Список Полужесткокрылых Насекомых (Insecta, Heteroptera) Пермского Края. Часть Ii: Инфраотряд Cimicomorpha
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Load more
Recommended publications
-
Insecta Zeitschrift Für Entomologie Und Naturschutz
Insecta Zeitschrift für Entomologie und Naturschutz Heft 9/2004 Insecta Bundesfachausschuss Entomologie Zeitschrift für Entomologie und Naturschutz Heft 9/2004 Impressum © 2005 NABU – Naturschutzbund Deutschland e.V. Herausgeber: NABU-Bundesfachausschuss Entomologie Schriftleiter: Dr. JÜRGEN DECKERT Museum für Naturkunde der Humbolt-Universität zu Berlin Institut für Systematische Zoologie Invalidenstraße 43 10115 Berlin E-Mail: [email protected] Redaktion: Dr. JÜRGEN DECKERT, Berlin Dr. REINHARD GAEDIKE, Eberswalde JOACHIM SCHULZE, Berlin Verlag: NABU Postanschrift: NABU, 53223 Bonn Telefon: 0228.40 36-0 Telefax: 0228.40 36-200 E-Mail: [email protected] Internet: www.NABU.de Titelbild: Die Kastanienminiermotte Cameraria ohridella (Foto: J. DECKERT) siehe Beitrag ab Seite 9. Gesamtherstellung: Satz- und Druckprojekte TEXTART Verlag, ERIK PIECK, Postfach 42 03 11, 42403 Solingen; Wolfsfeld 12, 42659 Solingen, Telefon 0212.43343 E-Mail: [email protected] Insecta erscheint in etwa jährlichen Abständen ISSN 1431-9721 Insecta, Heft 9, 2004 Inhalt Vorwort . .5 SCHULZE, W. „Nachbar Natur – Insekten im Siedlungsbereich des Menschen“ Workshop des BFA Entomologie in Greifswald (11.-13. April 2003) . .7 HOFFMANN, H.-J. Insekten als Neozoen in der Stadt . .9 FLÜGEL, H.-J. Bienen in der Großstadt . .21 SPRICK, P. Zum vermeintlichen Nutzen von Insektenkillerlampen . .27 MARTSCHEI, T. Wanzen (Heteroptera) als Indikatoren des Lebensraumtyps Trockenheide in unterschiedlichen Altersphasen am Beispiel der „Retzower Heide“ (Brandenburg) . .35 MARTSCHEI, T., Checkliste der bis jetzt bekannten Wanzenarten H. D. ENGELMANN Mecklenburg-Vorpommerns . .49 DECKERT, J. Zum Vorkommen von Oxycareninae (Heteroptera, Lygaeidae) in Berlin und Brandenburg . .67 LEHMANN, U. Die Bedeutung alter Funddaten für die aktuelle Naturschutzpraxis, insbesondere für das FFH-Monitoring . -
Ploštice (Heteroptera) Chráněné Krajinné Oblasti Kokořínsko True Bugs (Heteroptera) of Kokořínsko Protected Landscape Area
Bohemia centralis, Praha, 27: 267–294, 2006 Ploštice (Heteroptera) Chráněné krajinné oblasti Kokořínsko True bugs (Heteroptera) of Kokořínsko Protected Landscape Area Josef Bryja1, 2 a Petr Kment 3, 4 1 Oddělení populační biologie, Ústav biologie obratlovců AV ČR, CZ - 675 02 Studenec 122, Česká republika; e-mail: [email protected] 2 Ústav botaniky a zoologie, Přírodovědecká fakulta MU, Kotlářská 2, CZ - 611 37 Brno, Česká republika 3 Entomologické oddělení, Národní muzeum, Kunratice 1, CZ - 148 00 Praha, Česká republika; e-mail: [email protected] 4 Katedra zoologie, Přírodovědecká fakulta UK, Viničná 7, CZ - 128 44 Praha, Česká republika ▒ Abstract. Faunistic research of true bugs (Heteroptera) in the Kokořínsko Protected Landsape Area (PLA) received only little attention in the past (data on only 22 species were published). Here, we summarize both published and comprehensive recent faunistic data on the true bugs occurring in the