STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY RYGLICE

TOM I UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

ZAŁĄCZNIK NR …. DO UCHWAŁY NR …. RADY MIEJSKIEJ W RYGLICACH ZAWARTOŚĆ TOMU I:

ROZDZIAŁ I PRZEDMIOT OPRACOWANIA I USTALENIA OGÓLNE ...... 3 ROZDZIAŁ II PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE I GMINACH SĄSIEDNICH ...... 5 ROZDZIAŁ III UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENÓW ...... 6 ROZDZIAŁ IV UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGU JEGO OCHRONY ...... 9 ROZDZIAŁ V UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU, W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 11 ROZDZIAŁ VI UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 46 ROZDZIAŁ VII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z REKOMENDACJI I WNIOSKÓW ZAWARTYCH W AUDYCIE KRAJOBRAZOWYM LUB OKREŚLENIA PRZEZ AUDYT KRAJOBRAZOWY GRANIC KRAJOBRAZÓW PRIORYTETOWYCH ...... 69 ROZDZIAŁ VIII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WARUNKÓW I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA ...... 70 ROZDZIAŁ IX UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA ...... 86 ROZDZIAŁ X UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY ...... 89 ROZDZIAŁ XI UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW ...... 101 ROZDZIAŁ XII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ...... 102 ROZDZIAŁ XIII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH ...... 103 ROZDZIAŁ XIV UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA ...... 104 ROZDZIAŁ XV UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ...... 105 ROZDZIAŁ XVI UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO - ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI ...... 106 ROZDZIAŁ XVII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZADAŃ SŁUŻĄCYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 113

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 1

ROZDZIAŁ XVIII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 115 ROZDZIAŁ XIX WNIOSKI I WYTYCZNE Z UWARUNKOWAŃ ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 116

ZAŁĄCZNIKI: RYSUNEK NR IA – UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU RYSUNEK NR IB – UWARUNKOWANIA PLANISTYCZNE RYSUNEK NR IC – UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKOWE I KULTUROWE

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 2

ROZDZIAŁ I PRZEDMIOT OPRACOWANIA I USTALENIA OGÓLNE

1. Przedmiotem opracowania jest „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ryglice”, obejmujące obszar gminy w granicach administracyjnych, zgodnie z inicjującą uchwałą nr XXVI/199/16 Rady Miejskiej w Ryglicach z dnia 23 sierpnia 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmian studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ryglice. Studium sporządzono dla obszaru w granicach administracyjnych gminy, dla terenu o powierzchni 117 km2 (GUS, dane za 2016 r.).

2. Ilekroć w studium jest mowa o: 1) uchwale – należy przez to rozumieć uchwałę nr XXVI/199/16 Rady Miejskiej w Ryglicach z dnia 23 sierpnia 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmian studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ryglice, wraz z załącznikiem, o ile z treści przepisu nie wynika inaczej; 2) studium – należy przez to rozumieć „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ryglice”, na które składają się kolejno: a) Tom I – Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego wraz z rysunkami studium zawierającymi elementy przestrzenne uwarunkowań, b) Tom II – Ustalenia Studium - kierunki zagospodarowania przestrzennego wraz z rysunkiem studium; 3) mapie – należy przez to rozumieć mapę topograficzną w skali 1:10 000, która stanowi tło wszystkich opracowań graficznych studium pozyskaną z państwowego zasobu geodezyjno - kartograficznego; 4) ustawie lub ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – należy przez to rozumieć ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2017 poz. 1073 t.j.); 5) rysunku studium – należy przez to rozumieć rysunek stanowiący załącznik graficzny do uchwały Rady Miejskiej; 6) przepisach odrębnych – należy rozumieć obowiązujące ustawy wraz z aktami wykonawczymi oraz pozostałymi przepisami, w tym: a) przepisy ustawy prawo budowlane – ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.2017 poz. 1332 t. j. z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi, w szczególności rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, b) przepisy ustawy prawo wodne – ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U.2017 poz. 1566 t. j.) wraz z aktami wykonawczymi, c) przepisy ustawy prawo geologiczne i górnicze – ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.2016 poz. 1131 t.j. z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi, w szczególności rozporządzeniem w sprawie dokumentacji hydrogeologicznej i dokumentacji geologiczno-inżynierskiej,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 3

d) przepisy ustawy prawo ochrony środowiska – ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2017 poz. t.j. z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi, w szczególności rozporządzeniem w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, rozporządzeniem w sprawie udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, rozporządzeniem w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, e) przepisy ustawy o ochronie przyrody – ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U.2016 poz. 2134 t.j. z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi, w szczególności rozporządzeniem w sprawie ochrony gatunkowej roślin, rozporządzeniem w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, f) przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U.2014 poz. 1446 t. j. z późn. zm.), g) przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych – ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U.2017 poz. 1161 t. j.), h) przepisy ustawy o lasach – ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U.2017 poz. 788 t.j. z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi, w szczególności rozporządzeniem w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej, i) przepisy ustawy o drogach publicznych – ustawa o drogach z dnia 21 marca 1985 r. (Dz.U.2016 poz. 1440 t. j. z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.

3. Wszystkie informacje oraz dane zawarte w studium są aktualne na dzień przystąpienia do uzgadniania i opiniowania oraz wynikają z aktualności baz danych instytucji udostępniających informacje.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 4

ROZDZIAŁ II PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE I GMINACH SĄSIEDNICH

1. Ryglice są gminą miejsko-wiejską, położoną we wschodniej części województwa małopolskiego, w powiecie tarnowskim, w skład której wchodzi miasto Ryglice i 7 sołectw: Bistuszowa, Joniny, Kowalowa, Lubcza, Uniszowa, Wola Lubecka i Zalasowa. Gmina Ryglice graniczy z trzema gminami powiatu tarnogórskiego:  od północnego zachodu z gminą wiejską Skrzyszów,  od zachodu z gminą miejsko-wiejska Tuchów,  od południowego wschodu z gminą wiejską Szerzyny, oraz z dwiema gminami powiatu dębickiego, należącego do województwa podkarpackiego:  od północnego wschodu z gminą miejsko-wiejską Pilzno,  od wschodu z gminą wiejską Jodłowa. 2. Powierzchnia gminy według Głównego Urzędu Statystycznego w 2016 r. wynosiła 11 711 ha czyli ok. 117 km2, w tym 2 515 ha (ok. 25 km2) zajmował obszar miejski Ryglic, a 9 196 ha (ok. 92 km2) obszar wiejski. 3. Zgodnie z danymi GUS w 2016 roku gminę zamieszkiwało 11 696 osób, z czego 25% na terenie miasta Ryglice. Najliczniej zamieszkałą miejscowością gminy jest Zalasowa, z liczbą mieszkańców powyżej 3 tysięcy. Drugą w kolejności Lubczę zamieszkuje ok. 2000 osób, a Kowalową ponad 1000 osób. Liczba ludności pozostałych miejscowości nie przekracza 1000. 4. Miasto Ryglice powstało na szlaku handlowym na Ruś i Węgry prawdopodobnie w XII wieku. Najstarszy dokument rozpoczynający historię Ryglic - nadanie osady szlachcie przez Władysława Łokietka - pochodzi z 1301 roku. Sołectwa lokowane zostały w dolinach cieków wodnych lub na łagodnych wzgórzach. Na terenie gminy dominuje rozproszona zabudowa jednorodzinna ukształtowana wzdłuż ciągów komunikacyjnych. Przez teren gminy nie przebiegają drogi krajowe ani wojewódzkie, jak również żadne linie kolejowe. Gmina Ryglice powiązana jest komunikacyjnie z układem wojewódzkim i krajowym siecią dróg powiatowych. 5. Zgodnie z podziałem Polski na jednostki fizyczno-geograficzne wg J. Kondrackiego (1998) gmina Ryglice leży na obszarze prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym, w podprowincji Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. Cały obszar gminy znajduje się w mezoregionie Pogórze Ciężkowickie na obszarze makroregionu Pogórze Środkowobeskidzkie. Obszar gminy odwadniają dwa cieki - Szwedka wraz z dopływani odprowadzająca wody w kierunku zachodnim oraz Jodłówka i Wolanka wraz z dopływami płynące w kierunku wschodnim. Współrzędne geograficzne gminy wynoszą w przybliżeniu 49°52’ szerokości geograficznej północnej i 21°08’ długości geograficznej wschodniej. 6. Południowa część gminy Ryglice objęta jest zasięgiem Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki, pozostały obszar gminy stanowi otulinę parku w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego. Obszary Natura 2000 – Biała Tarnowska (PLH120090) i Ostoja w Paśmie Brzanki (PLH120047) – stanowią specjalne obszary ochrony siedlisk, które zasięgiem obejmują tereny zachodniej części gminy.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 5

ROZDZIAŁ III UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENÓW

1. DOTYCHCZASOWE ZAGOSPODAROWANIE I UŻYTKOWANIE TERENÓW

Identyfikacja istniejącego zagospodarowania terenów została przeprowadzona dla potrzeb studium na podstawie ewidencji gruntów i budynków oraz inwentaryzacji urbanistycznej, treści mapy topograficznej i cyfrowej ortofotomapy.

Tabela 1. Użytkowanie gruntów w gminie Ryglice

Grupa Oznaczenie Powierzchnia* Udział L.p. Rodzaj użytku gruntowego (kategoria gruntu) wg EGIB [ha] [%] 1 użytki rolne, w tym: 2 grunty orne R 6 157 52,57 3 sady S 170 1,45 4 łąki trwałe Ł 526 4,49 grunty rolne, 5 pastwiska trwałe Ps 939 8,02 w tym: 6 grunty rolne zabudowane Br 454 3,88 7 grunty pod stawami Wsr 0 0 8 grunty pod rowami W 8 0,07 9 nieużytki N 8 0,07 Razem: 8262 70,55 lasy 10 grunty leśne, Ls 3016 25,75

w tym: 11 grunty zadrzewione i zakrzewione Lz 130 1,11 Razem: 3146 26,86 12 tereny mieszkaniowe B 16 0,14 13 tereny przemysłowe Ba 2 0,02 14 inne tereny zabudowane Bi 17 0,14 zurbanizowane tereny niezabudowane lub w 15 Bp 0 0 trakcie zabudowy 16 grunty zabudowane tereny rekreacyjno-wypoczynkowe Bz 10 0,08 i zurbanizowane 17 użytki kopalne K 0 0 18 tereny komunikacyjne, w tym: 19 drogi dr 219 1,87 20 tereny kolejowe Tk 0 0 21 inne tereny komunikacyjne Ti 0 0 Razem: 264 2,25 grunty pod wodami powierzchniowymi 22 Wp 33 0,28 płynącymi grunty pod wodami grunty pod wodami powierzchniowymi 23 Ws 6 0,05 stojącymi Razem: 39 0,33 24 tereny różne Tr 0 0 Razem: 11711 100% *dane GUS, 2014

Dotychczasowe zagospodarowanie terenu zostało zdefiniowane w granicach obszarów zwanych terenami stanu istniejącego, posiadających jednorodne przeznaczenie oraz sposoby zagospodarowania i użytkowania. Z uwagi na specyfikę i skalę opracowania studium, jednorodność istniejącego przeznaczenia została sprowadzona (uśredniona) do istniejącego przeznaczenia wiodącego, występującego w granicach

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 6 wyznaczonego terenu stanu istniejącego. Dla potrzeb studium wyodrębniono w granicach gminy tereny stanu istniejącego:  tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej,  tereny zabudowy usługowej,  tereny zabudowy usług publicznych,  tereny zabudowy usług oświaty,  tereny zabudowy usług kultu religijnego,  tereny zabudowy rekreacyjno-sportowej,  tereny zabudowy agroturystycznej,  tereny zabudowy produkcyjno-przemysłowej,  tereny zabudowy produkcji rolniczej,  tereny placów i innych powierzchni utwardzonych,  tereny cmentarzy,  tereny wód powierzchniowych,  tereny zabudowy pozostałej,  tereny lasów,  tereny zieleni - zadrzewień i łąk,  tereny rolne,  tereny dróg. Przeważającą część powierzchni gminy stanowią grunty rolne (70%). Grunty leśne zajmują 3146 ha, co stanowi 26,8% powierzchni gminy (GUS 2014), a grunty zabudowane i zurbanizowane 2,2%. Dotychczasowe zagospodarowanie terenu zostało przedstawione graficznie na rysunku IA.

2. DOTYCHCZASOWE PRZEZNACZENIE TERENÓW

Przeznaczenie terenów zostało określone w obowiązującym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ryglice (Uchwała Nr XI/69/99 Rady Gminy w Ryglicach z dnia 9 grudnia 1999 r.) oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, którego ustalenia obejmują obszar wsi Uniszowa w granicach administracyjnych obrębu Uniszowa (Uchwała Nr XXXVII/186/06 Rady Miejskiej w Ryglicach z dnia 26 kwietnia 2006 r.). Plan ustalił przeznaczenie terenu i określił zasady zagospodarowania i warunki zabudowy terenu. Wskazany powyżej miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wskazał podstawowe i dopuszczone przeznaczenia terenu:  MN – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej  MNu – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z uzupełniającą funkcją usługową,  ME – tereny zabudowy rekreacyjnej,  U – tereny zabudowy usługowej,  UK – tereny usług kultu religijnego,  UO – tereny usług oświaty,  UT – tereny usług turystyki i zabudowy rekreacyjnej,  US – tereny usług sportu i rekreacji,  P – tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 7

 RM – tereny zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych,  RMj – tereny zabudowy zagrodowej z uzupełniającą zabudową mieszkaniową jednorodzinną,  R – tereny rolnicze – upraw polowych,  R – tereny rolnicze – sady i ogrody,  ZL – tereny lasów,  ZLp – tereny dolesień,  WS – tereny wód powierzchniowych śródlądowych,  WSp - tereny pod projektowane zbiorniki retencyjne,  ZZ – tereny zalewowe,  E – tereny urządzeń elektroenergetycznych  KDZ – tereny dróg publicznych, drogi zbiorcze,  KDL – tereny dróg publicznych, drogi lokalne,  KDD – tereny dróg publicznych, drogi dojazdowe,  KDW – tereny dróg wewnętrznych. Przeznaczenia terenów wyznaczone w Studium z 1999 r. nie są zgodne ze stanem aktualnym, nie uwzględniają zmian dokonanych w zagospodarowaniu w okresie osiemnastolecia, co potwierdzono podczas procesu inwentaryzacji. W ustawowym terminie przyjmowania wniosków oraz na etapie poprzedzającym procedurę sporządzenia projektu studium, zgłoszono ponadto znaczną ilość terenów, w których wskazano na potrzebę zmiany dotychczasowego przeznaczenia terenów lub zmiany określonych parametrów zagospodarowania terenu. Wnioski te poddane zostały analizie. Część z nich wpłynęła na ustalenie kierunków zagospodarowania przestrzennego, jednakże ze względu na charakter gminy dotychczasowe zagospodarowanie oraz konieczność dostosowania się zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym do potrzeb rozwojowych, obszar potencjalnych zmian w tym wynikający z uwzględnienia wniosków w pierwszej kolejności wypełnia luki w zabudowie oraz gwarantuje wystarczający dostęp do infrastruktury technicznej, w tym dróg. Dotychczasowe przeznaczenia terenów wskazano na rysunku IA.

3. DOTYCHCZASOWE UZBROJENIE TERENÓW

Dotychczasowe uzbrojenie terenów obejmuje sieci: wodociągową, kanalizacyjną, gazowniczą, elektroenergetyczną. Dostęp do sieci na terenie miasta jest dobry, natomiast w odniesieniu do obszaru wiejskiego do rozważenia jest rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (przy uwzględnieniu opłacalności realizacji sieci w najwyżej położonych obszarach zabudowanych). Na obszarze gminy występuje także sieć telekomunikacyjna oraz zlokalizowane są stacje bazowe telefonii komórkowej (BTS - Ryglice i Kowalowa). Dotychczasowe uzbrojenie terenów zostało wskazane na rysunku IB. Uwarunkowanie wynikające z dotychczasowego zagospodarowania i przeznaczenia terenów oraz zasięgów istniejących sieci infrastruktury technicznej są podstawową wytyczną dla określania kierunków przeznaczenia terenów oraz zasięgu planowanych terenów zurbanizowanych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 8

ROZDZIAŁ IV UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGU JEGO OCHRONY

1. Oceny stanu ładu przestrzennego (rozumianego zgodnie z treścią ustawy, jako „takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczne, gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne”) dokonano dla całego obszaru gminy na podstawie analizy: lokalizacji elementów przestrzennych w skali gminy, sposobów formowania struktury przestrzennej, przeznaczeń i funkcji terenów (budynków), stosunku terenów zainwestowanych do niezainwestowanych i intensywności zainwestowania terenów, sąsiedztwa, przebiegu dróg, sytuacji planistycznej, w tym obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Za największe walory krajobrazu gminy należy uznać zróżnicowane ukształtowanie terenu, sieć cieków wraz z towarzyszącą zielenią tworzącą ciągi przyrodnicze oraz otwarte tereny rolne. Elementy krajobrazu zurbanizowanego również charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem w zakresie ukształtowania struktury przestrzennej. Miasto Ryglice cechuje układ osadniczy z historycznie rozplanowanym centrum, otoczonym przez zabudowę budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Duża część wsi gminy Ryglice ukształtowana jest na układzie ulicówek lub wielodrożnic, gdzie zabudowa koncentruje się wzdłuż głównych dróg. Wsie charakteryzują się stosunkowo zwartym obszarem zurbanizowanym, tworzącym ciągi zabudowy otoczone rozległymi terenami otwartymi pól (Wola Lubecka, Lubsza, Bistuszowa) lub lasów (Zalasowa). Miejscowości położone w południowo- wschodniej części gminy (Joniny, Kowalowa) cechują się większym rozproszeniem zabudowy – ciągi zabudowy przerywane są licznymi lukami, układ drogowy ma bardziej sieciowy charakter, a poszczególne wsie zlewają się ze sobą, przez co podział na poszczególne sołectwa nie jest czytelny. Charakter zabudowy w tej części wynika w znacznej części z ukształtowania terenu w formie licznych wzniesień i dolin, w dostosowaniu do których wykształciło się osadnictwo. Największe rozproszenie zabudowy występuje w Uniszowej, natomiast największą intensywnością zabudowy charakteryzuje się miasto Ryglice. 2. Gmina posiada połączenia komunikacyjne z sąsiednimi gminami, a sieć dróg zbiorczych i lokalnych zapewnia dobrą obsługę terenów zabudowanych. 3. W związku z tym, że plan miejscowy uchwalono jedynie dla obszaru Uniszowej, rozwój zagospodarowania przestrzennego na obszarze niemalże całej gminy nie odbywa się w sposób planowy. W jedynym obowiązującym planie wymóg ochrony ładu przestrzennego jest prawidłowo realizowany, jednak ze względu na rolniczy charakter sołectwa tereny przeznaczone pod zabudowę nie tworzą zwartych obszarów. Brak ochrony terenów niezurbanizowanych na obszarze gminy, nieuregulowany ustaleniami planów miejscowych skutkuje brakiem możliwości przeciwdziałania rozpraszaniu zabudowy i zlewaniu się miejscowości. Zestawienie obowiązującego planu miejscowego ze stanem istniejącym oraz wnioski złożone do studium wskazują na presję na przeznaczanie terenów pod zabudowę mieszkaniową kosztem terenów rolnych. Presja ta w znaczącym stopniu wywoływana jest zmianą struktury społecznej gminy, w której coraz mniej mieszkańców utrzymuje się z upraw polowych, a coraz większy udział stanowią mieszkańcy pracujący na co dzień poza rolnictwem w sąsiadujących ośrodkach miejskich.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 9

4. W dotychczasowym przeznaczeniu terenów nie występują znaczące konflikty przestrzenne polegające na sąsiadowaniu różnych funkcji. Wyjątek stanowią tereny zabudowy produkcyjnej sąsiadujące z terenami mieszkaniowymi. 5. W zakresie wymogu ochrony ładu przestrzennego konieczne jest przyjęcie polityki przestrzennej zmierzającej do utrzymania gdzie to możliwe zwartych terenów zabudowanych, oddzielonych od siebie kompleksami terenów otwartych - pól uprawnych lub terenów zieleni. Studium winno zagwarantować niedopuszczanie do zlewania się poszczególnych miejscowości, utrzymanie ich charakteru, ochronę charakterystycznych panoram i wglądów. Istotne jest również niedopuszczanie do powstawania konfliktów przestrzennych związanych z kierunkami przeznaczenia terenu czy intensywnością jego zagospodarowania.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 10

ROZDZIAŁ V UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU, W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska przedstawia rysunek IC.

