Papur Bro Dyffryn Ogwen

Rhifyn 488 . Mai 2018 . 50C Tair Ysgoloriaeth Ar y Brig i Elen Wyn!!! (unwaith eto!) Llongyfarchiadau enfawr i Elen a datblygu addysg cyfrwng Wyn, disgybl ym Mlwyddyn 13 Cymraeg mewn addysg uwch Ysgol Dyffryn Ogwen, ar ennill ac sydd â changen ym mhob dim llai na thair ysgoloriaeth i prifysgol yng Nghymru. astudio Cymraeg a Cherdd ym Fel mae’n digwydd, cafodd Mhrifysgol Bangor fis Medi. Elen gyfle yn eithaf diweddar Mae hi’n astudio’r Fagloriaeth i ymweld ag ardal William Gymreig, Cerdd, Cymraeg a Salesbury yn Nyffryn Clwyd Mathemateg ar hyn o bryd. a chael ei hysbrydoli gan ei Bu Elen yn llwyddiannus lwyddiannau a’i gyfraniad yn ei chais am Ysgoloriaeth aruthrol i barhad yr iaith William Salesbury sydd werth Gymraeg trwy ei gyfieithiadau £5,000 dros gyfnod ei chwrs a’i ymdrechion i safoni’r iaith gradd. Cynigir yr ysgoloriaeth ysgrifenedig yn yr 16 ganrif. gan Ymddiriedolaeth William Dyma’r gŵr a ddywedodd Salesbury i ddarpar-fyfyrwyr wrth ei gyd-Gymry, “Mynnwch sy’n dymuno astudio eu ddysg yn eich iaith”, geiriau Ysgol Abercaseg cwrs cyfan trwy gyfrwng sydd bellach yn arwyddair y y Gymraeg. Dim ond dwy Coleg Cymraeg Cenedlaethol. ysgoloriaeth o’r fath a gynigir Mae Elen hefyd wedi llwyddo Llongyfarchiadau i ysgolion Yn ystod arolygiadau yn flynyddol trwy Gymru. yn yr arholiadau ar gyfer ffederaledig Pen y bryn diweddar dynododd ESTYN Sefydlwyd yr ymddiriedolaeth ysgoloriaethau Bangor ac am ac Abercaseg ar ennill bod Lles ac Agweddau at gan y diweddar Ddr Meredydd dderbyn Ysgoloriaeth John cydnabyddiaeth fel ysgolion Ddysgu yn Rhagorol yn y Evans i gefnogi gwaith y Hughes sydd werth £3,000. Fel o fewn y categori 1% uchaf ddwy ysgol fel ei gilydd. Mae Coleg Cymraeg Cenedlaethol pe bai hyn ddim yn ddigon, drwy Gymru am ennill gan bennaeth yr ysgolion sy’n gyfrifol am gynllunio yn dilyn perfformiad o unawd RHAGORIAETH. llwyddiannus hyn weledigaeth

Parhad ar dudalen 3 Parhad ar dudalen 5

Ysgol Pen y bryn 2 Llais Ogwan | Mai | 2018 Panel Golygyddol Derfel Roberts Golygydd y mis Dyddiadur y Dyffryn  600965 Golygwyd rhifyn y mis hwn gan Mai [email protected] Neville Hughes. 20 Cymanfa Ysgolion Sul Dosb. Ieuan Wyn Bangor a Bethesda. Capel Emaus,  600297 Y golygydd ym mis Mehefin fydd Bangor am 10.30 [email protected] Lowri Roberts, 8 Pen y Ffriddoedd, 21 Te Bach. Festri Carmel Llanllechid. Lowri Roberts Tregarth, Bangor, LL57 4NY. 2.30 – 4.00  600490 01248 600490. 23 Cyfarfod Blynyddol Balchder Bro [email protected] E-bost: [email protected] Ogwen. Cefnfaes am 7.00 Fiona Cadwaladr Owen 30 Clwb Hanes Rachub a Llanllechid.  601592 Pob deunydd i law erbyn Dr. Dafydd Roberts, Festri Carmel [email protected] dydd Mercher, 30 Mai am 7.00. Neville Hughes os gwelwch yn dda.  600853 Plygu nos Iau, 14 Mehefin, Mehefin [email protected] yng Nghanolfan Cefnfaes am 6.45. 02 Bore Coffi Cronfa Tracy Smith. Dewi A Morgan Cefnfaes. 10.00 – 12.00.  602440 DALIER SYLW: nid oes 04 Merched y Wawr Tregarth. [email protected] gwarant y bydd unrhyw Y Wibdaith Flynyddol. Trystan Pritchard ddeunydd fydd yn 07 Sef. y Merched Carneddi. Hanes yr  07402 373444 cyrraedd ar ôl y dyddiad ardal - Andre Lomozik. Cefnfaes [email protected] cau yn cael ei gynnwys. am 7.00. Sioe Amaethyddol Dyffryn Walter a Menai Williams 09  601167 Cyhoeddir gan Ogwen. Caeau Rygbi Dôl Ddafydd [email protected] Bwyllgor Llais Ogwan @Llais_Ogwan Bethesda. 09 Marchnad Ogwen ar Faes y Sioe. Orina Pritchard Cysodwyd gan Elgan Griffiths 09 Gig y Sioe. Bryn Fôn a’r Band +  01248 602119 [email protected] Calfari. Neuadd Ogwen am 7.30. [email protected]  01970 627916 14 Plygu Llais Ogwan. Cefnfaes am

Rhodri Llŷr Evans Argraffwyd gan y Lolfa 6.45  07713 865452 16 Bore Coffi Clwb Nofio Gwynedd. [email protected] Cefnfaes. 10.00 – 12.00. Swyddogion 20 Gwibdaith Gorffwysfan i Southport. Cadeirydd: Nid yw pwyllgor Llais Ogwan na’r panel 23 Bore Coffi Plaid Cymru. Cefnfaes. Dewi A Morgan, Park Villa, golygyddol o angenrheidrwydd yn cytuno 10.00 – 12.00. â phob barn a fynegir gan ein cyfranwyr. Lôn Newydd Coetmor, 30 Bore Coffi Eisteddfod Gadeiriol Bethesda, Gwynedd Dyffryn Ogwen. Neuadd Ogwen. LL57 3DT  602440 10.00 – 12.00. [email protected] Mae Llais Ogwan ar werth Trefnydd hysbysebion: yn y siopau isod: Gorffennaf Neville Hughes, 14 Pant, 07 Bwrlwm Haf. Hwyl i Bawb ar Bethesda LL57 3PA Gaeau Rygbi Bethesda. Dyffryn Ogwen  600853 [email protected] Londis, Bethesda Siop Ogwen, Bethesda Ysgrifennydd: Cig Ogwen, Bethesda Cwsmeriaid Llais Ogwan Gareth Llwyd, Talgarnedd, Tesco Express, Bethesda Dafydd (Rose) 3 Sgwâr Buddug, Bethesda Select Conv, Bethesda Os nad ydych wedi cael rhifyn Ebrill LL57 3AH Siop y Post, Rachub  601415 drwy’ch drws ffoniwch gyda’ch enw [email protected] a’ch cyfeiriad i Neville Hughes Bangor ar 01248 600853 Trysorydd: Siop Forest Godfrey Northam, 4 Llwyn Siop Menai Bedw, Rachub, Llanllechid Siop Ysbyty Gwynedd LL57 3EZ  600872 Llais Ogwan ar CD [email protected] Gellir cael copi trwy gysylltu â Gwyn Caernarfon yn swyddfa’r deillion, Bangor Y Llais drwy’r post: Palas Print 01248 353604 Owen G Jones, 1 Erw Las, Os gwyddoch am rywun sy’n cael Bethesda, Gwynedd Porthaethwy trafferth â’i olwg, ac a hoffai dderbyn LL57 3NN  600184 Awen Menai copi o’r Llais ar CD bob mis, cysylltwch [email protected] ag un o’r canlynol: Rhiwlas Gareth Llwyd  601415 Garej Beran Neville Hughes  600853 Llais Ogwan | Mai | 2018 3 Tair Ysgoloriaeth Clwb Cyfeillion Braichmelyn Llais Ogwan Rhiannon Ifans, Glanaber, Pant, i Elen Wyn!!! Gwobrau Mehefin Bethesda  600689 £30.00 (150) Myfanwy Wyn Parhad o'r dudalen flaen Harper, Fferm Tŷ Bu Carol, 48 Braichmelyn, yn yr ysbyty Newydd, Llandygai. am gyfnod byr. Mae adref ac yn gwella ‘O del mio dolce ardor’ dyfarnwyd iddi £20.00 (173) Helen Williams, ar hyn o bryd. Mae Carol a Nicky Ysgoloriaeth Berfformio Bangor o £500 y 4 Penrhiw, Mynydd yn ffyddlon iawn yn y boreau coffi flwyddyn trwy gydol ei chwrs. Llandygai. wythnosol yn yr ardal, ac maent wedi Meddai Ieuan Wyn, sy’n aelod o Fwrdd £10.00 (61) Blodeuwedd Wyn, setlo’n iawn yma. Ymddiriedolaeth William Salesbury ac o Talgarreg, Carneddi. Anfonwn ein cofion at bawb sydd ddim Fwrdd Cyfarwyddwyr y Coleg Cymraeg £5.00 (192) Carys Dafydd, yn dda ar hyn o bryd. Cenedlaethol, “Hoffwn longyfarch Elen Braichmelyn. yn galonnog iawn, a dymuno’n dda iddi Collwyd un arall o genod Braichmelyn, Os am ymuno, cysylltwch â gyda’i hastudiaethau. Mae ei llwyddiant sef Kathleen E. Williams, Penrhiw, Neville Hughes – 600853 personol hi yn dod â bri i’r ysgol a’r Mynydd Llandygai. Magwyd Kathleen yn ardal. Yn ôl adroddiad 12 Gernant. Cydymdeimlwn â’r teulu i gyd y Panel Dyfarnu yn eu colled. roedd nifer fawr wedi gwneud cais am yr Rhoddion ysgoloriaethau, a safon y ceisiadau’n neilltuol i’r Llais Caerhun a o uchel.” £20 Eirlys Ellis, Bro Emrys, Talybont. £10 Er cof am Dafydd oddi wrth Glasinfryn Emyr a Heulwen. £10 Er cof annwyl am Tom Davies Cylch Glasinfryn EGLWYS UNEDIG (a fu farw ar 2 Mai 1989), oddi Daeth Maralyn Pyke-Davies atom i’r BETHESDA wrth Emyr a Heulwen. Cylch ar 11 Ebrill. Gwirfoddolwr yn LLENWI’R CWPAN £5 Carys Dafydd, Braichmelyn. Castell Penrhyn yw Maralyn ac yn Dewch am sgwrs a phaned. £5 Esme le Comte, Braichmelyn. gweithio yno ers pedair mlynedd ar Bob bore dydd Iau rhwng 10.00 o’r £15 Hugh Griffith, 5 Bryn Tirion, ddeg. Mae›n mwynhau ei gwaith yn gloch a hanner dydd Llanfairpwll. tywys pobl o amgylch y castell ac yn £20 Er cof am Anne Jones oddi wrth cyfarfod llawer o bedwar ban byd. Emyr. Diolchwyd iddi gan Ann Illsley a £20 Er cof am Eric oddi wrth Muriel mwynhawyd paned a sgwrs wedi ei Archebu a’r teulu, Tregarth. baratoi gan Ann a Marian. trwy’r Byddwn yn cyfarfod nesaf ar nos post Diolch yn fawr Fercher 9 Mai pan ddaw Nia Williams (Os am ymuno, cysylltwch â atom i werthuso a thrafod “Hen Bethau”. Neville Hughes – 600853) Ben Stammers fydd gyda ni ar 13 Gwledydd Prydain – £20 Mehefin i sgwrsio am “Gwennoliaid Ewrop – £30 Duon”. Mae Ben yn astudio’r adar yma Gweddill y Byd – £40 yng Nglasinfryn, felly bydd o ddiddordeb Owen G. Jones, 1 Erw Las, Bethesda, mawr i bawb yn lleol. Dewch i glywed Gwynedd LL57 3NN beth sydd ganddo i’w ddweud. Cofiwch [email protected]  01248 600184 bod croeso i ddynion a merched yno! 4 Llais Ogwan | Mai | 2018

Bethesda Cystadlu yn Eisteddfod yr Urdd Llongyfarchiadau cynnes i Rhiannon Mary Jones, Elfyn a Cian Iolen are eu llwyddiant yn [email protected] Eisteddfod Sir yr Urdd, Eryri. Bydd y ddau’n  07443 047642 mynd ymlaen i Eisteddfod Genedlaethol Joe Hughes, Awel y Nant, yr Urdd ddiwedd mis Mai yn Llanelwy i Ffordd Ffrydlas, Bethesda gystadlu ar y ddeuawd cerdd dant o dan 12  601902 oed. Dymuniadau gorau iddynt. Pob lwc hefyd i Rhiannon ar y gystadleuaeth piano Llwyddiant Cerddorol dan 12 oed. Llongyfarchiadau i Tili Viola Jones Roberts, 21 Glanogwen, ar lwyddo “gyda Ysbyty theilyngdod” yn ei arholiad Piano, Cofion a gwellhad buan at y rhai a fu yn yr Gradd Un, yn ddiweddar. Hyfforddir Tili ysbyty yn ddiweddar, yn eu plith:- Linda gan Gerwyn Llwyd, Maes y Garnedd, a Elderkin, Maes y Garnedd ac Arthur threfnwyr yr arholiad oedd Bwrdd Cysylltiol Doethuriaeth Williams, Penybryn. yr Ysgolion Cerdd Brenhinol. Llongyfarchiadau i Huw Mithan o ‘Hafod y Wern’, Ffordd Bangor ar Penblwyddi Arbennig Diolch dderbyn ei ddoethuriaeth(PhD) o Bu sawl un yn dathlu penblwydd arbennig Dymuna William, Michael a theulu’r Brifysgol Caerdydd yn ddiweddar. yn ddiweddar. Llongyfarchiadau a chofion diweddar David Elwyn Pritchard (Dafydd Roedd traethawd Huw yn ymwneud gorau atoch: Rose), 17 Rhes Elfed, ddiolch o galon am bob â chanlyniadau a chynhesu byd Mr. Elfed Bullock, Maes y Garnedd, yn 80 arwydd o gydymdeimlad yn eu profedigaeth eang a’i ddylanwad ar rew parhaol a oed ar 13 Ebrill. o golli un oedd yn annwyl iawn. thirlithriadau yn yr Arctig. Mrs. Elsie Owen, Bryntirion, yn 80 oed ar 14 Diolch i’r Parchedig Ddr. Huw John Ebrill. Hughes, Dr. J. Elwyn Hughes a’r Parchedig Ffion Roberts, Hen Aelwyd, yn 18 oed ar 22 Geraint Hughes am wasanaeth teimladwy, Ebrill. ac i Mrs. Deilwen Hughes ar yr organ. Dymuna Elfed Bullock ddiolch yn fawr Shona Prytherch, Maes Coetmor, yn 21 oed Diolch hefyd i Mr. Gareth Williams am y iawn i’r teulu, ffrindiau a chymdogion am yr a 27 Ebrill. treniadau trylwyr. holl gardiau ac anrhegion a dderbynodd ar Derbyniwyd rhoddion o £575 er cof am ei benblwydd yn 80 oed ar 13 Ebrill. Marwolaeth Dafydd, i’w rhannu rhwng Antur Waunfawr Ar 5 Ebrill yn yr ysbyty, gynt o Maes y ac Ysgol Pendalar. Teimlad braf oedd gweld Cydymdeimlo Garnedd, bu farw Maria Patricia Doyle. y gymuned wedi dod at ei gilydd i gofio am Anfonwn ein cydymdeimlad at Mr. a Mrs. Roedd yn ferch i’r diweddar Mr. a Mrs. Dafydd. Diolch yn fawr i bawb. Thomas Jones, Rhos y Coed, a’r teulu yn eu James Doyle, yn chwaer annwyl i Kath, profedigaeth o golli Mrs. Mai Lewis Bangor, Joan a’r ddiweddar Nancy. Roedd hefyd yn Dymuna teulu’r ddiweddar Ann Jones, chwaer Heddwen. fodryb hoffus. Cynhaliwyd y gwasanaeth 14 Llawr y Nant, ddiolch am bob arwydd angladdol yn Eglwys Gatholig Bangor o gydymdeimlad tuag atynt. Diolch i Croeso a’r Amlosgfa ar ddydd Mercher, 18 Ebrill. nyrsus a meddygon Meddygfa Bethesda Mae Paula a David Owen a’r hogia’ Robin Claddwyd ei llwch ym Mynwent Eglwys ac ysbytai Bae Colwyn, Cefni a Gwynedd. a Gruff wedi symud i fyw i 12 Rhos y Coed Coetmor. Anfonwn ein cydymdeimlad Diolch hefyd i’r Parchedig Dafydd Coetmor o Foel Ogwen, Llan. Croeso mawr iddynt atoch fel teulu i gyd. Williams, Mrs. Helen Williams a Mr. a phob hapusrwydd iddynt yn eu cartref Stephen Jones am eu gwasanaeth. newydd. Yr Eglwys Unedig Braf yw gweld y plant yn ôl yn yr Ysgol Sul ac yn ymuno â ni yn yr oedfa. Maent yn ymateb yn dda iawn pan ofynnir cwestiynau iddynt. Maent yn brysur iawn yn eu gwaith ac yn mwynhau bod yng nghwmni ei gilydd. Mae’r baned ar ôl oedfa’r bore ac ar foreau Iau yn dal i gael nifer dda yn ymuno â ni. Anfonwn ein cofion at bawb sy’n methu bod efo ni, a hefyd at Mair Jones sydd wedi cael llawdriniaeth ac yn araf wella gartref. Mae nifer wedi cael yr anwyd sy’n mynd o gwmpas yr ardal – brysiwch wella!

Trefn Oedfaon Mai 20: Cyfarfod Gwobrwyo’r Plant – 10.30yb Mai 20: Karen Owen – 5.00yp Mai 27: Mrs. Eirlys Williams – 10.00yb Mai 27: Mrs. Nerys A. Griffith – 5.00yp Clwb Cerdded Bethesda - Aelodau Clwb Cerdded Bethesda yn mwynhau’r olygfa o safle Mehefin 3: Trefniant Mewnol. uchaf y Wifren Wîb ar ôl bod yn y cerbyd efo Eifion Davies. Llais Ogwan | Mai | 2018 5

