DOSSIER AANBOD › Hoe Wordt Een Dienstregeling Gemaakt? › Voor Welk Soort Vragen Kunt U Terecht Bij De Regiomanager? INHOUD

NR 85 September 2013 Driemaandelijkse uitgave afgitekantoor Gent X OP 1 LIJN P409030 HET MAGAZINE VAN DE LIJN VOOR UW GEMEENTE

› Nieuwe MOBIB-kaarten voor 65+'ers › Drie proefprojecten onkruidbestrijding › DOSSIER AANBOD › Hoe wordt een dienstregeling gemaakt? › Voor welk soort vragen kunt u terecht bij de regiomanager? INHOUD

DOSSIER AANBOD

08 Een dienstregeling plannen is elke dag puzzelen Interview met hoofd planning erwin fierens 12 Hoe wordt een dienstregeling gemaakt? Een kaartenhuis van zeven verdiepingen

PAG. 6 14 Antwerpen helpt stiptheid garanderen Omleidingsadvies voor toelating werken 14 Voor welk soort vragen kunt u terecht bij de regiomanager? Vragen over aanbod? Contacteer ons.

Ook in dit nummer

PAG. 8 04 Denk mee met De Lijn 05 De Lijn bezoekt alle gemeenten 06 Drie proefprojecten voor duurzame onkruidbestrijding 16 Nieuwe mobib-kaarten voor 65+'ers 17 Kort nieuws 18 Limburg vakantiepas stimuleert busgebruik PAG. 16 19 Een lijn door Vlaanderen: Herentals 20 Tongeren: veiliger verkeer voor alle weggebruikers 22 Kort nieuws 23 Duurzaam vervoer op maat: de groene mobizone 24 In de kijker: internationale prijs voor meettram Gent PAG. 24

COLOFON VERANTWOORDELIJKE UITGEVER › Tamara De Bruecker, De Lijn, Motstraat 20, 2800 Mechelen›› REDACTIE › Sandra De Bel (Kluwer), Erwin Debruyne (VVSG), Tom Depla (Kluwer), Cécile Dusart (De Lijn), Astrid Hullhoven (De Lijn), REACTIES ALTIJD WELKOM Erik Mottar (De Lijn), Marc Nuytemans (De Lijn), Griet Similon (De Lijn), Michel Teughels (De Lijn), Wilt u graag reageren op een artikel in dit Frederik Van Langenhove (De Lijn) ›› FOTOGRAFIE › Stefaan Van Hul ››› CONTACTPERSONEN › Michel Teughels, De Lijn, Op 1 Lijn-magazine? Of hebt u suggesties Motstraat 20, 2800 Mechelen, tel: 015 40 89 24, fax: 015 40 89 99, [email protected] / Erwin Debruyne, VVSG, voor een onderwerp dat in een volgend Paviljoenstraat 9, 1030 Brussel, tel: 02 211 56 09, fax: 02 211 56 00, [email protected]›› EINDREDACTIE › Kluwer ›› nummer aan bod kan komen? Laat het dan OPMAAK › EHBOntwerp ›› DRUK › Geers Offset ›› De papiersoort van het Op 1 Lijn-magazine, de Condat matt Perigord, weten aan de redactie via [email protected]. heeft een label FSC-Mixed Sources.

e-versie Op 1 Lijn: In plaats van een gedrukt exemplaar van het Op1Lijn-magazine kunnen wij u een elektronisch exemplaar bezorgen. Mail uw naam, uw functie en adres naar [email protected] en wij mailen u voortaan de PDF-versie van het Op1Lijn-magazine.

02 OP 1 LIJN › NR. 85 TELEX INTRO

MOBIELE LIJNWINKELS › De Mobiele Lijnwin- DENK MEE kels van De Lijn hebben voortaan ook stand- 1 193 acties over heel plaatsen in Peer, Bree en Dendermonde. Een Vlaanderen tijdens de Week van Mobiliteit! Het doet mij Mobiele Lijnwinkel is een flexibel verkooppunt ongelooflijk deugd dat zoveel ondergebracht in een omgebouwde mobilhome. scholen, bedrijven, organisaties en lokale besturen mee ijveren Klanten kunnen er terecht voor alle soorten voor meer duurzame mobiliteit. vervoerbewijzen en om informatie te vragen over Zelf ging ik tijdens de Week in dialoog met leerlingen van het openbaar vervoer in hun streek. ›› CONTROLES › vijfde middelbaar van het O.L.V De Lijn heeft de eerste zes maanden van dit jaar college van Antwerpen. Zo wou ik van hen te weten komen bijna een miljoen reizigers gecontroleerd. Dat is hoe zij mobiliteit en openbaar een toename met 74 887 reizigers tegenover de- vervoer zien in 2030. Jongeren verwachten van het openbaar zelfde periode in 2012. In 27 463 gevallen kreeg vervoer dat het milieuvriendelijk de reiziger een proces-verbaal omdat hij geen is en zo veel mogelijk in aparte beddingen gescheiden blijft van de andere geldig vervoerbewijs kon voorleggen. Door inten- verkeersstromen. Ze willen ook één vervoerbewijs voor alle openbare vervoer en naadloos van het ene transportmiddel (bv. hun fiets of de trein) op siever te controleren is het aantal zwartrijders het andere kunnen overstappen. gedaald van 3,0 naar 2,8 %. Een aantal controles Mijn bezoek paste in een breder traject ‘Denk mee’: door te luisteren naar worden aangekondigd via Twitter, op www.delijn. onze gebruikers, lokale besturen en het middenveld, wil De Lijn de juiste toe- be en in de gratis krant Metro. Uiteraard zijn er komstkeuzes maken. In dit nummer van Op 1 Lijn vindt u een korte terugblik op het traject. Een traject dat voor De Lijn niet stopt: we willen blijven luiste- ook onaangekondigde controles. ›› CAMBIO › In ren, uitwisselen en terugkoppelen met onze belanghebbenden. Om zo samen Hassselt is voortaan een elektrische deelwagen te blijven bouwen aan een duurzaam, leefbaar en bereikbaar Vlaanderen. beschikbaar. Ook in Antwerpen, Gent en Leuven 'Samen blijven bouwen aan een duurzaam, is al een elektrische wagen beschikbaar. De elektrische wagens worden voorbehouden voor leefbaar en bereikbaar Vlaanderen' kortere verplaatsingen (tot max 60 kilometer). In dit nummer vindt u alvast een aantal inspirerende voorbeelden die aan- Meer info op www.cambio.be. ›› SCHUILHUIS- tonen dat samen aan tafel vaak meer win-win oplevert. Een Antwerpse commissaris licht toe hoe we dagelijks op het terrein zorgen voor zo JES › Afgelopen zomer bestelde Herselt 16 min mogelijk hinder voor iedereen tijdens wegenwerken of werven. De P-vormige fietsbeugels, Bocholt 4 schuilhuisjes gemeente Herentals voerde de jongste maanden een paar eerder kleine, maar efficiënte wijzigingen door die ook het openbaar vervoer goed doen. In type A, 1 overdekte fietsenstalling en 9 fietsbeu- Tongeren werd het Kruispunt in de stationsomgeving zo heraangelegd dat gels. Bree bestelde 6 schuilhuisjes waarvan 5 alle weggebruikers er beter van werden. Veel leesplezier! type A en 1 type D (met zijwanden).

Roger Kesteloot Directeur-generaal De Lijn

OP 1 LIJN › NR. 85 03 DE LIJN EN U, PARTNERS IN MOBILITEIT

Denk mee met De Lijn

INFOAVONDEN

In elke provinciale entiteit van De Lijn zijn in april infoavonden georganiseerd voor lokale mandatarissen en ambtenaren. Deze leverden heel wat bruikbare tips en suggesties op. De verslagen daarvan kunt u nalezen op www.delijn.be/denkmee.

BEZOEK

De Lijn Oost-Vlaanderen en De Lijn Limburg wilden een vervolg breien aan de infoavonden. Deze entiteiten kozen voor een persoonlijk bezoek aan lokale overheden (zie kader). In Antwerpen, Vlaams- Brabant en West-Vlaanderen zijn ook nog extra acties lopend of gepland. U leest er meer over in ons volgende nummer.

