesin elemü siklet (10).

(4) Muhiddini Arabi'nin Fususûlhikem kitabını erheden Bosnevî cilt 1, Sayfa 292 (5) Ruhülbeyan surei Lokman cilt 3, Sayfa 48. (6) Tefsiri Tibyan, cilt 5, sayfa 332. (7) Mirâtülkâinat, cilt 1, sayfa 348. (8) Kefülesrar ve tefsiri" tibyan, cilt 5, sayfa 332. (9) Ruhülbeyan, cilt 3, sayfa 50. (10) Sarı Sultan Selim devrinde yazılmı el yazması bir kitabından.

8 Lokman'ın tıbbî varlığı da büyük bir kudret taıyordu; Bütün otlar kendisine, hangi derde deva olduklarını söylerdi. Bu yüzden her hastaya derman bulunurdu. Yalnız bir defa baından öyle bir olay geçti. Zamanın büyüklerinden birinin kızı hastalanmıtı. Lokman derdine çare bulamadı. Bir gün kızın iyi olduğunu kendisine haber verdiler. Aradı, sordu; ayvadan damlayan sudan ifa bulduğunu anlayınca sırrını kendisinden sakladığı için kızdı. "Suyun kurusun" diye beddua etti (11). Lokman'm ahlâki hikmetleri hakkında çok kıymetli malûmat vardır. Bunlardan biri udur; Uzun bir seyahatten dönen Lokman, köyüne yakın bir yerde kölesiyle karılatı. Ailesini ve köyünü sorar, köle; — Anan, baban dünyadan göçtüler. — Ya! Bunların haklarına riayette kusur etmek endiesinden kurtuldum. — Kız kardein de vefat etti. — Đnsanlık hali, kendisindenbir fenalık çıkar; ailemizi mahcup eder, düüncesinden kurtuldum. — Erkek kardein de öldü. — Ah, imdi belim büküldü. Kanatlarım kırıldı. — Oğlunda vebaya kurban gitti, deyince Lokman; — imdi yüreğim yarıldı. Ciğerlerim parçalandı. Diyerek ağlamıtır (12). Hekimliğin bütün ilâçlarını ve sırlarını oğluna öğretmi olan Lokman, bir gün kendisine de ecelin vefa etmeyeceğini düündü. Bütün bildiklerini talebelerine öğretmek istedi (13). Lokman, bir gün kuları topladı. Cennet ile cehennem arasındaki can suyundan getirene 500 yıl ömür vereceğini söyledi. Akbaba uçdu, istenilen suyu getirdi. Fakat gagasından suyu verirken döktü. Lokman bundan çok kederlendi. Akbabanın çok yaaması sebebinin de bu sudan bir damlasını yutmu olmasından ileri geldiğini söylerler.

(11) Ticaretle karadan Hindistan'a kadar giden Halil Kurabiyecinin not defterinden. (12) Envarülâıkîn; sayfa 157. Ruhtilbeyan; cilt 3 sayfa 51.

9 (13) Lokman'm oğlu tefsiri Beyzavîde Enam, Ekem ve Masat adlarını alır. Tefsiri Hâzin ise yalnız ikisini yazmaktadır. Günün birinde büyük Hekim hastalandı. Đhalini kestirmek mümkün olmadı. Lokman bitkin bir halde idi. Kendisinden ümidi kesmiti. Son bir hamle yapmak için talebelerini topladı "Öldüğüm zaman beni hamama götürün. Vücudumu hamur gibi yoğurun. u kalıba yerletirin". "Rafta duran üç kavanozdan birincisini göbeğime, ikincisini baıma, üçüncüsünü göğsüme dökün, Muvaffak olursak, ebedî hayat sırrı bulunmu olacaktır". Ölümünden sonra bütün bunları yaptılar. Yeni bir Lokman meydana geliyordu. Heyecan içinde göğsüne dökecekleri kavanozu yere düürürler. Kavanozun suyu merdivenleri kaynattı. Çıkan buhar talebelerin gözlerinden acı yalar akıttı. (14). Bütün dertlere ifa olan otlar, kökler ve emsemler dahi bir gün âciz kaldı. Ve (Lokman, bile ecele çare bulamadı) sözü ezeli hayat kanunlarının derin mânâsını belirtmi oldu (15). Bununla beraber, milâttan önce yirminci ile onuncu yüz yıllar arasında yaıdığı tahmin olunan Lokman Hekim ile milâttan önce altıncı yüzyıldan sonra yaatılan Asklepios mezhebinin Anadolu'da ve Bergama'da meydana getirdiği tedavi usulleri ve ilâçları asırlar boyunca hüküm ve nüfuzdan dümedi. Milâdın ikinci asrında o zamanki medeniyet dünyasına öhreti yayılan, Roma imparator sarayının hekimi olan Bergama'lı Calinos Hekim (Galenus)un yazdığı be yüz kitabın değerini ve onun tıbba olan büyük hizmetini, îbni Sina'nın Elkanun adını taıyan eserlerinden anlamı bulunuyoruz. Hipokrat hekime (hekimlerin babası) denildiği gibi, Calinos da (kökçülerin babası) unvanını almıtır. Calinos otlardan, köklerden ifalı ilâç yapmakla ün almı ve eski attarların (imdiki eczacıların) babası sayılmıtır. 131 — 210 yılları arasında yaayan Calinos hekime (Hatemületibbaül kibarül muallimin) denilmitir. Bu büyük öhreti karısında karnındaki illetde deva bulamayan Calinos hekim talebelerine unu söylemitir —Ben öldükten sonra u fındık kadar madenden birini bir örs üstüne koyunuz. Birini de su dolu bir destiye atınız. Bunu yaptılar. Koca bir örs eridi; aktı, iz bırakmadan kayboldu. Destideki su da buz tutmutu. Bu akılları durduran olay karısında bilginler; (Calinos hekim her eyin ilmini, fennini buldum. Ancak ölümün çaresini bulamadım) demek istediği sonucuna varabilmilerdir (16). Bütün bunlar, bugünkü tıbbın esasını kurmu olmakla ayrı bir değer ve özellik taımaktadır. Tıbbî folklora hizmet bakımındandır ki, bu kitaptaki ifalı otlar ve emsemlerin toplanması için yıllarca üzerinde çalıılmak zahmetine katlanılmıtır.

(14) Halk bilgisi haberleri mecmuası; sayı 52 (15) Filistin'in Remle ehrinde vefat ettiği kabul edilen Lokman hekim hakkında Taberi tarihinin ikinci cildinde bilgi verilmektedir.

10 (16) Uyunülenba; sahife ĐFALI OTLAR — Đnsanlar Đçin — ACIDÜLEK

Ağrılarda — Kökünü kaynatıp sürmek BüyüAkrepte — Kökünü dövüp vurmak. Mayasılda — Soyulmu kökünden birer parça yemek. Sızılarda — Kökündeki yumrusundan çıkan suyu sürmek. Sızılarda — Olgun meyvelerini zeytin yağiyle günete eriterek sürmek. Sancıda — Dövülmü kökünden bir parçasını balla karıtırıp yemek. Sarılıkta — Olgun meyvesinin suyundan bir damlasını pamuğa alıp buruna çekmek Uyuzda — Kökünü kaynatıp suyunu sürmek. Not; Acıdülek zehirli ve tehlikeli bir bitkidir. Cırlatan cırtlangıç, karga düvleği, hıyarcık ve eek hıyarı adlarını da almaktadır.

ADAÇAYI

Mide ağrısında — Kaynatıp içmek. Soğuk almada — Çokça kaynatıp içmek. — Yıldız iaretli olanların resimlerine bakınız.

11 ADAMOTU

Đnsana benzeyen ve insan gibi diili erkekli olan bu kök bir insanın neresinde bir zoru varsa, bu kökün orasından bir parça alınır, su ile içilir, veya ezilir, oraya sürülür; deye tanınmıtır. Adamotu denilen eytan algamı (Bryonia diocia) Bergamanın kuzey yaylasında Aağıbey köyüne Madradağının Çavdarlık ve Kazıkbatmaz mevkiinde bulunmaktadır. Bunun adamotu değerinde olmadığı kabul edilmektedir. Kök ileriyle uğraan ve 50 yıl önce ölmü olan Bergama'nın Yoğurtdöken köyünden Ahmeti Ali bunun için bir efsane de uydurmutur. Bilir misiniz? derdi bu kökü nasıl çıkarırım; Bunu otundan bulurum. Etrafını kazar kökünü meydana çıkarırım, iki ucundan iple bağlanmı keskin büyük bir bıçağı arkasına yerletiririm. Đpin ucuna aç bir köpek bağlarım. Köpeğe et ve ekmek gösterir, bu suretle zorlatır, kestiririm. Bu kök kesilince köpek acı acı bağırır köpek dii ise erkek, erkek ise dii olur. Bazen de ölür. ite bu insan kök böyle bir korku içinde elde edilir ifalı bir köktür. Her derde devadır; mayasıla birebirdir. Deye satardı. Üçyüz yıl önce yazılmı el yazması bir kitapta, bu hassalı kökün çıkarma durumunun aynı ekilde yazılmı olduğunu hayretle gördüm. Bu otun dalları kaç çatal çıkarsa yaı da o kadar olurmu 20 30 yılda insan eklini alırmı. Hakiki adamotunun Silifke, Antalya, Belkıs harabelerinde bulunduğunu Đstanbul Nebatat Enstitüsü Prof. Mehpare Haiborunn söylemitir.

AĞIDALI — ZAKKUM

Akıntı için — Bir kaç çiçeğini kaynatıp soğuk içmek Büyü ve Akrepte — Yaprağının suyunu sürmek, Gidikende — Yaprağını kaynatıp sürmek. Sızıda — Yapraklarını inbikten çekip suyunu sürmek. Sızıda — Çiçek ve yapraklarını zeytinyağ içinde günete eriterek sürmek.

Not; Zakkum bu ağaç ağaçların en kötüsüdür. Acılıkta en acı bu ağaçtır. Bunun Allah cehennemde bitirmitir. Bu ağaç cehennem ehlinin yiyeceği bir eydir. Cehennemlik olanların karnında kaynayacaktır. Buna karı ifası da vardır! Balgamı söker, mafsal ağrılarına iyi gelir, oyluktan tırnağına kadar damar ağrılarını keser, kabalardaki yeli giderir. Üç gün yaprağının suyundan (yedi dirhem taksim ile) içile yarım felç ve kötürüm olmuu ayağa kaldırır. Tacüttefasir; Cilt 1, Sayfa 154. Celaleyn haiyesi — Savi; Cilt 4, sayfa 51.

A H L A T

Đshalde — Meyvesinden yemek Zehirli hayvan sokmasında— Filizlerini döğüp vurmak,

AKASYA

Nefes Darlığında — Çiçeklerini kaynatıp içmek.

AKKIZ — EVKETĐBOSTAN

Mide için — Tazesi halanır yenir. Kum için — Kökünü kaynatıp çokça suyundan içmek. Sancıda — Dalından çıkan sudan bir kaç damla içmek. Sidik Zorunda — Kökünü kaynatıp çokça suyundan içmek.

12 Sızıda — Dikenli yuvarlaklarını suda ıslatıp içmek. ALTINOT

Mesane ve böbrek için — Çay gibi kaynatıp içmek, Nefes darlığında — Kaynatılarak suyundan içmek.

ANASON

Karın ve boğaz iinde — Çay gibi kaynatıp içmek.

ARPA

Karın ağrısında — Ununu sirke ile karıtırıp üstüne nane ekip vurmak Mayasılda — Kavrulmuunu döverek yemek. Sidik zorunda — Kaynatılarak suyunu içmek Temrede — Yakılarak isini sürmek

ARDIÇ

Kum düürmekte — Tohumu çokça kaynatıp içmek. Kellerde — Katranını yılan gömleğiyle kaynatıp sürmek ve sabahları sirke ile yıkamak. Mayasılda — Katranını bir kâğıda sürerek oraya koymak ve sonra almak. Mayasılda — Katranının (ağızda kokusu duyuluncaya kadar) üstüne oturmak. Nefes darlığında — Katranını suya damlatıp içmek. Öksürükte — Kırmızı tohumundan yutmak. Sidik zorunda — Tohumunu kaynatıp içmek. Solucanda — Katranını un ile hap yaparak yemek Tutuklukta — Dalları tohumlariyle kaynatılarak banyosuna girmek.

ASMA

Göz ağrısında — Dalından akan sudan koymak. Yaralarda — Yaprağını üstüne koymak. Đçkiden kurtulmak için — Asma suyundan içmek

AT KESTANESĐ

Ba ağrısında — Döğülerek enfiye gibi çekmek. Đshalde — Yarım nohut kadarını yutmak. Mafsal ağrılarında — Yağını sürmek. Nefes darlığında — Kaynatılarak soğuk suyundan içmek, Sancıda — Yarım nohut kadarını yutmak. Sıtmada — Đçi döğülerek (bir gece suda ayazlatılarak) içmeh.

AYIKULAĞI — SIĞIRKUYRUĞU

Kadmahtapotunda — Yapraklarının çam kabuğu ile kaynamı suyunu içmek. Kan aktarmasında — Yapraklarının kaynatılmı suyunu soğuk içmek. Kaıntıda — Yaprağının kaynamı suyu ile yıkamak. Kuvvet için —Sarı çiçekleri sabahları balla yenir."Anber kuvvetindedir, denir". Mayasılda — Kuru yapraklarından arpa unu ile yapılan haplardan yutmak. Memeli basurda — Yapraklarının buğusuna oturmak. Mide ağrısında — Yaprağını kaynatıp içmek. Sidik Zorunda — Kökün kaynatılmı suyundan içmek Sıtmada — Çiçeklerinin suyundan içmek.

13 AYIT — HAYIT

Arı sokmasında — Yaprağı ile tohumunu döğerek oraya bağlamak. Ayak iinde — Mor çiçeklerini kepekle kaynatıp banyosunu yapmak. Buruntuda — Doğulmu tohumundan yemek. Buruntuda — Çokça kaynatılmı tohumunun suyundan içmek.

AYRIK

Albominde — Kökünü arpa ve mısır püskülü ile kaynatıp soğuk Đçmek Sidik zorunda — Köklerini kaynatıp içmek.

AYVADANA — PAYAVAN

Mide ağrısında — Çiçeklerini kaynatıp içmek. Öksürükte — Çay gibi demleyip içmek

AYVA AĞACI

Ba ağrısında — Aç karnına koklamak Bel gevemesinde — Atete piirip yemek. Đshalde — Taze filizlerin kaynatılmı suyunu içmek. Memeli basurda — Çokça kaynatılmı yapraklarının suyunu içmek Mide için — Külde piirip yemek. Öksürükte — Çiçeklerin kaynatılmı suyunu içmek. Öksürükte — Yapraklarını kaynatıp içmek Yürek çarpıntısında — Çiçeklerin kaynatılmı suyunu içmek

BADEM

Ağız acısında — Döğülüp, ballı yemek Kuvvet için — Döğülür yenilir. Öksürükte — Sakızının kaynatılmı suyundan içmek.

Not:Badem tazelik ve serinlik verir. Balla yenirse ehevi ifrazatı arttırır. Dimağı kuvvetlendirir. Teshilül menafi . Sayfa 102.

Çocuk sancılarında — Doğulmu tohumunu pimi soğan üstüne ekerek göbeğe koymak. Hazımsızlıkta — Döğülmü tohumundan yemek. Đshalde — Kaynatılmı yaprağının suyunu içmek. Kulak ağrısında — Bir ucu atee sokulan taze dalının öbür ucundan çıkan suyunu oraya koymak. Marazda — Akçiçeklisinin tohumlarını kaynatarak içmek.

BAKLA

Akıntı Đçin — Đyice kaynatılmı tohumun suyunu Đçmek Tavuk karasında — Yapraklarının halanmasını yemek. Karaciğerde — Halanmı çiçeklerinin suyunu içmek Kumu düürmekte — Çiçeklerini mısır püskülü ile kaynatıp içmek. Mide için — Çiçeklerini hindiba ile halayarak ballı erbetini içmek. Göz zafiyetinde — Yapraklarından bir müddet yemek

BALDIRIKARA — KARABACAK

Aybaı gecikmesinde — Kaynatılmı suyundan içmek Kumu düürmekte — Kaynatılmı suyundan düünceye kadar içmek. Mide batmasında — Kaynatılmı suyundan soğuk içmek.