1. RZEŹBA TERENU I GEOMORFOLOGIA

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym gmina Ryglice w całości położona jest w obrębie Zewnętrznych Karpat Zachodnich (fliszowych) w makroregioinie Pogórza Środkowobeskidzkiego i mezoregionie Pogórze Ciężkowickie (Strzyżowskie). Pogórski charakter najbardziej odznacza się w centralnej części gminy, gdzie występują charakterystyczne szerokie grzbiety wzniesień o często spłaszczonych wierzchowinach, oddzielonych płaskodennymi dolinami. Dodatkowo w północnej części górują wzniesienia Świniogóry (353,6 m n.p.m.) i Góry Kokocz (434 m n.p.m.), a na południu pasmo Brzanki (538 m n.p.m). Ta urozmaicona rzeźba pozwoliła, zgodnie z danymi archiwalnymi na wydzielenie jednostek niższego rzędu (mikroregionów):  Wzniesienia Świniogóry i Góry Kokocz, rozciągają się w północnej części gminy w rejonie sołectwa Zalasowa. W rejonie Zalasowej i Woli Lubeckiej są one zbudowane ze sfałdowanych osadów kredowych i trzeciorzędowych, pokrytych miejscami glinami lessopodobnymi. Na wzniesieniach występują odsłonięte piaskowce warstw lgockich. W najniższych położeniach pojawiają się łupki kredowe i oligoceńskie. Omawiany obszar poprzecinany jest gęstą siecią odwadniających dolin potoków tj. Wątok, Wolanka, Dulcza czy Zalasówka na szereg podrzędnych garbów i rozrogów. Typowy rozróg zlokalizowany jest w Zalasowej i stanowi on węzeł wodny, z którego promieniście rozchodzą się cieki wodne zlewni Białej (jak Wątok, Zalasówka, bezimienne potoki spływające w kierunku zachodnim) oraz Wisłoki (potok Dulcza). Stoki wzniesień są jednostajnie nachylone, spadki mieszczą się w granicach 8-15 % oraz 15-25%. Natomiast w zaznaczających się na wychodniach piaskowców zastromieniach spadki przekraczają 25 %. Przecinające stoki doliny mają charakter wciosów, parowów i niecek wypełnionych deluwiami i są modelowane przez złaziska i osuwiska. Osuwiska tu występujące mają charakter głownie zwietrzelinowy lub skalno- zwietrzelinowy i są to osuwiska frontalne, rynnowe i występujące w lejach źródliskowych Lokalizację zidentyfikowanych osuwisk przedstawiono na załączniku graficznym nr 4 do niniejszego opracowania.  Garby Meszniańsko-Ryglickie obejmujące strefę synklinalną wypełnioną warstwami krośnieńskimi pokrytymi czwartorzędowymi pokrywami fluwioglacjalnymi i lessopodobnymi. Cechą charakterystyczne w tym mikroregionie jest gęste rozczłonkowanie lekko falistej powierzchni pogórskiej siecią dolin tworzącą tzw. układ „kratowy”. Doprowadziło to do powstania licznych garbów, wydłużonych równoleżnikowo bądź południkowo, wznoszących się na wysokości od ok. 280 m do 350 m n.p.m. Ich wierzchowiny są na ogół szerokie, miejscami spłaszczone, z zachowanymi fragmentami pogórskiej powierzchni zrównania. Stoki Garbów mają zmienne spadki i profile wypukło-wklęsłe lub wypukłe. Są one pocięte szeregiem płytkich dolin, powstałych wskutek

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 11

erozyjnego przekształcenia polnych dróg poprowadzonych zgodnie ze spadkiem. Strome odcinki stoków są przeważnie złagodzone systemem teraz rolnych. Główną doliną jest tu wydłużona równoleżnikowo dolina potoku szwedka, uchodzącego do Białej w rejonie Tuchowa. Ma ona charakter doliny pogórskiej i zaczyna się w Kowalowej na wschodzie gminy płytkimi, niewyraźnie zaznaczającymi się dolinkami nieckowatymi. Po ich połączeniu jest już doliną płaskodenną wyścieloną aluwiami o miąższości dochodzącej w rejonie Ryglic do 8,0 m. Posiada ona zmienną szerokość wynoszącą od ok. 50 m do nawet 350 m. Koryto Szwedki ma przeważnie bieg kręty, a jego brzegi niszczone są przez erozję boczną. Tylko na niewielkich fragmentach (np. w rejonie mostów) jest uregulowane. W dnie doliny występują stawy – przy dworze w Ryglicach i w Bistuszowej). Doliny większych potoków: Wolanki (dopływ Wisłoki), Zalasówki, Rygliczanki i szeregu dolin bez nazwy, mają podobny charakter, lecz na ogół są węższe. Charakterystyczną cechą tych dolin są asymetryczne zbocza, które uwarunkowane są odpornością budujących je osadów. Na zboczach dolin, stoków i lei źródliskowych występują osuwiska. Znaczne nasilenie procesów osuwiskowych wiąże się w występowaniem łupków ilastych w obrębie piaskowców oraz intensywną erozją boczną i wsteczną. Występują osuwiska skalno-zwietrzelinowe i zwietrzelinowe, ze śladami odmłodzenia. Faliste i lekko faliste jęzory osuwiskowe są przeważnie podmokłe na skutek występowania tu źródeł, które z reguły sa ujęte i zasilają cieć grawitacyjnych wodociągów wybudowanych systemem gospodarczym.  Pasmo Brzanki zamyka teren gminy od strony południowej. Jest ono wydłużone równoleżnikowo i posiadając charakter pasma górskiego urozmaica rzeźbę terenu gminy. Deniwelacje dochodzą tu do 300 m. Pasmo jest zbudowane z odpornych piaskowców godulskich i istebniańskich przynależnych do kredy. Wierzchowina pasma jest falista i wąska z zaznaczającymi się lokalnie rozszerzeniami, zwłaszcza w części wschodniej. Najwyższe wzniesienie – Brzanka o wysokości ok 538 m n.p.m znajduje się przy zachodniej granicy gminy Ryglice. W obrębie gminy najwyższe pagóry osiągają mniejsze wysokości np. Góra Liwecka ok. 483 m n.p.m., Ostry Kamień 527 m n.p.m., Wielka Góra 508 m n.p.m. czy Gilowa Góra opk. 500 m n.p.m. W części zachodniej pasma, na przewężonych odcinkach, odsłaniają się formy skałkowe. Najciekawszą formą jest Ostry Kamień, mający kształt skalnej grzędy o długości ok. 50 m zbudowanej z gruboławicowych piaskowców zlepieńcowatych i zlepieńców, ustawionych bardzo stromo, pod kątem 60o. Północny skłon pasma znajdujący się w granicach opada stromo w kierunku doliny Szwedki. Jego powierzchni a pocięta jest gęstą siecią głębokich dolin na podrzędne garby, o lekko falistych lub spłaszczonych wierzchowinach. Doliny mają tu charakter złożony. W górnych odcinkach stanowią głębokie wciosowe doliny o stromych zboczach oraz wąskich, nierównych i kamienistych dnach. W dalszym biegu doliny są płytsze oraz szersze, zmieniają profil poprzeczny i stają się płaskodennymi dolinami o dnach przeważnie podmokłych. Aluwia kamieniste i żwirowe są zastąpione aluwiami gliniastymi. Również w tym rejonie stoki oraz leje źródliskowe dolin zajęte są przez skalno-zwietrzelinowe i zwietrzelinowe osuwiska.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 12

2. BUDOWA GEOLOGICZNA I STRATYGRAFIA

Wg objaśnień do szczegółowej mapy geologicznych Polski i regionalizacji tektonicznej Polski gmina Ryglice położona jest w obrębie orogenu Karpackiego, którego jednostką tektoniczną na tym terenie jest pasmo­fałdowo-płaszczowinowe, znane jako Karpaty zewnętrzne (eksternidy) lub Karpaty fliszowe. Całość gminy leży w obrębie jednostki śląskiej Płaszczowina Śląska Na opracowywanym obszarze jednostki tej płaszczowiny tworzą synklinę, w której centrum znajdują się osady wieku paleogeńskiego, a na skrzydłach osady wieku kredowego. Zgodnie z mapą geologiczną osady paleogeńskie reprezentowane są przez warstwy krościeńskie dolne wykształcone są w postaci piaskowców cienko i średnioławicowych oraz łupków. Osady kredowe na południowym skrzydle synkliny reprezentowane są przez warstwy godulskie wykształcone jako piaskowce, łupki i zlepieńce. Na północnej stronie synkliny zbudowane są z warstw wierzchowskich, iglockich i cieszyńskich, które wykształcone są jako łupki i piaskowce. Omawiane utwory tylko w niewielkim stopniu przykryte są przez osady czwartorzędowe. Czwartorzęd Zgodnie z mapą geologiczną Polski osady czwartorzędowe na omawianym obszarze występują głównie dolinach rzecznych oraz w postaci lokalnie występujących płatów lessowych. Utwory plejstoceńskie występują, jako osady erozji i akumulacji eolicznej w postaci lessów piaszczystych oraz gliny o różnej genezie powstałych podczas zlodowacenia północnopolskiego. Najmłodsze ogniwo czwartorzędu – holocen, jako osady rzeczne występują w dolinach cieków powierzchniowych w postaci piasków i żwirów, z przewarstwieniami osadów akumulacji organicznej (mady, mułki, namuły, torfy).

3. WODY POWIERZCHNIOWE I ICH JAKOŚĆ

Teren gminy Ryglice usytuowany jest w obrębie dwóch zlewni: Białej i Wisłoki, a przez centralną część gminy przebiega południkowo dział wodny II rzędu oddzielający zlewnię Dunajca i Wisłoki. Zachodnia część należy do zlewni Dunajca i odwadniana jest przez Białą wraz z dopływami lewobrzeżnymi. Do zlewni Wisłoki należy wschodnia część obszaru gminy odwadniana przez lewobrzeżną sieć rzeczną. Największymi ciekami w granicach gminy uchodzącymi do rzeki Białej jest potok Wątok, Karwodrzanka i Szwedka. Natomiast do większych cieków odprowadzających wody do Wisłoki należą: Wolanka, Dulcza i Jodłówka. Głównym ciekiem w zlewni Białej odwadniającym środkowo-zachodnią część terenu gminy jest potok Szwedka mający przebieg zbliżony do równoleżnikowego i stanowi ona zlewnię IV rzędu rzeki Wisły. Zlewnia Szwedki stanowi Jednolitą Część Wód Powierzchniowych o kodzie PLRW200014214899. Szwedka swe źródła ma na zachodnich i północnych zboczach Gilowej Góry we wschodniej części Pasma Brzanki na Pogórzu Ciężkowickim. Zlewnię Szwedki tworzy szereg cieków odwadniających znaczną część gminy. Do lewobrzeżnych dopływów Szwedki w granicach opracowania należą:  Dopływ spod Podlesia odwadniający Podlesie, Liciąż Małą i Pozory w południowej części gminy,  Dopływ spod Góry Liwieckiej odwadniający Galię Górną i Galię Dolną w południowej części gminy,  Dopływ spod Olszyn odwadniający Uniszową w południowo-zachodniej części gminy, Do lewobrzeżnych dopływów Szwedki w granicach opracowania należą:  Dopływ z Kowalowa odwadniający Kowalową w środkowo-południowej części gminy,  Dopływ spod Pustej Góry odwadniający Lipie Wielkie, Lipie Małe w centralnej części gminy,  Dopływ spod Głęboczki odwadniający Głęboczkę, Bukowinę, Joniny w środkowej części gminy, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 13

 Zalasówka odwadniająca Zalasową,  Rygliczanka odwadniajaca Bistuszową i zachodnie fragmenty terenu gminy. Karwodrzanka stanowi prawobrzeżny dopływ rzeki Białej, posiada swe źródła w Zalasowej w zachodniej części terenu gminy Ryglice i płynie na zachód w kierunku rzeki Białej. Karwodrzanka wraz z bezimiennymi ciekami stanowi zlewnię Jednolitej Części Wód Powierzchniowych o kodzie PLRW2000122148729. Wątok zaś posiadający swe źródła w Zalasowej to najdłuższy potok stanowiący prawostronny dopływ rzeki Białej. Odwadnia on północne fragmenty Zalasowej, Stawiska i północno-zachodnie rejony gminy Ryglice. Ciek ten płynie w kierunku północnym ku mieście Tarnów. Wątok wraz z bezimiennymi ciekami stanowiącymi jego dopływy tworzy zlewnię Jednolitej Części Wód Powierzchniowych o kodzie PLRW200012214889. Dulcza stanowi lewobrzeżny dopływ Wisłoki. Jej źródła zlokalizowane są w Zalasowej, a ciek ten odwadnia północne części terenu opracowania. Dulcza wraz z bezimiennymi ciekami stanowiącymi jej dopływy tworzy zlewnię Jednolitej Części Wód Powierzchniowych o kodzie PLRW2000621869. Głównym ciekiem w zlewni Wisłoki przepływającym przez teren gminy Ryglice jest potok Wolanka mający przebieg zbliżony do równoleżnikowego (w początkowym odcinku płynie południkowo) i stanowi ona zlewnię IV rzędu rzeki Wisły. Wolanka posiada swe źródła w granicach opracowania w rejonie Pustej Góry w północno-wschodniej części gminy Ryglice. Jej dopływy stanowią podstawę odwodnienia północno- wschodniej części gminy, a są nimi:  Dopływ spod góry Berkówka stanowiący prawostronny dopływ Wolanki odwadniający Budaki i Czarną Wieś,  Dopływ w Lubczy stanowiący lewostronny dopływ Wolanki odwadniający północną część Lubczy,  Dopływ spod Budynia będący lewostronnym dopływem Wolanki odwadniający Lubczę oraz północne przysiółki Granice i Środki,  Dopływ ze Stołowej Lubczy stanowiący lewostronny dopływ Wolanki uchodzący do niej poza granicami gminy i odwadniający wschodnie części Lubczy. Jodłówka to istotny ciek w zlewni Wisłoki mający swoje źródła w Kowalowej w gminie Ryglice. Sama Jodłówka odwadnia południowo-wschodnie fragmenty gminy czyli Kowalową, Chybie, Gilową i płynąc w kierunku wschodnim w okolicach Jodłowej zmienia swój bieg na południkowy, a uchodzi do Wisłoki w Dęborzynie. Jodłówka oraz Wolanka z dopływami tworzą zlewnię Jednolitej Części Wód Powierzchniowych o kodzie PLRW200012218589. Ponadto w granicach opracowania swe źródła mają bezimienne cieki tworzące zlewnie Jednolitych Części Wód Powierzchniowych o kodach PLRW2000122182899, PLRW200012214858 oraz PLRW200014214899. Teren gminy Ryglice należy do dużej jednostki hydrograficznej, tj.: do Regionu Karpackiego (pogórskiego). Region ten charakteryzuje się znacznymi opadami i dużym spływem po mało przepuszczalnych utworach fliszowych. Odpływ stanowi około 35 % sumy opadów. Obszar ten cechuje się małą retencją fliszowego podłoża, znaczną liczbą źródeł o małej wydajności i dużą gęstością sieci rzecznej. Teren gminy Ryglice leży w zasięgu ośmiu jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP). Są nimi: ­ JCWP o nazwie „Biała od Rostówki do ujścia” (kod: PLRW200014214899) obejmująca swym zasięgiem południowo-zachodnie fragmenty gminy,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 14

­ JCWP o nazwie „Szwedka” (kod: PLRW2000122148699), w zasięgu której leży największa, środkowo-zachodnia część terenu gminy, ­ JCWP o nazwie „Karwodrzanka” (kod: PLRW2000122148729), do której należą północno-zachodnie fragmenty gminy Ryglice, ­ JCWP o nazwie „Wątok” (kod: PLRW200012214889) obejmująca niewielką północno-zachdonią część terenu opracowania, ­ JCWP o nazwie „Dulcza” (kod: PLRW2000621869), w zasięgu której leży północna część gminy Ryglice, ­ JCWP o nazwie „Jodłówka” (kod: PLRW200012218589), do której należy wschodnia część gminy Ryglice, ­ JCWP o nazwie „Olszynka” (kod: PLRW2000122182899), w zasięgu której znajduje się niewielki południowo-wschodni fragment terenu opracowania, ­ JCWP o nazwie „Rostówka” (kod: PLRW200012214858), w zasięgu której znajdują się graniczne partie w południowo-zachodniej części gminy. Na terenie gminy Ryglice według programu Państwowego Monitoringu Środowiska dla województwa małopolskiego na lata 2016 – 2020 nie ma zlokalizowanych punktów kontroli jakości wód powierzchniowych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie. Wśród jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP) występujących w granicach gminy Ryglice tylko 3 są objęte monitoringiem, a punkty pomiarowe zlokalizowane są poza jej granicami. Są nimi:  JCWP o nazwie „Szwedka” z punktem pomiarowym zlokalizowanym w Tuchowie (na zachód od grani administracyjnych gminy Ryglice);  JCWP o nazwie „Wątok” z punktem pomiarowym zlokalizowanym na terenie Tarnowa,  JCWP o nazwie „Biała od Rostówki do ujścia” z punktem pomiarowym zlokalizowanym w Tarnowie. Zgodnie z przeprowadzoną przez WIOŚ w Krakowie Delegatura w Tarnowie oceną stanu Jednolitych Części Wód Powierzchniowych w roku 2016 - Jednolita Część Wód Powierzchniowych (JCWP) „Szwedka” wykazała umiarkowany stan ekologiczny, a stan chemiczny JCWP „Brennica” określony był jako dobry. Jej stan badano w punkcie pomiarowym przy ujściu do Białej w Tuchowie. Stan jakości Jednolitej Części Wód Powierzchniowych (JCWP) „Wątok” został określony w punkcie pomiarowym w Tarnowie. Potencjał ekologiczny tej Jednolitej Części Wód Powierzchniowych określony został jako słaby, a stan chemiczny poniżej dobrego z uwagi na przekroczenie stężeń benzo(a)pirenu. Jednolita Część Wód Powierzchniowych (JCWP) „Biała od Rostówki do ujścia” wykazała słaby stan ekologiczny, a stan chemiczny JCWP” określony był jako poniżej dobrego z uwagi na przekroczenie stężeń benzo(a)pirenu. Jej stan badano w punkcie pomiarowym w Tarnowie. Pozostałe JCWP czyli „Karwodrzanka”, „Dulcza”, „Jodłówka”, „Olszynka” i „Rostówka” nie zostały objęte zakresem Państwowego Monitoringu Środowiska do roku 2020. Mimo tego, iż wyżej wymienione JCWP nie zostały objęte badaniami uzyskały odstępstwo od osiągnięcia dobrego stanu środowiskowego. Biorąc pod uwagę powyższe należy wnioskować iż zagrożeniem dla stanu czystości wód powierzchniowych na terenie gminy Ryglice stanowią wprowadzane do nich ścieki, zarówno komunalne, przemysłowe, a także wody deszczowe spływajace z terenów rolnych. Ładunek zanieczyszczeń wprowadzany jest także do wód powierzchniowych z opadami atmosferycznymi. Ponadto zanieczyszczenia

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 15 wód powierzchniowych pochodzą ze spłukiwania powierzchni utwardzonych, na których występują zanieczyszczenia substancjami ropopochodnych (paliwa, smary) a także z terenów rolnych, gdzie głównym źródłem zanieczyszczeń są nawozy mineralne i chemiczne środki ochrony roślin.

4. UJĘCIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Ze względu na fakt, iż głównym źródłem zasilania w wodę mieszkańców są płytkie wody gruntowe na terenie gminy oprócz licznych studni gospodarczych zlokalizowane są liczne ujęcia dla szczególnego korzystania z wód ale tylko jedno ujęcie wody powierzchniowej z rzeki Wisłoki w km 58+180 w miejscowości Dębica położone są we wschodniej części gminy Ryglice posiada udokumentowaną strefę ochronną na podstawie Rozporządzenia nr 14/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 17 grudnia 2012r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej dla ujęcia wody powierzchniowej z rzeki Wisłoki w km 58+180 w miejscowości Dębica położone są we wschodniej części gminy Ryglice.

W granicach gminy Ryglice w wyznaczonej strefie ochrony pośredniej, zgodnie z wyżej wspomnianym rozporządzeniem zabrania się: 1) wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, poza oczyszczonymi wodami opadowymi i roztopowymi, o których mowa w art. 9 pkt 14 lit. c ustawy Prawo wodne, oczyszczonymi ściekami z oczyszczalni komunalnych, przydomowych i przemysłowych oraz poza ściekami pochodzącymi z obiektów chowu lub hodowli ryb łososiowatych lub ryb innych niż łososiowate, jeżeli wzrost zawartości poszczególnych substancji w wykorzystanych wodach przekracza:

- Pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT 5 ) 3 mg O2 /l,

- Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT Cr ) 7 mg O2 /l, - Zawiesiny ogólne 6 mg/l, - Azot ogólny 1 mg N/l, - Fosfor ogólny 0,1 mg P/l; 2) przechowywania lub składowania odpadów promieniotwórczych; 3) stosowania nawozów niezgodnie z zasadami określonymi w przepisach prawa wydanych na podstawie art. 22 ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu; 4) lokalizowania magazynów i rurociągów do transportu ropy naftowej i produktów ropopochodnych (z wyłączeniem gazu płynnego) oraz substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, a także substancji priorytetowych określonych w przepisach wydanych na podstawie ustawy Prawo wodne; 5) budowy torów kolejowych, dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych oraz mostów na ich ciągach, a także parkingów bez ujmowania wód opadowych i roztopowych w systemy kanalizacji deszczowej zamkniętej lub otwartej w postaci rowów izolowanych oraz bez urządzeń zapewniających oczyszczanie ich przed wprowadzaniem do wód i do ziemi, do poziomu wymaganego przepisami odrębnymi; 6) lokalizowania składowisk odpadów komunalnych, niebezpiecznych, innych niż niebezpieczne i obojętne oraz obojętnych; 7) prowadzenia ferm chowu lub hodowli zwierząt, bez posiadania zbiornika na gnojowicę i gnojówkę oraz szczelnej płyty gnojowej; 8) mycia pojazdów mechanicznych poza myjniami usługowymi, posiadającymi zamknięte obiegi wody;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 16

9) realizowania budownictwa mieszkalnego oraz urządzania kempingów bez przyłączenia do kanalizacji zbiorczej, a w przypadku braku takiej kanalizacji, bez wyposażenia w szczelny zbiornik do gromadzenia ścieków lub przydomową oczyszczalnię ścieków na warunkach określonych w przepisach odrębnych. Po zrealizowaniu systemu kanalizacji zbiorczej wprowadza się obowiązek przyłączenia do niej istniejących obiektów budownictwa mieszkalnego oraz kempingów w terminie nie dłuższym niż 2 lata od wykonania kanalizacji, a w przypadku urządzeń mających ważne pozwolenie wodnoprawne do czasu jego wygaśnięcia; realizowania budownictwa mieszkalnego oraz urządzania kempingów bez przyłączenia do kanalizacji zbiorczej, lub w przypadku braku takiej kanalizacji, bez wyposażenia w szczelny zbiornik do gromadzenia ścieków lub przydomową oczyszczalnię ścieków; 10) lokalizowania nowych cmentarzy oraz grzebania zwłok zwierzęcych w odległości mniejszej niż 150 m od studzien, źródeł i strumieni; 11) urządzania pryzm kiszonkowych i obornikowych bez szczelnej izolacji od podłoża; 12) stosowania środków ochrony roślin wskazanych jako niebezpieczne dla organizmów wodnych, określonych w rejestrze środków ochrony roślin prowadzonym na podstawie art. 47 ustawy z dnia 18 grudnia 2003r o ochronie roślin (Dz. U. z 2008r. Nr 133, poz. 849 z późn. zm.); 13) używania samolotów do przeprowadzania zabiegów rolniczych; 14) prowadzenia robót ziemnych w pasie do 50 m po obu stronach cieków bez wcześniejszego powiadomienia użytkownika ujęcia wody.

5. WODY PODZIEMNE I ICH JAKOŚĆ

Pod względem podziału hydrogeologicznego Polski opracowywany obszar gminy Ryglice położony jest w całości w jednostce hydrogeologicznej Karpackiej (XXIII), w obrębie podregionu zewnętrznokarpackiego (XXIII 1), w których wody podziemne o typie szczelinowym, lokalnie porowo- szczelinowym, występują w utworach stratygraficznie przynależnych do paleogenu i kredy, poziom czwartorzędowy o typie porowym występuje z reguły w dolinach rzecznych i nie ma znaczenia użytkowego. Jedynie w południowej części gminy, poniżej miasta Ryglice występują wody piętra paleogeńsko-kredowego Zgodnie z ustaleniami mapy Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) stworzonej przez Państwowy Instytutu Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, wg stanu z września 2017 r. obszar gminy Ryglice leży po za graniami GZWP. Opracowywany obszar Gminy Ryglice leży w obrębie dwóch Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd). Zachodnią część gminy Ryglice obejmuje jednostka JCWPd nr 150 (PLGW2000150), wschodnią cześć gminy obejmuje jednostka JCWPd nr 151 (PLGW2000151). Obie Jednolite części wód podziemnych (JCWPd) zgodnie z Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły posiadają dobry stan chemiczny zarówno chemiczny jak i ilościowy, a osiągnięcie celów środowiskowych jest niezagrożone. Podstawowymi kierunkami środowiskowymi w odniesieniu do jednolitych części wód podziemnych jest utrzymanie lub poprawa ich, jakości w celu zachowania dobrego stanu ilościowego i chemicznego. Do źródeł zagrożeń dla jednolitych części wód podziemnych na przedmiotowym terenie należą potencjalne zanieczyszczenia pochodzące z przemysłowego, a także z sektora rolniczego. Zagrożenia te mogą potencjalnie wynikać z niewłaściwego stosowania oraz przechowywania nawozów mineralnych, zwłaszcza azotowych, a także nadmiernego ich stosowania. Kolejne potencjalne zagrożenie stanowią stosowane w

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 17 rolnictwie i leśnictwie środki chemicznej ochrony roślin. Do zanieczyszczeń wód podziemnych może przyczyniać się również bezprawne składowanie odpadów komunalnych na niezabezpieczonych powierzchniach biologicznie czynnych, w tym na obrzeżach lasów, w przydrożnych rowach itp.