PLA. The heteropteran fauna of the PLA Kokořínsko now comprises 305 species (35.6% of species occurring in the Czech Republic) and is characterized by the occurrence of rare species living in well preserved xerothermic or wetland habitats. The observed species richness is slightly higher than that of similarly studied protected areas in the Czech Republic. Twenty one species (6.9% of recorded species richness) is included in the Redlist of the Czech Heteroptera and those species prefer habitats already protected in natural reserves. ▒ Key words: faunistics, Heteroptera, Czech Republic, Bohemia, true bugs, nature conservation 267 BOHEMIA CENTRALIS 27 Úvod a historie výzkumu Přestože více či méně systematický faunistický výzkum ploštic v Čechách započal už v 70. -
Familia Miridae (Insecta: Heteroptera) En La Península Ibérica, Islas Baleares E Islas Canarias (Edición 2018)
Edición Electrónica DFI-0008 Checklist de Fauna Ibérica. Familia Miridae (Insecta: Heteroptera) en la península ibérica, islas Baleares e islas Canarias (edición 2018). Marta Goula, Marcos Roca-Cusachs, Fernando Prieto Piloña & Javier Pérez Valcárcel 31-12-2018 Documentos Fauna Ibérica, 8. Edición electrónica. ISSN: 2445-4133 Documentos Fauna Ibérica. Edición electrónica http://www.faunaiberica.es/publicaciones/dfi/dfi-0008.pdf Proyecto Fauna Ibérica Museo Nacional de Ciencias Naturales (CSIC). Madrid Editores: Autores: Mª Ángeles Ramos Sánchez Marta Goula Manuel Sánchez Ruiz Departament de Biologia Evolutiva, Ecologia i Ciències Ambientals (BEECA) i IRBIo, Facultat de Biologia. Universitat de Barcelona. Museo Nacional de Ciencias Naturales. CSIC. Madrid. Av. Diagonal 643. E-08028 Barcelona. [email protected] Marcos Roca-Cusachs Departament de Biologia Evolutiva, Ecologia i Ciències Ambientals (BEECA), Facultat de Biologia. Universitat de Barcelona. Av. Diagonal 643. E-08028 Barcelona. [email protected] Fernando Prieto Piloña [email protected] Javier Pérez Valcárcel [email protected] Forma de citar el trabajo: Goula, M.; Roca-Cusachs, M.; Prieto Piloña, F. & Pérez Valcárcel, J. 2018. Checklist de Fauna Ibérica. Familia Miridae (Insecta: Heteroptera) en la península ibérica, islas Baleares e islas Canarias (edición 2018). En: Documentos Fauna Ibérica, 8. Ramos, M.A. & Sánchez Ruiz, M. (Eds.). Museo Nacional de Ciencias Naturales, CSIC. Madrid: [2] + 35 pp. Edición electrónica ISSN 2445-4133 Fecha 31/12/2018 Con licencia Creative Commons: Reconocimiento - NoComercial - CompartirIgual (CC BY-NC-SA 4.0): No se permite un uso comercial de la obra original ni de las posibles obras derivadas, la distribución de las cuales se debe hacer con una licencia igual a la que regula la obra original. -
(HEMIPTERA: HETEROPTERA) NA POBRZEŻU BAŁTYKU New Data On
