nr. 69 maart - april 2009

Tweemaandelijkse uitgave, 18de jaargang

verschijnt niet in juli en augustus Afgiftekantoor 8400

Oostende Mail P409030 OP1Het magazineLIJN van De Lijn voor uw gemeente “Mobiliteitsvisie > Partners aan het woord 2020 > Maatschappelijke baten > Overzicht per entiteit ‘Het is nu aan onze > Vervoer van morgen stakeholders om hun visie op onze visie te geven. We zijn ervan overtuigd dat we tot een overeenkomst zullen komen.’ De weg naar de toekomst

Ik overdrijf niet als ik zeg dat De Lijn het de laatste jaren uitstekend doet. Sinds 2000 is het aantal reizigers op onze bussen en meer dan verdubbeld. In 2008 klokten we af op een totaal van 508 miljoen reizigers, een absoluut record. Het aantal abonnementen is in diezelfde periode meer dan verdrievoudigd. Eind vorig jaar telden we iets meer dan 430.000 abonne- mentshouders. Naast de naakte cijfers is er de perceptie: vroeger werd het openbaar vervoer gezien als iets voor mensen die geen rijbewijs hadden of zich geen auto konden veroorloven, vandaag gelden bus, en trein als een bewuste mobiliteitskeuze voor een duurzame en leefbare toekomst.

Dit succesverhaal hebben we uiteraard niet in ons eentje geschreven. De Lijn heeft haar groei In dit nummer mede te danken aan de positieve inbreng van de steden en gemeenten, die een onmisbare 2 Edito partner zijn voor de uitbouw van het openbaar vervoer. En natuurlijk leven en werken we ook

3 Mobiliteitsvisie 2020 bij de gratie van de Vlaamse regering, die ons de nodige middelen ter beschikking stelt om onze werking en dienstverlening te kunnen verbeteren. Bij deze wil ik mijn dank uitspreken 6 Partners aan het woord aan aftredend Vlaams minister van Mobiliteit Kathleen Van Brempt, die ons de voorbije jaren Mobiliteit en Verkeersveiligheid steeds met woord en daad heeft gesteund. Ik hoop dat we ook met de toekomstige minister TTB - TreinTramBus een vruchtbare samenwerking kunnen opbouwen. Ik ben ervan overtuigd dat we daar al-

Bond Beter Leefmilieu lemaal baat bij hebben.

Academische wereld De Lijn wil verder vooruit en hoopt van de nieuwe Vlaamse regering hetzelfde. We maken al- Vereniging van de Vlaamse Provincies vast ons huiswerk: we zijn intern onze nieuwe beheersovereenkomst aan het voorbereiden, we VOKA – Vlaams Netwerk van hebben een nieuwe strategische oefening gedaan rond onze missie en onze waarden, en last Ondernemingen but not least: we hebben een integrale mobiliteitsvisie ontwikkeld die de weg wijst naar een Vereniging van Vlaamse Steden en performant, veilig en kwalitatief openbaar vervoer in Vlaanderen voor de komende tien jaar. Gemeenten

10 Stap voor stap Onze Mobiliteitsvisie 2020 is een eerste stap naar de toekomst van het openbaar vervoer. Een Doorstroming cruciaal toekomst waarin meer mensen kiezen voor het openbaar vervoer, waarin we gezonde lucht

12 Het vervoer van morgen kunnen inademen en waarin we niet elke dag in de file hoeven te staan. 2020 is nog ver weg, maar ook dichtbij. De Lijn rekent op de volle steun van de nieuwe Vlaamse regering en de 14 Meer openbaar vervoer brengt op lokale besturen. De toekomst is aan ons. Laten we er samen aan werken! 18 Visie per entiteit

30 Protocol Mobiliteitsdialoog 2020 Ingrid Lieten 32 Schuilhuisje van de toekomst Directeur-generaal De Lijn

2 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 De Lijn heeft op 21 april Mobiliteitsvisie haar ambitieuze visie voorgesteld om Vlaanderen tegen 2020 beter bereikbaar, gezonder en 2020 welvarender te maken door middel van een verruimd, De Lijn heeft de voorbije jaren diverse Hoe is de Mobiliteitsvisie 2020 precies tot performant en geïntegreerd plannen uitgewerkt om het openbaarver- stand gekomen? voeraanbod in Vlaanderen en Brussel uit te Lieten: In 2007 zijn we begonnen met een openbaarvervoeraanbod. breiden en te optimaliseren. Die plannen theoretisch net op te bouwen, volgens de maken nu deel uit van de Mobiliteitsvisie regels en criteria netmanagement. Aan De ‘Mobiliteitsvisie 2020’ 2020. De Lijn heeft een globale visie uitge- de hand van de vervoersstromen hebben werkt op een geïntegreerd en hoogwaardig we nagegaan op welke relaties potentieel moet in overleg met openbaarvervoeraanbod, geïnspireerd op het bevindt en hoeveel. Op basis van deze poten- Mobiliteitsplan en het Ruimtelijk Structuur- tieelonderzoeken werd het theoretisch net belangenverenigingen, plan Vlaanderen. Directeur-generaal Ingrid verder aangevuld. Maar wat we misten, was Lieten van De Lijn: ‘Onze doelstellingen zijn een structuur in het netwerk. Zo is het idee lokale besturen en bedrijven vierledig. Eén: we willen tegemoetkomen ontstaan – er bestonden wel al openbaar- aan de huidige en toekomstige vervoers- vervoerplannen, zoals Neptunus, Spartacus gestalte krijgen. De openbare vraag. Twee: we willen de kwaliteit van het en Pegasus – om voor heel Vlaanderen een openbaar vervoer vandaag en in de toekomst overkoepelende visie op te stellen. Eerst vervoersmaatschappij wil garanderen. Drie: we willen meer reizigers hebben we een mobiliteitsvisie per entiteit aantrekken. Vier: we willen een modale opgesteld, daarna hebben we die plannen actief meewerken aan het verschuiving van de auto naar het openbaar gebundeld. De entiteiten van De Lijn hebben vervoer bewerkstelligen. Als je meer open- de puzzelstukken samengelegd. Alles samen halen van de Vlaanderen In baar vervoer hebt, levert dat winst op voor hebben meer dan 100 mensen in ons bedrijf het milieu: minder uitstoot, want minder daar het voorbije jaar aan gewerkt. Geen Actie-doelstellingen van de auto’s. Maar om onze plannen te realiseren, enkel adviesbureau is in staat om zoveel hebben we wel de steun van de Vlaamse mankracht in te zetten en dit werk af te Vlaamse overheid. overheid nodig.’ leveren. > 3 Voor alle duidelijkheid: de Mobiliteitsvisie 2020 is niet te nemen of te laten. Lieten: Klopt. We hebben onze visie voorge- steld, nu stappen we naar de gemeenten en andere stakeholders om hun input te vragen. We hebben de grote lijnen geschetst, maar die moeten nog in gezamenlijk overleg verder worden uitgewerkt. We gaan niet altijd elke gemeente afzonderlijk aanspreken, soms gaan we rond de tafel zitten met clusters van gemeenten die in het netwerk van De Lijn één geheel vormen. Dat is logisch, want onze buslijnen stoppen niet aan de grens van een gemeente, ze lopen over de gemeentegren- zen heen.

Welke input verwacht De Lijn van de steden en gemeenten? LietenVoor sommige ideeën in de Mobili- teitsvisie 2020 zal iedereen snel gewonnen zijn, maar andere ideeën zullen wellicht moeilijker liggen. Daarover willen we met de steden en gemeenten graag van gedachten wisselen. We willen weten wat ze vinden van onze voorstellen voor de uitbouw van het hoger net, maar we vragen ook hun input over hoe we dat hoger net kunnen aansluiten op gemeentelijk niveau. We hebben onze visie enkel op bovenlokaal niveau gesitueerd, nu moet de vertaling naar het lokaal niveau worden gemaakt. Wat we verder aan de gemeenten vragen, is dat ze Tegen 2020 wil De Lijn Vlaanderen opti- kiezen we de juiste optie. Meer bussen en de Mobiliteitsvisie 2020 – als ze die onder- maal bedienen met nieuwe verbindingen, trams op de bestaande lijnen zijn een deel schrijven – opnemen in hun respectieve extra bussen en trams op bestaande lijnen, van de oplossing, maar niet voldoende. Er mobiliteitsplannen. Dat is een noodzake- maar ook geheel nieuwe vormen van open- moeten ook nieuwe lijnen en tramlijnverlen- lijke voorwaarde om te kunnen slagen. We baar vervoer. gingen komen. Voor bepaalde verbindingen hebben in onze planopmaak rekening gehou- Lieten: Verschillende mobiliteitsproble- stellen we ‘hogere’ – spoorgebonden – den met de verbindingen die de gemeenten men, verschillende oplossingen. In functie vormen van openbaar vervoer voor, zoals naar voren schuiven in hun mobiliteitsplan- van het potentieel, de vervoersstromen, lighttrains of sneltrams. Snelbussen kunnen nen. Als we een bepaalde lijn niet hebben de beschikbare infrastructuur, de geplande gaten opvullen waar er geen treinverbinding opgenomen, leggen we ook duidelijk uit uitbreidingen in het kader van het GEN rond is en de vraag te klein is om vervoer via het waarom we dat niet hebben gedaan. Brussel en andere belangrijke parameters treinspoor te wettigen. We denken ook aan

4 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 extra bussen met een ontsluitend karakter. moeten worden uitgevoerd. Bijvoorbeeld: We hebben een blauwdruk gemaakt van een We hebben knooppunten gedefinieerd in ons de aanleg van een tram is een werk van mobiliteitsvisie, aan de hand van een aantal netwerk, waar we zoveel mogelijk bussen en lange adem, maar dat neemt niet weg dat objectieve criteria. Het is nu aan de andere trams en treinen rond hetzelfde tijdstip willen we in tussentijd al een bus kunnen inleggen stakeholders om hun visie op onze visie te laten aankomen en vervolgens laten vertrek- die een deel van het potentieel aanspreekt. geven. Ik ben ervan overtuigd dat we tot een ken. We willen bus, tram, trein en andere Hoe dan ook, de gemeenten en plaatselijke overeenkomst zullen komen. Uiteraard hoop vormen van openbaar vervoer optimaal op belangenorganisaties hebben een belangrijke ik daarnaast ook dat we even constructief elkaar afstemmen, opdat de reiziger vlot kan stem in dit verhaal. Ik denk aan de verbinding kunnen samenwerken met de volgende overstappen en nooit lang hoeft te wachten Knokke-Veurne, opgenomen in het Neptu- Vlaamse regering als we dat met de huidige op zijn aansluiting. Op die manier verkorten nusplan, die zich al in de studiefase bevindt regering hebben kunnen doen. Er zullen we de reistijd en kunnen we een volwaar- omdat de twee betrokken gemeenten er zich duidelijke politieke keuzes gemaakt moeten dig alternatief bieden voor de auto. Uit alle vastberaden achter hebben geschaard. worden. Kiest de volgende regering voor onderzoeken komt naar voren dat een con- duurzaamheid en een hoge levenskwaliteit? currentiële reistijd van cruciaal belang is om Een warme oproep aan de steden en Dat is in ieders belang! nog meer reizigers te kunnen aantrekken. gemeenten? Lieten: Waarom zijn de lokale besturen 2020 is nog ver weg, maar tegelijk dichtbij. tot nu toe niet betrokken geweest bij de Heeft De Lijn een welomlijnd stappenplan? opmaak van onze mobiliteitsvisie? Omdat Voor meer info: ga naar Lieten: De Mobiliteitsvisie bevat een ambi- wij eerst onze eigen visie wilden uitwerken. www.delijn.be/mobiliteitsvisie2020 tieus net dat niet van vandaag op morgen gerealiseerd zal zijn. Voor een aantal verbin- dingen is het studiewerk nagenoeg afgerond en zijn de budgetten reeds vrijgemaakt om deze te verwezenlijken. Dit zijn lijnen uit de vroegere Pegasusplannen, het Spartacusplan en het Neptunusplan. In tweede instantie is voor een aantal projecten de haalbaarheids- studies (net) opgestart en dient er nog een (lang) studietraject, inclusief nauw overleg met de betrokken gemeenten en actoren, plaats te vinden. Voor deze projecten zijn al principebeslissingen genomen, maar dienen de budgetten voor realisatie nog definitief te worden vastgelegd. Binnen het kader van Netmanagement zijn er ook al projecten diepgaander uitgewerkt. Verdere prioriteiten zullen in dialoog worden bepaald, omdat we eerst willen overleggen met onze partners over de concretere lijnvoering. Afhankelijk hiervan en van de vrij te maken budgetten kunnen bepaalde verbindingen of netwerken (eerder) worden ingepland. Sommige aan- passingen zullen in verschillende stappen 5 Partners aan het woord Wat zeggen de partners van De Lijn, de mobiliteitsdeskundigen en belanghebbenden in Vlaanderen over de Mobilteitsvisie 2020?

Beleid Mobiliteit en Verkeersveiligheid Peter Hofman, mobiliteitscoördinator Oost-Vlaanderen ‘Het uitgangspunt van de Mobiliteitsvisie luisteren, telefoneren, zelfs naar tv kijken. 2020 is duurzaamheid. Daar kunnen we Daar kunnen de bus, trein en tram niet aan vanuit het Beleid Mobiliteit en Verkeersvei- tippen. Een deel van het publiek zal je nooit ligheid volledig mee instemmen. Het begrip naar het openbaar vervoer krijgen, vrees ik. duurzaamheid wordt de laatste tijd jammer Daarom zou De Lijn kunnen overwegen om genoeg al te vaak misbruikt, maar inhoudelijk zich te concentreren op een aantal strategi- heeft het natuurlijk nog altijd veel waarde. sche doelgroepen en functies. Ik denk aan We steunen ook de opbouw van het open- jongeren, studenten en ouderen, het woon- baarvervoernetwerk door De Lijn, waarbij de schoolverkeer en het woon-werkverkeer.’ verschillende vormen van openbaar vervoer nauw op elkaar aansluiten. Het is goed dat ‘De Mobiliteitsvisie 2020 is een heel nuttig de trein, de bus en de tram als één geheel en waardevol instrument voor De Lijn en worden bekeken. Voor de reiziger maakt haar Vlaamse partners om een coherente het weinig uit of hij de trein of de bus moet strategie te ontwikkelen voor de uitbouw nemen. Hij wil gewoon op de snelst moge- van het openbaar vervoer. Ik vind het ‘De Mobiliteitsvisie 2020 lijke manier van plaats a naar plaats b.’ positief dat de mobiliteitsvisie van De Lijn verschillende fases onderscheidt. De Lijn is een heel nuttig en ‘Een sterk uitgebouwd openbaar vervoer is trapt niet in de val alles tegelijk te beloven. cruciaal voor een goede mobiliteit. Veel pen- Als je naar de prentjes kijkt die in de jaren waardevol instrument om delaars zijn vandaag sneller op hun werk met ’70 zijn gemaakt over het ‘snelwegennet- de trein of bus dan met de wagen. Maar of werk van de toekomst’, dan merk je dat veel een coherente strategie te het openbaar vervoer een volwaardig alter- van die doelstellingen nog altijd niet zijn ontwikkelen voor de uitbouw natief voor de wagen kan vormen, dat durf ik gerealiseerd. Je mag een beetje dromen bij te betwijfelen. In de wagen rij je als het ware de opmaak van een visie, maar je moet ook van het openbaar vervoer.’ in een soort living door het landschap. Je zit enige realiteitszin aan de dag leggen. En dat comfortabel, je kan ongestoord naar muziek doet De Lijn!’

‘De Mobiliteitsvisie 2020 is een zeer ambitieus slagen, is er ook een sturend parkeerbeleid Om trein, tram en bus nog beter op elkaar af te plan. De achterliggende visie, dat het openbaar noodzakelijk. Parkeerterreinen (P+R) horen aan stemmen, vragen we echter de integratie van vervoer pas een écht alternatief kan worden de rand van de stad en niet in de binnensteden. zowel het aanbod als de tarieven. Rond ieder als het op grote schaal wordt uitgebouwd, Ook moet het gebruik van de bedrijfswagens groot- en regionaalstedelijk gebied moet een onderschrijven we. Maar om het plan te doen fiscaal onaantrekkelijk gemaakt worden. En tariefverbond ontstaan. Voor de korte afstan- niet het autobezit, wél het autogebruik moet den moet het mogelijk zijn om met hetzelfde worden belast.’ kaartje of abonnement zowel trein, tram als TTB - TreinTramBus bus te gebruiken. Ook vragen we één gemeen- Frans Dumont, voorzitter ‘Een uitbreiding en gedeeltelijke vertram- schappelijk infopunt voor duidelijke en correcte ming van het net is onvoldoende om van het informatie over de reismogelijkheden en tarie- openbaar vervoer een aantrekkelijk product te ven van zowel de NMBS, De Lijn, de TEC als de maken. De reeds geleverde inspanningen op MIVB.’ het vlak van doorstroming en halteuitrusting moeten worden voortgezet. Alle premetrostati- ‘We staan achter het lightrailconcept dat ons in Antwerpen moeten toegankelijk worden grotendeels gebruik maakt van bestaande of gemaakt voor mensen met een beperkte vroegere spoorlijnen. We nemen aan dat in mobiliteit en reizigers met kinderwagens. Een de voorliggende visie de lightrail de rol van de inhaalbeweging op het vlak van de modernise- stoptrein overneemt en niet naast de bestaande ring van de tramvloot is zowel in Antwerpen als stoptreinen gaat functioneren. Bij de rangschik- in Gent noodzakelijk. Vooral in de bus kan het king van de projecten gaat de mobiliteitsvisie zitcomfort beter. Meer zitplaatsen zijn tevens van De Lijn onder meer uit van de impact op de goed voor de veiligheid van de reizigers.’ modal shift, het belang binnen de netwerkstruc- tuur en het aantal instappende reizigers in de ‘Waar de trein hoofdzakelijk een verbindende spits. Dat is prima, maar we vinden wel dat de ‘Een sturend parkeerbeleid is rol heeft, ontsluiten de tram en vooral de bus lijnen die ook buiten de spits goed scoren een de kleinste woonkernen. We zijn dan ook hogere rangschikking verdienen.’ noodzakelijk.’ tevreden dat de Mobiliteitsvisie bijkomende knooppunten van openbaar vervoer voorstelt.