Mehefin 10: Oedfa yng ngofal Menai Gilbert Bowen a Jackie Williams. Gobeithio Williams – 10.00yb Sefydliad bydd pawb wedi cael diwrnod i’w gofio !! Fe Mehefin 10: Canon Idris Tomos = 5.00yp fydd dwy aelod yn cynrychioli y Sefydliad Mehefin 17: Parchg. Gerallt Lloyd Evans y Merched yng Nghaerdydd ym Mis Mehefin yng 10.00yb a 5.00yp. nghyfarfod blynyddol Sefydliad y Merched, Croeso cynnes i bawb. Carneddi sef Alison a Nicola. Byddant yn mynd a Cynhaliwyd ein cyfarfod misol arferol phenderfyniad y sefydliad ynglŷn â iechyd Y Gymdeithas yng Nghanolfan Cefnfaes ar 3 Mai. meddwl i’r cyfarfod . Croesawyd pawb gan y llywydd, Rhiannon, a Rhoddodd ein llywydd groeso cynnes i’r O’r diwedd, ar ôl ei ohirio oherwydd y gwnaed y trefniadau ar gyfer y bore coffi i’w aelodau, a chafwyd ymddiheuriadau gan tywydd garw, cawsom ginio gwerth chweil gynnal ar y Sadwrn canlynol. Gwnaed elw o Alison, Mair a Nancy. ‘Roedd ein cofion yn y Pafiliwn Criced yn Llandygai. Pawb £370.00 at y Gymdeithas. cynnes yn mynd at Mair Jones, sydd wedi mwynhau yn fawr iawn! Ein gŵr gwadd yn ein cyfarfod olaf oedd wedi cael llawdriniaeth yn yr ysbyty yn Darllenwyd y cofnodion gan Gwyneth yr Athro Peredur Lynch, Bangor. Cawsom ddiweddar. Brysia wella Mair - pwyll bia a’r llythyr misol gan Rita cyn rhoi croeso noson ardderchog a difyr iawn yn ei gwmni hi! cynnes iawn i’r wraig wadd am y noso, wrth iddo olrhain yr ochr Lynch o’r teulu. Mae gŵr Doris wedi bod yn yr ysbyty neb llai na Mari Gwilym, a oedd wedi dod Mwynhawyd y noson yn fawr a diolchwyd yn ogystal a merch yng nghyfraith a ffrindia gyda hi, sef Emyr, y dyn sain ac iddo gan Jean Ogwen Jones. Angharad Gwen - y ddau adra erbyn hyn ac yn Ann, y gyfarwyddwraig sydd yn gweithioi Hughes a Barbara Jones oedd yn gwneud y gwella. Aeth rhai o’r aelodau i glwb BBCRadio Cymru. Yr oedd y noson yn baned – diolch iddynt hwythau! cymdeithasol Llanberis yn ddiweddar i cael ei recordio ar gyfer rhaglen radio Siân Trefnwyd y swper diwedd tymor i’w gynnal noson yng nghwmni Body Shop. Pawb Cothi, ac fe fyddwch yn gallu gwrando ar yn Noddfa, Penmaenmawr, ar 10 Mai. wedi mwynhau! Fe aeth Rosemary, y rhaglen mewn rhyw pythefno. Darllen Trefnwyd Cyfarfod Gweddi mis Mai gan ein trysorydd, a Gwyneth i weithdy pytiau o’i llyfr diweddara oedd Mari. Noson Rhiannon, gyda Ceri ac Elina yn cynorthwyo, cyfrifon ariannol ym Mhenmaenmawr hollol boncyrs fel fasa chi yn ddychmygu a Gwenno yn cyfeilio. Diolch iddynt i gyd. yn ddiweddar ac wedi cael gwybodaeth yng nghwmni Mari Gwilym. Llond bol ar sut i ddefnyddio a chadw cyfrifon o chwerthin a pawb wedi mwynhau yn Gorffwysfan, Stryd Fawr ariannol y sefydliad yn ddiogel. Maent fawr iawn. Diolchwyd i Mari, Emyr ac Ar ddydd Mercher, 25 Ebrill, aeth dros 40 mewn dwylo saff yn awr! Ann o waelod calon am noson fendigedig o aelodau a chyfeillion ar wibdaith i Gaer. Bydd dwy aelod yn dathlu penblwydd gan Rita, ac i’r merched am y baned a’r Cafwyd diwrnod da, a phawb wedi mwynhau yn ystod y mis ym, sef Eirwen ac Anwen, cacennau – wedi eu gwneud gan Gwen. yn fawr. Cyn cychwyn adref diolchodd a hefyd gwŷr tair aelod wedi dathlu Enillydd y wobr lwcus, yn rhodd gan y cadeirydd, Mrs. Rhiannon Efans am y penblwyddi arbennig, sef Elfed Bullock, Ceinwen, oedd Jean. trefniadau. Cofiwch am y wibdaith nesaf i Southport, ddydd Mercher, 20 Mehefin. Parhad o'r dudalen flaen Dyweddiad Llongyfarchiadau i Mair Yvonne Parry, glir sy’n seiliedig ar ddarparu addysg o a chyfoethog ar wefusau ac yn llyfrau’r merch ieuengaf y diweddar Marilyn a safon uchel i’r disgyblion. disgyblion,’ Ron Parry ar ei dyweddiad efo Gwynant Dywedodd ESTYN : ‘mae gan ‘Ers iddynt sefydlu fel corff, mae’r Maxwell. arweinwyr weledigaeth glir sydd wedi llywodraethwyr wedi cydweithio’n effeithiol ei rannu’n llwyddiannus rhwng y ddwy â’r pennaeth i ddatblygu gweithgareddau ysgol yn y ffederasiwn.’ pwrpasol i’w cynorthwyo i gael trosolwg clir Arfbais Douglas Arms ‘Mae rhan fwyaf o’r disgyblion yn o fywyd a gwaith y ddwy ysgol fel ei gilydd.’ Cwrw Casgen - Gardd Gwrw gwneud cynnydd da iawn o’u man Dywedodd Orina Pritchard, Cadeirydd y Noson Cwis Yr ail nos Fawrth bob mis – 20:00 cychwyn ac yn cyflawni safonau uchel. Llywodraethwyr, Oriau Agor Mae ymddygiad y disgyblion yn wych ac ‘Mae’n fraint bod yn aelod o gorff Llun – Gwener 18:00 – 23:00 mae yna ymdeimlad o drefn weithgar a Llywodraethol yr ysgolion llwyddiannus Sadwrn 15:30 – 00:00 pharch drwy’r ysgolion.’ hyn’. Sul 13:00 – 16:00 a 20:00 – 23:00 ‘Mae safon yr addysgu’n dda ac mae Braf yw derbyn cydnabyddiaeth douglasarmsbethesda.com 01248 600219 gan y disgyblion gyfleoedd eang i genedlaethol a chael sicrhad bod bri ar ymgymryd â gweithgareddau heriol sy’n addysg plant yr ardal. Bydd y cyfleoedd eu hysgogi ac ennyn eu diddordeb. Mae eang y mae ysgolion Pen y bryn ac perthynas gref rhwng yr holl oedolion Abercaseg yn eu darparu yn gymorth a’r disgyblion ac maent yn ystyried i’r disgyblion gymryd rolau arwain yn anghenion pob disgybl yn dda. Mae’r llwyddiannus ac yn eu paratoi’n dda i fod staff yn mynnu ar gywirdeb iaith, ac yn aelodau cyfrifol o’u cymuned. fe adlewyrchir hyn yn yr iaith goeth Diolch i’r holl staff am eu gwaith diflino.

Dilynwch ni ar trydar @Llais_Ogwan 6 Llais Ogwan | Mai | 2018 Beth sy’n digwydd yn y Dyffryn?

CANOLFAN CEFNFAES CANOLFAN CEFNFAES DYDDIADUR GYRFA CHWIST BORE COFFI MAI 22 a 29 PLAID CYMRU BOREAU MEHEFIN 12 a 26 SADWRN, 23 MEHEFIN am 7:00 o’r gloch. Croeso i bawb COFFI 2018 10.00 – 12.00 MYNEDIAD : £1.00

2018 Carmel 19 Mai – Cefnfaes ddim ar gael. CANOLFAN CEFNFAES 02 Mehefin – Cefnfaes – Cronfa Tracy Llanllechid Smith. Te Bach CYFARFOD 16 Mehefin – Cefnfaes – Clwb Nofio Gwynedd Dydd Llun, 21 Mai BLYNYDDOL 23 Mehefin – Cefnfaes – Plaid Cymru 2.30 – 4.00 YN Y GANOLFAN 30 Mehefin – Neuadd Ogwen – NOS FERCHER, 27 MEHEFIN Eisteddfod Dyffryn Ogwen. Croeso i bawb! AM 7.00YH 07 Gorffennaf – Cefnfaes – Capel CROESO I BAWB Jerusalem. 14 Gorffennaf – Caffi Coed y Brenin – CANOLFAN CEFNFAES NSPCC CYMANFA YSGOLION SUL 08 Medi – Caffi Coed y Brenin – NSPCC BORE COFFI 22 Medi – Cefnfaes – Eglwys St. Tegai CRONFA GOFFA DOSBARTH 29 Medi – Cefnfaes – Plaid Cymru. TRACY SMITH 06 Hydref – Cefnfaes – Gorffwysfan. BANGOR A SADWRN, 2 MEHEFIN 13 Hydref – Cefnfaes – Cronfa Tracy 10.00 – 12.00 BETHESDA Smith Capel Emaus, Bangor 20 Hydref – Cefnfaes – Eglwys St. MYNEDIAD : £1.00 Cedol. Dydd Sul, 20 Mai 27 Hydref – Cefnfaes – Eisteddfod am 10.30yb Dyffryn Ogwen. CANOLFAN CEFNFAES 03 Tachwedd – Cefnfaes – Neuadd Croeso i bawb. Talgai. 10 Tachwedd – Cefnfaes – Clwb BORE COFFI Camera CLWB NOFIO 24 Tachwedd – Caffi Coed y Brenin – GWYNEDD Balchder Bro NSPCC 24 Tachwedd – Cefnfaes – Cronfa SADWRN, 16 MEHEFIN Dyffryn Ogwen Cancr y Prostrat. 10.00 – 12.00 01 Rhagfyr – Cefnfaes – Plaid Lafur MYNEDIAD : £1.00 Cyfarfod Blynyddol

Pwysig Canolfan Cefnfaes Os yn trefnu Bore Coffi yn ardal Bethesda, 44 fed Nos Fercher, 23 Mai bydd y rhestr uchod yn gymorth i chi am 7.00yh ddewis dyddiad gwag. Gallwch wedyn SIOE AMAETHYDDOL gynnwys eich dyddiad chi ar y rhestr hon. DYFFRYN OGWEN Bydd yn cael ei diweddaru ac yn ymddangos pob mis. Anfonwch y Sadwrn, 9 Mehefin 2018 manylion at Neville Hughes (600853). ar Gaeau Rygbi BETHESDA Mehefin 9fed Mynediad: Oedolion £5 Sioe Dyffryn Ogwen Pensynwyr £3. Plant £1. Gorffennaf 14eg CYMHORTHFA Neuadd Ogwen, 9.30am - 1.00pm Awst 11eg RHEINALLT PUW Neuadd Ogwen, 9.30am - 1.00pm I hysbysebu yn Gorffwysfan Llais Ogwan, Bwydydd, Crefftau, Lleol Dydd Mawrth, 22 Mai 2018 Neville Hughes 600853 ([email protected]) www.marchnadogwen.co.uk 4.00 – 5.30 Facebook Llais Ogwan | Mai | 2018 7

Cawl Blodfresych a Garddio Brocoli efo Caws Glas Mae’r haf ar ei ffordd! Fel mae bylbiau’r mawn yn y tŷ gwydr ar Chwefror 21 a’u ½ blodfresych ac 1 brocoli, gwanwyn yn darfod mae’r borderi yn symud nhw wedyn i 14 o fwcedi mawr 1 genhinen a ½ nionyn mawr. dechrau tyfu o ddifri. Gallwch ddechrau efo dwy daten ym mhob un. Byddan 2 ddeilen lawryf (bay leaf) wedi eu plannu hadau yn syth i’r ardd ac o ganol nhw’n barod i’w bwyta erbyn i chi rhwygo (mae hyn yn rhyddhau’r y mis ymlaen gallwch blannu’r blodau ddarllen y rhifyn hwn. olew). blwyddol. [Er bod rhai o’n garddwyr Moron: Yn ystod y blynyddoedd 1 llwy de o halen a phupur du bras. hŷn wedi gweld barrug yn Ardudwy yn diwethaf, rydan ni wedi arbrofi efo bob 2 lwy fawr o olew coginio. hwyr ym mis Mai.] math o foron. Erbyn hyn tueddwn i 2-4 owns o gaws glas, neu gratio caws gadw at ‘Nantes’. Dydy o ddim yn foryn Cheddar cryf os dymunwch. Gellir cymryd toriadau oddi ar goed rhy fawr, does dim canol rhy fawr iddo, meddal. Mi fydd angen torri’r lawnt yn mae’r blas yn wych ac mae’n cadw’n Torrwch y genhinen a’r nionyn yn fân, rheolaidd rŵan. dda. a’u chwysu yn yr olew coginio mewn Nionod: ‘Stuttgarter’ a ‘Kelsae’ yw’r sosban efo caead ar wres isel. Tasgau dewis. Fe gadwodd rhain tan fis Ebrill Hefyd, torrwch ryw 2” o goes y 1. Gwyliwch rhag nosweithiau oer, eleni. Mae’r blas yn dda a dydyn nhw blodfresych a choes y brocoli a’u barugog. Mi fydd angen amddiffyn ddim yn tyfu’n rhy fawr. plicio cyn eu gratio. Eu hychwanegu i’r planhigion nad ydyn nhw wedi arfer Ffa: ‘Aquadulce’ blannwyd eleni. sosban. â bod allan. Pys: Gallwch blannu pys cynnar Eu mudferwi am ryw 6-7 munud. 2. Mae angen priddo’r tatws wrth unrhyw amser, hyd yn oed yn hwyr yn y Torrwch y blodfresych a’r brocoli’n iddyn nhw dyfu. Os oes rhai dros tymor! Yr hen ffefrynnau sydd acw, sef fân. ben, mae’n hen bryd eu plannu. ‘Kelvedon Wonder’ ac ‘Onward’. Meddalwch sgwâr o stoc cyw iâr 3. Plannwch y blodau blwyddol yn ail Ffa Ffrengig: Er mwyn gwneud y gorau mewn peint o ddŵr berw. hanner y mis. o’r lle, rydan ni’n tyfu ‘Cobra’ sy’n Tolltwch nhw i’r sosban ac wedyn y 4. Ystyriwch ddulliau o gasglu dŵr dringo’n uchel. dail llawryf, yr holl lysiau a phupur a glaw ac ailgylchu dŵr. Mae dŵr glaw Cennin: ‘Musselburgh’ yw’r dewis. halen. yn fwy bendithiol i blanhigion ac Dydy hi ddim yn tyfu’n rhy fawr ond Dod i’r berw. Wedyn ei roi ar wres mae’n rhad! mae hi’n flasus. Mae hefyd yn cadw’n isel a’i fudferwi am ryw 20 munud gan 5. Dylai’r hof fod yn brysur iawn y dda rhag unrhyw bla. ei droi bob hyn a hyn. mis hwn. Mae’n talu ar ei ganfed i’w Betys: Mae ‘Boltardy’ yn ddiguro. Nid Gellir malu’r cwbl rŵan efo ddefnyddio’n aml. yw’n rhedeg i had yn hawdd. Rydan cymysgydd trydan. Gofalwch dynnu’r 6. Agorwch ddrws a ffenestri’r tŷ gwydr ni hefyd wedi plannu betys hir eleni - dail llawryf cyn malu’r cawl! ar ddiwrnod cynnes. ‘Cylindra’. Torrwch y caws glas, neu’r caws 7. Torrwch y lawnt bob wythnos. Ffa Dringo: ‘Enorma’ ddewiswyd eleni Cheddar, i’r cawl. 8. Cyn i chi dorri gwrychoedd, ond bu bron i ni fynd am ‘Prizewinner’. Gallwch ychwanegu dipyn o hufen archwiliwch nhw yn ofalus rhag ofn Ffa hirion, blasus heb lawer o ‘linyn’. i’ch powlenni os dymunwch. bod adar yn nythu ynddyn nhw. Bresych: Dwy hen ffefryn, ‘Primo’ a 9. Gallwch godi’r cennin Pedr a ‘Greyhound’ sydd acw; maen nhw’n bylbiau eraill y gwanwyn - a rhannu ffefrynnau ers tro. clystyrau mawr ohonyn nhw. Letys: ‘All the Year Round’. NEUADD OGWEN Tomatos: Cefais gasgliad amrywiol Mae’r tymor plannu yn ei anterth. gan gyfaill y llynedd ac fe gafwyd cnwd Gallwch barhau i blannu bron bob ardderchog. Eleni mae o wedi rhoi GIG Y llysieuyn. ‘Money Maker’, ‘Shirley’, ‘Ailsa Craig’, ‘Alicante’ ‘Gardener’s Delight’ [un fach Tatws: Rydan ni wedi plannu’r tatws goch], a ‘Sungold’ [un fach oren - mae’n SIOE cynnar ‘Rocket’ a ‘Swift’ ac wedi dewis felys iawn] i mi. Roedd ganddo fymryn ‘Estima’, ‘Cara’ a ‘Desiree’ fel tatws dros ben ddiwedd yr wythnos diwethaf. BRYN FÔN A’R BAND diweddar. Plannwyd y ‘Rocket’ mewn Gair i gall! CALFARI Sadwrn, 9 Mehefin am 7.30 Mynediad: £10.00 Dilynwch ni ar trydar @Llais_Ogwan 8 Llais Ogwan | Mai | 2018

Y Gerlan Mae Leona ag Alex Holland wedi symud Mae Angela Davies, Rallt Isaf wedi bod i’w cartref newydd yng Ngwernydd ar ôl yn yr ysbyty hefyd ond da ni’n falch iawn Caren Brown cyfnod o fyw dramor yn Gibraltar. Mae o glywed ei bod wedi dod adref erbyn Cilwern, 14 Ffordd Gerlan, Leona yn wreiddiol o Foelfre ag Alex o hyn. Brysia wella Angela. Bethesda Ll57 3ST Landdona. Gobeithio y bydda nhw a’r cŵn  602509 / 07789 916166 [email protected] bach, Tillie a Millie, yn hapus iawn yma. Swydd newydd Teulu arall sydd wedi symud atom i Llongyfarchiadau mawr i Amanda Davies Heledd Selwyn, Gerlan yw Nia, Gareth a Deio. Maent wedi Tŷ Dŵr sydd wedi ei phenodi i swydd 2 Pen Clwt, Gerlan LL57 3TJ ymgartrefu yn Tantreflys ar ôl byw am newydd fel Rheolwr Gyfarwyddwr Cwmni  01248 208254 / 07880 702640 gyfnod yn Llanfairfechan. Tydi Gerlan ddim Hamdden Gwynedd. Pob lwc iti Amanda. [email protected] yn newydd iddynt, gan iddynt fyw yn Stryd Goronwy ychydig flynyddoedd nôl. Croeso i’r byd Croeso mawr i Ena Hughes Morris i’r Dyweddiad Gadael Gerlan byd, merch fach i Lliwen ac Ieuan a Llongyfachiadau i Tomos Lewis a Jennifer Ar ôl byw yn Stryd y Ffynnon am chwaer fach newydd i Erin a Fflur. Mae Bone, Rallt Isaf ar eu dyweddiad. flynyddoedd maith, mae Dic a Rhiannon nain a thaid Tan Garth, Jen a Richard, a’r Hughes wedi symud i’w cartref yn Stryd yr teulu i gyd wedi mopio’n lân. Cartref newydd Orsaf. Gobeithio y byddwch yn hapus iawn Croeso i Lisa, Gwion a’r hogia sydd wedi yn y tŷ newydd “O’r Diwedd”! Cyfarfod neu barti? symud i Tŷ Nain, Ffordd Gerlan. Dydyn Os am gynnal cyfarfod neu barti pen- nhw ddim wedi symud yn bell o Stryd y Penblwydd Arbennig blwydd, cofiwch fod y Caban ar gael i’w Ffynnon, ond gobeithiwn yn fawr y byddant Penblwydd hapus iawn i Huw Waen fydd yn logi am bris rhesymol iawn. (£10 - £20). Os yn hapus iawn yn eu cartref newydd. dathlu ei ben-blwydd yn 65 ddechrau mis ydych eisiau mwy o wybodaeth cysylltwch Mai. Tydi Huw yn bendant ddim yn edrych fel â Caren ar 602509 ei fod wedi cyrraedd oed ymddeol ond dwi’n siŵr y bydd gan Gwenno ddigon o bethau i’w Penblwydd Priodas gadw’n brysur a sicrhau nad yw o dan draed! At Fai 8fed dathlodd Len a Megan Bydd Mari Davies, Tŷ Dŵr, hefyd yn Williams eu priodas blatinwm, neu i ni, dathlu pen-blwydd arbennig. Pob hwyl iti saithdeg mlynedd o fywyd priodasol. ar dy ben-blwydd yn 21 Mari a mwynha’r Nid yn aml y cawn y fraint o rannu dathlu lawr yng Nghaerdydd. newyddion fel hyn yn Llais Ogwan. Penblwydd hapus arbennig iawn i Gilbert Maent wedi byw yn y Gerlan gan fagu Bowen yn 80. tri o blant yma sef Gerallt, Dylan a Nerys. Mae Len yn ôl rwan yn ei gartref Salwch yn Ffordd Gerlan a Megan ym Mhlas ‘Rydym yn gyrru ein cofion gorau at Glyn Ogwen. Hoffa’r teulu eu llongyfarch ar Ellis yng Nghiltrefnus sydd ddim wedi bod yr achlysur a’r un yw ein dymuniadau yn dda yn ddiweddar. ninnau.

Cyfeillion Ysbyty Gwynedd

Yng Nghefnfaes, ar fore Sadwrn, 28 Ebrill, cynhaliwyd ein bore coffi blynyddol pryd y cafwyd cefnogaeth ardderchog gan drigolion y Dyffryn. Cafwyd bore llwyddiannus iawn gydag elw o £806.00. Diolchodd y cadeirydd, Joe Hughes, i bawb am bob rhodd ariannol, gwobrau i’r raffl, nwyddau i’r bwrdd gwerthu, ac am y gefnogaeth y mae gwaith y Cyfeillion yn ei gael gan drigolion Dyffryn Ogwen. Yn ein pwyllgor ym mis Ebrill penderfynwyd prynu nwyddau ac offer gwerth £53,087.13 i’r ysbyty. (gweler y manylion isod).

“Monitors” Pwysau Gwaed i Ward Gogarth £3,340.00 Peiriannau Pwysau Gwaed i Ward Glyder £2,970.00 “Cell Salvage” i’r Theatr £22,000.00 Sganiwr y Bledren – (Clinig “Urology) £8,856.00 Sganiwr y Bledren – (Urogynaecology) £8,154.00 Peiriant Trilogy 202 E.D. £7,767.13

Y gweithgaredd nesaf fydd Diwrnod Agored yng nghartref Eira a Joe, 29 Ffordd Ffrydlas, Bethesda, ar ddydd Llun, 25 Mehefin, o 9.00yb hyd at 9.00yh. Bydd Eira a 0808 164 0123 Joe yn falch iawn o dderbyn unrhyw rodd ariannol neu nwyddau ar gyfer y diwrnod.

Dilynwch ni ar trydar Llais Ogwan | Mai | 2018 9

Ysgol Bodfeurig

Ymddiheuriad Mae Llais Ogwan yn ymddiheuro i Ysgol Bodfeurig am y camgymeriad o osod eu hadroddiad o dan y penawd “Ysgol Llandygai” yn rhifyn Ebrill.