VVSG ALS INTERMEDIAIR PLATFORM

Eerder werd al aangekondigd dat de VVSG en De Lijn samen de dialoog met lokale overheden willen versterken. De bedoeling is om een open platform te De Lijn wil luisteren en opent het debat: wat ver- creëren waar op een informele manier concrete ideeën en plannen getoetst kun- wacht Vlaanderen van De Lijn op korte en lange nen worden en waar lokale besturen eigen ideeën rond openbaar vervoer naar voren termijn? Om de juiste keuzes te kunnen maken, kunnen brengen. Via een klankbordgroep met vertegenwoordigers van experts, rekent De Lijn op input van reizigers en stakeholders, lokale besturen en gebruikers zijn de eerste gedachten daarover al uitgewisseld. In waaronder de lokale overheden. Dat gebeurde onder ons volgende nummer verneemt u meer hierover. meer al via busgesprekken, infoavonden voor lokale STAKEHOLDERFORUM overheden en op het stakeholderforum van 4 juni. Op 4 juni was het na de reizigers en de Aanvullend neemt De Lijn in elke provincie nog extra lokale overheden ook de beurt aan andere stakeholders om de hoofden bij elkaar initiatieven. Ondertussen zat er ook al een klankbord- te steken en mee na te denken over de toekomst van De Lijn. Dat gebeurde op groep samen om van gedachten te wisselen. het stakeholderforum in Brussel met 130

04 OP 1 LIJN › NR. 85 deelnemers. In tien werkhoeken werd in Op www.delijn.be/denkmee staat kleine groepjes nagedacht en gediscus- een overzicht van de 12 uitdagingen sieerd over evenveel topics rond openbaar die De Lijn in het debat gooide, de vervoer zoals de prijssetting, ruimtelijke acties die De Lijn ondernam om ordening, basismobiliteit versus basisbe- input te krijgen van zo veel mogelijk reikbaarheid,… Ook van deze workshops betrokkenen en alle verslagen van kunt u een verslag nalezen op www.delijn. deze gesprekken en infomomenten. be/denkmee.

Limburg & Oost-Vlaanderen De Lijn bezoekt alle gemeenten

Oost-Vlaanderen en Limburg startten onlangs met hun ‘ronde van de gemeenten’. Bedoeling is dat een delegatie van contactpersonen van De Lijn voor eind 2014 alle gemeenten van de betrokken entiteit bezoekt.

Rosy Taelman, mobiliteits- Anneliese: ‘De bezoeken zijn in ontwikkelaar bij De Lijn Oost- eerste instantie een kennisma- Vlaanderen: ‘We bezoeken king met de nieuwe gemeen- eerst de stedelijke gebieden tebesturen. Maar tijdens ons en gemeenten waar lopende bezoek leggen we ook uit dat dossiers of urgente vragen op we meer direct contact willen tafel liggen. We maken in elke met de gemeenten zodat er gemeente een afspraak met beter overlegd kan worden over de mobiliteitsambtenaar en de dossiers. Dit was immers hét schepen van Mobiliteit.’ grote aandachtspunt bij de tevre- Anneliese Meynaerts, afde- denheidsmeting van vorig jaar. lingshoofd Marketing & Meestal worden er tijdens de Rosy Taeleman: 'We willen Communicatie in De Lijn Anneliese Meynaerts: 'Een bezoeken geen belangrijke beslis- een overlegcultuur stimu Limburg: ‘In Limburg plannen constructief gesprek in een singen genomen. De bedoeling is leren.' open sfeer.' we onze agenda hoofdzakelijk gewoon een informele babbel in op basis van de bezoeken in het een open en constructieve sfeer.’ verleden. Gemeenten die recent bezocht werden, staan achter Rosy: ‘Met onze bezoeken willen we een "overlegcultuur" in de lijst, gemeenten waar we al een tijdje niet meer geweest stimuleren en de gemeenten wegwijs maken in de verschil- zijn, komen eerst aan de beurt. Ook bij ons krijgen gemeenten lende contactmogelijkheden bij De Lijn. Vroeger zaten we vaak met dringende dossiers en urgente vragen prioriteit.’ Voor elk alleen maar samen als er echt een aanleiding voor was of in bezoek stelt De Lijn een kleine delegatie samen van mensen crisismomenten. Alles kan aan bod komen in de gesprekken. uit verschillende afdelingen, afgestemd op de agenda. In Zowel "kleine" als "grote" dossiers. Ik denk aan het herschil- Oost-Vlaanderen is dit steeds een vast team, bestaande uit deren van een busbaan tot een vraag over de gebiedsevaluatie de regiomanager, de mobiliteitsontwikkelaar en de klantenbe- of toekomstige ontwikkelingen. Indien nodig leggen we ook uit heerder. Afhankelijk van de agenda wordt het team uitgebreid waarom bepaalde vragen niet ingewilligd kunnen worden. Als met andere relevante medewerkers. het kan, nemen we gebruikscijfers mee van het vervoer in de gemeente.’

OP 1 LIJN › NR. 85 05 MILIEU

Drie proefprojecten voor duurzame onkruidbestrijding

Gemeenten en openbare instellingen mogen onkruid niet langer chemisch bestrij- den vanaf 2015. Dat staat in het decreet duurzaam pesticidengebruik van februari 2013, dat er kwam naar aanleiding van een Europese richtlijn uit 2009. Ook De Lijn moet rekening houden met de nieuwe regelgeving.

‘Vooral in onze stelplaatsen en langs de dat we zo voldoende gegevens verza- spoorbeddingen van onze trams krijgen melen om tegen 2015 een verantwoorde wij te maken met onkruid’, zegt Tania beslissing te nemen die duurzaam is, vei- Cant, landschapsarchitecte bij De Lijn. lig en betaalbaar.’ ‘We zijn nu op zoek naar duurzame alternatieven voor het huidige pestici- KIEZELSLAG dengebruik. De eerste focus lag op de stelplaatsen, sinds vorig jaar concentreren Ongeveer twee derden van de spoorbed- we ons ook op de spoorwegbeddingen. dingen van De Lijn zijn opgevuld met Twee van onze vijf entiteiten zijn op hun ballast (kiezelslag). Daarnaast bestaan stelplaatsen al volledig pesticidenvrij. In er ook spoorwegbeddingen die verhard In elke provincie is een strook van 2 km de andere drie drijven we het aantal pes- zijn in beton of asfalt, waar dus weinig of spoorbedding geselecteerd en opgedeeld om de drie soorten onkruidbestrijding te testen. ticidenvrije stelplaatsen geleidelijk op. We geen onkruid groeit. Tot slot zijn er nog de Eind 2013 volgt er een evaluatie. zitten daarbij helemaal op schema.’ grasbeddingen waar het onkruid gewoon Koen Schietecatte, hoofd Innovatie mee gemaaid wordt. Het is vooral voor management bij De Lijn: ‘Voor de spoor- de spoorbeddingen in kiezelslag dat De onkruidbestrijding op spoorbeddingen in beddingen begonnen we vorig jaar – na Lijn nog op zoek is naar een duurzaam ballast hebben we al heel wat studiewerk uitgebreid voorafgaand studiewerk – met alternatief voor de gebruikelijke chemi- verricht. We zijn onder meer gaan praten drie proefprojecten. Het is de bedoeling sche onkruidverdelging. Koen: ‘Voor de met allerlei machinebouwers, verdelers en producenten en we hebben contacten gehad met andere vervoermaatschappijen in binnen- en buitenland. Een heleboel technieken hebben we daardoor al kunnen elimineren. Uiteindelijk bleven er drie alternatieven over die we nu aan het testen zijn. Hiervoor is er in elke provincie een proefstrook van 2 km geselecteerd waar we telkens de drie mogelijkheden testen. Voorlopig is nog niet duidelijk Koen Schietecatte, hoofd Innovatiemanage Tania Cant, landschapsarchitecte: ‘Onze welke piste we vanaf 2015 zullen bewan- ment: ‘We zijn gaan praten met experts en pesticidenvrije stelplaatsen zitten helemaal delen. Eind 2013 worden de drie proefpro- hadden contacten met andere vervoermaat op schema.’ schappijen in binnen- en buitenland.’ jecten geëvalueerd.’

06 OP 1 LIJN › NR. 85 PROEFPROJECT 1: SENSORGESTUURDE HEETWATERTECHNIEK

Wat? Met een infrarooddetector worden de onkruidplantjes gedetecteerd. Dan worden ze door dezelfde machine selectief verhit met water. Universitair onderzoek wijst immers uit dat onkruidplantjes afsterven bij verhitting vanaf 57 °C. Deze toepassing wordt vier keer per jaar getest langs het proeftraject.

Voordelen: • Selectieve toepassing • Geen waterverontreiniging

Nadelen: • Kost veel energie (ondanks de selectieve toepassing) • Hoge kostprijs in vergelijking met huidige chemische bestrijding

PROEFPROJECT 2: ONKRUID MAAIEN MET DE BOSMAAIER

Wat? Het onkruid langs een deel van het proeftraject wordt minstens twee keer per jaar met handmatige bosmaaiers gemaaid. Dit gebeurt tussen de sporen tot een halve meter ernaast.

Voordelen: • Lage investeringskost in machines • Geen waterverontreiniging

Nadelen: • Zeer arbeidsintensief • Hoge kostprijs in vergelijking met huidige chemische bestrijding omwille van de arbeidskost

PROEFPROJECT 3: GEEN ONKRUIDBESTRIJDING

Wat? Op een deel van het traject wordt het onkruid gewoon niet bestreden. De tram rijdt er regelmatig over waardoor het onkruid vanzelf afgetopt wordt. Daardoor wordt de vorm van de tram als het ware uitgesneden in de beplanting.

Voordelen: • Arbeidskost, investeringskost en energieverbruik nihil

• Geen CO2-verbruik

Nadelen: • Langetermijneffect op infrastructuur wordt nog onderzocht • Draagvlak bij de bevolking ten opzichte van onkruid moet vergroten.