6 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 Partners aan het woord

‘Het opstellen van de Mobiliteitsvisie 2020 teringen in openbaar vervoer ook financiële Bond Beter Leefmilieu is een goede zaak, omdat het de kans biedt stimulansen nodig zijn om mensen uit de Bram Claeys, beleidsmedewerker mobiliteit om een inschatting te maken van de lan- wagen en op het openbaar vervoer of de fiets getermijninvesteringen die nodig zijn om te krijgen. We vinden onder andere dat er zo het autowegverkeer te verplaatsen naar snel mogelijk een slimme kilometerheffing alternatieve modi. De Lijn stelt dat we naar moet komen, die geldt voor alle transport- structureel andere manieren moeten om ons middelen. Die heffing genereert inkomsten te verplaatsen. Die analyse delen wij. We voor de overheid die opnieuw kunnen stellen vast dat het autoverkeer blijft stijgen, worden geïnvesteerd in meer duurzame niettegenstaande het aantal reizigers van het transportmiddelen.’ openbaar vervoer toeneemt. Dat betekent dat het openbaar vervoer er vooralsnog niet ‘Het gaat erom de juiste prioriteiten te in slaagt om een trendbreuk te realiseren. En stellen. Zeker in de stadscentra zijn fietsen dat is wel nodig als we de files, de luchtver- en voetgangersverkeer soms betere alterna- ontreiniging en de klimaatverandering willen tieven dan de tram of bus. Het is goed dat de tegengaan.’ Mobiliteitsvisie gelanceerd wordt als de start van een dialoog met de andere maatschap- ‘Meer en beter openbaar vervoer is een pelijke organisaties. Als milieubeweging zijn manier om die trendbreuk te realiseren. Er wij zeker bereid om samen met De Lijn na te moeten niet alleen meer bussen, trams en denken en de visie verder uit te werken – en treinen rijden, ze moeten ook een hoge kwa- vooral te helpen implementeren.’ liteit aanbieden. Dat is een uitdaging, zeker in de steden. Reizigers moeten een zitplaats ‘Waar de plannen van De Lijn volgens ons ‘Waar wij op drukken, is dat hebben op de voertuigen. De rit moet vlot nog meer oog voor mogen hebben, is de verlopen. En de bus, tram of trein moet op integratie met de andere openbaarver- mensen er ook financieel tijd aankomen.’ voeraanbieders: de NMBS, de Brusselse vervoersmaatschappij, maar ook Cambio, voordeel bij moeten hebben ‘Dat vergt grote investeringen. Die moeten taxibedrijven, aanbieders van huurfietsen… op lange termijn kunnen worden ingepland. Reizigers moeten niet alleen vlot kunnen om zich met de meest Waar wij op drukken, is dat mensen er ook overstappen van de ene bus op de andere, duurzame middelen te financieel voordeel bij moeten hebben om maar ook van de ene aanbieder op de zich met de meest duurzame middelen te andere. En dan liefst met één ticketsys- verplaatsen.’ verplaatsen. Dat betekent dat er naast inves- teem.’

‘De Mobiliteitsvisie 2020 van De Lijn is 30 jaar geleden, hebben we enorme stappen smeden en de overheid en samenleving in de eerste plaats een denkoefening, een voorwaarts gezet. Maar er is natuurlijk nog blijven aansporen tot nadenken over onze blauwdruk. Welke bijdrage kan het openbaar een lange weg te gaan.’ mobiliteit. Mijn advies: blijf dromen van vervoer leveren aan het oplossen van onze ‘Ik vind het goed dat De Lijn de lat hoog een degelijk, goed uitgebouwd openbaar mobiliteitsproblemen? De Lijn geeft de over- legt met haar Mobiliteitsvisie 2020. De vervoer.’ heid en de samenleving stof tot nadenken. Lijn plaatst de Vlaamse overheid voor haar Dat vind ik heel positief.’ verantwoordelijkheid. De politiek moet reso- luut kiezen voor een aantrekkelijk openbaar Academische wereld ‘De Lijn pakte al eerder uit met de ambitieuze vervoer. Ik ben absoluut niet anti-auto, maar Ignace Glorieux, professor Sociologie VUB toekomstplannen Pegasus, Spartacus en we hebben genoeg wegen en auto’s. Vlaan- Neptunus. Het blijkt nu dat al die plannen deren is vol.’ niet zo makkelijk te verwezenlijken zijn. Dat hoeft ook niet. De Lijn belooft niets, zoals ‘Ik stel me overigens vragen bij een eventuele bijvoorbeeld politici bij verkiezingen doen. ondersteuning van de autoindustrie. Natuur- Ze schetst alleen hoe het openbaar vervoer lijk ben ik bezorgd om de banen die op de er in de toekomst zou kunnen, zeg maar zou tocht staan bij de autoconstructeurs en hun moeten uitzien. Maar ze beseft tegelijkertijd toeleveringsbedrijven. Maar waarom zouden dat er onder meer financiële en andere prak- we de huidige crisis niet aangrijpen voor een tische beperkingen zijn en dat er dus keuzes grondige reconversie en meer investeringen moeten worden gemaakt.’ in hoogwaardig openbaar vervoer? Dat levert ook jobs op. Niet alleen bij de vervoerbe- ‘Is de kans groot dat de Mobiliteitsvisie 2020 drijven, maar ook bij de constructeurs van een wensdroom blijft? We moeten dromen treinen, trams, metro’s en bussen en hun van een rechtvaardige en leefbare wereld, toeleveringsbedrijven. Tevens draagt deze van meer gelijkheid, van een beter milieu, keuze bij tot een leefbare mobiliteit en een ‘Het is goed dat De Lijn de lat van een ideaal openbaar vervoer. Daar is beter milieu.’ niets mis mee. Anders worden we cynisch. hoog legt.’ Als ik ons openbaar vervoer vergelijk met ‘De Lijn moet toekomstplannen blijven > 7 ‘Hoewel de provincie en De Lijn elkaar op spelen in het voor- en natransport naar diverse fora ontmoeten, pleit ik voor een een bushalte. Eén tot twee kilometer of structureel overleg op hoog niveau. Hier zelfs 750 m betekent een grote omweg kan beleidsmatig worden gediscussieerd en voor een stamlijn of een snelbus. De kunnen werkafspraken voor bepaalde pro- combinatie fiets-bus moeten we daarom jecten worden gemaakt. Provincies kunnen samen verder stimuleren. zo nieuwe ontwikkelingen in het openbaar  Steeds meer ontstaan nieuwe vormen vervoer een duw in de rug geven.’ van gemeenschappelijk vervoer om op specifieke vragen te kunnen inspe- ‘Ik ben blij met de visie van De Lijn voor len. Naast de belbus van De Lijn zijn Vereniging van de de komende tien jaar. Onze mobiliteit zal er bijvoorbeeld de Minder Mobielen Vlaamse Provincies drastisch wijzigen. De rol van De Lijn wordt Centrales, bedrijfsvervoer, havenbusjes, Patrick Van Gheluwe, gedeputeerde van belangrijker, maar De Lijn kan die omme- autodelen, gemeenschappelijke taxi’s, Mobiliteit West-Vlaanderen zwaai niet alleen aan. Ook de provincies, buurtbusjes... Die vervoersvormen zijn de gemeenten, de Vlaamse administratie, permanent op zoek naar ondersteuning. de bedrijven en de burgers moeten zich De provincies zouden samen met De Lijn engageren. De provincies hebben een kunnen onderzoeken hoe deze vormen scharnierfunctie. De perikelen rond grote van gemeenschappelijk vervoer kunnen mobiliteitsprojecten tonen aan dat een worden ondersteund en hoe ze kunnen maatschappelijk draagvlak, sensibilisering aansluiten op het klassieke openbaar en overleg stilaan belangrijker worden dan vervoer zonder het persoonlijke initiatief het oplossen van technische problemen. De en de inzet van vrijwilligers te fnuiken. provincie kan zorgen voor democratische  De Lijn heeft ambitieuze plannen om legitimatie en het noodzakelijke draagvlak.‘ haar railinfrastructuur uit te breiden onder meer aan de Kust, in Antwerpen ‘Enkele voorbeelden waarrond de provincies en Gent en de sneltramprojecten in en De Lijn intens kunnen samenwerken: en Vlaams-Brabant. Dergelijke  Een uitdieping van de samenwerking rond projecten vergen lange procedures op woon-werkverkeer via Slimweg. De eerste het gebied van ruimtelijke planning, ‘De provincies en De Lijn resultaten tonen aan dat het bedrijfsleven milieueffectenrapportage en overleg. vragende partij is. Met Slimweg kunnen Overleg op provinciaal niveau kan op moeten structureel overleg we het woon-werkverkeer leefbaar deze procedures anticiperen. De provin- houden. cie kan adviseren of desgevallend zelf al plegen.’  De provincies zijn het fietsbestuur bij planningsinitiatieven nemen als vlotte uitstek. De fiets kan een belangrijke rol begeleiding naar de eerste spadesteek.’

‘Als Vlaamse ondernemersorganisatie ijveren ‘De Lijn voorziet een parallel openbaarvervoer- we al jaren voor een betere ontsluiting van circuit met tangentiële verbindingen in de rand bedrijventerreinen. Waar in het verleden weinig van Brussel, rond de Ring. Met snelbussen, gehoor aan werd gegeven, maar dat is gelukkig maar ook met trams. Als er tramverbindingen veranderd. De Lijn kijkt naar het geheel, inclu- vanuit de Zennevallei tot aan de nationale sief de ontsluiting van bedrijventerreinen en dit luchthaven en van de luchthaven tot in VOKA – Vlaams Netwerk in twee richtingen: enerzijds vanuit Vlaanderen Tervuren komen, zullen de verschillende bedrij- van Ondernemingen en anderzijds vanuit Brussel. Vandaar dat we venterreinen bereikbaar worden zowel vanuit Paul Hegge, algemeen directeur veel belang hechten aan deze Mobiliteitsvisie de rand als vanuit Brussel. Ook de aansluiting Halle-Vilvoorde van De Lijn. We hopen dat er voldoende midde- op het Brusselse net is grondig bekeken. Alle- len worden uitgetrokken om het te realiseren.’ maal zeer positief!’

‘Maar: we moeten niet alleen het openbaar ‘De enige kanttekening: als de Mobiliteitsvisie vervoer stimuleren, ook de infrastructuur 2020 inhoudt dat bepaalde weginfrastructuur errond. Dan denk ik in het bijzonder en met moet worden opgeofferd voor tramsporen, dan hoogdringendheid aan de aanpassing van de zijn we tegen. Moesten mensen enkel over- Ring rond Brussel. Het mobiliteitsprobleem schakelen naar het openbaar vervoer omdat verdwijnt niet zonder bijvoorbeeld een aanpas- ze niet meer in de file willen staan, dan had die sing van de Ring. Je kan nog tien keer meer shift zich al eerder doorgezet. Er zijn andere openbaar vervoer aanbieden, de Ring blijft redenen waarom wegtransport belangrijk is en een enorm zwaarbelast verkeerspunt. Door de zal blijven. We willen dus niet dat bepaalde rij- enorme verkeersopstoppingen lijkt het alsof vakken moeten wijken voor tramlijnen. Nu, die die regio volledig verzadigd is, wat echter niet intenties heb ik niet opgemerkt bij de opstelling het geval is. Er zijn hier niet meer bedrijventer- van de plannen.’ reinen dan in andere provincies, integendeel ‘Het mobiliteitsprobleem zelfs. Maar het mobiliteitsprobleem zet wel een rem op de economische ontwikkeling. Ik ben verdwijnt niet zonder blij dat de ontsluiting van de bedrijventerreinen bijvoorbeeld een aanpassing in Machelen en Vilvoorde in de Mobiliteitsvisie van De Lijn is opgenomen. Net als een snel- van de Ring rond Brussel.’ tramverbinding vanuit Boom naar Londerzeel en zo naar Brussel.’

8 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 ‘De Lijn moet bij alle partners een ruim middelen én efficiëntie is, maar de betrokken Vereniging van Vlaamse Steden draagvlak voor haar Mobiliteitsvisie 2020 gemeenten en inwoners hebben daar geen en Gemeenten creëren. Het is belangrijk dat het vervoerbe- boodschap aan.’ Erwin Debruyne, stafmedewerker drijf aan de steden en gemeenten uitlegt wat de impact van die toekomstvisie is. En nog ‘De Vlaamse steden en gemeenten vinden belangrijker dat rekening wordt gehouden het uitstekend dat De Lijn met het netma- met hun opmerkingen en bekommernissen.’ nagement haar netwerk stelselmatig onder de loep neemt en het wijzigt en/of uitbreidt Ik vind het logisch dat de VVSG mee haar waar het zinvol is. Het reizigerspotentieel schouders zet onder het congres en zich is hierbij een belangrijke maatstaf. Voor engageert voor de Mobiliteitsvisie 2020. die benadering valt wat te zeggen. Maar Lokale besturen kunnen op veel manieren het dezelfde landelijke gemeenten vallen dan openbaar vervoer in hun gemeente onder- wellicht opnieuw uit de boot. De indruk steunen. We zijn een belangrijke partner. bestaat dat kleine zinvolle projecten onder- Denk maar aan het gemeentelijke mobi- gesneeuwd raken door grotere projecten.’ liteitsbeleid waarin het openbaar vervoer een rol speelt. Andere facetten van het ‘Een netmanagementproject wordt gereali- partnerschap zijn derdebetalersystemen, seerd via het afsluiten van een module 9 van halteuitrusting, doorstroming, informatie, het mobiliteitsconvenant. De gemeenten veiligheid en eigen initiatieven zoals het hebben vaak het gevoel dat De Lijn niet inzetten van markt- en winkelbussen.’ altijd rekening houdt met hun wensen. De Lijn heeft dan weer de indruk dat gemeen- ‘We maken wel kanttekeningen bij de ten soms te weinig gebruikmaken van de basismobiliteit en het netmanagement. Tot inspraak- en overlegmogelijkheden. Beide 2006 besteedde De Lijn veel energie om de constateringen vormen wellicht een goede basismobiliteit te realiseren. Toch moet het basis om samen te bekijken hoe het beter ‘Hou rekening met onze ons van het hart dat die basismobiliteit niet kan.’ tot alle – vooral landelijke gemeenten – is bekommernissen.’ doorgerold. Ik begrijp dat dit een verhaal van > 9 De Lijn heeft de toekomst van het openbaar vervoer Stap voor stap in Vlaanderen grondig

onderzocht en zorgvuldig Bepalen van het studiegebied sering van de steden en gemeenten in het De Mobiliteitsvisie 2020 is totstandgekomen Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Het voorbereid. Om te komen op basis van de visies die door de verschil- Structuurplan maakt een onderscheid tussen lende entiteiten van De Lijn zijn uitgewerkt. grootstedelijke, regionaal stedelijke, rand- tot een visie op de gewenste Elke entiteit heeft een grondige studie stedelijke gebieden en buitengebied. Voor gemaakt van de noden en wensen op het elk van die categorieën is vastgelegd welke geïntegreerde openbaar- vlak van openbaar vervoer. Belangrijk daarbij bediening door het openbaar vervoer moet is dat het studiegebied voor de entiteiten tot worden voorzien. vervoerstructuur is de over de grenzen van de provincie reikt. De bussen en trams van De Lijn en de treinen Selectie van knooppunten volgende methodiek van de NMBS stoppen immers niet aan de Het theoretisch netwerk geeft een overzicht provinciegrenzen. Daarom is er vanuit de van alle verbindingen die het openbaar gehanteerd. verschillende entiteiten ook gekeken naar vervoer idealiter zou moeten voorzien, maar verbindingen met Brussel en andere belang- is geen gestructureerd netwerk. Een eerste rijke steden, zelfs in het buitenland. De Lijn stap om structuur te brengen in het wensnet heeft er over gewaakt dat heel Vlaanderen van De Lijn is het bepalen van knooppunten. bedekt wordt. Er mogen geen blinde vlekken Op deze punten wordt ernaar gestreefd om zijn. zoveel mogelijk bussen, trams en treinen rond hetzelfde tijdstip te laten aankomen, Opbouw van het theoretisch net dit om vlotte aansluitingen te garanderen. Op basis van de regels en criteria uit het De meeste knooppunten liggen in stedelijke besluit Netmanagement is een theore- gebieden, maar er zijn ook enkele die daar tisch net uitgewerkt. In dat besluit wordt buiten vallen. Knooppunten in stedelijke Vlaanderen verdeeld in 12 + 1 (= gebieden zijn belangrijk als overstapplaats, Hoofdstedelijk Gewest) vervoergebieden. maar ook als bestemming. Functionele De regels uit het besluit bepalen welke knooppunten kunnen onder meer belangrijk steden en gemeenten in theorie met elkaar zijn voor een vlotte bediening van bedrijven- verbonden moeten worden en welk bedie- terreinen. Het is onmogelijk om aan iedereen ningsniveau (minimumfrequentie, vereiste een rechtstreekse verbinding aan te bieden. commerciële snelheid,…) deze relaties Door te werken met knooppunten kan er een moeten krijgen. Het theoretisch net gaat uit optimale overstap worden aangeboden, om van het ideaal scenario voor het openbaar zo goed mogelijk te voldoen aan het over- vervoer, zonder te kijken naar het potentieel. grote deel van de verplaatsingen. Er is rekening gehouden met de categori-

10 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 Doorstroming cruciaal

Bussen en trams hebben door hun menging met het overige verkeer last van doorstro- mingsproblemen, waardoor enerzijds de commerciële snelheid niet kan gehaald worden en anderzijds de regelmaat van de dienstregeling in het gedrang kan komen. Doorstro- ming is uiterst belangrijk om een kwaliteitsvol openbaar vervoer te kunnen aanbieden. Om het belang van doorstromingsmaatregelen aan te tonen, willen we een empirisch onderzoek van de TU Delft (Nederland) aanhalen over de invloed van de reistijd op de modal split.