Cyngor Ysgol a’r Cyngor Eco Fel y gwyddoch mae’r cyngor ysgol a’r cyngor eco acw yn weithgar iawn. Y mis yma maent wedi bod yn cydweithio ar brosiect cyffrous sef datblygu’r ardal tu allan i’r ysgol yn lle ar gyfer dysgu a mwynhau. Y cam cyntaf oedd i dacluso’r gerddi’r ysgol – gwahoddwyd rhieni a ffrindiau’r ysgol i’n helpu ac roeddem yn ffodus iawn i gael criw roddodd eu dydd Sadwrn i fyny i’n helpu. Erbyn hyn mae’r gerddi wedi tacluso’n fawr ac rydym yn barod i symud ymlaen i gam 2 o’r prosiect. Mae’r ddau gyngor bellach yn cydweithio ar lythyru busnesau lleol i ofyn am gyfraniadau tuag at yr ardal tu allan – prosiect cyffrous yn wir! Cadwch lygaid yn eu paratoi at deithiau o amgylch Cwm Ymweliad â Fferm y Foel allan yn y Llais am y datblygiadau nesaf. Idwal ac i fyny’r Wyddfa yn y misoedd Fel rhan o’u gwaith thema bu dosbarth nesaf. Diolch o galon i’r criw gweithgar am Idwal ar ymweliad â Fferm y Foel. roi profiadau gwerthfawr i’r plant. Dyma’r hanes gan Nieve (yn ei geiriau ei hun!): Gruff yr Oen “Rydw i wedi bod ar ymweliad i fferm I barhau gyda gwaith dosbarth Idwal am y y Foel gwelais 1 mochyn fawr a chwech fferm, daeth ymwelydd arbennig i’w gweld mochyn bach. Gwelais oen bach cefais sef Gruff yr oen llywath. Roedd pawb wedi bwydo wedyn gwelais gafr un or gafr gwirioni pan ddaeth i’r ysgol ac roedd cyfle yn trio neindio ar y giat.Wedyn gwelais i roi mwytha iddo a rhoi potel iddo – yn sicr ceffyl a cefais bwydo nw enw y ceffyl mae ambell i ffermwr ymhlith y dosbarth oedd Rosie a Tommy. Es is ar tractor fuasai wrth eu bodd yn gofalu am Gruff. i’r cae ac gweld mwy o ceffylau. Cefais Diolch Miss Emily a’r teulu am ddod a fo i’n cinio yn y haul dwi wedi cael brechdan gweld. ham 1 paced o crisps a yogort. Ar ol amser cinio cefais mynd ir siop. Wedyn cefais mynd ar y cwod beic mae’n bwmpi iawn os ti’n mynd ar y cwod beic. es i ar y clustog bownsio roedd yn hwyl ac yn boeth. Roeddwn i wedi blino ar y bws ar ffordd adra.”

Criced Yn ystod y tymor mae plant yr adran Iau yn mynd i fod yn gweithio’n galed ar eu sgiliau criced o dan arweiniad Sam o Cricket Dilynwch ni ar trydar Wales. Mae sgiliau pawb yn datblygu’n @Llais_Ogwan barod ac rydym yn edrych ymlaen i chwarae gemau yn ystod tymor yr haf.

Cydweithio gyda Coleg Menai Mae dosbarth Tryfan ac Ogwen wedi cael llu o brofiadau y mis yma wrth iddynt gydweithio a dysgu gyda criw o fyfyrwyr o Goleg Menai. Dechreuwyd gyda gweithgareddau tîm cyn symud ymlaen i gyfeiriannu. Yn ystod yr wythnosau nesaf byddent yn cael mynd i gerdded i Moelyci ac adeiladu lloches – gweithgareddau fydd 10 Llais Ogwan | Mai | 2018

Ysgol Dyffryn Ogwen i Caio Hughes. Bydd hyn yn sylfaen cadarn Daeth Jess Kavanagh Williams, o wrth i Caio ddechrau ei brentisiaeth gyda dîm rygbi merched Cymru, i siarad efo Ysgoloriaethau Prifysgol chwmni adeiladu Brenig Construction. blwyddyn 7 i gyflwyno’r rhaglen a siarad am Llongyfarchiadau i’r myfyrwyr canlynol Cyflwynwyd tystysgrifau i fyfyrwyr cwrs ei phrofiadau a’r nodweddion ABCGT oedd o’r Chweched Dosbarth sydd wedi ennill Peirianneg Lefel 1 sef Cyle Elderkin, Danny hi angen eu harddel er mwyn cyrraedd ysgoloriaethau i’r Brifysgol – Jones a Shay Williams. Derbyniodd Seamus y brig ym maes rygbi; roedd wir yn Ysgoloriaeth John Hughes (£3000) Curran, Ioan Smith, Lloyd Wilberforce a ysbrydoliaeth i’r disgyblion fod yn gweithio Prifysgol Bangor –Elen Wyn Tristan Young dystysgrifau Peirianneg at wireddu eu breuddwydion. Ysgoloriaeth William Salesbury (£5000) Modurol Lefel 1. Prifysgol Bangor –Elen Wyn Llongyfarchiadau mawr i’r disgyblion a Prynhawn Cyflogwyr blwyddyn 10 Ysgoloriaeth Berfformio Bangor (£500 y phob lwc yn y dyfodol. Roedd hi’n brynhawn llwyddiannus i flwyddyn) – Elen Wyn flwyddyn 10 gyda 4 o gyflogwyr lleol wedi Ysgoloriaeth Teilyngdod (£2000) Prifysgol mynychu i drafod cyfleoedd/ gyrfaoedd Bangor –Sophie Williams sydd ar gael yn y diwydiannau gwahanol Prifysgol Aberystwyth -Yn dilyn sefyll yr . Rydym yn ddiolchgar iawn i Horizon, ysgoloriaeth mae Sophie Davies wedi cael Syniadau Mawr Cymru, Pontio ac Alun cynnig diamod. Griffiths (Peirianwyr Sifil ac Adeiladu) am ymuno gyda ni am y prynhawn. Roedd y disgyblion wedi mwynhau yn arw.

Llysgenhadon Diolch i lysgenhadon ifanc Dyffryn Ogwen sef Erin Davies, Huw Davies, Sion Davies, Caio Hughes yn derbyn ei dystysgrif am Alaw Gilford, Ela Oliver, Efa Williams a Ryan Ddysgwr y Flwyddyn. Williams, ac am gefnogi Tîm Chwaraeon am Oes i hyfforddi. Bu’r disgyblion yn Gweithdy Cwmni’r Frân Wen arwain a rheoli dros ddau gant o ddisgyblion Treuliodd blwyddyn 8 a llond llaw o cynradd mewn gŵyl rygbi ysgolion cynradd ddisgyblion blwyddyn 7 ddiwrnod difyr yng Nghaernarfon. Roedd eu cymorth, Sophie Davies a Sophie Williams yng nghwmni Elgan o Gwmni’r Frân Wen. agwedd a brwdfrydedd yn arbennig ac yn Cynhaliwyd gweithdy i’r criw ar ôl iddynt adlewyrchiad da o’r ysgol. Cynllun Profi fod yn gwylio’r ddrama ‘Ŵy, Chips a Nain’ Llongyfarchiadau i Stephanie Owen yn ystod mis Mawrth. Bu’r disgyblion yn blwyddyn 12. Roedd hi yn rhan o grŵp archwilio’r berthynas sydd ganddyn nhw sydd wedi ennill gwobr Cynllun Profi am gydag aelodau’r teulu yn ystod y gweithdy. eu syniad “Trechu Trosedd”. Bydd y wobr Diolch i Elgan a chwmni’r Frân Wen am ariannol yn cael ei rhoi i elusen o’u dewis. ddiwrnod difyr a buddiol. Llongyfarchiadau hefyd ar ennill gwobr yn Seremoni Gwobrau Blynyddol Trechu Amdani Trosedd yr Uchel Siryf. Mae’r ysgol wedi lansio rhaglen ‘Amdani’ i ddisgyblion blwyddyn 7. Bwriad y rhaglen Dewis Gyrfa yw datblygu sgiliau unigolion ym mhob Cafodd rhai o ddisgyblion blwyddyn 12 y agwedd o fywyd gan ganolbwyntio ar cyfle i brofi bywyd mewn prifysgol drwy nodweddion Arweinyddiaeth, Blaengaredd, fynychu ‘Diwrnod Cysgodi Myfyrwyr’ ym Cyfathrebu, Gwydnwch a Threfnu felly Mhrifysgol Bangor. Ymwelwyd ag adrannau ABCGT fydd thema blwyddyn 7 o hyn Gwyddorau Chwaraeon, Y Gyfraith a ymlaen. Fe fydd y rhaglen yn parhau i Ryan Williams yn hyfforddi disgybl ysgol Nyrsio. Cawsant flas ar ddarlithoedd a flynyddoedd 8 a 9 gyda chyfle i’r disgyblion gynradd chyfle i holi myfyrwyr am natur eu cyrsiau. gael tystysgrifau am eu llwyddiannau, Bydd hyn o gymorth iddynt benderfynu ar i’w cyflwyno iddynt mewn seremoni ar Athletau Arfon faes gyrfa yn y dyfodol. ddiwedd pob blwyddyn ysgol. Mae nifer o ddisgyblion wedi perfformio’n wych yn ystod athletau Arfon yn Nhreborth Cyrsiau Coleg Menai ac wedi ennill lle yn nhîm Arfon ar gyfer Derbyniodd sawl disgybl dystysgrifau athletau Eryri. gan brif diwtor cwrs City & Guilds Lefel 1 mewn Adeiladwaith, Mr Richard Daniels. Huw Davies - 200m a disgen Cyflwynwyd tystysgrifau i Aron Fôn Jack Hipkiss Hughes - 300m a naid Bullock, Reece Owen Davies, Caio Llyr driphlyg Hughes, Ioan Rhys Williams a Tomos Jac Natalie Owen - pwysau a disgen Shone. Mae’r disgyblion wedi cwblhau cwrs Ela Oliver - 300m dwy flynedd yng Ngholeg Menai. Erin Davies - naid hir Derbyniodd Tomos a Caio dystysgrifau Erin George - naid uchel, clwydi a naid hir am bresenoldeb rhagorol hefyd. Huw Davies wedi torri record taflu’r Yn glod mawr iddo ei hun a’r ysgol ddisgen (33.10m), Natalie Owen wedi torri cyflwynwyd tystysgrif Dysgwr y Flwyddyn Grace Wynne gyda Jess Kavanagh Williams record taflu’r pwysau (8.32m) ac Ela Oliver Llais Ogwan | Mai | 2018 11 wedi torri record 300 meter (47.6 eiliad). Mynydd cysylltwch a’r Parchedig John Matthews (Bangor 364991) neu’r Parchedig Christina Criced Llandygái McCrea (Bangor 372249). Yn dilyn llwyddiant tîm criced merched Cofiwn am bawb sy’n sâl ar hyd o bryd, a dan 15 yn rowndiau Gogledd Cymru Theta Owen, Gwêl y Môr, Mynydd dymunwn wellhad buan i chwi oll. Llandygái  600744 yn ddiweddar teithiodd y tîm i Bolton Anfonwn ein dymuniadau gorau at blant i rowndiau Gogledd Lloegr a Gogledd Ysgol Bodfeurig sy’n cystadlu yn Eisteddfod Cymru. Roedd rhai aelodau o’r tîm yma Eglwys St. Ann a St. Mair yr Urdd yn Llanelwedd ar ddiwedd y mis. wedi cael profiad o rowndiau cynderfynol Suliau 1af & 3ydd: Boreol Weddi Mwynhewch! Prydain llynedd ac yn ymwybodol bod y 2ail & 4ydd: Cymun Bendigaid safon yn uchel iawn. Er hyn, roedd gennym Aelod o Fand Jazz Buddugol garfan gref o fowlwyr a batwyr. Erbyn hyn mae’r gwasanaethau ar y Sul Llongyfarchiadau i Ifan Rhys Cooke, Cwm Cawsom westy dros nos drws nesaf i yn dechrau am 9.30 y.b. Estynnwn croeso Hyfryd, Mynydd Llandygai, oedd yn aelod o “Bolton Arena” sef lleoliad y twrnament a cynnes i bawb ymuno â ni ar foreau Band Jazz Ysgol Tryfan, Bangor a enillodd chafwyd amser yn ymlacio yn y bowlio deg Sul. Os oes unrhyw un yn dymuno trefnu y brif wobr i Fandiau Ieuentid Cymru yn cyn cael noson dda o gwsg yn barod am y unrhyw wasanaeth arall yn yr eglwys Abertawe yn ystod Mis Ebrill. gemau drannoeth. Hannah Jones ac Erin Davies oedd capten ac is-gapten y tîm ac roeddynt wedi sicrhau bod y tîm yn ymwybodol o’r Teyrnged i Marion Iwan rheolau llawn er mwyn penderfynu ar y tactegau gorau! Roedd Dyffryn Ogwen (o Fynydd Llandygai, gynt) yn cynrychioli Cymru yn y gystadleuaeth ac roeddem mewn grŵp efo Durham, Sut mae crynhoi nodweddion person wrth ei bodd yn adrodd am droeon Yorkshire a Cheshire - tair ardal gryf ac mor unigryw a Marion? Person oedd mor trwstan ei hun ac eraill. Roedd yn berson adnabyddus ym myd Criced. llawn bywyd, mor llawn hwyl? Mae’n rhaid egniol iawn ac yn medru dal i fynd pan Doedd y gêm gyntaf yn erbyn Cheshire i mi gyfaddef mai dyma un o’r pethau fyddai’r gweddill ohonom ni’n fflagio. ddim yn grêt a cholli o 40 rhediad anoddaf dwi erioed wedi ei wynebu, Er cymaint yr hwyl a’r bwrlwm o wnaethom wrth i ni geisio dygymod â cyflwyno teyrnged i Marion - ffrind oedd, gwmpas Marion roedd ochr mwy difrifol bowlio cyflym tair aelod o dîm Cheshire ac a fydd yn annwyl iawn i mi. Wrth iddi. Roedd ei rôl fel mam i Llion, Elliw oedd yn chwarae i’r sir hefyd! Roedd y tîm feddwl amdani mae’n siwr fod gan bob un a Telor yn holl bwysig iddi ac roedd hi’n yn hyderus wrth wynebu Durham yn yr ohonom oedd yn ei hadnabod atgofion gwirioni ar ei phedwar wyr bach Morgan, ail gêm. Ond, gwnaethpwyd llanast llwyr melys, achos reodd ganddi ddawn i godi Louis, Eban a Mabon. Yn ystod ei gyrfa, o’r batio yn y 4 pelawd gyntaf (gyda 5 ysbryd pawb roedd hi’n dod i gysylltiad â bu’n athrawes ymroddgar a chydwybodol o’r genod yn rhedeg ei gilydd allan drwy hwy. Byddech wastad yn teimlo’n well ar a phob unigolyn yn bwysig ganddi. ddiffyg cyfathrebu!) ôl bod yn ei chwmni. Roedd yn uchel ei pharch gan bawb yn Er hyn, brwydrodd y pedair batiwr olaf i Mae fy nghyfeillgarwch efo Marion yr amrywiol asiantaethau yr oedd yn sgorio cyfanswm o 96 rhediad gyda rhedeg yn mynd yn ôl i ddyddiau coleg. Canol ymwneud a hwy. a tharo pwerus. Gorffennodd y gêm gyda y chwedegau oedd hi a Helen a fi’n Nos Lun Pasg a’r ddwy ohonom yn Dyffryn Ogwen dim ond 9 rhediad tu ôl i methu aros i adael Ysgol y Merched ym cyfarfod yn Galeri ar gyfer sioe cabaret Durham - rhwystredig iawn i feddwl bod 3 Mangor ac anelu am y coleg hyfforddi Lowri Ann Richards a Dylan Cernyw. “dim pêl” neu “pêl lydan) yn gyfwerth â 9 athrawon yng Nghaerdydd. Yn ystod Cawsom sioe werth chweil. Roedd sbring rhediad! Roedd y gêm yna i ni ennill - ond gweithgareddau croeso’r wythnos gyntaf yn ein camau wrth i ni adael i fynd am boddi ar y lan oedd ein hanes unwaith eto! dyma ddod ar draws merch dalsyth, adra a hithau’n tynnu am unarddeg. Roedd y gêm olaf yn mynd i fod yn dipyn drawiadol efo gwallt du a llygaid glas ‘Welai di nos Wener’ meddwn gan ein bod o her (Yorkshire) - tîm oedd wedi ennill 22 disglair. A dyna ddechrau ar gyfeillgarwch ni, ynghyd â Iona a Mair, yn mynd i dy o gemau er mwyn cyrraedd y rownd yma! a barodd am dros hanner canrif. Elsbeth am swper. Marion dynnodd ei char Roedd y tîm yma eisoes wedi curo Cheshire Ond am ffrind! Gallech yn ddieithriad allan gyntaf a finnau’n dilyn a stopio tu ol a Durham yn y grŵp ac wedi rhoi 50 o ddibynnu ar gefnogaeth Marion pan iddi wrth geg lôn y maes parcio, Marion yn rediadau ar sgôr Durham. Brwydrodd y fyddai pethau’n mynd o chwith. Dros y mynd i’r chwith a finnau i’r dde am y twnel. chwaraewyr yn y gêm yma ac yn sicr roedd blynyddoedd dwi, fel sawl un arall mi Dyma hi’n codi llaw a finna fflachio’r golau, y cyfathrebu yn llawer gwell a’r bowlwyr wn, wedi colli cyfrif ar sawl gwaith y bu fawr o feddwl mai hwn fyddai’r ffarwel olaf. wedi codi eu gêm hefyd. Er i ni golli, dim iddi ddod i gynnig cymorth pan oeddwn Roedd Marion yn bersonoliaeth fawr. ond 20 rhediad oedd y gwahaniaeth. Roedd ei wir angen. Roedd ffrindiau’n bwysig Bywiodd ei bywyd yn y lên gyflym a’n un o chwaraewyr tîm Yorkshire yn y tîm ganddi a dangosai ddiddordeb mawr gadael yn yr un modd. Diolch am y fraint cenedlaethol a gyda hyn yn batio yn gryf yn hynt a helynt bob un ohonynt ac ym o gael ei hadnabod, am gael rhannu’r ac yn bowlio’n arbennig yn erbyn genod y mhlant ei ffrindiau. Roedd caredigrwydd llon a’r lleddf gyda hi ac am yr oriau Dyffryn. yn rhan annatod o’i natur. Mor ffeind difyr yn ei chwmni. Rydan ni wedi cael Wrth adlewyrchu ar y twrnament gallwn y bu efo’i mam, yn rhoi bron pob dydd andros o hwyl dros y blynyddoedd. Fydd ddweud bod tîm Dyffryn Ogwen wedi Sadwrn i fynd a hi allan yma ac acw, a bywyd byth r’un fath eto ac anodd fydd rhoi gemau da i’r timau eraill ac yn sicr hynny am flynyddoedd. llenwi’r gwacter mawr mae’n adael ar ei roeddem wedi chwarae fel un gyda phawb Lle bynnag y byddai Marion, byddai h’ôl - oherwydd ‘Hi oedd fy ffrind.’. yn helpu ei gilydd. Llongyfarchiadau fil i’r bwrlwm a chwerthin. Roedd ganddi Rhiain Gwyn tîm am gyrraedd y rowndiau cyn-derfynol, synnwyr digrifwch heb ei ail a byddai Ebrill 2018 blwyddyn nesa.....efallai?! 12 Llais Ogwan | Mai | 2018

