De Digitale Snelweg

Vogelkoppenknipsels

Nummer 79 Polder bij Nijkerk in trek bij ganzen Barneveldse Krant, 4 januari 2014 Verzameld door Wim Smeets In de polder Arkemheen bij Nijkerk zijn met het zachte weer van deze winter weer veel In deze rubriek vindt u samenvattingen van vogels te zien, vooral Kieviten, Brandganzen, artikelen met in de kop een vogelnaam of een Kolganzen en Grauwe Ganzen. Met dit zachte vogelaanduiding. Deze artikelen verschenen weer blijven deze vogels hier overwinteren. in de maanden januari, februari en maart 2014 Gaat het vriezen, dan trekken deze vogels in Nederlandse dag-, week- en huis-aan-huis- naar het zuiden. Opvallend is het grote aantal bladen. Brandganzen in deze polders. De polder Arkemheen tussen Nijkerk en Bun- schoten en de ernaast gelegen Putterpolder

Polder bij Nijkerk in trek bij ganzen. Foto: Wim Smeets. het Vogeljaar 62 (2) 2014 [113-117] 113 Vogelkoppenknipsels vormen samen een uitgestrekt weidevogelge- Verenkleur ontstond als bijverschijnsel in bied. In het voorjaar bruist het daar van het evolutie leven. Dan is het broedtijd voor vele soorten NRC Handelsblad, 14 januari 2014 weidevogels. De veelkleurigheid van vogels en zoogdieren is tijdens de evolutie ontstaan als bijver- PvdD: Spreeuw niet op het bord schijnsel. In het tijdschrift Nature opperen , 7 januari 2014 Amerikaanse en Chinese paleontologen het De Utrechtse Statenfractie van de Partij voor ‘speculatieve idee’ dat de pigmenten meever- de Dieren (PvdD) springt in de bres voor de anderen met de toenemende efficiëntie van Spreeuwen, voor zover die zich althans in het de stofwisseling, toen vogels en zoogdieren territorium van de provincie Utrecht bevin- warmbloedig werden. De auteurs baseren hun den. De beschermde Spreeuw kan alleen­ met idee op een uitgebreide analyse van de evolu- een ontheffing worden geserveerd. Restau- tie van kleurstoffen in huid, haren en veren. rant De Pronckheer in Cothen, dat de vogel afgelopen zomer op het menu had, probeert die ontheffing bij de provincie los te peute- Routes du soleil van de Grauwe Kiek ren. Dat leidde tot verontwaardiging bij deze , 15 januari 2014 PvdD, die Kamervragen stelde. Grauwe Kiekendieven die in West-, Midden- Spreeuw­en die schade veroorzaken mogen of Oost Europa broeden hebben allemaal hun worden afgeschoten. eigen favorieten routes naar de vaste overwin- teringsplaatsen in Afrika. Dat blijkt uit negen jaar zenderonderzoek van de Werkgroep Meeuwen voeren: € 130 boete Grauwe Kiekendief. Het onderzoek van Ben De Telegraaf, 10 januari 2014 Koks en Raymond Klaassen is gepubliceerd Haarlem gaat als eerste gemeente boetes uit- in de Proceedings of the Royal Society B. schrijven voor het voeren van meeuwen. Op Vanuit Oost-Groningen zijn lijnen getrok- bepaalde plekken in de stad geldt binnenkort ken, voornamelijk via Gibraltar naar Afrika. een voerverbod. Wie het toch doet en wordt Sommige vogels kiezen de route via Italië. In betrapt mag €130,- neertellen. Meer gemeen- het voorjaar is er nog maar een enkeling die ten worstelen met de overlast van meeuwen. via dat land naar het noorden terugkeert. De In Leiden komen daarom ondergrondse vogels uit Midden-Duitsland kiezen voor het con­tai­ners. De stad heeft net als Alkmaar Iberisch schiereiland of voor Italië. De vogels en Katwijk een ontheffing van de Flora- en uit Wit-Rusland kiezen voor een oostelijke faunawet aangevraagd voor het bestrijden van route via Griekenland om vandaaruit recht de deze vogels. Middellandse Zee over te steken naar Egypte Over hetzelfde onderwerp een artikel in en Libië. Trouw van 11 januari 2014.