(bron: TU Delft)

In het voorbeeld is de reistijd met de auto constant gehouden op 20 minuten. De reis- tijd van het openbaar vervoer wordt dankzij doorstromingsmaatregelen verkort van 40 minuten naar 35 minuten. Hierdoor wijzigt de Vf-factor in positieve zin van 2 naar 1.75. De Vf-factor is de verhouding tussen de reistijd van het openbaar vervoer ten opzichte van het autoverkeer. Een Vf-factor van 1 betekent dat de reistijd van deze twee modi gelijk is. Een Vf-factor kleiner dan 1 wil zeggen dat men sneller ter plaatse is met het openbaar vervoer dan met de auto; wanneer deze groter is dan 1, is de auto sneller. Een reistijdverbetering van 5 minuten doet het marktaandeel van het openbaar vervoer stijgen van 18 procent naar 27 procent. Dit betekent een stijging van het aantal reizigers Structureren van verbindingen op het openbaar vervoer met 50 procent. Het structureren van de verbindingen in het theoretisch net is gebeurd op basis van het potentieel van die verbindingen. Het Auto 20 min. 20 min. potentieel geeft aan hoe groot de vraag naar openbaar vervoer is. Bij het potentieelon- Openbaar vervoer 40 min. 35 min. derzoek heeft De Lijn gebruikgemaakt van VF-factor 2.00 1.75 het Multimodaal Verkeersmodel, dat ons in Marktaandeel 18% 27% staat stelt om de verplaatsingen in Vlaan- deren in kaart te brengen en de impact van openbaarvervoerinitiatieven in te schatten. Ook de terreinkennis van de afdeling Exploi- tatie in de verschillende entiteiten van De Lijn heeft een belangrijke stem gehad. Er is Moet dat door middel van bus, snelbus, tram, elk niveau aan op welke manier deze relaties ook rekening gehouden met de verbindingen sneltram, lighttrain…? Die keuze hangt mede het best worden gerealiseerd. De volgende die in de mobiliteitsplannen van de steden af van hoeveel mensen zich over een bepaald stap: het wensnet toetsen aan het bestaande en gemeenten naar voren zijn geschoven. traject verplaatsen. Als de bezettingsgraad net. Dit is nodig om een precieze inventaris Bepaalde van die verbindingen zijn niet hoog genoeg is, kan er voor een hogere vorm te kunnen opmaken van wat er nog moet weerhouden, precies omdat er volgens het van openbaar vervoer worden gekozen. Het gedaan worden om het gewenste resultaat potentieelonderzoek weinig vraag naar bleek potentieel speelt uiteraard een belangrijke te behalen: het wegwerken van missing links, te zijn. rol. Het juiste openbaarvervoerproduct op de verbeteringen aan het bestaand net, frequen- juiste plaats! tieverhogingen, snelheidsverhogingen… Keuze van lijnvoeringsconcept Voor de verdere uitbouw van het open- Opmaak van het wensnet Communicatie en overleg baarvervoernetwerk in Vlaanderen is het Al het voorgaande laat de entiteiten toe De Mobiliteitsvisie 2020 is een aanzet om belangrijk om tussen de geselecteerde om een wensnet op te maken. Dit wensnet de toekomst van het openbaar vervoer vorm knooppunten kwalitatieve, snelle en fre- beschrijft hoe het openbaarvervoernet in de te geven. Maar De Lijn maakt die reis niet quente lijnen in te leggen. In heel wat betreffende entiteit er idealiter moet uitzien alleen. De Lijn heeft haar visie voorgesteld gevallen komt dit neer op een verbetering in 2020. Het geeft – op conceptueel niveau op het nationaal congres van 21 april, in van het aanbod op bestaande hoofdlij- – weer welke openbaarvervoerrelaties, de komende maanden is er overleg met de nen. Op bepaalde plaatsen is het eerder inclusief minimumfrequenties en minimale lokale besturen en andere stakeholders. Hun aangewezen om een lijn naar een hoger commerciële snelheid, moeten worden input is van fundamenteel belang. De toe- bedieningsniveau te brengen, lijnen te ver- geboden om maximaal te beantwoorden komst maken we samen! lengen of nieuwe verbindingen te creëren. aan de vervoersvraag. Het geeft ook voor 11 Volgens de Mobiliteitsvisie De Lijn 2020 moet het interregionaal vervoer aangepakt worden via drie vervoersconcepten: de lighttrain, de sneltram en de Het vervoer snelbus. Binnen elke provincie is er nood aan een ruggengraat, de hoofdstructuur van het openbaar van morgen vervoer. Hiertoe dragen de lighttrains, sneltrams en regionale Lighttrain In Duitsland, waar de lighttrain is ontstaan, trams bij. Nieuwe verbindende wordt dit type van voertuig met succes De lighttrain of lichtgewichttrein is een ingezet op een aantal regionale spoorlijnen. en ontsluitende streeklijnen verzamelnaam voor lichte voertuigen die Voor het vervoer van reizigers over een korte gebruikmaken van het treinspoor en niet reisafstand kan de lighttrain een sterke con- kunnen hierop aantakken. De behoren tot de traditionele trein, metro of current worden van de personenwagen. tram. De lighttrain is korter dan een klassiek Mobiliteitsvisie beoogt ook om treinvoertuig, heeft een lagere vloerhoogte, Sneltram een lagere massa, een betere oprijversnelling het duurzaam beleid van De en een betere noodremvertraging. Doordat De sneltram is een tussenvorm tussen de hij sneller kan afremmen en optrekken dan tram en metro, die instaat voor een snelle en Lijn, waaraan nu reeds invulling de stoptrein, kan een significante reistijd- spoorgebonden exploitatie op eigen bedding winst worden geboekt. op (inter)regionaal niveau. Hij bedient zowel wordt gegeven, de komende verstedelijkte gebieden als buitengebieden. De lighttrain is bij uitstek nuttig voor het Het grote voordeel van de sneltram is dat jaren intensiever voort te zetten. voorstedelijk treinvervoer in en rond sterk hij, in tegenstelling tot de trein, kan rijden in verstedelijkte gebieden. Dit is een spoor- stedelijke omgevingen. Hij interfereert niet De Lijn is bijvoorbeeld constant gebonden exploitatie op eigen bedding die of minimaal met het huidige NMBS-trein- hoofdzakelijk rijdt op de bestaande trein- aanbod. In de verstedelijkte gebieden stopt op zoek naar vernieuwende sporen. Dankzij het specifiek aangepaste de sneltram aan belangrijke attractiepolen, materieel kan lokaal van deze sporen worden buiten de verstedelijkte gebieden houdt hij technieken voor energiezuinige afgeweken om de stedelijke gebieden beter halt in iedere (grotere) kern of deelgemeente te kunnen bedienen. Zowel de wielbanden aan één of twee haltes. en milieuvriendelijke voertuigen als de flenzen en de rails kunnen worden aangepast om de interoperabiliteit tussen de De sneltram haalt een hoge snelheid en is zoals de waterstofbus en de trein- en tramsporen te verzekeren. Ook het niet onderhevig aan congestie. Hij is even verschil in perronhoogte kan worden opge- robuust en heeft dezelfde capaciteit als de hybride bus, waardoor de uitstoot lost, bijvoorbeeld door het voorzien van hoge trein, en is even flexibel en wendbaar als de perrons of van aanpasbare uitstaptreden. tram. De sneltram onderscheidt zich van de van schadelijke uitlaatgassen Deze uitstaptrede kan tegelijk een oplos- regionale tram, die onder het streekvervoer sing zijn voor het verschil in breedte van een valt en lokaal verstedelijkte gebieden ont- sterk vermindert. lighttrain en een klassiek treinvoertuig. sluit. De regionale tram rijdt maximaal op 12 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 eigen bedding, maar kan lokaal gemengd met het overige verkeer rijden en stopt op regel- Vervoersysteem* Minimale commerciële snelheid Minimale frequentie matige afstand. Trein 80 km/u 2-4 per uur Snelbus Lighttrain 50 km/u 4 per uur Sneltram 50 km/u 4 per uur De snelbus is een busverbinding die over langere routes slechts op enkele plaatsen Regionale tram 35 km/u 2 per uur stopt en daardoor een traject op minder tijd Snelbus 50 km/u 4 per uur kan afleggen dan een klassieke busverbin- ding. Ze stopt in de stedelijke gebieden aan Verbindende streeklijn 35 km/u 2 per uur belangrijke attractiepolen en buiten de ste- Ontsluitende streeklijn 30 km/u 2 per uur delijke gebieden in iedere (grotere) kern of deelgemeente aan één of twee haltes. Grootstedelijke tram 25 km/u 6 per uur Voorstadslijn 25 km/u 3 per uur Gelet op de gewenste hoge commerciële snelheid, kan de snelbus gedeeltelijk de * De puur lokale niveaus zijn in de Mobiliteitsvisie niet opgenomen. autosnelweg volgen. De snelbus dient zich Hieronder vallen onder meer de stadsbus, de lokale bus en de belbus. net als de andere voertuigen op de autoweg te houden aan de verkeersregels en kan niet altijd ontsnappen aan files en andere vertra- gende situaties op de autoweg. Daarom zal waar mogelijk gestreefd worden naar vrije busbanen, verkeerslichtenbeïnvloeding,… Ze is goedkoper dan de sneltram, maar wel gevoeliger voor knelpunten en het bestaande autoverkeer. Verbindende en ontsluitende streeklijnen

Een goed openbaarvervoersysteem kent een heldere hiërarchische opbouw. In dit systeem worden verbindende en ontsluitende stelsels onderscheiden. Een verbindende buslijn vervult – zoals het woord aangeeft – een verbindende functie: ze volgt de kortste en/ of snelste route tussen twee of meer punten. Een ontsluitende buslijn vervult een ont- sluitende functie. Ze maakt omwegen om mensen optimaal te kunnen ophalen en op hun bestemming te brengen. Ze stopt aan alle haltes. Ontsluitende stelsels hebben veel haltes, wat maakt dat ze langzamer zijn dan verbindende lijnen. Ze verzorgen veelal het voor- en natransport voor verbindende stelsels. De voorstadslijn is een ontsluitende buslijn tussen de voorstedelijk gebied en het stedelijk gebied. Hybride bus op waterstof

De hybride bus op waterstof stoot geen schadelijke stoffen uit en kan daardoor een waardevolle ecologische optie worden voor het openbaar vervoer. Omdat er geen verbrandingsproces plaatsvindt, stoot de bus geen schadelijke stoffen uit zoals CO2 (broeikaseffect) en NOx (zure regen). Het enige wat de bus uitstoot, is waterdamp. De Hij heeft dezelfde capaciteit (tot 104 reizi- staan de waterstoftanks om 350 kilometer bus is aanzienlijk stiller dan een moderne gers) en levert dezelfde prestaties (met een te rijden. Door de hybride aanpak verbruikt dieselbus, omdat er geen bewegende mecha- actieradius tot 350 km) als een moderne de bus minder brandstof en is hij veel effi- nische delen aanwezig zijn in de aandrijving. dieselbus. ciënter dan een bus met één krachtbron. Waterstof wordt vandaag vaak geproduceerd De Vlaamse busbouwer Van Hool heeft Naast een tankvoorraad van 40 kilo water- met fossiele brandstoffen, via reforming van samen met zes partners de eerste hybride stof beschikt de hybride bus batterijen die aardgas, vergassing van steenkool of elektro- bus op waterstof ter wereld gebouwd. Het is worden opgeladen als er een energie-over- lyse van water. Deze methodes gaan gepaard de eerste volwaardige hybride bus (water- schot is. Dit overschot is enerzijds afkomstig met de uitstoot van CO2. Het is ook mogelijk stof-elektrisch) die remenergie recupereert. van de brandstofcel en anderzijds van de om hiervoor schone energie te gebruiken, Daardoor heeft hij veel minder energie gerecupereerde remenergie. Hierdoor gaat zoals windkracht. Dat maakt de technologie nodig dan de vroegere brandstofcelbussen. er nagenoeg geen energie verloren en vol- 100 procent milieuvriendelijk. 13 De maatschappelijke baten van openbaar vervoer zijn Meer openbaar vervoer ontelbaar. Helaas is het niet makkelijk om die voordelen brengt op ook in duidelijke cijfers te gieten. In de onderstaande

analyse beperken we Economische baten 1,5 tot 2,5 mensjaren (afhankelijk van het type bus), per tram gaat het over 3,5 à 4,5 ons voornamelijk tot Opbrengsten tijdens de investeringsfase mensjaren. Geschat wordt dat de indirecte De Europese TRANSECON-studie heeft tewerkstelling even groot is als de directe. kerncijfers gebaseerd op het terugverdieneffect van 13 grootscha- 2. Stedelijke leefbaarheid – voor tram- of lige investeringsprojecten uit verschillende (trolley)busprojecten wordt in de TRAN- internationaal onderzoek EU-lidstaten geanalyseerd. Het gaat om SECON-studie een terugverdieneffect van uiteenlopende types van investeringen in drie geciteerd dankzij wijzigingen in grond- die de opbrengsten van het openbaar vervoer (metro, tram, streek- gebruik, vastgoedprijzen en investeringen lijnen,…). De resultaten van deze projecten in stadsvernieuwingsprojecten. het openbaar vervoer liggen dichtbij elkaar en worden dan ook alge- 3. Economische en ruimtelijke ontwikkeling meen aanvaard voor infrastructuurwerken op – stijgende tewerkstelling en het omkeren beschrijven. Bij de verdere het vlak van openbaar vervoer. Het terugver- van de stadsvlucht. dieneffect in termen van regionaal inkomen 4. Grotere verkeersveiligheid – met als gevolg concretisering van de ligt tussen de 1,3 en 1,6: elke geïnvesteerde minder verkeersongevallen. euro in het openbaar vervoer levert tussen 5. Betere luchtkwaliteit – waardoor er minder Mobiliteitsvisie 2020 de 1,3 en 1,6 euro op. Er wordt ook een mul- gezondheidsproblemen zijn. tiplicatoreffect tussen 2 en 2,5 (stijging van 6. Besparing op de natuurlijke energiere- laten we een uitgebreide het bruto regionaal product) gevonden in elk serves – uit onderzoek blijkt dat bij een van de onderzochte gevallen. Daarbovenop stijging van het “openbaar vervoer/fiets maatschappelijke kosten- worden gemiddeld 30 bijkomende jobs gerea- en te voet aandeel” in stedelijke verplaat- liseerd voor elk miljoen geïnvesteerde euro’s. singen de energieconsumptie per persoon batenanalyse (MKBA) voor personentransport daalt (zie tabel Opbrengsten tijdens de operationele fase hiernaast). opmaken door een Naast de effecten die uitgaan van de inves- 7. Vrijwaren van de bereikbaarheid – waardoor teringen in infrastructuur voor het openbaar economische knooppunten en poorten, onafhankelijk team van vervoer, zijn er opbrengsten tijdens de opera- steden en attractiepolen vlotter bereikt tionele fase. kunnen worden, wat minder congestie, experten. 1. Werkgelegenheidseffecten van de inves- verhoogde gemiddelde snelheid (ook voor teringen in rollend materieel – elke bus personenwagens), tijdsbesparingen en een genereert een directe tewerkstelling van verhoogde betrouwbaarheid oplevert.