Przegląd Przyrodniczy XXIX, 1 (2018): 41-57 Grzegorz Gierlasiński, Karol Szawaryn, Grzegorz Hebda, Tomasz Rutkowski NOWE DANE O WYSTĘPOWANIU LĄDOWYCH PLUSKWIAKÓW RÓŻNOSKRZYDŁYCH (HEMIPTERA: HETEROPTERA) NA POBRZEŻU BAŁTYKU New data on the occurrence of terrestrial true-bugs (Hemiptera: Heteroptera) from the Polish Baltic Coast ABSTRAKT: Niniejsza praca prezentuje nowe dane o występowaniu pluskwiaków różnoskrzydłych na Pobrzeżu Bałtyku. Spośród 131 gatunków zebranych z 27 różnych lokalizacji osiem jest nowych dla kra- iny: Acetropis gimmerthalii, Agramma femorale, Chartoscirta cocksi, Grypocoris sexguttatus, Hallodapus rufescens, Nithecus jacobaeae, Rhynocoris iracundus, Trapezonotus desertus. SŁOWA KLUCZOWE: Heteroptera, pluskwiaki różnoskrzydłe, Pobrzeże Bałtyku, faunistyka, nowe dane ABSTRacT: New faunistic data on the occurrence of terrestrial true-bugs in Baltic Coast are presented. In total, the paper presents the data concerning 131 species of Heteroptera collected on 27 different si- tes. Eight species: Acetropis gimmerthalii, Agramma femorale, Chartoscirta cocksi, Grypocoris sexguttatus, Hallodapus rufescens, Nithecus jacobaeae, Rhynocoris iracundus and Trapezonotus desertus are recorded for the first time from Polish Baltic Coast. KEY woRDS: Hemiptera, Heteroptera, true-bugs, faunistics, new data, first record, Baltic Coast, Po- land. Wstęp Zawirska (1998), Lis B. i Lis J.A. (2002), Korcz (2003), Łęgowski i Lis B. (2008), Tarnawski Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe Po- (2011, 2013), Lis B. i Kowalczyk (2017). W brzeża Bałtyku były przedmiotem badań kilku ciągu ostatnich trzydziestu lat stwierdzono badaczy niemieckich w XIX i w pierwszej po- w tej krainie 294 gatunki pluskwiaków. Ze- łowie XX wieku (Siebold 1839, Brischke 1888, stawienie kwadratów UTM, z których po- 1894, Enderlein 1908, Schmidt 1928, Karl chodzą dotychczasowe, literaturowe dane o 1935, Wagner 1941). Również w kolejnych Heteroptera Pobrzeża Bałtyku zilustrowano latach były w tym regionie prowadzone prace na rycinie 1. -
Annotated Checklist of the Hemiptera Heteroptera of the Site of Community Importance and Special Area of Conservation “Alpi Marittime” (NW Italy)
DIRECTEUR DE LA PUBLICATION : Bruno David Président du Muséum national d’Histoire naturelle RÉDACTRICE EN CHEF / EDITOR-IN-CHIEF : Laure Desutter-Grandcolas ASSISTANTS DE RÉDACTION / ASSISTANT EDITORS : Anne Mabille ([email protected]), Emmanuel Côtez MISE EN PAGE / PAGE LAYOUT : Anne Mabille COMITÉ SCIENTIFIQUE / SCIENTIFIC BOARD : James Carpenter (AMNH, New York, États-Unis) Maria Marta Cigliano (Museo de La Plata, La Plata, Argentine) Henrik Enghoff (NHMD, Copenhague, Danemark) Rafael Marquez (CSIC, Madrid, Espagne) Peter Ng (University of Singapore) Norman I. Platnick (AMNH, New York, États-Unis) Jean-Yves Rasplus (INRA, Montferrier-sur-Lez, France) Jean-François Silvain (IRD, Gif-sur-Yvette, France) Wanda M. Weiner (Polish Academy of Sciences, Cracovie, Pologne) John Wenzel (The Ohio State University, Columbus, États-Unis) COUVERTURE / COVER : Eurydema fieberi Fieber, 1837. Photo: S. Bambi. Zoosystema est indexé dans / Zoosystema is indexed in: – Science Citation Index Expanded (SciSearch®) – ISI Alerting Services® – Current Contents® / Agriculture, Biology, and Environmental Sciences® – Scopus® Zoosystema est distribué en version électronique par / Zoosystema is distributed electronically by: – BioOne® (http://www.bioone.org) Les articles ainsi que les nouveautés nomenclaturales publiés dans Zoosystema sont référencés par / Articles and nomenclatural novelties published in Zoosystema are referenced by: – ZooBank® (http://zoobank.org) Zoosystema est une revue en flux continu publiée par les Publications scientifiques du Muséum, Paris / Zoosystema is a fast track journal published by the Museum Science Press, Paris Les Publications scientifiques du Muséum publient aussi / The Museum Science Press also publish: Adansonia, Geodiversitas, Anthropozoologica, European Journal of Taxonomy, Naturae, Cryptogamie sous-sections Algologie, Bryologie, Mycologie. Diffusion – Publications scientifiques Muséum national d’Histoire naturelle CP 41 – 57 rue Cuvier F-75231 Paris cedex 05 (France) Tél. -
Hemiptera: Heteroptera) Berend Aukema, Frank Bos, Dik Hermes & Philip Zeinstra
nieuwe en interessante nederlandse wantsen ii, met een geactualiseerde naamlijst (hemiptera: heteroptera) Berend Aukema, Frank Bos, Dik Hermes & Philip Zeinstra Dit artikel biedt een overzicht van 42 soorten nieuwe of anderszins interessante Nederlandse wantsen, waargenomen of ontdekt in de periode 1998 tot en met 2004. Tupiocoris rhododendri (Miridae), Xylocoridea brevipennis (Anthocoridae), Metopoplax fuscinervis (Lygaeidae) en Elasmostethus minor (Acanthosomatidae) zijn nieuw voor de Nederlandse fauna. De tingiden Copium clavicorne en Derephysia sinuatocollis, de anthocoride Amphiareus obscuriceps, de lygaeiden Horvathiolus superbus en Holcocranum saturejae en de pentatomide Stagonomus bipunctatus pusillus werden elders al als Nederlandse soorten genoemd, maar worden hier voor het eerst in detail behandeld. Tupiocoris rhododendri, Stephanitis takeyai en Nysius huttoni zijn exoten, die ons land op niet-natuurlijke wijze hebben bereikt. Tot besluit wordt een geactualiseerde lijst gegeven van alle 618 in Nederland waargenomen soorten. inleiding in voorbereiding is. Tenzij anders tussen haakjes Sinds het vorige overzicht van nieuwe, zeldzame vermeld bevindt het materiaal zich in de collectie of anderszins interessante wantsen (Aukema et van de verzamelaar. Gebruikte afkortingen: al. 1997) zijn inmiddels veel vermeldenswaardige ac Amersfoortcoördinaten, ba - Berend Aukema, vonsten gedaan, die nog niet of niet in detail fb - Frank Bos, dh - Dik Hermes, pd - Planten- gepubliceerd zijn. ziektenkundige Dienst, pz - Philip Zeinstra, Met deze -
3 Zoologische Rätsel Zur Endemitenfauna Im Nationalpark Gesäuse
3 E NDEMITEN -R Ä T S E L I M NP GE S Ä U S E 2014 3 Zoologische Rätsel zur Endemitenfauna im Nationalpark Gesäuse Tiergruppen: Weberknechte, Wanzen & Zikaden Inkl. Arbeitsnachweis: Landschneckenfauna des NPs Gesäuse Auftraggeber: Nationalpark Gesäuse GmbH Endbericht: Spinnentiere& Insekten Graz, im Dez. 2014 3 E NDEMITEN -R Ä T S E L I M NP GE S Ä U S E 2014 ÖKOTEAM – Institut für Tierökologie und Naturraumplanung OG Ingenieurbüro für Biologie A - 8010 Graz, Bergmanngasse 22 Tel.: 0316/35 16 50 Fax DW 4 e-mail: [email protected] 3 Zoologische Rätsel zur Endemitenfauna im Nationalpark Gesäuse Tiergruppen: Weberknechte, Wanzen & Zikaden Inklusive Arbeitsnachweis: Landschneckenfauna des Nationalparks Gesäuse Endbericht 2014 Version 02 Auftraggeber: Fachbearbeitungen: Nationalpark Gesäuse GmbH Mag. Dr. Thomas FRIEß Leitung Fachbereich Naturschutz/Naturraum PD Mag. Dr. Werner HOLZINGER