Korhoenders zie je alleen nog op een foto De in V-vorm vliegende ibis past zijn vleu- Barneveldse Krant, 11 januari 2014 gelslag aan aan de ibis die voor hem vliegt In het begin van de vorige eeuw moes- NRC Handelsblad, 16 januari 2014 ten Korhoenders nog worden bestreden. Engelse en Duitse biologen hebben ontdekt Omstreeks 1975 ging het al slecht met de dat ibissen die in een V-vorm vliegen continu Korhoenders. Niet door de Vossen of roofvo- hun vleugelstand aanpassen aan die van hun gels, want die waren er toen bijna niet meer voorganger. Hierdoor maken zij maximaal vanwege het gebruik van gifstoffen in de gebruik van de opwaartse luchtstroom die landbouw. Het verdwijnen van de Korhoen- hun voorganger voor hen creëert. De V-vorm ders heeft te maken met veranderingen in hun is een bekend vliegpatroon van migrerende leefgebied: de vergrassing van de heide heeft vogels. De voorste vogel (die vaak wisselt) hen geen goed gedaan. Bepaalde kruiden en verbruikt de meeste energie, de andere vogels veel mierennestjes zijn verdwenen. Er kunnen profiteren van de opwaartse luchtstroom geen jongen meer worden grootgebracht. die door de V-vorm en de vogel voor hun Zodoende zijn de Korhoenders op de Veluwe ontstaat. en op de Holterberg zo goed als uitgestorven. Over hetzelfde onderwerp een artikel in Ook in Schotland en in de Scandinavische Trouw van 16 januari 2014. landen gaat het niet goed met de Korhoender.

114 het Vogeljaar 62 (2) 2014 Vogelkoppenknipsels

Gans verdient beter imago , 18 januari 2014 Op de gans wordt karaktermoord gepleegd. De gans wordt té gemakkelijk gezien als de veroorzaker van schade. Met dat beeld is voor boeren geld te verdienen en komt er ruimte voor de jacht. Het aantal overwinterende ganzen in Ne- derland is sinds 1980 toegenomen van een half miljoen tot bijna twee miljoen. Het merendeel van deze overwinteraars trekt in de zomer naar koudere streken om daar te broeden. Broedende ganzen die het hele jaar in Nederland verbleven waren decennia lang verdwenen, maar ze zijn weer terug. De verklaring voor de sterke groei in de zomer en de winter zijn vooral de zware bemesting en de ontwikkeling van de intensieve, bijna industriële landbouw. Hierdoor is het voedsel voor de ganzen ontzettend verbeterd in winter en zomer. Het eiwitgehalte van het Neder- landse gras blijft de hele zomer hoog en het gras laag door intensief maaien en beweiden. Ganzen zijn slim en passen zich snel aan. De Vos is in Nederland vogelvrij verklaard, daar- Bruine Klauwier totaal uit koers. door is de vijand van de eieren en de kuikens Foto: Wim Smeets. verdwenen. Het overzomerende deel van de ganzenpopulatie heeft dat ervaren en geeft komt neer op het verbannen van de natuur uit dat aan de kuikens door. Het is jammer dat de onze omgeving. ganzen in Nederland enkel als probleem in het nieuws komen, terwijl wij dat zelf hebben Bruine Klauwier totaal uit koers veroorzaakt. De Telegraaf, 20 januari 2014 Uit de hoogproductieve weidevelden zijn de Tijdens de jaarlijkse tuinvogeltelling werd weidevogels verdreven door het intensieve in het Achterhoekse Netterden een Bruine maaibeleid. Met het verjagen van de ganzen Klauwier gespot. Het is voor het eerst sinds zitten wij straks met een soort groene doodse lange tijd dat deze vogel in ons land is gezien. vlakte waarin niets anders meer leeft. Dat Het is een zangvogel die in een groot deel in