14 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 Meer openbaar vervoer brengt op

650.000 kilometer file per dag vinden we ook terug op alle verschillende een stuk hoger dan de voorziene bureau- In Europa worden dagelijks 570 miljard niveaus: op autosnelwegen daalt het aantal ruimte. verplaatsingen gemaakt met het openbaar voertuigverliesuren met bijna 16 procent, op vervoer. Dit komt overeen met een besparing gewestwegen met meer dan 15 procent en Een goed georganiseerde lightraillijn kan de van 650.000 kilometer file per dag (bron: op lokale wegen met 11 procent. snelwegen en parkings vervangen die 50 UITP). Zonder vooruit te willen lopen op keer zo veel ruimte nodig hebben. (Robert de MKBA van de Mobiliteitsvisie 2020 is Ruimtelijke baten Cervero, The Transit Metropolis) Een metro- een berekening gemaakt van de vermin- lijn kan 60.000 tot 80.000 personen per dering van verliesuren door congestie in Het openbaar vervoer legt heel wat minder uur per richting vervoeren, een snelweg kan Vlaams-Brabant. Door het invoeren van de beslag op de schaarse openbare ruimte dan maar 2400 auto’s per uur per rijstrook aan. Mobiliteitsvisie Vlaams-Brabant in het mul- personenwagens. Enkele sprekende cijfers: (Alex Marshall, Architectural Record) timodaal verkeersmodel daalt in 2020 het om in twee richtingen 50.000 mensen per totaal aantal verliesuren in de ochtendspits uur te vervoeren, is een 175 meter brede Gedeconcentreerde bundeling op alle wegen van 64.000 naar 55.000 uur. autoweg, een 35 meter brede busbaan De Mobiliteitsvisie 2020 onderbouwt In één spitsuur worden dus in totaal 9000 of een 9 meter breed metrospoor nodig. het basisprincipe van het Ruimtelijk voertuigverliesuren vermeden. Dit is een Bovendien ligt de ruimte die een bedrijf Structuurplan Vlaanderen (RSV): ‘de gede- daling van meer dan 14 procent. Deze daling voorziet voor de wagen van een bediende concentreerde bundeling’. De hedendaagse dynamiek wordt positief aangewend, zodat er voor Vlaanderen sociale, economische Aandeel te voet, fiets en openbaar Gemiddeld energieverbruik per en ruimtelijke meerwaarden ontstaan en vervoer persoon (MJ) de negatieve tendensen inzake ruimtege- bruik worden omgebogen. De bundeling 1995 2001 1995 2001 streeft een selectieve concentratie na van Athene 34.1 40.9 12 900 12 600 de groei van het wonen, het werken en andere maatschappelijke functies in de Geneve 44.8 48.8 23 600 19 200 steden en in de kernen van het buitenge- Rome 43.2 43.8 18 200 17 100 bied. Gedeconcentreerde bundeling gaat in tegen ongebreidelde suburbanisatie en Wenen 62.0 64.0 10 700 9 050 versnippering en vermindert zo de druk op het buitengebied. Concentratie biedt moge- > (bron: UITP MCD database) lijkheden voor het draagvlak van de steden 15 en de kernen van het buitengebied, voor het Ecologische baten ‘externe kosten’ gebruikt: schadekosten collectief vervoer en het behoud van de ver- verbonden aan negatieve neveneffecten scheidenheid van de landschappen. Externe kosten van maatschappelijke activiteiten. Uit ver- Transport heeft een grote impact op het schillende studies en ook uit het rapport Schaalvoordelen milieu. Milieu-economische onderzoekers ‘gevolgen voor de economie’ uit MIRA-T De bundeling kan ook schaalvoordelen proberen deze impact zo goed mogelijk te 2005 (VMM) blijkt dat de externe kost per opleveren. De afbakening van de stedelijke kwantificeren. Daarvoor wordt het begrip personenkilometer voor de personenwagens gebieden wordt als een essentiële beleids- veel hoger ligt dan voor de bus, met name maatregel vooropgesteld om de stedelijke 17 euro versus 4 euro. De impact van het

leegloop en de lintbebouwing te stoppen, externe kost per personenkilometer gebruik van je eigen wagen op filevorming een ‘aanbodbeleid’ inzake bijkomende voor alle andere voertuigen is hierin mee woningen en ruimte voor economische opgenomen. activiteiten te kunnen realiseren en om het buitengebied te vrijwaren van een stedelijke Studies geven ook aan dat openbaar vervoer ontwikkeling (bron: RSV). In de Mobiliteits- met elektrische tractie qua externe effec- visie 2020 zijn we vertrokken vanuit de ten nog beter scoort dan modi die fossiele stedelijkheidsgraad van de gemeenten. Alle brandstoffen verbruiken. Dit geldt zowel hoogwaardige verbindingen hebben hun voor treinen als voor trams. Uiteraard speelt begin- en eindpunt aan een (klein)stedelijk hierin mee op welke manier de elektriciteit gebied. Hiernaast wil De Lijn een nog betere zelf wordt verwekt. Daarom koopt De Lijn afstemming van ruimtelijke ontwikkelingen personenwagen stads- of reisbus gecertificeerde groene stroom op basis van aan de knooppunten en de hoogwaardige hydro-elektriciteit aan. Deze elektriciteit ver- verbindingen van het openbaar vervoer. (Bron: MIRA-T2005) oorzaakt geen emissies van CO2, fijn stof of

16 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 andere verontreinigende stoffen, en dus ook geen externe kosten voor luchtverontreini- ging of klimaatbedreiging. Sociale baten

Deze voordelen van openbaar vervoer zijn de moeilijkste om in cijfers te gieten. Uit een recente studie SUBURBAN in het kader van het EU-programma INTERREG IIIC, blijkt dat deze effecten zeker niet te verwaarlozen zijn en in grootteorde vergelijkbaar zijn met de eerder genoemde economische en ecologi- sche opbrengsten van openbaar vervoer.

Het is duidelijk dat mobiliteit een belang- rijke rol speelt in economische en sociale participatie. Dit geldt zowel voor de beroeps- actieve als de niet-beroepsactieve bevolking. vacatures. Onderzoeken naar sociale parti- betekent voorts een belangrijke meerwaarde Arbeidsbemiddelingsdiensten en werk- cipatie wijzen eveneens op het belang van voor het bedienen van scholen, gezondheids- geversorganisaties geven het gebrek aan mobiliteit voor de deelname aan het maat- centra en winkels. Meer openbaar vervoer verplaatsingsmogelijkheden aan als een hoge schappelijk gebeuren en het doorbreken of en minder auto’s in steden verhoogt de leef- drempel bij aanwervingen en het invullen van vermijden van isolement. Openbaar vervoer baarheid en levenskwaliteit. 17 Visie per entiteit

Versterking�van�de�spoorgebonden�interstedelijke�en�(inter)regionale�vervoersstructuur

Breda Tilburg

Roosendaal

EINDHOVEN

Hoogstraten Knokke-Heist Zeebrugge Brecht Turnhout Westkapelle Malle

Oostende Weert Lommel Neerpelt Beveren Maldegem ANTWERPEN Mol Brugge Eeklo Zelzate Sint-Niklaas Ranst Herentals Nieuwpoort Geel Bree Lokeren Temse Kontich Aalter Lier Leopoldsburg Maaseik Veurne Boom Heist-op-den-Berg Adinkerke Diksmuide Torhout Willebroek (De�Panne) GENT Lichtervelde Dendermonde Mechelen Beringen Dunkerque Tielt Wetteren Deinze Diest Sittard

Haacht Aarschot Aalst Maasmechelen Roeselare Asse Vilvoorde Heizel Zaventem Tielt-Winge Lanaken Poperinge Luchthaven Waregem Zellik Bilzen Zottegem Ninove Dilbeek Kraainem Oudenaarde Ieper BRUSSEL Menen Schepdaal Arenberg COOVI Tervuren Tienen Sint-Truiden Geraardsbergen Zuun Tongeren Ronse St-Gen-Rode Mouscron Tourcoing Halle Landen Hazebrouck Waterloo Wavre

Armentières Roubaix Louvain-la-Neuve LIEGE LILLE Ath Tournai

Stedelijkheidsgraad Knooppunten Interstedelijke�en (inter)regionale�vervoersstructuur grootstedelijk�gebied internationale�knoop trein regionaal�stedelijk�gebied interstedelijke�IC/IR�knoop light-train kleinstedelijk�gebied interregionale�knoop sneltram regionale�tram bovenlokale�of�stedelijke�knoop

18 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 Visie per entiteit

Versterking�van�de�spoorgebonden�interstedelijke�en�(inter)regionale�vervoersstructuur

Breda Tilburg

Roosendaal

EINDHOVEN

Hoogstraten Knokke-Heist Zeebrugge Blankenberge Brecht Turnhout Westkapelle Malle

Oostende Weert Lommel Neerpelt Beveren Maldegem ANTWERPEN Mol Brugge Eeklo Zelzate Sint-Niklaas Ranst Herentals Nieuwpoort Geel Bree Lokeren Temse Kontich Aalter Lier Leopoldsburg Maaseik Veurne Boom Heist-op-den-Berg Adinkerke Diksmuide Torhout Willebroek (De�Panne) GENT Lichtervelde Dendermonde Mechelen Beringen Dunkerque Tielt Wetteren Deinze Diest Sittard

Haacht Aarschot Genk Aalst Maasmechelen Roeselare Asse Vilvoorde Heizel Zaventem Tielt-Winge Hasselt Lanaken Poperinge Luchthaven Waregem Zellik Leuven Bilzen Zottegem Ninove Dilbeek Kraainem Oudenaarde Maastricht Ieper BRUSSEL Menen Schepdaal Arenberg Kortrijk COOVI Tervuren Tienen Sint-Truiden Geraardsbergen Zuun Tongeren Ronse St-Gen-Rode Mouscron Tourcoing Halle Landen Hazebrouck Waterloo Wavre

Armentières Roubaix Louvain-la-Neuve LIEGE LILLE Ath Tournai

Stedelijkheidsgraad Knooppunten Interstedelijke�en (inter)regionale�vervoersstructuur grootstedelijk�gebied internationale�knoop trein regionaal�stedelijk�gebied Vlaanderen interstedelijke�IC/IR�knoop light-train kleinstedelijk�gebied interregionale�knoop sneltram regionale�tram De Lijn wil complementair aan de nationale Voor verplaatsingen over langere afstanden bovenlokale�of�stedelijke�knoop vervoeraanbieder NMBS een kwaliteitsvol moet een stipt en comfortabel vervoeraan- interregionaal vervoer uitbouwen. Om op dit bod worden uitgewerkt. Dit betekent schaalniveau kwaliteitsvol openbaar vervoer investeren in spoorgebonden exploitatie op te kunnen aanbieden, is een geïntegreerde eigen bedding tegen hoge snelheid. De Lijn aanpak noodzakelijk. Dit impliceert investe- stelt voor om het huidige IR-spoorgebonden ringen ter verbetering van het bovenliggende openbaarvervoeraanbod te optimaliseren gewestelijk en nationaal vervoer, alsook een door een verbeterde exploitatie van het verdere uitbouw van het onderliggende regi- huidige aanbod, alsook door nieuwe regio- onale streekvervoer, het (voor)stedelijk en nale spoorgebonden corridors uit te bouwen landelijk vervoer. Onderlinge wisselwerking met sneltrams. en interactie tussen deze schaalniveaus dient te worden gegarandeerd door middel van een stipte dienstverlening en goed uitgewerkte knooppunten. > 19 Provinciale�openbaar-vervoerstructuur�Antwerpen

Stedelijkheidsgraad Breda Tilburg grootstedelijk�gebied

Goirle regionaal�stedelijk�gebied Roosendaal Bergen-op-Zoom kleinstedelijk�gebied Essen Baarle-Hertog EINDHOVEN Knooppunten

Wuustwezel Ravels Hoogstraten internationale�knoop Knokke-Heist Zandvliet Kalmthout interstedelijke�IC/IR�knoop Merksplas Reusel Zeebrugge Eersel Putte Rijkevorsel Bladel Valkenswaard Blankenberge Oostburg Brecht Maria Ter�Heide Turnhout interregionale�knoop Terneuzen Stabroek Beerse Westkapelle Kapellen Arendonk bovenlokale�of�stedelijke�knoop Sluis Malle Vosselaar Oud-Turnhout St-Job-in-’t-Goor Hulst Kieldrecht Brasschaat Aardenburg Retie belangrijke�halte Watervliet ‘s�Gravenwezel Sint-Antonius Gierle Oostende De�Haan Kallo Schoten Achel Hamont Weert Zuienkerke ANTWERPEN Sint-Laureins Assenede Schilde Dessel Neerpelt Bassevelde Sas�van�Gent Lille Tielen Kasterlee Lommel Sint-Gillis-Waas Zwijndr. Deurne Rauw Interstedelijke�en�(inter)regionale Oelegem Zandhoven Brugge Maldegem Stekene Ranst Vorselaar Kaprijke Vrasene Womm. Mol Overpelt vervoersstructuur�per�spoor Zelzate Beveren Kaulille Sijsele Kemzeke Herentals Borsb. Grobbendonk Jabbeke Eeklo Wilrijk trein Sint-Niklaas Kruibeke Mortsel Broechem Bocholt Moerbeke Hoboken Nijlen Geel Kinrooi Wachtebeke Balen Gistel Edegem Hove light-trainBree Zedelgem Oostkamp Knesselare Waarschoot Zaffelare Herenthout Peer Kessenich Nieuwpoort Aarts. Hechtel Eernegem Olen Oevel Meerhout sneltram De�Panne Zomergem Elversele Temse Lokeren Kontich Lint Berlaar Wijchmaal Maaseik Koksijde Evergem Lochristi Schelle Reet Lier Meeuwen regionale�tram Koekelare Lovendegem Leopoldsburg Neeroeteren Waasmunster Bornem Oostham Waarloos Laakdal Kwaadmechelen Gruitrode Veurne Aalter Hamme Boom Duffel Heist-op-den-Berg Westerlo Beverlo Zele Rumst Verbindend�busvervoer Adinkerke Puurs St-Kat.-Waver Tessenderlo Elen Torhout Wingene Destelbergen Willebroek Hulshout Opoeteren Heusden snelbus Ruiselede Kalken Sint-Amands Herselt Paal Helchteren Dunkerque Nevele GENT Tisselt Putte Opglabbeek Diksmuide Zwevezele Dendermonde Beringen Houthalen verbindende�streeklijn Alveringem Kortemark Lichtervelde Laarne Dilsen-Stokkem Bachte-M-L Buggenhout Bonheiden St.-M.-L. Wetteren Wichelen Zolder As Sittard Tielt Londerzeel Kap.-o/d-Bos Diest Merelbeke Lebbeke Aarschot Hooglede Deinze Mechelen Keerbergen Lummen Zonhoven Ontsluitend�busvervoer De�Pinte Tremelo ontsluitende�streeklijn Houthulst Ardooie Merchtem Haacht Rotselaar Scherpenheuvel Maasmechelen Staden Dentergem Aalst Genk Oosterzele Meise Halen Kermt Meulebeke Opwijk Nazareth Kampenhout Bekkevoort Hasselt Vleteren Zutendaal Oostrozebeke Gavere Sint-Lievens-Houtem Vilvoorde Herk-de-Stad (Voor)stedelijk�openbaar�vervoer Zulte Rekem Roeselare Wielsbeke Ouwegem Asse Grimbergen Herent Izegem Burst Haaltert Zaventem Holsbeek Langemark- Wemmel Luchthaven Diepenbeek Lanaken Poelkapelle Affligem Tielt-Winge Kortenaken Munsterbilzen Moorslede Kruishoutem Zingem Heizel Geetbets Harelbeke Alken Poperinge Denderleeuw Kortenberg Lubbeek Kuurne Waregem Zwalm Ternat Zellik Leuven Wortegem Herzele Bertem Bilzen Ledegem Kraainem Glabbeek Kortessem Deerlijk Zottegem Ninove Liedekerke Dilbeek Nieuwerkerken Horebeke Hoeselt Ieper Wevelgem Anzegem Aspelare Wellen Noot: Maastricht Oudenaarde Sint-Maria-Lierde BRUSSEL Oud-Heverlee Zoutleeuw Menen Schepdaal Sint-Truiden Bierbeek Tienen Lokale�bussen,�functionele�ritten�enRiemst Steenvoorde Wervik Kortrijk Zwevegem Tervuren Borgloon Lennik COOVI vraagafhankelijk�vervoer�worden�niet Heuvelland Schorisse Jezus-Eik Linter Zuun op�kaart�weergegeven Brakel Huldenberg Tongeren Mesen Overijse Hoegaarden Avelgem Geraardsbergen Landen Ronse Galmaarden Gooik Bailleul Hoeilaart Gingelom Heers Comines Mouscron Voeren Jeuk Flobecq St-Gen.-Rode Grez-Doiceau Tourcoing Herne Juprelle Hazebrouck Spiere-Helkijn Wavre Jodoigne Visé Bever Halle Waterloo Montenaken Herstappe Celles St-Pieters-Kapelle Roubaix Lessines Armentières Waremme Frasnes-les-Anvaing De mobiliteitsvisie van DeOttignies Louvain-la-NeuveAntwerpen Hannut LIEGE Lijn Antwerpen bouwt zowel LILLE Tournai Leuze-en-Hainaut Ath in de diepte als in de breedte De congestie vooruit