14 Sancıda — Kaynatılmı suyundan içmek imede — Lapasını vurmak

BALDIRAN

Di kurdunda — Tohumunu suda kaynatarak ağızda çalkamak (Ağız, buğusuna tutulursa altına konan kabın içindeki suda küçük beyaz kurtları görünürmü).

BALSAMA

Kesik, ezik ve berede — Olgun kırmızı meyvesini zeytinyağ içinde günete eriterek lüzumunda sürmek.

BAMYA

Çıbanı demede — Tazesini veya kurusunun halanmasını yapmak Memeli basurda — Halanmıının süzülen suyu ile hokne yapmak

BEYAZ ZAMBAK

Vücut sızılarında — Yemeklerinde bir kahve kaığı, zeytinyağına (1/10 ezilerek) karıtırılmı almak. Yüz ve di iinde — Çiçeklerini zeytinyağı ile içine koyarak sürmek. (Buna zambak yağı derler).

BODUROT

Buruntuda — Yaprağını ağızda çiğnemek ve suyunu yutmak. Deli kelinde — Kırmızı kantronla kaynatarak sabahlan içmek Göğüs darlığında — Sigara gibi içmek Mayasılda — Dallarının kaynatılmı suyunu içmek Sıtmada — Akamdan ıslatılan suyundan sabah içmek

Not; Bodurota, Bozcaot, Mayasıl otu, Kısamahmut; Bozboltur otu da derler. Kurunî ve beyaz çiçeklisine Bodurmahmut, bozca ve sarı çiçeklisine Kısacamahmut denilmektedir.

LORU ÇĐÇEĞĐ

Balgam için — Sigara gibi içmek. Göz kamamasında — tohumu ile tütsü yapmak

BÖRÜLCE

Kıç kaınmasında — Kaynatılmı suyunu içmek Sidik zorunda — Tohumunun lapasını vurmak Yanıkta — Kaynatılmı soğuk suyu ile yıkamak

BÖĞÜRTLEN — KARANTI DĐKENĐ

Akıntı Đçin — Filizlerinin kaynamı suyunu soğutarak içmek. Ayak iinde — Kökünün kaynamı suyundan içmek, Göz zafiyetinde — Üzümlerini yemek Hayız kesilmesinde — Kökünün soğan kabuğu ile kaynatılmı suyundan içmek Đshalde — Üzümünü yemek veya suyunu içmek.. Đshalde — Kökünün kaynamı suyunu içmek. Kan tazyikinde — Kökünün kaynatılmı kırmızı suyundan içmek Kuvvet için — Üzümünün urubunu içmek Mankafada — Yapraklarını zeytinyağ içinde bırakarak sürmek

15 Mesane taında — Kökünün kaynamı suyundan soğuk içmek Sızılarda — Üzümünü ispirto içinde eriterek sürmek. ekerde — Kökünün kaynatılmı soğuk suyundan içmek Tansiyonda — Filizlerinin kaynatılmı suyunu içmek. Yanıkta — Yapraklarının külünü sürmek

BURÇAK

Bertik ve berede — Lapasını vurmak. Đshalde — Döğülüp biraz içmek Đsilikte — Döğülmüünü sirke ile karıtırıp lapasını vurmak Kızılyelde — Ununun lapasını vurmak Mayasılda — Kavrulmu, dövülmüünden yemek

CEVĐZ

Balgamda — Yapraklarının kaynatılmı suyunu içmek Ba yarasında — Kabuğunu kaynatıp kına gibi yakmak. Dermansızlıkta — Yapraklarının kaynatılmı suyuyla banyo yapmak. Di temizliğinde — Yumuatılmı yapraklarını dilere sürtmek Kuvvet için — Taze meyvalarından yapılan tatlısını yemek Mide Đçin — Yapraklarının kaynatılmı suyunu içmek. Sidik Zorunda — Yapraklarının kaynatılmı suyundan soğuk içmek Sıtmada — Taze meyvalarından birkaç gün yutmak. Yarada — Yapraklarının çokça kaynatılmı suyundan içmek

ÇAM

Balgamı sökmede — Uçlarının çokça kaynatılmı suyunu Đçmek. Boğmacada — Filizlerinin ıslatılmı suyunu içmek Di ağrısında — Katranını sürmek ve üstüne tuz ekmek. Di ağrısında — Katranı ile kireci karıtırıp koymak. Di temizliğinde — Kömüründen sürmek Doğum sancılarında — Döğülmü fıstıktan çorbasını içmek. Göğüs tutukluğunda — Fıstıklarının yağını içmek. Kuvvet için — Filizlerinin kaynatılmı suyunu içmek Kuvvet için — Taze kozak çağlasını yemek. Kuvvet için — Fıstığı; ekerli ve pekmezli helvasını yemek. Kuvvet için — Hafif kavrulmu fıstıktan (çekirdeksiz üzümle kıyılır, parçalar ekere bulanıp) yemek. Soğuk ide — Sakızı ile balmumunu eriterek sürmek Yakıda — Çırasının kaynatılmı suyunu içmek.

Not; Bergama'nın (Kozak) bucağı yaylasında, üç milyondan çok çam ağacı vardır. En nefis çam fıstığı buradan çıkmaktadır. Bu ağaçların meyvalarma u adlar verilmektedir; Kobak halde iken Kozak; açıldığında Çelik, kozağın tırnaklarına Kıpçık; fıstık kabuklu iken Küner, kırıldığında kabuklarına kıpır; içinden çıkana da fıstık derler. Üç yıllık mahsua ağaçlarda görülür. Birincisi fındık, ikincisi ceviz, üçüncü yılın ki de yumruk kadar olur.

ÇAVDAR

El kaınmasında — Samanın külünü, küllü su ile yıkayarak sürmek

16 GĐRĐOTU — ÇĐRĐLĐK

Akıntı için — Kökünün yumrularının kaynatılmı soğuk suyundan içmek. Etbitirmede — Yumrulardan çıkan sudan sürmek. Memeli basurda — Doğulmu kökünün suyunu içmek Saçkıranda — Döğülmü kökünün suyunu sürmek. Sızıda — Lapasını vurmak. Yemecede — Döğülmü kökünü içyağı ile karıtırıp sürmek. Yemecede — Yumrularını kurutup tozunu serpmek. Zorlamada — Kökünün lapasını vurmak.

ÇĐTLENBĐK

Ayakterine — Yaprakların parmak arasına koymak Et bitirmede — Sakızını sadeyağ ve balmumu ile eriterek sürmek Kum için — Yağından bir müddet içmek Mide ağrısında — Tohumunun döğülmüünden yemek. Mide için — Filizlerini halayıp yemek Öksürükte — Tohumunu kavurup, döğüp yemek. Sancıda — Yağından bir müddet içmek. Yara için — Sakızını oraya koymak

ÇINAR

Akıntı için — Kobaklarınm kaynatılmı suyundan sabahları içmek Bakepeğinde — Yaprağının kaynatılmı suyuyle diplerini yıkamak Di ağrısında — Yaprağının kaynatılmı suyuyla gargara yapmak Kuvvet için — Çiçeğini bala karıtırıp yemek Sızıda — Kart kabuklarının kaynatılmı suyuyla banyo yapmak

ÇITIRGI

Bertikte — Dallarının lapasını vurmak. Mayasılda — Kökünün kaynatılmı suyunu içmek. Gidikende — Dikenli dallarının kaynatılmı suyuyla banyo yapmak Sızıda — Kökünün kaynatılmı suyunu sürmek. Solucanda — Taze filizlerini halayıp yemek

ÇÖREKOTU

Mide hastalığında — Kavrulmuunu nöbet ekeriyle döğerek yemek. Kan için — Az kavrulmuunu döğerek balla yemek Mide sancısında — Döğülmüünü balla karıtırıp yemek. Nezlede — Kavrulmuunun tozundan çekmek. Sütlenmek için — Döğülmüünü oraya vurmak Yelde — Döğülmüünü zeytinyağiyle kaynatıp sürmek

Not; Çörekotu, ölümden baka her derde devadır. Calinos Hekim "Karaçörek otunun çok faydaları vardır, insanın karnındaki yeli giderir. Kurtları öldürür. Gözdeki yaa, koklanırsa nezleye ve ba ağrısına iyi gelir. Sürülürse sivilcileri ve uyuzluğu geçirir. Sirke ile boğaza bağlanırsa balgamı söker. Südü çoğaltır. Yağı, ihtiyarlığı giderir. Nefes darlığına iyi gelir. Kıl bitirir". Der.

Muhiddini Arabi Fütuhatı Mekkiyesinde, balla karıtırılır, vücuda sürülürse sara illetine deva olduğunu yazar. Sir'atülislâm; Sayfa; 270.

17 Çörekotu, ekmek ile yenirse felçten vücut imesine ve ba ağrısına ve daha birçok marazların izalesine menfaat verir. Tıbbünnebi; Sayfa 47.

DAĞKARANFĐLĐ

Đktidarsızlıkta — Çiçeklerini balla karıtırıp sabahlan yemek. Mide ağrısında — Islatılmı çiçeklerinin acı suyundan içmek. Sıtmada — Çiçeklerinin kaynatılmı suyunu içmek

DAĞERĐĞĐ

Bağırsak için — Peltesinden yemek Diken saçma batmasında — Peltesini oraya koymak. Đshalde — Halanmasından yemek. Karın imesinde — Peltesini zeytinyağı sürerek üstüne koymak Mide için — Reçelinden yemek

DAMKORUĞU

Kurdeende — Suda eriterek içmek.

DARI PÜSKÜLÜ

Sidik zorunda — Kaynatılmı suyundan içmek.

DEFNE

Ekzamada — Yaprağının lapasını vurmak ve suyuyla yıkamak Kumda — Yaprağının kaynatılmı suyundan içmek.

DĐKENLĐ OT

Ta düürmekte — Akkökünün kaynatılmı suyundan çokça içmek.

DĐBUDAK — AKAAĞAÇ

Kum, tata — Yaprağı kaynatılarak birer bardak içmek. i,Sızıda — Kabuğunun küllü suyundan sürmek. Uyuzda — Külünü suya karıtırıp sürmek.

DOMATES

Arı sokmasında — Kesilmi parçasını koymak. Çıbanı demekte — Bir dilimini oraya koymak. Diken, cam batmasında — Kesilmi bir parçasını üstüne koymak Đsilikte — Suyundan sürmek. Mayasılda — Ortasından bölünerek oraya koymak. Nasırda — Kesilmi parçasını yatarken oraya koymak. Kan için — Meyvesini yemek veya suyunu içmek. Yanıkta — Suyundan çokça sürmek.

ENGĐNAR

Kemik hastalığında — Kaynatılmı yapraklarının suyundan kaynatılmı içmek. Kum düürmekte — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek Mide ağrısında — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek

18 Mide için — Halamasını yemek ekerde — Kaynatılmı yapraklarının suyundan bir müddet içmek.

EBEGÜMECĐ — DEVELĐK

Ate yanığında — Lapasını zeytinyağiyle vurmak. Bağırsak zayıflığında — Halanmasını yemek. Boğaz inmesinde — Lapasını boğaza vurmak Burun tıkanmasında — Buğusuna tutmak. Burun kanında — Tohumunun döğülmüünü burna çekmek. Bronitde — Çiçeklerim kaynatıp içmek. Çivi batmasında — Dallarını sotle piirilmi lapasını vurması. Dietleri hastalığında — Kaynatılmı suyu ile gargara yapmak Đnce hastalıkta — Filizlerinin kaynatılmı suyundan ılık içmek Kulak ağrısında — Kaynatılmı suyunun ılık banyosunu yapmak. Mide ağrısında — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek. Peklikte — Lapasını karma vurmak Sıtmada — Kökünün kaynatılmı suyundan içmek.

Not;Ebegümeci, dertlere deva hastalıklara ifa diye ön almıtır. Ebegümeci toplayalım Kilitli dolaba saklayalım. ifalıdır, hem de hasiyetli, Derdlere deva Ebegümeci.

EĞRELTĐOTU — YAPILDA

Memeli basurda — Kaynatılmı suyundan sabahlan soğuk içmek eritte — Kaynatılmı suyundan içmek.

FĐLĐSKĐN

Mide için — Kaynatılmı suyundan içmek Sızılarda — yağını sürmek ve ovmak.

FINDIK

Kuvvet için — Döğülür balla karıtırılır, yenir.

19 Öksürükte — Döğülür, yenir.

FISTIK

Kuvvet için — Dövülmüünü balla yemek.

GELĐNCĐK

Akciğerin kuvveti için — Kırmızı yapraklarının erbetini içmek Boğmacada — Kaynatılmı suyundan içmek Çıbanlarda — Yaprağını üstüne koymak Mide Đçin — Tazelerinin halanmasını yemek.

GERDEME

Karın imesinde — Lapasını vurmak. Mide Đçin — Halanmasından yemek Nefes Darlığınla — Kaynatılıp içmek, Öksürükte — Kaynatılmı tohumunun suyunu içmek. Sidik Zorunda — Kaynatılmı yapraklarının suyundan içmek.

GÜL

Etyaranda — Açılmıını sapıyla kaynatarak vurmak. Kanlı basurda — Yabanisinin göbeğiyle kaynatılmı suyunu içmek ve tohumunu yemek. Yarada — Yaprağının zeytinyağında kaynatılmıından sürmek Yumuaklık için — Yapraklarının reçelini yemek.

GÜLHATMI

Balgamı sökmekte — Çiçeğinin kurusunu sigara gibi içmek. Boğmacada — Beyaz çiçeğinden çay gibi içmak. Boğaz ağrısında — Çiçeğinin lapasını vurmak. Di etleri imesinde — Çiçeğinin kaynatılmı ılık suyuyla gargara yapmak. Gözdeki Kanda — Çiçeğinin kaynatılmı ılık suyu ile banyosunu,yapmak. Öksürükte — Çiçeğinin kaynatılmı suyundan içmek,

GÜZELAVRATOTU

Sinirde —Yapraklarını kaynatılıp içmek ve banyosunu yapmak

HARDAL Đtah için — Döğülmü tohumunu koruk suyuyla, karıtırıp yemekler arasında yemek. Kan hücumunda — Lapasını oynak yerlere vurmak. Kanlı Mayasılda — Kavrulmu tohumundan balmumu ile yapılmı hapı yutmak. Sızıda — Tohumunun suyuyle banyo yapmak. Sogukalmada — Kavrulmuunun döğülmüünü sirkeye batırılmı bir bezle sürmek.

HAHA

Dolamada — Sakızından bir azını sirke ile karıtırıp yatırmak. ishalde — Sakızından bir azını oraya koymak. Kanlı basurda — Sakızından bir azını koymak. Sızıda — Sakızını zeytinyağile karıtırıp vurmak. Sızıda — Sakızını limon içinde kaynatıp sürmek

20 HAVACIVA — TÜYLÜBOYA

Gelincikte — Döğülmüünü karına sürülen balın üstüne eklemek ilerde — Zeytinyağında kaynatılıp vurmak. HAVUÇ

Akıntı için — Döğülmü tohumunu nöbet ekeriyle yemek. Bağırsakta — Halanmıını yemek. Böbrekte — Tohumunu dögülüp birer parça içmek. Çocuk Đsalinde — Çokça kaynatılmı suyundan içirmek. Göz zayıflığında — Halanmasını bir müddet yemek. Kanlı idrarda — Döğülmü tohumundan bir parça yemek. Kuvvet için — Döğülmü tohumundan yemeklere ekip yemek. Sarılıkta — Halayıp yemek ve tohumunun suyunu içmek.

HĐNDĐBA

Ekzamada — Kaynatılmı suyundan yapılan urubu içmek. Güne göz ağrısında — Yaprağının dövülmüünü koymak. Kumda — Kaynatılmı suyundan içmek. Kuvvet için — Halanmasını yemek. Mide için — Salatasını yemek. Sıtmada — Kökünü kaynatıp suyundan içmek. Zehirli hayvan sokmasında— Döğülerek oraya vurmak.

HĐNTYAĞI — ABDÜSSELAK

Amel için — Tohumundan yemek. Saçkıranda — Tohumunu zeytinyağiyle karıtırıp vurmak.