De Sneeuwuil rukt op. Foto: Wim Smeets. het Vogeljaar 62 (2) 2014 115 Vogelkoppenknipsels

Azië broedt. Hij overwintert doorgaans in het Vredesduiven ontkomen nipt na aanval oriëntaalse gebied, het zuidoosten van Azië. NRC Handelsblad, 27 januari 2014 Ze moesten de hoop op vrede in onder andere Minder vogels geteld vanwege het zachte Oekraïne symboliseren, de twee witte duiven weer die twee kinderen los lieten na het Angelusge- , 20 januari 2014 bed: het traditionele middaggebed dat de paus De landelijke tuinvogeltelling heeft bedui- elke zondag houdt op het Sint Pietersplein. dend minder vogels opgeleverd dan in andere Maar binnen een paar seconden werden zij jaren. Dat komt vooral door het zachte weer. het doelwit van een aanval door een Bon- Veel zangvogels zijn naar het bos en het open te Kraai en een Zilvermeeuw. Uiteindelijk veld getrokken, omdat daar ook voedsel is te wisten de twee vredesduiven gehavend te vinden. Meer dan 45.000 mensen deden mee ontkomen. Het symboliseerde de hoop op aan de telling. Zij telden 571.000 vogels. De vrede karakteristiek. Huismus is het vaakst gezien, gevolgd door Over hetzelfde onderwerp een artikel in het Koolmees en Merel. NRC Handelsblad van 30 januari 2014. Over hetzelfde onderwerp een artikel in het NRC Handelsblad eveneens van 20 januari Flamingo (83) overleden 2014. De Telegraaf, 1 februari 2014 De oudste flamingo ter wereld is overleden. Sneeuwuil rukt op De roze vogel bereikte de respectabele leef- De Telegraaf, 24 januari 2014 tijd van 83 jaar. De Adelaide Zoo in Australië Sneeuwuilen weten ons land vaker te vinden liet de flamingo inslapen wegen ouderdoms- dan normaal. De vogels zijn per schip vanuit klachten. hun leefgebied, Canada en het noorden van de Verenigde Staten, naar Europa gereisd. De Grote Zilverreiger dol op ons land laatste officiële waarneming van een Sneeuw- De Telegraaf, 1 februari 2014 uil was in 2008. De uilen trekken massaal De Grote Zilverreiger gaat duidelijk de con- weg uit Canada en Alaska naar het zuiden bij currentie aan met de Blauwe Reiger en is op gebrek aan voedsel en het slechte weer. Om weg om de plaats van de meest voorkomende uit te rusten landen ze dan soms op schepen reigersoort in ons land over te nemen. De en als ze geen land meer zien blijven zij aan Oostvaardersplassen spelen een belangrijke boord totdat zij weer land zien. Dat kan de rol als brongebied voor de uitbreiding van de kust van Nederland zijn. Grote Zilverreiger. Naast het meer beschik- Over hetzelfde onderwerp artikelen in Trouw baar komen van geschikt leefgebied worden van 27 januari en van 4 en 5 februari 2014. ook betere bescherming en klimaatverande- Op 4 maart verscheen er een bericht in Trouw ring als oorzaak voor de toename genoemd. dat een van de twee Sneeuwuilen op Vlieland Van oorsprong leefde de Grote Zilverreiger dood was aangetroffen. in het mediterrane gebied. De eerste broedge-

De Grote Zilverreiger is dol op ons land. Foto: Wim Smeets.