verder op het Pegasusplan Tijdens de ‘werken van de eeuw’ aan de Antwerpen en Mechelen. Grootschalige Antwerpse ring hebben vele Antwerpenaars infrastructuurwerken zijn hiervoor niet nodig. voor de uitbouw van het de voordelen van het openbaar vervoer Het spoor is er al, een aantal bijkomende ‘ontdekt’. Sindsdien vervoert een vloot haltes op strategische plaatsen volstaat. Het bus- en tramnetwerk in de gelede bussen de pendelaars en inwoners in moet zeker in nauw overleg met de NMBS. de Antwerpse stadsregio en zijn twee nieuwe De infrastructuur is er, we moeten alleen de provincie. ‘We willen het tramlijnen opgestart. Desondanks blijft de handen in elkaar slaan om ze optimaal te verkeersdruk in Antwerpen toenemen. ‘We benutten.’ openbaar vervoer naar een stevenen af op een verkeersinfarct,’ verdui- delijkt directeur Lode De Kesel van De Lijn De grote lijnen hoger niveau tillen door Antwerpen. ‘De Lijn kan – en moet – een Bij de opbouw van haar wensnetwerk heeft alternatief aanbieden. Vermits we met ons De Lijn Antwerpen over de hele provincie nieuwe lijnen aan te leggen, huidig bus- en tramnetwerk niet alle mobili- haar belangrijkste knooppuntgemeenten teitsproblemen kunnen opvangen, pleiten we en -steden aangeduid. Bedoeling is om die maar vooral door bestaande voor een aantal meer spoorgebonden open- knooppunten – in functie van het potentieel baarvervoerproducten en tramverlengingen. – te verbinden met kwalitatieve, snelle en fre- verbindingen uit te breiden.’ We stellen nu vast dat we op de grenzen van quente lijnen. Lode De Kesel : ‘Meestal komt onze capaciteit botsen.’ dit neer op een verbetering van het aanbod op bestaande hoofdlijnen. Op sommige Lighttrain, in nauw overleg met plaatsen denken we echter eerder aan de NMBS nieuwe initiatieven: een bestaande lijn ver- Lode De Kesel: ‘Een lighttrain van Kapellen lengen of naar een hoger bedieningsniveau ten noorden van Antwerpen, via het ring- brengen, een nieuwe verbinding creëren… spoor, naar Hoboken en verder van Boom Voor een goed begrip: onze visie omvat tot in Mechelen zal een schitterende aanvul- enkel de grote lijnen. We spreken ons niet uit ling zijn op het overbelaste traject tussen over de vraag of we door straat x of straat y

20 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 moeten rijden. De concrete invulling van het Vandaar dat we ook in Mechelen een tram wensnetwerk voortdurend is overlegd met plan moet in overleg met alle partners en overwegen. Er moet wel nog worden onder- buurentiteiten, moeten deze initiatieven ook in het bijzonder de lokale besturen worden zocht hoe we trajectgewijs best op de diverse betere verbindingen tussen Turnhout, Heren- bepaald.’ ontwikkelingen in de stad inspelen.’ tals, Geel en Mol enerzijds en Aarschot, Tessenderlo en Diest anderzijds opleveren. Pegasus en verder Grote mobiliteitsvraagstukken Een lighttrainverbinding vanuit Boom naar De weg naar de toekomst voor de bussen en De mobiliteitsvisie van De Lijn Antwerpen Mechelen en Sint-Niklaas moet mee een trams van De Lijn in Antwerpen is zes jaar behandelt de grote mobiliteitsvraagstuk- alternatief bieden voor de overbelaste N16.’ geleden reeds uitgestippeld in het Pegasus- ken in de provincie. Lode De Kesel: ‘Met het plan. Lode De Kesel: ‘We varen op die koers verlengen van de tramlijnen tot in de perife- Over de grens verder, maar willen wel hier en daar wat rie willen we het openbaar vervoer in deze De Lijn Antwerpen wil ook in overleg treden bijsturen, in functie van nieuwe inzichten gordel naar een hoger niveau tillen. Om de met haar Nederlandse collega’s. Lode De en ontwikkelingen. Bijvoorbeeld: als we met congestie op de E313 aan te pakken, voorzien Kesel: ‘Enkele van onze lijnen rijden tot aan de NMBS een lighttrain-exploitatie kunnen we een à la carte openbaarvervoeraanbod: de grens, waar dan een Nederlandse bus verwezenlijken op de lijn Antwerpen–Boom, een verlengde tram en een deels door de staat te wachten die de reizigers oppikt. is een tramverlenging tot Hemiksem-Zuid premetro rijdende sneltram naar Park&Ride- Sommige van die lijnen hebben voldoende of Schelle niet langer aangewezen. De infra- haltes in het oosten van de stad, een snelbus potentieel om de reizigers een doorgaande structuur voor de lighttrain ligt er, waarom vanuit Antwerpen naar Laakdal, Tessenderlo verbinding aan te bieden. Eentje bestaat al: dan enkele honderden meters verderop nog en Beringen en een verbeterd aanbod op de Turnhout - Tilburg, via Ravels. Die verbin- een dure traminfrastructuur aanleggen? Het bestaande snelbussen. Op de lange afstan- ding zouden we willen opwaarderen. Ook in gewenste tramnetwerk omvat naast tram- den – naar Mol, Hasselt, Genk… – willen Putte (naar Bergen op Zoom), Reusel (naar verlengingen naar de randgemeenten rond we samen met de NMBS een frequenter, Eindhoven) en ten noorden van Hoogstraten Antwerpen ook een optimale benutting van doelgericht en dus sneller intercity-aanbod (naar Breda) willen we een doorkoppeling, de (tot nu toe ongebruikte) premetrotun- voorzien. Voor de Kempense Noord- waarbij we met onze bussen tot in Nederland nels in de stad. En dan is er ook nog de rest Zuidas streven we naar een treinverbinding rijden en omgekeerd. We hopen daar met de van de provincie. Mechelen ondergaat een tussen Turnhout en Leuven en willen we de betrokken Nederlandse vervoerders en over- enorme ontwikkeling. Ons busnetwerk kan bestaande Noord-Zuidverbindingen opwaar- heden een akkoord over te bereiken.’ de verwachte expansie wellicht niet aan. deren. Vermits bij het opstellen van het 21 Breda Tilburg

Goirle Roosendaal Provinciale�openbaar-vervoerstructuur�Limburg Bergen-op-Zoom Essen Baarle-Hertog EINDHOVEN Stedelijkheidsgraad grootstedelijk�gebied Wuustwezel Ravels Hoogstraten regionaal�stedelijk�gebied Knokke-Heist Zandvliet Kalmthout Merksplas Reusel kleinstedelijk�gebied Zeebrugge Eersel Putte Rijkevorsel Bladel Valkenswaard Blankenberge Oostburg Brecht Maria Ter�Heide Turnhout Terneuzen Stabroek Beerse Westkapelle Kapellen Arendonk Knooppunten Sluis Malle Vosselaar Oud-Turnhout St-Job-in-’t-Goor Hulst Kieldrecht Brasschaat Aardenburg Retie internationale�knoop Watervliet ‘s�Gravenwezel Sint-Antonius Gierle Oostende De�Haan Kallo Schoten Achel Hamont Weert Zuienkerke ANTWERPEN interstedelijke�IC/IR�knoop Sint-Laureins Assenede Schilde Dessel Neerpelt Bassevelde Sas�van�Gent Lille Tielen Kasterlee Lommel Sint-Gillis-Waas Zwijndr. Deurne Rauw Oelegem Zandhoven interregionale�knoop Brugge Maldegem Stekene Ranst Vorselaar Kaprijke Vrasene Womm. Mol Overpelt Zelzate Beveren Kaulille Sijsele Kemzeke Herentals Borsb. Grobbendonk bovenlokale�of�stedelijke�knoop Jabbeke Eeklo Wilrijk Sint-Niklaas Kruibeke Mortsel Broechem Bocholt Moerbeke Hoboken Nijlen Geel Kinrooi Wachtebeke Balen belangrijke�halte Gistel Edegem Hove Bree Zedelgem Oostkamp Knesselare Waarschoot Zaffelare Herenthout Peer Kessenich Nieuwpoort Aarts. Hechtel Eernegem Olen Oevel Meerhout De�Panne Zomergem Elversele Temse Lokeren Kontich Lint Berlaar Wijchmaal Maaseik Koksijde Evergem Lochristi Schelle Reet Lier Meeuwen Koekelare Lovendegem Leopoldsburg Neeroeteren Interstedelijke�en�(inter)regionale Waasmunster Bornem Oostham Waarloos Laakdal Kwaadmechelen Gruitrode Veurne Aalter Hamme Boom Duffel Heist-op-den-Berg Westerlo vervoersstructuur�per�spoor Beverlo Zele Rumst Adinkerke Puurs St-Kat.-Waver Tessenderlo Elen Torhout Wingene Destelbergen Willebroek Hulshout Opoeteren Heusden trein Ruiselede Kalken Sint-Amands Herselt Paal Helchteren Dunkerque Nevele GENT Tisselt Putte Opglabbeek Diksmuide Zwevezele Dendermonde Beringen Houthalen light-train Alveringem Kortemark Lichtervelde Laarne Dilsen-Stokkem Bachte-M-L Buggenhout Bonheiden St.-M.-L. Wetteren Wichelen Zolder As sneltram Sittard Tielt Londerzeel Kap.-o/d-Bos Diest Merelbeke Lebbeke Aarschot Hooglede Deinze Mechelen Keerbergen Lummen Zonhoven regionale�tram De�Pinte Tremelo Houthulst Ardooie Merchtem Haacht Rotselaar Scherpenheuvel Maasmechelen Staden Dentergem Aalst Genk Oosterzele Meise Halen Kermt Verbindend�busvervoer Meulebeke Opwijk Nazareth Kampenhout Bekkevoort Hasselt Vleteren Zutendaal Oostrozebeke Gavere Sint-Lievens-Houtem Vilvoorde Herk-de-Stad snelbus Zulte Rekem Roeselare Wielsbeke Ouwegem Asse Grimbergen Herent Izegem Burst Haaltert Zaventem Holsbeek verbindende�streeklijn Langemark- Wemmel Luchthaven Diepenbeek Lanaken Poelkapelle Affligem Tielt-Winge Kortenaken Munsterbilzen Moorslede Kruishoutem Zingem Heizel Geetbets Harelbeke Alken Poperinge Denderleeuw Kortenberg Lubbeek Kuurne Waregem Zwalm Ternat Zellik Leuven Ontsluitend�busvervoer Wortegem Herzele Bertem Bilzen Ledegem Kraainem Glabbeek Kortessem Deerlijk Zottegem Ninove Liedekerke Dilbeek Nieuwerkerken ontsluitende�streeklijn Horebeke Hoeselt Ieper Wevelgem Anzegem Aspelare Wellen Maastricht Oudenaarde Sint-Maria-Lierde BRUSSEL Oud-Heverlee Zoutleeuw Menen Schepdaal Sint-Truiden Bierbeek Tienen Riemst Steenvoorde Wervik Kortrijk Zwevegem Tervuren Borgloon (Voor)stedelijk�openbaar�vervoer Lennik COOVI Heuvelland Schorisse Jezus-Eik Linter Zuun Brakel Huldenberg Tongeren Mesen Overijse Hoegaarden Avelgem Geraardsbergen Landen Ronse Galmaarden Gooik Bailleul Hoeilaart Gingelom Heers Comines Mouscron Voeren Jeuk Flobecq St-Gen.-Rode Grez-Doiceau Tourcoing Herne Juprelle Hazebrouck Spiere-Helkijn Wavre Jodoigne Visé Bever Halle Waterloo Montenaken Herstappe Celles St-Pieters-Kapelle Noot: Roubaix Lessines Armentières Waremme Lokale�bussen,�functionele�ritten�en Frasnes-les-Anvaing Ottignies Louvain-la-Neuve Hannut vraagafhankelijk�vervoer�worden�niet LIEGE op�kaart�weergegeven

LILLE Tournai Leuze-en-Hainaut Ath De mobiliteitsvisie van Limburg De Lijn Limburg bouwt verder op het bekende Spartacus Spartacusplan, dat via een hoogwaardig netwerk van versie 2020 regionaal openbaar vervoer

tot een wijziging van de De toekomst van het openbaar vervoer in waar ze vlot kunnen overstappen op de snelle Limburg is al enige tijd in de maak. De Lijn verbindingen. In 2012 start een sneltramver- verplaatsingsgewoonten in heeft enkele jaren geleden het Spartacusplan binding tussen Hasselt en Maastricht, in 2013 ontwikkeld, met als bedoeling om een effici- volgt een sneltramlijn tussen de Limburgse Limburg moet leiden. ‘De Lijn ënt openbaarvervoernetwerk uit te bouwen provinciehoofdplaats en Maasmechelen, nog in Belgisch-Limburg. Onder meer de NMBS een jaar later moeten ook Hasselt en Lommel wil een duurzame bijdrage is hierbij een belangrijke partner. Het Spar- via sneltram verbonden zijn. Tegen 2020 tacusplan omvat een knooppuntenmodel, komen er nog verbindingen bij op andere leveren tot de vrijwaring waarbij treinen, sneltrams en snelbussen mobiliteitsassen. Cynthia Langenaken, op elkaar aansluiten in strategisch gekozen afdelingshoofd Marketing en Communicatie op lange termijn van de knooppunten. Ontsluitende en lokale buslij- van De Lijn Limburg: ‘Het volledige net zal nen halen de reizigers op in de omringende worden geoptimaliseerd in functie van het leefkwaliteit in de provincie.’ regio en brengen ze naar de knooppunten, potentieel van specifieke verbindingen.’ 22 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 Verdere verfijning de hoofdknoop van het netwerk. Trein en is er een knooppunt voorzien in Neerpelt. De Lijn Limburg heeft in het kader van de bus zullen elkaar hier rond hetzelfde tijdstip Een sneltram tussen Hasselt en Maastricht Mobiliteitsvisie 2020 haar Spartacusplan ontmoeten, zodat reizigers zonder lange is van strategisch belang voor de uitbouw geactualiseerd en uitgebreid. Cynthia Lan- wachttijden kunnen overstappen naar alle van de Transnationale Universiteit Limburg, genaken: ‘Het spreekt voor zich dat we niet richtingen. Maar dat volstaat niet. Er is de toeristische en economische aantrek- opnieuw van nul zijn moeten beginnen. In nood aan nieuwe regionale spoorverbin- kingskracht van Hasselt en Maastricht, het een eerste fase werd in het Spartacusplan dingen op belangrijke relaties vanuit de woon-werkverkeer tussen beide Limburgen gefocust op de trein-, sneltram. en snel- hoofdknoop, onder meer naar Maastricht, en de aantakking op het Euregionaal open- busverbindingen. Nu – in een volgende Maasmechelen, de campus Diepenbeek baar vervoer in Zuid-Limburg en rond Aken. fase – worden ook de streeklijnen concreet vooral ook naar het noorden van Limburg. Voor relatief kleinere vervoerstromen dan ingevuld, rekening houdend met alle regels Op deze relaties, waar ooit treinen gereden die waarvoor een sneltram het aangewezen van netmanagement en de verplaatsings- hebben, bieden sneltrams een duurzame exploitatiemiddel is, zijn er snelbussen, stromen die voorspeld worden voor 2020. oplossing. Daarnaast wordt het regionet die in elke gemeente maar een paar halte- Dat is het nieuwe aan deze versie. We versterkt met snelbusverbindingen op plaatsen hebben, zodat ze een interessante moeten ervoor zorgen dat de sneltram, de relaties die minder voor spoorbediening in gemiddelde snelheid kunnen halen. Zeker snelbussen en de (boven)lokale lijnen op aanmerking komen. Op strategisch gekozen op zulke lijnen zou voor bussen een hogere hetzelfde tijdstip op de knooppunten aanko- plaatsen liggen knooppunten waar, net als maximumsnelheid dan 75 km/uur ook men. Dat heeft heel wat consequenties voor in Hasselt, alle openbaar vervoer mekaar bijdragen tot een vlotte rit. Een goeie door- het traject. Als we tien minuten te vroeg in tegelijk ontmoet om vlotte overstappen toe stroming is ook een sine qua non. een knooppunt zouden aankomen, hebben te laten. Betrouwbare aansluitingen tussen we tien minuten extra om de bus een stukje trein en bus worden voorzien via knooppun- Waardevol alternatief ontsluitend te laten rijden. Het busnet zal ten in Hasselt, Genk, Sint-Truiden, Tongeren, Reizigers kunnen overstappen tussen trein, volledig worden afgestemd op de knoop- Beringen en in het verstedelijkt gebied bus en tram. Het resultaat is dat ze zo vlot punten. Dat betekent dat de lijnen er in de Noord-Limburg.’ en zo snel mogelijk hun bestemming kunnen toekomst helemaal anders zullen uitzien. De bereiken. Cynthia Langenaken: ‘Voor ver- gemeenten waar de sneltram niet passeert, Nieuwe sneltramlijnen plaatsingen over lange afstanden kan het zullen alvast niet over het hoofd worden De Lijn voorziet drie nieuwe sneltramlijnen openbaar vervoer vandaag nog niet concur- gezien.’ vanuit Hasselt via Diepenbeek, Bilzen en reren met de auto. Zeker niet als reizigers Lanaken: naar Maastricht via Diepen- twee of meer lijnen moeten gebruiken om Snelle verbindingen tussen de beek en Genk, naar Maasmechelen, en op hun bestemming te geraken. Binnen de steden naar Lommel via onder meer Neerpelt en provincie is er immers geen echt knooppunt De Lijn wil in Limburg een regionaal Overpelt. De sneltrams moeten zorgen voor openbaar vervoer waar trein, tram en netwerk van snelle verbindingen tussen voor snellere reistijden en een betere bus vlot op elkaar aansluiten in verschil- de steden uitbouwen. Cynthia Langen- regelmaat op de zwaardere vervoersas- lende richtingen. Het openbaar vervoer is aken: ‘Belangrijk is dat bus, sneltram en sen. De bipool Hasselt-Genk krijgt een nu niet overal even snel en er gaat ook wel trein daarbij met elkaar samenwerken als snelle en hoogfrequente verbinding via eens tijd verloren door lange overstaptijden. één systeem voor openbaar vervoer, met de campus van Universiteit Hasselt en de Ook in Limburg willen we de kwaliteit van duidelijke overstappunten en korte over- hogescholen. In Eisden (Maasmechelen) het openbaar vervoer optrekken om een staptijden. We vertrekken van de bestaande komt er een knooppunt in de Bloemenlaan, waardevol alternatief te kunnen bieden voor spoorverbindingen van de NMBS. De waar reizigers vlot kunnen overstappen op de personenwagen.’ provinciehoofdstad Hasselt ligt op het de bussen naar onder andere Maaseik en kruispunt van spoor- en buslijnen en wordt Lanaken(-Maastricht). In Noord-Limburg 23 Breda Tilburg