OP 1 LIJN › NR. 85 07 DOSSIER AANBOD

'Een dienstregeling plannen is elke dag puzzelen' Een goede dienstregeling is als een raderwerk in Om maar meteen met de deur in huis te vallen: hoe begin je eraan om een een oerdegelijk Zwitsers horloge: alle radertjes pas- dienstregeling op te stellen? ‘Om het eenvoudig te zeggen: je moet met sen precies in elkaar. Een dienstregeling opstellen is zo weinig mogelijk bussen zo veel mogelijk reizigers met zo veel mogelijk attractiepo- dan ook vakwerk. Erwin Fierens, hoofd Planning in len verbinden. Om dat resultaat te beko- men, werken we in verschillende stappen. Antwerpen, licht een tipje van de sluier. Bij elke stap moeten we rekening houden met een heel aantal factoren. Allereerst voert de dienst Mobiliteitsontwikkeling & Marktonderzoek een potentieelonderzoek uit. Daarin onderzoeken ze waar De Lijn - vanuit de optiek van de verplaatsingsbe- hoeften - succesvolle lijnen kan inleggen. Zij brengen de vervoersstromen in kaart. Dat doen ze door een antwoord te zoeken op vragen als: “Hoeveel mensen wonen er in een gebied?”, “Waar loopt de jeugd school?”, "Welke attractiepolen zijn er?”, “Welke treinstations hebben daar een rol te spelen”? Op basis van dat onderzoek bepalen we de noodzakelijke verbindingen en een eerste reisweg (schematisch: van A naar B via C en/of D,…).’

Wat is dan de volgende stap? ‘Dan moeten we die theoretische reisweg naar de praktijk vertalen in effectieve reiswegen (straten, haltes), aansluitingspun- ten selecteren, rijtijden bepalen en bussen en chauffeurs inplannen. Aansluitingen zijn daarbij van groot belang. Door bussen onderling te laten aansluiten en door het busnet op het spoornet te richten, krijgen we een netwerk dat krachtiger werkt dan het geheel van de individuele lijnen. We kunnen immers nooit iedereen recht- streeks verplaatsen. Goede aansluitingen zijn daarom het beste middel om ook verbindingen waarvoor een overstap nodig is, Erwin Fierens, hoofd Planning in Antwerpen: ‘Meestal zit er maar weinig “rek” op een dienstre geling omdat we met 1 001 dingen rekening moeten houden. Een kleine aanpassing heeft vaak te doen slagen.’ grote gevolgen, maar is in bepaalde gevallen zeker bespreekbaar.' ‘De inzetbaarheid van het materieel speelt

08 OP 1 LIJN › NR. 85 gemeentehuis bezoeken, waardoor er op zo’n verbinding nooit veel reizigers kunnen zitten. Daarbij komt dat de tendens die we de laatste jaren zien, niet altijd gunstig is voor ontsluiting met het openbaar vervoer: ziekenhuizen, gemeentehuizen en andere diensten verschuiven van de kern naar de rand. Niet zelden vanuit de vermeende behoefte aan ruime autoparkeervoorzie- ningen. Dat maakt de mogelijkheid om er van alle uithoeken van de gemeente of stad openbaar vervoer naar te voorzien, helaas veel kleiner.’ Kunt u dat even verduidelijken? ‘Kijk, een dienstregeling staat nooit op zichzelf maar past binnen een groter geheel van openbaarvervoervoorzienin- Een school of een bedrijf trekt tijdens de spits soms veel volk aan, maar doet dat niet noodzake gen. De kwaliteit van een dienstregeling lijk ook in de daluren of tijdens het weekend. staat of valt met een goede afstemming op trein- of busverbindingen of op de begin- en einduren van een school, met ook een rol. Zo is het bijvoorbeeld niet altijd Dus een attractiepool is steeds een garan- de stiptheid die we kunnen aanbieden, en mogelijk om een gelede bus in te zetten, tie op een openbaarvervoerverbinding? met de snelheid waarmee reizigers naar ook al vraagt het potentieel hierom. Gelede ‘Niet per se. Een school of een bedrijf zijn hun bestemming kunnen geraken. Als we bussen kunnen immers niet in alle straten klassieke voorbeelden van attractiepolen een bus plots een ‘omweg’ moeten laten draaien. Naast de reisweg moet ook de fre- die tijdens de spits veel volk aantrek- maken om ook een nieuw gemeentehuis quentie en de amplitude bepaald worden. ken, maar dat niet noodzakelijk doen aan de rand te bedienen, betekent dit Ook hier moeten we zorgen dat de fre- in de daluren of tijdens het weekend. bijvoorbeeld dat een groot deel van de rei- quentie in overeenstemming is met die van Gemeentehuizen, politiekantoren of zie- zigers 5 tot 10 minuten langer onderweg de lijnen en treinen voor de overstap. De kenhuizen zijn belangrijke attractiepolen, zal zijn naar het station.’ frequentie moet bovendien hoog genoeg die omwille van de meer verspreide bezoe- zijn om een aantrekkelijk alternatief te bie- ken wel de hele dag en in het weekend ‘We kunnen alleen op den voor de wagen, en om iedereen plaats verplaatsingen blijven genereren, maar wel te bieden die er gebruik van wil maken.’ druppelsgewijs. Je kan daarom ook niet een vraag ingaan als er stellen dat dergelijke locaties automatisch Welke factoren kunnen een reisweg een claim leggen op een ontsluiting met voldoende potentiële beïnvloeden? het openbaar vervoer. Voor grote zie- ‘Eenmaal als die potentiële vervoersstro- kenhuizen zoals het UZ Gasthuisberg in reizigers zijn.’ men in kaart zijn gebracht, zoeken we altijd Leuven is het evident dat er busontsluiting naar het beste alternatief voor de grootste voorzien wordt, maar voor een gemeen- ‘Ook hier geldt de regel van de grootste gemene deler van die vervoersstroom. We tehuis bijvoorbeeld is dat niet zo. Daar gemene deler: in dit geval moeten we dan zoeken naar de beste bundeling van de wringt vaak het schoentje: aangezien elke afwegen wat de meest gunstige reisweg is vervoersstromen: veel mensen die tegelijk inwoner van een gemeente vroeg of laat voor het gros van de reizigers. De kans is naar een bepaalde locatie willen, reiswegen wel eens langs zijn gemeentehuis moet groot dat er meer potentiële reizigers naar die verschillende kleinere attractiepolen passeren, staat een goede verbinding van- het station moeten dan naar het gemeen- combineren, ….. We kunnen immers nooit uit elke wijk met het gemeentehuis voor tehuis. Bovendien kunnen we een traject tegemoetkomen aan de vervoersbehoeften veel gemeenten bovenaan op het verlang- niet ‘zomaar’ langer maken. Dan geraken van iedereen. We kunnen ook alleen op lijstje voor openbaar vervoer. Vanuit De we in de knoei met onze rittijden en het de vraag ingaan als blijkt dat er voldoende Lijn zien we echter dat slechts zeer weinig aantal bussen en chauffeurs dat we nodig potentiële reizigers zijn.’ inwoners tegelijk vanuit dezelfde wijk het hebben om de diensten te garanderen.’

OP 1 LIJN › NR. 85 09 DOSSIER AANBOD

Een dienstregeling staat nooit op zichzelf. De kwaliteit ervan staat of valt met een goede afstemming op trein- of busverbindingen. Daardoor krijgen we een netwerk dat krachtiger werkt dan de individuele lijnen.

Welke impact kan enkele minuten extra bele manier aan zijn terugrit beginnen en commerciële snelheid die aantrekkelijk rittijd dan veroorzaken? moet er dus een extra bus en een extra is ten opzichte van de verplaatsingstijd ‘Zoals ik al zei, is een dienstregeling chauffeur ingelegd worden. Dat is finan- per auto. De vraag naar doorstroming is uittekenen steeds maatwerk. Er moet cieel niet altijd mogelijk of verantwoord in dus niet per se om veel sneller te kun- rekening gehouden worden met aanslui- het kader van onze opdracht.’ nen rijden, het is vooral de vraag om veel tingen, begin- en einduren op scholen en betrouwbaarder te kunnen rijden.’ in bedrijven, het aantal bussen en chauf- Is er dan een andere oplossing om het feurs dat we ter beschikking hebben. gemeentehuis toch te kunnen bedienen? Er zit dus meestal niet veel ‘rek’ op een Tussen de verschillende ritten moeten ‘Een mogelijkheid is om de oorspronkelijke dienstregeling. we ook steeds een buffertijd voorzien rittijd van 50 minuten in te korten, door ‘Dat klopt. Daarvoor moeten we met te voor onvoorziene vertragingen, en ook de doorstroming voor de bus langs het veel verschillende zaken rekening houden. de chauffeur heeft recht op een pauze. traject te verbeteren. Stel dat de rittijd door Niet alleen de afstemming op aansluitin- de aanleg van een busbaan of door een gen, maar ook de buffertijden en niet te ‘We willen reizigers altijd andere afstelling van de verkeerslichten vergeten het feit dat we een regelmatige van 50 naar 45 minuten gebracht kan frequentie aan de reiziger willen aanbie- een regelmatige worden. Daardoor creëer je tijdwinst, maar den. Bijvoorbeeld het half uur – zodat trein- verkleint ook de kans op vertraging. Zo kan aansluitingen in een vast ritme gehaald frequentie aanbieden’ de ‘omweg’ langs het gemeentehuis even- worden – en niet om de 35 minuten, wat tueel wel gerealiseerd worden. De andere niet op andere lijnen aansluit. Maar één Concreet: als een chauffeur van punt A reizigers die op de bus zitten kunnen in dat ding staat vast: onze eerste prioriteit is naar punt B rijdt op 50 minuten, dan 10 geval immers nog steeds hun trein halen steeds de kwaliteit van de dienstregeling minuten pauzeert en dan opnieuw van en er blijft ook nog buffertijd over, die door voor de grootste gemene deler van de punt B naar punt A rijdt, krijg je langs dat de betere betrouwbaarheid iets korter kan vervoersstroom in kwestie. Voor ons is traject een mooie uurfrequentie waarvoor worden. Dit wil ik nogmaals beklemtonen: één van de belangrijkste elementen die je 2 chauffeurs en 2 bussen per uur nodig hét belang van doorstroming voor De Lijn bepalen of een bepaalde locatie wel of niet hebt. Stel dat het eerste traject plots 58 is vooral het zorgen voor een betrouwbare opgenomen kan worden in het traject het minuten duurt, dan kan de chauffeur niet dienstuitvoering waardoor de klant zeker reizigerspotentieel dat ermee samenhangt. op een betrouwbare, veilige en comforta- kan zijn van zijn aansluitingen, met een Als we meer mensen een plezier doen