HIYAR

Cilt lekesinde — Suyundan pamukla sürmek. Güzellik için — Suyundan sürmek. Hıyarcıkta — Halanmıı vurmak. Kırlangıç lekesinde — Olgunu ispirtoya konarak günete eritilmi yağından sürmek,

ĐNCĐRAĞACI

Arı sokmasında — Sütünden sürmek. Avuç kabarmasında — Islatılmı taze dalını ovalamak. Basurda — Erkekinin kabuğunlan çay gibi içmek, Bronitte — Meyveli zamanındaki yapraklarını kurutup balla yemek. Kuvvet için — Çamfıstıgı veya bademle meyvasından yemek. Kanlı basurda — Kapalı bir yerde yaprağını kaynatarak buğusuna oturmak. Nezlede — Kaynatılmı yapraklarının suyundan içmek. Siğilde — Südünden sürmek. Sıtmada — Meyvesinin sirkede kabarmıından yemek.

Not:Đncir bütün meyvalardan gıdalıdır. Mideyi tanzim eder. Harareti keser, Müzmin öksürüklere faydalıdır. Böbrek sıkıntısını giderir. Hazreti Muhammed, (Cennetten meyva imiğini söylemek lâzım gelse o da incirdir) buyurmutur.

ĐTÜZÜMÜ — YANDIRAN

Sızıda — Üzümlerini zeytinyağı ve sirke ile karıtırıp vurmak.

21

IHLAMUR

Nezle ve soğukalma — Kaynatıp içmek.

ISPANAK

Ağız ve boğaz ağrısında — Lapasını vurmak. Göğüs tutukluğunda — Halamasını yemek. Kan için — Salata ve halanmasını yemek. Peklikte — Halamasını yemek. Sekerde — Halamasını yemek. imanlıkta — Halamasını yemek.

Not: Mehur hekim Razi Ispanağı göğüs ve boğaz hastalıklarına iyi geldiğini; Avrupa hekimleri de ağız ve boğaz hastalıklarına faydalı olduğunu kabul ederler. Hindiba ile boy ölçen bu nebat çok kuvvetlidir. Dr. Galip ATAÇ

ISIRGAN

Akciğer imesinde — Yaprağının suyuyle gargara yapmak. Aybaı zorluğunda — Yaprağını arpa ile kaynatıp suyundan içmek. Balgamda — Tohumunu üzüm ile kaynatıp içmek. Burun kanında — Kurutulmu yaprağından içmek. Burun kanamasında — Çokça kaynatılmı yaprağının suyundan buruna çekmek. Çıbanda — Tohumunun lapasını vurmak. Dalakta — Tohumunun lapasını vurmak. Ekzamada — Yaprağının kaynatılmı suyundan içmek ve lapasını vurmak. Ellerin yumuaması için— Yaprağının kaynatılmı suyuyla yıkama. Kesilince — Döğülmü yaprağını koymak. Kumda — Yaprağını ayva ve ebegümeci ile çokça kaynatıp içmek. Kum için — Döğülmü tohumundan bir müddet içmek. Kulak ağrısında — Yaprağının lapasını vurmak. Mide ağrısında — Yaprağının kaynatılmı suyundan içmek. Sidik zorunda — Kaynatılarak suyundan içmek ve posasını oraya vurmak. Tansiyonun yükselmesinde— Kaynatılarak suyunu içmek. Yarada — Kurutulmu yaprağından ekmek.

KABAK

Akıntı için — Koca kabağın lapasını vurmak. Barut yanmasında — Lapasını vurmak. Boğaz inmesinde — Lapasını ılık vurmak. Hıyarcıkta — A kabağının lapasını vurmak. Sağırlıkta — Bütününün içine zeytinyağı konarak piirilmiinin suyunu koymak. eritte — Çekirdeğinin içini çokça yemek ve suyunu içmek. Terlemek için — Koca kabağın lapasını oynak yerlere vurmak.

KABAKULAKOTU — DULKARIDÖEĞĐ

Baağrımda — Yaprağını alnına koymak. Çıbanı demek için — Yapraklarının tozunu üstüne ekmek. Sidik Zorunda — Yapraklarının suyundan içmek. Sızıda — Lapasını zeytinyağ sürülerek koymak

22 KANOTU

Đtah için — Kaynatılmı suyundan içmek Marazda — Kaynatılmı suyundan bir müddet içmek.

KANTORON

Aybaı sancısında — Kaynatılmıının suyundan içmek. Deri kelinde — Kırmızı çiçeklisinden bodurot ile kaynatılmı suyundan içmek. Kesik ve yaralarda — Kırmızı çiçeklerinin günete zeytinyağında erimiinden sürmek. Kuvvet için — Ak çiçeklisini balla yemek. Mayasılda — Sarı çiçeklisinden kaynatıp içmek. Mide ağrısında — Pembe çiçeklisinin dallarının demlenmiinden içmek. Mide ülserinde — Çay gibi kaynatılarak içmek Sıtmada — Pembe çiçeklisinin kaynatılmı soğuk suyundan içmek. Yara ve ide — Sarı çiçeklisinin lapasını vurmak

KARAGAÇ

Kesikte — Kabuğunu zeytinyağında eriterek sürmek. Sızıda — Kabuğunun lapasını vurmak ekerde — Yaprak veya kabuğunun çokça kaynatılmı suyundan içmek. Yarada — Dallarının ucundaki yumrulardan çıkan suyu sürmek.

KARAÇAM — ÇALTIDĐKENĐ

Göz ağrısında — Çemezenden (tohumunun ince elenmiini gül suyu ile oraya) koymak Ur için — Kabuğunun lapasını vurmak Yarada — Pullarının döğülmüünü vurmak.

KARAÇULA — EKLĐOT

Ta düürmekte — Kaynatılmı suyundan içmek.

KARADUT

Ağız ağrısında — urubuyla gargara yapmak Dil pasında — Meyvesinin suyundan sürmek Hayız gecikmesinde — Kökünün kaynatılmı suyundan içmek Mide için — Sabahlan olgun meyvelerinden yemek

KARAMUK

Soğuk almada — Tohumlarının kaynatılmı suyundan içmek.

KARPUZ

Balgam sökmesinde — Bütününün içine konan tuzsuz sadeyağ ile fırında piirilerek yemek. Göz ağrısında — Suyuyle gözü yıkamak. Mide için — Yemek üstüne bol yemek. Sıracada — Sarı cinsinin kurutulmu kabuğunun döğülmüünü ekmek. Solucanda — Sabahları çokça yemek. Not; Karpuz, Cennet suyundan bir damla taır, Cennette hiç bir yemek yoktur ki, onun tadından karpuzda olmasın. Đtahı arttırır. Kuvveti çoğaltır. Ağız kokusunu giderir. Ba ağrısını keser. Gözü keskin yapar, Karnı ve kurtları temizler; Karından 70 maraza çıkartır. Sir'atilislam — sayfa 273

23 KARANFĐL

Hıçkırıkta — Mor çiçeklerinin kaynatılmı suyundan içmek

KARGI

Đdrar için — Külünün, ayıt küliyle kaynatılmı suyundan içmek

KATIRTIRNAĞI

Saçı uzatmakta — Çiçeğinin yağından sürmek. Sızıda — Çiçeğinin kaynatılmı suyundan içmek

KAVUN

Ateli hastalıkta — Ezilerek oynak yerlere vurmak. Bağırsak temizliğinde — Bolca yemek Doğumu kolaylatırmada — Bir kaç dilim yemek.

KEÇĐGEVĐĐ — BALLIK

Kabakulakta — Tohumlarının lapasını vurmak. Mayasılda — Tohumlarının döğülmüünü arpa uniyle hap yapıp yemek. Memeli ve kanlı basurda — Kökünün pürçeklerinin kaynatılmı suyundan içmek.

KEDĐTIRNAĞI

Donanmada — Kardekanı ile kaynatarak süzülmüünü soğuk içmek. Mayasılda — Döğülmüünü vurmak. Di ağrısında — Yağından oraya koymak.

KEKĐK

Di ağrısında — Yağından oraya koymak. Kulunçta — Yağını sürmek. Kurtlu yarada — Yağından oraya sürmek Sancıda — Kaynatılmı suyundan içmek ve lapasını vurmak Soğukalmada — Yağını ekere damlatıp yemek.

KENGER — CENGER

Göğüs tutukluğunda — Çiçeklerini sigara gibi içmek. Đshalde — Sakızından bir parça yemek. Mayasılda — Kavrulmu, döğülmü tohumundan yemek Mide sancısında — Yeil sapından çıkan suyundan içmek.

KEPEK

Berede — Kabakla kaynatılarak üstüne vurmak. Karın ağrısında — Kavrulmuunu kese içinde üstüne koymak. Saç dökülmesinde — Kaynatılmı ve süzülmü suyunu limon sıkıp yıkamak.

KEREVĐZ

Hayız fazlasında — Maydanozla kaynatılmıının ılık suyundan içmek. Romatizmada — Çok kaynatılmı tohumunun suyunu içmek. Ses kısıklığında — Kaynatılmı suyundan gargara yapmak ve içmek.

24 KESTANE

Çocuk sancısında — Yapraklarının zeytinyağında kaynatılmıından sürmek. Đshalde — Kurusunun döğülmüünü yemek. Kan zafiyetinde — Filizlerinin kaynatılmı suyundan içmek.

KETEN TOHUMU

Boğmacada — Kavrulmuunu döğerek balla yemek. Böbrek taı iltihabında — Tohumunun kavrulmu ve döğülmüünden birer kaık yemeklerde yemek (veya kavrulmadan tülbent içine koyarak kaynatılmı suyundan üç gün sabahlan içmek, onbe gün sonra yine içmek). Çıbanda — Lapasını vurmak. Di kefesinde — Döğülmüünün lapasını sürmek. Göğüs nezlesinde — Kaynatılmı suyundan içmek. Öksürükte — Kaynatılarak limonlu suyundan içmek.

KĐRAZ

Ayak ve karın iinde — Saplarının ayrık ve mısır püskülü ile kaynatılmı suyundan içmek. Đdrar için — Saplarını arpa ile kaynatıp içmek. Liynet için — Meyvesinin suyundan içmek... Miyde için — Meyvesinden yemek... Sidik zorunda — Döğülmü çekirdeğinin kaynatılmı suyundan içmek...

KĐNĐ

Kuvvet Đçin — Döğülmüünü balla yemek. Solucanda — Döğülmüünden birer parça yemek.

KIRKDAMAR OTU

Ağızdan ve burundan kan gelmede — Kökleriyle kaynatılmı suyundan içmek. Çıbanda — Ya yaprağını döğerek üstüne koymak. Kesikte — Yaprağının döğülmüünü koymak. Öksürük, nefes darlığında — Đçmek veya tohumunu balla yemek. ekerde — Yapraklarını salata yaparak yemek. Yarayı kurutmakta — Kuru yaprağının döğülmüünü ekmek.

KILIR KASNA

Bertikte — Yapraklarının lapasını vurmak. Buruntularda — Tohumunun kaynatılmı suyundan içmek. Di ağrısında — Sakızından bir parçasını oraya koymak. Đdrar için — Đki ba kaynatılarak soğuk içmek (Arkasından bir bardak kaynatılmı yapıkan suyu içmek). Đshalde — Sakızından bir parça yemek. Saçkıranda — Döğülmü tohumunu zeytinyağiyle karıtırıp sürmek. eritte — Tohumunu balla karıtırıp yemek.

KOKARSEDEF — ÇIFITOT Çıbanda — Dallarının zeytinyağında kavrulmuunu soğuk sürmek Çocuk yelinde — Piirilmi yağından sürmek Mide ağrısında — Yapraklarını çay gibi içmek. Mide ağrısında — Dallarının zeytinyağında durmuundan (sedef yağı) sürmek. Sancıda — Dallarını kaynatıp içmek. Yürek çarpıntısında — Tohumundan yemek.

25 KUMOTU

Ta düürmekte — Kaynatılmı suyundan içmek.

KUTIRNAĞI OTU

Basurda — Tohumunun tütsüsüne tutmak. Boğaz ağrısında — Kaynatılmı suyundan içmek.

KUDĐLĐ OTU

Göğüs tutulmasında — Kurutulmu yaprağını sigara gibi içmek. Mide ağrısında — Dallarının kaynatılmı suyundan içmek. ekerde — Dallarının kaynatılmı suyundan bir müddet içmek, Tansiyonda — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek.

KURTLU DĐKEN

Temrede — Kökünün suyundan sürmek. Uyuzda — Kökünün kaynatılmı suyundan kaınan yerlere sürmek Yarada — Yapraklarının kurusundan ekmek.

KUZUKULAĞI

Akciğerde — Yapraklarının suyunu içmek. Buruntuda — Tohumunun kaynatılmı suyundan içmek. Mide için — Halamasını yemek. ikinlikte — Tohumundan kaynatıp içmek.

KÜPELĐ OT

Sızıda — Suyunu sürmek. Temrede — Üstüne sürmek

LABADA

Hayız akıntısında — Tata döğülmüünü (sabaha kadar ıslatıp, süzerek sabahlan) içmek. Mesane Tıkanmasında — Kaynatılmı suyundan içmek. Mide için — Salatasından çokça yemek. Sütlenmek için — Yeil tohumunun kaynatılmı suyundan içmek.

LAHANA

Berede — Halanmasını vurmak. Đtah için — Salatasını yemek. Kuvvet için — Turusunun suyundan içmek. Mide için — Halamasını yemek. Nezlede — Çorbasını yemek.

LEYLEKKAKACI OTU

Mide için — Dallarının halamasını yemek.

LĐMON

Aybaı fazlalığında — Suyunu içmek. Bademcikte — Nıadırda eritilmi suyuyle gargara yapmak. Göz ağrısında — Suyundan göze koymak.

26 Ba ağrısında — Bir kaç dilimini alnına koymak Göz parlaklığı için — Kabuğunun gölgede kurutulmuunu döğerek burnuna çekmek. Mide ağrısında — Nane ile kaynatıp içmek. Nasırda — Oraya koymak. Romatizmada — Yarım limonun çekirdekleri yerine afyon konarak atete piirip ılık sürmek. Saç dökülmesinde — Çokça kaynatılmı kepeğin içine suyunu sıkarak bir hafta yıkanmak. Serinlemek için — Limonatasını içmek. Sızıda — Yağından sürmek. Soğuklamada — Kaynatıp suyundan içmek. Terlemek için — Suyunun tuzla karıtırılmasını sürmek. Yüz çillerinde — Suyundan sürmek. Yüz çillerinde — Sünger taı üstüne sıkılarak köpüğünü sürmek.

MAHMUZE

Kemik sızısında — Südiyle orasını ovmak. Peklikte — Kökünün suyundan az içmek. Saçma ve kurun yarasında— Sakızından üstüne koymak. Sürgün için — Sakızından biraz yemek. Yara kurutmada — Kökünün dökülmüünü veya sakızını koymak.

MALATURA — RAZĐYANE

Boğmaca öksürükte — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek. Dalakta — Đnce döğülmü tohumundan birer parça yemek. Göz kuvvetinde — Döğülmü tohumunun kaynatılmı suyundan içmek. Göz zafiyetinde — Kökünün temizlenmi kabuğunun tada ezilmi suyundan içmek.

27 Kan çıbanında — Kaynatılmı dallarının suyundan içmek. Kan temizliği için — Baharda halamasını yemek. Kan için — Tohumunun döğülmüünü balla yemek. Kumda — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek. Mide için — Taze filizlerinin halamasını yemek. Sidik zorunda — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek.

Not; Raziyenin soğuktan gelen 60 türlü maraza faydası, olur deye ünü vardır.

MARUL

Mide için — Tazesini yemek. Sarholukta — Tohumunun döğülmüünden biraz yemek. Süt için — Salatasını yemek.

MAYASIL OTU

Mayasılda — Kaynatıp içmek.

MAYDANOZ

Ağız kokmasında — Kaynatılmı suyundan içmek. Akıntı için — Kaynatılmı suyundan içmek ve buğusuna oturmak. Akıntı vermekte — Kökünün ısırgan köküyle kaynatılmıını içmek. Arı sokmasında — Döğülmüünü oraya koymak. Göz kaınmasında — Tohumunun ince döğülmüünden koymak. Hayız çokluğunda — Kereviz ile kaynatıp ılık içmek. Sidik zorunda — Lapasını vurmak. Sıtmada — Döğülmü kökünün suyunu limonla karıtırarak içmek. ite — Lapasını vurmak. Vücut tutukluğunda — Kaynatılmı suyundan içmek. Yara temizlemede — Döğülmüünü oraya koymak.