Mag. MSc. Daniel Kreiner Mag. Dr. Christian KOMPOSCH 8913 Weng im Gesäuse 2 Mag. Lydia SCHLOSSER Technische AssistentInnen: Sandra AURENHAMMER MSc. Mag. Brigitte KOMPOSCH MSc. Mag. Julia SCHWAB Lektorat: Astrid LEITNER Auftragnehmer: Mag. Daniel KREINER MSc. ÖKOTEAM – Institut für Tierökologie und Naturraumplanung OG Projektleitung: Mag. Dr. Christian KOMPOSCH Zitiervorschlag: ÖKOTEAM – KOMPOSCH Ch., T. FRIEß, W. HOLZINGER & L. SCHLOSSER (2014): 3 Zoologische Rätsel zur Endemitenfauna im Nationalpark Gesäuse. Tiergruppen: Weberknechte, Wanzen & Zikaden. – Unveröffentlichter Projektbericht im Auftrag der Nationalpark Gesäuse GmbH, 86 Seiten. Graz, am 10. Dez. -
Anvl Association Loi 1901 Fondée Le 20 Juin 1913 Agréée Au Titre De La Protection De La Nature
bulletin de l’ association des naturalistes de la vallée du Loing et du massif de Fontainebleau anvl association loi 1901 fondée le 20 juin 1913 agréée au titre de la protection de la nature À la recherche de la nature. Cliché : Martin JEANMOUGIN. o Membre fondateur de l’ n 1 2015 volume 91 UICN revue trimestrielle Union mondiale pour la Nature ISSN 0296 - 3086 Association des Naturalistes de la Vallée du Loing et du massif de Fontainebleau SIRET 389 605 122 00016 code APE 9104Z La Banque Postale 20041 00001 0056934R020 13 - IBAN : FR88 2004 1000 0100 56934R02 013 agréée au titre de la protection de l’environnement dans le département de la Seine-et-Marne membre fondateur de l’UICN (union mondiale pour la nature) membre de la Fédération française des sociétés de sciences naturelles membre de Pro Natura Ile-de-France (conservatoire régional des espaces naturels) membre de France Nature Environnement (fédération nationale des associations de protection de la nature) par l’intermédiaire de Nature Environnement 77 membre fondateur de Natureparif (Agence régionale pour la nature et la biodiversité en Ile-de-France) Siège social ANVL Station d’écologie forestière Route de la Tour Denecourt F-77300 Fontainebleau Téléphone et télécopie : 33 (0)1 64 22 61 17 Site internet : www.anvl.fr Adresse courriel : [email protected] Bureau directeur Président : Jean-Philippe SIBLET Vice-présidents : Philippe GOURDAIN Trésorier : Martine WEBER Trésorier adjoint : Jean-Pierre MÉRAL Secrétaire général : Louis ALBESA Secrétaire adjoint : Guillaume LARRÈGLE Secrétaire -
New Records of the True Bugs (Heteroptera: Cimicomorpha, Pentatomomorpha) for the Northeast of European Russia
ZOOSYSTEMATICA ROSSICA, 23(2): 242–247 25 DECEMBER 2014 New records of the true bugs (Heteroptera: Cimicomorpha, Pentatomomorpha) for the Northeast of European Russia Новые находки полужесткокрылых инфраотрядов Cimicomorpha и Pentatomomorpha (Heteroptera) на европейском Северо-Востоке России A.N. ZINOVJEVA А.