6. WARUNKI KLIMATYCZNE

Z badań prowadzonych na terenie Pogórzy: Ciężkowickiego i Rożnowskiego wynika, że najczęściej napływają tu polarno-morskie masy powietrza głównie z północnego zachodu i zachodu, występują często fronty chłodne. Temperatura wykazuje dość znaczne zróżnicowanie. W Tarnowie, w parku Sanguszków, znajduje się polski biegun ciepła: średnia temperatura roku osiąga tu 8,7C. Teren gminy Ryglice cechuje się małą zmiennością termiczną w okresie lata. Stacjonarne wyże rosyjskie przynoszą w zimie znaczne spadki temperatury, zaś w lecie upały. Najpogodniejsze miesiące to wrzesień i październik. Średnia temperatura stycznia wynosi -3C, lipca +18C, a średnia suma opadów to ok. 800 mm rocznie. Okres wegetacji wynosi 200 dni w roku. Widoczne są jednak znaczne różnice w długości okresu wegetacyjnego między stokami południowymi a północnymi. Uwidacznia się zwłaszcza wiosną, oraz w okresie dojrzewania zbóż. Pogórze Ciężkowickie położone jest w piętrze klimatycznym umiarkowanie ciepłym, charakterystycznym dla najniższej części gór. Średnia temperatura roczna waha się od +8 do +6 °C. Obniżenia cechuje klimat właściwy dolnej części piętra z tendencją do inwersyjnego rozkładu temperatur oraz niższe opady. Średnia wieloletnia suma rocznych opadów wynosi 673 mm, średnia suma opadów w lipcu – 105 mm. Najniższą średnią wartość opadów w roku wykazuje marzec – 37 mm. Najwyżej wzniesione Pasmo Brzanki – Liwocza ma najniższą średnią temperaturę roku, wynoszącą od +6 do +7,5 C i cechuje się najkrótszym na analizowanym obszarze okresem wegetacyjnym oraz najwyższymi opadami o wartościach 700-900 mm rocznie. Ocenę jakości powietrza na terenie Polski prowadzą Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska (zwane dalej WIOŚ), w przypadku Ryglic jest to WIOŚ w Krakowie. Ocena prowadzona jest na podstawie badań monitoringowych prowadzonych w siatce punktów pomiarowych zlokalizowanych na terenie całego województwa. Dodatkowo teren województwa został podzielony na trzy strefy obejmujące Aglomeracje Krakowską, miasto Tarnów oraz strefę małopolską. Gmina Ryglice ze względu na swoje położenie zliczona została do strefy małopolskiej. Zgodnie z Raportem o stanie Środowiska, publikowanym corocznie przez WIOŚ w Krakowie dla wszystkich stref, ze względu na ochronę zdrowia jakość powietrza została zakwalifikowana do klasy C. We wszystkich stanowiskach pomiarowych strefy stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej wartości średniorocznej dla pyłu PM 2,5 (określonej na poziomie 25 μg/m3), w strefie przekroczone zostały również stężenia maksymalne określone dla pyłu PM10 oraz benzo(a)pirenu. Należy pamiętać, że na terenie samej gminy Ryglice brak jest punktów pomiarowych należących do sieci monitoringu WIOŚ. Najbliższy punkt pomiarowy zlokalizowany jest w miejscowości Tarnów i zaliczony jest do strefy Miasto Tarnów, a kolejny to stacja pomiarowa znajdująca się w miejscowości Szymbark. Natomiast w granicy gminy Ryglice dominuje zabudowa mieszkaniowa niejednokrotnie rozproszona. W obrębie gminy Ryglice brak jest większych zakładów przemysłowych mogących stanowić źródło uciążliwości dla terenów przyległych. Zanieczyszczenia przemysłowe mogą być jedynie nawiewane z terenów przyległych w tym z okresowo z rejonu Tarnowa czy Karkowa.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 18

Teren położony w granicach gminy Ryglice charakteryzuje urozmaicona rzeźbą terenu. Praktycznie cała powierzchnia gminy to ułożone południkowo pasy wzniesień z przepływającymi w dolinach ciekami, spływającymi do południkowej doliny rzeki Szwedki i Dolanki. Wzniesienia mają charakter typowy dla rzeźby pogórzy niskich, z rozległymi spłaszczonymi garbami i stokami nachylonymi pod kątem 5–10° z małym udziałem stoków o nachyleniu 10–20°. Większe przewyższenia i nachylenia terenu występują jedynie w południowej części gminy. Takie ukształtowanie terenu powoduje, że zabudowa w obrębie gminy nie koncentruje się jedynie w dolinach, ale rozciąga się również na wzniesienia. Ukształtowanie terenu wyznacza również kierunki spływu wiatru mające wpływ na przewietrzanie terenu. Biorąc pod uwagę lokalne warunki orograficzne oraz lokalizację zabudowy można stwierdzić, że teren gminy jest stosunkowo dobrze przewietrzany. Jedynie lokalnie w obrębie zabudowanych dolin rzecznych mogą tworzyć się lokalne zastoiska powietrza. Biorąc pod uwagę fakt, iż znaczna część gminy ogrzewana jest w oparciu o indywidualne źródła ciepła (niejednokrotnie opalana paliwem stałym) mogą występować tu jedynie punktowo podwyższone stężenia zanieczyszczeń związanych z tzw. niską emisją. Na pozostałych terenach, gdzie masy powietrza spływają swobodnie zgodne z ukształtowaniem terenu niska emisja nie powoduje uciążliwości. Pomimo to gmina Ryglice podejmuje działania mające na celu ograniczenie wielkości emisji zanieczyszczeń. Została ona partnerem zintegrowanego projektu LIFE „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze”, wdrażany jest również „Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego”. Reasumując, gmina Ryglice na tle całej strefy małopolskiej charakteryzuje się lepszymi warunkami aerosanitarnymi, wynikającymi z korzystniejszego przewietrzania oraz niskiej koncentracji zabudowy, w stosunku do pozostałej części strefy.

7. HAŁAS

Najbardziej niekorzystne warunki pod względem emisji hałasu występują na terenie miasta Ryglice, w szczególności w sąsiedztwie głównych tras komunikacyjnych, gdzie dochodzi do nakładania się źródeł hałasu.

8. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE

Na terenie gminy Ryglice energia elektryczna rozprowadzana jest za pomocą sieci średniego i niskiego napięcia. Źródłem promieniowania niejonizującego mogą być również stacje bazowe telefonii komórkowej. Na przedmiotowym terenie zlokalizowane są dwie takie stacje. Znajdują się one w Ryglicach i Kowalowej.

9. ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA

Użytki rolne stanowią 70,48% powierzchni gminy, co nadaje jej charakter rolniczy. Gleby należy uznać za średnie - wśród gruntów ornych przeważają gleby klasy wyższej niż III. Najcenniejsze gleby klas II i III występują głównie w otoczeniu doliny rzeki Szwedki, w środkowej i północnej części sołectw Bistuszowa, Uniszowa, Ryglice, Joniny i Kowalowa oraz centralnej części sołectwa Lubcza.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 19

Na dominującej powierzchni gminy warunki klimatyczne i ukształtowanie terenu są korzystne dla rolnictwa. Przeszkodę dla prowadzenia gospodarki rolnej mogą stanowić charakterystyczne dla gminy obniżenia terenu. Gleby występujące na przedmiotowym terenie są zróżnicowane. Zaliczane są one do gleb obszarów górzystych. Są wśród nich w początkowym stadium rozwoju, o niewykształconym profilu, gleby brunatne i bielicowe wytworzone z fliszowych skał osadowych oraz gleby aluwialne. Gleby przedmiotowego terenu podzielić można na następujące podgrupy:  Gleby w początkowym stadium rozwoju, o niewykształconym profilu, wytworzone z nie węglanowych skał osadowych, do których zaliczane są gleby szkieletowe. Występują one w najwyżej położonych terenach gminy, w większości zalesionych. Z gleboznawczego punktu widzenia zalicza się je do działu gleb kwarcowo-krzemianowych, które charakteryzują się: grubym ziarnem, małą ilością spoiwa oraz mało korzystnym (z gleboznawczego punktu widzenia) składem.  Gleby brunatne i bielicowe, wytworzone z fliszowych skał osadowych. Na terenie gminy zaliczają się do nich gleby gliniaste i piaszczyste występujące na południowych stokach Pasma Brzanki oraz gleby pyłowe wytworzone z niescementowanych skał okruchowych.  Gleby aluwialne, występujące w dolinach cieków wodnych. Skład i miąższość tych gleb są bardzo zróżnicowane. W górnych odcinkach dolin przeważają rumosze i słabo obtoczone żwiry o niewielkiej miąższości, natomiast w dalszym biegu żwiry zostają zastąpione lub przykryte madami i madami próchniczymi, lokalnie z wkładkami torfów. Miąższość ich wzrasta z biegiem potoków do kilku metrów. Na terenie gminy osady te najlepiej zostały rozpoznane w dolinie potoku Szwedka w Ryglicach. Na obszarze gminy występują gleby brunatne właściwe, pseudobielicowe, brunatne wyługowane, brunatne deluwialne, czarne ziemie zdegradowane oraz mady brunatne. Wilgotność tych gleb jest bardzo zróżnicowana. Obok gleb o względnie optymalnej wilgotności (z punktu widzenia ich przydatności rolniczej) występują też gleby okresowo lub stale podmokłe. Szacuje się, że stanowią one aż ok. 30% gruntów ornych w gminie i koncentrują się głównie w Lubczy, Woli Lubeckiej, Joninach i Kowalowej. W obrębie użytków zielonych gleby podmokłe stanowią aż ok. 40%. Należy jednak pamiętać o istotnej roli siedlisk wilgotnych i podmokłych w zachowaniu lokalnej różnorodności biologicznej. Zróżnicowanie gleb dotyczy także ich przydatności dla rolnictwa. Gmina Ryglice zajmuje 9. miejsce pod względem wielkości wskaźnika jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wśród gmin powiatu tarnowskiego. Wielkość tego wskaźnika, wynoszącego dla gminy 74,4 oznacza, że teren ten charakteryzuje się wyższymi niż przeciętne w kraju warunkami dla produkcji rolniczej (66,6). Biorąc pod uwagę bonitacyjną klasyfikację gruntów ornych na terenie gminy wyraźnie dominują gleby klasy IV, czyli gleby klasy średniej, występujące na 75,6% gruntów ornych. Grunty klasy III – dobre i średnio dobre – stanowią 17,4 %, a grunty słabe klasy V – 6,10%. Brak gruntów klasy I (gleby orne najlepsze), a gleby klasy II (gleby orne bardzo dobre) zajmują bardzo niewielkie powierzchnie, stanowiąc zaledwie 0,1 % gleb gruntów ornych. Na charakteryzowanym terenie występują także gleby nieprzydatne na potrzeby rolnictwa. Zaliczają się do nich gleby płytkie, silnie szkieletowe i ubogie, o małej zasobności w przyswajalne przez rośliny związki mineralne.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 20

Największy udział gleb klasy III i IV występuje w Bistuszowej i Zalasowej, a gleby gorsze od przeciętnych w gminie mają sołectwa Uniszowa i Joniny. Na podstawie wyników badań można wnioskować, że gleby pokrywające użytki rolne na terenie gminy generalnie nie charakteryzują się podwyższoną zawartością metali ciężkich i siarki, co pozwala je zaklasyfikować do stopnia 0 – gleb niezanieczyszczonych, które mogą być przeznaczone pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, zgodnie z zasadami racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Zgodnie z danymi Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 r. na obszarze Ryglic jest 2 058 gospodarstw rolnych, z czego 1 961 prowadzi działalność rolniczą. Gospodarstw o areale do 1 ha włącznie jest 564, a powyżej 1 ha - 1 494. Najwięcej gospodarstw ma areał 1-5 ha (1 228), dużo mniej areał 5-10 ha (242), a jedynie 24 gospodarstwa mają powierzchnię ponad 10 ha i więcej. Sumaryczna powierzchnia gospodarstw rolnych w gminie wynosi 7 090 ha, z czego ponad 4 183 ha to powierzchnia gospodarstw o areale 1-5 ha. Zgodnie ze spisem z 2010 r. łączna powierzchnia zasiewów wynosiła 2 856 ha, w tym: zboża – 78,9% (pszenica 32,0%), ziemniaki 13,9%, uprawy przemysłowe 0,5%, buraki cukrowe 0,3%, rzepak i rzepik 0,2%, warzywa gruntowe 0,1 %.

10. LEŚNA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA

Grunty leśne w gminie Ryglice zajmują powierzchnię 3 022 ha, co daje lesistość gminy na poziomie 25,6% (GUS, 2016). Grunty leśne prywatne stanowią ok. 56,35%, a publiczne 43,65%. 98,2% lasów publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa znajduje się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwa Gromnik. Lasy nadleśnictwa Gromnik są lasami wielofunkcyjnymi, z czego 98,7% zajmują lasy ochronne, a pozostałe 1,3% rezerwaty. Z funkcji poza produkcyjnych największe znaczenie mają wodochronność i glebochronność, które wynikają z położenia na terenach wyżynnych i górskich oraz ukształtowania terenu. W oparciu o kryteria opisane w dokumencie Forest Stewardship Council (FSC) na terenie gminy wyznaczono lasy o szczególnych wartościach przyrodniczych (High Conservation Value Forests - HCVF):  lasy glebochronne,  lasy skrajnie rzadkie i ginące w obrębie leśnictwa Zalasowa,  ekosystemy rzadkie i zagrożone w skali Europy w obrębie leśnictwa Zalasowa. Ze względu na duże walory przyrodnicze i krajobrazowe lasy na terenie gminy Ryglice spełniają również funkcje turystyczne i dydaktyczne. Głównymi gatunkami lasotwórczymi są: buk, jodła, sosna i dąb, pozostałe to: brzoza brodawkowata, grab, jesion zwyczajny, klon jawor, topola, czereśnia ptasia i inne). Wskazanym jest dopuszczenie zwiększenia lesistości, szczególnie w oparciu o nieużytki oraz ochrona istniejących i wprowadzanie nowych zadrzewień śródpolnych oraz przywodnych.

11. SZATA ROŚLINNA

Wg opracowania Matuszkiewicza (2008) do potencjalnej roślinności naturalnej na terenie gminy Ryglice należą:  eutroficzne lasy liściaste, grądy, w szczególności grąd środkowoeuropejski Galio- Carpinetum, forma podgórska, seria uboga oraz żyzna, na przewazającym obszarze gminy, z wyjątkiem części południowej, położononej w Pasmie Brzanki,  żyzne jedliny Galio-Abietion w Paśmie Brzanki,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 21

 żyzna buczyna karpacka Dentario glandulosae-Fagetum, odmiana zachodniokarpacka, forma podgórska w wyżej położonych fragmentach terenu,  higrofilne lasy liściaste, łęgi, w tym niżowy łęg wiązowo-dębowy Ficario-Ulmetum chrysosplenietosum i podgórski łęg jesionowy Carici remotae-Fraxinetum – nad ciekami wodnymi. Na przestrzeni wieków, wskutek działalności człowieka, doszło do znacznego przekształcenia środowiska przyrodniczego terenu gminy, co znacząco wpłynęło na istniejącą tu obecnie szatę roślinną, tj. roślinność i florę obszaru opracowania. Zdecydowana większość lasów na omawianym obszarze została wykarczowana, a porastane przez nie uprzednio tereny przeznaczono na działalność rolniczą lub pod zabudowę o różnym przeznaczeniu oraz rozbudowano sieć komunikacyjną. Procesy te doprowadziły do zniszczenia lub znacznego przekształcenia warunków środowiskowych. Podobnie jak w miejsce siedlisk naturalnych pojawiły się siedliska antropogeniczne, w różnym stopniu przekształcone, czy wręcz wykreowane przez człowieka (np. pola uprawne, ogrody), tak i lokalna szata roślinna zmieniła znacząco swój charakter i ma niejednokrotnie ścisły związek z aktualnym sposobem użytkowania terenu. Teren gminy jest intensywnie użytkowany, nieużytki, często obserwowane w niektórych rejonach kraju, zajmują tu bardzo małą powierzchnię (0,1%). W użytkowaniu terenu dominują grunty rolne (67% powierzchni gminy), z czego na grunty orne przypada 50%, a na pastwiska i łaki trwałe łącznie 12%. Teren w znacznym stopniu został odlesiony – lasy, zadrzewienia i zakrzewienia zajmują ok. 27% powierzchni przedmiotowego terenu. W obszarach o znacznym udziale terenów rolnych na wykształcenie się szaty roślinnej wpływa w istotny sposób struktura gospodarstw rolnych. Na terenie gminy Ryglice dominują małe gospodarstwa o powierzchni do 5 ha. Przeważają tu użytki rolne o niewielkich powierzchniach, różniących się sposobem użytkowania (grunty orne z uprawami roślin zbożowych, okopowych, warzyw i innych, pastwiska, łąki, sady itp.). Poprzedzielane są one często miedzami, drogami gruntowymi, przydrożami, zaroślami i zadrzewieniami śródpolnymi, co tworzy znaczną mozaikę siedliskową. Takie zróżnicowanie siedliskowe sprzyja wykształcaniu się i zachowaniu lokalnej bioróżnorodności. Lasy, zadrzewienia i zakrzewienia Na analizowanym terenie lasy pokrywają 25,7% powierzchni gminy. Największe kompleksy obejmują południową część gminy (Pasmo Brzanki). Lasy o większej powierzchni występują także w Zalasowej, Woli Lubeckiej i Lubczy. Zadrzewienia i zakrzaczenia zachowały się również w wielu miejscach w dolinach cieków. W strukturze własności przeważają lasy państwowe (ok. 53%), w rękach właścicieli indywidualnych znajduje się ok. 46% tutejszych lasów, pozostałe są mieniem komunalnym. Lasy należące do Skarbu Państwa znajdują się w zarządzie Nadleśnictwa Gromnik. Przeważający udział bogatych siedlisk i skład gatunkowy drzewostanów z dużym udziałem buka i jodły spowodował, że lasy nadleśnictwa zagospodarowane są prawie w całości bezzrębowo. W drzewostanach rębnych i blisko rębnych leśnicy wykorzystują obsiew naturalny dążąc do samoczynnego odnawiania się drzewostanów w miejscach przerzedzeń z wykorzystaniem osłony starodrzewu. W celu dostarczenia odpowiedniej ilości światła i poprawienia warunków rozwoju młodego pokolenia w miarę jego wzrostu usuwa się część starych drzew. Cały ten cykl odnowienia drzewostanu zwany rębnią w warunkach trwa od 20 do 60 lat. Zasadniczymi gatunkami lasotwórczymi w nadleśnictwie są buk (42% pow. leśnej), jodła (32%), sosna (13%), dąb (6%). Wśród lasów występujących obecnie na terenie gminy znaczna część w większym lub mniejszym stopniu

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 22 nawiązuje do roślinności naturalnej. Charakteryzują się one jednak często zubożałym charakterem i wykazują różne formy degeneracji. Do roślinności leśnej występującej obecnie na przedmiotowym terenie zalicza się: 1. Grąd (las dębowo-grabowy) Tilio-Carpinetum, rosnący na dość żyznych siedliskach, sięgając po piętro pogórza (do wysokości 450-500 m n.p.m.). Lasy tego typu zachowały się już głównie tylko w miejscach trudnych do uprawy, na terenach bardziej dostępnych lasy wykarczowano i zastąpiono je uprawami. Fitoceniozy grądowe na terenie gminy cechuje dość duże zróżnicowanie, na które wpływ miały nie tylko warunki siedliskowe, ale też działalność człowieka, przejawiająca się m.in. wprowadzaniem określonych gatunków do drzewostanu. Obecnie wśród gatunków drzewiastych licznie reprezentowane są: dąb szypułkowy Quercus robur, grab pospolity Carpinus betulus, lipa drobnolistna Tilia cordata, klon jawor Acer pseudoplatanus i klon polny Acer campestre, a miejscami buk pospolity Fagus sylvatica i jesion wyniosły Fraxinus excelsior. Przejawem widocznej gdzieniegdzie synantropizacji tego typu siedlisk jest obecność czereśni ptasiej Prunus avium czy orzecha włoskiego Juglans regia. W runie występuje m.in. kokorycz pełna Corydalis solida, kokorycz pusta C. cava, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, czyścieć leśny Stachys sylvatica, kosmatka owłosiona Luzula pilosa. Na uwagę zasługuje występowanie we wschodniej części Pasma Brzanki płatów ciepłolubnego grądu Tilio-Carpinetum melittetosum. 2. Buczyny:  żyzna buczyna karpacka Dentario glandulosae-Fagetum, która rozwija się naturalnie na glebach brunatnych mniej lub bardziej wyługowanych. Naturalnie w Karpatach lasy tego typu zajmowały prawie całe pietro regla dolnego (od ok. 600 do 1150 m n.p.m). Obecnie na przedmiotowym terenie płaty buczyny występują w rozproszeniu. Obok płatów typowych z charakterystycznymi dla buczyny gatunkami runa (żywiec gruczołowaty Dentaria glandulosa, paprotnik Brauna Polystychum braunii, żywokost sercowaty Symphytum cordatum, szczyr trwały Mercurialis perennis) występują także fitocenozy o charakterze zubożałym lub przejściowym.  kwaśna buczyna karpacka Luzulo-Fagetum, której płaty wykształcają się na glebach o odczynie kwaśnym. W runie wystepuje m.in. żywiec cebulkowy Dentaria bulbifera i przenęt purpurowy Prenanthes purpurea (oba gatunki dość rzadko na przedmiotowym terenie), kosmatka gajowa Luzula luzuloides, perłówka jednokwiatowa Melica uniflora. 3. Bory jodłowe Abieti-Piceetum i lasy jodłowe z rzędu Fagetalia występujące głównie na zboczach i u ich podnóży, na glebach dość ciężkich i wilgotnych. Bory jodłowe wykształcają się na glebach kwaśnych, lasy jodłowe na natomiast na żyznych glebach o odczynie obojętnym lub zasadowym. Do gatunków runa notowanych w borach należą: borówka czarna Vaccinium myrtillus, przytulia okrągłolistna Galium rotundifolium czy chroniony widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum. Zazwyczaj bujnie wykształca się tu warstwa mszysta. Lasy jodłowe charakteryzują się większym udziałem buka oraz obecnością w runie gatunków lasowych, takich jak: gajowiec żółty Galeobdolon luteum, dąbrówka rozłogowa Ajuga reptans, kopytnik pospolity Asarum europaeum. Podobnie jak w przypadku innych typów zbiorowisk leśnych, także i tutaj zaznacza się wpływ człowieka, widoczny zwłaszcza w postaci zmodyfikowanego ludzką ręką drzewostanu.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 23

4. Łęgi, które tworzą się głównie w dolinach cieków wodnych. W drzewostanie najczęściej występują olcha czarna Alnus glutinosa, olcha szara A. incana, jesion wyniosły Fraxinus excelsior, dąb szypułkowy Quercus robur. Zadrzewienia te mają zazwyczaj niewielką powierzchnię. Występuje w nich bogata warstwa podszytu i runa, budowanego głównie przez nitrofilne byliny, takie jak: pokrzywa zwyczajna Urtica dioica, wiązówka błotna Filipendula ulmaria i bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea, sadziec konopiasty Eupatorium cannabinum, ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum, kozłek lekarski Valenana officinalis, śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifolium. 5. Kontynentalny bór mieszany, zajmujący na przedmiotowym terenie niewielkie powierzchnie. Siedlisko tego typu lasu przekształcone zostało w większości w użytki rolne. W drzewostanie występuje tu głównie dąb szypułkowy Quercus robur, sosna zwyczajna Pinus sylvestris, brzoza brodawkowata Betula pendula. Przejawem degeneracji fitocenoz tego typu jest miejscami znaczny udział jeżyn Rubus ssp.