MAZI

Buruntuda — Döğülerek göbek üstüne koymak. Đshalde — Döğülmüünü su ile içmek. Sızıda — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek.

MENEKE

Boğaz ağrısında — Çiçeğinin kaynatılmı suyundan içmek Boğmacada — Çay gibi piirilmiini içmek. Sulu temrede — Yaprağının suyunu tütün külüyle karıtırıp sürmek. Temrede — Ezilmi yaprağının suyunu sürmek. Ümmüsübyanda — Çiçeğinin kaynatılmı suyundan içmek.

MERCANKÖK

Bulantıda — Kaynatılmı suyunu içmek. Miyde ağrısında — Dallarının kaynatılmı suyundan içmek. Soğukalmada — Kaynatılmı suyundan içmek. Yürek çarpıntısında — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek...

MERCĐMEK

Berede — Döğülmüünün yumurta akiy lapası vurmak. Kuvvet için — Halamasını veya çorbasını yemek. Sütlenmek için — Lapasını üstüne bahar ekilerek yarnına koymak.

28

MERSĐN

Đshalde — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek. Mayasılda — Filizlerinin kaynatılmı suyundan içmek. Saç boyasında — Yağını sürmek. Saçları büyütmek için — Yapraklı dalları kaynatılarak bir müddet sabunla yıkamak.

MERCĐVAN OTU

Solucanda — Kaynatılmı suyundan içmek.

MEYANKÖKÜ

Göğüs tutukluğunda — Suyundan su ile içmek. Mide ülserinde — Balı suda eritilerek saatte bir yudum içmek. Öksürükte — Balından biraz yemek. Öksürükte — Kökünü kaynatıp içmek.

MUMULA

Kumda — Döğülmü çekirdeğinin bakla çiçeği ile kaynatılmı suyundan içmek. Kumda — Kavrulmu çekirdeğinin döğülmüünden birer parça yemek. Mide için — Meyvasından yemek. Sidik zorunda — Döğülmü çekirdeğinin kaynatılmı suyundan içmek

MÜHRÜSÜLEYMAN OTU

Kuvvet için — Kökünü döğüp balla yemek. Nezle — Enfiye gibi çekmek.

NANE

Arka ağrısında — Su nanesinin döğülmü dallarını (Đki bez arasında) vurmak. Basurda — Çok kaynamı su nanesinin suyundan bir miktar içmek. Bel gevekliğinde — Bayır nanesinin kurutulmu yaprağından balla yemek. Mide için — Ev nanesini çay gibi içmek. Nezlede — Bayır nanesinin yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek. Sızıda — Bayır nanesinin lapasını vurmak. Terlemek için — Ev nanesini döğüp bileklere vurmak. Vücut yumaklığı için — Bayır nanesinin dallarının kaynatılmı suyundan içmek. Yara demede — Su nanesinin döğülmüünü vurmak. Yürek çarpıntısında — Ev nanesinin dallarının lapasını oynak yerlere vurmak.

NAR AĞACI

Buruntuda — Ekisinin kaynatılmı suyundan ğöbeğe koymak. Đshalde — Çiçeğini mazı göbeğiyle içmek. Đshalde — Yaprağının kaynatılmı suyundan içmek. Kuvvet için — Tatlısının suyunun erbetini içmek. Kurukelde — Ekisinin döğülmü kabuğunu zeytinyağ ile sürmek. Ekisinin külde piirilmiini ortasından Memeli basurda — Ekisinin külde piirilmiiniortasından bölüp koymak. Överde — Ekisinin döğülmü kabuğunu sadeyağ ile sürmek. Sivilcede — Ekisinin suyunu sirke ile karıtırıp sürmek. Sivilcede — Tatlısının suyundan içmek. Solucanda — Kabuğunun kaynatılmı suyundan içmek. Uçukta — Ekisinin ince döğülmü kabuğundan ekmek.

29 Yarık yara ve kesikte — Kaynatılmı kabuğunun koyu suyundan sürmek.

NERGĐS

Sarada — Dögülmü tohumunu çörekotu ve balla yemek. Vücut beyaz lekesinde — Çiçeklerini çokça koklamak.

Not; Nerkis için Calinos Hekim derki ; Bir kimsenin iki eyi varsa satsın bir nerkis alsın. Ekmek bedenin gıdası ise nerkis de ruhun gıdasıdır. Đbni Sina derki ; Nerkis, selem otu balla karıtırılırsa vücutta ki iğneyi çıkarır yenirse kusturur. Nerkisin kokusu midedeki kılı eritir. Nerkis koklayın zira kokusu bars illetine sevdaya ve deliliğe faydalıdır. Acayibi mahlûkat kitabı

NASIROTU

Nasırda — Kalın yaprağının ince zarı alınarak oraya koymak. Parmak kabarcığında — Yaprağını oralara bağlamak. Yara özünde — Yaprağını oraya koymak.

NOHUT

Kuvvet için — Piirilmiini yemek. Mesanede — Suyundan içmek. Solucanda — Suda kabartılmıından aç karnına yemek veya suyunu içmek.

OĞULOTU — LĐMON ÇĐÇEĞĐ

Kabızda — Kaynatıp suyunu içmek. Mide ve sinir için — Kaynatılmı suyundan bir müddet içmek. Yürek çarpıntısında — Yapraklarından çay gibi içmek.

OKALĐPTÜS

Boğaz inmesinde — Yaprağının buğusunu tutmak. Göğüs tutukluğunda — Kuru yapraklarını tütünle içmek. Nezlede — Yaprağının buharına tutmak.

PALAMUT

Et bitirmede — Koruğunun döğülmü tozunu üstüne ekmek Đshalde — Kabuğunun döğülmüünden içmek. Kanlı basurda — Döğülmü pelidinden bir parça yemek. Saç kıran ve lekede — Tırnaklarının döğülmüünü zeytinyağiyle karıtırıp sürmek. Sidik akıntısında — Kabuğunun ortasından çay gibi içmek

PAMUK ÇEKĐRDEĞĐ

Kulak ağrısı ve iinde — Yağından kulağa koymak.

PAMUKLA

Kan akmasında — Taze filizlerinin ezilmiini vurmak. Uyuzda — Filizlerinin kaynatılmı suyu ile banyo yapmak.

PAPATYA

Çocuk sancısında — Çiçeklerinin zeytinyağıyle kavrulmuunu karnına vurmak. Sancıda — Kaynatılmı suyundan içmek.

30 Soğuk algınlığında — Kaynatılmı suyundan içmek ve gargara yapmak.

PARSA

Ekzemada — Yaprağının kaynatılmı suyundan içmek. Vücut kokmasında — Yapraklarından yapılan hapları yemek. Yürek çarpmasında — Dallarının kaynatılmı suyundan içmek.

PARSAMBA

Ağızdan kan gelmede — Yaprağının kaynatılmı suyundan içmek Burun kanamasında — Yaprağının suyundan buruna çekmek ve lapasını imiğe koymak. Yarada — Yaprağını döğüp üstüne koymak.

PATATES

Baağrısında — Dilimlerim alnına koymak. Ergenselikte — Halamasını yemek. Đğne yutmada — Halamasını yemek.

PATLANGIÇ — MÜRVER

Boğaz ve di ağrısında — Çiçeklerinin kaynamı suyuyla gargara yapmak. Bağırsak temizlemesinde — Çiçeklerinin suyuyle hokna yapmak Đnce dertte — Beyaz çiçeklerinin kaynatılmı soğuk suyundan içmek. Kabakulakta — Döğülmü yapraklarını vurmak. Mayasılda — Yumrularının kaynatılmı suyundan sabahları içmek. Mide için — Çiçeklerinin kaynamı suyundan içmek. Nefes darlığında — Köklerinin kaynatılmı suyundan içmek. Öksürükte — Çiçeklerini çay gibi içmek. ikinlikte — Yapraklarının lapasını vurmak

PATLICAN

Ağız eskisinde — Sapının kurutulmu döğülmüünü sürmek. Ağız kabarcığında — Sapının külünü sürmek. Akıntı için — Tohumunun kavrulmuunu vurmak. Ekzernada — Lapasını sürmek. Memeli basurda — Külde piirip vurmak. Sidik zorunda — Külde piirip kasıklara vurmak ide — Kesip üstüne sarmak.

Not; Patlıcan ne niyetle yenirse öyle olur. Cennetin en mübarek ve ifalı sebzelerindendir. Dimağı geniletir. iratiriĐslam; Sahife — 270

PAZI

Mide için — Halamasını yemek. Sarılıkta — Suyunu içmek, buruna çekmek.

PELĐN

Boğmacada — Buğusuna yakın bulunmak. Böbrek taında — Kaynatılmıını içmek. Đtah için — Dallarının çay gibi suyunu içmek. Mide için — Çay gibi içmek. Mide hastalığında — Melise yaprağı ile kaynatarak suyunu içmek. Mide taında — Kaynatılmı suyundan içmek.

31 Sıtmada — Leblebi uniyle yapılmı hapından içmek. ekerde — Deniz pelininin kaynatılmı suyundan içmek Tansiyon fazlasında — Dallarının kaynatılmı suyundan içmek

FESLĐĞEN

Arı Sokmasında — Yaprağını ezip koymak. Öksürükte — Kaynatılmı suyunu içmek

PĐRĐNÇ

Arpacıkta — Lapasını vurmak Đshalde — Lapasını yoğurtla yemek. Kanlı Đdrarda — Lapasını yemek. .

PIRASA

El beneklerinde — Kaynatılmı suyuyle yıkamak. Gidikende — Kaynamı suyuyla yıkamak. Memeli basurda — Buğusuna oturmak. Sinirde — Halamasını yemek.

PIRNAR

Yanıklarda — Küllü suyunu içmek.

PITRAK — DEVE ÇÖKERTEN

Akıntı için — Kaynatılmı suyundan içmek. Uyku için — Doğulmu tohumlarının muhallebisini yemek.

SAKIZLIK — ARSLANDĐĐ

Kan temizliğinde — Kökü ile meyan kökünün kaynatılmı suyundan içmek.

SALATALIK

Cild güzelliği için — Đspirto içinde çekirdeksiz eritilmiini sürmek. Yüz temizliğinde — Kesilmi bir parçasını sürmek

SALEP

Göğüs darlığında — Sakızını südle kaynatıp içmek Mide için — Döğülmü kökünü kaynatıp içmek. Ses kısıklığında — Sakızını kaynatıp içmek.

SARIBA OTU

eker hastalığında — Kaynatıp içmek.

SARI ÇĐÇEK — YILANOTU

Böcek ısırmasında — Çiçeklerinin kaynatılmı suyundan içmek Peklikte — Kökünün kaynatılmı suyundan içmek. Zehirli hayvan sokmasında— Yapraklarını döğüp vurmak.

SARMAIK

Ba ağrısında — Kurutulmu üzümlerinin tozunu burnuna çekmek.

32 Kan için — Tefeklerinin salatasını yemek. Mide için — Çalı sarmaığının halamasını yemek. Nezlede — Döğülmü tozundan çekmek. Sızıda — Kırmızı üzümlerinden sürmek.

SARIMSAK

Arı sokmasında — Tuzla döğülmü bir diini koymak. Arpacıkta — Suyunu sürmek. Atei düürmekte — Sarımsaklı ayran içmek. Bağırsakta — Đnbikten çekilmiini içmek Bağırsak kurdunda — Bir kaç diini kaynatarak suyundan hokna yapmak. Basur için — Piirilerek sürmek. Dalakta — Tuza batırılarak sürmek. Di ağrısında — Orasını oğmak. Đmecede — Đçyağ ve niadırda döğülerek vurmak. Đnce dertte — Đnbikten çekilmi suyundan içmek. Kulak ağrısında — Külde piirilen bir diini zeytinyağına batırarak kulağa koymak. Kurbağacıkta — Döğülmüünü dil altına koyarak salyayı akıtmak. Memeli basurda — Üzüm çekirdeğile döğülerek vurmak. Mayasılda — Yemeklerde yemek. Mide için — Çokça kaynatılmı suyundan unla yapılan haplardan yutmak. Nefes darlığında — Sarımsakla sadeyağ ve bal müsavi karıtırılıp birer parça yemek. Öksürükte — Piirilerek yemek. Sancıda — Döğülmüünü içmek. Sarılıkta — Yoğurtla döğülerek hamamda sürmek. Sidik zorunda — Döğülmü bir baını bel sokumuna koymak. Sidik zorunda — Birer di yutmak. Sızıda — Đspirto içince eritilmiinden hergün bir kaç damla içmek. Saçları büyütmekte — Suyuyle ovmak ve taramak. ite — Halanmı yaprağını vurmak Yeni etyaranda — Döğüp sarmak. Zehirlenmede — Sirke içinde döğülmüünü içmek.

SEMĐZOTU

Çocuk ağrısında — Yaprağının suyunu sürmek. Meme ağrısında — Yapraklarını döğüp vurmak Mide için — Halanmıını yemek. Siğilde — Ezilmi yaprağını koymak.

SERKELE OTU

Saçları siyahlatmakta — Kaynatılmı suyuyla yıkamak SERVĐ Di ağrısında — Kobakları sirke ile kaynatılarak gargara yapmak. Sidik zorunda — Yapraklan kokarzedefle kaynatılarak içmek. Yanıkta — Külünü sürmek. Yarada — Yaprağını döğüp koymak.

SĐRKEN

Sızıda — Dallarının kaynatılmı suyuyla yapılan kepek lapasını vurmak.

SĐCĐMLĐK — KUOTU

Mide sancısında — Kaynatılmı suyundan içmek. Kumda — Kaynatıp suyundan Đçmek.

33 Yürek çarpıntısında — Kaynatılmı suyundan Đçmek.

SÖĞÜT

Di sızısında — Külünden koymak. Göğüs tutukluğunda — Kurusunu kaynatıp suyundan içmek. Mesanede — Yapraklarını kaynatıp suyundan içmek. Mide ağrısında — Kavından bir parça içmek. Romatizmada — Yaprağının kaynatılmı suyuyla gargara yapmak ve az içmek Siğilde — Yaprak külü sirke ile kaynatılarak içmek. Sıtmada — Kaynatılarak içmek.

SOĞAN

Arpacıkta — Piirilerek üstüne koymak. Atete — Ezilerek ek yerlerine koymak. Bertlikte — Döğülerek vurmak. Çocuk sancısında — Kesilerek biraz tuz ekip göbeğine koymak Dalakta — Sirke ile kaynatıp vurmak Dalamada — içine zeytinyağ ve katran koyup külde piirilmiini bağlamak. El nasırında — Külde piirilmiini üstüne koymak. Đnce dertte — Aksoğanın suyu gece ayazlatılarak sabah içmek Karın ağrısında — Suyundan içmek. Kolere hastalığında — Suyundan çokça içmek, Kulak çıbanında — Az tuzlu su içine sıkılan suyunu ılık koymak Kulak kurdunda — Ilık suyundan koymak. Mide ağrısında — Ortasından kesilmiinin üstüne kül ekerek vurmak. Mide sancısında — Çokça kaynatılmı suyunun ayazlatılmıını içmek. Uyku için — Yemek arasında yemek.

SULTANOTU

Dermansızlıkta — Yapraklarını ufalayıp su ile içmek. Göz perdesinde — Kökünün içindeki yumak yerini yutturmak Romatizmada — Kaynatılmı suyunda banyo yapmak. Mayasılda — Döğülmü tohumundan yemek. Memeli mayasılda — Kökünün kaynatılmı suyundan soğuk içmek Sızı ve büzülmede — Yaprağının döğülmüünü vurmak. Çıbanda — Yapraklarını südle piirip vurmak. Yara ve berede — Kökünün kurutulmu kabuğunun lapasını vurmak.

SUSAM

Karın ağrısında — Tahan helvası vurmak. Mide kaynamasında — Tahanını veya helvasını yemek. Nefes darlığında — Çokça yemek. ekerde — Yağından sabah akam içmek.