10 OP 1 LIJN › NR. 85 door langs een attractiepool te rijden, dan dat er mensen last van hebben doordat SITUATIE 1 hun reistijd toeneemt terwijl ze daar niet 9u00 9u50 10u00 10u50 11u00 11u50 12u00 moeten zijn, dan trachten wij de attractie- B pool op te nemen in het traject.’

Kunnen lokale overheden iets doen om het openbaarvervoernetwerk op hun grondgebied te verdichten? ‘Het is bekend dat een dicht openbaarvervoernetwerk een duurzaam mobiliteitsbeleid ondersteunt. Maar dat geldt ook omgekeerd: een duurzaam gemeentelijk mobiliteitsbeleid, en meer specifiek een A doordacht parkeerbeleid, kan ook een 9u00 9u50 10u00 10u50 11u00 11u50 12u00 dichter openbaarvervoernetwerk in de hand werken, omdat er zo meer reizi- Uurfrequentie Buffertijd = 10min. gerspotentieel ontstaat. Een duurzaam Rit = 50 min. Nodig: 2 bussen, 2 chauffeurs parkeerbeleid heeft als bijkomend voordeel dat er minder parkeerzoekverkeer door het Als een chauffeur van punt A naar punt B rijdt op 50 minuten, dan 10 minuten centrum rijdt, wat de stiptheid van onze pauzeert en dan opnieuw van punt B naar punt A rijdt, krijg je langs dat traject een bussen weer ten goede komt. Enquêtes bij mooie uurfrequentie waarvoor je 2 chauffeurs en 2 bussen per uur nodig hebt. onze keuzereizigers (mensen die de bus of tram nemen, terwijl ze een wagen ter SITUATIE 2 beschikking hebben) geven keer op keer aan dat het niet moeten zoeken van een 9u00 9u58 11u00 11u58 10u00 10u58 12u00 parkeerplaats een topmotief is om voor het B openbaar vervoer te kiezen.’

Een dienstregeling wordt niet elk jaar opnieuw bekeken. Op welke momenten zijn aanpassingen bespreekbaar? De gebiedsevaluaties zijn dé momenten om alle verbindingen, reiswegen en attractiepolen nog eens onder de loep te nemen en - in overleg met de gemeentes - te kijken of we misschien zaken kunnen ver- A 9u00 9u58 11u00 11u58 beteren. Input hiervoor wordt uit de mobi- 10u58 12u00 liteitsplannen van de gemeentes gehaald, maar tijdens het proces van gebiedse- Uurfrequentie Buffertijd = 62min. valuatie kunnen ook nog andere wensen Rit = 58 min. Nodig: 4 bussen, 4 chauffeurs kenbaar gemaakt worden. Maar ook tus- sentijds is dit bespreekbaar, bijvoorbeeld Stel dat het traject plots 58 minuten duurt, door een extra halte of een doorstro- naar aanleiding van de komst of de verhuis mingsprobleem, dan kan de chauffeur niet op tijd aan zijn terugrit beginnen. Slechts van een grote nieuwe attractiepool. Het twee minuten voorzien voor het opvangen van onverwachte vertragingen én rusttijd spreekt voor zich dat in het hierboven is immers vragen om een zeer verstoorde dienstregelmaat. Er moeten dus extra bus- uitgestippelde traject de lokale besturen sen en chauffeurs ingelegd worden om de uurfrequentie te behouden. Dit betekent steeds gepast worden betrokken. een verdubbeling van de kosten, terwijl chauffeurs en bussen 62 minuten stilstaan tussen twee ritten.

OP 1 LIJN › NR. 85 11 DOSSIER AANBOD

Hoe wordt een dienstregeling gemaakt? Een dienstregeling maken is als een kaartenhuis bou- uitgekiende chauffeursdiensten verstoren, waardoor bijvoorbeeld een extra chauffeur wen: haal onderaan één kaart weg, en alles valt in moet ingezet worden om het comfort voor de reiziger te kunnen garanderen. elkaar. Op deze pagina’s tonen we u stap voor stap SOFTWARE hoe zo’n dienstregeling wordt opgebouwd. Om de dienstregelingen op te maken, gebruikt De Lijn sinds 1996 het com- Een dienstregeling wordt systematisch en ondergrond, valt het geheel dan ook als een puterprogramma Hastus. Hastus is het op een gelaagde manier samengesteld. kaartenhuis in elkaar. Alle lagen erboven kloppende hart van De Lijn. Meer dan 150 Het vertrekpunt is het stratenplan waarop moeten in zo’n geval opnieuw nagekeken personeelsleden gebruiken het programma haltes en reiswegen worden vastgelegd. en aangepast worden. Sommige wijzigin- dagelijks om planningen, dienstregelingen, Vervolgens moeten die vertaald worden gen kunnen heel miniem lijken in de basis, personeelsdiensten enzovoort uit te wer- naar ritten en diensten. maar groeien uit tot grote aanpassingen in ken of op te zoeken. Het programma krijgt De planning bouwt dus steeds voort op de top van de piramide. Zo kan een extra om de drie jaar een update, zodat er steeds de laag eronder. Als er iets wijzigt aan de halte of een extra rijtijd van vijf minuten de met recente technologie wordt gewerkt.

12 OP 1 LIJN › NR. 85 Een kaartenhuis van zeven verdiepingen

STRATENATLAS bouwd van een kwartier. De ritten worden rekening gehouden worden met het inzet- Alles begint met een accurate stratenat- niet enkel op elkaar afgestemd, maar ook baar materiaal, de locatie van de stelplaats las. Alle straten (een- of tweerichtings- op andere zaken, zoals de treinregeling of en tankbeurten (een bus kan gemiddeld verkeer) zijn hierin opgenomen. de begin- en einduren van een school. In 400 km rijden met een volle tank). deze stap wordt dus effectief het aanbod HALTES & PLAATSEN gecreëerd. In deze fase wordt enkel gedacht DIENSTEN Op de stratenatlas worden haltes en aan het optimale comfort voor de reiziger. De lopen worden vervolgens opgeknipt belangrijke plaatsen (centrum, attractie- in diensten. Een dienst van een chauffeur pool, …) aangegeven. LOPEN duurt gemiddeld 7 uur en 48 minuten. Vervolgens worden de ritten gecombi- In het streekvervoer moet een chauffeur REISWEG neerd tot ‘lopen’. De ritten worden als het steeds beginnen en eindigen in dezelfde Verschillende haltes worden verbonden ware aan elkaar geplakt en er wordt een stelplaats. In het stadsvervoer kunnen ook tot een reisweg. Zo wordt het traject type voertuig aan toegekend. Er zijn lijnge- onderweg wisselhaltes afgesproken worden bepaald dat een bepaalde lijn zal volgen. bonden lopen (een bus die steeds heen- en kan een chauffeur midden in een loop Per richting worden de haltes ingegeven en weer rijdt op hetzelfde traject), maar er inpikken. In functie van de lopen of de dien- en de afstanden berekend. zijn ook gemengde lopen (een bus rijdt van sten kan een optimale dienstregeling voor punt A naar punt B en dan van punt B naar de reiziger soms lichtjes aangepast worden RIJTIJDEN punt C). Bij deze fase moet onder meer om alles beter in elkaar te laten passen. De volgende stap is de rijtijden bepalen. Hoe lang duurt het traject van begin tot einde en wanneer is de bus aan welke CHAUFFEURSDIENSTEN halte? Hiervoor baseert De Lijn zich meestal op gegevens van eerdere berekeningen LOPEN (voertuigen) en/of op de gps-gegevens van de bussen die ook de rijtijd registreren. Soms worden RITTEN (dienstregeling) er op het terrein rijtijdmetingen gevoerd.