Н. ЗИНОВЬЕВА A.N. Zinovjeva, Biological Institute of Komi Scientific Center, Ural branch of Russian Academy of Sciences, 28 Коmmunisticheskaya Str., Syktyvkar 167982, Russia. E-mail: [email protected] Twenty seven species of the true bugs from the families Anthocoridae, Reduviidae, Miridae (Cimicomorpha), Coreidae, Thyreocoridae, Acanthosomatidae, and Pentatomidae (Pentato- momorpha) are recorded from the Northeast of European Russia for the first time. The family Thyreocoridae is for the first time reported from the region. В аннотированном списке приводится 27 новых для европейского Северо-Востока России видов полужесткокрылых из семейств Anthocoridae, Reduviidae, Miridae инфра- отряда Cimicomorpha и семейств Coreidae, Thyreocoridae, Acanthosomatidae, Pentatomi- dae инфраотряда Pentatomomorpha. Семейство Thyreocoridae найдено в регионе впервые. Key words: Northeast of European Russia, true bugs, fauna, Anthocoridae, Reduviidae, Miri- dae, Coreidae, Thyreocoridae, Acanthosomatidae, Pentatomidae, new records Ключевые слова: европейский Северо-Восток России, клопы, фауна, хищники-крошки, хищнецы, слепняки, краевики, тиреокориды, древесные и настоящие щитники, новые находки INTRODUCTION dykh, 1970; Sedykh, 1974; Zinovjeva, 2011). Nevertheless, -
DANMARKS TÆGER - EN OVERSIGT Lars Skipper & Søren Tolsgaard
DANMARKS TÆGER - EN OVERSIGT Lars Skipper & Søren Tolsgaard Dette afsnit er en oversigt over kendte tægearter Siden Andersen & Gaun (1974) er 53 nye arter i Danmark - ikke blot blomstertæger, men samt- føjet til den danske liste. Fire af disse er udskilt lige 539 arter fordelt på 34 familier. fra eksisterende danske arter. Den seneste samlede fortegnelse over danske Omvendt er tre arter udgået af listen, idet de tæger blev publiceret i tidsskriftet Entomolo- nu er nedgraderet til synonymer (se s. 391). Det giske Meddelelser (Andersen & Gaun 1974). giver en netto tilgang på 50 arter (ca. 10 %). Her- Det skal dog nævnes, at man på hjemmesiden udover nævnes fire arter, der regnes som tilfæl- www.miridae.dk har kunnet se en opdateret digt indslæbte i Danmark (se s. 391). liste siden 2009. For en gennemgang af tidligere Det skal bemærkes, at også fotodokumen- fortegnelser, se s. 12-13. terede nye arter meldt på hjemmesiden www. Arter, der er føjet til listen (Ny), har skiftet fugleognatur.dk er medtaget på listen. navn (Syn.) eller er flyttet til en anden familie Systematik og nomenklatur følger med enkel- (Fam.) siden Andersen & Gaun (1974) er angi- te undtagelser Hoffmann (2011a). Kun for blom- vet under "Komm." i oversigten. For uddybende stertægerne angives underfamilier og triber. kommentarer henvises til artsbeskrivelserne for De danske navne følger grundlæggende Pro- blomstertægernes vedkommende (angivet med jekt Danske Dyrenavne (Jørgensen et al. 1999). artens nummer); for de øvrige familier henvises Herudover har Tolsgaard (2001; 2005; 2011) op- til kommentarene umiddelbart efter oversigten dateret de danske navne i flere familier (angivet med #). -
Spatiotemporal Patterns of Insect Diversity and Multitrophic Interactions Across a Tree Diversity Gradient in a Central European Deciduous Forest
Göttinger Zentrum für Biodiversitätsforschung und Ökologie − GÖTTINGEN CENTRE FOR BIODIVERSITY AND ECOLOGY − Spatiotemporal patterns of insect diversity and multitrophic interactions across a tree diversity gradient in a Central European deciduous forest Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades der Mathematisch-Naturwissenschaftlichen Fakultäten der Georg-August-Universität Göttingen vorgelegt von Diplom-Biologin Stephanie Sobek aus Hamm (Westf.) Göttingen, 25. Juli, 