SUZAMBAĞI — NĐLÜFER

Di etinde — Çiçekleriyle sabahları oğmak.

SÜPÜRGELĐK

Đshalde — Tohumunun kavrulmuundan içmek. Dalakta — Südünden yapılan unlu haptan yemek. (Zehirlidir)

34 ALGAM

Kuvvet için — Yapraklarının halamasını yemek. Mide için — algamın halamasını yemek. Siyatikte — Kavrulmu algamı sıcakça vurmak ve yemek

Not; algam yaprakları lahana, ıspanak ve pırasadan üstündür. Kana kuvvet, vücuda zindelik verir.

APLA

Aybaı gecikmesinde — Lapasının buğusuna oturmak. Göz imesinde — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek. Soğuklamada — Kaynatılmı suyundan içmek. Yakı olursa — Çay gibi içmek ve banyosunu yapmak.

AHTERE

Ekzamada — Kaynatılmı suyundan içmek. Mide Ağrısında — Kaynatılmı suyundan içmek.

EFTALĐ AĞACI

Đnce dertte — Yapraklarının suyundan bir müddet bir kaç damla içmek. Kuvvet için — eftaliden yemek Kurtlu yarada — Yaprağının suyunu sürmek. Mayasılda — Çekirdeğinin tütsüsüne oturmak. Öksürükte — Çekirdeğinin kaynatılmı suyundan içmek. Sinek buruna kurt atmada — Yaprağının suyuyla gargara yapmak ve buruna çekmek.

35 Sıtmada — Yaprağının kaynatılmı suyundan içmek. Uyuzda — Döğülmü yaprağını sürmek. Yumuaklık için — Yaprak ve çiçeğinin kaynatılmı suyunu Đçmek ve meyvesini yemek.

TAFLAN

Aybaı gecikmesinde — Kırmızı tohumlarının kaynatılmı suyundan içmek.

TAOTU — AKKAYAOTU

Mide için — Kaynatılmı suyundan içmek.

TATULA — BORU ÇĐÇEĞĐ

Göğüs tutukluğunda — Çiçeklerini sigara gibi içmek. Nefes darlığında — Kuru yaprak ve çiçeklerinin tütsüsünü yapmak.

TELLĐ KAVAK

Mide suyunda — Kökünün kaynatılmı suyundan içmek. Sidik zorunda — Yaprağının kaynatılmı suyundan içmek.

TOPALAK

Akıntı için — Kökünün kaynatılmı suyundan içmek. Amel için — Kökünden bir parça yemek. Amel için — Kökünün yumrusunun suyundan bir parça içmek Đnce hastalıkta — Yumrusunun suyundan içmek. Karın iliğinde — Kökünün kaynatılmı suyundan içmek

TURP

Bademcikte — Suyunu burnuna çekmek. Karın iliğinde — Halanmıını yemek. Kuvvet için — Döğülmü tohumundan içmek Kulak ağrısında — Tuzla döğülmü suyundan akıtmak. Öksürükte — Rendelenmiini balla yemek. Sarılıkta — Suyunu burnuna çekmek. Ses kısıklığında — Kaynatılmı suyundan gargara yapmak. Sızıda — Karasını ezerek vurmak. Südü çoğaltmada — Salatasını yemek.

TURP OTU

Kan için — Salatasını yemek. Kuvvet için —Tohumunu döğüp yemek. Mide için — Halanmıını yemek.

TURUNÇ

Mide ağrısında — Đki turunç içini akamdan yemek, sabah kabuklarının kaynatılmı suyunu içmek.

ÜZERLĐK

Balgamda — Kaynatılmı tohumunun suyundan içmek. Ek sızısında — Tohumunun lapasını vurmak. Kulunçta — Tohumunun suyunu içmek.

36 Mide ağrısında — Tavlanmı tohumu atete kurutularak birer parça yemek. Sulu ekzamada — Döğülmü tohumundan birer parça içmek.

ÜZÜM

Ateli hastalıkta — Sirkesini sürmek. Ba kepeklerinde — Sirke ile yıkamak Kabızlıkta — Cevizle karıtırıp yemek. Kahve için — Kavrulmu çekirdeğinden içmek. Kuvvet için — Taze ve kurusundan yemek. Kurdeende — Pekmezinden içmek. Mide için — Suyundan içmek. Mide ağrısında — Sirke ile kızartılmı ekmeğin üstüne nane ekerek vurmak. Mide ağrısında — Sirke içine kil karıtırıp vurmak. Mide ağrısında — Sirke içinde tarhanadan lapa yapıp kuru nane ekerek bağlamak. Peklikte — Hoafından yemek. Yara kurutmada — Kaynatılmı pekmezini üstüne koymak.

YABAN GÜLÜ

Basurda — Döğülmü tohumundan unla hap yapıp yemek. Memeli basurda — Köklerini kaynatıp içmek ve buğusuna oturmak.

YABANĐ ELMA

Boğaz ağrısında — Kaynatılmı suyunu içmek ve lapasını vurmak Kuvvet için — Çiğ veya halamasını yemek. Öksürükte — Külde piirilmiini yemek. Sancıda — Đçine sakız koyup külde piirerek yemek. Soğuklamada — Çiçeklerinin kaynatılmı suyundan içmek.

YAPIKAN — DUVARPESLANI

Albominde — Lapasını ilere vurmak ve suyundan içmek Bel soğukluğunda — Çokça kaynatılıp, suyundan Đçmek. Hayız çokluğunda — Dallarının demlenmi suyundan içmek. Kanlı basurda — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek. Kelde — Kaynatılmı suyuyla yıkanmak. Kum, tata — Kaynatılarak soğutulmu suyundan içmek. Peklikte — Kaynatılmı suyundan sabahları içmek. Sidik zorunda — Kaynatılarak suyunu içmek. ekerde — Kaynatılmı suyundan içmek. ite — Lapasını vurmak.

YILAN BURÇAĞI

Berede — Kökünün döğülmüünü vurmak. Kabakulakta — Döğülmü kökünden zeytinyağ ve un ile yapılan hamurdan ılık oraya koymak. Kıç kaınmasında — Kırmızı tohumundan yemek. Mayasılda — Tohumunun döğülmüünden birer parça içmek. Mayasılda — Dallarının halamasını yemek. Mayasılda — Kökünün kavrulmu, döğülmüünü balla karıtırıp yemek. Mayasılda — Kırmızısının suyundan yapılan haptan yutmak. Mide ağrısında — Tohumundan bir kaç tane yutmak. Sidik zorunda — Tohumundan bir kaç tane yutmak. Yumurta yiyemiyen — Tohumunun döğülmüünden bir parça içmek. Yılancıkta — Kökünün sütle piirilmiini vurmak. Yılan sokmasında — Yumrusunun bir parçasını sütle piirip vurmak.

37 YÜKSÜK DĐKENĐ

Gözün kuru ağrısında — Tohumunun tütsüsüne tutmak

ZERDALĐ DĐKENĐ

Sıtmada — Sarı çiçeklerinden içmek. Zehirli hayvan sokmasında— Çiçeğini döğüp vurmak.

ZEYTĐNAĞACI

Bademcikte — Yaprağının kaynatılmı suyuyle gargara yapmak Bertikte — Yağiyle ovmak. Boğaz iinde — Danelerinin döğülmüünü vurmak. Damar açmasında — Isıtılmı yağına eker konularak yatarken bir fincan içmek. Di ağrısında — Sakızından koymak. Dieti ağrısında — Döğülmü yaprağiyle ağzı çalkalamak. Doğum beresinde — Doğumdan sonra yağından içmek. Kan fesadında — Yağından içmek. Kara kabarcıkta — Yağı sürülerek kül ekmek ve hamurla kapamak. Kulak ağrısında — Yağı kırmızı biberle kaynatılarak süzülmüünü damlatmak. Kurtdeende — Yağından içmek. Kuvvet için — Yağından içmek. Safra ve böbrek kumunda — Yağından aç karnına birer fincan içmek. Sarılıkta — Yağından içmek. Sıtmada — Yaprağının kaynatılmı suyundan Đçmek. Sızıda — Yağının içine deve iliği konarak oğmak. Tansiyon düürmede — Yapraklarının kaynatılmı suyundan içmek. Yarada — Eritilmi sakızından koymak.

Not; Zeytinyağ, sayısız faydalıdır. Đhtiyarlığı geciktirir.. Zehiri keser, karın ağrısını giderir ve kurtlarını düürür.. ehveti tahrik eder, ağız kokusunu alır.

38 Bu Kitaptaki Otların TürkçeLâtince Listesi

Acıdülek — Ecballium elaterium Adaçayı — Salvia officinalis Adamotu — Mandragora officinalis Ağıdalı — Nerium oleander Ahlat — Pirus elacagrifolia Akdut — Morus altaa Akkız — Garduus benedictus Anason — Pimpinella anisum Arpa — Hordeum sativum Ardıç — Juniperus cummunis Arslan Ayağı — Leontopodium alpinum Asma — Vitis vinifara Atkestanesi — Aesculus hippocastanum Ayıkulağı Sığırkuyruğu — Verbascum thapsus Ayıt — Vitex agnus castus Ayrık — Agropyrum repens Ayvadana Payavan — Artemisia vulgaris Ayva ağacı — Gydonia vulgaris Badem — Amygdalus Bakla — Paba vulgaris Baldırıkara — Adianthurn capillus veris Baldıran — Canium maculatum Balsama — Chrysanthemum balsamita Bamya — Hibiscus esculentus Bodurot — Ajuga chamoepitys Boruçiçeği — Datura stramonium Börülce — Vignia sinensis Böğürtlen — Rubus fruticosus Ceviz — Juglans regia Burçak — Lathyrus odoratus Çam — Pinus pinea Çavdar — Secale cereale Çiriotu — Asphodelus Çay — Thea sinensis Çöven — Gypsophiîa Çilek — Fragaria vesca Çitlenbik — Celtis autralis Çınar — Platanus orientalis Çıtırgı — Statice Çörekotu — Nigella Dağkaranfill — Dianthus Dağ eriği — Prünus spinosa Darı püskülü — Mays stlgmata Dikenli ot — Oynara cardonculus Domates — Solanum licopersicum Elma — Prius malus Enginar — Oynara scolymus Ebegümeci — Malva süvestris Fesliğen — Ocinum basilicum Filiskin — Mentha süvestris Fındık — Corylus avellana Fıstık — Arachis hypogaea Gül — Rosa Gülhatmi — Althaea rosea Güzelavratotu — Atropa belladonna Hardal — Sinapis Haha Afyon — Papaver somniferum

39 Havacıva — Alkanna tinctoria Havuç — Daucus carota Hindiba — Cichorium Hindiye — Ricnius Communis Hıyar — Cucumis sativus Horozibiği — Celosia Đncir ağacı — Ficus carica Đt üzümü — Solanum nigrum Ihlamur — Tiliae flo Ispanak — Spinacia Olercea Isırgan — Urtica Kabak — Cucubita pepo Kabakulakotu — Aristolochia Kantoron — Erythrea centaurium Karaağaç — Ulmus Karaçalı — Paliurus aculeatus Karadut — Morus nigra Karamuk — Agrostemma Karpuz — Citrullus vatgaris Kanotu — Sanguinaria canadensis Karanfil — Dianthus caryophillus Katırtırnağı — Spartium Junceum Kavak — Populus Kavun — Cucumis melo Kedi tırnağı — Antennaria diocia Kekik — Thymus vufcgaris Kenger — Acanthus Kereviz — Apium graycolus Kestane — Castanea vesca Keten tohumu — Liniurn semen Kiraz — Prunus avium Kini —Coriandrunı sativum Kılır — Ammi Kırkdamarotu — Plantago psyllium Kokar sedef — Ruta greveolens Kunduziye — Magnotis Kutırnağı — Ornithoplıus sativus Kudili — Rosmarinus Lahana — Brassica oleracea tabada — Eumes patientia Leylek kakacı — Geranium robertianum Limon — Citrus medica limonum Mahmuze — Convolvulus scammoniae Malatura — Foeniculum vulgare Marul — Lactuca sativa Maydanoz — Petroselinum Mazı — Thya Meneke — Violae tricloris Mercankü — Majorana hortensis Mercimek — Lens Mersin — Mrytus communis Mercüvanotu — Ruscus Meyankökü — Glycyrrhiza glabra Mumula — Mespilus Mührüsüleyman — Polygonatum Nane — Menthae piperitae Nar ağacı — Punica granatum Nergis — Calendula Nasırotu — Sempervivum

40 Nohut — Cicer arientinum Oğul otu — Melissa officinalis Oğul otu — Melissa officinalis Okaliptüs — Eucalyptus.globülus Palamut — Quercus aegilops Pamuk — Gossypium Pamukla — Cistus Papatya — Matricaria chamomilla Pancar — Beta vulgaris Patates — Solanum tubcrosum Patlangıç — Sambucus Patlıcan — Solanum mclongena Pazı — Beta cicla Pelin — Artemisia Pirinç — Oryza Pırasa — Allium porrum Pırnar — Quercus ilex Pıtrak — Xanthium Spinosum Salep — Orchis maculata Sarımsak — Allium sativum Semiz Otu — Portulaca oleracea Servi — Cupressus sempervirens Söğüt — Salix alba Soğan — Allium cepa Sultan Otu — Mercurialis annua Susam — Sesamum Su Zambağı Nilüfer — Nyrtus communis (Nymphaea) algam — Brassica napus f. napobrassica eftali ağacı — Prunus persiia Tellikavak — Populus alba Topalak — Syprus rotundus Turp — Raphanus sativus Üzüm — Vitis vinifera Üzerlik — Peganum harmala Yapıkan — Parietaria varfesliyeni Yılan bırçağı — Dracunralus vulgare Zeytin ağacı — Olea europea Zerdali dikeni — Centaurea diffusa

afalı Hayvanlar ARI Akrep sokmasında — Çömlekçi arısının yuvasından alınan toprağını içmek. Kurdeende — Yine bu topraktan içmek. Sızılarda — Bal arısına sokturmak. Sidik zorunda — Bir kaç bal arısının baını su ile içmek.

BAL

Arı sokmasında — Isırılan yere sürmek. Buruntuda — Mumdan biraz yeyip, üstüne biraz çay içmek. Çıbanı demekte — Pirebolunu ısıtıp üstüne koymak. Damar sertliğinde — Yarısı kadar ezilmi çam sakızı karıtırıp, bir kaç kahve kaağı yemek. Göze kan inmesinde — Üstüne gömeçli bal koyup sabah yıkamak. Kabakulakta — Gömeçli balı mavi kâğıda sürüp boğaza vurmak Kuvvet için — Sabahlan yemek.

41 Memeli basurda — Mumundan akamları fındık kadar üç gün yutmak. Öksürükte — Arkasına bal sürmek . Soğuk almada — Karına sürmek. Vücut imesinde — Kuru gömeç tütsüsüne tutunmak. Yumuaklık için — erbetini içmek.

Not — Bal bütün marazlara ifalıdır. Yetmi nebi bereketini ve ifasını kabul etmitir. (ir'atülislâm)

BALIK

Büzüklerde — Alabalık yağını sürmek. Romatizmada — Yılan balığı yemek.

DEVE

Kuvvet için — Mayasından nohut kadar yemek. Mayasılda — Etini yemek. Sarı hummada — Akciğere kimyon ekilerek arkasına vurmak.

FATMACIK

Sidik zorunda — Bir kaçını yutmak.

GÖKÇE KARGA

Donanma olursa — Kurutulmu etinden sabahları birer kahve kaığı yemek. Sızılarda — Etini yemek. Yılan sokmasında — Kurutulmu etini çiğneyip suyunu yutmak.

GÜVERCĐN

Hummada — Karnını yarıp beline vurmak. Korkuda — Kanını içmek. Yürek çarpıntısında — Yüreğini yutmak.

HALAZA

Sarılıkta — Yutmak Sızı ve genilik için — Akamdan ıslatıp sabah içmek.

HAMAM BÖCEĞĐ

Etyaranda — Ezilip vurmak.

HOROZ

Điyen çocuklara — Đbiğini piirip yedirmek.

HAYVAN DERĐSĐ

Berelerde — Taze deri içine sarmak. Boğaza sülük kaçarsa — Tütsüsüne tutmak. Yarada — Külünü ekmek.