Ysgol Llanllechid

Yr Ysgwrn, Llyn Celyn a Byd Mari Jones Yn ddiweddar, bu disgyblion blwyddyn pedwar ar drip bythgofiadwy i’r Ysgwrn, cartref Hedd Wyn a chael y fraint o gyfarfod Gerald, cyn symud ymlaen i Fyd Mari Jones yn y Bala yn y prynhawn. Roedd y tywydd o’n plaid, oedd yn gryn newid, ar ôl yr holl eira mawr a’r rhew! Cafwyd pleser pur yn edrych allan drwy ffenest y bws ar y ffordd i Sir Feirionnydd a sylwi ar brydferthwch y wlad a’r coed yn dechrau deilio, cyn cyrraedd y llecyn rhyfeddol hwn yng nghwmwd Prysor. Bu cyfle i’r disgyblion adrodd rhai o englynion Hedd Wyn megis: trefnwyd rali “ Cadw Tryweryn” Beicio i’r Ysgol bwysigrwydd cadw’n heini Ei aberth nid a heibio, - ei wyneb a gorymdeithiodd dros 4,000 144! Dyma faint o blant a’r effaith bositif mae Annwyl nid a’n ango o bobl drwy strydoedd Y Bala deithiodd i’r ysgol ar feic teithiau o’r fath yn ei gael Er i’r Almaen ystaenio i ddangos eu gwrthwynebiad. neu sgwter ar ddydd Iau, ar yr amgylchedd. Yn sgil Ei dwrn dur yn ei waed o Aeth cymuned gyfan dan y don Ebrill 26ain! Pam meddai hyn, gwahoddwyd yr ysgol i gan gynnwys deuddeg fferm, chi? Bu’r ysgol yn cymryd ymddangos ar raglen FFIT A hefyd un o’n hoff gerddi: ysgol, swyddfa bost, capel a’r rhan yng nghystadleuaeth Cymru, gyda’r cyflwynydd fynwent. A’r gost ariannol yn y Big Pedal am y tro cyntaf S4C enwog, Lisa Gwilym Dim ond lleuad borffor £20 miliwn. A’r gost i’r ardal, eleni, ymgyrch sy’n ceisio yn ymuno â’r plant mewn Ar fîn y mynydd llwm wrth gwrs, yn anfesuradwy. hyrwyddo teithiau iach ac sesiynau datblygu sgiliau A swn hen afon Prysor Ydy’r rhigwm bach yma yn egnïol. Roedd aelodau o’r beicio a sgwtera o dan Yn canu yn y cwm. canu cloch? Grŵp Gwyrdd yn cofnodi’r arweiniad Gwen Thomas, sawl oedd yn teithio i’r swyddog teithiau iach Roedd hi’n wefreiddiol cael y Ffarwel i blwyf Llanycil ysgol ar feic neu sgwter Sustrans. Diolch o galon i cyfle i ddysgu am ddoniau’r A’r Bala’n dirion deg yn ddyddiol er mwyn bawb am gefnogi’r ymgyrch bardd a hanes y gadair ddu. Ffarwel fy annwyl gariad cymharu gydag ysgolion gan obeithio y bydd y Dysgwyd hefyd am elfennau o Nid wyf yn enwi neb eraill yn y Deyrnas Unedig. plant yn parhau i feicio neu erchyllderau’r cyfnod arwydus Rwy’n mynd i wlad y Saeson Llongyfarchiadau i ddosbarth sgwtera i’r ysgol! Diolch hwn yn ein hanes; cyfnod a A’m calon fel y drwm Mrs Wilson, pencampwyr yr hefyd i Gwmni Da am ddod gafodd effaith andwyol ar I ganu o flaen y delyn ysgol! Gan ein bod yn Ysgol draw i’n hysgol er mwyn ein teuluoedd, ein hiaith a’n Ac i ddawnsio o flaen y drwm. Iach ac yn Ysgol Werdd, lledaenu’r negeseuon pwysig diwylliant a’r colledion trwm roedd y gystadleuaeth yn o ran iechyd a ffitrwydd! drwyddi draw. Ac, fe’n sobrwyd Llanycil oedd y gyrchfan a Byd gyfle arbennig i atgoffa’r Diolch hefyd i Mr Stephen wrth ddysgu am golledion Mari Jones oedd y lleoliad. disgyblion a’r rhieni am Jones am gydgordio’r cyfan. Trawsfynydd, a phentrefi tebyg Dysgwyd am ymdrech lew yng nghefn gwlad Cymru. Mari Jones i gynilo ei harian Ymlaen â’r cart, heibio i Lyn prin a theithio o Lanfihangel-y- Celyn, a dyma i chi wers hanes Pennant i’r Bala i brynu Beibl llwyddo i redeg i ben y Foel. yn enwedig Anti Gillian, oedd arall sy’n holl bwysig ei bod gan Thomas Charles. Roedd Yn ogystal, bu’r disgyblion newydd ddod allan o’r ysby- ar gôf a chadw ein ieuenctid. cwisiau, gemau cyfrifadurol, yn rhedeg ar gau’r ysgol gan ty. Roedd yr holl gacenau a’r Anodd credu….boddi cwm ffilmiau a gweithgareddau ddilyn cyfarwyddiadau Mr Ste- cawl cennin yn hynod flasus, cyfan. Cofiwn fod Mr Walter amrywiol yno i ddiddanu’r phen Jones. Oedd, roedd hi’n a’r rhedwyr a phawb arall yn Williams wedi ei eni yn y disgyblion a phob un wrth eu ddiwrnod bendigedig, awyr las, llowcio’r cyfan! Braf iawn gweld cwm hwn ac mae Mr Williams boddau. Diwrnod arbennig a awyrgylch braf a phopeth yn yr ysgol yn cydweithio mor ef- bob amser yn barod i’n helpu fydd yn aros yn y cof am byth, rhedeg fel cloc. feithiol hefo aelodau’r gymuned fel ysgol i ateb cwestiynau’r gobeithio. Diolch arbennig i Dr Ross fel hyn a chyfraniad rhieni yn disgyblion ar y digwyddiad Robert (tad Evie a Harri) am ei allweddol i’n llwyddiant.Diolch i ac wedi dysgu llawer ffaith Ras Moel Wnion a Rasys Plant waith caled yn trefnu ac i’r pwy- bawb a ddaeth i gefnogi. ddiddorol i ni. Oeddech chi’n Roedd diwrnod Ras Moel llgor am yr holl waith da. gwybod mai ar Awst 1af, 1957 y Wnion yn llwyddiant ysgubol Yn wir, diolch i holl aelodau’r Chwarel Pantdreiniog, pasiodd y senedd yn Llundain eto eleni pan ddaeth 52 o red- Gymdeithas Rhieni /Athra- Bethesda fesur i ganiatau boddi Cwm wyr i Ysgol Llanllechid o ardal won a phawb a weithiodd yn Bu dosbarthiadau Bl.3 a 4 yn Tryweryn? Yn y cyfnod hwn eang a phob un ohonynt wedi galed yng nghegin yr ysgol, ymchwilio drwy astudio hen Llais Ogwan | Mai | 2018 13 luniau a thrafod y newid a fu gyfweld rhai o’n digyblion yn safle Pantdreiniog dros 200 hynaf. Da iawn chi ddisyblion CHWILA R mlynedd yn ôl. Aethpwyd am Blwyddyn 6 ar siarad mor dro i weld y safle presennol, huawdl ar y radio! sy’n wrthgyferbyniad llwyr o’r hyn a fu. Erbyn heddiw, mae’n Swigod a Sbri RHAGLENNI lle tawel, gwyrdd, a heddychlon Aeth plant bach y dosbarth iawn. Craffwyd ar ddarluniau Derbyn i gael gweithdy swigod o’r lle ym 1825, pan oedd y lle’n i Barc Y Faenol a dyna amser S4C llawn o adeiladau, siediau o braf a gafwyd yn creu swigod bob math, trên ar gledrau, a o bob lliw a llun drwy’r bore! gweithwyr prysur ymhobman. Yn y prynhawn, cafwyd dro Yn y lluniau roedd pobl bwysig ddifyr gan sylwi ar y gwahanol e.e swyddogion y chwarel, yn anifeiliaid cyn dychwelyd i’r ogystal â’r gweithwyr cyffredin. ysgol ar y bws deulawr glas! Mae lluniau o’r safle yn y 70au Pawb wrth eu boddau! yn dangos twll anferthol, gyda sbwriel wedi ei daflu iddo. Dawnsio Disgo Roedd y plant wedi synnu fod Dyma’r dawnswyr a cannoedd o hen geir rhydlyd ymddangosodd yn y wedi eu taflu I grombil y twll Noswaith o Ddawns yn y enfawr! Mae’n syndod gweld y Galeri, Caernarfon: Gwenno, gweddnewidiad! Effy,Cadi Efa, Llinos ac Angahard. Diolch i Ms Radio Cymru Nicola a Ms Lliwen am eu Daeth Aled Hughes o Radio gwaith ac i’r rheini am eu Cymru i Ysgol Llanllechid i cefnogaeth. Dawnsio Disgo

Yn y chwilair mis yma mae wythnosau diwethaf mae un deuddeg RHAGLEN AR S4C i’w o’n cystadleuwyr wedi bod yn darganfod, rhai o’r gorffennol yr ysbyty yn cael llawdriniaeth. ac eraill o’r presennol. Mae un Rwyf yn mawr obeithio eich bod cliw wedi ei ddangos yn barod. yn gwella, ac yn falch o weld A oes modd i chwi ddod o hyd eich bod wedi rhoi cynnig ar y i’r gweddill? (Mae LL, CH, chwilair eto’r mis yma. DD, TH, acyb yn un llythyren yn y Gymraeg, ond i bwrpas y Dyma atebion Ebrill :- Coleg chwilair dangosir hwynt fel dwy Sant Ioan; Esgob Llandaf; lythyren ar wahân). Groeg; Gwydir; Hebraeg; Lladin; Atebion gydag enw a Llanbadarn Fawr; Llanelwy; chyfeiriad i Andre Lomozik, Morys Wyn; Penmachno; Zakopane, 7 Rhos y Coed, Trallwng; Tŷ Mawr Wybrnant. Dawnsio Disgo Bethesda, Bangor, Gwynedd, Dyma enwau’r rhai a gafodd LL57 3NW, erbyn MAI 29 . Bydd yr ateb cywir:- Mair Williams, gwobr o £10 i’r enw cyntaf allan Mynydd Llandegai; Elizabeth o’r het. Os na fydd unrhyw un Buckley, Tregarth; Rosemary Clwb Hanes Rachub wedi canfod y deuddeg, yna’r Williams, Tregarth; Mair Jones, rhif agosaf fydd yn cael y wobr. Bethesda; Gwenda Bowen, a Llanllechid Mae’n amlwg eich bod yn fwy Gerlan; Gwenda Roberts, Nos Fercher, Mai 30 cyfarwydd â hanes yr Esgob Ynys Môn; Emrys Griffiths, am 7 o’r gloch yn William Morgan, na darlithoedd Rhosgadfan; Doris Shaw, Bangor; Festri Capel Carmel. Llyfrgell Bethesda, llawer mwy Dilys A. Pritchard-Jones, ohonoch wedi anfon atebion i Abererch; Merfyn a Laura Jones, Bydd sgwrs gan fewn y mis diwethaf, er mai ond Halfway Bridge, Bangor Enillydd Dr. Dafydd Roberts deg gafodd yr atebion cywir. Y Ebrill oedd:- Gwenda Roberts, mis yma rydym yn canolbwyntio Gorwel Deg, Rhosmeirch, Ynys ‘Tun Bwyd ar rhagleni S4C. Yn ystod yr Môn. LL77 7SJ Chwarelwyr’ CROESO CYNNES! I hysbysebu yn Llais Ogwan, Neville Hughes 600853 14 Llais Ogwan | Mai | 2018

(Y mis hwn cyflwynwn gyfres newydd o erthyglau wedi eu seilio ar atgofion Mr Wyn Thomas, brodor o’r Gerlan yn wreiddiol, ond sydd bellach wedi setlo yn ninas Abertawe. Fe aned Wyn yn ystod yr Ail Ryfel Byd ac mae ei atgofion cynnar yn ymwneud â thyfu i fyny yn Nyffryn Ogwen yn y cyfnod hwnnw. Mae’n dwyn i gof ddigwyddiadau a chymeriadau yn ardal Bethesda sy’n rhan o orffennol y fro bellach, ond bydd llawer o ddarllenwyr y Llais yn siŵr o fod yn cofio nifer ohonyn nhw. Gyda chaniatâd Mr Thomas, cynhwysodd y golygydd rai delweddau o’r we ac o fannau eraill i ychwanegu at yr hanes.)

‘Plentyn y Rhyfel’ gan Wyn Thomas (golygwyd gan Derfel Roberts)

Un o fanteision mawr deuluoedd Bethesda ac gartref, fe aeth ymlaen Uchaf. Roeddwn yn oedd y ddolen gyswllt tyfu i fyny mewn yn wir ar bob cymuned i fod yn fiwglwr yn mynd i’w dŷ o’n aml ac rhwng pobl Prydain â’i cymuned fel Bethesda arall trwy Brydain. Chwarel y Penrhyn ble yn rhyfeddu at ei straeon. gilydd. Trwy gyfrwng ydi’r cyfle a gewch Yn raddol fodd bynnag, canai’r corn i rybuddio Fel gwobr am wrando y radio, roeddem yn i rannu profiadau, fe ddeuthum i sylweddoli pawb am y ffrwydradau mor astud, fe roddodd i clywed y newyddion am daliadau a hanes cyd- maint yr effeithiau rheolaidd ar y ponciau, mi ddwy het a gludodd ddigwyddiadau’r rhyfel, drigolion a gwahanol hynny trwy brofiadau ac i ddynodi amser mynd adref o’r Rhyfel Mawr. ac am lwyddiannau bobl o amrywiol pobl fel fy ewythr Tom, adref. Mae’r ‘swper Helmed Haul neu ‘Pith a methiannau genedlaethau. Yn fy brawd hynaf fy nhad. chwarel’ ym Methesda helmet’ oedd un, a het ymgyrchoedd y lluoedd achos i, cefais gyfle i Yncl Twm oedd tad Doris yn disgrifio’r cinio wedi ledr Almaenig oedd y arfog. Dyna sut redden drafod effaith y streic Jones sydd, wrth i mi i’r gwaith ddod i ben llall, gyda phigyn pres hir ni’n cael clywed am fawr, yn ogystal â ysgrifennu hyn o eiriau, ond defnyddid y term, ar ei chorun. Trysorais effaith y bomio, yn diwygiad crefyddol yn parhau i fyw ym Maes ‘swper caniad’, hefyd. y rhain am flynyddoedd ogystal â chael gwybod 1904/05, a hefyd Ryfel Coetmor, Bethesda. Roeddwn yn ymhyfrydu lawer. Hanesion fel y bod ‘Abertawe’n fflam’. Mawr 1914-18. Roeddwn Bachgen oedd Yncl yn newrder Yncl Twm rhain a llyfrau pobl o’r Un o’m tasgau cynnar yn rhy ifanc i sylweddoli Twm pan aeth i’r rhyfel ac yn ymfalchïo yn fy ardal fel Ernest Roberts a oedd cario batri gwydr cymaint oedd dinistr y a’i swydd oedd canu’r mherthynas gyda ffrind Buller Thomas a ddaeth trwm y radio i lawr i rhyfel hwnnw a’r effaith biwgl (fe’i gelwid yn a chydweithiwr i fy nhad, â›r Rhyfel Byd Cyntaf yn siop W. H. Lewis ym a gafodd ar nifer fawr o ‘bugle boy’). Pan ddaeth sef Dic, o Stryd yr Allt fyw i mi. Methesda a’i newid Milwr o gyfnod am un wedi ei wefru er imperialaidd Prydain yn mwyn cael wythnos arall gwisgo helmed haul (pith o wrando. Rhaid oedd helmet) ar ei ben. Dyma’r bod yn berffaith dawel math o helmed a gafodd pan oedd sŵn cloc Big Wyn yn anrheg. Ben yn taro naw o’r gloch Ond gan i mi gael bob nos. Dyna pryd fy ngeni ar ddechrau ‘roedd Alvar Lidell, neu 1941, roedd dylanwad yr ddarllenwyr newyddion Ail Ryfel Byd yn llawer eraill, yn rhoi gwybod i trymach arnaf. Y term ni am sut ‘roedd y rhyfel a ddefnyddiwyd am y yn mynd. Yr adeg honno plant a aned yn ystod y hefyd oedd y cyfnod gyflafan rhwng 1939 a pan ddaeth termau fel y 1945 oedd ‘war babies’ ‘blitz’ yn rhan o’m geirfa neu blant y rhyfel. a dyna pryd y deuthum i Roedd y rhyfel hwnnw’n wybod am lefydd ymhell effeithio ar fy magwraeth y tu hwnt i’r Gerlan gan ac mae wedi gadael ei gynnwys llefydd fel ôl ar lawer o’m syniadau Tobruk, Berlin, Rhufain, a’m hagweddau byth ers Pearl Harbour, Burma, y cyfnod hwnnw ac wedi a Hiroshima. Daeth hynny. enwogion o’r byd milwrol Un o’r pethau cyntaf yn rhan o’m bywyd hefyd oedd dylanwad y a deuthum yn gyfarwydd radio oherwydd dyma ag enwau fel Rommel, 15 Llandygái

Iona Wyn Jones, Dyma Fo, 16 Pentref, Llandygái, Bangor LL57 4HU  01248 354280 Eirlys Edwards, Sŵn y Coed, 23 Pentref Llandygái, Bangor LL57 4HU  01248 351633

Eglwys Sant Tegai, Llandygai Cydymdeimlad Trist oedd clywed am farwolaeth Ann Whelan o Eithinog, Bangor, a chydymdeimlwn yn ddwys gyda’i rhieni, Peter a Gill Bullen o’r pentref a chyda Chris ei gŵr, ei phlant a’r teulu yn eu colled. Roedd Ann wedi dioddef cyfnod hir o waeledd. Cydymdeimlwn hefyd â theulu Jennie May (Mai) Lewis o Fangor.

Diwrnod Rhodd Bydd diwrnod ein nawddsant St Tegai yn cael ei ddathlu ar Fehefin 5ed eto eleni. Mae’r Sul blaenorol yn gyfle i aelodau’r eglwys ac i ffrindiau sydd gyda chysylltiadau personol â phentref Llandygai gynnig rhodd ariannol tuag at gostau cynyddol rhedeg yr eglwys, cynnal y fynwent ac atgyweirio ein hadeilad hanesyddol. Derbynir yn ddiolchgar unrhyw roddion yn daladwy i “Sant Tegai, Llandygai” trwy law y Ficer, y Parch John Matthews, Y Ficerdy Pentir, Bangor neu yng nghasgliadau misoedd Patton, Eisenhower, ‘Never in the field of newyddion a phropaganda Mai a Mehefin Montgomery ac eraill. human conflict wash sho ond fel dull o gadw’r bobl Roeddwn yn fwy cyfarwydd much owed by sho many to yn hapus trwy ddarparu Garddwest y Tair Eglwys â’r bobl a’r llefydd hynny sho few’, adloniant a rhaglenni Bydd y Garddwest boblogaidd yma ar nag oeddwn am drefi ymateb fy nhad oedd: ysgafn. Roedd stiwdios y ddydd Sadwrn Gorffennaf 14eg 2018 Cymru ac arweinwyr ein ‘Gwranda arno fo, mae’r BBC yn Llundain mewn yn Ficerdy Pentir. Mae digon o amser gwlad ein hunain. diawl wedi meddwi eto!’ perygl o gael eu dinistrio gennych i gasglu cyfraniadau i stondinau Roedd y Prif Weinidog, gan roi bywydau sêr y amrywiol – anrhegion a nwyddau Winston Churchill, yn Radio o’r 1940au radio mewn perygl. Felly, bychain newydd yn dderbyniol iawn! sylweddoli grym neu bŵer Daeth yr un agwedd yn fe benderfynwyd symud yr Mae Nerys, Ann a Rhian yn ddiolchgar y radio ac yn ei ddefnyddio amlwg ychydig wedi’r adran adloniant ysgafn i am unrhyw gyfraniad. i dynnu’r genedl ynghyd rhyfel pan oeddwn yn stiwdio Neuadd y Penrhyn, ac i lefaru rhai o’i areithiau mynychu’r capel dair gwaith nid nepell o’r cloc ym Gwasanaethau Sant Tegai mawr. Roedd fy nhad, y Sul ac yn mynd i’r Band Mangor. Un o’r rhaglenni Y drefn arferol yn y mis yw: ac undebwyr llafur eraill of Hope ar nos Fawrth a’r mwyaf poblogaidd oedd Gwasanaethau’r Sul cyntaf a’r pedwerydd yn barod i wrando arno seiat, neu’r cwrdd gweddi ITMA (It’s That Man Sul yn y mis am 9.30 y.b. fo, ond roedd yna hefyd ar nos Iau. Dw i’n cofio un Again), rhaglen gomedi Gwasanaethau ar yr ail a’r trydydd Sul yn atgasedd llwyr at yr arch- hen fachgen yn mynd ar ei dan arweiniad y comedïwr y mis am 11 y.b. Geidwadwr. Wedi’r cyfan, luniau ac yn gweddïo: Tommy Handley. Bu hwn oedd y dyn oedd wedi ‘O Dduw, diolch iti am Handley a nifer o sêr dilorni glowyr Cymru ac gael gwared ar Hitler ac ar comedi’r BBC yn darlledu wedi anfon milwyr i chwalu Mussolini, a gweddïwn arnat o Fangor am gyfnod hir yn eu protest. Roedd peth i gael gwared ar Churchill ystod y rhyfel, ac am amser felly’n canu cloch chwerw hefyd cyn bo hir.’ roedd llofnodion y sêr yma ei sain ac yn dwyn atgofion Daeth y gweinidog â›r i’w gweld ar liain bwrdd drigolion Dyffryn Ogwen weddi honno â›r cyfarfod i yng ngwesty’r Belle Vue ym am ddigwyddiadau’r Streic ben yn syth. Mangor Uchaf. Ysywaeth, Fawr. mae’r lle wedi newid yn Gan fod Churchill yn Fe sylweddolodd y llwyr erbyn hyn ac aeth y llefaru geiriau yn llawn y llywodraeth bwysigrwydd lliain i ebargofiant. Bechod! sain ‘sh’, fel yn: y radio nid yn unig fel arf I barhau. 16 Llais Ogwan | Mai | 2018 Eich barn am Gynllun Hybu’r Gymraeg Cyngor Gwynedd ar gyfer 2018-2023

Yn unol â Safonau’r Gymraeg, mae’n Meddai Arweinydd Cyngor Gwynedd, rhan o’u bywydau, ac ar gael y bobl hynny ofynnol i’r Cyngor lunio a chyhoeddi y Cynghorydd Dyfrig Siencyn: “Mae gan sydd eisoes â gallu yn y Gymraeg i deimlo dogfen strategol sydd yn dangos sut y Cyngor hanes anrhydeddus o hybu a balchder a hyder yn yr iaith. mae’n bwriadu mynd ati i hybu defnydd o’r gwarchod yr iaith fel cyfrwng cyfathrebu “Rydym yn ymwybodol iawn na fydd Gymraeg a chynyddu neu gynnal nifer y naturiol ei wasanaethau, ac o weithio i posib i’r Cyngor weithredu ar ei ben ei hun siaradwyr ar draws y sir. sicrhau fod holl drigolion y sir yn cael byw i wireddu rhai o’r blaenoriaethau a nodir Mae’r Cyngor felly yn cyhoeddi ‘Cynllun mewn cymdeithas naturiol Gymraeg. yn y Cynllun, ac felly bydd angen parhau Hybu’r Gymraeg yng Ngwynedd 2018- “Fel rhan o’r gwaith yma, rydym wedi i gydweithio gyda sawl partner a chorff 2023’, fel drafft ymgynghorol, ac yn paratoi Cynllun ar gyfer y cyfnod 2018 hyd allanol er mwyn cyrraedd y nod. gwahodd trigolion a sefydliadau i fynegi 2023 sy’n nodi rhai o’r cyfleoedd sydd ar “Byddem yn annog unrhyw un sydd â barn a chynnig sylwadau ar ei chynnwys. gael i gynyddu defnydd o’r Gymraeg yng diddordeb yn y maes i fwrw golwg ar y Mae Cyngor Gwynedd yn awyddus i Ngwynedd, i gynnal ei statws fel cadarnle’r Cynllun drafft ac i gyflwyno sylwadau. Bydd glywed barn trigolion y sir a chyrff eraill ar Gymraeg, ac yn nodi blaenoriaethau mewn yr holl sylwadau y cael eu hystyried yn y cynllun hybu a’r blaenoriaethau y dylid eu sawl maes. Mae hefyd yn cyd-fynd gyda ofalus wrth i ni ystyried y ffordd ymlaen a gosod ar gyfer hybu’r Gymraeg a hwyluso’r blaenoriaethau sydd wedi eu nodi yn chytuno ar gynllun terfynol.” defnydd o’r iaith ar draws y sir dros y pum rhai o gynlluniau eraill y Cyngor, megis Bydd y cyfnod ymgynghori ar Gynllun mlynedd nesaf. y Strategaeth Iaith Uwchradd a’r Cynllun Hybu’r Gymraeg yng Ngwynedd yn para Llesiant. nes 5 Mehefin 2018. Gallwch ymateb mewn “Mae’r Cynllun drafft yn cyfeirio at y sawl ffordd: meysydd hynny lle mae gan y Cyngor • Drwy ateb yr holiadur ar lein: www. ddylanwad drostynt a lle yr ydym o’r farn y gwynedd.llyw.cymru/CynllunHybu gellir gwneud gwahaniaeth gwirioneddol • Drwy anfon ymatebion dros e-bost at: yn y tymor byr, yn ogystal a gosod sylfeini [email protected] cadarn ar gyfer y dyfodol. Mae’r pwyslais yn • Anfon ymatebion papur at: Ymgynghoriad Collwyd yn y gryf ar ganfod cyfleoedd i gynyddu defnydd Cynllun Hybu, Uned Iaith, Cyngor Rhyfel Mawr trigolion Gwynedd o’r Gymraeg ym mhob Gwynedd, Caernarfon, LL55 1SH.