Na terenie gminy Ryglice występują też zadrzewienia o typowo antropogenicznym charakterze, o trudnej do ustalenia przynależnośći fitosocjologicznej. Wśród gatunków drzewiastych w tego typu zbiorowiskach pojawiają się gatunki obce siedliskowo lub geograficznie, jak np. modrzew europejski Larix decidua, robinia akacjowa Robinia pseudoacacia lub dąb czerwony Quercus rubra. Siedliska nieleśne Na terenie gminy Ryglice występują zróżnicowane siedliska nieleśne i towarzysząca roślinność. Zróżnicowanie to wynika z różnorodności warunków środowiskowych oraz aktualnego i prowadzonego w przeszłości sposobu użytkowania. Do roślinności o charakterze półnaturalnym, czasem zbliżoną do naturalnego, zaliczają się zbiorowiska fitocenoz wodnych, nadwodnych i podmokłych. Występują one głównie w dolinach cieków oraz w otoczeniu stawów hodowlanych (Ryglice, Bistuszowa). Roślinność tę reprezentują m.in. zbiorowiska szuwarowe, zbiorowiska słodkowodnych makrofitów czy jednorocznych roślin (terofitów) i bylin, tworzące się w miejscach okresowo wysychających oraz zbiorowiska kamieńców. Wśród często obserwowanych tu roślin są takie gatunki jak: trzcina pospolita Phragmites australis, pałka szerokolistna Typha latifolia, pałka wąskolistna T. angustifolia, manna mielec Glyceria maxima, sitowie leśne Scirpus sylvatica, kosaciec żółty Iris pseudacorus, żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica, strzałka wodna Sagittaria sagittifolia przedstawiciele rodzajów: turzyca Carex, sit Juncus, rdest Polygonum, szczaw Rumex, a na powierzchni wód stojących – przedstawiciele rodzaju rzęsa, Lemna. W toni wodnej notuje się rogatka sztywnego i wywłócznika kłosowego, tworzące zespoły Ceratophylletum demersi oraz Myriophylletum spicati. Ze względu na warunki przyrodnicze i sposób zagospodarowania terenu na obszarze gminy siedliska wodne, nadwodne i podmokłe (w tym torfowiska i młaki) nie zajmują tu większych powierzchni. Odgrywaja one jednak bardzo ważną rolę ekologiczną. Zbiorniki wodne są m.in. miejscem rozrodu płazów, bytują w nich liczne gatunki zwierząt z innych grup systematycznych, zróznicowana jest także występująca tu flora roślin naczyniowych i mszaków. W otoczeniu cieków i zbiorników wodnych, np. na groblach stawów występują wilgotne zarośla tworzone głównie przez olszę czarną Alnus glutinosa, szarą A. incana i wierzby Salix spp., z udziałem jesiona wyniosłego Fraxinus exscelsior i dąb szypułkowy Quercus robur.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 24

Na miedzach, skarpach i przydrożach w miejscach suchszych, zwłaszcza na podłożu zasobnym w węglan wapnia tworzą się zbiorowiska zarośli śródpolnych, budowane głównie przez śliwę tarninę Prunus spinosa, szakłak pospolity Rhamnus catharticus oraz gatunki z rodzaju głóg Crataegus, róża Rosa. W strefie kontaktowej i przejściowej niektórych zbiorowisk leśnych lub zaroślowych z terenami otwartymi takimi jak, łaki, pastwiska, murawy, skary, poręby lub siedliska ruderalne i upraw polnych tworzą się zbiorowiska okrajkowe (brzegowe, ekotonowe). Mają one zróżnicowany skład i fizjonomię, zależne od panujących w danym miejscu warunków siedliskowych oraz otaczających je zbiorowisk. Występują one także poza lasami na granicy zadrzewień śródpolnych, małych grup drzew, zieleni urządzonej (parki, skwery, stare żywopłoty) i zbiorowisk roślin zielnych. Fitocenzy te, podobinie jak zarośla śródpolne, odgrywają niezwykle istotną rolą w zachowaniu lokalnej różnorodności gatunkowej, nierzadko stanowią miejsce bytowania, schronienia i rozrodu wielu gatunków zwierząt. Ze względu na rolniczy charakter gminy Ryglice największą jego część pokrywają zbiorowiska wytwarzające się na obszarach o takim właśnie użytkowaniu. Blisko połowę powierzchni gminy zajmują grunty orne. Stanowią one specyficzne siedlisko, wytworzone i regularnie modyfikowane przez człowieka poprzez zabiegi agrotechniczne. Struktura i skład tworzących się tam zbiorowisk chwastów polnych są zmienne i zależą w bardzo dużej mierze od stosowanych aktualnie metod uprawy gleby i roślin (typ rośliny uprawnej, nawożenie, ewentualna chemizacja, płodozmian, stosowanie poplonów itp.). Inne agrofitocenozy towarzyszą uprawom zbożowym, a inne uprawom roślin okopowych. Zbiorowiska chwastów na analizowanym terenie budują głównie pospolite chwasty o szerokiej tolerancji ekologicznej. Rekrutują się one zazwyczaj spośród gatunków jednorocznych, ale reprezentowane są też byliny, dobrze tolerujące warunki panujące w uprawach, jak np. perz zwyczajny Elymus repens, powój polny Convolvulus arvensis, mlecz polny Sonchus arvensis. Z obszaru gminy podawane jednak były także stanowiska ciekawych, rzadkich chwastów, ustępujących obecnie z upraw polnych w związku z intensyfikacją rolnictwa. Do grupy tej należą takie gatunki kalcyfilne jak: bniec dwudzielny Melandrium noctiflorum, roszpunka bruzdkowana Valerianella rimosa, roszpunka ząbkowana Valerianella dentata, groszek bulwiasty Lathyrus tuberosus. Skład gatunkowy i struktura zbiorowisk roślinne wykształcające się na łąkach, pastwiskach, w sadach zależne są od sposobu ich użytkowania. Łąki i pastwiska analizowanego terenu w większości przypadków użytkowane są ekstensywnie. Wykształcają się na nich wielogatunkowe zbiorowiska, zbudowane głównie z pospolitych gatunków traw i roślin dwuliściennych. Ze względu na regularne użytkowanie (koszenie, wypas) nie obserwuje się wkraczania na większą skalę gatunków zaliczanych do inwazyjnych inwazyjnych (np. amerykańskie gatunki z rodzaju nawłoć Solidago – nawłoć kanadyjska i późna) czy ekspansywnych (np. trzcinnik piaskowy Calamgrostis epigejos). Największymi walorami florystycznymi wśród roślinności łąkowej wyróżniają się łąki wilgotne i okresowo wilgotne z rzędu Molinietalia. Podawane były z nich m.in. chronione gatunki takie jak: kruszczyk błotny Epipactis palustre, kruszczyk błotny Epipactis palustris i kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis. Na niewielkim terenie, głównie na terenie sołectwa Kowalowa, występują fragmenty zdegradowanych muraw kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea. Wśród występujących gatunków odnotowano m.in. ośmiała mniejszego Cerinthe minor, goździka kropkowanego Dianthus deltoides,dziurawca pospolitego Hypericum perforatum, cieciorkę pstrą Coronilla varia, wilczomlecze – sosnka Euphorbia cyparissias i wilczomlecza lancetowatego E. esula i driakiew żółtawą Scabiosa ochloreuca.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 25

Na siedliskach najsilniej przekształconych przez człowieka, takich jak przydroża, biologicznie czynne nawierzchnie, wydepczyska, nieużytki, bezpośrednie otoczenie zabudowań, ogrodzeń, wysypiska, składowiska, szczeliny pomiędzy płytami chodnikowymi, mury itp. wykształcają się zróżnicowane zbiorowiska ruderalne. W skład flory ruderalnej przedmiotowego terenu wchodzą głównie pospolite gatunki synantropijne (np. babka zwyczajna Plantago major, rdest ptasi Polygonum aviculare, wiechlina roczna Poa annua, tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris). W fitocenozach tego typu licznie też są reprezentowane gatunki charakterystyczne dla innych grup ekologicznych: łąkowe, zaroślowe, leśne, murawowe, chwasty typowe dla upraw polnych i inne, które przechodzą z siedlisk znajdujących się w sąsiedztwie. Dość znaczną powierzchnię zajmuje na analizowanym terenie zieleń urządzona. Składa się na nią głównie zieleń posesji, otoczenia budynków mieszkalnych, usługowych, cmentarzy, zieleńce, skwery, parki, nasadzana i pielęgnowana zieleń przydrożna. W zieleni urządzonej powszechnie wykorzystywane są taksony (gatunki, odmiany, formy) ozdobne, wśród których licznie reprezentowane są rośliny obcego pochodzenia. Jej istotny element stanowią także rodzime drzewa i krzewy, które tworzą niejednokrotnie cenny starodrzew, występujący głównie w parkach, wzdłuż dróg, przy cmentarzach, kościołach i innych starych budynkach. Na terenie Gminy Ryglice zlokalizowane są trzy zabytkowe parki podworskie. Są to: - park na terenie zespołu dworsko-parkowego w Bistuszowej, - park na terenie zespołu pałacowo-parkowego w Ryglicach, - park na terenie zespołu pałacowo-parkowego w Uniszowej. Flora (tj. ogół gatunków roślin występujących na danym terenie) gminy Ryglice nie była jak dotąd przedmiotem szczegółowych badań. Dane literaturowe oraz obserwacje przeprowadzone podczas wizji lokalnej wskazują, że jest ona dość zróżnicowana, zwłaszcza biorąc pod uwagę znaczne przekształcenie tego terenu w wyniku wielowiekowej działalności człowieka. Na obszarze gminy odnotowano stanowiska gatunków roślin chronionych. Zgodnie z obowiązującymi aktualnie aktami prawnym wśród gatunków wykazanych z przedmiotowego terenu 23 objęte są ochroną ścisłą, natomiast 32 – ochroną częściową. 13 gatunków dodatkowo wymaga ochrony czynnej. Ponadto 17 gatunków zaliczono do zagrożonych elementów flory Polski. Do tej grupy należy języcznik zwyczajny z kategorią zagrożenia – krytycznie zagrożony, wymierający na izolowanych stanowiskach, kotewka, orzech wodny i kręczynka jesienna uznane za wymierające, krytycznie zagrożone oraz 14 kolejnych gatunków zaliczanych do gatunków narażonych. Gatunki chronionych i zagrożonych roślin naczyniowych odnotowanych na terenie gminy Ryglice: Kategoria Ochrona i zalecenia Lp. Nazwa gatunkowa zagrożenia ochronne * ** 1 Buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia ścisła V 2 Buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium ścisła V 3 Goryczka krzyżowa Gentiana cruciata ścisła, wymóg ochrony czynnej 4 Goryczka wąskolistna Gentiana pneumonanthe ścisła, wymóg ochrony V czynnej 5 Goździk kosmaty Dianthus armeria ścisła, wymóg ochrony czynnej

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 26

Kategoria Ochrona i zalecenia Lp. Nazwa gatunkowa zagrożenia ochronne * ** 6 Goździk pyszny Dianthus superbus ścisła, wymóg ochrony V czynnej 7 Języcznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium ścisła [E] 8 Kłokoczka południowa Staphylea pinnata ścisła 9 Kosaciec syberyjski Iris sibirica ścisła, wymóg ochrony V czynnej 10 Kotewka orzech wodny Trapa natans ścisła, wymóg ochrony E czynnej 11 Kręczynka jesienna Spiranthes spiralis ścisła, wymóg ochrony E czynnej 12 Kruszczyk siny Epipactis purpurata ścisła V 13 Kruszczyk błotny Epipactis palustris ścisła V 14 Kukułka Fuchsa Dactylorhiza fuchsii ścisła, wymóg ochrony V czynnej 15 Lilia złotogłów Lilium martagon ścisła 16 Mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus ścisła, wymóg ochrony czynnej 17 Rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia ścisła V 18 Sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis ścisła, wymóg ochrony V czynnej 19 Sosna błotna Pinus ×rhaetica ścisła V 20 Storczyk męski Orchis mascula ścisła, wymóg ochrony V czynnej 21 Storczyk samczy Orchis morio ścisła, wymóg ochrony V czynnej 22 Szafirek miękkolistny Muscari comosum ścisła, wymóg ochrony V czynnej 23 Wyblin jednolistny Malaxis monophyllos ścisła V 24 Centuria pospolita Centaurium erythrea częściowa 25 Ciemiężyca zielona Veratrum lobelianum częściowa 26 Dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis częściowa 27 Gnidosz rozesłany Pedicularis sylvatica częściowa 28 Gnieźnik leśny Neottia nidus-avis częściowa 29 Goryczka trojeściowa Gentiana asclepiadea częściowa 30 Goryczuszka orzęsiona Gentianella ciliata częściowa 31 Grzybienie białe Nymphaea alba częściowa 32 Kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine częściowa 33 Kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis częściowa 34 Kukułka plamista Dactylorhiza maculata częściowa

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 27

Kategoria Ochrona i zalecenia Lp. Nazwa gatunkowa zagrożenia ochronne * ** 35 Listera jajowata Listera ovata częściowa 36 Lulecznica kraińska Scopolia carniolica częściowa 37 Naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora częściowa 38 Orlik pospolity Aquilegia vulgaris częściowa 39 Parzydło leśne Aruncus sylvestris częściowa 40 Pierwiosnek wyniosły Primula elatior częściowa 41 Pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris częściowa 42 Podkolan biały Platanthera bifolia częściowa 43 Podkolan zielonawy Platanthera chlorantha częściowa 44 Podrzeń żebrowiec Blechum spicant częściowa 45 Pokrzyk wilcza jagoda Atropa belladonna częściowa 46 Pomocnik baldaszkowy Chimaphila umbellata częściowa 47 Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis częściowa 48 Tojad dzióbaty Aconitum variegatum częściowa 49 Wawrzynek wilczełyko Daphne mezerum częściowa 50 Widłak wroniec Huperzia selago częściowa 51 Widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum częściowa 52 Widłak goździsty Lycopodium clavatum częściowa 53 Widłak spłaszczony Diphasiastrum complanatum częściowa 54 Wilżyna ciernista Ononis spinosa częściowa 55 Zimowit jesienny Colchicum autumnale częściowa Objaśnienia: * – zalecenia zgodne z Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014, poz. 1409), ** – kategorie zagożenia zgodne z Czerwoną listą roślin naczyniowych w Polsce, Zarzycki, Szeląg (2006): V – narażony, [E] – krytycznie zagrożony, wymierający na izolowanych stanowiskach, E – wymierający, krytycznie zagrożony

12. ŚWIAT ZWIERZĘCY

Fauna na przedmiotowym terenie reprezentowana jest przez przedstawicieli różnych grup systematycznych, wśród których można wyróżnić gatunki chronione i rzadkie. Podobnie jak flora, tak i skład gatunkowy zwierząt w znacznej mierze uwarunkowany jest charakterem występujących na analizowanym obszarze siedlisk, sposobem ich użytkowania oraz podjętych działań ochronnych. W granicach analizowanych sołectw występują zarówno gatunki związane z terenami rolniczymi, lasami, zadrzewieniami i terenami zabudowanymi. Ze względu na obecność stawów hodowlanych i cieków wodnych zróżnicowana jest też fauna związana z siedliskami wodnymi i nadwodnymi. Do ssaków potencjalnie występujących na terenie opracowania należą pospolite i powszechnie występujące gatunki, m.in. duże kopytne związane głównie z lasami, takie jak: jeleń szlachetny Cervus elaphus, dzik Sus scrofa czy sarna Capreolus capreolus. Gatunki drapieżne reprezentuje lis Vulpes vulpes,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 28 kuna leśna Martes martes, kuna domowa Martes foina czy wszystkożerny borsuk Meles meles. Na terenach leśnych, jak i otwartych, istnieją sprzyjające siedliska dla zająca szaraka Lepus europaeus i licznych gryzoni, takich jak mysz zaroślowa Apodemus sylvaticus, mysz polna A. agrarius, mysz leśna A. flavicolis, darniówki zwyczajne Pitymus subniterraneus, norniki bure Microtus agrestis, norniki zwyczajne M. arvalis: W pobliżu zabudowań bytują myszy domowe Mus musculus i szczury wędrowne Rattus norvegicus. Ssaki siedlisk nadwodnych i wodnych reprezentuje karczownik Arvicola terrestris oraz pochodzący z Ameryki północnej piżmak Ondatra zibethica. Na polach, użytkach zielonych, w sadach i ogrodach występuje przedstawiciel owadożernych – kret Talpa europaea, a na terenach leśnych, w starych parkach i zadrzewieniach innego typu także należąca do gryzoni wiewiórka Sciurus vulgaris oraz kolejny przedstawiciel owadożernych – jeż zachodni Erinaceus europaeus. Jeż zachodni, wiewiórka, niektóre gatunki myszy (np. myśl zaroślowa), kret (osobniki znajdujące się poza terenem ogrodów, upraw ogrodniczych, szkółek leśnych, trawiastych lotnisk, ziemnych konstrukcji hydrotechnicznych oraz obiektów sportowych) objęte są częściową ochroną gatunkową. Najliczniej reprezentowaną grupą zwierząt kręgowych na przedmiotowym terenie są ptaki. Odnotowano tu obecność 94 gatunków ptaków, z czego 90 objętych jest ochroną prawną. Spośród odnotowanych tu przedstawicieli awifauny zdecydowana większość (86 gatunków) chroniona jest ściśle. Status ochronny jednego z gatunków ptaków, a mianowicie gawrona, uzależniony jest od jego miejsca występowania: w granicach administracyjnych miast podlega on ochronie częściowej, a poza granicami miast – ścisłej. Ponadto 4 gatunki zostały wymienione w Polskiej czerwonej księdze zwierząt (Głowaciński 2001). Są to: kureczka zielonka (zielonka) i rybitwa rzeczna zaliczone do gatunków bliskich zagrożenia (NT) oraz dudek i kropiatka (DD – niewystarczające dane do określenia stopnia zagrożenia). Wykaz gatunków chronionych, wraz z ich statusem ochronnym, ewentualnymi zaleceniami ochronnymi oraz kategorią zagrożenia przedstawiono w poniższej tabeli: Katego ria Lp. Nazwa gatunkowa Ochrona i zalecenia ochronne * zagroż enia ** 1. Białorzytka Oenanthe oenanthe ścisła 2. Bocian biały Ciconia ciconia ścisła, wymóg ochrony czynnej 3. Brodziec krzykliwy Tringa hypoleucos ścisła, (1) 4. Brzęczka Locustella luscinioides ścisła 5. Cierniówka Sylvia communis ścisła 6. Czajka Vanellus vanellus ścisła, wymóg ochrony czynnej 7. Drozd śpiewak Turdus philomelos ścisła 8. Dudek Upupa epos ścisła, wymóg ochrony czynnej DD 9. Dzięcioł duży Dendrocopos major ścisła 10. Dzięciołek Dendrocopos minor ścisła 11. Dzięcioł zielony Picus viridis ścisła, wymóg ochrony czynnej 12. Dziwonia Carpodarus erythinus ścisła 13. Dzwoniec Carduelis chloris ścisła 14. Gawron Corvus frugilegus ścisła gawron - osobniki poza obszarem administracyjnym miast;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 29

Katego ria Lp. Nazwa gatunkowa Ochrona i zalecenia ochronne * zagroż enia ** częściowa osobniki w obszarze administracyjnym miast 15. Gąsiorek Lanius collurio ścisła 16. gołąb miejski Columba livia forma urbana częściowa 17. Grubodziób Coccothraustes coccothraustes ścisła 18. Jaskółka brzegówka Riparia riparia ścisła 19. Jaskółka dymówka Hirundo rustica ścisła 20. Jaskółka oknówka Delichon urbica ścisła 21. J astrząb Accipiter gentilis ścisła, (1) 22. Jerzyk Apus apus ścisła, wymóg ochrony czynnej 23. Kawka Corvus monedula ścisła 24. Kląskawka Saxicola torquata ścisła 25. Kokoszka wodna Gallinula chlorophus ścisła 26. Kopciuszek Phoenicurus ochrorus ścisła 27. Kos Turdus merula ścisła 28. Kowalik Sitta europaea ścisła 29. Krakwa Anas strepera ścisła, wymóg ochrony czynnej 30. Krętogłów Jynx torquilla ścisła 31. Krogulec Accipiter nisus ścisła, (1) 32. Kropiatka Porzana porzana ścisła DD 33. Kukułka Cuculus canorus ścisła 34. Kulczyk Serinus serinus ścisła 35. Kureczka zielonka Porzana parna ścisła NT 36. Kwiczoł Turdus pilaris ścisła 37. Łozówka Acrocephalus palustris ścisła 38. Makolągwa Carduelis cannabina ścisła 39. Mazurek Passer montanus ścisła 40. Mewa siwa Larus canus ścisła, wymóg ochrony czynnej 41. Mewa śmieszka Larus ridibundus ścisła 42. Muchołówka szara Muscicapa striata ścisła 43. Myszołów zwyczajny Buteo buteo ścisła 44. Ortolan Emberiza hortulana ścisła 45. Orzechówka Nucifraga caryocactes ścisła 46. Pełzacz leśny Certhia familiaris ścisła 47. Perkoz dwuczuby Podiceps cristatus ścisła 48. Perkozek Tachybaptus ruficollis ścisła 49. Piecuszek Phylloscopus trochilis ścisła

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 30

Katego ria Lp. Nazwa gatunkowa Ochrona i zalecenia ochronne * zagroż enia ** 50. Pierwiosnek Phylloscopus collybita ścisła 51. Piegża Sylvia curruca ścisła 52. P leszka Phoenicurus phoenicurus ścisła 53. Pliszka siwa Motacilla alba ścisła 54. Pliszka żółta Motacilla flava ścisła 55. Pokląskwa Saxicola rubetra ścisła 56. Pokrzewka czarnołbista Sylvia atricapilla ścisła 57. Pokrzewka ogrodowa Sylvia borin ścisła 58. P otrzos Emberiza schoeniclus ścisła 59. Potrzos Emberiza schoeniclus ścisła 60. Pójdźka Athene noctua ścisła, wymóg ochrony czynnej, (1) 61. Pustułka Falco tinnunculus ścisła, wymóg ochrony czynnej 62. Puszczyk Strix aluco ścisła 63. Raniuszek Aegithalos caudatus ścisła 64. Remiz Remiz pendulinus ścisła 65. Rokitniczka Acrocephalus schoenobaenus ścisła 66. Rudzik Erithacus rubecula ścisła 67. Rybitwa rzeczna Sterna hirundo ścisła, (1) NT 68. Sierpówka Streptopelia decaocto ścisła 69. Sieweczka rzeczna Charadrius dubius ścisła, (1) 70. Sikora bogatka Parus major ścisła 71. Sikora modra (modraszka) Parus caeruleus ścisła 72. Sikora sosnówka (sosnówka) Periparus ater ścisła 73. Sikora uboga Parus palustris ścisła 74. Skowronek polny Alauda arvensis ścisła 75. Sowa uszata (uszatka) Asio otus ścisła 76. Sójka Garrulus glandarius ścisła 77. Sroka Pica pica częściowa 78. Srokosz Lanius excubitor ścisła 79. Strzyżyk Troglodytes troglodytes ścisła 80. Szczygieł Carduelis carduelis ścisła 81. Szpak Sturnus vulgaris ścisła 82. Świergotek łąkowy Anthus pratensis ścisła 83. Świstunka leśna Phylloscopus sibilatrix ścisła 84. Trzciniak Acrocephalus arundinaceus ścisła 85. Trznadel Emberiza citrinella ścisła 86. Wilga Oriolus oriolus ścisła

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 31

Katego ria Lp. Nazwa gatunkowa Ochrona i zalecenia ochronne * zagroż enia ** 87. Wrona siwa Corvus corone cornix częściowa 88. Wróbel domowy Passer domesticus ścisła, wymóg ochrony czynnej 89. Zaganiacz Hippolais icterina ścisła 90. Zięba Fringilla coelebs ścisła Objaśnienia: * – zalecenia zgodne z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 06 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2014, poz. 1348): (1) – w stosunku do dziko występujących zwierząt wprowadza się dodatkowo zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować ich płoszenie lub niepokojenie; ** kategorie zagrożenia wg Polskiej czerwonej księgi zwierząt, Głowaciński (2001): DD – dane niedostateczne, NT – gatunek bliski zagrożenia.