ĐNSAN SÜDÜ

Kulak ve göz ağrısında — Kulağa koymak, göze akıtmak.

42 KAPLUMBAĞA

Di ağrısında — Kabuğunun (yakılır, döğülür) külünü koymak.(Üst kabuğu üst di, alt kabuğu alt di içindir.) Đncederd baında — Kanını içmek, etini yemek. Kelde — Külünü zeytinyağ ile karıtırmak; kepeksuyu ile yıkanan yaralara sürmek. Memeli basurda — Kabuğunu (yakılır, döğülür), balla sabahları yemek. Memeli basurda — Kabuğu yakılıp tütsüsüne oturmak. Nefes darlığında — Đç yağı kıyılıp, balla karıtırılarak birer parça yemek. (Serin yere konur.) Siyilde — Kabuğunun (yıkanır, yakılır) tütsüsüne tutunmak. eytan uğramasında — Kanını vücuda sürmek. Veremde — Çokça kaynatıp yağını almak ve suyundan içmek. Yarada — Külü ekilir. Zehirli hayvan sokmasında — Su kaplumbağası ezilir, vurulur.

KARAEEK

Đnce dert baında — Südünü içmek. Veremde — Kulağının kanını yağmur suyuna yedi damla akıtmak, üç sabah içmek.

KARAKU

Gezer yelde — Yağını sürmek.

KARABÖCEK

Büyü sokmasında — Döğülüp bir iki tane içmek Yılan ve arı sokmasında — Bez içinde döğülüp (suda yıkanır, süzülür, bu sudan) içmek.

KARTAL

Gezer yelde — Yağı sürülür.

KAZ

Sarılıkta — Ödünü ıslatıp birer parça içmek. (Öd pamuğa sarılır, kurutulur. Lüzumunda ıslatılır, kullanılır)

KELER

Kıl bitirmek için — Yakılır külünü yağ ile sürmek. Sıracada — Teneke kutu içinde boyuna sarmak.

KERTENKELE

Büzüklerde — Ta keleri yarıp vurmak. Göz lekesinde — Yumurtasını sürmek.

KĐRPĐ

Sızıda — Zeytinyağında kaynatılır, sarı suyunu hamamda sürmek. Yürek çarpıntısında — Yüreğini çiy yutmak

KEÇĐ

Burun kanamasında — Kılı yakılıp külünü burnuna çekmek.

43 KOYUN

Bertikte — Kuyruk kapağını sarmak, bir gün sonra sıcak su ile banyo yapmak. Frengide — Beyin kemiği döğülüp arpa unu ile yapılan hapını yutmak. Đshalde — Karaciğeri külbastı yapıp yemek. Köpek memesinde — Mundar iliği sürmek. Mayasılda — Ödünü arpa unu ile dövüp (küçük hapları sabah, aksam) yutmak. Parmak kesiğinde — Bo kesesini parmak üstüne sarmak. Sinek buruna kurt atarsa — Kuyruk yağı ile tütsülemek. Sulu egzamada — Kuzu ödünden (leblebi unu ile hap yapıp üç gün üçer tane) yutmak. imanlık için — Öd ile karabiber (ieye konur, günde üç karabiber) yutmak.

KOYUN GÖZÜ — KIRKAYAK

Sidik zorunda — Kurutulup döğülüp içmek.

KÖSTEBEK

Köstebekte — Kanını içmek, etini yemek, ve etini oraya vurmak.

KÖPEK

Veremde — Yeni doğmu enik etini yemek.

KURT

Çarpıntıda — Kurutulmu yüreğinden döğülerek içmek. Kötürümde — Taze derisine çıplak sarınmak.

KURBAĞA

Bezelerde — Külü ile sabahları oğmak. Hummada — Yarılıp beline vurmak. Đğne batarsa — Döğülüp vurmak. Köstebekte — Yeili, zeytinyağında eritilip, yağını sürmek.

KUNDUZ

Çoruk çarımında — Torbasından nohut kadarı suda eritilerek içilmek. Fıtık ve frengide — Torbası tuzlanır, kurutulur, nohut kadarın yutmak. Sarada — Kanının içine balık patlangıcı kurusu karıtırıp içmek

KUNDUZ BÖCEĞĐ

Bel gevekliğinde — Kavanozda kurutulur, ispirtoda eritilir, siyah suyundan üç dört damla içmek.

LEYLEK

Akrep sokmasında — Sırt kemiği döğülüp, bir azını su ile içmek Göz lekesinde — Yumurtasının kabuğu inci ile döğülüp, elenerek, sabah akam göze koymak.

PĐLĐÇ

Yılancıkta — Karnını yarıp, vurmak.

44 PORSUK

Kuduzda — Kurutulmu etinden yemek.

ÖRDEK

Karahummada — Kanını içmek. Veremde — Yeil baın kanını içmek.

SAKA KUU

Bataki konakta — Beynini sürmek. Yüzdeki kergenek alacasında — Beynini sürmek.

SAKAĞAN

Dalakta — Ezilip üstüne sarmak. Sidik zorunda — Beyninden buğday kadarını suda eritip içmek.

SALYANGOZ

Canlı yarada — Kabuğu ince döğülüp ekmek. Köstebekte — Ezilerek (üç defa) vurulmak. Mayasılda — Halanmı içini yemek. Memeli basurda — Döğülüp vurmak. Mide hastalığında — Beyazını piirip yemek.

SERÇE

Kukuyruğunda — Yarılıp, çocukların kulak arkasına vurmak.

SOLUCAN

Abra olursa — Yavrusunu sürmek. Büzülmede — Günete zeytinyağı içinde eritilip sürmek.

SĐNEK

Saç kıranda — Ezilip sürmek.

SIÇAN

Et yaranda — Ortasından yarılıp, sarmak. Ezik, kesikte — Yağından sürmek. Memeli basurda — Bütün döğülüp, vurmak. SaçmaKurun batmasında— Yavrusunu zeytinyağında yıllatılıp sürmek. Sidik zorunda — Yavrusunu baharla piirilip yemek.

SIĞIR

Sarılıkta — Safra kesesi talarını döğüp içmek. Tuzlu balgam — Ödü içinde karabiber üç gün durup üçer tane yutmak.

SÜLÜK

Bıcırgan olursa — El, ayak, ense, göğüs ve çatı arasıma tutmak. Hummada — Göğsüne tutmak. Felçte — Kulak arkasına tutmak. Đshalde — Sancı yoksa aağıdan tutmak.

45 Mayasılda — Bir kaç tane tutmak.

Not : Sülük zehirli olursa karnı altında iki çekme kırmızı çizgi bulunur.

SÜMÜKLÜ BÖCEK

Marazlarda — Bir kaçı ekerle döğülüp, haplarından yutmak,

SÜNGER

Boğaz urunda — Dii olursa küçük, erkek olursa büyük deliklisini kavrulup külünü mürver kamıı ile boğaza üflemek.

TAVAN

Boğaz uru kabarcığında — Derisini sarmak. Di bitirmek için — Beyni tepeye sürmek. Đnmede — Baı, deriiz döğülüp, alına vurmak. Karın uğrusunda — Yavrusunu baharla vurmak. Kulak sancısında — Yağını kulağa koymak. Nefes darlığında — Birinin kanını üç sabah içmek. Saçma veya iğne çıkarmak için — Yağı üstüne vurmak. Vücut kaınmasında — Yağını sürmek.

TAVUK

Bademcikte — Đçini temizleyip, enseye sıcak vurmak. Hummada — Yarılıp, bele ve bileklere sarmak. Kamıtaki taı eritmede — Talığının (temizlenir, kaynatılır) soğuk suyunu içmek. Mankafada — Karatavuk karnını yarıp, baa koymak Miğde Hastalığında — Katısının içindeki zarı (Kurutulur, döğülür) aç karnına bir kahve kaığı içmek.

TEBĐH BÖCEĞĐ

Karın imesinde — Birer birer üç kadar yutmak.

TĐLKĐ

Saralarda — Kanını içirmek. Yarımcada — Yağını sürmek.

YARASA

Çarpıntıda — Yüreğini yutmak. Memeli basurda — Döğülüp aağıdan vurmak.

YEĐL KELER

Bata saç bitirmek için — Külünü zeytinyağ ile karıtırıp sürmek.

YENGEÇ

Göz inmesinde — Tata döğülüp tepeye vurmak. Đnce dert baında — Kurusu döğülüp, yemeklerde yemek. Kemik hastalığında — Kurutulmu gözünün suyundan birer parça içmek.

46 YUMURTA

Basurda — Kabuğu döğülüp sabahları içmek. Dizanteride — Kaynar sirkeye kırılan yumurta piirilip, üstüne kuru nane ekilerek karına vurmak. Doğum güçlüğünde — Kabuğunu ince döğülüp içmek. Ezikte — Sarısını tuzla sürmek. Göğüs tutuklarında — Sarısını sütle içmek. Göz kanlanmasında — Isıran üstüne kırılarak piirilmek ve göze akamdan koyup sabah almak. Göz inmesinde — Tepedeki kılları kazıyıp, akını koymak. Kan durmazsa — Kabuğunu döğüp üstüne ekmek. Memeli basurda — Đspirtoda piirilip üstüne oturmak veya yağını sürmek. Parmak ağrısında — Akını sürmek. Sarılıkta — Taze yumurtayı, limon suyu içinde bir gece bırakılıp, içmek. Veremde — Zarsız kabuğu döğülüp, birer parça içmek. Veremde — Bete bir yumurtayı limon suyunda eriterek nöbet ekeriyle birer parça içmek. Yanıkta — Sarısı kavrulup çıkan yağı sürmek. Yanıkta — Akını sürmek. Zehirlenmede — Be altı yumurta akı çalkalayıp içmek.

YILAN

Kelde — Gömleği, ardıç katranı ile kaynatılıp, gazla yıkanan yere sürmek. Kızıl yelde — Böbreğini kızartıp yemek. Sarada — Yılanın, baı kuyruğu kesilerek ortasını yakmak; külü leblebi unu ile hap yapılıp sabah akam yemek. Siyilde — Sabunla yıkanmı gömleği, ya iken atete yakılıp, tütsüsüne tutmak. Balgamda — Çalkama yoğurdun eki suyunu içmek. Burumamak için — Bol yoğurt yemek. Canlı yarada — Sabun ve az gökta ile yapılan merhemi sürmek. Güne yanıklarında — Üstüne sürmek. Överde — Göktala karıtırıp sürmek. Uyku için — Çokça yemek veya ayran içmek. Zehirlenmede — Sarımsak karıtırılarak içmek.

ifalı Madenler

ÇELĐK

Đğne yutulursa — Saçma kadar çelik yutturularak iğneyi çekmek.

DENĐZ KÖPÜĞÜ

Hayvan gözü perdelenirse — Tozunu kargı ile liflemek.

GAZYAĞI

Bitleri öldürmek için — Oralara sürmek. Çocuk boğmacasında — Bir kaç damla pamuğa damlatılıp, uyurken göksüne koymak. Karın ağrısında — Sabahları birer parça içmek. Kellerde — Tütün tohumu, maden kömürü ile müsavi döğülüp, gazyağı ile merhemini sürmek, (Sabahları sabunla yıkanıp bir kaç gece sürmek.) Sızılarda — Oralara sürmek. Soğuklamada ve sızıda — Vücuda sürmek.

47 Yanıklarda — Üstüne sürmek. Zehirli hayvan sokmasında — Isırılan yere sürmek.

KARABOYA

Burun kanamasında — Yumurta kabuğu ile kavrulup tozunu çekmek. Ekzama için — Kına ile ellere yakmak veya az ıslak sürmek. Kesiklerde — Üstüne koymak.

KÜKÜRT

Mayasıl için — Çıbığı döğülüp, ekerle karıtırıp yemek. Saç kıranda — Yoğurt ile karıtırılıp temiz yıkanmı yerlere sürmek.

NĐADIR

Kaıntılarda — Suda ıslatıp birer yudum içmek. Kuyruklu sokarsa — Orasını çizip, ağıza zeytinyağ alınarak emmek; sonra niadır sürmek.

TUZ

Bayılmalarda — Tuzlu sulu havlu koymak. Ate yanığında — Elma çürüğü sürülüp, üstüne sürmek. Burun kanamasında — Tuzlu su çekmek. Di inmesinde — Keskin suyunu ağızda biraz tutmak. Hayvan boğaz sülüğünde — Çok tuzlu suyu ağzına dökmek. Kaıntılarda — Sıcak suda eritip yıkamak. Keçi kenelerinde — Çokça tuz yedirmek. Kusturmak için — Ilık tuzlu su içirmek

TA YOSUNU

Di köklerini çıkarmak için — Yeil suyundan etlere dokundurmadan köke koymak. Hayvan ilerinde — Suda kaynatılıp suyu akıtmak ve i üstüne bir kaç defa vurmak. Hayvan yaralarında — Yara üstüne koymak.

EKER

Hıçkırık için — Kesme ekeri ağızda kesilinceye kadar tutmak. Parmak iinde — Yatarken üstüne ekmek. Temrelerde — ekerin (yakılır, üstüne fincan tutulur) isini sürmek.

LĐMON TUZU

Atei düürmekte — erbetini yapıp içmek. Sarada — Leblebi kadarını sabahları kırk gün yutmak.

Đnsan hastalıkları için esmemler

ifalı bulunan otlar, hayvanlar ve madenler yanında, kocakarı ilâçları denilen emsemler de önemli bir yer almı bulunmaktadır. Çeidli hastalıklar için yüzyıllar boyunca elde edilen ilâçlar birer suretle tatbik olunmutur. Balı baına bir inceleme konusu olan bu emsemlerden bir kaç örnek buraya alınmıtır.

Akarcada — Arapinciri, Frenkinciri ezilir, suyu alınır. Bademiçi, tuzsuz sadeyağ, bal ve 7 çeitli baharat karıtırılır. Sabah akam birer kaık yenir.

48 Albasmada — Yüzüne tatlı sürülür. Veya yüzüne albez konur, biraz durur, yakılır külü üstüne sürülür.

Amede — Hindistan cevizinden biraz yenir. Çocuklara, sürtülerek zeytinyağıyle yalattırılır.

Belaçılmasında — Kasıktan silkilir. Yumurta akıyle sakız çırpılır, bezle sarılır. Veya mayasız hamurun üstüne sıcak katran konur, bağlanır.

Bezemede — Pekmezle çivit karıtırılır, içilir. Veya karanfil gülsuyuyle ıslanır, içilir.

Boğmacada — Keklikyağı ile kahve hap yapılır, mercimek kadarı sabah akam yutulur.

Boğmacada — Bir taze yumurta sarısı, bir fincan konyak, bir kaık bal karıtırılır birer kaık yedirilir.

Boğaz ağrısında — Dut urubu, badem yağı, karaba yağı, kehrebiba yağı karıtırılır, sürülür.

Buruntuda — Balı karanfilden 21'i döğülür. Altınba tiryak ile hap yapılır, günde üç be yutulur.

Böbrek imesinde — Bir kaç yumurta ile ince döğülmü eker eritilir, unla kaynatılır, zeytin yağile toplanır vurulur.

Çıkıkta — Yumurta akıyle niasta karıtırılır biraz tuz ekilir, zeytinyağı sürülür bağlanır.

Çocuk için — Kasıklara, göbeğe, bele çömlek tutulur. Kara üzüm döğülür, niasta ve yumurta sarısı karıtırılır, beze sıvanır, kasıklara sarılır.

Çocuk için — Kara üzüm döğülür, külde piirilir, beze sarılır, kasıklara konur ve tabana bağlanır.

Çocuk için — Yumurtanın akı sabunla çırpılır, bezin üstüne konur, bele sarılır. Bacakları silkilir. Ve ayaklan bir gün yüksekte yatar. (Karaüzüm oğlan için, kız isterse incir konur)

Çocuk için — Lahana sütle piirilir, buğusuna oturulur. Veya acı biberle soğan piirilir, zeytinyağıyle lapası yapılır, tütsülenir. Yahut kasım papatyası yaprağı döğülür, tütsülenir.

Çocuk için — 20 kadar kayısı kendi, idrarında bir gece bırakılır, sabah süzülür bir günde yenir.

Çocuk sancısında — Đsporto tabakta kibritle yakılır, üstüne kapak kapatılarak söndürülür. Kalan ispirto pamuğa basılır, göbeğe konur.