RIJTIJDEN RITTEN Op basis van de rijtijden worden ritten REISWEG samengesteld: de frequentie en ‘buffertijden’ of pauzes worden vastgelegd en HALTES de lijnen worden op elkaar afgestemd, ... bijvoorbeeld zodat er tussen het centrum en het station een frequentie wordt opge- KAART

DIENSTREGELINGEN STRAKS NOG ACCURATER De Lijn werkt er permanent aan om de dienstregelingen zo goed mogelijk op de realiteit af te stemmen. Er wordt dan ook steeds nagedacht over hoe we dit nog kunnen verbeteren. Wanneer binnenkort het ReTiBo-systeem op alle bussen geïnstalleerd wordt, zullen alle rijtijdgegevens bijvoorbeeld automatisch geregistreerd en bijgehouden worden. Ze zullen de basis vormen voor nog meer realistische dienstregelingen in de toekomst.

VARIABELE RIJTIJDEN Op een aantal plaatsen, vooral in Antwerpen en Oost-Vlaanderen, worden de dienstregelingen opgemaakt met variabele rijtijden. Dat betekent dat de tijd tussen twee haltes in de spits groter is dan tijdens de daluren. Ook in de rest van Vlaanderen wordt dit systeem steeds vaker toegepast om meer aan te sluiten op de realiteit.

OP 1 LIJN › NR. 85 13 DOSSIER AANBOD

Antwerpen helpt stiptheid garanderen 'Omleidingsadvies vóór toelating werken'

Werkzaamheden kunnen reiswegen onderbreken Meestal krijgen we van De Lijn een e-mail waarin ze zich akkoord verklaren met de en rijtijden verlengen. Zo komt de dienstregeling in uitvoering van de werken zoals de aannemer voorstelt. Pas op dat moment gaan wij gevaar. Daarom is het belangrijk om De Lijn tijdig op over tot het opstellen van de vereiste toelatingen. Er is met andere woorden al een de hoogte te brengen. In Antwerpen gaat men nog voorafgaandelijk akkoord nodig van De Lijn, voordat wij onze toelating opstellen.’ een stapje verder en wordt het omleidingsadvies van Wat als er geen akkoord is? De Lijn al gevraagd voor de aflevering van de vergun- ‘Dan wordt in onderling overleg naar een oplossing gezocht. De aannemer, ningen. Commissaris en diensthoofd Verkeerstechniek De Lijn en de verkeerspolitie komen dan samen en bespreken in alle openheid het Danny Lamoury licht toe. probleem, elk vanuit hun specialisatie. Zo zoeken we dan naar een compromis. Nadien vragen we opnieuw een schrifte- ‘Bij werkzaamheden waarbij de dienst- vooraf contact op te nemen met De Lijn lijke bevestiging van De Lijn en als we die verlening van De Lijn in het gedrang kan Antwerpen. We vragen ook of De Lijn zich hebben, stellen we de toelating op.’ komen, vragen wij aan de aannemer om kan vinden in de plannen van de aannemer.

Voor welk soort vragen kunt u terecht bij de regiomanager?

De Lijn heeft 16 regiomanagers. Zij zorgen ervoor dat de theoretische dienstregelingen de verkeerscommissie, opmerkingen vertaald worden naar de praktijk. Ze bewaken mee de kosten en de kwaliteit van het vanwege politie of technische dienst, aanbod en zorgen dat het geplande aanbod uitgevoerd kan worden. Meer en meer neemt overleg bij wijzigingen,… een regiomanager ook zelf contact op met een lokale overheid, om de vinger aan de pols • Vragen of opmerkingen van burgers te houden of ook bijvoorbeeld bij steeds terugkerende doorstromingsproblemen. Voor de in verband met de uitvoering van volgende vragen kunt u terecht bij de regiomanager: het openbaarvervoeraanbod waar lokale overheden zelf geen antwoord • Vragen over de organisatie en concrete • Vragen rond de inplanting van haltes; op weten (bijvoorbeeld de perceptie uitwerking van omleidingen, evenemen- • Problemen in verband met de uit- van een inwoner dat een bus op een ten, wegenwerken en de gevolgen hier- voering van de dienstregeling die bepaalde plaats te snel rijdt); van voor de dienstregeling van De Lijn; gemeenten zelf vaststellen, thema’s uit • …

14 OP 1 LIJN › NR. 85 leggen in een straat met eenrichtingsver- keer. Uiteraard op voorwaarde dat ze breed genoeg is voor dubbelrichtingsverkeer, en mits de nodige signalisatie. Fysieke beperkingen zoals bussluizen zijn in het verleden ook al gebruikt om het openbaar vervoer kortere routes te kunnen geven. Plaatsbezoeken of een bepaald traject eens afleggen bij wijze van proef met een bus hebben we ook al gedaan. Zo zien we samen op het terrein waar de knelpunten liggen en welke bijkomende maatregelen Danny Lamoury, Commissaris en diensthoofd Verkeerstechniek Antwerpen: 'Pas als we toestemming we moeten nemen. Soms blijkt zo ook dat hebben van De Lijn, stellen we onze vergunning op.' een route helemaal niet realistisch is en moeten we een andere oplossing zoeken.’ Wordt dit principe bij alle werven toe- Meestal werken we in dat geval ook samen gepast? met de communicatiediensten van de Hoe lang werken jullie al zo? ‘Neen. Wij beheren enkel de grotere Stad, District of Vlaams Gewest.’ ‘Al jaren, alle partijen zijn er zeer tevreden werven centraal, waarbij hinder te ver- over. Dat neemt niet weg dat op sommige wachten is. Bij kleinere werven waar geen Hoe pakken jullie het praktisch aan? momenten de discussies hevig kunnen zijn. hinder te verwachten is, passen we deze ‘De trams worden zo lang mogelijk in Maar het is ons tot nu toe altijd gelukt om procedure niet toe. Zo kunnen we het dienst gehouden. Voor de bussen wor- een compromis te zoeken waar alle partijen voor iedereen werkbaar houden. Ik denk den zo kort mogelijke omleidingtrajecten zich in kunnen vinden. De samenwerking aan verhuizingen, stellingen of stortcon- besproken met de verantwoordelijken van met de verantwoordelijken van De Lijn is er tainers plaatsen. Dergelijke toelatingen De Lijn en in functie van de beschikbare een van vertrouwen en respect. Contacten kan elk commissariaat zelf beheren. wegen. Soms zijn bepaalde wegen immers verlopen vlot per mail, telefoon en uiteraard Bij zeer grote werven is het overleg tussen niet geschikt om bussen door te laten tijdens persoonlijke ontmoetingen op werf- aannemer, De Lijn en de verkeerspolitie rijden en dan zijn we verplicht om grotere vergaderingen. Alle informatie wordt zo dan weer veel intensiever. We hebben omleidingen te voorzien. Maar meestal snel mogelijk met elkaar uitgewisseld om dan natuurlijk ook veel meer tijd, want kunnen we dit verhelpen door creatieve tot een oplossing te komen.’ alles wordt zo vroeg mogelijk besproken. oplossingen. Bijvoorbeeld een busstrook

CONTACTGEGEVENS REGIOMANAGERS

DE LIJN ANTWERPEN regio Zuid-Limburg, DE LIJN VLAAMS-BRABANT regio Mechelen, Luc Van Put, Geneviève Stratermans, 011 85 49 75, regio Dilbeek, Kristoff Poté, 02 569 33 87, 03 218 13 51, [email protected] [email protected] [email protected] regio Stad, Stefan Van Den Abbeele, regio Grimbergen, Pascal Nys, 03 218 14 36, DE LIJN OOST-VLAANDEREN 02 269 19 83, [email protected] [email protected] regio Dender & Vlaamse Ardennen, regio Leuven, Dirk Vochten, 016 31 33 06, regio Tjalkstraat, Elke Van Den Bergh, Koen De Cooman, 09 211 95 61, [email protected] 03 218 17 69, [email protected] [email protected] regio Turnhout, Ilse Piedfort, regio Destelbergen, Catherine De Paepe, DE LIJN WEST-VLAANDEREN 03 218 17 50, [email protected] 09 211 94 91, [email protected] regio Brugge, Nathalie Van Loocke, regio Gentbrugge, Sabrina Hutsebaut, 059 34 56 10, [email protected] DE LIJN LIMBURG 09 211 93 71, [email protected] regio Kortrijk, Frank Vansina, 059 56 54 regio Noord-Limburg, Patrick Nulens, regio Waasland, Marc Steels, 09 211 95 70, [email protected] 011 85 49 85, [email protected] 21, [email protected] regio Kust, Annie Vermeulen, 059 56 54 10, [email protected]