Goirle Roosendaal Bergen-op-Zoom Provinciale�openbaar-vervoerstructuur�Oost-Vlaanderen Essen Baarle-Hertog EINDHOVEN Stedelijkheidsgraad Wuustwezel Ravels grootstedelijk�gebiedHoogstraten Knokke-Heist Zandvliet Kalmthout regionaal�stedelijk�gebiedMerksplas Reusel Eersel Zeebrugge Putte Rijkevorsel Valkenswaard Blankenberge Oostburg Brecht Bladel Maria Ter�Heide Turnhout Terneuzen Stabroek kleinstedelijk�gebiedBeerse Westkapelle Kapellen Arendonk Sluis Malle Vosselaar Oud-Turnhout St-Job-in-’t-Goor Hulst Kieldrecht Brasschaat Aardenburg Knooppunten Retie Watervliet ‘s�Gravenwezel Sint-Antonius Gierle Oostende De�Haan Kallo Schoten Achel Hamont Weert Zuienkerke ANTWERPEN internationale�knoop Sint-Laureins Assenede Schilde Dessel Neerpelt Bassevelde Sas�van�Gent Lille Tielen Kasterlee Lommel Sint-Gillis-Waas Zwijndr. Deurne Rauw Oelegem Zandhoveninterstedelijke�IC/IR�knoop Brugge Maldegem Stekene Ranst Vorselaar Kaprijke Vrasene Womm. Mol Overpelt Zelzate Beveren Kaulille Sijsele Kemzeke Herentals Borsb. Grobbendonkinterregionale�knoop Jabbeke Eeklo Wilrijk Sint-Niklaas Kruibeke Mortsel Broechem Bocholt Moerbeke Hoboken Nijlen Geel Kinrooi Wachtebeke bovenlokale�of�stedelijke�knoop Balen Gistel Edegem Hove Bree Zedelgem Oostkamp Knesselare Waarschoot Zaffelare Herenthout Peer Kessenich Nieuwpoort Aarts. Hechtel Eernegem Olen Oevel Meerhout De�Panne Zomergem Elversele Temse belangrijke�halte Lokeren Kontich Lint Berlaar Wijchmaal Maaseik Koksijde Evergem Lochristi Schelle Reet Lier Meeuwen Koekelare Lovendegem Leopoldsburg Neeroeteren Waasmunster Bornem Oostham Waarloos Laakdal Kwaadmechelen Gruitrode Veurne Aalter Hamme Boom Duffel Heist-op-den-Berg Westerlo Beverlo Zele Rumst Interstedelijke�en�(inter)regionale Adinkerke Puurs St-Kat.-Waver Tessenderlo Elen Torhout Wingene Destelbergen Willebroek Hulshout Opoeteren vervoersstructuur�per�spoor Heusden Ruiselede Kalken Sint-Amands Herselt Paal Helchteren Dunkerque Nevele GENT Tisselt Putte Opglabbeek Diksmuide Zwevezele Dendermonde Beringen Houthalen Alveringem Kortemark Lichtervelde Laarne trein Dilsen-Stokkem Bachte-M-L Buggenhout Bonheiden St.-M.-L. Wetteren Wichelen Zolder As Sittard Tielt Londerzeel Kap.-o/d-Bos light-train Diest Merelbeke Lebbeke Aarschot Hooglede Deinze Mechelen Keerbergen Lummen Zonhoven De�Pinte sneltramTremelo Houthulst Ardooie Merchtem Haacht Rotselaar Scherpenheuvel Maasmechelen Staden Dentergem Aalst regionale�tram Genk Oosterzele Meise Halen Kermt Meulebeke Opwijk Nazareth Kampenhout Bekkevoort Hasselt Vleteren Zutendaal Oostrozebeke Gavere Sint-Lievens-Houtem Vilvoorde Herk-de-Stad Zulte Verbindend�busvervoer Rekem Roeselare Wielsbeke Ouwegem Asse Grimbergen Herent Izegem Burst Haaltert Zaventem Holsbeek Langemark- Wemmel Luchthaven snelbus Diepenbeek Lanaken Poelkapelle Affligem Tielt-Winge Kortenaken Munsterbilzen Moorslede Kruishoutem Zingem Heizel Geetbets Harelbeke Alken Poperinge Denderleeuw Kortenberg verbindende�streeklijnLubbeek Kuurne Waregem Zwalm Ternat Zellik Leuven Wortegem Herzele Bertem Bilzen Ledegem Kraainem Glabbeek Kortessem Deerlijk Zottegem Ninove Liedekerke Dilbeek Nieuwerkerken Horebeke Ontsluitend�busvervoer Hoeselt Ieper Wevelgem Anzegem Aspelare Wellen Maastricht Oudenaarde Sint-Maria-Lierde BRUSSEL Oud-Heverlee Zoutleeuw Menen Schepdaal ontsluitende�streeklijn Sint-Truiden Bierbeek Tienen Riemst Steenvoorde Wervik Kortrijk Zwevegem Tervuren Borgloon Lennik COOVI Heuvelland Schorisse Jezus-Eik Linter Zuun Brakel Huldenberg(Voor)stedelijk�openbaar�vervoer Tongeren Mesen Overijse Hoegaarden Avelgem Geraardsbergen Landen Ronse Galmaarden Gooik Bailleul Hoeilaart Gingelom Heers Comines Mouscron Voeren Jeuk Flobecq St-Gen.-Rode Grez-Doiceau Tourcoing Herne Juprelle Hazebrouck Spiere-Helkijn Wavre Jodoigne Visé Bever Halle Waterloo Montenaken Herstappe Celles St-Pieters-Kapelle Roubaix Lessines Armentières Waremme Frasnes-les-Anvaing Ottignies Noot:Louvain-la-Neuve Hannut Lokale�bussen,�functionele�ritten�en LIEGE vraagafhankelijk�vervoer�worden�niet LILLE Tournai Leuze-en-Hainaut Ath op�kaart�weergegeven

De Mobiliteitsvisie Oost- Oost-Vlaanderen Vlaanderen geeft de krachtlijnen voor het Ervaring met de openbaarvervoernetwerk in Oost-Vlaanderen weer. Op toekomst het programma staan naast De Lijn Oost-Vlaanderen heeft al enige –stromen, de sterke groei van het aantal IC/IR-verbindingen ook ervaring met de toekomst. Het Pegagusplan reizigers op het openbaar vervoer, het regio Gent, dat zes jaar geleden werd voor- toenemende congestieprobleem en de lighttrain- en sneltramassen gesteld, bood een langetermijnvisie voor toenemende milieuproblematiek, is het de regio Gent en was opgebouwd rond drie noodzakelijk om de bestaande beleidsplan- aangevuld met verbindende speerpunten: de uitbouw van een tramnet nen aan te passen. In het kader van een van zes nieuwe en/of versterkte lijnen; een globale toekomstvisie voor Vlaanderen en ontsluitende buslijnen. uitbreiding van het busnetwerk en de ontwik- met specifieke aandacht voor bereikbaar- keling van een Park&Ride-gordel rond de heid, leefbaarheid en duurzaamheid, agglomeratie Gent. Daarbij waren snelheid, ontwikkelde De Lijn Oost-Vlaanderen haar comfort en capaciteitsverhoging de centrale visie op een toekomstig en hoogwaardig doelstellingen. Nele Huys, hoofd Marketing openbaar vervoernet voor de volledige & Marktonderzoek van De Lijn Oost-Vlaan- provincie Oost-Vlaanderen. Nele Huys: deren: ‘Een reeds gerealiseerd voorbeeld van ‘Het resultaat is een kwalitatief hoogstaand dit Pegasusplan regio Gent is de verlenging openbaarvervoernetwerk gebaseerd op een van de tramlijn naar Expo.’ hiërarchische structuur van knooppunten en verbindingen. De Mobiliteitsvisie 2020 Bestaande plannen aangepast voor Oost-Vlaanderen is een ambitieus en Door recente evoluties, zoals ruimtelijke innovatief toekomstplan voor huidige en toe- socio-economische ontwikkelingen, de komstige generaties. Het plan weerspiegelt evolutie van verplaatsingsbehoeften en een duidelijk geïntegreerde visie voor het

24 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 openbaar vervoer als een duurzaam, vlot en staat in voor de aanvoer van reizigers uit uit te breiden. Uit evaluaties is immers milieuvriendelijk alternatief voor autoverkeer alle regio’s naar belangrijke kernen en gebleken dat het tramconcept door zijn en woon-werkverkeer.’ openbaarvervoerknooppunten; hoge penetratiegraad in het grootstedelijk • een sterke vertramming van de stamas- gebied de beste openbaarvervoerprestaties Structuurbepalende elementen sen in het grootstedelijk gebied Gent naar neerzet. Het tramnetwerk vormt dus het De belangrijkste structuurbepalende ele- Evergem, Mariakerke, Sint-Denijs-Westrem basisnetwerk voor het grootstedelijke open- menten in het wensnet Oost-Vlaanderen en Sint-Martens-Latem, Zwijnaarde, baarvervoeraanbod in Gent. De regionale zijn: Merelbeke, Melle, Destelbergen, Meu- en stedelijke ontsluitende bussen blijven • een sterk uitgebouwd treinnetwerk met lestede, Oostakker en Lochristi (cfr. behouden indien het bedieningsgebied vol- IC/IR-verbindingen op intergewestelijk, Pegasusplan regio Gent, 2003); doende afwijkt van het bedieningsgebied van interstedelijk en interregionaal niveau; • de versterking van het voorstedelijk open- de tramas. Het is wel de bedoeling om op • een voorstedelijk lighttrainnetwerk in de baar vervoer door het introduceren van termijn het aantal bussen binnen het stede- Gentse regio (radiale structuur tot de een voorstadsbusnetwerk in Aalst en Sint- lijke centrum tot een minimum te beperken. eerste gordel kleinstedelijke gebieden rond Niklaas; Gent). Om dit concept ideaal te laten func- • de ontsluiting van de haven van Gent, Project Gent Sint-Pieters tioneren, wordt de spoorgebonden ring de Waaslandhaven en andere grote Het Project Gent Sint-Pieters staat volledig rond Gent aan de westkant gesloten industrieterreinen via een specifieke los van de nieuwe mobiliteitsvisie van De Lijn • lokale treinen vanuit Oost-Vlaamse GEN- exploitatiestructuur. We denken hierbij aan Oost-Vlaanderen, maar geeft het wel een stations (Zottegem, Geraardsbergen, ophaallijnen die werknemers brengen naar belangrijke meerwaarde. De grootscheepse Ninove, Aalst, Denderleeuw en Dender- een vast punt, waar ze met de bus naar werken in en rond het Sint-Pietersstation monde) naar Brussel; hun werk kunnen worden gebracht. in Gent, die in 2007 zijn aangevat, zullen • sneltramassen tussen Aalst en Brussel en tegen 2016 of 2017 klaar zijn. Naast een tussen Ninove en Brussel; Het wensnet Oost-Vlaanderen geeft enkel vernieuwd treinstation komt er een nieuw • een sneltramverbinding tussen de steden de structuurbepalende elementen van het bus- en tramstation, een fietsenstalling Aalst, Dendermonde en Sint-Niklaas; openbaarvervoernetwerk weer. Vandaar dat voor 10.000 tweewielers, een ondergrondse • snelbussen vanuit het Waasland richting de bestaande functionele en vraagafhanke- parkeergarage, een tweede stationsplein, Antwerpen; lijke bedieningen niet weergegeven zijn op een verbindingsweg met de R4, een inge- • een sterk ontwikkeld net van verbindende het wensnet. richt natuurgebied en een bouwproject en ontsluitende buslijnen op regionaal met nieuwe woningen en kantoren. De Lijn, niveau complementair aan de spoorge- Trams centraal NMBS-Holding, Infrabel, Eurostation, de Stad bonden relaties zorgt voor een voedend Het openbaarvervoerbeleid van de stad Gent en het Vlaamse Gewest werken nauw systeem naar het GEN-netwerk en het Gent is er uitdrukkelijk op gericht om samen om dat huzarenstuk tot een goed voorstedelijk net van Gent. Dit busnetwerk de tramstructuur in de toekomst verder einde te brengen. 25 Breda Tilburg

Goirle Roosendaal Bergen-op-Zoom Essen Baarle-Hertog EINDHOVEN

Wuustwezel Ravels Hoogstraten Knokke-Heist Zandvliet Kalmthout Merksplas Reusel Zeebrugge Eersel Putte Rijkevorsel Bladel Valkenswaard Blankenberge Oostburg Brecht Maria Ter�Heide Turnhout Terneuzen Stabroek Beerse Westkapelle Kapellen Arendonk Sluis Malle Vosselaar Oud-Turnhout Provinciale�openbaar-vervoerstructuur�Vlaams-BrabantSt-Job-in-’t-Goor Hulst Kieldrecht Brasschaat Aardenburg Retie Watervliet ‘s�Gravenwezel Sint-Antonius Gierle Oostende De�Haan Kallo Schoten Noot: StedelijkheidsgraadAchel Hamont Weert Zuienkerke ANTWERPEN Sint-Laureins Assenede Schilde Lokale�bussen,�functionele�ritten�enDessel Neerpelt Bassevelde Sas�van�Gent Lille Tielen Kasterlee Lommel grootstedelijk�gebied Sint-Gillis-Waas Zwijndr. Deurne Rauw Oelegem Zandhoven vraagafhankelijk�vervoer�worden�niet Brugge Maldegem Stekene Ranst Vorselaar Kaprijke Vrasene Womm. op�kaart�weergegevenMol Overpelt Zelzate Beveren regionaal�stedelijk�gebiedKaulille Sijsele Kemzeke Herentals Borsb. Grobbendonk Jabbeke Eeklo Wilrijk Sint-Niklaas Kruibeke Mortsel Broechem Bocholt Moerbeke Hoboken Nijlen Geel kleinstedelijk�gebied Kinrooi Wachtebeke Balen Gistel Edegem Hove Bree Zedelgem Oostkamp Knesselare Waarschoot Zaffelare Herenthout Peer Kessenich Nieuwpoort Aarts. Hechtel Eernegem Olen Oevel Meerhout De�Panne Zomergem Elversele Temse Lokeren Kontich Lint Berlaar KnooppuntenWijchmaal Maaseik Koksijde Evergem Lochristi Schelle Reet Lier Meeuwen Koekelare Lovendegem Leopoldsburg Neeroeteren Waasmunster Bornem Oostham Waarloos Laakdal Kwaadmechelen Gruitrode Veurne Aalter Hamme Boom Duffel Heist-op-den-Berg Westerlo internationale�knoop Beverlo Zele Rumst Adinkerke Puurs St-Kat.-Waver Tessenderlo Elen Torhout Wingene Destelbergen Willebroek Hulshout Opoeteren Heusden interstedelijke�IC/IR�knoop Ruiselede Kalken Sint-Amands Herselt Paal Helchteren Dunkerque Nevele GENT Tisselt Putte Opglabbeek Diksmuide Zwevezele Dendermonde Beringen Houthalen Alveringem Kortemark Lichtervelde Laarne interregionale�knoop Dilsen-Stokkem Bachte-M-L Buggenhout Bonheiden St.-M.-L. Wetteren Wichelen Zolder As Sittard Tielt Londerzeel Kap.-o/d-Bos Diest Merelbeke Lebbeke Aarschot bovenlokale�of�stedelijke�knoop Hooglede Deinze Mechelen Keerbergen Lummen Zonhoven De�Pinte Tremelo Houthulst Ardooie Merchtem Haacht Rotselaar Scherpenheuvel Maasmechelen Staden Dentergem Aalst belangrijke�halteGenk Oosterzele Meise Halen Kermt Meulebeke Opwijk Nazareth Kampenhout Bekkevoort Hasselt Vleteren Zutendaal Oostrozebeke Gavere Sint-Lievens-Houtem Vilvoorde Herk-de-Stad Zulte Rekem Roeselare Wielsbeke Ouwegem Asse Grimbergen Herent Izegem Burst Haaltert Zaventem Holsbeek Interstedelijke�en�(inter)regionale Langemark- Wemmel Luchthaven Diepenbeek Lanaken Poelkapelle Affligem Tielt-Winge Kortenaken Munsterbilzen Moorslede Kruishoutem Zingem Heizel Geetbets vervoersstructuur�per�spoor Harelbeke Alken Poperinge Denderleeuw Kortenberg Lubbeek Kuurne Waregem Zwalm Ternat Zellik Leuven Wortegem Herzele Bertem trein Bilzen Ledegem Kraainem Glabbeek Kortessem Deerlijk Zottegem Ninove Liedekerke Dilbeek Nieuwerkerken Wevelgem Horebeke GENHoeselt Maastricht Ieper Anzegem Aspelare BRUSSEL Wellen Oudenaarde Sint-Maria-Lierde Oud-Heverlee Zoutleeuw light-train Menen Schepdaal Sint-Truiden Bierbeek Tienen Riemst Steenvoorde Wervik Kortrijk Zwevegem Tervuren Borgloon sneltram Lennik COOVI Heuvelland Schorisse Jezus-Eik Linter Zuun regionale�tram Brakel Huldenberg Tongeren Mesen Overijse Hoegaarden Avelgem Geraardsbergen Landen Ronse Galmaarden Gooik Bailleul Hoeilaart Gingelom Heers Verbindend�busvervoer Comines Mouscron Voeren Jeuk Flobecq St-Gen.-Rode Grez-Doiceau snelbus Tourcoing Herne Juprelle Hazebrouck Spiere-Helkijn Wavre Jodoigne Visé Bever Halle Waterloo Montenaken verbindende�streeklijnHerstappe Celles St-Pieters-Kapelle Roubaix Lessines Armentières Waremme Frasnes-les-Anvaing Ontsluitend�busvervoer Ottignies Louvain-la-Neuve Hannut ontsluitende�streeklijn LIEGE (Voor)stedelijk�openbaar�vervoer LILLE Tournai Leuze-en-Hainaut Ath