116 het Vogeljaar 62 (2) 2014 Vogelkoppenknipsels vallen in Nederland stammen uit 1978 terwijl betreden maar lieten zich vervolgens niet in Duitsland, Engeland en België pas in 2012 afschrikken door foto’s waar de zwarte ogen de eerste succesvolle broedpogingen zijn van een Roek in waren gemonteerd. vastgesteld. Over hetzelfde onderwerp een artikel in het Zeldzame Roze Pelikaan in Zeeland NRC Handelsblad van 16 februari 2014. Trouw, 8 februari 2014 In Zeeland is op 7 februari een Roze Pelikaan Overijssel: afschot ganzen mogelijk per- gezien. De soort is een zeldzame verschijning manent in Nederland. Het is waarschijnlijk en wild , 1 februari 2014 exemplaar, het is ongeringd, het is schuw en In Overijssel mogen binnenkort misschien het heeft een gaaf verenkleed. De dag er voor hele jaar door ganzen worden afgeschoten. werden al twee exemplaren gezien in de mon- Dat staat in een advies dat de Faunabeheer- ding van de Oosterschelde. eenheid van de provincie heeft gestuurd aan de Overijsselse gedeputeerde Hester Maij, Lochemse Roeken kraaien victorie die uiteindelijk de beslissing moet nemen. Trouw, 16 februari 2014 Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Nederlands grootste kolonie Roeken heeft een Vogelbescherming Nederland zitten in deze nieuw rondwegtracé in Lochem afgedwon- eenheid maar steunen het voorstel niet. gen. De route die nu is gekozen ontziet hun In december 2012 werd een akkoord bereikt woongebied, hun kolonie. De Roeken neste- over het beheer van de miljoenen ganzen in len rondom het station en houden een nieuwe Nederland, het zogenaamde ganzenakkoord. rondweg om het Achterhoekse stadje tegen. Dat had op 1 januari 2014 in moeten gaan Het roekenverplaatsingsplan van €57.500,- maar het spatte uit elkaar. Volgens de natuur- gaat niet door. organisaties waren boeren niet bereid om de winterrust voor ganzen te respecteren.

Zeldzame Roze Pelikaan in Zeeland. Foto: Wim Smeets.

Witte ogen van Kauw schrikken indringers Naar Afrika trekken? Niet meer nodig voor af Grutto’s NRC Handelsblad, 7 februari 2014 Trouw, 24 februari 2014 Kauwtjes schrikken nestindringers af met hun Het natuurreservaat in de Zuid-Spaanse felle ogen. De witte ogen vertellen aan an- Doñana-delta wordt bedreigd door oprukken- dere Kauwen dat het nest bezet is. Dat werd de rijstplantages en viskwekerijen. De kern uitgeprobeerd door bewerkte afbeldingen van van dit gebied bestaat uit 70.000 ha wetlands Kauwen in nestkasten te bevestigen. De ene die vijftig jaar geleden zijn aangekocht en keer voorzien van witte ogen, de andere keer beschermd door het Wereld Natuur Fonds voorzien van donkere roekenogen. Kauwen (WNF). Doñana was het eerste project van aarzelden om een nest met heldere ogen te het WNF. Daaromheen rukken menselijke het Vogeljaar 62 (2) 2014 117 Vogelkoppenknipsels activiteiten op. Die menselijke activiteiten doven uit. Zo ontstaan heldere kleuren met zijn juist goed voor onze Grutto’s. Ze hoeven een iriserende metaalglans. niet meer naar Afrika om te overwinteren. Soms kan op plaatsen aan de vogel de kleur Door inkorting van de trekroute is deze nu sterk veranderen. Dat komt doordat de baar- minder risicovol. Het traject van Spanje naar den de doorsnede hebben van een boemerang. Afrika was altijd het meest gevaarlijk. Direct Deze boemerangbaarden werken als een na de oogst van de rijst in oktober strijken de gebogen spiegel. Ze weerkaatsen het invallen- Grutto’s neer op de velden in de Doñana om de licht in drie verschillende richtingen, met korrels op te pikken. verschillende golflengten.