W stosunku do wszystkich gatunków ptaków objętych ochroną gatunkową zgodnie z ustawodawstwem obowiązuje zakaz umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, lub w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących. Na obszarze gminy Ryglice notowane były także ptaki nie objęte ochroną prawną, takie jak: bażant, kuropatwa, gołąb grzywacz czy kaczka krzyżówka. Gady na przedmiotowym terenie reprezentowane są przez objęte częściową ochroną gatunki: zaskrońca Natrix natrix, jaszczurkę zwinkę Lacerta agilis i żmiję zygzakowatą Vipera berus, padalca zwyczajnego Anguis fragilis i jaszczurkę żyworodną Lacerta vivipara. Z terenu gminy podane zostało także stanowisko chronionego ściśle gniewosza plamistego Coronella austriaca. Do grupy chronionych kręgowców należą ponadto związane ze środowiskiem wodnym płazy. Z terenu gminy podawano stanowiska 13 gatunków przedstawicieli tej gromady. Wszystkie one objęte są ochroną gatunkową, dodatkowo obowiązuje w stosunku do nich zakaz umyślnego płoszenia lub niepokojenia. Osiem z pośród stwierdzonych na terenie gminy gatunków płazów wymienionych jest w załącznikach Dyrektywy siedliskowej. Ponadto dwa gatunki umieszczono w Polskiej czerwonej księgi zwierząt, Głowaciński (2001), są to traszka grzebieniasta i kumak górski. Wykaz płazów stwierdzonych na przedmiotowym terenie przedstawia poniższa tabela: Kategoria Ochrona i zalecenia Dyrektywa Lp. Nazwa gatunkowa zagrożenia ochronne * siedliskowa** *** 1 żaba wodna Pelophyla x esculentus ochrona częściowa - - niepokojenia 2 żaba trawna Rana temporalia ochrona częściowa - - 3 żaba moczarowa Rana aravalis ochrona ścisła załącznik IV

4 żaba jeziorkowa Pelophyla x lessonae ochrona częściowa załącznik IV -

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 32

Kategoria Ochrona i zalecenia Dyrektywa Lp. Nazwa gatunkowa zagrożenia ochronne * siedliskowa** *** 5 grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus ochrona ścisła załącznik IV

6 rzekotka drzewna Hyla arborea ochrona ścisła, wymóg załącznik IV ochrony czynnej 7 salamandra plamista Salamandra ochrona częściowa salamandra 8 traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris ochrona częściowa -

9 traszka grzebieniasta Triturus cristatus ochrona ścisła, wymóg załącznik II (kod NT ochrony czynnej 1166) załącznik IV 10 traszka górska Triturus alpestris ochrona częściowa -

11 ropucha szara Bufo bufo ochrona częściowa - -

12 ropucha zielona Pseudepidalea viridis ochrona ścisła załącznik IV 13 kumak nizinny Bombina bombina L. ochrona ścisła, wymóg załącznik II (kod ochrony czynnej 1188) załącznik IV 14 kumak górski Bombina variegata L. ochrona ścisła, wymóg załącznik IV DD ochrony czynnej Objaśnienia: * – zalecenia zgodne z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 06 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2014, poz. 1348), ** – Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flor (dyrektywa siedliskowa), *** – kategorie zagrożenia wg Polskiej czerwonej księgi zwierząt, Głowaciński (2001): NT – gatunek bliski zagrożenia, DD – dane niedostateczne Najliczniej, podobnie jak i w innych rejonach, na analizowanym obszarze reprezentowane są bezkręgowce, a wśród nich – głównie owady, pajęczaki i mięczaki. Owady reprezentują przedstawiciele różnych grup systematycznych, zajmujących zróżnicowane siedliska, w tym między innymi liczne gatunki zaliczane do ważek, motyli, prostoskrzydłych, chrząszczy, muchówek, błonkówek czy pluskwiaków. Wśród objętych ochroną gatunkową mięczaków na terenie Ryglic występuje ślimak winniczek Helix pomatia.

13. OBIEKTY I OBSZARY CHRONIONE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ZWIĄZANYCH Z OCHRONĄ PRZYRODY

Gmina Ryglice posiada atrakcyjny i zróżnicowany urozmaicony krajobraz, co wynika z położenia na północnym stoku Progu Karpackiego. Do znacznych walorów krajobrazowych gminy obok zróżnicowania rzeźby terenu zaliczają się licznie zachowane w południowej części tereny leśne, zróżnicowanie roślinności, flory i fauny oraz atrakcyjne widoki rozpościerające się z wyżej położonych punktów, m.in. ze zlokalizowanej w północnej części gminy góry Kokocz.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 33

Obszary wyróżniające się znacznymi walorami krajobrazowymi oraz cennymi elementami przyrody ożywionej i nieożywionej występują na terenie całej gminy dlatego cały obszar gminy objęty zostały ochroną prawną w różnych formach. I tak, na terenie gminy Ryglice występują następujące obszarowe formy ochrony przyrody:  Park Krajobrazowy Pasma Brzanki, obejmujący południową część gminy,  Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego – północna i środkowa część gminy,  Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Kokocz” zlokalizowany na terenie Góry Kokocz w sołectwie Wola Lubecka,  Obszar Natura 2000 Ostoja w Paśmie Brzanki LH120047 ,  Obszar Natura 2000 Biała Tarnowska PLH120090. Ponadto na charakteryzowanym terenie zlokalizowanych jest 7 pomników przyrody ożywionej w postaci pojedynczych drzew. Park Krajobrazowy Pasma Brzanki Park krajobrazowy Pasma Brzanki powołano w 1995 roku. Położony jest on na terenie gmin małopolskich: Ryglice, Gromnik, Rzepiennik Strzyżewski, Szerzyny i Tuchów oraz na terenie gminy Jodłowa w województwie podkarpackim. Podlega on zarządowi Zespołu Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie. Park Krajobrazowy Pasma Brzanki położony jest na Pogórzu Cięźkowickim, w mikroregionie Pasma Brzanki. Obejmuje rozciągnięte równoleżnikowo na długości około 13 km pasmo wzgórz o wysokości 400- 562 m n.p.m., ciągnące się od przełomu rzeki Biała do doliny Wisłoki. Krajobraz Parku jest bardzo urozmaicony. Ciekawą strukturę geologiczną stanowi wyróżniający się wyraźnie w terenie fałd Brzanka – Liwocz. Grzbiet Pasma Brzanki charakteryzuje się stromymi zboczami dolin, z płatami osuwisk. Kulminacje stanowią Brzanka (534 m n.p.m.) na zachodzie i Liwocz (562 m n.p.m.) na wschodzie. W partiach szczytowych odsłaniają się wychodnie piaskowcowe, m.in. "Ostry Kamień" (pomnik przyrody nieożywionej) i "Rysowany Kamień". „Ostry Kamień” zlokalizowany jest tuż za południową granicą Gminy Ryglice. Na terenie Parku początek bierze wiele potoków, których doliny w swych górnych odcinkach są głęboko wcięte w zbocza wzgórz. Park leży w dorzeczu dopływów Wisły: Białej Dunajcowej i Wisłoki. Wykształcająca się tu obecnie szata roślinna wyróżnia się dość znacznym stopniem naturalności zbiorowisk leśnych, wśród których dominuje zespół żyznej buczyny karpackiej Dentario glandulosae - Fagetum. W drzewostanie wyraźnie dominuje buk zwyczajny, znaczny jest udział jodły pospolitej, a w domieszce występuje klon jawor, grab pospolity, dąb szypułkowy oraz brzoza brodawkowata. W przyszczytowych partiach pasma występują także zbiorowiska kwaśnej buczyny górskiej Luzulonemorosae-Fagetum. Fitocenozy te są dość ubogie florystycznie, a w drzewostanie występuje buk z niewielką domieszką jodły. W dolinach rzecznych wykształcają się płaty podgórskiego łęgu jesionowego Carici remotae-Fraxinetum, z drzewostanem budowanym głównie przez jesiona wyniosłego, olchę szarą, graba i dęba szypułkowego. Wśród zbiorowisk nieleśnych podkreślić należy występowanie muraw kserotermicznych, będących siedliskami dla coraz rzadszych w skali kraju gatunków kalcyfilnych. Zbiorowiska takie wykształcają się na podłożu zasobnym w węglan wapnia, głównie na zboczach o ekspozycji południowej i południowo- wschodniej. Na obszarze parku licznie reprezentowane są gatunki objęte ochroną gatunkową. Zwierzęta z tej grupy reprezentują przedze wszystkim ptaki, płazy, gady oraz owady. Spośród roślin naczyniowych,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 34 chronionych w świetle obecnych przepisów, odnotowano tu takie gatunki jak: parzydło leśne Aruncus sylvestris, goryczka orzęsiona Gentiana ciliata, goryczka trojeściowa Gentiana asclepiadea, wawrzynek wilczełyko Daphne mesereum, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, pokrzyk wilcza jagoda Atropa belladonna, śnieźyczka przebiśnieg Galanthus nivalis, pierwiosnka wyniosła Primula elatior, widłak jałowcowaty Lycopdium annotinum, widłak goździsty L.clavatum, wroniec widlasty Huperzia selago, podrzeń żebrowiec Blechnum spicant. Na uwagę zasługuje występowanie licznych gatunków storczyków: buławnika mieczolistnego Cephalantera longifolia, gnieźnika leśnego Neotia nidus-avis, kruszczyka sinego Epipactis purpurata, kruszczyka szerokolistnego E. helleborine, kruszczyka rdzawoczerwonego E. atrorubens, listery jajowatej Listera ovata, podkolana białego Platanthera bifolia, kukułki plamistej Dactylorhiza maculata, kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis. W granicach Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki znajduje się południowa część gminy Ryglice. Obejmuje on swoim zasięgiem znaczną część miasta Ryglice oraz sołectw: Bistuszowa, Uniszowa, Joniny i Kowalowa. Na obszarze Parku, zgodnie z Uchwałą nr XXXV/535/17 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 24 kwietnia 2017 roku w sprawie Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki (Dz. U. Woj. Mał. z 2017 roku poz. 3205), zakazuje się: 1) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2016 poz. 353 z późn. zm.), 2) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej, 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych, 4) pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów, 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych, 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej, 7) budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości: a) 100 m od linii brzegów rzeki Biała; b) 15 m od linii brzegów rzeki Rostówka; c) 15 m od linii brzegów rzeki Szwedka w granicach administracyjnych miejscowości Bistuszowa; - z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; 8) likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodnobłotnych; 9) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych; 10) prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 35

11) utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych; 12) organizowania rajdów motorowych i samochodowych. Zakaz, o którym mowa w pkt 1 nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko dla których przeprowadzona procedura oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrodę i krajobraz Parku lub dla których Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Krakowie nie stwierdził konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Zakaz, o którym mowa w pkt 3 nie dotyczy: a) wycinania drzew i krzewów pod warunkiem zachowania funkcji przyrodniczej zadrzewień; b) wycinania drzew i krzewów gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia; c) wycinania drzew i krzewów owocowych w sadach i uprawach. Zakaz, o którym mowa w pkt 5 nie dotyczy wykonywania prac związanych z robotami budowlanymi dopuszczonymi do realizacji przez właściwe organy na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku - Prawo budowlane (t.j. Dz. U. 2016 poz. 290 z późn. zm.) na terenach: a) przeznaczonych pod zabudowę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego obowiązujących w dniu wejścia w życie niniejszej uchwały - w zakresie, w jakim budowa ta została jednoznacznie dopuszczona w tych aktach prawnych; b) na których w dniu wejścia w życie niniejszej uchwały funkcjonowały w obrocie prawnym ostateczne decyzje o warunkach zabudowy – do czasu wykonania na ich podstawie inwestycji lub utraty mocy obowiązującej tych decyzji. Zakaz, o którym mowa w pkt 7: a) nie dotyczy odbudowy, rozbudowy, nadbudowy obiektów budowlanych istniejących w dniu wejścia w życie uchwały; b) nie dotyczy budowy kładek lub mostów na rzekach Biała, Rostówka i Szwedka przeznaczonych na cele dojazdów do posesji wraz z towarzyszącą im infrastrukturą; c) nie dotyczy obszarów, co do których: - miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego lub studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego obowiązujące w dniu wejścia w życie niniejszej uchwały dopuszczają budowę nowych obiektów budowlanych - w zakresie, w jakim budowa ta została jednoznacznie dopuszczona w tych aktach prawnych; - w dniu wejścia w życie niniejszej uchwały funkcjonowały w obrocie prawnym ostateczne decyzje o warunkach zabudowy – do czasu wykonania na ich podstawie inwestycji lub utraty mocy obowiązującej tych decyzji. Zakaz, o którym mowa w pkt 12 nie dotyczy dróg publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. 2016 poz. 1440 z późn. zm.) Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego Rolę otuliny Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki pełni Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego, ustanowiony Rozporządzeniem Wojewody z dnia 28 sierpnia 1996 r. Administracyjnie Obszar, o powierzchni powierzchnię 50 991 ha, zlokalizowany jest w granicach dwóch województw: małopolskiego i podkarpackiego. Jego teren obejmuje obszar gminy Pleśna oraz część gmin: Ciężkowice,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 36

Czchów, Gromnik, Ryglice, Rzepiennik Strzyżewski, Skrzyszów, Szerzyny, Tarnów, Tuchów, Wojnicz i Zakliczyn. Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego położony jest na terenie Pogórza Ciężkowickiego, zlokalizowanego pomiędzy dolinami Dunajca i Wisłoki. W jego strukturze przestrzennej przeważają nieleśne siedliska i zbiorowiska roślinne. Lesistość jest stosunkowo niewielka. Lasy mają głównie charakter wysp leśnych w krajobrazie rolniczym. Kompleksy leśne są rozproszone i pokrywają przede wszystkim wyższe partie terenu. W drzewostanach przeważa buk i sosna. Dominują tereny upraw rolnych, łąki, pastwiska, znaczne powierzchnie zajmują obszary zabudowane z towarzysząca im zieleń urządzona. Obiekt powołano w celu ochrony terenów o podstawowym i szczególnym znaczeniu dla kształtowania równowagi ekologicznej, zachowania różnorodności przyrodniczej, zabezpieczenia obszarów o aktualnym i potencjalnym znaczeniu dla wypoczynku i rekreacji, ochronę charakterystycznych cech krajobrazu i dziedzictwa kulturowego poprzez zachowanie tożsamości przyrodniczej i kulturowej. W gminie Ryglice Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego obejmuje swoim zasięgiem jej część środkową i północną, które położone są poza Parkiem Krajobrazowym Pasma Brzanki. Dla części Obszaru położonego na terenie województwa małopolskiego uchwalono następujące zakazy (Uchwała nr XLVIII/754/18 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 23 kwietnia 2018 roku w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego w części położonej w Województwie Małopolskim (Dz.U. Województwa Małopolskiego 2018, poz. 3524): 1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 2) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.); 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 50 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 nie dotyczy realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazała brak

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 37 niekorzystnego wpływu na ochronę przyrody Obszaru lub dla których nie stwierdzono konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 4 nie dotyczy: 1) wydobywania kamieni, żwiru i piasku w związku z utrzymaniem wód, szlaków żeglownych oraz remontem urządzeń wodnych, o których mowa w art. 124 pkt 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.); 2) terenów objętych koncesjami na wydobywanie kopalin ze złóż wydanymi na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2011 r. Nr 163, poz. 981); 3) terenów przeznaczonych na cele wydobywania skał i minerałów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, obowiązujących w dniu wejścia w życie niniejszej uchwały; 4) terenów przeznaczonych na cele wydobywania skał i minerałów w uchwalonych po dniu wejścia w życie niniejszej uchwały miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, dla których przeprowadzona procedura strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrodę Obszaru. 5) wydobywania z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, realizowanego w ramach szczególnego korzystania z wód na podstawie art. 37 i art. 122 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 145 z późn. zm.), jeśli wynika ono z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia swobodnego spływu wód oraz lodów, po uzgodnieniu z właścicielem wody niezbędnego zakresu wydobycia Zakazy, o których mowa w ust. 1 pkt 1, pkt 3, pkt 5 i pkt 6 nie dotyczą: 1) wykonywania koniecznych prac bezpośrednio związanych z robotami budowlanymi dopuszczonymi do realizacji na Obszarze przez właściwe organy na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.): a) na terenach przeznaczonych pod zabudowę w obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; b) poprzedzonymi ostatecznymi decyzjami o warunkach zabudowy; 2) działań związanych z eksploatacją złóż kopalin zgodnie z koncesjami na wydobywanie kopalin ze złóż wydanymi na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 8 nie dotyczy budowania nowych obiektów budowlanych: 1) na obszarach, co do których: a) miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego lub studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego obowiązujące w dniu wejścia w życie niniejszej uchwały dopuszczają budowę nowych obiektów budowlanych – w zakresie, w jakim budowa ta została jednoznacznie dopuszczona w tych aktach prawnych; b) projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uzgodnione przed dniem wejścia w życie niniejszej uchwały w trybie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, z późn. zm.) w związku z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), dopuszczają budowę nowych obiektów budowlanych - w zakresie, w jakim budowa ta została dopuszczona w tych projektach;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 38

2) w pasie szerokości 50 m od sztucznych zbiorników wodnych o powierzchni mniejszej niż 10 arów. Obszar Natura 2000 Ostoja w Paśmie Brzanki PLH120047 Ostoja w Paśmie Brzanki objęta jest ochroną w ramach Dyrektywy siedliskowej jako specjalny obszar ochrony siedlisk. Całkowita powierzchnia ostoji wynosi 788.9 ha. Swoimi granicami obszar obejmuje południowo-zachodni fragment gminy Ryglice porośnięty lasami. Na terenie Pasma Brzanki stwierdzono występowanie 5 siedlisk z załącznika I Dyrektywy oraz 5 gatunków zwierząt z załącznika II do dyrektywy 92I43IEWG. Obszar utworzono dla ochrony siedlisk i zbiorowisk leśnych na obszarze pogórza Karpat. Ostoja w Paśmie Brzanki obejmuje fragment ciągnącego się równoleżnikowo, pasma górskiego, położonego we wschodniej części Pogórza Ciężkowickiego między dolinami Białej i Wisłoki. Rzeźba terenu jest tu bardzo urozmaicona, charakteryzuje się znacznymi przewyższeniami, silnie nachylonymi stokami oraz głęboko wciętymi, V-kształtnymi dolinami potoków. Występują tu również odsłaniające się piaskowce w postaci pojedynczych skał ostańcowych. Pasmo Brzanki cechuje znaczne zróżnicowanie i wysoki stopień naturalności zbiorowisk roślinnych oraz bogactwo flory i fauny. Na najwyższych wzniesieniach przekraczających 500 m n.p.m. (Brzanka) wykształciło się piętro karpackiego regla dolnego z charakterystycznym dla niego zespołem żyznej buczyny karpackiej w formie reglowej Dentario glandulosae-Fagetum. Buczyna karpacka rozwija się tu również w piętrze pogórza, przybierając formę podgórską Dentario glandulosae-Fagetum collinum. Na grzbietowych spłaszczeniach terenu w reglu dolnym wykształciły się fragmenty kwaśnej buczyny górskiej Luzulo luzuloidis- Fagetum. Pomiędzy płatami buczyn, w miejscach o odpowiedniej morfologii terenu, występują niewielkie płaty jaworzyny z języcznikiem zwyczajnym Phyllitido-Aceretum. Na terenach położonych do wysokości 360- 400 m n.p.m. wykształcają się płaty wielogatunkowego grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum porastające strome zbocza rzek i potoków, a w dolinach potoków utrzymują się fragmenty łęgów podgórskich. Do chronionych siedlisk na terenie ostoji należą kwaśne buczyny, żyzne buczyny, grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny, jaworzyny i lasy klonowo-lipowe, łągi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesieonowe. Na terenie Ostoji stwierdzono także występowanie zwierząt będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej: kumaka górskiego Bombina variegata, bobra Castor fiber, wydry Lutra lutra oraz traszki karpackiej Triturus montadoni. Do najpoważniejszych zagrożeń można tu zaliczyć: wysychanie zbiorników wodnych będących miejscami rozrodu płazów, gospodarkę leśną oraz nadmierną penetrację turystyczną. Obszar Natura 2000 Biała Tarnowska PLH120090 Łączna powierzchnia obszaru wynosi 957.46 ha Na terenie gminy Ryglice zlokalizowany jest tylko jego mały fragment, który obejmuje wąską dolinę rzeki Białej wraz z doliną Szwedki do mostu w Bistuszowej. Biała Tarnowska jest rzeką górską, prawym dopływem Dunajca. Jej źródła znajdują się u podnóża wzgórza Lackowa (najwyższego szczytu Beskidu Niskiego, 997 m n.p.m.). Rzeka wpada do Dunajca w okolicy Tarnowa. Długość rzeki wynosi 101,8 km, jej wody zasilane są przez 32 potoki, w tym Szwedkę i Wątok. Obszar Natura 2000 Biała Tarnowska obejmuje zasoby następujących chronionych siedlisk przyrodniczych:

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 39

 kamieńce i żwirowiska górskich potoków,  zarośla wrześniowo-wierzbowe na żwirowiskach i kamieńcach górskich potoków,  zarośla wierzbowe na kamieńcach i żwirowiskach górskich potoków,  łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe. Ponadto w granicach ostoji stwierdzono także występowanie 5 gatunków rzwierząt będących przedmiotem zaintersowania WE. Zaliczają się do nich 3 gatunki ryb: boleń pospolity Aspius aspius, brzanka Barbus carpathicus, łosoś szlachetny (pospolity) Salmo salar oraz kumak górski Bombina variegata i małż, skójka gruboskorupowa Unio crassus. Dla Obszaru Biała Tarnowska sporządzono w 2012 r. plan zadań ochronnych, obok monitoringu siedlisk identyfikuje zagrożenia oraz wskazuje cele działań ochronnych. Do głównych zagrożeń należy rozjeżdżanie ciężkim sprzętem, pobór materiału rzecznego oraz umocnienia brzegów. Problemem jest również wkraczanie na kamieńce gatunków inwazyjnych, takich jak: rdestowiec ostrokończysty Reynoutria japonica, rdestowiec pośredni R. xbohemica, niecierpek gruczołowaty Impatiens glandulifera, barszcz Sosnowskiego Heracleum sosnowskii. W przypadku przy braku działań ochronnych proces ten może być poważnym zagrożeniem dla naturalnych zbiorowisk kamieńców. Masowa inwazja gatunków obcego pochodzenia może być również zagrożeniem dla siedlisk zaroślowych. Obok wspomnianych wyżej gatunków ten typ siedlisk często kolonizuje również nawłoć późna Solidago gigantea, kolczurka klapowana Echinocystis lobata oraz niecierpek drobnokwiatowy Impatiens parviflora. Zagrożenie dla siedlisk zaroślowych stanowią także umocnienia brzegów zmieniających rytm zalewów i dynamikę koryta. Zwrócić należy również uwagę na naturalne procesy będące przyczyną zmniejszania areału tego siedliska w postaci sukcesji w kierunku zarośli wierzbowych. Krzewy wierzbowe stopniowo zwiększają swoje pokrycie, przez co wypierają gatunki światłożądne, w tym cenny gatunek jakim jest występująca tu września pobrzeżna. Zbiorowiskom wrześni pobrzeżnej zagrażać mogą również duże wezbrania wody i przemieszczaniu materiału skalnego (tworzenie się nowych kamieńców). Do najistotniejszych zagrożeń siedlisk łęgów zalicza się: wycinanie lasów i zarośli łęgowych w ramach profilaktyki przeciwpowodziowej, zmianaę stosunków wodnych w wyniku regulacji koryta rzeki, co w efekcie prowadzi do zakłócenia naturalnej dynamiki rzeki, braku zalewów i przesuszenia siedliska. Również i tutaj problemem jest inwazja obcych gatunków roślin, w tym wymienionych powyżej roślin zielnych, jak również, miejscami, gatunków drzewiastych, takich jak klon jesionolistny Acer negundo i robinia akacjowa Robinia pseudoaccacia. Na zachowanie siedlisk łęgowych negatywniw wpływa również zniekształcenia składu gatunkowego warstwy roślin zielnych przez ekspansywną mozgę trzcinowatą Phalaris arundinacea (w miejscach odsłoniętych w wyniku likwidacji zarośli łęgowych), bądź też w wyniku nasadzeń niewłaściwych ekologicznie rodzimych gatunków drzew (lipa drobnolistna, olsza czarna, sosna) oraz sporadycznie obcych geograficznie: topoli balsamicznych czy dębu czerwonego. Zagrożenie dla tego typu siedlisk stanowi także zaśmiecanie, głównie w wyniku znoszenia śmieci przez rzekę z pokonanych już przez jej wody okolic oraz zniszczenia mechaniczne od ciężkiego sprzętu, związane z nielegalnym pozyskiwaniem żwiru. Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Kokocz” Zespół położony jest w sołectwie Wola Lubecka, w północnej części gminy Ryglice, w pobliżu granicy z gminą Pilzno. Przedmiotem ochrony jest tutaj mozaika ekosystemów leśnych, nieleśnych i wodnych, zasiedlanych przez wiele cennych gatunków roślin i zwierząt (w tym gatunki chronione i zagrożone) oraz krajobrazu