Nergens in België is de Vlaams-Brabant autoverkeersdruk zo groot als in Vlaams-Brabant. Koning van de files De opwaardering van het ‘Hoe zullen de verplaatsingsstromen in autoverkeersdruk in Vlaams-Brabant wordt openbaar vervoer kan een onze provincie lopen in 2020? Welke steeds groter. Transport en Mobility heeft verbindingen bieden een antwoord op de enkele jaren geleden via een studie de 25 fundamentele bijdrage vervoersvraag in 2020?’ Francy Peeters, belangrijkste filepunten gelokaliseerd. Wel, directeur De Lijn Vlaams-Brabant, stelt de 19 van die 25 filepunten bevinden zich in leveren tot de ontlasting van vragen én geeft de antwoorden op de vragen. Vlaams-Brabant. Dat zegt genoeg. Het mobi- ‘In het onderzoek naar de Mobiliteitsvi- liteitsprobleem weerspiegelt zich ook in het de R0 en het autoverkeer sie 2020 hebben we aan de hand van het openbaar vervoer. Als de Ring rond Brussel multimodaal verkeersmodel het potentieel vastzit, tijdens de spits of door een ongeval, elders in de provincie. van toekomstige verbindingen onderzocht. wijken de pendelaars uit naar de gewestwe- Hierdoor krijgen wij een beter idee welke gen, waar wij met onze bussen rijden. Met Directeur Francy Peeters verbindingen nodig zijn en waar we moeten als gevolg dat ook die wegen dichtslibben en overstappen naar een hoogwaardiger vorm onze bussen ernstige vertragingen oplopen. van De Lijn Vlaams-Brabant: van openbaar vervoer.’ De mobiliteitsvisie Dat gebeurt jammer genoeg bijna dagelijks. van De Lijn Vlaams-Brabant bouwt gedeel- De basisstructuur van het netwerk zijn ‘Ons uitgangspunt is: wat is telijk voort op het Pegasus-plan, Regionet dan ook twee radiale tramnetwerken rond Brabant-Brussel, aangepast aan de ver- de twee polen die het meeste autoverkeer het beste voor de reiziger?’ plaatsingsbehoeften in 2020 en aangevuld genereren voor Vlaams-Brabant: Brussel met belangrijke input van maatschappelijke en Leuven. Voor Brussel wordt dit radiaal actoren. Francy Peeters: ‘We hebben ons netwerk aangevuld met een tangentiële een beeld gevormd van de mobiliteitseisen tramverbinding in de Vlaamse Rand rond in 2020. De globale visie van het Regionet Brussel. Hierdoor trachten wij een maximaal past nog steeds in dit beeld maar we hebben effect te creëren voor de ontlasting van de vastgesteld dat er een aantal opportuniteiten R0.’ en noden waren tot verbetering en voor het opwaarderen van bepaalde assen naar een Brussel: centrale rol in de hoger kwalitatief niveau.’ structuur van het netwerk Op een aantal assen rond de hoofdstad De filekoning wil De Lijn radiale sneltramlijnen imple- ‘De realisatie van ons plan is hoognodig. De menteren: Ninove-Brussel, Aalst-Brussel,

26 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 Heist-op-den-Berg-Haacht-Brussel en Boom- uitgebreid om zo de R0 te ontlasten. Samen Leuven, Tienen-Leuven, Diest-Leuven en Brussel. Francy Peeters: ‘We kiezen hierbij met dit nieuw hoogwaardig aanbod zal het Aarschot-Leuven. We opteren ook voor voor een sneltram met een beperkt aantal openbaar vervoer een fundamentele bijdrage een spoorgebonden verbinding vanuit de stopplaatsen, omdat de afstanden vrij groot leveren aan de ontlasting van de R0 rond Kempen, zonder stopplaats tussen Aarschot zijn en de dichtheid niet helemaal gespreid Brussel. Belangrijk hiervoor is het voorzien en Leuven. Voor verbindingen waar de ver- is over de as. Op basis van de analyse van van een groot aantal overstapknopen, opdat plaatsingsstromen beperkter zijn, voorzien het soort verplaatsing zijn er ook enkele ont- onze reizigers vlot van het radiale netwerk we verbindende en ontsluitende streeklijnen.’ sluitende tramrelaties opgenomen, wat wil kunnen overstappen op het tangentiële zeggen dat de tram er vaker moet stoppen netwerk in de rand rond Brussel.’ Het beste voor de reiziger om de reiziger optimaal te verplaatsen: Francy Peeters: ‘We kunnen onze prioritei- Leuven - Kortenberg-Brussel, Halle-Sint- Ontwikkeling knooppunt ten stellen op basis van het potentieel en Pieters-Leeuw-Brussel, Waterloo-Brussel. Zaventem luchthaven het structureel belang van de verbinding in Onze plannen betekenen een sterke aanvul- Met de ontwikkelingen van het DIABOLO- het openbaarvervoeraanbod, maar beleids- ling van het huidige net, maar sluiten ook project wordt het NMBS-station Zaventem beslissingen op Vlaams, provinciaal en aan bij het toekomstige GEN-netwerk dat de Luchthaven van nationaal belang en wordt lokaal niveau spelen ook een belangrijke rol. NMBS ontwikkelt. Naast het spoorgebonden de knooppuntfunctie steeds belangrijker. De Daarnaast worden de nieuwe projecten ook hoogwaardig openbaar vervoer voorzien we voorgestelde tramlijn uit Heist-op-den-Herg afgestemd op het aanbod en de toekomstvi- ook snelbussen, onder andere vanuit Gooik, en Haacht naar Brussel en de tangentiële sies van de NMBS, MIVB en TEC. Belangrijk Overijse en Lennik naar Brussel. Wat we ook tramlijn bedienen beide Zaventem Lucht- voor De Lijn Vlaams-Brabant is: wat is het zien, is een tweede tangentiële ring, vanuit haven. Hierdoor wordt het toenemende beste voor de reiziger?’ het Pajottenland naar Asse, wat het belang belang van deze knoop versterkt. Ook voor van Asse als kantonhoofdplaats met een de werknemers van de luchthavenregio en de Gezonder, welvarender en een ziekenhuis en een grote schoolgemeenschap passagiers van de luchthaven betekenen de beter bereikbaar onderstreept.’ nieuwe tramlijnen een aanzienlijke verbete- Francy Peeters: ‘Ik ben er rotsvast van ring van de bereikbaarheid. overtuigd dat we als openbare vervoermaat- Tangentiële tramrelaties: schappij een waardevolle bijdrage kunnen bijdrage ontlasting R0 Leuven: leefbare stad in volle leveren tot een duurzame mobiliteit. Een ‘De tangentiële relaties in de Vlaamse Rand ontwikkeling structurele verbetering van het openbaar rond de hoofdstad blijven sterk groeien. De Leuven is een ander verhaal. Francy Peeters: vervoer zal de hele provincie – dus niet busexploitatie die we voorzien hadden in ‘De afgelopen 10-15 jaar hebben we er een alleen Brussel en Leuven – ten goede komen. ons Regionet, blijkt ontoereikend. We stellen sterk busnetwerk uitgebouwd. Daar plukken Deze mobiliteitsvisie is een ambitieuze visie twee tangentiële tramrelaties in de Vlaamse we vandaag de vruchten van. Het aantal waarmee Vlaams-Brabant tegen 2020 beter Rand voor, aan de oostkant van Tervuren reizigers op ons net in en rond Leuven is bereikbaar, gezonder en welvarender kan naar Zaventem Luchthaven en via Vilvoorde gestegen van 9 tot 41 miljoen per jaar. Daar- worden. We hopen dan ook dat de Vlaamse naar de Heizel en het UZ Brussel (Jette), door blijft Leuven een leefbare stad, ondanks en lokale overheden onze voorstellen ernstig aan de westkant van het UZ Brussel naar de toenemende druk van het autoverkeer. in overweging zullen nemen en willen Dilbeek, Beersel en Sint-Genesius-Rode. Het beste bewijs dat we met openbaar meewerken aan het uitbouwen van deze Het verplaatsingspatroon wijst op veel korte vervoer écht een verschil kunnen maken. Om visie. Zeker ook de samenwerking tussen verplaatsingen in de Rand, daarom zullen optimaal in te spelen op de belangrijke ont- De Lijn en de verschillende overheden voor deze trams een ontsluitende functie krijgen. wikkelingen in en rond Leuven (Gasthuisberg, de verbetering van de doorstroming is een Ook aansluiting op het MIVB-metronet is Wetenschapspark Arenberg, stationsomge- essentieel onderdeel in de succesvolle reali- voorzien. In het kader van START hebben ving, ontwikkeling Vaartkom,…) stellen we satie van de mobiliteitsvisie 2020.’ we de laatste jaren het busaanbod al sterk een ook radiaal tramnetwerk voor: Tervuren- 27 Breda Tilburg

Goirle Roosendaal Bergen-op-Zoom Essen Provinciale�openbaar-vervoerstructuur�West-Vlaanderen Baarle-Hertog EINDHOVEN

Wuustwezel Ravels Stedelijkheidsgraad Hoogstraten Knokke-Heist grootstedelijk�gebied Zandvliet Kalmthout Merksplas Reusel Eersel Zeebrugge Putte Rijkevorsel Valkenswaard Blankenberge Oostburg regionaal�stedelijk�gebied Brecht Bladel Maria Ter�Heide Turnhout Terneuzen Stabroek Beerse Westkapelle kleinstedelijk�gebied Kapellen Arendonk Sluis Malle Vosselaar Oud-Turnhout St-Job-in-’t-Goor Hulst Kieldrecht Brasschaat Aardenburg Retie Watervliet ‘s�Gravenwezel Sint-Antonius Gierle Oostende De�Haan Knooppunten Kallo Schoten Achel Hamont Weert Zuienkerke ANTWERPEN Sint-Laureins Assenede Schilde Dessel Neerpelt Bassevelde Sas�van�Gent Lille Tielen Kasterlee Lommel internationale�knoopSint-Gillis-Waas Zwijndr. Deurne Rauw Oelegem Zandhoven Brugge Maldegem Stekene Ranst Vorselaar Kaprijke Vrasene Womm. Mol Overpelt Zelzate interstedelijke�IC/IR�knoop Beveren Kaulille Sijsele Kemzeke Herentals Borsb. Grobbendonk Jabbeke Eeklo Wilrijk Sint-Niklaas Kruibeke Mortsel Broechem Bocholt interregionale�knoopMoerbeke Hoboken Nijlen Geel Kinrooi Wachtebeke Balen Gistel Edegem Hove Bree Zedelgem Oostkamp Knesselare Waarschoot Zaffelare Herenthout Peer Kessenich Nieuwpoort bovenlokale�of�stedelijke�knoop Aarts. Hechtel Eernegem Olen Oevel Meerhout De�Panne Zomergem Elversele Temse Lokeren Kontich Lint Berlaar Wijchmaal Maaseik Koksijde Evergem Lochristi belangrijke�halte Schelle Reet Lier Meeuwen Koekelare Lovendegem Leopoldsburg Neeroeteren Waasmunster Bornem Oostham Veurne Waarloos Laakdal Kwaadmechelen Gruitrode Aalter Hamme Boom Duffel Heist-op-den-Berg Westerlo Beverlo Zele Rumst Adinkerke Puurs St-Kat.-Waver Tessenderlo Elen Torhout Wingene Destelbergen Willebroek Hulshout Opoeteren Interstedelijke�en�(inter)regionale Heusden Ruiselede Kalken Sint-Amands Herselt Paal Helchteren Dunkerque Nevele GENT Tisselt Putte Opglabbeek Diksmuide Zwevezele vervoersstructuur�per�spoorDendermonde Beringen Houthalen Alveringem Kortemark Lichtervelde Laarne Dilsen-Stokkem Bachte-M-L Buggenhout St.-M.-L. Wetteren Wichelen Bonheiden Zolder As Sittard Tielt trein Londerzeel Kap.-o/d-Bos Diest Merelbeke Lebbeke Aarschot Hooglede Deinze Mechelen Keerbergen Lummen Zonhoven De�Pinte light-train Tremelo Houthulst Ardooie Merchtem Haacht Rotselaar Scherpenheuvel Maasmechelen Staden Dentergem sneltram Aalst Genk Oosterzele Meise Kermt Meulebeke Opwijk Halen Nazareth regionale�tram Kampenhout Bekkevoort Hasselt Vleteren Zutendaal Oostrozebeke Gavere Sint-Lievens-Houtem Vilvoorde Herk-de-Stad Zulte Rekem Roeselare Wielsbeke Ouwegem Asse Grimbergen Herent Izegem Burst Haaltert Zaventem Holsbeek Langemark- Verbindend�busvervoer Wemmel Luchthaven Diepenbeek Lanaken Poelkapelle Affligem Tielt-Winge Kortenaken Geetbets Munsterbilzen Moorslede Kruishoutem Zingem Heizel Alken Poperinge Harelbeke snelbusDenderleeuw Lubbeek Kuurne Waregem Zwalm Ternat Zellik Kortenberg Leuven Wortegem Herzele verbindende�streeklijn Bertem Bilzen Ledegem Kraainem Glabbeek Kortessem Deerlijk Zottegem Ninove Liedekerke Dilbeek Nieuwerkerken Horebeke Hoeselt Ieper Wevelgem Anzegem Aspelare Wellen Maastricht Oudenaarde Sint-Maria-Lierde BRUSSEL Oud-Heverlee Zoutleeuw Menen Ontsluitend�busvervoer Schepdaal Sint-Truiden Bierbeek Tienen Riemst Steenvoorde Wervik Kortrijk Zwevegem Tervuren Borgloon ontsluitende�streeklijnLennik COOVI Heuvelland Schorisse Jezus-Eik Linter Zuun Brakel Huldenberg Tongeren Mesen Overijse Hoegaarden Avelgem Geraardsbergen Landen Ronse (Voor)stedelijk�openbaar�vervoerGalmaarden Gooik Bailleul Hoeilaart Gingelom Heers Comines Mouscron Voeren Jeuk Flobecq St-Gen.-Rode Grez-Doiceau Tourcoing Herne Juprelle Hazebrouck Spiere-Helkijn Wavre Jodoigne Visé Bever Halle Waterloo Montenaken Herstappe Celles St-Pieters-Kapelle Roubaix Lessines Armentières Waremme Frasnes-les-Anvaing Ottignies Louvain-la-Neuve Hannut Noot: LIEGE Lokale�bussen,�functionele�ritten�en LILLE Tournai Leuze-en-Hainaut Ath vraagafhankelijk�vervoer�worden�niet op�kaart�weergegeven