Ganrif i fis hwn Y Dyddiadur toriadau ER COF GRIFFITH DAVID EDWARDS Detholiad gan Derfel Roberts Lance Serjeant 37335 14th Bn., Rhywsut, rhywfodd, rhywbryd, daeth i’m drama o’r enw ‘Unigrwydd’* gan awdur o Byddin Frenhinol Ffiwsilwyr Cymreig meddiant ddyddiadur bychan yn dyddio Loegr a chwmni Llanfair yn perfformio ‘Tri A fu farw 2 – 5 – 1918 o’r flwyddyn 1933 ac yn mesur tua 10cm Chryfion Byd,’ anterliwt o waith Twm o’r Yn 25 ml. Oed wrth 6cm. Eiddo i ŵr o’r enw John Owen Nant. Nodir mai dyma’r tro cyntaf i’r hen Mab William a Mary Edwards, o Garnedd Wen, Llanfairpwll oedd y anterliwt gael ei pherfformio yn y Gogledd 1, Grisiau Cochion, Bethesda. dyddiadur yn wreiddiol, ac mae’n llawn o ers amser Twm ei hun. Arysgrif ar ei fedd doriadau o bapurau Cymraeg ac ambell i Mae’r llyfryn bach hefyd yn cynnwys, ‘Duty Nobly Done’ un Saesneg y cyfnod. Os oes rhywun yn ymhlith toreth o bethau eraill, benillion ac Etaples Military Cemetery. Ffrainc darllen y geiriau hyn ac yn gwybod o ba englynion o amrywiol ansawdd, a dyma i le daeth y dyddiadur mae croeso iddynt ei chi un sy’n debyg o fod yn llawysgrifen y OWEN WILLIAMS gael yn ôl dim ond iddynt gysylltu â mi. perchennog ei hun. milwr cyffredin 204089 Mae’r dyddiadur neu’r llyfryn toriadau 16th Bn., bychan yn nodi pethau fel hynt y Codais, ymolchais yn llon – cyn naw awr Byddin Frenhinol Ffiwsilwyr Cymreig gymdeithas ddrama leol gyda Cynan Ciniawa’n Nghaer Lleon, A fu farw 3 – 5 – 1918 yn cymryd rhan amlwg mewn cynnal Pryd Gosber yn y Werddon, Yn 33 ml. oed dosbarthiadau drama o dan nawdd y Prydnawn wrth dân mawn ym Môn Mab Mary Williams, Brifysgol. Mae un adroddiad yn sôn am Robin Ddu Ddewin 34 Tan-y-Bwlch Rd. Llanllechid gyflwyno noson o ddramâu yn Llanfair, Arysgrif ar ei fedd Llannerchymedd a Niwbwrch ac yn un 600 o flynyddau’n ôl. ‘Gone but not Forgotten’ o’r tudalennau cyntaf mae adroddiad (* Er bod cyfeiriad at ryw ‘Brighouse’ mewn St. Sever Cemetery Extension, Rouen. am dair noson o ddramâu gyda chwmni cromfachau ni allwn ddarganfod enw Ffrainc Llanerchymedd yn perfformio drama o’r dramodydd o’r un enw ar y we ond mae enw ‘Canwyllbrenau’r Esgob,’ drama wedi digon o gyfeiriadau at y dref o’r enw hwnnw (Diolch i Andre Lomozik am ei anfon ei seilio ar Les Miserables gan Victor Hugo yn Swydd Efrog.) i’r Llais) o Ffrainc; Cwmni Niwbwrch yn perfformio I’w barhau Llais Ogwan | Mai | 2018 17 Cronfa £500,000 i adfywio adeiladau canol Bethesda a Phenygroes

Mae Cyngor Gwynedd wedi sefydlu cronfa gwerth £500,000 ar gyfer adnewyddu adeiladau sydd wedi lleoli yng nghanol Bethesda a Phenygroes. Daw hyn ar ôl cais llwyddiannus gan y Cyngor am arian o Gronfa Benthyciadau Canol Trefi Lleoedd Llewyrchus Llawn Addewid Llywodraeth Cymru. Mae’r cynllun yn ymestyn y gronfa a sefydlwyd ar gyfer canol tref Caernarfon yn Nhachwedd 2015 a chanol Dinas Bangor ym Mawrth 2017. Mae nifer o berchnogion adeiladau eisoes wedi gwneud y mwyaf o’r benthyciadau i wella cyflwr eiddo yn yr ardaloedd hynny. Fel rhan o’r cynllun ym Methesda a Phenygroes, bydd modd i berchnogion gyflwyno cais o’r gronfa fenthyciadau er mwyn cwblhau gwelliannau i eiddo. Gellir defnyddio’r arian ar gyfer perchnogaeth barhaol, at ddibenion gwerthu, i’w osod, neu er mwyn gallu gwneud defnydd o safle gwag. Gall gwelliannau gynnwys gwneud eiddo preswyl yn ddiogel, cynnes neu eu diogelu. Dywedodd y Cynghorydd Ioan Thomas, Aelod Cabinet dros Ddatblygu’r Economi Cyngor Gwynedd: “Rydym yn hynod falch ein bod wedi llwyddo i sicrhau arian ar gyfer sefydlu’r gronfa fenthyciadau ar gyfer Bethesda a Phenygroes. Fel Cyngor, rydym wedi bod yn gweithio’n agos gyda phartneriaid dros y blynyddoedd i sicrhau adfywiad economaidd, a bydd y benthyciadau yma yn sicr o gael effaith bositif iawn, ac yn rhoi cyfle i fusnesau a phreswylwyr i wella ac adnewyddu adeiladau yng nghanol Penygroes a Bethesda. Am ragor o wybodaeth am y gronfa, cysylltwch ag Uned Cefnogi Busnes Cyngor Gwynedd ar 01286 679231, e-bostiwch [email protected] neu ewch i www.gwynedd.llyw. cymru/cymorthariannol os am ragor o fanylion.

Apel am Wirfoddolwyr gan Gymdeithas Deillion Gogledd Cymru, BANGOR

Oes gennych chi ychydig o oriau rhydd yn ystod yr wythnos? Hoffech chi wirfoddoli er budd pobl a nam ar eu golwg?

Mae Cymdeithas Deillion Gogledd Cymru, Bangor yn chwilio am wirfoddolwyr i ddarllen Llais Ogwan, ac erthyglau eraill Cymraeg fel y rhai a geir yn Golwg a’r Herald Gymraeg i’w rhoi ar CD wythnosol.

Os oes gennych chi ddiddordeb, cysylltwch a Chymdeithas Deillion Gogledd Cymru neu galwch draw i’r ganolfan ym Mangor.

Manylion cyswllt: 325 Stryd Fawr, Bangor Rhif Ffôn: 01248 353604 Cyfeiriad e-bost: [email protected] 18 Llais Ogwan | Mai | 2018

Tregarth Diolch £280! Da iawn wir a diolch i bawb am eu Dymuna Muriel, Dilys a’r teulu ddiolch cefnogaeth. Olwen Hills (Anti Olwen), i bawb am eu caredigrwydd ac am bob Bydd Y Cylch yn cynnal P’nawn Agored 44 Bro Syr Ifor, Tregarth  600192 arwydd o gydymdeimlad a ddangoswyd yn y ganolfan ar ddydd Mawrth 12fed o Angharad Williams, tuag atynt yn eu profedigaeth o golli Eric. Fehefin am 1:00 y prynhawn, a bydd yn 23 Ffordd Tanrhiw, Tregarth  601544 Gwethfawrogir yn fawr yr holl gardiau, gyfle da i rieni a phlant gwrdd â’r staff a blodau hardd a’r rhoddion tuag at Ymchwil gweld y lleoliad cyn cychwyn yn Mis Medi. Profedigaeth Cancr, Ambiwlans Awyr Cymru a Tim Irfon. Croeso cynnes i bawb. Bu farw William Vernon Thomas yn Ysbyty Diolch i’r Parch Christine McRae, Y Parch Hoffai’r cylch hysbysebu rôl Trysorydd Glan Clwyd ar Ebrill 10, gynt o 5 Ffrwd John Matthews, Y Parch Carol Roberts, Dr i ymuno â’r pwyllgor. Os oes diddordeb, Galed, Tregarth, yn 88 mlwydd oed. Bu ei William Munroe, yr organydd, ac I Manon cysylltwch cylchmeithrintregarth@yahoo. angladd ym mynwent eglwys Coetmor a am roi teyrnged I Eric. Llawer o ddiolch co.uk chydymdeimlwn gyda’i deulu a’i ffrindiau. i Meinir, Cyfarwyddwr Angladdau Dylan Yn olaf mae’r cylch yn cynnal Ffair Haf ar Daeth y newyddion trist am farwolaeth Griffith am eu gwasanaeth urddasol. Diolch ddydd Sadwrn 21ain o Orffennaf 11:00 tan Glyn Owen, 17 Maes Ogwen, ar Ebrill 27. yn fawr i bawb. 4:00 yn y ganolfan. Am fwy o wybodaeth Roedd yn briod gyda’r diweddar Gaynor, neu i gynnig help cysylltwch a ni (gweler yn dad i Arthur, Ann a Donna , yn daid i Clwb Cant Canolfan Tregarth ebost uchod) Emma, Vicky, Dewi, Llinos, Glynne, Sion a Mis Ebrill Rhian ac yn hen daid i unarddeg o wyrion David Hadfield £15 Rhif 6 ac yn hen hen daid i dri. Cofiwn hefyd am Dorothy Schofield £10 Rhif 11 ei chwaer Olive a’r diweddar Selwyn ac Margaret Jones £5 Rhif 1 Ellis. Bu ei angladd yn Eglwys Santes Fair, Y Gelli, ar Fai 4 ydd. Cylch Meithrin Tregarth Mae plant Cylch Meithrin Tregarth wedi Cydymdeimlo bod yn brysur iawn yn codi arian i’r Cylch Ar Ebrill 4ydd yn 90 oed yn dawel yn drwy gymeryd rhan mewn taith gerdded Ysbyty Gwynedd bu farw Mrs Margaret noddedig. Cafwyd hwyl a sbort ar y daith Jones, Caeathro. Roedd yn wreiddiol o Cava yn mynd trwy Tynal Tywyll ac yna i’r cae Ynysoedd yr Orkneys, Yr Alban ac yn fam i chwarae ar helfa Elfed yr Eliffant. Yna bu’r Pat, Talgae a Carys a John ac yn nain a hen plant yn cael hwyl fawr yn rhoi Elfed yn ôl nain annwyl. at ei gilydd mewn jig-sô mawr. Codwyd dros Dyma’r plant a’r antis o flaen Tynal Tywyll.

Lladdwyr Balsam Tregarth Yn 2017 ymunodd grŵp o drigolion lleol i ddechrau rheoli - gyda’u caniatâd wrth gwrs. Mae’n dadwreiddio yn hawdd lledaeniad ffromlys / balsam o’r Himalaya (Jac y Neidiwr), sydd iawn, a gellir ei gompostio neu ei adael mewn pentwr mewn wedi lledaenu drwy’r ardal dros y blynyddoedd diwethaf. Er cornel o’r cae iddo bydru yn y fan a’r lle. nad ydynt yn niweidiol i bobl nag anifeiliaid, gall y planhigion · Fod yn ofalus peidio â chario hadau i ardaloedd newydd - ar ymledol yma dyfu mor drwchus fel na all ein blodau brodorol gŵn neu ddillad neu esgidiau! Cymreig oroesi oddi tanynt. Gwnaethom gychwyniad da’r llynedd ond mae angen i’r ... a Gerlan prosiect hwn barhau am nifer o flynyddoedd oherwydd bod Yn yr un modd mae ardaloedd eraill y Dyffryn yn cael eu llawer o ardaloedd wedi eu heintio. Gan fod ei hadau naid yn mygu gan y planhigyn hwn, ac mae trigolion Gerlan hefyd yn dueddol i’w ledaenu ar i lawr, ac yn arbennig ar hyd afonydd, gobeithio dechrau ei reoli eleni. eleni byddwn yn canolbwyntio ein hymdrechion yn Sling, i’w Cysylltwch â [email protected] rwystro rhag ail-ymosod o diroedd uwch i ardaloedd wedi eu clirio’n barod. Fodd bynnag, byddwn hefyd yn clirio mewn meysydd eraill lle mae’n tyfu ac yn lledaenu’n gryf. Dewch i helpu. Po fwyaf o bobl sy’n cymryd rhan, hawsaf fydd y dasg. Mae croeso cynnes i bawb; dewch a chael hwyl a helpu’r amgylchedd! Byddwn yn cyfarfod ar y diwrnodau canlynol: Dydd Mercher 23 Mai 7 y nos Mercher 6 Mehefin 7 y nos Dydd Sul 17 Mehefin 10.30 y bore Dydd Sul 24 Mehefin 10.30 y bore Mercher 11 Gorffennaf 7 y nos Dydd Sul 22 Gorffennaf 10.30 y bore Bydd manylion am leoliadau a mannau cyfarfod ar gael ar dudalen Facebook Tregarth Balsam Bashers / Lladdwyr Balsam Tregarth neu cysylltwch â [email protected] Gallwch hefyd helpu trwy: · Glirio’r planhigyn o’ch tir eich hun neu dir eich cymdogion Llais Ogwan | Mai | 2018 19

Merched y Wawr, Cangen Tregarth Ysgol Tregarth Yn ein cyfarfod Mis Ebrill cawsom groesawu Linda Brown, Gerlan, Ffarwelio yr ymweliad fel sbardun i’n gwaith thema Bethesda, atom i’r gangen. Rhoddodd Rydym yn ffarwelio a Miss Ffion Roberts Cestyll a Dreigiau. Diolch i’r drefn, welson Gwenda groeso mawr iddi gan ddiolch sydd wedi bod yn aelod gwerthfawr o’r staff ni’r un ddraig! iddi am yr holl waith mae’n ei wneud ers 8 mlynedd yn Nhregarth. Rydym yn yn y gymuned leol an yn ei gwaith diolch o galon iddi am ei hymroddiad i’r Penodi Pennaeth bob dydd yn Weinyddwraig Cwmni ysgol. Pob lwc i Miss Roberts yn ei menter Yn gyntaf, hoffem longyfarch Mrs Lliwen Theatr Bara Caws sydd wedi’i leoli yng nesaf. Jones, ar gwblhau yn llwyddiannus Nghaernarfon a hynny ers sefydlu’r hyfforddiant a chymwyster CPCP. Yn dilyn cwmni. Cawsom fraslun o pa fath o Gweithdy Lego Mindstorm hyn, hoffem ymhellach ei llongyfarch yn waith a wneir i redeg cwmni o actorion Gwahoddwyd rhai o ddisgyblion Ysgol enfawr ar gael ei phenodi yn barhaol i gan sôn am y grantiau o wahanol Tregarth i ymweld ag Ysgol Rhiwlas i swydd Pennaeth Ysgol Tregarth ac Ysgol ffynonellau y dibynnir arnynt i lwyddo gydweithio ar brosiect newydd. Rydym wedi Bodfeurig. Bu Mrs Jones yn gweithredu fel llwyfannu sioeau o bob math. Wedyn derbyn offer cyfrifiadurol newydd yn dilyn yr Pennaeth Mewn gofal Dros Dro ers, Pasg aeth ati i sôn am y rhaglen deledu R’un ymweliad ac yn ystod y dydd fe ddysgwyd y 2017, ac rydym fel staff a disgyblion yn Sbit y mae Linda a Caren ei merch yn disgyblion sut i ddefnyddio’r offer arbennig ddwy ysgol yn hynod falch ac yn edrych rhan annatod ohoni a’r hwyl a geir yn yma. Bydd cyfle i’r disgyblion a aeth i Ysgol ymlaen i’r blynyddoedd i ddod o dan ei ei chreu a’i darlledu. Diolchwyd i Linda Rhiwlas ddysgu disgyblion eraill a staff yr harweinyddiaeth gadarn. am noson llawn hwyl ac adloniant gan ysgol er mwyn gwneud defnydd effeithiol o’r Alwenna. offer newydd. Talent Cerddorol Nos Lun, Mai 14 cawn gwmni Arwyn Rydym ni yn Ysgol Tregarth yn hynod falch Oliver a Now Jones i sgwrsio am Ymweliad â Chastell Caernarfon o allu llongyfarch Esther Lligwy Parry, sy’n ‘Grwydro Llwybrau’r Ardal.’ Fel rhan o’r thema ‘Chwedlau’r Ddraig’ ddisgybl ym mlwyddyn 4, ar eu hamryw Cofiwch ddod draw i Festri Capel Shiloh aeth Dosbarth Idwal ar ymeliad â Chastell lwyddiannau yn gyson ac aml. Gwyddom am am 7.30 lle bydd croeso cynnes yn eich Caernarfon. Cafwyd prynhawn bendigedig ei thalent cerddorol, ac rydym yn dymuno disgwyl. yn crwydro o amgylch y castell gan ddysgu lwc dda iddi wrth gystadlu yn Eisteddfod am y gwahanol rannau sydd i gastell. Mae’r Genedlaethol yr Urdd ar yr unawd llinynnol Capel Shiloh, Tregarth ymweliad wedi ein sbarduno i ysgrifennu dan 12 oed. Hefyd rhaid ei llongyfarch yn Gwasanaethau am 5 o’r gloch cerdyn post yn disgrifio gwahanol rannau’r galonog ar gael ei derbyn yn ddisgybl yn Mai 20 Cledwyn Williams, Bangor castell. Mae’r disgyblion hefyd wedi y Coleg Cerdd Brenhinol ym Maenceinion Mai 27 Dafydd Coetmor Williams, mwynhau chwarae rôl y gwahanol bobl (Royal Northern College of Music). Ym Llanllechid fyddai yn byw yn y castell gan fod gennym mis Medi bydd Esther yn teithio bob dydd Mehefin 3 Richard Gillion gastell go iawn yn y dosbarth ac yn yr ardal Sadwrn i’r coleg Cerdd i gael eu dysgu yno. Mehefin 10 Philip Barnett tu allan! Yn sicr mae dyfodol disglair o flaen Esther, Mehefin 17 Glyn Owen ac rydym yn ei llongyfarch yn fawr. Mehefin 24 Trefniant Lleol Ymweliad Cestyll Caernarfon a Dolbadarn Dydd Iau, Ebrill y 12 fed cafodd disgyblion Drws Agored Ffrydlas fynd ar wibdaith i ymweld a Cofiwch fod drysau Shiloh ar agor pob dau gastell. Yn gyntaf, aethom i Gastell bore Gwener rhwng 10 a 12 o’r gloch am Caernarfon a threulio amser yno’n dysgu gwmni, paned a sgwrs. am ei nodweddion a’i hanes, cyn teithio i Lanberis amser cinio. Yno cawsom bicnic, Y Synod yn Shiloh cyn archwilio safle Castell Dolbadarn ac Daeth cynrychiolaeth dda o wahanol ateb cwestiynau mewn cwis. Roedd yn gyfle rannau o Gymru i’r Synod a gynhaliwyd penigamp i ddysgu hanes rhai o dywysogion yn Shiloh, Dydd Sadwrn , Ebrill 21. Gwynedd a Chymru. Bu brwdfrydedd Diolch o galon i aelodau’r capel fu’n mawr, a phawb wedi mwynhau. Trefnwyd helpu mewn unrhyw ffordd, ac i Bopdy Lleuar, Llanllyfni, am baratoi lluniaeth ardderchog i’r cynrychiolwyr.

Eglwys y Santes Fair Gwasanaethau Mai 20: Boreol Weddi ; Mai 27: Cymun Bendigaid ; Mehefin 3: Boreol Weddi ; Mehefin 10 : Cymun Bendigaid ; Mehefin 17: Boreol Weddi. Pob gwasanaeth i ddechrau am 9.30yb.