Çocuk ba yarasında ve saçkıranda — (Darılcan merhemi) yedi ceviz yakılır, döğülür, zeytinyağı içine konur, 7 mazı, çam sakızı, iyi sakız balmumu ve zift kaynatılır. Kuru mazı da konur, taınca alınır, donar. Küllü su ile yıkanır, merhemi sürülür.

Çocuk karın iinde — (Kocakarı yakısı) soğan doğranır, sirke konur, tarhana, ayıt tohumu devetersi kaynatılır: Kalınca beze konur, üzerine nane ekilir, göbeğe konur.

Damarbinmesinde — Kabak sütle piirilir, bir gece oraya bağlanır. Sonra da sirkeli kepek lapası vurulur.

49

Donanma olursa — Baharattan yapılan donanma ilâcı beden ve baa sürülür. Göbek kısmı sarılarak korunur. Sonra sirke dolu bir tencere bacak arasına konur, çok kızarmı bir tuğla içine atılır, ter gelinceye kadar bırakılır.

Ekzemada — Nöbet ekeri karanfil ile döğülür, sabah akam birer parça yenir. Güne çillerinde — Limon suyunda deve boncuğu eritilir, sürülür.

Karın sancısında — Yapıkan ile develik sirkede kaynatılır, bez üstüne konur. Kalem çengel ekilir, karnına, vurulur.

Karın imesinde — (Derme çatma yakı) Oğulotu, sirke, kepek, zeytinyağ tarhana ve bulgur karıtırılır. Vurulur.

Kesiklerde — Dikeryağ (Tabaklar yağı) üstüne konur.

Köstebek olursa — (Tatlı merhem) Zeytinyağı, içyağı, mum eritilir, deliğine pamukla konur. Veya balıkotu ile niasta karıtırılır, nöbet ekeriyle hap yapılır, yenir.

Kuvvet için — (Lokman Hekim Macunu) Anason, Kereviz tohumu, Havuç tohumu, algam tohumu, Turp tohumu, Zarfan, Sakız, Karanfil, Akırkarha ile biraz öt döğülür, balla karıtırılır. Birer parça yenir.

Mafsal ağrısında — Ağıdalı çiçeği, acıdüleğin iki olgunu, zeytinyağı ieye konur, günete veya atete eritilir, sürülür.

Mayasılda — Bir kaık yeil kına sulandırılır. Sabah akam içilir. Mayasıl ve Kan gelmede — ap piirilir, döğülür. Pimi yumurta sarısiyle hap yapılır. 3 gün 3 er tane yenir. Üstüne pirinç çorbası yenir.

Mide bozukluğunda — Yumurtanın sarısiyle sirke, gümeli bal ve niasta karıtırılır. Kaba kâğıda sıvanır bağlanır.

Sıracada — Đki sığır ödü arpa unuyla hap yapılır, yutulur. 40 gün hamursuz yenir.

Sarıcada — Isırgan, ayrık kökü, ebegümeci, kaynatılır. Sabah akam birer fincan içilir. Üstüne kır menekesi yaprağı konur.

Sızıda — Ceviz ağacını toprak içindeki ince dalından birinin ucu kıın kesilir. Kökün ucu zeytinyağı dolu bir ieye sokulur. Ağızı mühürlenir. Toprakla örtülür. (Yazın ie boalmıtır) kıa doğru çıkarılır, siyahlamı yağ ile dolmutur. Bundan bir damla içilir.

Sızıda — Đtüzümünün kökü bir tuğlaya sürtülür. Köpük çıkarır,sürülür. Bir kaç gün sonra da gelincik yapraklarından yakı yapılır,

Sidik zorunda — Akgünlük ile sinameki suda kaynatılır, süzülür. Soğuk içilir.

Sıracada ve canlıyarada — Havacıva, kınakına, çeliktozu, balıknefsi, Balıkotu döğülür. Mumla karıtırılır. Yıkanmı yaranın üstüne döğülmü salyangoz kabuğu ekilir, merhem sürülür.

Solucanda — Az pimi et ağızda çiynenir. Suyu tükürülür. Sonra çavdar suyu içilir.

Sulu yarada — Yarım yüzük sürür, 2 mazı bir sıkı barut, oiak kurumu, zeytinyağ tavada kavrulur, pamukla hafif sürülür.

50

Sinek göze kurt atmada — Atnalıatede kızdırılır, su konmu bir çanağın içindeki tuğlanın üstüne kapaklık tohumu konur, çıkan duman göze tutulur. Varsa siyah balı incecik kurtlar düer.

Veremde — Ceviz badem, tereyağ, bal, suda pimi arapinciri yaprağı macunu yenir.

Veremde — Đpekböceği tohumu bire yüz süt içinde kaynatılır. Sabahlan içilir. Üstüne kabartılmı karaüzüm yenir. 40 gün sürer.

Yürek çarpıntısında — Kâfuri, günlük karabiber, karanfil, suda ıslanır, sabahları birer parça içilir.

Yanık ilâcı — Kokarsedef zeytinyağında kavrulur. Đçine hazırlop 3 yumurtanın sarısı karıtırılır kavrulur, süzülür, sürülür.

Yanıkta — Eki narın kabukları kayratılır, suyu kalır, balmumu, çam sakızı, iyisakız ve susam yağı ile biraz da havaciva konur. Yara sabunla yıkanır, sürülür. 1062 H. tarihinde Sinoplu Ahmet Yazıcı tarafından meydana getirilmi el yazması (Kitabı Tıb) ta mücerrebdir kaydile ilâve edilmi notlardan:

Ate yanığında — Kaplumbağa kabuğu yakılır, külü ekilir.

Ba inmesinde — Defne üzümü kurutulur ince döğülür, sıcak su ile lapa yapılır, imiğe vurulur.

Balgam sökmede — Keten tohumu kavrulur, ekerle dövülür, sabahları bir kaık yenir.

Dilerin korunması için — Balla sirke ayda iki üç defa ağızda çalkalanır.

Kuvvet için — Isırgan ve hardal tohumları dövülür, balla yenir.

Kuvvet için — Haha tohumu balla karıtırılır, birer parça yenir.

Kulak akıntısında — Maydanoz zeytinyağında kavrulur, yağdan kulağa damlatılır.

Mide ağrısında — Sarı ardıç çiçeği kaynatılır, çay gibi içilir.

Nefes darlığında — Yabani gül yemii, sıkı kapalı çömlekte iki su ile bir kalıncaya kadar süzülür, yatarken bir fincan içilir.

Sütlenmek için — Ebegümeci kaynatılır, suyu içilir.

Sidik tutukluğunda — Keten tohumundan bir kaık ile üç incir kabuğu dövülür, kaynatılır bir çay bardağı içilir.

Temriye ve tatlı kaıntıda — Đncir südü bir kaç defa sürülür.

HayvanHastalıkları veEmsemleri

Bu bölgede bilinen hayvan hastalıklariyle tatbik olunan esmemler Bugünkü aı ve serumlara rağmen — ata bulularının değerini belirtmesi bakımından ayrı bir önem taımaktadır. Bu yüzden, ifalı Otlar Kitabına, hayvan hastalıkları ve emsemleri de eklenmi bulunmaktadır.

51 BAĞIRSAK

Bütün hayvanlarda olur. Yediğini çıkarır. Ya çam kabuğu (toruk) dövülür, zeytin yağıyle kaynatılır sirke ve sarımsakla karıtırılır, içirilir.

BELEZ

Develerde olur. Yatar kalkamaz, önünü alır, arkasını alamaz. Belinden yakılır, derinin altından delik açılır, gökta konur ve üstüne beze konmu sıcak zift yapıtırılır.

BELĐYARMA

Sığır ve mandalarda olur. Soğuklamıtır, gerinir, dilerini gıcırdatır. Çatısından yakılır, tuzla apla iletilir ve kafadan dağlanır.

CĐĞER

Bütün hayvanlarda olur. Öksürür, dinginleir, ağzından kan gelmez. Çamın pürçeği ve toruğıyle, ceviz yaprağı, acı düvelek kökü dövülür, tuzsuz sadeyağ ile kaynatılır, 35 gün hayvanın ağzından boğazına atılır, Hayvan öksürür ve kan gelirse ciğerinde iğne vardır, iyi olmazsa kesilir.

CĐĞERBAI

Develerde olur. Üçbe günde dinginleir, yatar kalkamaz olur ve boynunu uzatır. Döünün bir karı üstünde, koltuğundan bir karı geride bulunan damar basılınca hayvan bağırırsa bu damar dağlanır, Bundan sonra yemeğe balar ve ayağa kalkarsa hastalık budur denir. Đyi olmazsa on gün sonra ciğerleri parçalanır, ölür.

CENBELEK

Manda, sığır, koyun ve keçilerde olur. Boynunun altı ve gırtlak üstü ier. Boğazını tıkar, birkaç saat içinde öldürür. Terli su içmekten olur. Đki demir kızdırılır, gırtlaktan yakılır.

ÇIRPMA

Eek, beygir, deve ve sığırda olur. Göbeğile kasık anısı iger ve sarı su toplanır, Đnce bir tahtaya yirmi kadar çivi çakılır, altına yarım santim kadar geçirilir. Bu çivili tahta ile ie vurulur ve sarı suları akıttırılır.

ÇĐÇEK

Koyun ve develerde olur. Koyunlarda yüzünde, kasıklarında kabarcıklar çıkar, haftasına yara olur. Kıın olursa çok öldürür. Hasta hayvanlardan kanlı su alınır ve sağlamlara aı yapılır. Develerde ise; ağzı dudakları parçalanır, kafası ier ve gözleri görmez olur. Deve sıcak yere konur ve boğazına pekmez dökülür.

DALAK — ARBON

Davar ve sığırlarda olur. Hayvan karnına bakar. Ardından kan gelir, Düer ölür. Hayvanlar bayırlara sürülür. Aç ve susuz bırakılır, Soğuk su altına tutulur ve soğuk su içirilir. Yund dağında Bayramcıklar mevkiinde ve Madra dağında Dalak suları vardır.

DOMUZBAI

Sığırlarda ve develerde olur. Sığırların avurdu kulaklarına doğru ier, Develerde ayakları ier, parçalanır. Sığırlarda iin etrafı dağlanır. Ortasından çizilir ve iletilir, Develerin ise bıkanak (Bilekbaı) dan halka çevrilerek dağlanır ve gökta konarak iletilir.

52 Kurumazsa tavuk tersile eker karıtırılır, oraya konur, üstüne kızgın demirle basılır. Bir de hayvan yatırılır, i yarılır, içindeki özü çıkarılır.

DELĐBA — SALINCAK

Kuzularda olur. Yaına girinceye kadar görülür, Hayvan olduğu yerde döner durur, veya baını alır gider. Acı acı meler, boynuz arasından yakılır, kulağı delinir ve kırk küçük kum geçirilir. Daha iyisi kesilir.

BOĞACA — TATANOZ

Tek tırnaklı hayvanlarda kıın olur. Dört ayağı birden tutulur, Dört ayağının diz kapakları üstünün dı tarafındaki kabalarda kızgın demirle üçer üçer çizgi yapılır. Kulak arkasından çenesine kadar çizilir dağlanır. Ensedeki küçük kafa denilen yerden ve kuyruk dibinden delinir, göktala iletilir. Hayvan sıcak yere bağlanır.

GIRTLAK — HIRLAMA

Manda ve sığırlarda olur, Hayvan hırlar ve birkaç gün içinde ölür. Bir değnek ucuna sıkıca bez bağlanır, katrana bulanır ve gırtlağına sürülür.Araba espiti veya ya ayıt kızdırılır, dıtan gırtlak üstü dağlanır.

KARAKU

Beygir, öküz ve develerde olur. Hayvanların arka ayaklarının diz kapakları ier. Kuru sıkı tüfenk i yakınında birkaç defa patlatılır. Kil fırında piirilir, sirke ile çamur yapılır, ie yapıtırılır. Böylece toplanan sarı su dağıtılır. Veya bu iler iletilir, Saksağan da dövülür, oraya vurulur. Develerde ise, kuru sıkı atılmakla beraber fırından taze çıkmı sıcak ekmek bölünür oraya vurulur.

KEL

Koyun, dana ve buzağılarda susuzluktan olur. Kel olan yerler kiremitle kazınır, sıcak katran; veya kükürtle gazyağı karıtırılır, sürülür.

KENE — KASIRGA

Bütün hayvanlarda bulunur. Elma suyu zeytinyağı ile karıtırılır, keneli olan yerlere sürülür.

KIZILKURT

Tek tırnaklı hayvanlarda olur. Titrek, baını sallar. Yatar karnına bakar, kendi etlerini ısırmak ister. Karatavuk gösterilince kapar. Yeni iken döten dağlanır ve kuyruğunun altından, boynundan kan alınır. Ayrıca ördek kanı da içirilir. Sabunlu su ile hokna yapılırsa kurtlar dökülür.

KURBACIK

Karasığırda olur. Gözleri ier, karnı dümbelek gibi olur. Beline su dökülür. El, bezle bağlanır, bileğe kadar dübürüne sokulur, üst kısmı tırnakla kazınır. Kanarsa pelte pelte sıcak kan çıkar ve iyi olur. Kanamazsa hayvan ölür.

KÖTÜ MARAZ

Deve, sığır ve mandalarda olur. Göğsünde, koltuğunda ilik çıkar.i küçükse etrafı insan tersiyle çevrilir. Büyürse iin kenarları dağlanır. Sarı suyunu akıtmak için gökta ve fitil konarak çeme yapılır. Bu hastalığa Kütahya marazı da denir

53 MALKIRAN — VEBA

Sığır ve mandalarda olur. Ağzından sucuk Akar, içi sürer. Eskiden ölen ölür, kalan kalırdı. Ölenler gömülür.

MANKAFA — AKARCA

Beygir ve eeklerde olur. Titrer, baını sallar ve gübresi kanlıdır Ruam denilen bu hastalık çok fenadır. Boynundaki damardan kan alınırsa da çok zor kurtulur. Hasta hayvanı öldürmekten ve gömmekten baka çare yoktur.

SANCl

Yatar kalkar, ieyemez. Karnına bakar. Çitlenbik yağı veya kavun çekirdeği suyu içirilir. Göksüne ta vurulur Terlerse, ierse geçer.

SAVAK — SALAK

Beygir ve eeklerde olur. Belini sallar kuyruğundan tutmadan kalkamaz. Çatı kemiğinin derisinden delinir, biraz bez üstüne kaynamı zift veya katran konur, sıcak oraya kapatılır.

SĐNEK

Deve ve sığırlarda olunur, sıcaktan ileri gelir, dudaklarını oynatır, burnunu kıvırır, burnunun üstü kurur, yatar, kalkamaz. Sığırlar ötürmek olur ve çalılıklara kaçar. Dört ayağının baldırından yakılır. Đki boynuzunun arasından dağlanır. Diri balık yutturulur. Çok az su içirilir. Sıcak yerde tutulur. Kuru sinek olursa: Kabalarından yakılır, kulağının içindeki meme dağlanır ve delinir, gökta ile iletilir. Sığırlara bir bardak pekmez içirilir ve üç gün ıslanmaktan korunur.Yedi buçuk türlü sinek hastalığı varmı, yedisinden kurtulmak olurmu, buçuğu ise bir gün ya dayanır, ya dayanmazmı, Dağladıktan bir gün içinde hayvan ölmezse kurtulurmu.

SAKA — SAKAĞI

Beygir ve eeklerde terli iken üürse olur. Boğazının altı ier öksürür. i iner kafasına vurur, mankafa olur. Burnuna çöven üflenir. Arpa kaynatılır, torba ile burnuna asılır. Sütle kabak lapası yapılır, boynuna vurulur, Deve tabanı otu (Zehirlidir) dövülür, suyu sıkılır, ancak on damla kadar bir fincan suya konur ve burun deliklerine akıtılır yarım saat kadar yol yürütülür, Yarımar fincanı keskin sirke ve zeytinyağı ile dövülmü bir di sarımsak karıtırılır, burun deliklerine dökülür ve hayvanın baı bir müddet yerde tutulur. Söğüt kavı veya bal gömeci ate üstüne konur, burnuna tütsüsü verilir. Bu hastalıkta bunların bir veya birkaçı yapılır.