2008 Referent: Prof. Dr. Teja Tscharntke Korreferent: Prof. Dr. Ingolf Steffan-Dewenter Tag der mündlichen Prüfung: 04. September 2008 „When you have seen one ant, one bird, one tree, you have not seen them all.” Edward O. Wilson Contents Chapter 1: Introduction 1 Biodiversity & forest ecosystems in a changing world 2 Umbrella project 3 Study area 4 Study system 6 Major hypotheses and chapter outline 10 Declaration of the author’s own contribution to manuscripts with multiple authors 11 References 11 Chapter 2: Spatiotemporal changes of beetle communities across a tree diversity gradient 19 Abstract 20 Introduction 21 Materials and Methods 23 Results 26 Discussion 33 Acknowledgements 36 References 37 Appendix 43 Chapter 3: Room for more is in the mix: tree diversity drives spatiotemporal β-diversity of true bugs (Heteroptera) 56 Abstract 57 Introduction 58 Materials and Methods 60 Results 63 Discussion 72 Acknowledgements 75 References 76 Appendix 81 Chapter 4: Canopy vs. understory: How does tree diversity affect cavity-nesting bee and wasp communities and their natural -
VNP-Schriften, Band 8 Niederhaverbeck, März 2015
VNP–Schriften 8 Schriftleitung: Prof. Dr. Thomas Kaiser Niederhaverbeck 2015 ISSN 1867-1179 Thomas Kaiser (Herausgeber) Das Naturschutzgebiet Lüneburger Heide – Natur- und Kulturerbe von europäischem Rang Teil 2 2 VNP-Schriften 8 –Niederhaverbeck 2015 _______________________________________________________________ Impressum VNP-Schriften, Band 8 Niederhaverbeck, März 2015 Herausgeber: Prof. Dr. Thomas Kaiser für den Verein Naturschutzpark e. V. (VNP) Niederhaverbeck 7 29646 Bispingen Schriftleitung: Prof. Dr. Thomas Kaiser Titelfoto: Wacholder-reiche Sandheide im Steingrund (T. Kaiser) Alle Abbildungen in den Beiträgen stammen von den jeweiligen Autorinnen und –autoren, sofern keine andere Quelle angegeben ist. ISSN 1867-1179 Der Herausgeber und der Verein Naturschutzpark e. V. übernehmen keine Gewähr für die Richtigkeit, die Ge- nauigkeit und Vollständigkeit der Angaben sowie für die Beachtung privater Rechte Dritter. Die in den Beiträgen dieser Schriftenreihe geäußerten Absichten und Meinungen müssen nicht mit denen des Herausgebers und des Vereins Naturschutzpark e. V. übereinstimmen. Nachdruck, auch auszugsweise, nur mit Genehmigung des Vereins Naturschutzpark e. V. Bezug über Verein Naturschutzpark e. V., Niederhaverbeck 7, 29646 Bispingen, Tel. 05198/987030, Fax 05198/987039, Email [email protected]. Zitiervorschlag: KAISER, T. (Herausgeber) (2015): Das Naturschutzgebiet Lüneburger Heide –Natur- und Kulturerbe von euro- päischem Rang. Teil 2. –VNP-Schriften 8: 399 S.; Niederhaverbeck. KOPERSKI, M. (2015): Moose. –In: KAISER, T. (Herausgeber): Das Naturschutzgebiet Lüneburger Heide –Na- tur- und Kulturerbe von europäischem Rang. Teil 2. –VNP-Schriften 8: 141-170; Niederhaverbeck. VNP-Schriften 8 –Niederhaverbeck 2015 3 _______________________________________________________________ Inhalt von Teil 2 Seite _______________________________________________________________ I. NATUR- UND KULTURERBE VON EUROPÄISCHEM RANG Vorwort des Herausgebers zum Teil 2 –Thomas Kaiser 9 Europas Heidelandschaften –Johannes Prüter 10 IV.