Garddwest Cynhelir yr Arddwest Flynyddol yn Ficerdy Pentir ar ddydd Sadwrn, 14 Gorffennaf am 1.00yp. Cofiwch ddod draw am bnawn difyr. 20 Llais Ogwan | Mai | 2018

Rhiwlas Salmau gan ei nith, Sheelagh a theyrnged gan ei nai, Merfyn Iona Jones, 17 Bro Rhiwen, a soniodd fel roedd croeso bob Rhiwlas  01248 355336 amser yn Frondeg pan oedd yn ymweld â’r teulu, a byddai’n Arddangosfa ‘Rhiwlas dros y rhyfeddu at yr holl gwpanau blynyddoedd’ arian oedd yno, wedi’u hennill Dydd Sadwrn, 14 Ebrill gan Einir mewn eisteddfodau cynhaliwyd arddangosfa hen dros nifer o flynyddoedd. Roedd ffotograffau ‘Rhiwlas dros y cerddoriaeth yn bwysig iawn blynyddoedd’ yn y Neuadd i’r teulu a Meirwen a Gruff Bentref. Roedd dros 250 o wedi meithrin doniau Einir, ffotograffau wedi eu casglu gan a’u hoff bleser oedd mynychu’r Cynrig a Cadi ers mis Ionawr amrywiol Eisteddfodau yn 2018. flynyddol, ac aros yn y garafan, Cafwyd diwrnod llwyddiannus wrth gwrs. Bu’n aelod ffyddlon PEN Y CEUNANT ISAF iawn, gyda dros 200 o bobl yn o gapel Pisgah ac yn un o’r Y BWTHYN TÉ galw fewn i weld yr arddangosfa organyddion yno. Roedd www.snowdoncafe.com - rhai wedi teithio o Abertawe cynulleidfa dda yn yr amlosgfa, a Chaerdydd. Braf hefyd ac yn sicr fe fuasai’r canu Llwybr Yr Wyddfa oedd gweld nifer o wynebau cynulleidfaol wedi’i phlesio’n Llanberis cyfarwydd wedi dychwelyd i’r arw. Ar ddiwedd y gwasanaeth Pentref i weld yr arddangosfa. cafwyd record o Einir yn canu LL55 4UW Cafwyd sawl sgwrs ddifyr dros emyn ac roedd hyn yn hynod 01286 872 606 baned! o drawiadol. Derbynwyd Roedd mynediad am rhoddion tuag at Tŷ Gobaith ac ddim, ond roedd cyfle i bobl Ambiwlans Awyr Cymru. gyfrannu er budd y Neuadd Bentref - llwyddwyd i godi swm Clwb Rhiwen anrhydeddus iawn, £315.35 - Cyfarfod Ebrill11: gan mai diolch i bawb. cyfarfod cyntaf y tymor oedd Diolch i bawb a fu’n rhannu hwn buom yn trafod y rhaglen STEPHEN JONES eu ffotograffau, ac i bawb am am y misoedd i ddod. Braf ddod i weld yr arddangosfa. hefyd oedd croesawu aelod TREFNWR Braf oedd cael cymaint o newydd atom, Mrs Beryl Riley fwrlwm yn y Neuadd. Gobeithio o Hafod Lon. Cawsom ddigon o ANGLADDAU CYF y bydd hyn yn hwb i drefnu syniadau, a bydd y tymor yma mwy o weithgareddau ar thema yn un prysur fel arfer. Ann a PEN Y BRYN BETHESDA hanes yn y pentref yn y dyfodol. Dilys sy’n gyfrifol y baned y mis GWASANAETH PERSONOL yma a Jean enillodd y raffl. PEDAIR AWR AR HUGAIN Cydymdeimlo Cyfarfod Ebrill 2: Diolch i Ann CAPEL GORFFWYS Yn dawel yng nghartref a Dilys am bartoi pnawn difyr BETHESDA l 01248 600455 l 07770265976 Glanrhos, Brynsiencyn, ar ar ein cyfer. Frances enillodd y Fawrth 28ain bu farw Mrs raffl. Ebost: [email protected] Meirwen Owen, Frondeg gynt, gweddw y diweddar Gruff a Merched y Wawr mam a mam ynghyfraith Einir Cyfarfod Mis Ebrill: a Hefin. Roedd yn un o wyth o Derbyniwyd ymddiheuriadau blant y diweddar Bob a Magi oddi wrth Elina, Jean ac Elin Thomas ac fe’i magwyd yn Annes. Cawsom newyddion o’r Awelfa, Rhes Uchaf a gedy ddwy rhanbarth gan Linda, manylion chwaer, Nesta ac Edwina. Bu’r an yr Ŵyl Haf ac am ginio y angladd yn Amlosgfa Bangor Llywydd Cenedlaethol yng ar y 9fed o Ebrill a’r gwasanaeth ngwesty Meifod. Ein gŵr gwadd yng ngofal y Parchedigion oedd Cynrig Hughes a diolch Gwynfor Williams a Richard i Cadi Iolen am ddod hefyd i Gillian. Cafwyd darlleniad o’r helpu fel technegydd i’w thad.

Rhifyn Mehefin - deunydd i law erbyn dydd Mercher, 30 Mai os gwelwch yn dda. Plygu nos Iau, 14 Mehefin, yng Nghanolfan Cefnfaes am 6.45. Llais Ogwan | Mai | 2018 21

Testun ei sgwrs oedd Plas ffordd yn arwain at gilfach ambell i sgandal a llofruddiaeth cawsom ddigon o chwerthin a Pentir ac fel un a fagwyd yn y sy’n gysylltiedig â pherson o’r hefyd! Ymysg ei sleidiau roedd chroeso twymgalon gan bawb pentref roeddwn wedi clywed enw Howyr/Cwyr. Mae hyn yn rhai a oedd wedi’u tynnu o’r ac roeddwn wedi cael diwrnod amdano ers yn ifanc ond eto gwneud synnwyr oherwydd cyn awyr a rhain yn cydfynd â’r oedd wrth fy modd. heb fawr o fanylion am y lle a’r sythu’r hen lôn bost a newid damcaniaethau. Mae’ awyddus Llawer o ddiolch i bawb teulu oedd yn byw yno. Cyn ei chyfeiriad roedd tro eithaf i glywed mwy o storiau am yr ohonoch a’n cofion hiraethus dechrau ymchwilio i hanes y sylweddol ar y lôn fel y byddai’n ardal. Cafwyd noson ddifyr! atoch ! teulu roedd Cynrig wedi gosod dod o Bentir ac i fyny am Diolch Gareth! HEULWEN meini prawf iddo’i hun, ac yn eu Rhiwlas/ Carfan a Felin Uchaf. (Blaenau Ffestiniog). mysg roedd am wybod os oedd (Diolch Cynrig am ymateb i Llythyr o Werthfawrogiad am yr etifedd olaf wedi gwario’r fy nghais am eglurhad ac am yr Arddangosfa Gair o Ddiolch pres i gyd. A ddihangodd holi Dr Hywel Wyn Owen, mae’r Dyma beth oedd diwrnod i’w Dymuna Einir Wyn a Hefin a yr etifedd olaf i America er eglurhad yn hynod o ddiddorol). gofio. theulu’r diweddar Meirwen (Miw) mwyn osgoi talu dyledion Hoffai aelodau o deulu Owen, Frondeg, Rhiwlas, ddiolch ac a adeiladwyd Eglwys Sant Dymuno’n dda “WERN” gynt, longyfarch rhai yn fawr iawn i bawb am eu Cedol â cherrig y plas? Roedd Mae sawl un o’r pentref wedi o garedigion y Neuadd Bentref cydymdeimlad, a’r caredigrwydd am wybod llawer mwy ac fe bod yn symol yn ddiweddar, am eu dewrder yn mentro i a ddangoswyd iddynt yn ystod dreuliodd oriau yn yr Archifdy i gartref , yn yr ysbyty neu mewn lwyfanu y fath fenter. eu profedigaeth. Diolch am eich ddysgu am hynt a helynt y teulu cartref gofal. Anfonwn ein Dim yn gwybod beth i’w rhoddion hael a dderbyniwyd ac a oedd y sylwadau a glywodd cofion atoch gan ddymuno’n ddisgwyl - ond yn wir - ar ôl tuag at Tŷ Gobaith ac Ambiwlans yn wir ai peidio. Dydw i ddim dda i chi i gyd. cyrraedd y Neuadd a chael Awyr Cymru. Diolch hefyd i’r am ddatgelu mwy gan fod ‘chydig eiliadau i gynefino â’r Parchedigion Gwynfor Williams Cynrig yn rhoi’r ddarlith yma Noson yng nghwmni arlwy wefreiddiol , roedd yn a Richard Gillion, a’r organydd eto yn yr ardal. Yn sicr roedd Gareth Roberts werth chweil. Paned a chacen Wyn Williams am eu gwasanaeth wedi gwneud ymchwil trylwyr Mae Gareth yn gweithio i gri yn cyrraedd y bwrdd - ddydd yr angladd. Diolch hefyd ac wedi cael atebion i’r meini Menter Fachwen ac wedi bod bendithiol iawn ar ôl y siwrne. i’r ymgymerwr Stephen Jones, prawf. Diolch am noson hynod o yn gyfrifol am lunio mapiau Diolch i ferched y gegin am eu Bethesda am y trefniadau gofalus ddiddorol. Diolch hefyd i Carys unigryw o’n plwyfi, a’r cyntaf paratoadau a’u caredigrwydd. a thrylwyr. a Linda am wneud y te. Dilys un oedd plwyf Llanddeiniolen Yn naturiol bu cryn sgwrsio a enillodd y raffl. ac oherwydd poblogrwydd hel atgofion o bob math ynghyd Yr arddangosfa o hen luniau y map yma gofynnwyd iddo ac ambell ddeigryn o dristwch Diolch i Cynrig a Cadi am Lôn Bach Awyr - esboniad gan lunio sawl un arall. Fe drefnodd a llawenydd. Cael cyfarfod â drefnu’r digwyddiad. Golygodd Cynrig Hughes noson o hanes Pentir, Rhiwlas thrigolion yr ardal nad oeddwn hyn ddipyn o waith iddynt, Bu i Aled Hughes ar ei raglen a Llanddeiniolen yn y Neuadd wedi’u gweld ers blynyddoedd a braf oedd gweld yr ymateb radio wneud cais am ystyr Lôn a braf oedd gweld cynnifer gan ddwyn i gof llawer hynt a ar y diwrnod. Daeth pobl yno Bach Awyr. Dilynodd Iona hyn wedi dod i’r cyfarfod. Cawsom helynt. Trueni i ni fethu gweld o bell ac agos a bu dipyn o i fyny drwy geisio cael pobl i sgwrs a sleidiau am hanes ac nifer o’r genod aeth draw yn hel atgofion uwch y baned. ymateb yn y Llais. Cysylltodd archaeoleg yr ardal o’r oes y pnawn, ond gobeithio cael Diolch i bawb a gefnogodd y Cynrig gyda Dr Hywel Wyn efydd i’r Ail Ryfel Byd. Roedd eu cwmni’n fuan iawn/ Do, digwyddiad. Owen, arbenigwr mewn ystyr enwau lleol ac awdur sawl llyfr ar y testun. Ar ôl ychydig ddyddiau a gwaith ymchwil, daeth Dr Hywel Wyn Owen yn ôl gydag eglurhad diddorol. Mae’n dweud bod “Awyr”yn deillio o enw personol, unai Howyr neu Cwyr fel y ceir yn Rhos Howyr yn Darowen, Maldwyn. Drwy edrych ar hen ddogfennau byddai modd efallai i ddod ar draws y person yma oedd yn byw yn lleol neu yn berchen tir yn yr ardal. Yn wir mae’r enw Penhower Isaf yn bodoli yn ardal Caerhun sydd yn ychwanegu at y ddadl. Felly beth am “Bach”? Mae Dr Hywel Wyn Owen yn cynnig mai dim ‘bach/ bychan’ sy yma ond ‘cilfach neu dro mewn ffordd neu afon. Dyma ystyr Eglwysbach yn Nyffryn Conwy, eglwys mewn tro yn yr afon. Ystyr Lôn Bach Awyr ydy 22 Llais Ogwan | Mai | 2018 Co^r y Penrhyn gan Derfel Roberts

Recordio CD newydd yn Ysgol Friars Mae’r côr yn y broses o baratoi am CD newydd ac ychydig yn ôl bu un ymarfer a sesiwn recordio yn Ysgol Friars, Bangor, am y rheswm bod yr ysgol honno yn fwy diarffordd nag unrhyw adeilad addas arall, ac yn llai tebygol o godi synau traffig a phethau o’r fath. Bydd y CD yn cynnwys nifer o ganeuon newydd a threfniannau ffres o ganeuon mwy cyfarwydd a gobeithir ei chael yn barod cyn Aled Williams John Baston y Nadolig. Edrychwn ymlaen at gael cyflwyno rhai o ganeuon mwyaf poblogaidd y côr mewn cyngherddau i gynulleidfaoedd eraill.

Canu gyda Damon Albarn prif unawdydd ‘Blur’ Mae Damon Albarn prif leisydd y grŵp poblogaidd o’r 90au, ‘Blur’ wedi gofyn i’r côr recordio gydag ef ar CD newydd mae’n ei gynhyrchu. Nid yn unig mae Albarn yn un o brif sêr y byd roc yn fyd eang ond mae hefyd yn aelod a phrif leisydd tri o Dafydd Pritchard Maldwyn Pritchard grwpiau eraill gan gynnwys un o’r enw ‘Gorillaz’. Yn 2010 daeth Damon Albarn yn 4ydd mewn Novello am gyflawniad oes gorau meibion prysuraf a mwyaf Roedd John Baston (Tenor 1) a pleidlais i fod yn un o’r sêr blaen gan Academi Cyfansoddwyr, cyffrous Cymru i gyd-ganu Maldwyn Pritchard (Bas 2) yr mwyaf erioed yn y byd roc, ac Awduron ac Ysgrifenwyr gydag ef ar ei CD newydd. un mor gyffrous pan ddywedon yn 2016 derbyniodd Wobr Ivor Caneuon Prydain. Ymhlith y Meddai Aled Williams o nhw, caneuon gan ‘Blur’ a ddringodd Lanfairfechan a Dafydd yn uchel yn y siartiau pop mae Pritchard o Dalybont, y naill yn “She’s So High” a “There’s No canu gyda’r Bas 1af a’r llall gyda’r “Er bod ein cymalau wedi Other Way”. Tenoriaid 1af, dechrau clecian ers sbel, dan ni’n dau yn ifanc ein hysbryd Cymalau’n clecian “Mae gynnon ni wyrion sydd o hyd, ac mae sŵn rhythmau Mae aelodau’r côr yn edrych wedi gwirioni ar ‘Blur’ ac maen caneuon ‘Blur’ a llais melodaidd ymlaen at gael cyfarfod y gŵr nhw wedi gofyn i ni sicrhau Damon yn llwyddo i wneud i ni ifanc hwn sydd wedi dewis un o llofnod Damon Albarn pan gawn siglo i’r bît.” gyfarfod ag ef.” Henllys yn ail gychwyn Wedi i ni fethu mynd i gynnal cyngerdd cynta’r flwyddyn yn Henllys ger Biwmares ym mis Ionawr oherwydd yr eira, daeth cyfle i ni ail gyfarfod yno ar Nos Iau, Ebrill 19. Cafwyd cyngerdd Damon Albarn i’w gofio yno unwaith eto prif leisydd ‘Blur’ wrth i’r gynulleidfa groesawus yn perfformio ar lwyfan Llais Ogwan | Mai | 2018 23

Marchnad Ogwen Ni fydd y Farchnad yn ei ei adnabyddir, gynt o Fynydd chartref arferol - sef Neuadd Llandygai. Ers iddo ymddeol, gymeradwyo perfformiad y darn o Dde Affrica yn iaith Ogwen - ar gyfer Marchnad mae Wil yn ymddiddori mewn côr trwy ofyn yn daer am frodorol y wlad honno a dim mis Mehefin. Gobeithio y tyfu blodau a rhai llysiau. fwy o ganeuon ar ddiwedd ond ychydig iawn o gorau all bydd y tywydd yn garedig Mae cyfle i gael blodau haf y cyngerdd. Mae pawb sy’n gyflwyno perfformiad gyda wrthym y tro yma ac y i’r basgedi crog a’r tybiau. mynychu’r cyngherddau yn nifer o unawdwyr gan fod byddwn yn ein pabell ar gae Croeso Wil. yr hen blasty’n dweud mai Côr y Penrhyn yn gallu galw Sioe Dyffryn Ogwen. Mehefin Does dim Stondin Elusen Côr y Penrhyn yw eu hoff ar wasanaeth Hywel Thomas, 9fed yw’r dyddiad. Croeso ym Marchnad Mehefin berfformwyr a byddant bob Raymond Roberts, John cynnes. oherwydd diffyg lle yn ein amser yn edrych ymlaen gydag Outram, Caleb Rhys Jones, Rydym yn estyn croeso pabell. Yr un nesaf sydd ar eiddgarwch anghyffredin at Elfyn Bullock a Rheinallt Davies cynnes iawn i’n stondin gael yw mis Ionawr nesaf. ymddangosiad y côr o Ddyffryn pan fo angen. flodau / planhigion newydd. Mae manylion llawn ar ein Ogwen. Mae’r stondin yng ngofal gwefan www.marchnadogwen. Cyngerdd Sant Ioan Gwynfryn Davies, neu Wil fel co.uk ac ar facebook a Twitter. Melystra Ar Fai 10fed bydd y côr yn Bu Cadeirydd y côr, Dafydd perfformio yn eglwys Sant Jones Morris, yn siarad Ioan, Llandudno. Dyma un gydag amryw o’r gynulleidfa o’r lleoedd y bydd disgwyl a dywedodd un cwpl o dde mawr am ymddangosiad Côr Lloegr eu bod yn aelodau o y Penrhyn. Bydd y gynulleidfa gôr cymysg yn eu bro ond bob amser yn mynnu cael nad oedd y melodiau a’r ‘encore’ ac edrychwn ymlaen at sain a gynyrchid gan gorau ein hymweliad â’r dref wyliau tebyg i’w côr hwy yn agos at enwog ar arfordir Gogledd felystra canu Côr y Penrhyn. Cymru. Canmoliaeth fel hyn sy’n Mae Owain Arwel, gwneud i aelodau’r côr deimlo arweinydd y côr, yn un o blant eu bod yn cyfrannu rhywbeth yr ardal wrth gwrs, gan iddo gwerthfawr at ddiddanwch gael ei fagu ym Mae Penrhyn a diwylliant cerddorol y ac wedi derbyn ei addysg yn gymdeithas Gymraeg a’r un di- Ysgol y Creuddyn. Mae Arwel Gymraeg. yn gerddor digyffelyb gan iddo Mae’r côr yn sicrhau gymryd rhan yn llwyddiannau poblogrwydd trwy gyflwyno band pres Biwmares a’r band darnau mewn sawl iaith sy’n jas, Llareggub, ond hefyd sicrhau gwerthfawrogiad bu’n gyfrifol am ddatblygu cynulleidfaoedd o gefndiroedd cerddorion ifanc yn Ysgol amrywiol. Cenir darn gan Tryfan. Mae hefyd wedi Gareth Glynne yn Gymraeg paratoi trefniannau o lu o neu gyfansoddiad Saesneg a ganeuon Cymraeg a Saesneg droswyd i’r Gymraeg gan Eric ac mae ei egni a’i frwdfrydedd Clapton, yn ogystal â chân yn chwedlonol heb sôn am ei Lladin a Chymraeg gan Robat ddawn i gyflwyno cyngherddau Arwyn. Yn ychwanegol ceir mewn dull adloniadol a difyr.