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 40 naturalnego i kulturowego, zasługujących na ochronę ze względu na ich walory widokowe, przyrodnicze i estetyczne. Wyróżniającym walorem florystycznym jest podawane z płatów tutejszych zbiorowisk leśnych obfite stanowisko rzadkiego i ściśle chronionego gatunku, jakim jest kłokoczka południowa Staphylea pinnata. ). Podczas badań w 2009 roku odnotowano tu 120 okazów gatunku. Kłokoczka południowa jest krzewem objętym ochroną ścisłą. Należy ona ponadto do grupy gatunków, których nie dotyczą odstępstwa, o którym mowa w § 8 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 09 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014, poz. 1409) stanowiące, iż zakaz umyślnego niszczenia i uszkadzania gatunków chronionych oraz niszczenia ich siedlisk nie dotyczą wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie tych zakazów. Kłokoczka południowa w wielu rejonach Polski została uznana ze silnie zagrożoną wyginięciem lub regionalnie wymarłą. Stanowisko na górze Kokocz jest również cenne z tego względu, że wypełnia lukę występowania gatunku w obrębie Karpat Polskich, a w szczególności na Pogórzu Ciężkowickim. W runie lasów położonych na zboczach góry Kokocz odnotowano także objętego ochroną częściową wawrzynka wilczełyko Daphne mezereum oraz kruszczyka szerokolistnego Epipactis helleborine i rdzawoczerwonego E. atrorubens. Na śródleśnych mokradłach istnieją ponadto stanowiska chronionych mszaków. Zgodnie z Uchwałą nr IX/55/11 Rady Miejskiej w Ryglicach z dnia 10 maja 2011 r. w sprawie ustanowienia Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Kokocz” na terenie Góry Kokocz w miejscowości Wola Lubecka na obszarze Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego zabrania się: 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obszaru; 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej wodnej lub rybackiej; 5) zmiany sposobu użytkowania ziemi; 6) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 7) wydobywania do celów gospodarczych skał w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 8) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną rybacką i łowiecką; 9) umieszczania tablic reklamowych. 2. Zakazy o których mowa w ust.1 nie dotyczą: 1) prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody, 2) realizacji inwestycji celu publicznego po uzgodnieniu z organem ustanawiającym daną formę ochrony przyrody,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 41

3) zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa, 4) likwidowania nagłych zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego i prowadzenia akcji ratowniczych. Pomniki przyrody Na terenie gminy Ryglice zlokalizowanych jest 7 pomników przyrody, w postaci pojedynczych drzew: 3 dębów szypułkowych Quercus robur, 2 lip drobnolistnych Tilia cordata, jednej topoli osiki Populus tremula oraz graba pospolitego Carpinus betulus. Ponadto w bezpośrednim pobliżu południowej granicy gminy, w miejscowości Żurowa, zlokalizowany jest pomnik przyrody nieożywionej – głaz – piaskowiec "Ostry Kamień". Położony jest on w lesie jodłowym przy szlaku turystycznym Żurowa – Ryglice. Na szczególną uwagę wśród położonych na terenie gminy Ryglice pomników przyrody zasługuje grab pospolity o obwodzie pierśnicowym zbliżającym się do 4 metrów, zaliczany do dziesięciu najstarszych i największych okazów tego gatunku rosnących w Polsce. Wykaz pomników przyrody położonych na przedmiotowym terenie zamieszczono w poniższej tabeli.

Nr Data Miejscowoś Obręb/ Obwód Lp. rejestru Gatunek Rodzaj utworze Akt utworzenia Lokalizacja Właściciel ć działka pnia woj. nia

po lewej lipa Dec. RL.-op- 0005 stronie drobnoli 8311/153/68 (Ryglic 12160 1968- wejścia do Skarb 1. stna drzewo PWRN w Ryglice e), 467 6-001 05-08 parku Państwa Tilia Krakowie z dn. działka podworski cordata 08.05.1968 r. 510 ego przy Rozp. Nr 4/95 dąb drodze Woj. Tarn. z dn. szypułko 0004 gruntowej 12160 1995- 15.05.1995 r. własność 2. wy drzewo Lubcza (Lubcz biegnącej 620 6-002 05-15 (Dz. Urz. Woj. prywatna (Quercu a) grzbietem Tarn. Nr 8, Poz. s robur) wzniesieni 71) a Rozp. Woj. Tarn. dąb Nr 43/98 z dn. przy szypułko 0005 12160 1998- 24.08.1998 r. drodze do własność 3. wy drzewo Ryglice (Ryglic 370 6-004 08-24 (Dz. Urz. Woj. przysiółka prywatna Quercus e) Tarn. Nr 17, poz. Galia robur 226) Rozp. Nr 7 Woj. Skarb topola Małop. z dn. Państwa 0008 Leśnictwo 12160 osika 2004- 13.04.2004 r. (w 4. drzewo Zalasowa (Zalas Zalasowa, 390 6-005 Populus 04-13 (Dz. Urz. Woj. zarządzie owa) oddz. 19i tremula Małop. Nr 85, Nadl. poz. 1086) Gromnik) Rozp. Nr 7 Woj. Skarb lipa Małop. z dn. Państwa drobnoli 0008 Leśnictwo 12160 2004- 13.04.2004 r. (w 340, 5. stna drzewo Zalasowa (Zalas Zalasowa, 6-006 04-13 (Dz. Urz. Woj. zarządzie 290 Tilia owa) oddz. 19d Małop. Nr 85, Nadl. cordata poz. 1086) Gromnik) Rozp. Nr 7 Woj. Skarb dąb Małop. z dn. Państwa szypułko 0008 Leśnictwo 12160 2004- 13.04.2004 r. (w 6. wy drzewo Zalasowa (Zalas Zalasowa, 440 6-007 04-13 (Dz. Urz. Woj. zarządzie Quercus owa) oddz. 38b Małop. Nr 85, Nadl. robur poz. 1086) Gromnik) Uchw. Nr 0007 na skraju grab XXXII/224/09 RM (Wola lasu, przy pospolity w Ryglicach z dn. 12160 2009- Wola Lubec drodze z własność 7. Carpinu drzewo 13.02.2009 r. 374 6-008 02-13 Lubecka ka), Woli prywatna s (Dz. Urz. Woj. działka Lubeckiej betulus Małop. Nr 181, 110 na Kokocz poz. 1276) Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 42

Inne tereny przyrodniczo cenne Na terenie gminy Ryglice wyróżniono dwa obszary, o podwyższonych walorach przyrodniczych, co do których pojawiały się postulaty objęcia ich ochroną. Są to: „Ostry Kamień” – obszar o powierzchni około 67 ha, zlokalizowany jest na terenie miasta Ryglice. Położony jest na na zalesionych północnych zboczach góry Ostry Kamień oraz Wielkiej Góry. Postuluje się utworzenie tu częściowego rezerwatu leśno-geologicznego. Celem ochrony byłoby zachowanie fragmentu lasu tworzącego zespół buczyny karpackiej ze starodrzewem bukowym oraz okazałej wychodni skalnej zwanej „Ostrym Kamieniem”. Obecnie skała ta chroniona jest w formie pomnika przyrody nieożywionej. Rezerwat „Góra Liwecka” – obszar o powierzchni ok. 143 ha, położony na zalesionych, północnych zboczach Góry Liweckiej, na terenie wsi Bistuszowa, Uniszowa i miasta Ryglice. Proponuje się tu utworzenie częściowego rezerwatu leśno-krajobrazowego, częściowego, o powierzchni ok. 143 ha. Celem ochrony jest zachowanie fragmentu lasu tworzącego zespół buczyny karpackiej ze starodrzewem bukowo-jodłowym, z wykształconymi miejscami rzadkimi w tym rejonie fitocenozami podzespółu wilgotnego z miesiącznicą trwałą Dentario gladulosae-Fagetum lunarietosum. Wzgórze jest zalesione, w jego podszczytowej części, w lesie grabowo-dębowym (Tilio -Carpinetum. Podwyższonymi walorami przyrodniczymi charakteryzują się także lasy rosnące na terenie Gilowej Góry, położonej przy południowo-wschodniej granicy gminy. Z tego terenu podawane były stanowiska chronionych i rzadkich gatunków roślin, takich jak: widłak goździsty Lycopodium clavatum, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, centuria pospolita Centaurium erythraea i kruszczyka szerokolistnego Epipactis helleborine, buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia. Zróżnicowane runo, wśród którego odnotowano m.in. chronionego częściowo wawrzynka wilczełyko Daphne mezerum i kriuszczyka szerokolistnego Epipactis helleborine ma także zlokalizowany przy zachodniej granicy gminy Las Tuchowski.

14. KORYTARZE EKOLOGICZNE

Rzeźba terenu, budowa geologiczna, charakter zagospodarowania a także szata roślinna stanowią o licznych powiązaniach przyrodniczych przedmiotowego terenu z obszarami otaczającymi. Wymiana biologiczna między terenem opracowania a terenami przyległymi aktualnie jest możliwa praktycznie w każdym kierunku, za sprawą obszarów biologicznie czynnych, przede wszystkim terenów o charakterze leśnym i rolniczym. Swobodną migrację w pewnym stopniu ograniczać może zabudowa oraz drogi o znacznym natężeniu ruchu. Warto również wspomnieć, iż niektóre liniowe struktury antropogeniczne, takie jak pobocza dróg także umożliwiają w pewnym stopniu rozprzestrzenianie się (migrację) gatunków. Dotyczy to jednak głównie kosmopolitycznych i wiatrosiewnych gatunków roślin. Istotnymi łącznikami funkcjonalno-przestrzennymi z terenami przyległymi ze względu na ukształtowanie terenu, jak i i występujące w ich rejonie siedliska, są doliny cieków wodnych. Do powiązań przyrodniczych omawianego terenu z obszarami przyległymi nalezą również zalegające w podłożu piętra wodonośne. Przez teren gminy Ryglice przebiega korytarz ekologiczny „Pogórze Ciężkowickie”, wchodzący w skład Korytarza Karpackiego (KK) o międzynarodowym charakterze. Pełni on funkcję szlaku migracji ssaków kopytnych i dużych drapieżników. Korytarz Karpacki, o łącznej powierzchni 3 448 km2, przebiega przez Bieszczady, Beskid Niski, Beskid Sądecki, Pieniny aż do Tatr. Na całej swojej długości łączy się z częściami Karpat leżącymi po stronie ukraińskiej i słowackiej. Łączy również ostoje Natura 2000, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu i parki krajobrazowe położone na terenie kraju.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 43

15. KRAJOBRAZ, W TYM KRAJOBRAZ KULTUROWY

Krajobraz gminy jest urozmaicony ze względu na położenie geograficzne na obszarze Pogórza Karpackiego. Pogórze Ciężkowickie charakteryzuje się dużym urozmaiceniem rzeźby terenu – w północnej części gminy znajdują się wzniesienia z górą Kokocz, będącą punktem widokowym, na południu wykształciło się równoleżnikowe pasmo Brzanka – Liwocz. Teren między wzniesieniami poprzecinany jest dolinami rzek: Wątok, Wolanka, Szwedka i ich dopływów. W tej pagórkowatej części gminy występują rozległe tereny otwarte użytkowane głównie rolniczo. Wzgórza w północnej części gminy z reguły nie przekraczają 400 m n.p.m. Łagodne stoki umożliwiają ich wykorzystanie rolnicze, rolniczy krajobraz urozmaicają niewielkie obszarowo kompleksy leśne i zadrzewienia śródpolne. Z punktu widokowego na górze Kokocz (434 m n.p.m.) można podziwiać krajobraz południowej części gminy na tle Gorców, a przy dobrej widoczności również Tatr. Do najbardziej atrakcyjnych miejsc pod względem krajobrazowym należą obszary na południu gminy - pasmo Brzanka – Liwocz - porośnięte lasami wzniesienia o przeważającej wysokości od 400 do 500 m n.p.m. Najwyższym szczytem pasma jest Liwocz (562 m n.p.m.) położony na wschód od granicy gminy. Wzgórza pokryte odznaczającymi się wysokim stopniem naturalności kompleksami buczyn, jedlin, grądów i łęgów wraz z zabudową zlokalizowaną na stokach pasma zostały objęte ochroną poprzez ustanowienie Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki. Dodatkowym walorem krajobrazowym są zalewiska ukształtowane przez człowieka w formie stawów hodowlanych przy zespole dworsko-parkowym, na północ od rynku w Ryglicach. Stawy wraz z roślinnością szuwarową porastająca brzegi stanowią na tle ściany lasu atrakcyjną formę krajobrazu. Krajobraz kulturowy związany jest głównie z osadnictwem, które na terenie gminy obejmuje miasto Ryglice z jego historycznym układem urbanistycznym rynku i terenów przyległych, założenia dworsko- parkowe, zabytkowe cmentarze ze starodrzewem, obiekty sakralne oraz wsie o indywidualnych cechach układu osadniczego i historyczną wiejską zabudową. Układ urbanistyczny centrum miasta charakteryzuje rynek na planie czworoboku otoczony zabudową pierzejową, która stopniowo przechodzi w zabudowę jednorodzinną wolnostojącą o charakterze typowym dla małych i średnich miast. Na obszarze miasta występuje również zabudowa usług publicznych – placówki edukacyjne, zgrupowane głównie w części północnej miasta. Na południe od rynku zlokalizowany jest cmentarz. W krajobrazie gminy przeważają wsie o układzie ulicówek, łańcuchówek lub wielodrożnic, gdzie zabudowa koncentruje się wzdłuż dróg, które najczęściej wytyczono wzdłuż potoków czy zgodnie z przebiegiem wierzchowin. Krajobraz gminy wynika również z przebiegu historycznych osi kompozycyjno- komunikacyjnych związanych z przebiegiem dawnych szlaków: północ-południe i wschód-zachód, które wyznaczyły główne kierunki rozwoju osadnictwa. Zwarta zabudowa występuje jedynie w centralnej części Ryglic oraz w Zalasowej. Charakter ulicówki najbardziej widoczny jest w miejscowościach Lubcza i Uniszowa, częściowo w woli Lubeckiej, Kowalowej, Joninach i Bistuszowej. Zabudowa w formie przysiółków charakterystyczna jest dla sołectwa Zalasowa. Charakterystyczną cechą w krajobrazie gminy Ryglice jest gęsta sieć dróg dojazdowych oraz rozproszona zabudowa zagrodowa oraz mieszkaniowa jednorodzinna pośród terenów rolnych. Nierzadko nowa zabudowa rozwija się wzdłuż sięgaczy biegnących w głąb pól uprawnych. Powoduje to zaburzenie charakteru krajobrazu poprzez zacieranie granic między obszarami zurbanizowanymi a otwartymi terenami rolnymi. Poszczególne miejscowości nadal zachowują przestrzenną

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 44 odrębność, jednak miejscowo dochodzi do ich zlewania się. Układ osadniczy opisano szczegółowo w rozdziale VI. Krajobraz kulturowy tworzą ponadto obiekty zabytkowe, takie jak kościoły, dwory, obiekty mieszkalne, cmentarze, założenia zieleni oraz kapliczki i krzyże przydrożne, którym to obiektom często towarzyszy starodrzew.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 45

ROZDZIAŁ VI UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej został przedstawiony na rysunku IC. Ze względu na skalę opracowania obiekty wskazane są na rysunku w sposób orientacyjny i symboliczny. Na dziedzictwo kulturowe gminy składają się wartości materialne, takie jak układy osadnicze i obiekty zabytkowe oraz wartości niematerialne, takie jak historia, zwyczaje i obrzędy, źródła nazewnictwa, znane postacie, itp.

1. UKŁAD OSADNICZY MIASTA I WSI

Układ urbanistyczny centrum miasta pochodzi z przełomu drugiej połowy XIV wieku, prawdopodobnie wówczas nadano Ryglicom prawa miejskie magdeburskie i wytyczono rynek w kształcie czworoboku. Przez miasto przebiegał trakt miedzy Pilznem a Bieczem, co przyczyniło się do rozwoju handlu i rzemiosła oraz napływu nowych mieszkańców pochodzenia żydowskiego. W XVI wieku zbudowano szpital i szkołę. W XVII wieku rozwój miasta zahamowały powodzie, epidemia cholery oraz najazdy Szwedów, Kozaków i Tatarów. Kolejny napływ ludności żydowskiej nastąpił w XVIII wieku, liczba ludności Ryglic wzrosła do około 1 800 mieszkańców. W 1824 roku Ryglice otrzymały prawa miejskie. W procesie przemian cywilizacyjnych Ryglice ukształtowały wizerunek miasteczka z rynkiem na planie kwadratu z czterema ulicami wybiegającymi z naroży, zabudowanymi nowymi domami. Ludność ryglicka mieszkająca poza centrum miasta zajmowała się rolnictwem i ogrodnictwem – gospodarstwa były rozdrobnione i rozproszone. W drugiej połowie XIX wieku zwiększyła się liczba mieszkańców, zmienił się kształt zabudowań mieszkalnych i gospodarczych. Rozwój ładu miejskiego wpłynął na kształt zabudowy pierzejowej wokół rynku, i na ewolucję krajobrazu pozamiejskiego. Powstały koszary dragonów i stajnie, chrześcijanie rozwinęli tkactwo, przy dalszej prospericie handlu Żydów pod koniec wieku miasto przekroczyło 2 700 liczbę mieszkańców. W Ryglicach – Brzezinach powstał zespół dworsko-parkowy oraz cmentarz żydowski o powierzchni przekraczającej pół hektara. Przed I Wojną Światową wybudowano Ochronkę i klasztor ss. Dominikanek, a także założono pierwszą spółdzielnię. Na terenie miasta w 1916 roku powstał cmentarz wojenny nr 167. Okres międzywojnia zaowocował rozwojem jednostek oświatowych i kulturowych oraz powstaniem drugiej w dziejach Ryglic spółdzielni, która na cele magazynowe zakupiła największą stajnię po wojsku austriackim. W wyniku działań wojennych zniszczeniu uległy budynki wokół rynku – wojska niemieckie spaliły budynki tworzące zachodnią i wschodnią pierzeję rynku, w tym ratusz z wieżą zegarową - oraz wysadzono trzy mosty. Po wojnie nastąpił okres intensywnej odbudowy i rozbudowy Ryglic, które od 1 stycznia 2001 roku decyzją Rady Ministrów ponownie stały się miastem. Ważnym czynnikiem wpływającym na układ przestrzenny miejscowości są cieki. W dolinie potoku Szwedka (dopływ Białej) powstały sołectwa: Bistuszowa, Uniszowa i Joniny. W dolinie potoku Wolanka ukształtowała się wieś Lubcza. Kowalowa, Wola Lubecka i Zalasowa zajęły łagodne wzgórza pośrodku Pogórza Ciężkowickiego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 46

Miejscowości Bistuszowa, Uniszowa i Joniny są przykładami łańcuchówek. Oś układu osadniczego tworzy potok Szwedka, wzdłuż którego powstały zagrody. Na wyżej położonych terenach Bistuszowej (Podlesie) z czasem powstały rozproszone przysiółki samotnicze. W drugiej połowie XVII wieku w południowej części Bistuszowej powstał dwór, natomiast w pierwszej połowie XIX wieku założono park dworski typ krajobrazowego. Zespół dworsko-parkowy z aleją lipową prowadzącą do dworu zajmuje około 4 hektarów. W XV wieku wykształcił się główny trakt komunikacyjny – droga z Tuchowa przez Uniszową, Ryglice, Joniny, Kowalową do Jodłowej. Stanowi ona przedłużenie osi układu osadniczego Jonin i Kowalowej, które w części tworzył potok Szwedka. Na terenie miejscowości średniowieczny trakt o przebiegu równoleżnikowym krzyżuje się z drogami biegnącymi w kierunku północ-południe, wzdłuż tej drogi rozproszone zagrody tworzą przysiółki. Osią układu osadniczego Lubczy i Woli Lubeckiej był potok Wolanka, wzdłuż którego powstał historyczny trakt, prowadzący częściowo działem wodnym między Wolanką, a jej dopływem. Osadnictwo wsi Lubcza rozwinęło się dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Zabudowania Zalasowej powstały nad potokami Wątok, Dulcza i Zalasówka oraz ich dopływami. Obsługę komunikacyjną zapewniają drogi główne prowadzące ruch na kierunku północ-południe i wschód- zachód, krzyżujące się w okolicy centrum wsi oraz odchodzące od niej dojazdy do poszczególnych przysiółków czy pojedynczych siedlisk. Zabudowa ma układ rozproszonych przysiółków, w skład sołectwa wchodzi ich 13. Zalasowa jest największą miejscowością gminy, zajmuje powierzchnię ponad 26 km2. Proces rozwoju miejscowości doprowadził do ukształtowania centrum, gdzie koncentrują się usługi: Zespół Szkolno-Przedszkolny, kościół, ośrodek zdrowia, bank oraz poczta.

2. OBIEKTY WPISANE DO REJESTRU ZABYTKÓW

W Gminie Ryglice znajduje się osiem obiektów i obszarów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych, co wyszczególniono w tabeli nr 3.

Tabela 3. Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych

Numer rejestru Data wpisu L.P. Miejscowość Obiekt do rejestru zabytków zabytków

1. Bistuszowa Zespół dworsko-parkowy A-341 09.12.1971 r.

2. Bistuszowa Cmentarz wojenny nr 165 A-1257/M* 02.06.2011 r.

3. Kowalowa Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Serca NMP A-126 29.02.1969 r.

4. Ryglice Kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny P. i M. A-1252/M* 23.03.2011 r.

5. Ryglice Zespół pałacowo-parkowy A-123 27.03.1969 r.

6. Ryglice Zespół dworski A-160 15.07.1978 r.

7. Ryglice Spichlerz podworski A-161 15.07.1978 r.

8. Ryglice Cmentarz wojenny nr 167 A-38/M* 11.01.2006 r.

9. Zalasowa Kościół parafialny p.w. Św. Jana Ewangelisty A-190 25.04.1970 r.

* nowe numery rejestru dla obiektów przeniesionych do księgi rejestru województwa małopolskiego.

Na terenie gminy Ryglice brak obiektów wpisanych do rejestru zabytków ruchomych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 47

3. OBIEKTY ZABYTKOWE UJĘTE W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW (WRAZ Z OBIEKTAMI WPISANYMI DO REJESTRU ZABYTKÓW)

Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Ryglice obejmuje łącznie 157 obiektów zabytkowych, które wyszczególniono w tabeli nr 4.

Tabela 4. Obiekty zaklasyfikowane do Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Ryglice.