SOĞLAZ — SOLAZ

Koyun ve keçilerde çamurdan olur, Beli tutmaz savak olur, gözleri dumanlaır, kör olur. Memelerinde çıban çıkar, südü kesilir. Yavruları ölür. Kemik yer. Ardıç katranı iki burun deliğine birer parça akıtılır, iki gün sonrada tuza neftyağı, ardıç katranı, karacaot karıtırılır, Öteye beriye taların üstüne birer parça konur; hayvanlara yedirilir, Kırmızı büber kaynatılır, gece ayazlatılır, hastalara gün aırı üç defa birer fincan içilir, Bir hayvana, iki gram karacaot, dört gram tuzla dövülür, ağzı na atılır .üstüne de süte karıtırılmı üç gram neftyağı içirilir.

SOLUĞAN

Beygir ve eeklerde terli su içirmeden olur. Yolda solur kalır, kese içine konmu bir parça zırnık damağına gelecek gemin bir tarafına bağlanır. Đki günde bir sulanır. Afyonla ilaçlanır. Yabani kestane veya sıçanotu yahut kargı yap rakları yedirilir.

54 Burçak kavrulur dövülür, dört misli sirke ile içirilir. Bütün bunlar birkaç günlük olup hayvanı satmcaya kadardır ve canbaz iidir. Yalnız bahar domuz tersinden yarım fincan kadarı yeminin içine karıtırılır, yedirilir yarım gün su verilmez. Bunun be gün yapılması ile soluğanın geçeceği söylenir.

AP — TABAK

Çatal tırnaklı hayvanlarda olur. Salya akar, tırnak arası yara olur, topallar. Gökta dövülür zeytinyağı içine konur, su kaynatılır, karıtırılır ayakları bu suya sokulur. Hayvanların ağızlarına keseler içinde ap bağlanır, ayaklan sıcak su ile yıkanır ve göz pınarlarına da ap basılır. Kaplumbağanın kemiği yakınır, külü hayvanın ağzından yaraya atılır.

EKERBAI

Sığır, deve ve davarlarda bulunur. Sığırların göbeğinde, devenin döünde ve davarın kasık ve ön kollarında olur, Oraya eker ekilir üstü demirle dağlanır.

TESCE

Öküz ve beygirlerde zorlamadan olur. Topallar ve topal olur. Arka ayağının tescesine (kalça kemiğinin birletiği yer) ilk günde kiremit konur, üstünde çekiçle kırılır, iri bir tuz bez içine konur, kaynar suyu batırılır tescenin üstüne üç gün basılır. Tescenin ortasından bir parça kıl kesilir orası kızgın demirle delinir, nohut tuz veya göktaı konur iletilir.

UYUZ

Koyun, keçi ve develerde olur. Tüyleri hamlar ve kaınır. Zeytinyağ veya haha yağile katran kaynatılır, hayvanın tüyleri kesilerek ılık sürülür. Bambul böceği zeytinyağı içine (Bir kiloya onbe kadar) atılarak bir müddet bırakılır, sonra uyuzlara sürülür. Develerde ise, uyuz olan yerler kazınır, oralara bu yağdan sürülür.

ÜZGÜNLÜK

Bütün hayvanlarda yorgun ve karnı açken su verilir ve yola girerse olur. Gün gün düer, ırgın olur. Peynir suyu ile bir parça ap karıtırılır, içirilir. Sarı katran, yarım fincan kadar ağzından boğazına doğru dökülür. Tavan veya yağlı dana eti çokça kaynatılır, kemikleri çıkarılır, çorba gibi ağznıa dökülür.

YANIKARA

Sığırlarda olur. Genç sığır ve danalar dayanmaz ölürler. Parmakla basılınca deri altında toplanan balgam gıcır gıcır öter. Bu hastalığa karı eskiden" ancak ocaktan el almı kimseler tarafından parpı yapılırdı. Yanıkara : Sığır sürülerini kırıp geçiren bu hastalığa bir emsem bulunmayınca i parpıya kalmıtır. Bu hastalık çıkınca köyde bulunan bütün ateler söndürülür. O caktan el almı bir parpıcı kırk veya yedi Mehmed adlı evden un toplar, bir bakraca koyar,hamur yapar. Öteden de toprak içinde hayvanların geçeceği kadar bir delik açılır. Ve ağız yanına gümü eya asılır. Aralarında baka çocuk doğmamı iki erkek karde fındık çomaklarını sürterek ate çıkarırlar, bununla ocak yakarlar. Bütün hayvanlar toprak delikten geçirilirken sağrısına el almı adam bakraçtaki hamurdan ısıranla birer parça sürer. Hayvanlar atein etrafında dolandırırlar. Köydeki bütün ocaklar da bu ateten yeniden yakılır. Böylece öletin önü alınmı sayılır.

55 YILANCIK

Bütün hayvanlarda olur. Kol, bel ve ayaklarında bulunur. i üstüne keçe parçası konur, üstünde ate gezdirilirdi. iler çentilir, üstüne lapa vurulur.

ZORLAMA

Beygir ve eeklerde olur. Ön ayakları tutulur. Acı yağ ile hayvanın kolları oğulur, sıcak yere bağlanır. Bileklere inerse, tavuk tersi keskin sirke ile karıtırılır, ısıtılır, çentilir ve üstüne sarılır.

HAYVAN HASTALIKLARI ĐÇĐN OTLAR

ACIDÜLEK

Yara kurtlanmasında — Yumrusunun suyundan üstüne sıkmak. Sakada — Kökünü döğerek burnuna üflemek.

ADAÇAYI

Đshalde — Islatılmı suyundan içirmek. Ağız yarasında — Kaynatılmı suyuyle yıkamak. Deri yarasında — Lapasını vurmak.

AFYON

Kızıl kurtda — Beygirin tırnak parçasiyle yakılarak burnuna tütsü vermek. Bağırsak kurtunda — Kobaklarını samana karıtırıp yedirmek.

AĞIDALI

Uyuzda — Kekik, çam ve mee ile kaynatılarak bir kaç defa suyuyle yıkamak. Solcanda — Bulunduğu yere konan dalları üstüne su dökerek öldürmek. Danabununda — Kaynatılmı suyundan oraya dökmek. Toprak üstüne çıkanları öldürmek.

ARDIÇ

Sülükte — Yeil tohumlarının kavrulmuunu döğüp içirmek. Marazlarda — Katranını yumurta içi koyarak yutturmak. Hayvan bitlenmesinde — Külünü sürmek.

AYRIK

Sidik zorunda — Kökünün kaynatılmı suyundan içirmek.

AYIT

Sancıda — Suda bir müddet duran döğülmü tohumunun süzülmü suyunu taze su katarak içirmek. Sancıda — Kaynatılmı tohumunun ılık suyunu içirmek. Kayne sancısında — Yaprak ve tohumunu döğerek su ile ağıza bir kargı ile üflemek.

BAKLA

Sülükte — Sülüklü suya bir demetini koymak. Sülük düürmede — Döğülmü ve elenmiini buruna ve boğaza bir kargı ile

56 üflemek.

BALIKOTU

Balık tutmada — Su kıyısında döğülerek köpükle balıkları bayıltıp tutmak.

BODUROT

Ötürükte — Kaynatılmı soğutulmu suyundan küçüklere yarım, büyüklere bir fincan içirmek. Keçi sürgününde — Kaynatılmı suyundan birer fincan içirmek

BÖRÜLCE

Omuz yarasında — Kavrulmuunun tozundan ekmek.

CEVĐZ

Kızıl kurtda — Küçüklerin taze veya kurutulmuunu döğerek zeytin yağiyle içirmek. Sancıda — Fındık kadar olanlardan yirmi kadarını döğüp içirmek. Sancıda — Kaynatılmı yaprağının suyundan içirmek.

ÇAM

Doğurmada — Katranını bo üç yumurta içine koyarak boğazına atmak.

ÇĐTLENBĐK

Sancıda — Yağından boğazına bir parça akıtmak.

ÇÖVEN

Hayvan sancısında — Yağından bir parça boğazına akıtmak

DEVETABANI OTU

Solucan öldürmede — Kaynatılmı suyundan oralara serpmek. Danaburnunda — Kaynatılmı suyundan dökülerek toprak üstüne çıkanları toplayıp öldürmek. Hayvan sakasında — Suyundan yarım fincan kadarını burnuna dökülerek baını biraz havada tutmak. Sakarda — Döğülmüünü bir kamıla burnuna bir kaç defa üflemek. Sülükte — Tozundan oraya üflemek.

DUVAR PESLANI

Tahtakurusunda — Oralara sermek.

FINDIK

Sancıda — Atede yakılmı kabuğunun tütsüsünü yapmak.

HAVACIVA

Karasu olunca — Merheminden ayaklarına, bileklerine sürmek. Boyunduruk vurmasında — Zeytinyağında kaynatılmıını erimi içyağıyle karıtırıp sürmek.

57 HARDAL

Sancıda — Lapasını karnına vurmak.

ISIRGAN

Kuluçka için — Tavuğun karnı altına sürmek. Kindi yavrularını beslemek için — Tazesi kaındırır öldürür, Halaması besler. Tavukları yumurtlatmakta — Kurusunu kepekle yedirmek.

KARABA OTU

Keçi ve koyun yelinde — Kaynatılarak suyundan içirmek.

KARACAOT

Sütlenmek için — Döğülmü tohumunu yemlere karıtırarak yedirmek. Tabak marazında — Kökünün tozunu ayak çatalına ekmek. Ön tutukluğunda — Derisinin içine bir parçasını koymak. Boyun imesinde — Kulağını delerek bir parçasını bağlamak. Sızıda — Derisinin altına bir parça koymak. Gözdumanında — Kulağına bir parçasını takmak.

KARAAĞAÇ

Hazımsızlıkta — Kabuklarının kaynatılmı suyundan dana ve malaklara içirmek. Solucanda — Köklerinin kaynatılmı suyundan içirmek.

KARAÇALI

Boyunduruk yarasında — Doğulmu tohumuna balmumu koyarak zeytinyağiyle sürmek. Boyun yarasında — Kökünün külünü sürmek.

KARAMUK

Hayvan sakasında — Tohumunun ıslatılmı suyundan burnuna akıtmak.

KARPUZ

Kızılkurtta — Suyunu kırmızı biberle karıtırıp içmek.

KAYNE

Zehirlenmede — Sığır ve koyunlarda döğülmü tohumunu sirke ile içirmek.

KETEN TOHUMU

Inkıbazda — Kaynatılmı suyundan içirmek ve hokna yapmak. Yarada — Sütle piirilmi lapasını vurmak. Sancıda — Lapasını oraya vurmak.

KURTLU DĐKEN

Bit için — Kaynatılmı suyunu baa sürmek. Kurtlu yarada — Kökünün kaynatılmı suyuyle yıkamak. Yarada — Kökünün tozundan sürmek.

58 MALATURA

Tahta kurusunda — Taze veya kurusundan oralara koymak.

MAZI

Karın bozukluğunda — Döğülmüünü suda ıslatarak içirmek. Bağırsak hastalığında — Döğülmüünü kepekle karıtırıp yedirmek.

MEYAN KÖKÜ

Peklikte — Kaynatılmı, suyundan soğuk içirmek. Atei düürmede — Kaynatılmı suyundan soğuk içirmek.

NANE

Sıçanı kaçırmak için — Taze dalları üstüne yağı damlatılarak oralara, koymak.

PAPATYA

Tahtakurusunda — Ya veya kurusunu oralara koymak. Pirede — Çiçeklerinin sarı tozlarını ekmek. Beygir pekliğinde — Çokça yedirmek veya suyundan yedirmek. Hazımsızlıkta — Kaynatılmı suyundan içirmek. Otdan zehirlenmede — Çokça yedirmek ve suyundan içirmek. Sancıda — Kaynatılmı ve süzülmü suyuyle hokna yapmak.

PALAMUT

Cidavide — Pelidini döğüp üstüne ekmek; Đshalde — Kabuğunu döğüp içirmek veya hapını yutturmak. Ayak iinde — Kabuğunun kaynatılmı suyuyle yıkamak ve lapasını vurmak. Đshalde — Pelidini döğüp yedirmek. Yarada — Koruğunun döğülmüünü üstüne koyümak.

PATATES

ide — Külde piirilerek ezilmiini vurmak.

SABUNOTU

Karın imesinde — Döğülerek çıkarılan köpüğünden su ile içirmek.

SAMAN

Doğum güçlüğünde — Damda yakılan dumanından tütsü vermek

SARIMSAK

Buğday bitinde — Suyundan suya karıtırıp üstüne serpmek. Zehirlenmede — Döğülmüünü yoğurtla karıtırıp içirmek. Zehirli hayvan gelmemesi için — Döğülerek odanın içine koymak

SERKELOTU

Yarada — Az suda döğülerek üstüne koymak. (1)

59 SERVĐ

Un bitlenmesinde — Yongasından içine koymak. Sivrisinekte — Yongasından yakmak. Tahtakurusunda — Kabuğunu kırmızı büberle yakmak.

EFTALĐ

Sinek kurt atmasında — Yaprağının suyunu oraya koymak.

ÜZERLĐK

Sinekte — Döğülrnü tohumunun kaynatılmı suyundan serpmek

ÜZÜM

Tavuğu yumurtlatmak için — Karabüberli döğülmüünü hap yaparak yutturmak .

ZERDALĐ DĐKENĐ

Yarada — Külünü oraya ekmek.

ZEYTĐN AĞACI

Boyunduruk zorlamasında — Yağını sönmü kireçle karıtırıp sürmek. Otdan zehirlenmede — Yağından içirmek. (1) Kaynatılmı suyuyle iplik ve yün siyaha boyanır. Zehirlenmede — Yağına bol sarımsaklı ayran karıtırarak içirmek Sanlıkta — Aç karnına yağından içirmek. Kuvvet için — Yağından içirmek. Karın iinde — Yağından bir miktar içirmek. Kenede — Yağına elma suyu karıtırarak sürmek. Kenede — Yağına tütün suyu karıtırarak sürmek. Karnı imesinde — Yağı bir avuç toprakla sulandırılarak içirmek Bağırsakta — Yağını patates suyuyle karıtırıp gün aırı içirmek Sancıda — yağından içirmek. Yarayı kurutmada — Yağını katranla kaynatıp üstüne dökmek

60

Yazarın Basılan kitapları

Asklepion I 1935 Đstanbul Resimli Basımevi Bergama I 1973 Đzmir Nefaset Basımevi ifalı Otlar ve Lok.Hekim I 1938 Đzmir Kültür Basımevi Asklepion II 1938 Đstanbul Resimli Basımevi ifalı Otlar ve Lok.Hekim II 1940 Đzmir Suhulet Basımevi Fikir adamları I 1941 Đzmir Ticaret Basımevi Efsaneler ve adetler I 1931 Đstanbul Vakit Basımevi ifalı Otlar III 1942 Đstanbul Vakit Basımevi Küplü hamam I 1942 Đstanbul Vakit Basımevi Millî oyunlar I 1942 Đzmir Cumhuriyet Basımevi ifalı hayvanlar I 1942 Đstanbul Vakit Basımevi Yakın Tarihte olaylar I 1943 Đstanbul Vakit Basımevi Zeybek oyunları I 1943 Đzmir Nefaset Basımevi Eğri göl köyü I 1944 Đzmir Meher Basımevi Dört Çepni köyü I 1944 Đzmir Güne Basımevi Bergama II 1945 Đzmir Güne Basımevi Tırmanlar I 1945 Đzmir Güne Basımevi Bölcek köy I 1945 Đzmir Nefaset Basımevi ifalı Otlar IV 1947 Đstanbul Tecelli Basımevi Asklepion III 1947 Đzmir Doğanlar Basımevi Bergama I/I 1940 Đstanbul aka Basımevi Kiralık Devri 1/2 1950 Đstanbul Anıl Basımevi Sanat Eserleri 1/8 1951 Đstanbul Anıl Basımevi ifalı Otlar V 1952 Đstanbul Anıl Basımevi Sirkeler I 1953 Đzmir Gümüayak Basımevi Asklepion IV 1954 Đstanbul Anıl Basımevi ifalı Otlar VI 1955 Đstanbul Anıl Basımevi

BASILACAK OLANLAR Türk — Đslâm Eserleri Sanat eserleri ve âbideler

61