De Lijn West- West-Vlaanderen Vlaanderen heeft reeds in 2007 een ambitieus Neptunus zet op

openbaarvervoerplan Het Neptunusplan, dat het ideale open- verbindingen na te gaan, maar dat model is baarvervoernet voor de toekomst in in de voorbije vier jaar wel wat geëvolueerd. uitgewerkt. Een stevige basis West-Vlaanderen schetst, gaat intussen al Dat heeft voor enige verschuivingen gezorgd. bijna twee jaar mee. Een uitstekende leidraad Daarnaast beschikken we vandaag over om op verder te bouwen bij de ontwikkeling van de Mobiliteitsvi- betere gebruiksinstrumenten, waardoor we sie 2020. Yvan Bellaert, afdelingshoofd een beter onderscheid kunnen maken tussen met het oog op 2020. ‘Ons Marketing en Communicatie van De Lijn verbindende lijnen en functionele lijnen. West-Vlaanderen: ‘Onze nieuwe Mobili- Bepaalde functionele lijnen zijn verbindend vernieuwde Neptunusplan teitsvisie is een update van Neptunus. We geworden, of omgekeerd. We zijn ook ambiti- hebben ons van bij aanvang gebaseerd op euzer geworden. We hebben meer tramlijnen geeft de weg aan om een de kwaliteitseisen van het Mobiliteitsplan of lighttrainlijnen geselecteerd. In Neptunus1 Vlaanderen en rekening gehouden met het waren de nieuwe spoorlijnen voornamelijk duurzaam, kwaliteitsvol Ruimtelijk Structuurplan. Dat leidde tot een gericht op verbindingen aan de kust, het gestructureerd en hiërarchisch opgebouwd nieuwe plan omvat ook lijnen in het centrum en comfortabel openbaar raamwerk van relaties en knooppunten van van de provincie en in het Kortrijkse.’ openbaar vervoer. Dat raamwerk stond vervoer in West-Vlaanderen model voor de Mobiliteitsvisie die de ver- Iedereen aan boord schillende entiteiten van De Lijn nu hebben Neptunus staat voor een geïntegreerd te kunnen implementeren.’ uitgewerkt.’ openbaarvervoersysteem, opgebouwd rond een knooppuntennetwerk van trein, tram, De nieuwe Neptunus bus en belbus. Een efficiënte bediening van Waarin verschilt de ‘nieuwe’ Neptunus deze knooppunten moet de wachttijden van de ‘oude’? Yvan Bellaert: ‘We hebben tot een minimum beperken en de reistijd opnieuw gebruikgemaakt van het multimo- gevoelig korter maken. Voor verplaatsin- daal verkeersmodel om het potentieel van gen over langere afstanden is en blijft de

28 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 trein een belangrijke schakel. Een goede samenwerking met de NMBS is daarom noodzakelijk. Ook de steden en gemeenten moeten mee aan boord, onder meer om een vlotte doorstroming te kunnen waar- borgen. Doorstroming is essentieel (maar ook ruimtelijke ordening en parkeerbeleid): enkel als de bus en tram voldoende voorrang krijgen en vlot kunnen doorrijden, kan het openbaar vervoer zijn concurrentiepositie tegenover de auto versterken. Yvan Bellaert: ‘Onze mobiliteitsvisie geeft de weg aan om in West-Vlaanderen een duurzaam, kwali- teitsvol en comfortabel openbaar vervoer te kunnen implementeren. Maar om het plan te kunnen realiseren, hebben we wel de steun van de steden en gemeenten nodig.’ Knooppunten Welke zijn de belangrijkste knooppunten in het West-Vlaamse openbaarvervoernet- werk? Yvan Bellaert: ‘In de eerste plaats de knooppunten in de regionaalstedelijke gebieden. Dat zijn er vier: Brugge, Oostende, Roeselare en Kortrijk. In die steden moeten de Intercity-treinen van de NMBS halt houden. Voor de rest hebben we gekozen voor de economische knooppunten die zijn geselecteerd in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Hier en daar hebben we ook enkele kleinstedelijke gebieden weerhouden. Een voorbeeld: Avelgem, dat zelfs geen klein- stedelijk gebied is, is een knoop voor Kortrijk naar Ronse, Oudenaarde en Doornik.’ Grootste potentieel Neptunus, in de Romeinse mythologie de god van de zee, is in West-Vlaanderen goed aan land gekomen. Zijn eerste grote daad: de verdere uitbouw van de Kusttram. Op Ieper-Roeselare. Een ander belangrijk aan- de missing link in het treinnetwerk tussen korte termijn wil De Lijn West-Vlaanderen dachtspunt is de haalbaarheidsstudie met Roeselare en de Vlaamse ruit weg te werken, de kwaliteit van de trambaan en de toegan- betrekking tot Brugge-Zeebrugge. Die studie kan er een nieuwe spoorverbinding worden kelijkheid van de haltes van de Kusttram moet zo snel mogelijk worden gestart, want aangelegd tussen Roeselare en Gent via de verbeteren, gekoppeld aan een verhoging van er zijn enorme economische belangen mee ‘bocht van Gits’ of via Kortrijk. Op inter- de frequentie op de drukke trajecten. Ook gemoeid. We moeten ook kijken naar het regionaal niveau wil De Lijn ontbrekende op langere termijn wil Neptunus investeren grensoverschrijdend verkeer. We doen een buslijnen invullen, zoals tussen Roeselare in een betere frequentie en sneltrams. Daar- aantal duidelijke uitspraken over verbindin- en Waregem of provincie-overschrijdende naast beoogt het plan tramverlengingen van gen tussen West-Vlaanderen en Frankrijk. Er trajecten naar Frankrijk of Henegouwen. Op Koksijde naar Veurne, van de Oostkust tot moet overleg komen met de Franse autoritei- regionaal en voorstedelijk niveau moeten Brugge, van Oostende tot Brugge en van De ten. Wat niet eenvoudig zal zijn, want je zit missing links tussen kleinere steden, woon- Panne of Veurne tot Duinkerke. Yvan Bel- daar met régions, départements en commu- zones en attractiepolen worden aangepakt laert: ‘De eerste prioriteit zijn de projecten nautés, drie verschillende beleidsniveaus.’ en moeten de voorstedelijke gebieden rond met het grootste potentieel. Dan spreken we Brugge, Oostende, Roeselare en Kortrijk ver- over de Kusttram, maar ook over een tramlijn Missing links wegwerken bonden worden met de stad. Bij de invulling in het Kortrijkse en de (snel)busverbindingen De Lijn wil ook betere bus- en treinverbindin- van de ideale stadsnetten wordt pro-actief Roeselare-Waregem, Oostende-Nieuw- gen in de provincie, zowel op interstedelijk ingespeeld op nieuwe stadsontwikkelingen in poort-Veurne, Oostende-Gistel-Torhout en als op interregionaal en stedelijk niveau. Om Brugge, Oostende, Roeselare en Kortrijk. 29 De Lijn en haar strategische partners hebben tijdens het Congres Mobiliteitsvisie Protocol 2020 op 21 april in Leuven het protocol Mobiliteitsdialoog 2020 ondertekend. Enkele vooraanstaande getuigen geven hun eigen visie. Een verslag in woord en beeld. Mobiliteitsdialoog

‘Als burgemeester van Hasselt, een stad die een speciale relatie heeft met De Lijn, sta ik voor 100 procent achter de Mobiliteitsvisie 2020. De terugkerende beelden van de files rond Antwerpen en Brussel op televisie 2020 spreken voor zich, denk ik. Neem daarbij nog de ecologische winst van het openbaar vervoer en de keuze is gemaakt. Het is abso- luut noodzakelijk dat deze visie ook wordt omgezet in concrete acties.’ Herman Reynders, burgemeester Hasselt

‘Ik vind het positief dat De Lijn aandacht besteedt aan het stedelijk verkeer en de aanvoer naar de grote steden, plaatsen waar files zijn en waar de verkeersproblematiek groot is. Het openbaar vervoer kan daar de verkeersdruk en parkeerdruk gevoelig verlichten, wat belangrijk is voor de VAB. De voorstellen in deze visie zijn wat ons betreft waardevoller en dringender dan wat er in het decreet basismobiliteit staat beschre- ven.’ Maarten Matienko, Vlaamse Automobilistenbond (VAB)

‘Als wegbeheerder van de Vlaamse gewest- wegen zullen wij uiteraard meehelpen om de mobiliteitsvisie van De Lijn in de mate van het mogelijke te realiseren.’ Wouter Van Herck, Agentschap Wegen en Verkeer

‘De headlines zijn voor mij dat er rond de Vlaamse Ruit nog veel werkzaamheden moeten komen en dat doorstroming nog steeds een heikel punt is. Vanuit het Agent- schap Wegen en Verkeer vind ik dat we daar samen met De Lijn aan moeten werken.’ Anneleen De Smedt, Agentschap Wegen en Verkeer

‘De Lijn heeft een ambitieuze visie ontwik- keld, die er eigenlijk op neerkomt dat je in Vlaanderen resoluut moet durven kiezen voor vertramming, ook op plaatsen waar er vandaag nog geen trams zijn. Het is aan de volgende Vlaamse regering om een duidelijke keuze te maken voor dit plan en er de nodige financiële middelen voor uit te trekken.’ Kathleen Van Brempt, Vlaams minister van Mobiliteit

‘De Lijn benadrukt het belang van dialoog met provinciale en gemeentelijke besturen. Terecht. Een belangrijke uitdaging wordt de

30 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009 afstemming met andere beleidsdomeinen binnen de Vlaamse overheid. Ruimtelijke Protocol Ordening is ook een langetermijnvisie aan het voorbereiden voor een volgend Ruimte- lijk Structuurplan Vlaanderen. De Lijn, het departement Ruimtelijke Ordening en het algemeen mobiliteitsbeleid in Vlaanderen Mobiliteitsdialoog moeten tot één coherent verhaal komen. Van onze kant is er alvast de wil en het angagement om daar werk van te maken.’ Griet Lievois, Administratie Ruimtelijke Ordening

‘Wat ons in het bijzonder interesseert, is de visie van De Lijn voor Vlaams-Brabant. De 2020 verkeersstromen tussen Vlaams-Brabant en Waals-Brabant zijn enorm. Net als De Lijn willen wij een openbaarvervoernetwerk ontwikkelen met snelle en efficiënte ver- bindingen tussen de twee regio’s. We staan zeker open voor samenwerking met De Lijn.’ Charles Scharpe, TEC Waals-Brabant

‘We zijn zeer blij dat er een duidelijke visie op tafel ligt. Daar vragen we al enkele jaren om. De Mobiliteitsvisie is zeer ambitieus. Het komt er nu volgens ons op aan voor De Lijn om alle betrokkenen – ook de burgers – duidelijk te maken dat ze niet per se zoveel mogelijk tramlijnen wil inleggen, maar vooral een goede oplossing wil aanreiken voor de mobiliteitsproblemen. Communi- catie en overleg zijn dan ook van cruciaal belang. Daar moet de nodige aandacht aan worden geschonken. Of er voldoende draag- vlak zal gevonden worden, zal mee afhangen van de uitslag van de verkiezingen op 7 juni.’ Karl Vermaercke, Departement Mobiliteit en Openbare Werken

‘De Mobiliteitsvisie 2020 is degelijk onderbouwd en maakt het mogelijk om de mobiliteit in Vlaanderen in goede banen te leiden. We zijn ervan overtuigd dat het openbaar vervoer daar een zeer belang- rijke rol in moet spelen en dat we daar als busconstructeur een optimale bijdrage aan kunnen leveren.’ Yves Goffin, busconstructeur Van Hool

‘Een prima initiatief om tien jaar vooruit te kijken. Of De Lijn haar visie in daden zal kunnen omzetten, is afhankelijk van de middelen die de Vlaamse overheid ter beschikking zal stellen. Als constructeur van onder meer treinen en trams zijn we alvast heel blij dat De Lijn tram- en sneltramge- richt denkt.’ Johan Van den Bussche, Bombardier Transportation

‘De mobiliteit kan je het best aanpakken door met alle openbaarvervoerbedrijven samen oplossingen uit te werken die beant- woorden aan de werkelijke behoeften van de reizigers van nu en straks.’ Koen Kerckaert, NMBS-Holding

31 ADRESSEN Schuilhuisje van de toekomst De Lijn Antwerpen Tegen 2010 wil De Lijn al haar schuilhuisjes en haltes uitrusten met nieuwe en ver- Grotehondstraat 58 beterde reizigersinformatie. Het startschot is op 17 februari gegeven in Mechelen, 2018 Antwerpen weldra volgen Antwerpen en Gent. ‘We willen onze reizigers optimaal bedienen, tel: 03 218 14 11 zowel in de voorbereiding van een rit als onderweg.’ fax: 03 218 15 00 @delijn.be Informatie en communicatie vormen een onmisbare schakel in een kwaliteitsvol aanbod aan openbaar vervoer. Goede reizigersinformatie verlaagt de drempel om de De Lijn Limburg bus of tram te nemen. Daniël Verlé, afdelingshoofd Communicatie en Relatiebeheer Grote Breemstraat 4 van De Lijn Centrale Diensten: ‘Door te investeren in betere reisinformatie willen we 3500 Hasselt niet alleen onze reizigersinformatie duidelijker en gebruiksvriendelijker maken, maar tel: 011 85 02 11 ook meer nieuwe reizigers winnen.’ fax: 011 25 32 92 [email protected] De naam van de halte Het eerste ‘schuilhuisje van de toekomst’ is onlangs onthuld in Mechelen. Daniël Verlé: De Lijn Oost-Vlaanderen ‘Onze nieuwe schuilhuisjes krijgen een naambordje aan de voorkant én de zijkant, Brusselsesteenweg 361 zodanig dat reizigers ook aan boord de naam van de volgende halte kunnen zien. Ook 9050 Gentbrugge de dienstregelingen zijn duidelijker dan vroeger: je ziet onmiddellijk wanneer je bus of tel: 09 210 93 11 tram aankomt. Indien er voldoende plaats is, hangen we ook een netplan in het schuil- fax: 09 210 93 16 huisje waarop staat welke buslijn je moet nemen. In het infokader gebruiken we een [email protected] vast binnenkader waardoor de dienstregelingstabellen en de netplannen steeds mooi en overzichtelijk worden gepresenteerd.’ Tegen juni 2010 moeten alle schuilhuisjes De Lijn Vlaams-Brabant en haltes van De Lijn zijn uitgerust met de verbeterde halte-informatie. Na Mechelen Martelarenplein 19 volgen in juni Gent en Antwerpen, daarna is het de beurt aan de andere centrumste- 3000 Leuven den en vervolgens aan de streekgebieden. Daniël Verlé: ‘We hebben in totaal 40.000 tel: 016 31 37 11 haltes in Vlaanderen, het spreekt voor zich dat we die niet allemaal tegelijk kunnen fax: 016 31 37 12 herinrichten.’ [email protected]

Digitale informatiekanalen De Lijn West-Vlaanderen De Lijn wil haar reizigers zowel bij de Nieuwpoortsesteenweg 110 voorbereiding van een rit als onderweg zo 8400 Oostende goed mogelijk inlichten. Maar wat met de tel: 059 56 52 11 schuilhuisjes die door Clear Channel en fax: 059 56 52 12 Decaux zijn geplaatst? Daniël Verlé: ‘We [email protected] voeren overleg met die partijen om de lijn door te trekken naar hun schuilhuisjes. We De Lijn Centrale Diensten hebben hen gevraagd om zeker twee infor- Motstraat 20 matiekaders en twee naamborden aan te 2800 Mechelen brengen in hun schuilhuisjes. De reiziger tel: 015 44 07 11 heeft baat bij een eenvormige en eendui- fax: 015 44 09 98 dige informatie. Ondertussen werken we [email protected] aan nieuwe digitale informatiekanalen: via sms opvragen wanneer de volgende Algemene info voor reizigers bus of tram aankomt, via Google Maps de 070 220 200 dichtstbijzijnde halte opzoeken…’ www.delijn.be

COLOFON Fotografie Druk De Lijn, Stefaan Van Hul, Kris Hossey Goekint Graphics Het Op 1 Lijn-magazine wordt gedrukt op Novatech-papier. De Verantwoordelijke uitgever Contactpersonen fabrikant van Novatech-papier houdt rekening met de principes Roger Kesteloot, De Lijn, Michel Teughels, De Lijn, Motstraat 20, 2800 Mechelen van duurzame ontwikkeling en beschikt over de certificaten ISO Motstraat 20, tel: 015 44 09 24, fax: 015 44 09 99 14001, EMAS, PEFC en het ecolabel Nordic Swan. 2800 Mechelen [email protected] Partners Redactie Erwin Debruyne, VVSG, Paviljoenstraat 9, Erwin Debruyne (VVSG), Erik Mottar (De Lijn), 1030 Brussel Marc Nuytemans (De Lijn), Bart Seghers (De Lijn), tel: 02 211 56 09, fax: 02 211 56 00 Griet Similon (De Lijn), Michel Teughels (De Lijn), [email protected] Bernard Vancraeynest (De Lijn), Bart Vandormael (Scaramanga), Timothy Tilsley (De Lijn), Daniël Verlé Opmaak (De Lijn), Herman Welter (Scaramanga) Concentra Grafic

32 Op1lijn > Mobiliteitsvisie 2020 > maart-april 2009