Adres Numer rejestru Lp. Miejscowość Obiekt Czas powstania (nr działki) i data wpisu

6 A-341 1. Bistuszowa Zespół dworski II poł. XVIII w. (działka nr 221) 09.12.1971.

6 A-341 2. . Bistuszowa Zespół dworski - dwór II poł. XVIII w. (działka nr 221) 09.12.1971.

6 A-341 3. 3Bistuszowa Zespół dworski - park 2 poł. XVIII w. (działka nr 221) 09.12.1971.

Cmentarz wojenny A-1257/M 4. 4Bistuszowa (działka nr 14/2) 1916 r. nr 165 02.06.2011. 19 5. 5Bistuszowa kapliczka (działka 1922 r. - nr 447/1) 6. 6Bistuszowa dom 53 XIX/XX w. - 75 7. 7Bistuszowa kapliczka I poł. XIX w. - (działka nr 272) 80 8. 8Bistuszowa dom k. XIX w. - (działka nr 199) 94 9. 9Bistuszowa dom k. XIX w. - (działka nr 125/5) 96 10. Bistuszowa dom I poł. XX w. - (działka nr 119/11) naprzeciw posesji nr 107 11. Bistuszowa kapliczka 1922 r. - (działka nr 24)

12. Bistuszowa dom 123 I poł. XIX w. - (działka nr 65/4) 18 13. Joniny dom I poł. XX w. - (działka nr 413) naprzeciw domu nr 18 14. Joniny kapliczka I poł. XX w. - (działka nr 170/2) przed domem nr 134 A 15. Joniny kapliczka 1807 r. - (działka nr 284/5) 16. Joniny dom 48 (działka nr 432/2) I poł. XX w. -

17. Joniny stodoła 48 (działka nr 432/2) I poł. XX w. - w pobliżu posesji nr 48 18. Joniny kapliczka XIX/XX w. - (działka nr 1390/1) w otoczeniu domu nr 67 19. Joniny kapliczka I poł. XX w. - (działka nr 533/2) 77 20. Joniny dom I poł. XX w. - (działka nr 591) 80 21. Joniny dom k. XIX w. - (działka nr 609) Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 48

Adres Numer rejestru Lp. Miejscowość Obiekt Czas powstania (nr działki) i data wpisu 83 22. Joniny kapliczka XVIII w. - (działka nr 627) przed posesją nr 123 23. Joniny kapliczka 1894 r. - (działka nr 362/1) przed posesją nr 223 24. Joniny kapliczka 1910 r. - (działka nr 193/3) 4 25. Kowalowa dom I poł. XX w. - (działka nr 303) 4 26. Kowalowa stodoła I poł. XX w. - (działka nr 303) naprzeciw domu nr 4a 27. Kowalowa kapliczka 1870 r. - (działka nr 279) 28. Kowalowa park dworski (działki nr 294 i 297) poł. XIX w. - Kościół parafialny wraz 13 A-126 29. Kowalowa z otoczeniem 1721 r. 29.02.1969. i starodrzewem (działka nr 291) 30. Kowalowa figura NMP (działka nr 291) 1880 r. - 31. Kowalowa cmentarz parafialny (działka nr 299) 1952 r. - 32. Kowalowa dom 20 (działka nr 337/3) I poł. XX w. 33. Kowalowa obora 20 (działka nr 337/3) I poł. XX w. 34. Kowalowa stodoła 20 (działka nr 337/3) I poł. XX w. 179 35. Kowalowa dom k. XIX w. - (działka nr 57) cmentarz wojenny 36. Kowalowa (działka nr 155) 1915 r. - nr 168 kapliczka wraz z 37. Kowalowa (działka nr 559/8) 1910 r. - drzewami kościół wraz z 39 38. Lubcza 1902 r. - ogrodzeniem (działka nr 2759) 39. Lubcza plebania 39 (działka nr 1674/3) 1900 r. - 40. Lubcza figura 1 (działka nr 2758) 1906 r. - 41. Lubcza figura 2 (działka nr 2758) I poł. XX w. - 42. Lubcza figura 3 (działka nr 2758) 1950-1956 r. - (działki nr 2761/1, 43. Lubcza cmentarz parafialny lata 40. XIX w. - 2760/1)

44. Lubcza kaplica cmentarna (działka nr 2760/1) 1882 r. -

45. Lubcza kwatera wojenna nr 234 (działka nr 2761/1) 1915 r. - 119 46. Lubcza dom I poł. XX w. - (działka nr 1253) 137 47. Lubcza dom I poł. XX w. - (działka nr 1162) 141 48. Lubcza dom I poł. XX w. - (działka nr 1628) kapliczka domkowa Lubcza-Nadole 49. Lubcza 1879 w. - p.w. Św. Zofii (działka nr 1164/1)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 49

Adres Numer rejestru Lp. Miejscowość Obiekt Czas powstania (nr działki) i data wpisu przy posesji 151a 50. Lubcza Młyn I poł. XX w. - (działka nr 1138) 51. Lubcza dom 159 (działka nr 1613) I poł.. XX w. - przy posesji 164a 52. Lubcza kuźnia I poł. XX w. - (działka nr 1611) 168 53. Lubcza budynek ochronki k. XIX w. - (działka nr 1606) 54. Lubcza dom 177 (działka nr 1006) II poł. XIX w. - Figura przydrożna - 178 55. Lubcza 1917 r. - Krucyfiks (działka nr 998) Figura przydrożna - Św. Lubcza – Nagórze 56. Lubcza 1860-1870 r. - Jan Nepomucena (działka nr 922/1) Figura przydrożna - przed domem nr 214a 57. Lubcza 1911 r. - Krucyfiks (działka nr 876/1) kapliczka domkowa p.w. Koronacji 58. Lubcza (działka nr 505) k. XIX w. - Najświętszej Marii Panny wraz z drzewami 59. Lubcza dom 232 (działka nr 823) I poł. XX w. - 60. Lubcza stodoła 232 (działka nr 823) I poł. XX w. - 61. Lubcza dom 234 (działka nr 795/1) pocz. XX w. - 62. Lubcza stodoła 234 (działka nr 795/1) pocz. XX w. - 63. Lubcza stajnia 234 (działka nr 795/1) pocz. XX w. - Lubcza – Budaki kapliczka domkowa z 64. Lubcza naprzeciw domu nr 417 pocz. XX w. - rzeźbą Ukrzyżowanego (działka nr 1993) Lubcza – Budaki przed kapliczka przydrożna – 65. Lubcza posesją nr 435 I poł. XX w. - Serce Pana Jezusa (działka nr 1937/2) Kapliczka słupowa pw. Matki Boskiej przed posesją nr 437 66. Lubcza 1947 r. - Tuchowskiej wraz z (działka nr 976/4) drzewem ul. Batalionu Barbara 67. Ryglice Cmentarz żydowski I poł. XIX w. - (działka nr 960) ul. Biecka 24 68. Ryglice dom ok. 1900 r. - (działka nr 1366/2) ul. Biecka 24 69. Ryglice stodoła ok 1900 r. - (działka nr 1366/2) Cmentarz wojenny ul. 11 Listopada A-38/M 70. Ryglice 1915-1916 r. nr 167 (działka nr 963) 11.01.2006. ul. 11 Listopada 71. Ryglice cmentarz parafialny (działka nr 966/1 II poł. XIX w. - i 966/2) cmentarz parafialny ul. 11 Listopada 72. Ryglice II ćw. XIX w. - (dawny) (działka nr 990) kaplica cmentarna pw. Św. Szczepana ul. 11 Listopada 73. Ryglice 1913 r. - na cmentarzu (działka nr 990) parafialnym dawnym

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 50

Adres Numer rejestru Lp. Miejscowość Obiekt Czas powstania (nr działki) i data wpisu kapliczka przydrożna pw. Chrystusa ul. 11 Listopada 9 74. Ryglice XIX/ XX w. - Frasobliwego wraz (działka nr 1017) z drzewami ul. 11 Listopada kapliczka przydrożna naprzeciw posesji nr 75. Ryglice 1912 r. - słupowa 104 (działka nr 1604) ul. 11 Listopada 76. Ryglice Figura przydrożna NMP 1953 r. - (działka nr 1611) kapliczka domkowa pw. ul. 11 Listopada 77. Ryglice 1820 r. - Św. Jana Chrzciciela. (działka nr 1595/3) kapliczka przydrożna – NMP niepokalanie ul. Książęca 38 (działka 78. Ryglice 1906 r. - poczęta nr 1334/7) wraz z drzewami ul. Książęca 79. Ryglice krzyż przydrożny k. XIX w. - (działka nr 1341/10) kościół parafialny wraz z otoczeniem ul. Ks. J. Wyrwy 6 A-1252/M 80. Ryglice 1928 r. (w granicach (działka nr 1734/3) 23.03.2011. ogrodzenia) Figura - NMP ul. Ks. J. Wyrwy 81. Ryglice 1898 r. - Niepokalanie Poczęta (działka nr 1734/3 Kaplica MB królowej ul. Ks. J. Wyrwy 82. Ryglice XIX w. - Polski (działka nr 651/3) ul. Ks. J. Wyrwy 7 83. Ryglice Dom Tercjarski XIX/XX w. - (działka nr 650/1) Figura przydrożna - ul. Ks. J. Wyrwy 84. Ryglice 1891 r. - Serce Pana Jezusa (działka nr 1085/2) Figura przydrożna – ul. Ks. J. Wyrwy 23 85. Ryglice 1862 r. - Św. Jan Nepomucen (działka nr 661/1) ul. Piastowska 54 86. Ryglice dom 1920-1925 r. - (działka nr 594/2) Klasztor Dominikanek ul. Podkarpacka 1 87. Ryglice 1904 r. - (dawna ochronka) (działka nr 577/4) Figura przydrożna - ul. Podkarpacka 41 88. Ryglice I poł. XX w. - krucyfiks (działka nr 600) ul. Podkarpacka 55 89. Ryglice dom I poł. XX w. - (działka nr 616/2) ul. Podkarpacka 66 90. Ryglice dom I poł. XX w. - (działka nr 725/2) ul. Podkarpacka 80 91. Ryglice dom I poł. XX w. - (działka nr 728)

ul. Podkarpacka 80 . 92. Ryglice piwnica ok. poł . XX w. - (działka nr 728) ul. Rolnicza 70 Ryglice - Zespół dworsko- A-160 93. (działka II poł. XIX w. Brzeziny parkowy 15.07.1978. nr 703/1 i 705/3) Ryglice - Dwór w zespole ul. Rolnicza 70 A-160 94. II poł. XIX w. Brzeziny dworskim (działka nr 705/3) 15.07.1978. Ryglice - stajnia w zespole ul. Rolnicza 70 A-160 95. II poł. XIX w. Brzeziny dworskim (działka nr 705/3) 15.07.1978.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 51

Adres Numer rejestru Lp. Miejscowość Obiekt Czas powstania (nr działki) i data wpisu Ryglice - spichlerz w zespole ul. Rolnicza 70 A-160 96. II poł. XIX w. Brzeziny dworskim (działka nr 703/1) 15.07.1978. Ryglice - stodoła w zespole ul. Rolnicza 70 A-160 97. II poł. XIX w. Brzeziny dworskim (działka nr 703/1) 15.07.1978. ul. Rynek (działka nr 672, 673/7, 673/8, 673/10, 645/1, 645/3, 645/4, 646, Układ urbanistyczny 647/1, 1000/1, 1000/2, 98. Ryglice 1824-1934 r. - Rynku 999, 998, 997, 996/3, 994/1, 993/5, 985, 983/1, 982, 981, 980/2, 980/1, 977, 972/2, 562, 561/4, 561/1, 560/3) ul. Rynek 99. Ryglice Figura - Św. Florian 1830 r. - (działka nr 672) ul. Rynek 1 (działka 100. Ryglice Ujeżdżalnia koni poł. XIX w. - nr 643)

Kapliczka z figurą Św. ul. Tarnowska (działka 101. Ryglice 1831 r. - Jana Nepomucena. nr 94/2) Zespół pałacowo- ul. Tarnowska 23 XVII w., I poł. A-123 102. Ryglice parkowy (działka nr 510) XIX w. i XX w. 27.03.1969. Pałac w zespole ul. Tarnowska 23 XVII w., I poł. A-123 103. Ryglice pałacowo-parkowym (działka nr 510) XIX w. i XX w. 27.03.1969. Park w zespole ul. Tarnowska 23 A-123 104. Ryglice II poł. XIX w. pałacowo-parkowym (działka nr 510) 27.03.1969. ul. Tarnowska 23 A-161 105. Ryglice Spichlerz podworski 1757 r. (działka nr 509/3) 15.07.1978. Figura – ul. Tarnowska 23 106. Ryglice 1887 r. r. - MB z Dzieciątkiem (działka nr 510) Figura przydrożna - ul. Tarnowska (działka 107. Ryglice 1847 r. - Chrystus Nazareński nr 314) ul. Tuchowska 13 108. Ryglice dom I poł. XX w. - (działka nr 946/7) Kapliczka przydrożna ul. Tuchowska 13 109. Ryglice pw. Św. Kazimierza ok. 1813 r. - (działka nr 946/7) Królewicza ul. Tuchowska 47 110. Ryglice dom I poł. XX w. - (działka nr 929) ul. Tuchowska 50 111. Ryglice młyn I poł. XX w. - (działka nr 883) ul. Tuchowska (działka 112. Ryglice Grupa 5 figur 1830 r. - nr 933) Kapliczka domkowa ul. Węgierska (działka 113. Ryglice poł. XIX w. - pw. Św. Trójcy nr 1655/7) Zespół pałacowo- 10 114. Uniszowa k. XIX w. - parkowy (działka nr 141/1) 10 115. Uniszowa dwór k. XIX w. - (działka nr 141/1) 10 116. Uniszowa park k. XIX w. - (działka nr 141/1) 117. Uniszowa dom 15 (działka nr 115/3) I poł. XX w. - 118. Uniszowa obora 15 (działka nr 115/3) I poł. XX w. -

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 52

Adres Numer rejestru Lp. Miejscowość Obiekt Czas powstania (nr działki) i data wpisu 119. Uniszowa stodoła 15 (działka nr 115/3) I poł. XX w. - 120. Uniszowa dom 43 I poł. XX w. - Krzyż na postumencie 121. Uniszowa (działka nr 285) ok. 1894 r. - wraz z drzewostanem Kapliczka domkowa 122. Uniszowa pw. NMP 62 (działka nr 284/2) około 1920 r. - wraz z drzewostanem Kapliczka pw. Matki przed domem nr 19 123. Wola Lubecka I poł. XX w. - Boskiej Tuchowskiej (działka nr 421/4)

Kapliczka słupowa 124. Wola Lubecka (działka nr 37/3) 1926 r. - z krzyżem Kapliczka przydrożna 125. Wola Lubecka (działka nr 176) I poł. XX w. - pw. NMP Kapliczka słupowa pw. ul. Graniczna 126. Zalasowa Matki Boskiej przy domu nr 42 1912 r. - Tuchowskiej (działka nr 1192/3) ul. W. Jagiełły 127. Zalasowa Krzyż przydrożny I poł. XX w. - (działka nr 1610/2) Kapliczka przydrożna – ul. W. Jagiełły 31 128. Zalasowa Krucyfiks I poł. XX w. - (działka nr 1585/1) wraz z drzewostanem Figura przydrożna – ul. W. Jagiełły 56 129. Zalasowa Niepokalane Poczęcie 1903 r. - (działka nr 681) NMP wraz z drzewem Figura przydrożna – ul. W. Jagiełły 130. Zalasowa Chrystus Miłosierny przy domu nr 106 1928 r. - wraz z drzewami (działka nr 561/3) ul. Karpacka na skraju Figura przydrożna – pw. lasu, w okolicy domu 131. Zalasowa ok. poł. XX w. - NMP nr 70 (działka nr 1763) ul. Karpacka 132. Zalasowa cmentarz parafialny (działka nr 1700/1 poł. XIX w. - i 1700/2) budynek gospodarczy ul. Karpacka 133. Zalasowa na cmentarzu k. XIX w. - (działka nr 1700/1) parafialnym ul. Kazimierza Figura przydrożna – Wielkiego 134. Zalasowa NMP Niepokalanie 1918 r. - naprzeciw nr 46 Poczęta (działka nr 1754/1) ul. Kazimierza Figura przydrożna – Św. 135. Zalasowa Wielkiego 1909 r. - Józef z dzieciątkiem (działka nr 2091) ul. Kościelna 1 136. Zalasowa dom I poł. XX w. - (działka nr 1679) Kościół wraz ul. Kościelna 2 (działka A-190 137. Zalasowa zotoczeniem 1850 r. nr 1682) 25.04.1970. i drzewostanem ul. Kościelna 2 (działka A-190 138. Zalasowa Dzwonnica ok. 1850 r. nr 1682) 25.04.1970. ul. Kościelna 2 (działka 139. Zalasowa Plebania ok. 1857-1867 r. nr 1688/3)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 53

Adres Numer rejestru Lp. Miejscowość Obiekt Czas powstania (nr działki) i data wpisu ul. Kościelna 2 (działka 140. Zalasowa Budynek mieszkalny III ćw. XIX w. nr 1688/3) Kapliczka domkowa ul. Kościelna 141. Zalasowa pw. Serca Pana Jezusa za domem nr 4 pol. XIX w. - wraz z drzewami (działka nr 817/2) Kapliczka słupowa ul. Kościelna 142. Zalasowa I pol. XX w. - pw. NMP (działka nr 814) ul. Krasińskiego 8 143. Zalasowa dom pocz. XX w. - (działka nr 2728/2) ul. Krasińskiego 11 144. Zalasowa dom I pol. XX w. - (działka nr 2720) Kapliczka słupowa ul. A. Mickiewicza 21 145. Zalasowa I poł. XX w. - pw. NMP (działka nr 764/3) Kapliczka słupowa – ul. A. Mickiewicza 146. Zalasowa I poł. XX w. - krzyż (działka nr 363/2) Kapliczka słupowa ul. A. Mickiewicza 83 147. Zalasowa I poł. XX w. - pw. MB Częstochowskiej (działka nr 313/6) Cmentarz wojenny nr ul. Piastowska (działka 148. Zalasowa 1915 r. - 166 nr 2390) ul. Piastowska 125 149. Zalasowa dom I poł. XX w. - (działka nr 2989) ul. Piastowska 125 150. Zalasowa piwnica I poł. XX w. - (działka nr 2989) ul. Piastowska 125 151. Zalasowa stodoła I poł. XX w. - (działka nr 2989) Kapliczka słupowa ul. Sportowa 152. Zalasowa 1931 r. - pw. MB Częstochowskiej (działka nr 1756) Krzyż przydrożny ul. Tarnowska 153. Zalasowa XIX/ XX w. - wraz z drzewostanem (działka nr 1651) Figura przydrożna - ul. Tarnowska 1918 lub 154. Zalasowa - Chrystus Miłosierny (działka nr 128/1) 1948 r. ul. Tarnowska 171 155. Zalasowa dom I poł. XX w. - (działka nr 86) Figura przydrożna – pw. ul. Tuchowska 156. Zalasowa NMP 1905 r. - (działka nr 1907) wraz z drzewostanem ul. Zielona 12 157. Zalasowa dom I poł. XX w. - (działka nr 1784)

Obiekty wpisane do rejestru zabytków, wyszczególniono również w tabeli nr 3.

4. STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE

Na obszarze gminy Ryglice znajdują się 237 zewidencjonowane stanowiska archeologiczne datowane od epoki kamienia do epoki nowożytnej, które zestawiono w tabeli 5. Na podstawie kart ewidencyjnych stanowisk archeologicznych (KESA) ustalono lokalizację 235 stanowisk, co przedstawiono na załączniku graficznym IC. Na terenie gminy Ryglice znajdują się dwa stanowiska archiwalne o nieustalonej lokalizacji o numerze 106-68/1 w Ryglicach i 106-68/2 w Joninach.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 54

Tabela 5. Stanowiska archeologiczne na obszarze gminy Ryglice (stan na 31.01.2018 r.)

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

Bistuszowa

ślad osadnictwa mezolit

1. 1 106-67 87 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa neolit 2. 2 106-67 88 osada? prahistoria

ślad osadnictwa epoka kamienia 3. 3 106/67 89 ślad osadnictwa prahistoria

4. 4 106-67 90 ślad osadnictwa epoka kamienia

5. 5 106/67 91 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa neolit

6. 6 106/67 92 osada V brąz

osada prahistoria

osada IV-V brąz

7. 7 106/67 93 osada okres rzymski

osada prahistoria

ślad osadnictwa epoka kamienia 8. 8 106/67 94 ślad osadnictwa prahistoria

9. 9 106/67 95 ślad osadnictwa prahistoria

10. 10 106/67 96 ślad osadnictwa prahistoria

11. 11 106/67 97 osada neolit?

12. 12 106/67 98 ślad osadnictwa prahistoria

13. 13 106/67 99 ślad osadnictwa neolit?

osada prahistoria

14. 14 106/67 100 ślad osadnictwa epoka brązu – okres halsztacki

15. 15 106/67 101 osada późny okres rzymski

16. 16 106/67 102 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa prahistoria 17. 17 106/67 103 ślad osadnictwa późne średniowiecze

18. 23 107/67 58 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa neolit 19. 24 107/67 59 ślad osadnictwa nowożytna

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 55

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

ślad osadnictwa nieokreślona

ślad osadnictwa neolit 20. 25 107/67 60 ślad osadnictwa nieokreślona

21. 26 107/67 61 ślad osadnictwa neolit

22. 27 107/67 62 ślad osadnictwa neolit

23. 28 107/67 63 osada neolit

24. 29 107/67 69 ślad osadnictwa neolit

Joniny

25. 1 106-68 2 ślad osadnictwa późny okres rzymski

osada? środkowy neolit 26. 2 106-68 49 ślad osadnictwa prahistoria

osada prahistoria 27. 3 106-68 58 ślad osadnictwa późne średniowiecze

28. 4 106-68 73 ślad osadnictwa epoka kamienia

29. 5 106-68 74 osada późne średniowiecze

30. 6 106-68 75 ślad osadnictwa epoka kamienia

31. 7 106-68 76 osada późne średniowiecze

32. 8 106-68 77 osada późne średniowiecze

33. 9 106-68 78 ślad osadnictwa neolit

34. 10 106-68 79 ślad osadnictwa epoka kamienia

35. 11 106-68 88 osada późne średniowiecze

ślad osadnictwa prahistoria 36. 12 106-68 93 osada późne średniowiecze

osada późny neolit 37 14 106-68 102 wczesna epoka brązu osada średniowiecze

38. 15 106-68 103 ślad osadnictwa neolit

39. 16 107-68 16 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa prahistoria

40. 17 107-68 17 ślad osadnictwa późne średniowiecze XV- XVI w.

Kowalowa

osada późny neolit 41. 1 106-68 89 wczesna epoka brązu

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 56

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

osada późny neolit 42. 2 106-68 90 wczesna epoka brązu

ślad osadnictwa epoka kamienia 43. 3 106-68 92 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa prahistoria 44. 4 106-68 95 ślad osadnictwa późne średniowiecze

45. 5 106-68 96 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa prahistoria 46. 6 106-68 97 osada późne średniowiecze

osada późny neolit 47. 7 106-68 98 wczesna epoka brązu osada późne średniowiecze

48. 8 106-68 99 osada późne średniowiecze

ślad osadnictwa prahistoria 49. 9 106-68 100 osada późne średniowiecze

ślad osadnictwa neolit 50. 10 106-68 101 osada późne średniowiecze

51. 11 106-68 104 ślad osadnictwa epoka kamienia

52. 12 106-68 105 ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa epoka kamienia 53. 13 106-68 106 osada średniowiecze

54. 14 106-68 107 ślad osadnictwa epoka kamienia

55. 15 106-68 108 osada późne średniowiecze

56. 16 106-68 109 ślad osadnictwa prahistoria

57. 17 106-69 8 ślad osadnictwa epoka kamienia

58. 18 107-69 1 punkt osadniczy późne średniowiecze

59. 19 107-69 2 punkt osadniczy epoka kamienia

60. 20 107-69 3 punkt osadniczy późne średniowiecze

61. 21 107-69 4 punkt osadniczy nowożytność

osada późny neolit 62. 22 106-68 94 wczesna epoka brązu ślad osadnictwa średniowiecze

Lubcza

ślad osadnictwa środkowy neolit 63. 2 106-68 84 osada wczesna epoka brązu?