I hysbysebu yn Llais Ogwan, Neville Hughes 600853 ([email protected]) 24 Llais Ogwan | Mai | 2018

Rachub a enwedig yn ystod y tywydd gwael. a’r cyfan i’n sylw! Mae ei waith ymchwil Dymuna Jean Williams, 60 Maes yn drylwyr a manwl, a byddai’n rhaid cael Llanllechid Bleddyn, Ellen, Janet, Philip, Gary a’r cannoedd o dudalennau i wneud cyfiawnder teulu i gyd ddiolch am bob arwydd o â’r cyfan! Llongyfarchiadau Ken! Angharad Llwyd Beech, gydymdeimlad a charedigrwydd tuag atynt Cofiwch am ein cyfarfod nesaf, Nos Garnedd Lwyd, 7 Llwyn Bedw LL57 3EZ yn eu profedigaeth o golli priod, tad a thaid Fercher, Mai 30, pan fydd Dr. Dafydd [email protected] annwyl sef Jack Williams, neu Jack 60 fel Roberts yn rhoi sgwrs yn dwyn y teitl ’roedd pawb yn ei adnabod. ‘Tun Bwyd Chwarelwyr’. A gyda llaw, Clwb Llanllechid Diolch am y llu o gardiau a rhoddion a os oes gennych unrhyw hen luniau sy’n Cynhaliwyd cyfarfod o’r clwb ar bnawn dderbyniwyd a throsglwyddwyd yr arian er gysylltiedig â Rachub, gwnewch gopiau Mercher braf ar yr unfed ar ddeg o Ebrill. cof i Gronfa Meddygfa Bethesda ac i Ysgol ohonynt a dewch a nhw draw i’r Clwb, gan Croesawyd pawb i’r cyfarfod. Rydym yn Llanllechid. ein bod yn paratoi arddangosfa luniau ym anfon ein cofion at Avril Griffith sydd Maent yn hynod o ddiolchgar i’r Mis Mehefin! yn cael triniaeth yn ysbyty Glan Clwyd. Parchedig Dafydd Coetmor Williams ac Cydymdeimlwyd a Margaret Owen sydd i Mr Gareth Williams am eu gwasanaeth Capel Carmel wedi colli ei chwaer yng nghyfraith yn parchus. Trefn Gwasanaethau Rhiwlas. Diolchwyd i Margaret am gymryd Mai 20: Cymanfa Ysgolion Sul yn Emaus, gofal o agor a chloi a pharatoi’r llestri Penblwyddi Bangor am 10.30yb. at baned gan fod Helen ar ei gwyliau. Penblwydd hapus iawn i Kieran Thomas, Mai 2o: Parchg. Ddr. Siôn Aled Owen am Paratowyd y te gan Vera a Glenys Llwyn Bedw ar ddathlu ei benblwydd yn 40 2.00yp. Rowlands. Tro nesaf bydd Eirwen a oed yn ddiweddar. Mai 27: Gweinidog. 5.00yp Margaret Rees Williams yn gwneud y te. Penblwydd hapus i Eiry Gwyn yn flwydd Mehefin 3: Gweinidog (Cymun) 5.00yp Rhoddwyd y raffl gan Margaret Owen ac oed ar Ebrill 16. Mehefin 10: Parchg. Dewi T. Morris. 5.00 yp. enillwyd gan Glenys Roberts. Penblwydd hapus iawn hefyd i Gruffudd Mehefin 17: Parchg. Marcus Robinson. Yna croesawyd Rhian Griffiths o Beech yn 7 oed ar Fai 5ed. 5.00yp. Gaernarfon sydd yn swyddog cyswllt Croeso cynnes i bawb cymunedol. Caiff ei chyflogi o dan asgell Clwb Hanes Rachub Mantell Gwynedd, ac yn gweithio’n agos Cafwyd sgwrs tu hwnt o ddiddorol gan Ysgol Sul am 10.30yb. efo meddygon a nyrsys yn y gymuned i Mr Ken Griffith o Rachub am ddau artist Dwylo Prysur, bob nos Wener am 6.30 yh. ddelio efo problemau cymdeithasol. Nid enwog a fu’n byw yn Nhŷ’r Mynydd, sef Te bach, dydd Llun, 21 Mai. 2.30yp – 4.00yp. yw pawb sy’n mynd at y meddyg angen y tŷ a saif ger giat Moel Faban. Brenda triniaeth feddygol – mae llawer iawn o Chamberlain a John Petts oedd y ddau Cofion cynnes at yr aelodau sy’n sâl gartref broblemau eraill. Cafwyd pnawn diddorol artist talentog, Brenda yn enedigol o neu yn yr ysbyty. iawn a llawer iawn o wybodaeth. Fangor a John o Lundain. Cyfarfu’r ddau yn y coleg yn Llundain, ac yna, ym 1935, Cydymdeimlwn â Mr. a Mrs. Thomas Jones, Croeso nôl! priodi yn Kensington, cyn symud i fyw Rhos y Coed, a’r teulu yn eu profedigaeth o Croesawn Iain a Janet Scott yn ôl i’r siop a i Rachub! Roedd y ddau yn gwirioni ar golli chwaer, Heddwen ym Mangor. swyddfa’r post wedi eu hymweliad tramor - gerdded a dringo mynyddoedd, ac yn cael ond llongyfarchwn dîm y siop a oedd wedi eu hystyried gan y pentrefwyr yn gwpwl Dydd Sul, 22 Ebrill, cafwyd oedfa fendithiol ymdopi yn dda iawn hebddynt. go ‘wahanol’, yn enwedig gan eu bod wedi wedi ei threfnu gan lywydd y mis, Mrs. Hefyd croesawn Helen Williams a prynu caseg yn hytrach na char er mwyn Megan Tomos. Yn cynorthwyo roedd Millie, Dafydd Coetmor yn ôl wedi’u gwyliau ym teithio yma a thraw, a chael eu galw’n ‘Mair Deri a Joe gyda Mr. John R. Jones ar yr Mhortiwgal i ail siarsio’r batris, gan adael yr a Joseff’ gan bobol Rachub! organ. Yna, ar nos Sul, 29 Ebrill, cafwyd Ysgol Sul yng ngofal yr athrawon. Cafodd y ddau lwyddiannau mawr Oedfa Deulu ar y thema “Y Gwynfydau”, yn y byd celfyddydol er na fu’r daith yn allan o lyfr gwasanaethau’r Parchg. John Ras Moel Wnion un rhwydd. Gwelwyd eu campweithiau Lewis Jones. Y teulu a gynhaliodd yr oedfa Da iawn oedd gweld ras Moel Wnion o ar y sgrin gan Ken, o’r cymeriadau a’r oedd Mrs. Glenys Morgan, Dewi, Sharon, Fferm Pont Hwfa i’r cyn anheddfa uwchben golygfeydd lleol i’r ffenest liw enwog a Owain a Hannah. Mrs. Helen Williams ffordd y mynydd, gyda’r cofrestriad yn greodd John Petts i gofio am bedair o oedd wrth yr organ. Diolchwyd i’r teulu ysgol Llanllechid. Diolch i Ross Roberts am ferched ifainc croenddu a lofruddiwyd yn am fod mor barod i gymryd rhan gan Mrs. drefnu’r digwyddiad mor llyfn. Gobeithio y Alabama. Mae’r ffenest hon yn drawiadol Megan Tomos. bydd hyn yn achlysur blynyddol. tu hwnt, sef delwedd o Grist croenddu ar gefndir o las bendigedig, cofeb arbennig Ar nos Fercher 2 Mai, croesawyd Cwrdd Bin newydd i’r merched a laddwyd gan ffrwydriad a Chwarter Gogledd Arfon i Garmel. Y Mae’n dda gennym weld bod y bin ysbwriel osodwyd gan eithafwyr gwynion y KKK ym Parchedig Gareth Edwards oedd yn y newydd ger maes parcio ysgol Llanllechid 1964. gadair gyda’r gwasanaeth dechreuol yng yn cael defnydd cyson a pharchus wedi i’r Prynu a sefydlu’r ‘Caseg Press’, gwerthu ngofal aelodau Carmel sef Megan, John cynghorwyr ymdrechu i’w gael. ‘broadsheets’ i enwogion fel Lloyd George a Joe, gyda Mrs. Helen Williams wrth yr a Clough Williams Ellis, gwneud cardiau organ. Yn ail ran y cyfarfod cyflwynwyd her Diolch a gwaith llythrennu i fusnesau, arddangos i’r eglwysi gan y Parchedig Cassie Jones. Dymuna Alison Jones, y Dderwen gweithiau celf yn yr un orielau a Picasso Wedi’r cyfarfod aeth pawb i’r festri am Frenhinol, ddiolch i bawb a lesteiriodd ei a Dali, heb son am ennill Medal Aur yr luniaeth ysgafn a baratowyd gan Helen, phrofedigaeth wrth golli Geraint ei gŵr. Eisteddfod Genedlaethol nifer o weithiau! Millie, Wendy, Eira a Megan. Diolchwyd Diolchwn i’n swyddog priffordd (Mr Huw Ydy wir, mae campau’r ddau yn ddi- i’r chwiorydd gan y Parchedig John Lewis Griffiths) am ei ofal yn ystod y flwyddyn yn ddiwedd, a diolch o galon i Ken am ddod Jones. Llais Ogwan | Mai | 2018 25

SIOP OGWEN Cardiau, CDs, Coffi Poblado, Crysau-T a Hwdis Cowbois, Crefftau, DVDs, Dyma rai ohonom yn sefyll tu allan i’r cabidyldy Golwg, Llyfrau, Lluniau a llawer mwy!

Clwb Dwylo Prysur wasanaeth syml yn y cabidyldy, o gyd- Am fan hwylus ar y Stryd Fawr, cofiwch am Siop Ogwen am eich holl Yn ystod gwyliau’r Pasg cafodd aelodau ddarllen, gweddi ac emyn. anghenion siopa! Galwch draw neu Clwb Dwylo Prysur gyfle i ymweld ag Aethom yn ein blaenau wedyn i rhowch ganiad i’r Siop am ragor o Abaty Glyn y Groes, nid nepell o Langollen. Langollen a chael rhywbeth i’w fwyta. wybodaeth. Aethom yno ar hyd yr A55 nes i ni droi Yna aeth rhai ohonom o gwmpas y am Ddinbych a Rhuthun, dringo i fyny siopau a’r Amgueddfa, ac aeth eraill i 33 Stryd Fawr, Bethesda (Drws nesaf i am Llandegla, ac yna troi i lawr Bwlch weld yr Eglwys yno. Cawsom ddiwrnod Neuadd Ogwen) yr Oerddrws hyd nes cyrraedd yr Abaty. braf efo’n gilydd, a chael dysgu rhai [email protected] ’Roeddem yn sylwi pa mor dal oedd yr pethau newydd hefyd. Diolch i Derfel adeilad yn sefyll o hyd o gofio mai tua 1201 am drefnu i fynd â ni yno yn un o Fysus 01248 208 485 y dechreuwyd adeiladu’r Abaty. ’Roedd y Gwyrdd Rhiwlas, ac i Steve am ddreifio’r cloestrau’n werth eu gweld, a chawsom bws mor ofalus.

Pentir chynnal eleni ar y 26 Mai am 1.30yh yn Y Ficerdy, Pentir. Bydd amrywiol stondinau, Cynrig a Carys Hughes, Rallt Uchaf, yn cynnwys cynyrch cartref, nwyddau Pentir, LL57 4YB.  01248 601318 newydd, tombola, stondin boteli, mefys a E-bost: [email protected] hufen, a raffl, helfa drysor, gemau i blant a lluniaeth ysgafn. Croeso cynnes i chwi Glain Dafydd ymuno a ni am brynhawn o hwyl. Ar yr 20fed Ebrill daeth Gwyl Delynau Rhyngwladol Cymru i ben gyda chyngerdd Bedydd yn Neuadd Pontio, Bangor. Ynghŷd â Syr Dydd Sul y 29 Ebrill, bydyddiwyd Jac Bryn Terfel a nifer o artistiaid talentog Glyn Roberts Hughes, mab bach Kim eraill, fe berfformiodd Glain Dafydd a Dylan, 7 Hafod Lon, Rhiwlas a brawd eitemau ar y delyn. Gwelwyd Glain yn bach Ella. Roedd y gwasanaeth dan ofal perfformio darn gan Louis Sphohr a Y Parch. Christina McCrea a ‘r Parch. cherddoriaeth arbennig i’r delyn gan Ddr. Carol Roberts, a’r organyddes oedd Benjamin Britten. Braf oedd cael y cyfle Sharon Williams. i wrando ar Glain mewn cyngerdd lleol a hithau yn byw ac yn gweithio yn Llundain Gwasanaethau’r Sul ar hyn o bryd. Dymunwn yn dda iddi fel Mae’r gwasanaethau am 9.45yb mae ei gyrfa’n datblygu. 20.5.18. Cymun Bendigaid Eglwys St. Cedol, Pentir 27.5.18. Boreol weddi Clwb 100 - Mis Ebrill 2018 3.6.18. Cymun pawb 1af. Rhif 50. Eirwen Williams, Rhiwlas 10.6.18. Boreol weddi 2ail. Rhif 9. Catherine Roberts, Rhiwlas 17.6.18. Cymun bendigaid 3ydd. Rhif 12 Jac Hughes, Rhiwlas 24.6.18 Boreol Weddi

Garddwest Mae croeso cynnes i chwi ymuno a ni yn Bydd ein garddwest flynyddol yn cael ei y gwasanaethau. 26 Llais Ogwan | Mai | 2018

Talybont Penblwydd Arbennig Dymuniadau gorau Llongyfarchiadau i Dylan, 13. Dolhelyg, Dymunwn wellhad buan i Mrs Bethan sydd newydd ddathlu ei benblwydd yn Griffiths sydd wedi bod yn wael yn Neville Hughes, 14 Pant, Bethesda  600853 ddeunaw oed. Dymuniadau gorau i’r ddiweddar. Roedd rhaid iddi dreulio dwy Barbara Jones, 1 Dol Helyg, Talybont dyfodol iti , Dylan. noson yn yr ysbyty, ond falch o ddweud ei  353500 bod hi wedi dod adref ac yn cryfhau bob Ysgoloriaeth dydd. Diolch hefyd i’w chymdogion, yn Cydymdeimlad Mae Elen Wyn, 36. Bro Emrys, wedi ennill enwedig Llinos a Rhian Hâf, sydd wedi bod Cydymdeimlwn yn ddwys â Margaret a Ysgoloriaeth William Salesbury, dan nawdd yn garedig tu hwnt yn cadw llygad arni hi. Neville Fearnley, Helyg. Bu farw eu merch- y Coleg Cymraeg. Llongyfarchiadau iti, Elen, yng-nghyfraith yn dawel yn ei chartref a phob llwyddiant yn arholiadau’r Haf! Capel Bethlehem ym Manceinion, yn dilyn cystudd hir a Mai 20: CAU – Cymanfa Ysgolion Sul ddioddefod yn ddewr a di-gŵyn. Dymuniadau Gorau yn Emaus, Bangor. Mai 27: Gweinidog; Pob hwyl i’r bobl ifainc i gyd yn y gwahanol Mehefin 3: Parchg. John Gwilym Jones; Newid Aelwyd arholiadau sy’n eu gwynebu’r tymor hwn. Mehefin 10: Gweinidog; Mehefin 17: Croeso i Michael ac Yvonne Wynne, sydd Gobeithio y cewch fynediad i ba bynnag Parchg. Gerallt Lloyd Evans; Mehefin 24: wedi symud o Lanfairfechan i ‘Cartref’, faes y mynnoch. Gweinidog. Talybont, yn ddiweddar. Gobeithio y Oedfaon am 2.00yp oni nodir yn wahanol. byddant yn hapus iawn yn ein plith. Ar Diolch Croeso cynnes i bawb. yr un pryd, anfonwn gofion cynnes a Dymuna Eirlys Ellis, Bro Emrys, ddiolch o dymuniadau gorau i Nancy Newman yn ei galon i’w chymdogion, ffrindiau a’i theulu Damwain chartref newydd ym Mangor. am eu caredigrwydd tuag ati yn dilyn ei Dymunwn wellhad buan i Mrs. Iola llawdriniaeth yn ddiweddar. Williams yn dilyn ei damwain. Derbyniodd Mae Sister Bethan Griffiths yn dymuno lawdriniaeth yn Ysbyty Gwynedd, a diolch o galon i’w theulu, cymdogion a bellach mae hi’n gwella yn Ysbyty Eryri, ffrindiau am eu holl gymorth a chefnogaeth Caernarfon. yn ystod ei hanhwylder diweddar. Anfonwn ein cofion hefyd at Llew Jones.

Brysiwch Wella Bwrlwm Mae nifer o drigolion y pentref wedi bod yn Aeth criw ohonom i fwynhau “Tonic” cwyno yn ystod y mis diwethaf; rhai wedi gyda Rhys Meirion ac Annette Bryn Parri treulio ychydig o ddyddiau yn yr ysbyty, ac yn Galeri, Caernarfon ar bnawn Iau, 26 ambell un yn dod dros effeithiau damwain, Ebrill. Pawb wedi mwynhau dwy wledd, sef neu godwm. I bawb sy’n teimlo ychydig o cinio ardderchog yn Tŷ Golchi ar y ffordd dan y don, dymunwn wellhad llwyr a buan i Galeri, a gwledd arall oddi ar lwyfan y ichi. Bydd hi’n haws codi allan unwaith y cyngerdd. daw’r tywydd cynnes y buom yn disgwyl mor hir amdano! Dymunwyd “Penblwydd Hapus “ yn 80 oed ar 14 Ebrill Elfed Bullock. Dyma lun ohono Eglwys St Cross ar fîn torri’r gacen yng nghyfarfod Ebrill o’r Gweithgareddau Bwrlwm. Diolch i bawb sy’n cefnogi’r boreau coffi yn yr Ysgoldy ar y dydd Mawrth cyntaf yn y mis, yn enwedig y criw o gerddwyr sy’n dod i lawr o Fethesda. Bydd yr un nesaf yn cael ei gynnal ar Fehefin 5ed.

Bingo: Nos Wener, Mehefin 22ain am 7 o’r gloch yn yr Ysgoldy.

Garddwest y Tair Eglwys: Dydd Sadwrn, Gorffennaf 14eg am 1 o’r gloch yng ngardd y Ficerdy, Pentir

Owen’s Tregarth Cerbydau 4, 8 ac 16 sedd Arbenigo mewn meysydd awyr Cludiant Preifat a Bws Mini 01248 60 22 60 | 07761 619 475 w w w . o w e n s w a l e s . c o . u k Llais Ogwan | Mai | 2018 27 Croesair Llais Ogwan AR DRAWS 1 Brwydr sy’n dechrau cadw helynt (3) 3 Ewch allan ac i’r de (3) 5 Mae’n anodd tynnu hwn o hen geffyl (dihareb) (4) 8 Fferins sy’n gwneud eich tafod yn ddu yng Nghydweli (5) 9 Merched a cho’ drwg wedi drysu wrth swyno a melltithio (7) 10 Mewn gair, enw i ddal y nofiwr (7) 12 “Brithwyd y berth hyd y bôn -- --- gan fwyar duon”, englyn ‘Medi’, Isfoel (2,3) 13 Dod a nhw at ei gilydd (3) 15 ‘Mewn -----‘, llyfr sy’n dal ar gael (5) 17 Ymryson a chwarae am y sgôr orau (3) 19 Ardal fynyddig hardd yn Alpau Awstria (5) 20 Os am grwydro yn 19 Ar Draws, gwell mynd a hwn efo chi (7) 23 Cytundeb yswiriant ar gelfi (7) 24 Bod yn wyliadwrus, rhag bod ei falog yn chwithig ! (5) 25 240d gynt (4) 26 Nawddsant oedd ei phlentyn (3) 27 Diwrnod rhoi help i gario dŵr efallai (3)

I LAWR 1 Prifysgolion (7) 2 Yn draddodiadol, un y pobydd sy’n 13 (5) 3 ‘Bara angylion Duw’ (5) 4 Llonydd a diog (5) 5 Rwy’n cysgodi mewn côt ynghanol y storm gref (7) 6 Iechyd bregus mewn diweddglo llesg am nad yw’n yfed digon (7) Llongyfarchiadau i’r canlynol am atebion Jean Hughes, Barbara Jones, Talybont; 7 Ydi, yn hen ffasiwn (4) cywir: Mair Williams, Mynydd Llandegai; David T. Hughes, Cyffordd Llandudno; 11 Llenwi ecob gan rai sy’n dychwelyd (3) Doris Shaw, Bangor; Angharad Watkins a Dulcie Roberts, Elizabeth Buckley, Tregarth; 14 Mewn 17 Ar Draws efo’r bêl hirgron mae Huw Pritchard, Caerdydd; John H. Evans, hwn yn sgìl i’w edmygu (7) Llanberis; Emrys Griffiths, Rhosgadfan; Mae’r clod a’r wobr y mis hwn yn mynd i 15 Yn aml mewn pant mae lle diogel i Rita Bullock, Gaynor Elis-Williams, Dilys A. Pritchard-Jones, Ynys, Abererch, gerdded (7) Bethesda; J. R. ac M. A. Jones, Llanllechid; Pwllheli LL536YP. Atebion erbyn 1af 16 Rhif sy’n od ar y --- yn y pnawn (3) Dilys W. Griffith, Abergele; Gwenda Mehefin, 2018 i ‘Croesair Mai’, Bron Eryri, 18 Gwobrau Olympaidd (7) Roberts, Rhosmeirch; Dilys Parry, Rhiwlas; 12 Garneddwen, Bethesda, Gwynedd 19 Pesychu (4) Gareth William Jones, Bow Street; LL57 3PD 20 I gael smôc cyn te yn drefnus (5) 21 Defnyddio 20 I Lawr i gael hwn (5) 22 Mae’r rafin wedi drysu’n llwyr ac yn dod ag amarch i’w deulu (5) Atebion erbyn 1 Mehefin, 2018 i ‘Croesair Mai’ ATEBION CROESAIR EBRILL 2018 Bron Eryri, 12 Garneddwen, Bethesda LL57 3PD AR DRAWS 1 Gwadu, 4 Cwlwm, 7 Abl, 8 Difa, 9 Yfwr, 11 Tanbaid, 13 Paned, Enw 14 Deorfa, 15 Difaru, 19 Gogor, 21 Dinesydd, 22 Achau, 23 Diod, 25 Ras, 26 Wfftio, 27 Di-lol I LAWR 1 Gwastad, 2 Arlunio, 3 Uwd, Cyfeiriad 4 Cyfodi, 5 Mafon, 6 Brad, 10 Opsiwn, 12 Anferth, 16 Amserol, 17 Urddasol, 18 Edwino, 19 Gwag, 20 Gwayw, 24 Dad

Dim ond un gwall a gafwyd y tro yma, sef ‘Anaf’ yn lle’r ateb cywir ‘Achau’. 28 Llais Ogwan | Mai | 2018 Nant Ffrancon Ysgol Abercaseg

Capel Nant y Benglog Trefn Gwasanaethau Mai 20: Parchg. Dafydd Coetmor Williams. Mai 27: Oedfa yng ngofal Dilys. Mehefin 3: Mr. Tudur Hughes. Mehefin 10: Oedfa yng ngofal Helen. Mehefin 17: Parchg. John Gwilym Jones. Oedfaon am 2.00 yp. Croeso cynnes i bawb.