Elke vogel (m/v) zingt zijn/haar lied Record: Limburg telt minstens veertien Trouw, 5 maart 2014 roepende Oehoes Lang werd er gedacht dat alleen mannetjes- Trouw, 14 maart 2014 vogels zongen, maar uit onderzoek blijkt: Op verzoek van de provincie Limburg wor- vrouwtjes fluiten net zo hard mee. Katharina den de Oehoes twee jaar lang opgespoord en Riebel van de Universiteit Leiden deed hier gevolgd. Doel is de leefkansen voor de Oehoe naar onderzoek samen met collega’s uit Ame- te verbeteren. Op basis van de eerste resul- rika en Australië. Zij verzamelden uit de lite- taten concluderen de onderzoekers dat het ratuur gegevens over de zang van vrouwelijke aantal Oehoes in de Limburgse mergelgroe- zangvogels. Over ruim driehonderd soorten ves, waar ze broeden, ontgroeit en dat deze waren er gegevens over het zingen van man- uilen zich nu ook vestigen in zandgroeves en netjes en vrouwtjes. Bij 70% daarvan bleken grote bossen in de omgeving. Een recordaan- ook vrouwtjes te zingen. ‘Als je de complete tal van zeker veertien Oehoes is dit jaar al stamboom van zangvogels reconstrueert volgt gesignaleerd in Limburg. Het eerste broe- daaruit dat de eerste vrouwelijke zangvogels dende oehoepaar werd in 1997 in Nederland al zongen. Waarom zijn veel vrouwtjes ermee vastgesteld in de ENCI-groeve bij Maastricht. gestopt? Dat is nog steeds niet duidelijk’ Daarna volgde het broedpaar in de groeve in (Eigen waarneming van de auteur: toen ik in Winterswijk. 1996 op het eiland Cres in Kroatië vanuit een stenen onderkomen Vale Gieren fotografeerde De vloek van de Kuifkoekoek vanachter een half doorlatende spiegel, kwam , 22 maart 2014 er een vrouwtje Blauwe Rotslijster voor deze De Kuifkoekoek is meer dan en ordinaire spiegel zitten en begon zachtjes en ingetogen profiteur. Het koekoeksjong ontneemt zijn te fluiten. Dat deed zij langdurig waarbij zij pleegouders (Blauwe Ekster, Zwarte Kraai) telkens in de spiegel keek.) eten, maar geeft er bescherming voor terug. Over hetzelfde onderwerp een artikel in het Uit een nest waar de Kuifkoekoek haar NRC Handelsblad van 6 maart 2014. ei(eren) heeft gelegd, blijken ook van de eigen soort meer jongen uit te vliegen. Uit Paradijsvogelborst schittert in duizend onderzoek bleek dat het kuifkoekoeksjong kleuren de andere jonge vogels niet uit het nest werkt NRC Weekend, 8-9 maart 2014 maar gewoon mee laat opgroeien. Daarnaast De prachtige kleuren van paradijsvogels, scheidt het koekoeksjong een vieze, stinkende kolibries en vele anderen komen niet van een stof af bij nadering van onheil of gevaar. Dat pigment, maar ontstaan door de structuur van houdt predators op een afstand en het nest de veren zelf. De fijnste vertakking van de wordt minder aangevallen. Deze aanpak van veren, de baardjes, zitten tjokvol melanine- de Kuifkoekoek is verrassend anders dan bij staafjes die in laagjes op elkaar zijn gestapeld. de gewone Koekoek die bij ons voorkomt. Elk laagje melanine kaatst verschillende licht- Over hetzelfde onderwerp een artikel in golven teug. De lichtgolven interfereren met Trouw van 21 maart 2014. elkaar: sommigen versterken elkaar, andere n Wim Smeets, Bachlaan 111, 3752 HG Bunschoten, (033) 298 31 47, e-mail: [email protected].

118 het Vogeljaar 62 (2) 2014