OP 1 LIJN › NR. 85 15 VERVOERBEWIJS

Nieuwe MOBIB-kaarten voor 65+'ers

In september begon De Lijn met de verzending van de brieven met overschrijvingsfor- voor 65+'ers en met een eerste groep mulier naar 65-plussers en de vervanging van de oude 65+-abonnementen. De nieuwe voertuigen op de baan zal De Lijn de ReTiBo-apparatuur werd al op een deel van de voertuigen geïnstalleerd. Een kort over- eerste reizigersregistraties eind dit jaar zicht van de planning. kunnen uitvoeren. • Tegen midden 2015 zullen alle 4 500 voertuigen van De Lijn volledig uitgerust • In Vlaams-Brabant rijden vanaf eind 65+-abonnementen. zijn met het nieuwe systeem. Vanaf augustus 100 bussen die volledig • Vanaf september starten De Lijn en dan ontvangen klanten bij aankoop of uitgerust zijn met ReTiBo-apparatuur AWV met een proefproject rond ver- verlenging van een abonnement een (Registratie-, ticketing- en boordcom- keerslichtenbeïnvloeding via korteaf- nieuwe MOBIB-kaart. Het oude, huidige puter). standsradio (KAR). Tien bussen op het systeem en het nieuwe ReTiBo-systeem • Vanaf begin augustus worden er stel- traject tussen Brussel en Leuven zullen zullen in de overgangsfase naast elkaar selmatig ook voertuigen van andere het systeem testen. bestaan. Wie met zijn nieuwe MOBIB- entiteiten uitgerust met de ReTiBo- • Vanaf het najaar zullen de eerste inter- kaart op een voertuig stapt zonder apparatuur. operabiliteitstesten gebeuren met de ReTiBo-apparatuur moet de kaart aan • Vanaf september worden de eerste andere openbaarvervoerbedrijven. de chauffeur tonen. In de loop van 2016 MOBIB-kaarten aangeboden aan • Na uitgave van de nieuwe MOBIB-kaart verdwijnt het oude systeem. personen die in november 65 worden. Tegelijk start De Lijn ook met de geleidelijke vervanging van de oude PRAKTISCH: HOE GEBEURT DE STAPSGEWIJZE INVOERING? De 65+’ers krijgen vanaf september een brief waarin wordt gevraagd of ze een MOBIB-kaart wensen. In die brief staat ook hoe ze de kaart kunnen aanvragen en wat de voordelen zijn. De 65+’ers blijven gratis reizen, maar we vragen voortaan wel een administratieve kost van 5 euro voor de aanmaak van de MOBIB-kaart. Als de 5 euro betaald is, valt de MOBIB-kaart maximaal vier weken later in hun brievenbus, samen met een gebruiksaanwijzing. Niet alle 65+’ers kunnen gelijk- tijdig worden aangeschreven. Dat gebeurt verspreid over verschillende maanden en op basis van hun verjaardag. 65+’ers die nog geen brief hebben ontvangen, maar waarvan de Omnipas (papieren abonnement) wel al vervallen is, mogen die Omnipas blijven gebruiken tot nader bericht.

TUSSENKOMST LOKALE OVERHEID Lokale besturen kunnen de administratiekost van 5 euro voor het uitreiken van de MOBIB-kaart betalen voor hun inwoners. Hierbij zijn er twee mogelijkheden: • de formule ‘zonder bevestiging’ waarbij 65-plussers hun kaart automatisch toege- zonden krijgen; • de formule ‘met bevestiging’ waarbij de 65-plussers aangeschreven worden en ze schriftelijk via een antwoordformulier moeten bevestigen dat ze de kaart wensen. De MOBIB-kaart is een contactloze elektroni Als u meer informatie wenst over deze mogelijkheden, neem dan contact met sche chipkaart met foto die 5 jaar geldig is. In onze klantenbeheerders. Vlaams-Brabant werden eind augustus al 100 bussen met de nieuwe leesapparatuur uitgerust.

16 OP 1 LIJN › NR. 85 KORT NIEUWS

Tram des Tijds Reisinformatie nu ook voor Windows

Dankzij de inzet van Voortaan heel wat vrijwilli- kunnen ook gers en organisaties gebruikers van waren deze zomer een Windows opnieuw de histori- smartphone of sche tramstellen te een laptop, pc bewonderen in de of tablet met oude stelplaats van Windows 8 de De Lijn in De Panne. reisinformatie Er waren ook oude van De Lijn in trams te zien tij- realtime raadplegen. Met de Windows 8-app - ontwikkeld door dens het jaarlijkse Microsoft - kan je in realtime een route met de bus of tram plan- Belle Epoquefeest nen. De doorkomsttijden aan de halte zijn berekend op basis van de in De Haan. Deze gps-positie van de bus of tram. De toepassing maakt ook gebruik zomer deed de van de mogelijkheden van de smartphone. Zo kan je met de gps je Tram des Tijds ook dienst als Expotram in opdracht van de huidige positie als vertreklocatie ingeven, de dichtstbijzijnde halte stad Gent om 100 jaar Wereldtentoonstelling te herdenken. zoeken en in realtime weten wanneer de bus of tram aan de halte Momenteel kijken we uit naar het moment waarop we kust- zal zijn. Het is ook mogelijk om vertrekinfo te vragen voor een halte tram 9942 mogen inwijden. Deze originele kusttram uit het op de kaart. Veelgebruikte reisadviezen en haltes kan je opslaan. jaar 1931 wordt rijvaardig gemaakt na een volledige restaura- Een sms-ticket aanvragen gaat ook met de Windows Phone-app. tie. Tramkast en chassis werden helemaal hersteld en in hun De Windows app is beschikbaar voor tablets, laptops, pc’s en oorspronkelijke staat opnieuw opgebouwd dankzij de finan- Windows Phones. Hij is gratis te downloaden in de Windows Store. ciële steun van het Kustactieplan, De Lijn West-Vlaanderen Met deze lancering is er nu een reisinfoapp voor alle smartphone- en giften van liefhebbers. Na bijna 2 jaar te hebben verbleven platformen. Een opvallend verschil met klassieke reisinfoapps is dat in de stelplaats van RET in Rotterdam, is onze ‘nieuwe’ Tram de app voor Windows 8 automatisch de opgeslagen reisinformatie des tijds terug aan de Kust en wordt hij in de stelplaats van en favoriete routes synchroniseert tussen computer, smartphone Knokke rijvaardig gemaakt door de vrijwilligersvereneniging en tablet. Zo moeten de gebruikers niet op elk toestel alles opnieuw TTO Noordzee. Een hele karwei waar de klusploeg vermoede- invoeren. Alle apps en de mobiele routeplanners worden gecentra- lijk nog de hele winter zoet mee zal zijn. Wordt vervolgd,… liseerd op de portaalsite m.delijn.be en www.mijnlijn.be. Vorig jaar werden 3,5 miljoen reisinfoadviezen voor bus en tram gevraagd van Meer info: www.tramdestijds.be op mobiele toestellen.

Al 60 % oude schuilhuisjes kregen zonnepaneel Eind vorig jaar liet De Lijn weten dat ze oude gesubsidieerde schuilhuisjes - besteld tussen augustus 2002 en december 2009 - op eigen kosten zou uitrusten met zonnepanelen. Ondertussen kregen al 1 109 oude schuilhuisjes een zonnepaneel (237 in Antwerpen, 186 in Oost-Vlaanderen, 285 in Vlaams-Brabant, 303 in Limburg en 98 in West-Vlaanderen). Dat komt overeen met meer dan 60 % van het beoogde aantal schuilhuisjes en overdekte fietsenstallingen. Totnogtoe werd prioriteit gegeven aan schuilhuisjes van het type A. Ook in het najaar gaat De Lijn verder met de plaatsing van zonnepanelen.

OP 1 LIJN › NR. 85 17 PARTNERSCHAP TUSSEN PROVINCIE EN DE LIJN

Limburg Vakantiepas stimuleert busgebruik

Wie in Limburg een vakantie boekt, krijgt een gratis Vakantiepas. Die geeft recht op fikse kortingen op 54 attracties verspreid over de provincie. Met de pas kan je ook aan halve prijs meerijden met De Lijn.