Oriel Ynys Mon Bu plant Blwyddyn 2 yn Oriel Ynys Mon yn dathlu 100 mlwyddiant geni Syr Kyffin Williams. Cafodd y plant gyfle i edrych ar ei luniau ac efelychu ei waith. Gwelsant botread o hen, hen daid o un o blant sydd yn yr ysgol

Croesi’r Ffordd Bu plant Blwyddyn 1 yn brysur yn trafod ac yn ymarfer croesi’r ffordd yn ddiogel. Mi fydd sesiynau o groesi’r ffordd yn cael eu cynnal bob wythnos am y tymor.

I hysbysebu yn Llais Ogwan, 07967 541870 Neville Hughes 600853 ([email protected])

Clwb Ffrindiau Ffitrwydd Eleni mi fydd plant yr ysgol yn cael cyfle i ymuno â chlwb Ffrindiau Ffitrwydd. Bydd y plant yn cael cyfle i gymryd rhan mewn nifer o weithgareddau, gemau a chwaraeon i gadw’n heini.

Croeso Croeso cynnes i Miss Roberts fel ein dirprwy newydd. Edrychwn ymlaen i’w chefnogi a chyd-weithio â hi yn ei rôl newydd. Llais Ogwan | Mai | 2018 29 Agor y gist – grantiau ar Ysgol Pen-y-bryn

Deian a Loli gael i gymunedau trwy Llongyfarchiadau i bawb a gymrodd ran ar gyfer penodi ‘Deian a Loli’ newydd ar gyfer rhaglen S4C. Llwyddodd Cari i gyrraedd Gist Gwynedd y 40 olaf, Gruff i’r 6ed olaf a Ruby - Grace yn 2il. Rydym yn falch Mae grwpiau gwirfoddol a Cymunedol - oedd yn arfer iawn ohonoch - Arbennig! chymunedol Gwynedd yn cael cael ei galw yn Sportlot - yng eu hannog i ystyried gwneud Ngwynedd. Mae’r gronfa yma cais am grantiau refeniw yn cynnig grantiau o hyd at a chyfalaf Cist Gwynedd a £1,500 i grwpiau chwaraeon, fydd yn cefnogi amrywiol cymunedol a ffitrwydd, ar gyfer brosiectau a fyddai’n gwella prosiectau sy’n arwain at fwy o safon bywyd i drigolion a bobl yn cymryd rhan, a chreu chymunedau’r sir. cyfleoedd newydd ar gyfer Mae grant Gronfa Datblygu chwaraeon a gweithgareddau Gwirfoddol Cist Gwynedd yn corfforol. Mae’r ffurflen gais a cynnig cefnogaeth ariannol chanllawiau ar gael ar-lein ar o hyd at £10,000 i gefnogi wefan Chwaraeon Cymru: http:// gwirfoddolwyr a gwella safon sport.wales/communitychest - bywyd trigolion Gwynedd. cliciwch ar y botwm “Ymgeisio Yn ogystal, mae Cronfa’r Ar-Lein” gwyrdd. Degwm yn cynnig grantiau Y dyddiad cau ar gyfer o hyd at £3,000 i elusennau cyflwyno ceisiadau ar gyfer y cofrestredig a grantiau bychan Gronfa Datblygu Gwirfoddol a o £300 i Eisteddfodau lleol yng Chronfa’r Degwm ydi 30 Ebrill “Mewn Cymeriad Roald Dahl” Ngwynedd. a 30 Mehefin, 2018. Cafodd blwyddyn 5 a 6 y cyfle i gael ymweliad “Mewn Cymeriad” Mae pecynnau ymgeisio Y dyddiadau cau ar gyfer Roald Dahl. Cawsom flas o straeon hynod diddorol, a llawer o hwyl ar gyfer y cronfeydd Cronfa Cist Cymunedol wrth ddod i adnabod cymeriadau unigryw yr awdur dawnus hwn. yma ar gael ar wefan (Sportlot) ydi: 11 Mehefin, 6 Yn ddios, atgyfnerthodd y gweithdy at ein gwybodaeth, er mwyn Cyngor Gwynedd: www. Medi, 5 Tachwedd, 2018 a 10 ysgrifennu bywgraffiad effeithiol. Diolch i Tudur, am ddod atom gwynedd.llyw.cymru/ Ionawr 2019. unwaith eto, ac i roi cyflwyniad mor fywiog!! cronfadatblygugwirfoddol Am ragor o wybodaeth, Mae Cist Gwynedd hefyd cysylltwch gyda swyddfa Cist yn gweinyddu Cronfa Cist Gwynedd ar 01286 679 15

Carneddi

Llongyfarchiadau i Bleddyn ac Angharad Fron, Cilfodan, ar achlysur eu priodas yn Nant Gwrtheyrn ar Fawrth 24ain. 30 Llais Ogwan | Mai | 2018

Plaid Cymru – mae Aaron hefyd yn gynghorydd sir yn cynrhychioli Llanrwst ar Gyngor Conwy, Cangen Dyffryn ac ef yw’r cynghorydd sir ieuengaf yng Nyth Y Gân Nghymru. Cawsom hanes Aaron a nifer o aelodau Y Tair Marblen Ogwen o Plaid Ifanc yng Nghatalunia yn ystod y (Yn seiliedig ar stori gan y Wedi gorfod gohirio ein Cyfarfod refferendwm a gynhaliwyd yno ar 21ain o Parch. E. Tegla Davies.) Blynyddol ynghynt yn y flwyddyn, Ragfyr. Roedd yn rhoi dewis i’r bobl unai cynhaliwyd ef ar nos Fawrth, Mai 1af yng bod Catalunia yn annibynnol neu ddim. Un tro fe drowyd hen ffatri Nghanolfan Cefnfaes, Bethesda. Agorwyd Cyhoeddodd y llywodraeth yn Sbaen na Yn lle i addoli Duw, y noson gan y Cadeirydd Dafydd Meurig fyddai yr etholiad hon yn gyfreithiol, ond Ac yno fe gaed cynulleidfa ac etholwyd y swyddogion canlynol ar y penderfynodd llywodraeth Catalunia I droi’r adeilad yn fyw. pwyllgor busnes: i ddal ymlaen efo’r trefniadau. Roedd Cadeirydd: Paul Rowlinson protestio mawr ar strydoedd Barcelona Daeth bachgen bach tlawd i’r gwasanaeth, Is gadeirydd: Bleddyn Williams cyn y diwrnod mawr ac roedd llywodraeth Ni wyddai ef beth oedd y drefn, Ysgrifennydd: Mary Jones Sbaen am anfon byddin o’u heddlu i A chyn i’r oedfa hon gychwyn Trysorydd ac Ysgrifennydd Aelodaeth: Gatalunia er mwyn atal yr etholiad. Plaid Eisteddodd ar fainc yn y cefn. Neville Hughes Genedlathol Catalunia ydy Esquerra a’r Yn ei sylwadau eglurodd Dafydd Meurig adran ieuenctid yw Jerc, ac er mwyn eu Fe welodd ef un o’r dynion ar ran pwyllgor y gangen y byddwn yn cefnogi hwy aeth Plaid Ifanc Cymru yno. Yn dod hefo plât yn ei law; mabwysiadu trefn newydd eleni. Yn hytrach Gwelsom luniau dychrynllyd o’r Hel casgliad boreol yr ydoedd na chyfarfod bob mis fel cangen y byddwn diwrnod, heddlu Sbaen yn taro a gwthio A chafodd y bachgen gryn fraw. yn cyfarfod ar adegau yn unig fel pwyllgor pobl i lawr grisiau, cau gorsafoedd busnes ac y byddai rhai eraill, yn ôl eu pledleisio a difetha pleidleisiau. Roedd O’i boced, â’i law yn grynedig, diddordebau, yn cyfarfod i drafod ac i Aaron a’r criw yn mynd o orsaf i orsaf gan Dod o hyd i dair marblen a wnaeth drefnu gweithgareddau mewn sefyllfaodd anfon negeseuon at bawb i ddweud pa A’u rhoi ar y plât yn daclus, llai ffurfiol gan roi pwyslais arbennig ar yr mor saff, neu ddim, oedd hi yn y gwahanol Rhoi’r cwbl oedd ganddo - fel saeth. ieuenctid. Wedyn edrychodd Dafydd yn ôl lefydd. Roedd rhai oedd yn pleidleisio Na ar y flwyddyn 2017, y flwyddyn a ddaeth a yr un mor filain oherwydd eu bod wedi Pan oeddynt yn cyfri’r casgliad, dwy etholiad, un ohonynt heb ei disgwyl. cael eu hamddifadu o’u hawl i bleidleisio. Y marblis a welsant hwy; Er hynny bu’n flwyddyn dda I’r baid yn y Heddiw er bod y bleidlais wedi mynd Ond er holi am hynt y bachgen, dyffryn gan ethol pedwar Cynghorydd Sir o blaid annibyniaeth mae llywodraeth Roedd wedi diflannu o’r plwy. Plaid Cymru ac ail ethol Hywel Williams fel Sbaen yn ei wrthod ac mae llawer A.S. Gwnaethpwyd y sylw y byddai Dafydd o arweinyddion Catalunia dan glo. Yn lle’r hen ffatri honno Orwig wedi bod wrh ei fodd. Mae raliau enfawr wedi eu cynnal ym Fe godwyd capel twt, Daeth Paul i’r gadair fel cadeirydd Marcelona a’r frwydr yn dal ymlaen. Ac o dan y garreg sylfaen newydd a diolchodd i Dafydd am ei waith. Dywedodd Aaron bod y profiad wedi bod Fe roddwyd tair marblen y crwt. Llongyfarchwodd y Cynghorydd Dafydd yn un arbennig ond ysgytwol iawn. Meurig hefyd ar ddod yn ddirprwy Diolchwyd iddo am agor ein llygaid Y Lleuad uwch y Mynydd arweinydd Cyngor Gwynedd. Gorchwyl ninnau. Er bod llawer ohonom wedi Yn wyn fel gwlân yr oenig, yn llithro Paul wedyn oedd estyn croeso i’n siaradwr dilyn y digwyddiadau ar y cyfryngau a’r Uwchlaw’r llethrau unig, gwâdd sef Aaron Wynne. Yn ogystal a cyfryngau torfol, roedd yn wahanol iawn Mae’n haeddu’r lle mynyddig, bod yn drefnydd etholaeth Plaid Cymru yn dod o lygad y ffynnon. Yno’n braf uwchben y brig.

Atgofion Mae’n od fel mae cyfnodau yn chwarae A chwerwi’n meddyliau O hudo’r digwyddiadau Yn y maes pan oeddem iau.

Noson Aeafol Marwaidd yw’r coed am erwau, a hwythau Heno’n noeth eu brigau; Mae’n anodd arnom ninnau Yn y gwynt â’r nos ar gau. Dafydd Morris

Dilynwch ni ar trydar @Llais_Ogwan Llais Ogwan | Mai | 2018 31

gair neu ddau John Pritchard

Deugain Niwrnod Cyfnod byr ydi deugain niwrnod. Ond Roedd y gadael hwn yn wahanol ac yn gall wibio heibio fel deugain eiliad, heb derfynol. Yn ystod y deugain niwrnod, roi amser i ni gyflawni nemor ddim. Gall roedd Iesu wedi ymddangos a diflannu. hefyd lusgo fel deugain mlynedd, heb Ond ar derfyn y deugain niwrnod daw’r i ni gyflawni pob dim a oedd yn bosibl. disgyblion i ddeall fod y mynd a’r dod Deugain niwrnod yn unig y bu Iesu ar ben ac na fyddent yn gweld Iesu gyda’i ddisgyblion wedi’r Atgyfodiad; wedi hynny gan iddynt ei weld yn cael dim mwy na hynny. Ac nid deugain ei godi oddi ar y ddaear i’r awyr, i’w niwrnod llawn chwaith gan mai mynd gipio ymaith gan gwmwl. Ar sail yr hyn a dod oedd ei hanes dros y dyddiau a ddywedodd Iesu ei hun wrthynt ac ar hynny: ymddangos iddynt, cyn diflannu sail geiriau’r angylion a welsant wedi o’u golwg yr un mor sydyn. Mae rhai o’r i Iesu fynd, deallai’r disgyblion mai i’r ymweliadau hynny wedi eu cofnodi yn nefoedd yr oedd wedi mynd ac y byddai y Testament Newydd, fel yr hanesion ryw ddydd yn dychwelyd, er nad i gadw am Iesu’n cyfarfod â Mair Magdalen ac cwmni iddynt am ychydig ddyddiau yn sgwrsio â dau ddisgybl ar y ffordd i mewn byd o amser ar y ddaear hon y Emaus ac yn cysuro Simon Pedr. byddai hynny. Ond er mor fyr y cyfnod hwn, yr Mae llawer i’w ddweud am oedd yn ddigon. Yn ddigon hir, i Iesu esgyniad Iesu, y peth unigryw hwn a fedru argyhoeddi’r disgyblion ei fod ddigwyddodd ymhen deugain niwrnod wedi dod yn ôl yn fyw; yn ddigon iddo i’w atgyfodiad. Ond am y tro, caiff un gysuro Mair yn ei hiraeth, a goleuo’r peth yn unig fod yn gysur ac yn obaith ddau ffrind yn eu dryswch, a sicrhau i mi. Cafodd yr un a addawodd, ‘Yr wyf Pedr fod maddeuant hyd yn oed am fi’n mynd i baratoi lle i chwi’ (Ioan 14:2) ei wadu. Ond yn ddigon byr hefyd ei dderbyn i’r nefoedd, a dyna sy’n i Iesu fedru dangos i’w ddisgyblion rhoi i ni’r sicrwydd y cawn ninnau ein na fyddai’n aros efo nhw’n barhaol; derbyn i’r nefoedd trwyddo. Ie, cyfnod yn ddigon i’w sicrhau ei fod ar fin eu byr yw deugain niwrnod, ond roedd gadael, a rhoi ar ddeall iddynt i ble yn fwy na digon i Iesu roi gwybod i’r oedd yn mynd. Roedd deugain niwrnod disgyblion ac i ninnau fod y nefoedd yn fwy na digon ar gyfer hyn oll. yn aros ei bobl ef ar derfyn bywyd yn Ac ar derfyn y deugain niwrnod, fe’u y byd hwn, pa mor fyr neu hir bynnag gadawodd. Ond nid yn yr un modd ag y bydd ein dyddiau a’n blynyddoedd yr oedd wedi eu gadael y troeon eraill yma. yn ystod y deugain niwrnod hynny.

Plaid Lafur Dyffryn Ogwen Ar ddechrau mis Ebrill, cynhaliwyd aelodau’r gangen i gyfarfod pob aelod cyfarfod o bwyllgor gwaith Plaid Lafur o Blaid Lafur Arfon ym Mangor, yn Arfon yng Nghaernarfon, yn bennaf i bennaf i drafod ymgyrchu am faterion drafod awgrymiadau’r comisiwn ffiniau lleol a chenedlaethol. Dilynwyd hyn ar gyfer wardiau Cyngor Gwynedd, y bore wedyn gan weithgaredd yng sef gostwng nifer y cynghorwyr o 75 i nghanol Caernarfon, gan dynnu sylw at 69 - gyda’r bwriad i ostwng y nifer i 61 gyrhaeddiadau LLywodraeth Lafur Cymru y tro nesaf. Cytunwyd efo barn Cyngor o dan arweiniad Carwyn Jones. Bethesda a barn Cangen Bethesda i Wedyn, tua diwedd y mis, aeth rhai o dderbyn yr awgrym o gael tri chyngorydd aelodau’r gangen i gynhadledd blynyddol yn ardal Cyngor Bethesda yn lle’r dau Plaid Lafur Cymru yn Llandudno. presennol ond i wrthwynebu’r awgrym o Yno, cymeradwywyd cynnig gan Blaid gael un sedd efo’r tri aelod h.y i annog tair Lafur Arfon i barhau efo bwrsariau yng ward efo un aelod ym mhob ward. Nghymru ar gyfer pobl sy’n astudio i fod Yng nghanol y mis aeth nifer o yn nyrs, heb ystyried prawf modd. 32 Llais Ogwan | Mai | 2018

CYNGHRAIR DOMINOS Dyma luniau o Noson Chwaraeon Bencampwriaeth Cynghrair Dominos Bethesda a gynhaliwyd ar Fai 1af yn y Clwb Criced a Bowlio. Cawn fwy o luniau a chanlyniadau y mis nesaf. RYGBI Williams ac un yr un i Wil Parry, Harri Diolch i Bob Temp am y lluniau. Tymor anodd i’r Tîm Cyntaf Phillips, Aaron Williams a Siôn Davies. Cafodd cefnogwyr ffyddlon Clwb Rygbi Ciciodd Ben Williams 5 trosiad a 2 gôl gosb. Bethesda dymor pryderus iawn tra’n dilyn y Dyfarnwyd y canolwr Wil Parry yn Seren Tîm Cyntaf yn ystod tymor 2017-18. y Gêm. Er hynny, cafwyd cefnogaeth niferus ym Hyfforddwyr Bethesda oedd Richard mhob un o’r gemau oddi cartref ar hyd y Ogwen Jones, Gerallt Hughes a Bill Huaki. gogledd. Roedd y gefnogaeth i’r gemau Huw Jones oedd yng ngofal cymorth cyntaf cartref yn hynod galonogol hefyd. y tîm. Erbyn dechrau mis Tachwedd roedd Bethesda wedi chwarae 7 gêm cynghrair a Gwobrwyo 2 gêm gwpan ac wedi colli pob un ohonyn Yn Noson y Capten yn y clwb yn ddiweddar nhw. Roedd y tîm ar waelod Adran 1 dyfarnwyd mai - Gogledd efo dim ond 1 pwynt bonws sydd • Chwaraewr y Flwyddyn oedd y prop Jack i’w gael am golli gêm o fewn 7 bwynt i’r Owens. enillwyr. • Chwaraewr Mwyaf Addawol y Flwyddyn Doedd dim yn bod ar yr ymdrech ar y oedd y clo Cai Price Jones. Bryn Evans, capten Bull A yn derbyn y cae ond roedd posibilrwydd y buasai’r Tîm • Y Chwaraewr wnaeth y Cynnydd Mwyaf darian gan y cadeirydd Dick Bers neu Cyntaf yn gorfod wynebu teithiau hir i oedd yr asgellwr Gwion Williams. Richard Berwyn Owen. ganolbarth Cymru y tymor nesaf. • Chwaraewr y Flwyddyn i’r Ail Dîm oedd Yna daeth tro ar fyd! y blaenasgellwr Gethin Harper. Ar ôl ennill o 14 pwynt i 10 yn erbyn y • Chwaraewr y Flwyddyn i’r Tîm Ieuenctid Cofis ar Dôl Ddafydd, enillodd Bethesda oedd Siôn Davies. 8 gêm allan o’r 14 oedd yn weddill am y • Y Chwaraewr wnaeth y Cynnydd Mwyaf tymor gan orffen yn 8fed yn y tabl uwchben i’r Tîm Ieuenctid oedd Rhys Puw. Caernarfon, Bro Ffestiniog, Dolgellau a Bae Colwyn. Roedd yr ymdrechion yn Taith ganmoladwy iawn a’r ysbryd ar y cae, Bydd carfan o chwaraewyr y clwb yn ac oddi arno, ymysg y chwaraewyr a’r chwarae mewn cystadleuaeth 10 Bob Ochr hyfforddwyr yn ardderchog. yn Dendermonde yng Ngwlad Belg yn Prif sgoriwr y clwb dros y tymor oedd ystod mis Mai. Mae’r clwb yn ddiolchgar Gethin Long gyda 129 pwynt - 11 cais, 19 iawn i nifer o fusnesau lleol sydd wedi trosiad a 12 gôl gosb. noddi’r daith. Y ddau Gwynfor yn erbyn ei gilydd yn y gwpan sef Gwynfor Owen Bull B, a Y Tîm Ieuenctid Edrych ymlaen Gwynfor (Bull) Jones Bull A. Dafydd Ar b’nawn heulog braf o Fai enillodd Y Tîm Mae chwaraewyr, cefnogwyr a swyddogion Gwilym sy’n marcio Ieuenctid Gystadleuaeth Powlen Gogledd y clwb yn edrych ymlaen yn arw i fwynhau’r Cymru drwy guro’r Drenewydd o 46 pwynt cyfleusterau newydd fydd ar Dôl Ddafydd i 7. ar ôl yr haf. Mae croeso i bawb ddod i’n BOWLIO Sgoriodd yr hogia’ 6 o geisiau - 2 i Dafydd gweld yn ein cartref newydd! O’r diwedd dyma’r tymor wedi dechrau er oerni a gwynt a glaw. Mae’r Tîm Sadwrn wedi chwarae pedair gêm yn barod, gan golli tair ac ennill un. Mae Derek Roberts wedi curo pedair gêm ac yn bedwerydd ar restr unigolion y gynghrair. Dyma’r canlyniadau hyd yma:- Bethesda 4 – Mochdre 8 ; Bethesda 5 – Llanelwy 7; Bethesda 4 – Prestatyn 8 ; Bethesda 8 – Benllech 4. Mae Tîm Nos Fercher yn chwilio am eu buddugoliaeth cyntaf ar ôl colli yn erbyn Llanfairpwll (10 i 0), Biwmares (10 i 0) a Chaergybi (8 – 2). Rhaid gafael ynddi i godi o waelod y tabl! Mae Tîm Dydd Mawrth, sef Marchogion Maldwyn, wedi dechrau’r tymor gyda buddugoliaeth dda gan guro Peibio o 8 pwynt i 1. George Owen, Heddwyn Morris a’r pâr, Maldwyn a John Baston yn serennu.