De Vakantiepas die Limburg in het najaar ten, zoals reizigers van de Kusttram die als eerste provincie lanceerde, kadert bin- korting krijgen bij toeristische attracties nen het Europese project ‘Limburg op de aan de kust. Maar een globale, provincie- kaart’. Met de pas kunnen bezoekers in brede toeristische samenwerking als deze Limburg genieten van allerlei voordelen bestond nog niet in Vlaanderen. en kortingen tot 50 % bij 54 attracties en andere aanbieders van toeristische DUURZAMER TOERISME producten. Nieuw dit jaar is de bijzon- dere samenwerking met De Lijn. Met de ‘Het nieuwe aanbod van openbaar bus- Limburg Vakantiepas krijgen de verblijfs- vervoer is een volgende stap naar een gasten in Limburg immers 50 % korting duurzamer toerisme,’ zegt de Limburgse op een dagpas (3,50 in plaats van 7 euro). gedeputeerde van Toerisme en Cultuur, De toeristische attracties in Limburg die Igor Philtjens.’ ‘Hiermee willen we met het openbaar vervoer bereikbaar zijn, nog meer toeristen overhalen om een zijn ook toegevoegd in de online route- dichtbijvakantie in Limburg te boeken. planner van De Lijn. Toeristen kunnen Tegelijkertijd hopen we zo ook meer ook op www.toerismelimburg.be gemak- bezoekers kennis te laten maken met kelijk de beste route berekenen vanuit onze toeristische, recreatieve en culturele Toerisme Vlaanderen bekroonde de Limburg hun vakantieadres naar de toeristische toppers. Een opsteker voor de vrijetijds- Vakantiepas eind januari met de award ‘Beste Toeristische Innovatie van 2012’. attractie die economie in Limburg. We willen ook de ze willen toeristen stimuleren om zo veel mogelijk bezoeken. het openbaar vervoer te gebruiken. De neutraal” te worden. Ons streven naar Het is de provincie Limburg heeft zich namelijk tot duurzaam toerisme kadert in die alge-

eerste keer doel gesteld om de CO2-uitstoot drastisch mene doelstelling.’ dat De Lijn te verminderen en tegen 2020 “klimaat- een toeristische samenwerking op Ook de toeristische trekpleisters zelf stimuleren het gebruik van openbaar vervoer via dergelijke de vakantiepas. Zo paste het Gallo-Romeins museum in Tongeren haar website aan. schaal opzet. Er is sindsdien een luik praktische informatie rond de bereikbaarheid met het open- Igor Philtjens, gedepu Er beston- baar vervoer op terug te vinden. Het museum ligt op wandelafstand van het trein- teerde van Toerisme en den wel al station. De website linkt ook door naar slimweg.be, waar men gemakkelijk duurzame Cultuur: 'Een opsteker voor de vrijetijdseconomie in samenwer- alternatieven voor de auto kan opzoeken. Limburg.' kingsprojec-

18 OP 1 LIJN › NR. 85 EEN LIJN DOOR VLAANDEREN

Herentals 'Ophaling afval aangepast voor betere doorstroming'

Een herstructurering van het aanbod zorgde in Herentals voor een nieuwe kijk op open- informatie in ons centrum. Concreet gaat baar vervoer. het over de doorgangstijden aan de hoofd- haltes stad in- en uitwaarts in de Belgiëlaan. invullen zodat wij meteen alle informatie We geven er ook informatie over de mobiele krijgen die we nodig hebben.’ Lijnwinkel en het gebruik van de belbus in Herentals. Het OCMW-Herentals heeft DOORSTROMING op de openingspagina van haar website alles intussen overgenomen. Momenteel ‘In juli startte ook een proefproject over de onderhandelen we ook met het Algemeen omhalingsrondes voor het groenafval en Ziekenhuis over de installatie van informa- pmd. De timing van de omhalingen werd zo tieschermen in de inkomhal met realitime Schepen voor Mobiliteit Jan Michielsen, aangepast dat ze minder de doorstroming informatie over het busaanbod aan de halte gemeenschapswachten Steven Van Hemelen hinderen. Tijdens de ochtendspits hebben van het ziekenhuis.' en Stefan Kerckhofs en Marc Caers van de Technische Dienst: 'De gemeenschapswachten we de omhalingen uit het centrum gehaald geven zelf de schade aan schuilhuisjes aan.' en we doen dan ook geen omhalingen meer STATIONSOMGEVING rond de bushaltes. Ook werd meegegeven 'Door de wijzigingen van De Lijn in het dat tijdens de ochtendspits een omhaling ‘Een van de uitdagingen voor de toekomst aanbod werd de bus plots een "hot staduitwaarts minder hinder geeft. De Lijn is om de belbus nog meer in te burgeren in item" bij de bevolking', zegt Marc Caers, kan dan immers stadinwaarts blijven rijden. de reisgewoonten van onze inwoners' zegt medewerker bij de Technische Dienst in Wij hebben ook aan De Lijn gevraagd om schepen voor Mobiliteit Jan Michielsen. Herentals. We kregen er veel vragen over. problemen hierover te melden. 'Verder hebben we nog grootse plannen Dat was bij ons de start van een bewust- Op de provinciale kennismakingsdagen voor de stationsomgeving. Het stations- wordingsproces. Sindsdien bekijken we van De Lijn kregen we een tip van De plein straalt geen verblijfskwaliteit uit en de het openbaarbusvervoer meer vanuit het Lijn om niet langer verkeersdrempels omgeving biedt weinig comfort aan treinen standpunt van de reizigers. Dat resulteerde aan te leggen als snelheidsremmer, maar busreizigers. Samen met de NMBS-holding, de voorbije maanden al in een aantal - Berlijnse kussens. Deze zijn minder hin- Infrabel, De Lijn en het Vlaams Gewest wer- meestal kleine maar efficiënte - aanpas- derlijk voor reizigers die op de bus zitten. ken we nauw samen om hierin verbetering singen op vlak van halteaccommodatie, De bus kan ook vlotter doorrijden wat de te brengen. Vandaag liggen de eerste voor- doorstroming en reizigersinformatie.’ doorstroming bevorderd. Hiermee willen stellen op tafel, maar er moeten nog ver- we in onze toekomstige ontwerpen graag schillende knelpunten worden weggewerkt. HALTES rekening houden.’ De bereidheid om er iets aan te doen leeft gelukkig bij de verschillende partners.’ ‘Zo hebben we bijvoorbeeld de afspraak REIZIGERSINFORMATIE gemaakt met onze preventiedienst dat de gemeenschapswachten systematisch ‘Omdat we zo veel vragen kregen over het Herentals de halteaccommodatie op hun parcours nieuwe aanbod, wilden we de informatie controleren. Daardoor wordt eventuele hierover zo goed mogelijk verspreiden. Op 27 368 inwoners schade sneller hersteld en kunnen we de openingspagina van de gemeentelijke 4 856,07 ha oppervlakte bijvoorbeeld sneller aan De Lijn melden website van Herentals hebben we daarom 136 haltes wanneer er halte-informatie verdwenen een icoontje voor "Trein en bus" geplaatst. 23 schuilhuisjes is. We maakten samen met de preven- Wie daarop klikt, krijgt meteen het overzicht 881 Buzzy Pazzen tiedienst een vaststellingsformulier op van alle buslijnen in Herentals, een link naar dat de gemeenschapswachten kunnen de routeplanner van De Lijn en realtime 851 Omnipassen

OP 1 LIJN › NR. 85 19 DOORSTROMING

Herinrichting aan station Tongeren 'Veiliger verkeer voor alle weggebruikers'

Het kruispunt tussen de Achttiende Oogstwal, de Leopoldwal, de Jaminéstraat en de Stationslaan in Tongeren werd begin dit jaar beperkt maar efficiënt aangepakt. De combinatie van maatregelen verhoogde de leefbaarheid rond het station en de ring aanzienlijk. De nieuwe busbaan zorgt bovendien voor een stiptere dienstver- lening van de bussen.

Wegen en Verkeer, de stad Tongeren en De Lijn aan tafel zitten om een tijdelijke oplossing uit te werken. Die kwam er in de vorm van een bypass en een busbaan van 300 m op de Elfde Novemberwal en Achttiende Oogstwal richting station. Het kruispunt werd ook vereenvoudigd door een linksaf- beweging vanuit de Leopoldwal onmogelijk te maken. Voor de fietsers kwam er op elke tak een opstelstrook net voor het kruispunt, waardoor ze meer ruimte kregen en zichtbaarder zijn voor het gemotoriseerde verkeer. De aanpassing kwam er na een vraag van de lokale fietsvereniging Velorix.

SLUIPVERKEER

Eddy Manet, schepen voor Mobiliteit in Schepen Eddy Manet: 'De algemene leefbaarheid in de omgeving is veel verbeterd.' Tongeren: ‘De bedoeling was om via mini- male inspanningen de verkeersveiligheid De Tongerse Stationslaan en omgeving het station lag achter een scherpe bocht. en -afwikkeling op de belangrijkste assen werd haast continu geplaagd door file- Bovendien moest elke oversteekbeweging en voor alle verkeersdeelnemers te ver- vorming. De bussen stonden in dezelfde in één keer gebeuren omdat er geen mid- hogen. Daar zijn we ook in geslaagd. De wachtrij als het autoverkeer. De con- deneiland was. voetgangers kunnen nu veilig in meerdere stante files kwamen ook het imago van fasen oversteken tussen de binnenstad en de Stationslaan - met horeca en handels- BYPASS EN BUSBAAN het station. Via de ingreep proberen we zaken - niet ten goede. Ook de veiligheid ook het sluipverkeer op de Wijkstraat te voor voetgangers was niet optimaal: de In afwachting van de realisatie van de verhinderen. De algemene leefbaarheid in drukke oversteek tussen de binnenstad en omleidingswegen gingen het Agentschap de omgeving is veel verbeterd.’

20 OP 1 LIJN › NR. 85 Elfde Novemberwal Stationslaan Stationslaan & Achttiende Oogstwal

De busbaan van 300 m verbetert de door De voetgangers kunnen nu veilig in meer De rechtsafslagstrook op de Stationslaan stroming voor de bus. dere fasen oversteken tussen de binnen werd buiten de verkeerslichten gebracht stad en de Stationslaan. (bypass).

Achttiende Oogstwal Richting Jaminéstraat Leopoldwal

Fietsers kregen een opstelstrook net voor De busbaan loopt tot aan het station. De Vanuit de Leopoldwal kan men niet meer het kruispunt, waardoor ze meer ruimte tijdswinst die ze oplevert heeft dus een linksaf naar de binnenstad; hiervoor moet kregen en zichtbaarder zijn voor het gemo positieve impact op de aansluiting met tal men rond rijden via het station. Dit was toriseerde verkeer. Ook op de Stationslaan loze andere lijnen. nodig om dit complexe kruispunt te ver en de Leopoldwal kwamen er fietsopstel eenvoudigen en voldoende groentijden te stroken. realiseren voor de filegevoelige takken van het kruispunt.

OP 1 LIJN › NR. 85 21 KORT NIEUWS

Nieuwe campagne De Lijn lanceert nieuwe Een munt voor ‘Gemeentekaart’ van 6 euro

de potverpot Binnen het derdebetalersysteem voor Lijnkaarten kunnen gemeenten een goed- kopere ‘Rittenkaart derdebetaler’ (ook wel ‘Gemeentekaart’ genoemd) aan hun inwoners aanbieden door zelf tussen te komen in de prijs. Tot nu betaalden de inwoners 5 euro voor 10 ritten binnen het afgesproken gebied. Sinds 1 juli vervangt De Lijn in haar verkoopkanalen de huidige Gemeentekaart van 5 euro door een nieuwe Gemeentekaart van 6 euro. De reiziger betaalt vanaf dan 0,60 euro in plaats van 0,50 euro per rit. De bijdrage per rit van de gemeente blijft ongewijzigd. Met gemeenten die andere rittenkaarten aanbieden binnen het derdebetalersysteem voor Lijnkaarten, werden individuele afspraken gemaakt. Voor meer info kunt u steeds contact opnemen met onze klantenbeheerders. De Gemeentekaarten van 5 euro die nog in omloop zijn, kunnen verder gebruikt worden maar worden sinds 1 juli ontwaard aan het nieuwe tarief. Bij eventuele restsaldo’s op de kaart kunnen de reizigers bijbetalen bij de chauffeur of een nieuwe kaart gebruiken.

In de herfst lanceert De Lijn opnieuw Brabantnet een grote stadsbelevingscampagne. Het stressmannetje uit de vorige 900 bezoekers campagne is weer van de partij. Deze keer draait alles rond de potverpot. op de infomarkten De bedoeling is, dat je elke keer als je vloekt in de auto als je in de file staat of Al van bij de start van de geen parkeerplaats vindt, je een munt- tramstudies overlegt De stuk in de potverpot stopt. Tegelijk is Lijn frequent met de betrok- het ook de bedoeling dat er een gratis ken gemeentebesturen in sms-ticket wordt aangevraagd om dan Vlaams-Brabant. Maar De zonder stress eens met bus of tram Lijn wil ook graag de bevol- naar het stadscentrum te komen. De king betrekken en organiseer- slogan luidt dan ook: De stad beleven. de daarom van half mei tot Zoveel leuker met De Lijn. De potver- half juni infotentoonstellingen potten worden op 19 en 26 oktober in acht Vlaams-Brabantse verdeeld in steden in Vlaanderen, op gemeenten. De tentoon- drukke invalswegen of parkings. Zie stellingen gingen door in www.delijn.be/potverpot voor meer Vilvoorde, Grimbergen, details. Midden september start ook Zaventem, Tervuren, Haacht, Meise, Lennik en Dilbeek. Geïnteresseerden konden er nagaan de bijhorende tv-campagne. U kunt het welke trajecten bestudeerd worden, hoe De Lijn tot die trajecten is gekomen en hoe de filmpje ook op Youtube bekijken via verdere procedure zal verlopen. Er was ook gelegenheid om vragen te stellen en feedback te youtube.com/delijnkanaal. geven. In elke infotentoonstelling werd gefocust op de onderzochte tramverbinding die voor die locatie relevant is. In totaal bezochten bijna 900 geïnteresseerden de infomarkten.

22 OP 1 LIJN › NR. 85 DUURZAAM VERVOER OP MAAT

De groene mobizone

16 400 inwoners van Antwerpen, Hasselt, Leuven en Gent kregen een gepersona- liseerde kaart in de bus met informatie over de duurzame vervoersmiddelen in hun buurt. Bedoeling was hen te stimuleren om zich (nog) meer te verplaatsen met bus, tram, trein, deelauto of (deel)fiets.

Een groene mobizone is een locatie waar een heel uitgebreid aanbod aan duurzame vervoermiddelen aanwezig is. Vaak worden trein, tram, bus, deelfietsen en autodeelor- ganisaties er gecombineerd op nauwelijks enkele meters van elkaar. Voor de omwonenden die in een straal van 300 meter van zo’n groene mobizone wonen, werkte De Lijn in samenwerking met cambio, Blue-bike en de NMBS een campagne uit. Het opzet was om de inwoners te informeren en te sensibiliseren over de duurzame verplaat- singsmotieven in hun buurt. Om hen te verleiden van het aanbod te proeven, werd voor iedereen ook een (beperkt geldig) commercieel voorstel op maat uitgewerkt. Zoals een gratis Lijnkaart, korting op een 10-rittenkaart voor Blue- bike, een gratis proefabonnement op autodelen via cambio of een voordelig combinatie-abonnement bus-trein.

De campagne bestond uit een A2-poster die werd gestuurd Recto: Gepersonaliseerd kaartje waarbij woonplaats geadresseerde wordt weer naar 16 400 omwonenden in één van de 21 groene mobizo- gegeven. nes in Antwerpen, Hasselt, Leuven en Gent. Iedereen kreeg een poster op maat met op de recto-zijde een kaartje met de woonplaats van de geadresseerde en het vervoeraanbod in zijn zone. Op de verso-kant kreeg de geadresseerde een commercieel voorstel op maat, er werden maar liefst 4 800 verschillende versies gemaakt. Abonnees van De Lijn kregen een ander voorstel dan niet-abonnees. Iedereen kreeg ook een persoonlijke actiecode voor de tijdelijke actieweb- site www.delijn.be/groenemobizone. Daar kon men info op maat opzoeken over de beschikbare vervoermiddelen en intekenen op een actievoorstel.

RESULTATEN • 1 400 mensen vroegen een gratis Lijnkaart aan. • 300 mensen wensten in te tekenen op het proef- aanbod van cambio-autodelen. • 200 mensent tekenden in op de combinatiefor- Verso: Korte omschrijving en commercieel voorstel per vervoersmiddel. mule De Lijn – NMBS Afhankelijk of iemand abonnee van De Lijn is of niet, kreeg hij/zij een totaal • 100 mensen reageerden op het Blue-bike initiatief. ander voorstel voor cambio en Blue-bike.

OP 1 LIJN › NR. 85 23 IN DE KIJKER

Internationale prijs voor meettram Gent

Eind juni vond in Londen de uitreiking van de Eurostar Ashden Award for Sustainable Travel plaats. Uit meer dan 150 projecten voor milieuvriendelijk vervoer in het Verenigd Koninkrijk, België en Frankrijk werd De Lijn als één van de twee winnaars verkozen voor het project van de Gentse ‘Meettram’. De prijzenpot die aan de award verbonden is, zal De Lijn gebruiken voor research om de duurzaam- heid van trams verder te verhogen.

De ‘Meettram’ is een energiebesparend ciënt energiebeheersysteem op de trams energieverbruik van de tram met 20 % en systeem voor verwarming en ventilatie geïnstalleerd. betekenen een besparing van meer dan op 41 elektrische trams in Gent. Met 200 000 euro per jaar voor de 41 trams. complexe meetsystemen stelde De Lijn 20 % MINDER VERBRUIK In navolging van het succes in Gent wor- vast dat op koude winterdagen meer den de komende maanden 84 Antwerpse dan de helft van de energie op een tram CO2-sensoren meten de luchtkwaliteit trams uitgerust met deze technologie. wordt gebruikt om de passagiers warm te in de tram, zodat de aangevoerde verse Ook alle nieuwe trams en elektrische bus- houden. Om dit energieverbruik terug te lucht alleen indien nodig wordt opge- sen in Vlaanderen krijgen dit systeem. dringen, werd een eenvoudig maar effi- warmd. De aanpassingen verlaagden het

‘MILIEUVRIENDELIJKE INSPANNINGEN VERDERZETTEN’ Op YouTube kunt u een filmpje van 4 minuten Patrick Debeuf, hoofd van de Gentse trams en bedenker van het systeem nam op bekijken dat uitlegt hoe donderdag 20 juni de award in Londen in ontvangst: ’Voor mij is deze prijs een erken- de meettram werkt. ning voor het werk van het hele team in Gent (zie foto) en van de inzet van De Lijn Ga daarvoor naar voor duurzamer en efficiënter vervoer. Het is ook een steun in de rug om het project www.youtube.com verder te verfijnen en onze inspanningen voor een milieuvriendelijker, efficiënter en en tik als zoekterm beter openbaar vervoer verder te zetten.’ ‘Gentse meettram’ in.