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 57

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

64. 3 106-68 85 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa środkowy neolit

osada schyłkowy neolit - 65. 4 106-68 86 wczesna epoka brązu

osada późne średniowiecze

66. 5 106-68 91 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa neolit 67. 6 106-69 9 ślad osadnictwa późne średniowiecze

68. 7 106-69 10 ślad osadnictwa późne średniowiecze

69. 8 106-69 11 ślad osadnictwa neolit - epoka brązu

70. 9 106-69 12 ślad osadnictwa neolit

71. 10 106-69 13 ślad osadnictwa epoka kamienia

72. 11 106-69 14 ślad osadnictwa prahistoria

73. 12 106-69 15 ślad osadnictwa epoka kamienia

74. 13 106-69 16 ślad osadnictwa późne średniowiecze

75. 14 106-69 17 ślad osadnictwa późne średniowiecze

76. 15 106-69 18 ślad osadnictwa późne średniowiecze

77. 16 106-69 19 ślad osadnictwa prahistoria

78. 17 106-69 20 ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa prahistoria 79. 18 106-69 21 neolit? ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa epoka kamienia – 80. 19 106-69 22 epoka brązu

ślad osadnictwa epoka kamienia 81. 20 106-69 23 ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa epoka kamienia 82. 21 106-69 24 ślad osadnictwa późne średniowiecze

83. 22 106-69 25 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa neolit 84. 23 106-69 26 osada prahistoria

85. 24 106-69 27 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa neolit

86. 25 106-69 28 ślad osadnictwa neolit lub wczesna epoka brązu

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 58

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

87. 26 106-69 29 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa prahistoria 88. 27 106-69 30 ślad osadnictwa późne średniowiecze

89. 28 106-69 31 ślad osadnictwa neolit

90. 29 106-69 32 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa neolit – epoka brązu 91. 30 106-69 33 osada epoka brązu

osada późne średniowiecze

ślad osadnictwa epoka kamienia 92. 31 106-69 34 (prawdopodobnie starsza)

ślad osadnictwa neolit 93. 32 106-69 35 ślad osadnictwa neolit lub początek epoki brązu

94. 33 106-69 36 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa neolit – epoka brązu 95. 34 106-69 37 ślad osadnictwa późne średniowiecze

96. 35 106-69 38 ślad osadnictwa okres nowożytny

97. 36 106-69 39 ślad osadnictwa wczesna epoka brązu

98. 37 106-69 40 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa schyłkowy paleolit (ew. mezolit) 99. 38 106-69 41 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa prahistoria

100. 39 106-69 42 ślad osadnictwa neolit – epoka brązu

101. 40 106-69 43 ślad osadnictwa epoka kamienia

102. 41 106-69 44 ślad osadnictwa epoka kamienia

103. 42 106-69 45 ślad osadnictwa prahistoria

104. 43 106-69 46 ślad osadnictwa epoka kamienia – epoka brązu

105. 47 106-69 50 ślad osadnictwa neolit?

106. 48 106-69 51 ślad osadnictwa późne średniowiecze

Ryglice

107. 1 106-68 1 ślad osadnictwa epoka kamienia

108. 2 106-67 114 ślad osadnictwa późne średniowiecze

109. 3 106-68 10 ślad osadnictwa neolit

110. 4 106-68 11 ślad osadnictwa epoka kamienia

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 59

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

111. 5 106-68 12 ślad osadnictwa epoka kamienia

112. 6 106-68 13 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa schyłkowy neolit – 113. 7 106-68 14 wczesna epoka brązu

osada neolit 114. 8 106-68 16 osada wczesna epoka brązu

ślad osadnictwa epoka kamienia 115. 9 106-68 17 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa neolit? 116. 10 106-68 18 osada późne średniowiecze

ślad osadnictwa prahistoria 117. 11 106-68 20 ślad osadnictwa późne średniowiecze

118. 12 106-68 21 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa środkowy neolit 119. 13 106-68 22 ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa prahistoria 120. 14 106-68 23 ślad osadnictwa późne średniowiecze

121. 15 106-68 24 ślad osadnictwa epoka kamienia

osada środkowy neolit 122. 16 106-68 25 osada późne średniowiecze

123. 17 106-68 26 ślad osadnictwa epoka kamienia

124. 18 106-68 27 osada neolit

ślad osadnictwa neolit 125. 19 106-68 28 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa prahistoria 126. 20 106-68 29 osada późne średniowiecze

osada środkowy neolit? 127. 21 106-68 30 osada późne średniowiecze

ślad osadnictwa neolit? 128. 22 106-68 39 osada prahistoria

ślad osadnictwa neolit? 129. 23 106-68 40 ślad osadnictwa wczesna epoka brązu

130. 24 106-68 41 osada neolit

131. 25 106-68 42 ślad osadnictwa neolit?

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 60

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

ślad osadnictwa średniowiecze

132. 26 106-68 43 ślad osadnictwa prahistoria

133. 27 106-68 44 osada neolit?

osada środkowy neolit? 134. 28 106-68 45 ślad osadnictwa średniowiecze

ślad osadnictwa neolit? 135. 29 106-68 46 ślad osadnictwa prahistoria

136. 30 106-68 47 ślad osadnictwa prahistoria

137. 31 106-68 48 ślad osadnictwa epoka kamienia

138. 32 106-68 50 ślad osadnictwa epoka kamienia

139. 33 106-68 51 ślad osadnictwa neolit

140. 34 106-68 52 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa nowożytna 141. 35 106-68 53 ślad osadnictwa neolit

142. 36 106-68 54 osada środkowy neolit

ślad osadnictwa neolit 143. 37 106-68 55 ślad osadnictwa późne średniowiecze

144. 38 106-68 56 osada neolit

ślad osadnictwa epoka kamienia 145. 39 106-68 57 ślad osadnictwa prahistoria

146. 40 106-68 59 osada późny okres rzymski

147. 41 106-68 60 osada późny okres rzymski

148. 42 106-68 61 osada późny okres rzymski

osada neolit? 149. 43 106-68 62 ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa środkowy neolit 150. 44 106-68 63 osada wczesna epoka brązu

osada środkowy neolit 151. 45 106-68 64 ślad osadnictwa późne średniowiecze

152. 46 106-68 65 osada neolit

153. 47 106-68 66 ślad osadnictwa neolit

osada prahistoria 154. 48 106-68 67 osada późne średniowiecze

155. 49 106-68 68 ślad osadnictwa epoka kamienia

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 61

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

ślad osadnictwa środkowy neolit 156. 50 106-68 69 osada prahistoria

ślad osadnictwa środkowy neolit 157. 51 106-68 70 osada prahistoria

158. 52 106-68 71 ślad osadnictwa epoka kamienia

159. 53 106-68 72 ślad osadnictwa neolit

160. 54 107-68 2 osada wczesna epoka brązu

161. 55 107-68 3 ślad osadnictwa epoka kamienia

162. 56 107-68 4 osada wczesna epoka brązu?

163. 57 107-68 14 ślad osadnictwa epoka kamienia

164. 58 107-68 15 ślad osadnictwa prahistoria

Uniszowa

ślad osadnictwa epoka kamienia 165. 1 106-67 112 ślad osadnictwa prahistoria

166. 2 106-67 113 ślad osadnictwa późne średniowiecze

167. 3 107-67 70 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa prahistoria 168. 4 106-67 104 ślad osadnictwa epoka brązu – okres halsztacki

169. 5 106-68 15 ślad osadnictwa epoka kamienia

osada? prahistoria 170. 6 106-68 19 ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa epoka brązu 171. 7 106-67 105 ślad osadnictwa późny okres rzymski

172. 8 106-67 106 ślad osadnictwa neolit

Wola Lubecka

173. 1 106-68 80 ślad osadnictwa prahistoria

osada późny neolit – 174. 2 106-68 81 wczesna epoka brązu

175. 3 106-68 82 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa epoka kamienia 176. 4 106-68 83 osada późne średniowiecze

177. 5 106-68 87 ślad osadnictwa późne średniowiecze XIV w.

ślad osadnictwa neolit 178. 6 105-68 68 ślad osadnictwa prahistoria

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 62

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

ślad osadnictwa prahistoria 179. 7 105-68 69 ślad osadnictwa nowożytne

ślad osadnictwa neolit 180. 8 105-68 70 ślad osadnictwa epoka brązu

181. 9 105-68 123 ślad osadnictwa prahistoria

182. 10 105-68 124 ślad osadnictwa późne średniowiecze XV w.

ślad osadnictwa prahistoria

183. 11 105-68 125 osada późne średniowiecze XV w.

ślad osadnictwa nowożytne

184. 12 105-68 126 ślad osadnictwa prahistoria

185. 13 105-68 127 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa epoka kamienia 186. 14 105-68 128 ślad osadnictwa późne średniowiecze

Zalasowa

187. 1 106-67 109 ślad osadnictwa prahistoria

188. 2 106-67 110 ślad osadnictwa epoka kamienia

189. 3 106-67 111 ślad osadnictwa prahistoria

190. 4 106-68 3 ślad osadnictwa prahistoria

191. 5 106-68 4 osada wczesna epoka brązu

ślad osadnictwa epoka kamienia 192. 6 106-68 5 ślad osadnictwa neolit

193. 7 106-68 6 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa późny neolit, 194. 8 106-68 7 wczesna epoka brązu

ślad osadnictwa epoka kamienia

195. 9 106-68 8 osada prahistoria

osada średniowiecze

ślad osadnictwa epoka kamienia 196. 10 106-68 31 osada późne średniowiecze

osada środkowy neolit

197. 11 106-68 32 osada wczesna epoka brązu

ślad osadnictwa późne średniowiecze

osada środkowy neolit 198. 12 106-68 33 ślad osadnictwa prahistoria

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 63

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

199. 13 106-68 34 ślad osadnictwa neolit

200. 14 106-68 35 ślad osadnictwa neolit

201. 15 106-68 36 osada neolit

ślad osadnictwa epoka kamienia 202. 16 106-68 37 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa epoka kamienia 203. 17 106-68 38 ślad osadnictwa późne średniowiecze

204. 18 105-68 20 osada prahistoria

ślad osadnictwa epoka kamienia 205. 19 105-68 21 ślad osadnictwa późne średniowiecze XV w.?

206. 20 105-68 22 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa neolit

207. 21 105-68 23 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa epoka kamienia

208. 22 105-68 24 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa neolit 209. 23 105-68 25 ślad osadnictwa prahistoria

210. 24 105-68 26 osada prahistoria

211. 25 105-68 27 ślad osadnictwa neolit /?/

ślad osadnictwa epoka kamienia

212. 26 105-68 28 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa późne średniowiecze

213. 27 105-68 29 ślad osadnictwa epoka kamienia

214. 28 105-68 30 osada prahistoria

215. 29 105-68 40 ślad osadnictwa neolit

216. 30 105-68 41 ślad osadnictwa epoka kamienia

217. 31 105-68 42 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa neolit

218. 32 105-68 43 osada późne średniowiecze XV-XVI w.

osada neolit 219. 33 105-68 44 ślad osadnictwa prahistoria

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 64

Nr stanowiska Nr stanowiska Typ stanowiska Chronologia Lp. Nr obszaru AZP w miejscowości na obszarze AZP

220. 34 105-68 45 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa neolit 221. 35 105-68 46 ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa neolit 222. 36 105-68 47 osada prahistoria

ślad osadnictwa neolit 223. 37 105-68 48 osada prahistoria

224. 38 105-68 49 ślad osadnictwa epoka kamienia

225. 39 105-68 50 ślad osadnictwa neolit

ślad osadnictwa neolit

226. 40 105-68 51 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa późne średniowiecze

ślad osadnictwa neolit

227. 41 105-68 52 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa późne średniowiecze

osada prahistoria 228. 42 105-68 53 jednodworcza

229. 43 105-68 54 ślad osadnictwa epoka kamienia

ślad osadnictwa epoka kamienia 230. 44 105-68 55 ślad osadnictwa prahistoria

231. 45 105-68 56 ślad osadnictwa epoka kamienia

232. 46 105-68 57 ślad osadnictwa epoka kamienia

233. 47 105-68 58 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa neolit 234. 48 105-68 64 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa prahistoria 235. 49 106-68 9 ślad osadnictwa średniowiecze

ślad osadnictwa epoka kamienia

236. 50 105-68 66 ślad osadnictwa prahistoria

ślad osadnictwa późne średniowiecze

237. 51 105-68 67 ślad osadnictwa neolit

Źródło: Karty ewidencji stanowisk archeologicznych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 65

5. DOBRA KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

Na obszarze gminy nie wskazuje się dóbr kultury współczesnej.

6. DZIEDZICTWO KULTURY NIEMATERIALNEJ, W TYM HISTORIA GMINY

Pierwotna osada leśna, której mieszkańcy zajmowali się produkcją smoły powstała w miejscu współczesnych Ryglic prawdopodobnie w XII wieku. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1301 roku, kiedy to Władysław Łokietek ustanowił właścicielami Ryglic Mikołaja Burzę i Wawrzyńca Kielanowskiego. Prawdopodobnie również wówczas powstała parafia w Ryglicach, choć pierwsza wzmianka pochodzi dopiero z 1351 r. Swą nazwę – Ryglice – osada zawdzięcza prawu pobierania opłat za przejazd miejscową drogą, którą ryglowano na noc, by uniknąć prób nielegalnego przejazdu. Dogodne położenie Ryglic przy szlaku wiodącym przez Podkarpacie na Ruś przyczyniło się do dynamicznego rozwoju gospodarczego osady od drugiej połowy XIV wieku. W okresie panowania Kazimierza Wielkiego nadano Ryglicom prawa miejskie magdeburskie. Najprawdopodobniej wówczas do miasta przybyli pierwsi Żydzi, którzy przyczynili się do rozwoju rzemiosła i handlu. W konsekwencji rozrostu centrum wytyczono rynek na kształt czworoboku, a Ryglice otrzymały prawo organizowania jarmarków. Do XVI wieku rozwój miasta był dynamiczny, kwitło rzemiosło i handel, pojawiły się młyny, karczmy, zakłady rzemieślnicze, szkoła i szpital. W XVII wieku rozwój Ryglic został zahamowany - miasto nawiedziły powodzie, mieszkańców zdziesiątkowała cholera, najazdy Szwedów, Kozaków i Tatarów spowodowały, że powszechnym problemem stał się głód. Kolejny wiek przyniósł imigracje ludności żydowskiej z Niemiec. Na wioskach zaczęły pojawiać się oddziały rosyjskie i konfederatów barskich, które pobierały kontrybucję. Powstały w XVII wieku dworek przebudowano w I połowie XIX wieku. W Ryglicach – Brzezinach powstał zespół dworsko-parkowy oraz cmentarz żydowski o powierzchni przekraczającej pół hektara. Wybudowano koszary dragonów oraz stajnie. Chrześcijańscy mieszkańcy wyspecjalizowali się w tkactwie, Żydzi rozwijali handel. Na początku XX wieku kierownictwo szkoły w Ryglicach objął społecznik Jan Wirtel, który przyczynił się m. in. do powstania pierwszej szkolnej biblioteczki - 200 książek przekazanych przez Krakowskie Towarzystwo Oświaty Ludowej. Wybudowano ochronkę i klasztor ss. Dominikanek, powstała biblioteka dla mieszkańców Ryglic i okolic, wybudowano linię telefoniczno-telegraficzną z Tuchowa do Ryglic. 26 lipca 1908 roku Jan Wirtel i Romuald Reinhold założyli pierwszą spółdzielnię – Kasę Stefczyka. Nową piętrową szkołę oddano do użytku 20 września 1912 roku. W listopadzie 1914 roku do Ryglic wkroczyły wojska rosyjskie, w noc wigilijną miała miejsce bitwa z armią austriacką. Okopy Rosjan znajdowały się tuż za zachodnią ściana rynku, a Austriaków w Uniszowej. Wojska rosyjskie były w ofensywie, wyparły Austriaków za rzekę Białą do Tuchowa, gdzie front stanął do maja 1915 roku. 2 maja doszło tam do jednej z największych bitew I wojny światowej – wojska austro- węgierskie oraz armia niemiecka gen. Mackensena przełamały pozycję Rosjan i zajęły Galicję i Królestwo kongresowe. Na terenie miasta powstał w 1916 roku cmentarz wojenny nr 167. W 1917 roku powstała w Ryglicach druga spółdzielnia – Składnica Kółek Rolniczych – założona staraniem proboszcza Jakuba Wyrwy. Dyrektorem kalkulacyjnym i towaroznawczym był dyrektor szkoły Jan Wirtel, który pracował bezinteresownie przez 3 lata. Spółdzielnia liczyła 800 członków i prowadziła duży sklep. Z dochodów

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 66 zakupiono największą stajnię po wojsku austriackim i zaadaptowano ją na magazyny i sklepy. Spółdzielnia działała do czasu dewaluacji pieniądza. 10 października 1918 roku ziemia tarnowska, w tym Ryglice odzyskały wolność po 146 latach niewoli. Szeroką działalność szkolną i pozaszkolną rozwinęło od 1922 roku Towarzystwo Szkoły Ludowej, które w Ryglicach założył Franciszek Dubiel. Wkrótce otworzono siedmioklasową szkołę powszechną imienia Stanisława Staszica, założono Kółko Rolnicze, reaktywowano Ochotniczą Straż Pożarną. Po rozpoczęciu II wojny światowej wojska niemieckie wkroczyły do Ryglic 7 września 1939 roku – przejechały przez miasto trzy dywizje pancerne. Jesienią Niemcy sprowadzili do Ryglic Polaków wygnanych z Wielkopolski, których ulokowano w szkole, budynku parafialnym i pomieszczeniach Towarzystwa Szkoły Ludowej, następnie rodziny zamieszkały u obywateli miasteczka. W 1940 roku niemieccy żandarmi spalili bożnicę żydowską, natomiast 22 lipca 1942 roku Niemcy wywieźli Żydów do getta w Tuchowie. 30 osób zastrzelono, resztę zniszczono w obozach w Bełżcu, Płaszowie i Oświęcimiu. Po 595 latach bytności Żydów w Ryglicach pozostał tylko kirkut – cmentarz. W wyniku działań wojennych zginęło 75 obywateli Ryglic narodowości polskiej. W sierpniu 1944 roku Niemcy spalili zachodnią część rynku, w styczniu 1945 roku pierzeję wschodnią wraz z budynkiem zabytkowego ratusza i wieżą zegarową z XIX wieku. 17 stycznia 1945 roku oddziały niemieckie wysadziły wszystkie trzy mosty i opuściły Ryglice. Po zakończeniu wojny nastąpił okres intensywnej odbudowy i rozbudowy. 1 stycznia 2001 roku decyzją Rady Ministrów Ryglice ponownie stały się miastem. Początki poszczególnych wsi gminy przedstawiają się następująco:  Bistuszowa – początki osady sięgają XII wieku, kiedy to królowa Judyta – druga żona Władysława Hermana, podarowała ją benedyktynom tynieckim;  Joniny – wieś lokowana na prawie niemieckim w XIV wieku, od początku we własności szlachty, pierwsza wzmianka pochodzi z 1407 roku;  Kowalowa – wieś lokowana na prawie niemieckim, należała do parafii ryglickiej ufundowanej w początkach XIV wieku przez ród Sulimów;  Lubcza – jedna z najstarszych osad w regionie, prawdopodobnie powstała w początkach panowania pierwszych Piastów, pierwsza historyczna wzmianka pochodzi z 1197 r. – Jan Długosz wspomina o „królewskiej wsi Lubcza”;  Uniszowa – wieś założona w XII wieku– wzmianka o podarowaniu osady Benedyktynom Tynieckim przez królowa Judytę, drugą żonę Władysława Hermana zawarta jest w dokumencie z 1105 roku kardynała Idziego, biskupa tuskulańskiego i legata papieża Kaliksta II;  Wola Lubecka – wieś szlachecka założona na przełomie XIV i XV wieku, wskazana w rejestrze podatkowym z 1504 roku; lokowana na prawie niemieckim;  Zalasowa – pierwsza wzmianka pochodzi z 1362 roku kiedy to część wsi kupił Rafał z Tarnowa od Michała z Kielanowic, w drugiej połowie XIV wieku przeszła w ręce Leliwitów Tarnowskich. Herb, flagę i pieczęć Ryglic opracowano w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii i archiwistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego i przyjęto przez Radę Gminy 26 marca 2001 roku. Urzędowy opis (blazonowanie) herbu gminy Ryglice brzmi: „W polu czerwonym miecz złoty sztychem w gorę, zwieńczony złotą koroną, po jego bokach dwie złote połowy koła egzekucyjnego z ośmioma kolcami”. Godło herbu tworzą atrybuty św. Katarzyny – patronki ryglickiej parafii. Miecz i koło egzekucyjne nawiązują do jej męczeńskiej śmierci, a korona podkreśla jej królewskie pochodzenie. Koło rozdzielone na dwie części nawiązuje do cudownego zniszczenia, któremu uległo ono podczas tortur zadawanych świętej. Osiem

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 67 kolców na kole można interpretować jako symbol ośmiu miejscowości wchodzących w skład gminy. Barwy herbu mają również walor symboliczny – czerwona tarcza herbowa to symbol męczeństwa świętej, złota to symbol światła, nieba, królewskości, mądrości i triumfu. Dawne nazwy miejscowości oraz źródła nazewnictwa są następujące:  nazwa miasta Ryglice według głównej hipotezy pochodzi od słowa „rygiel” - wraz z otrzymaniem praw własności do osady, jej właściciel nabywał prawo do pobierania opłat za przejazd miejscową drogą. Tę na noc ryglowano, by zabezpieczyć się przed niekontrolowanym przejazdem – stąd nazwa Ryglice;  Bistuszowa – nazwa pochodzi od germańskiego „bist us” – „na wyżynie” (wzniesieniu); przyrostek –owa odnosi się do faktu, iż były to ziemie królewskie z nadania;  Joniny – pierwsza wzmianka pochodzi z 1407 roku – w kronikach występują pod nazwą Janiny (wymieniony jest Piotr de Janyna);  Kowalowa – nazwa wsi patronimiczna, prawdopodobnie od nazwiska właścicieli miejscowości w średniowieczu – Kowalewskich;  Lubcza – nazwa Lubcza Górna, Lubcza Dolna funkcjonowały już w 1422 roku, w 1461 roku pojawiła się Lubcza Średnia, od XVIII wieku występuje w nazwie tylko Lubcza;  Uniszowa – nazwa wsi jest formą dzierżawczą od nazwy osobowej Uniesz (Uniesław), przypuszczalnie Judyta nadała klasztorowi w Tuchowie wieś z łac. Uniechowici z kmieciem Unochem; w 1389 roku przed sądem ziemskim wystąpił Mikosz Uneschowicz, więc pierwotna nazwa wsi brzmiała Unieszowice;  Wola Lubecka – w źródłach historycznych brak informacji o etymologii nazwy, przynależność administracyjna i kościelna była taka sama jak sąsiedniej Lubczy; przed XX wiekiem wzmiankowana jako Lubecka Wola;  Zalasowa – nazwa zalasowa istniała już prawdopodobnie w XIV wieku. Znani Rygliczanie to m.in.:  Stanisław Piotrowicz (?-1894) – duchowny, zesłaniec;  Franciszek Lisak (1874-1909) – rzeźbiarz;  Józef Nocek (1880-1955) – poeta, pisarz;  Józef Wydra (1904-1979) – rzemieślnik i spółdziecla, poseł na sejm PRL II kadencji;  Wacław Boratyński (1908-1939) – malarz, grafik;  Artur Stanisław Dubiel (1923-1998) – doktor nauk humanistycznych, literat;  Władysław Bobowski (ur. 1932) – biskup.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 68

ROZDZIAŁ VII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z REKOMENDACJI I WNIOSKÓW ZAWARTYCH W AUDYCIE KRAJOBRAZOWYM LUB OKREŚLENIA PRZEZ AUDYT KRAJOBRAZOWY GRANIC KRAJOBRAZÓW PRIORYTETOWYCH

Na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 4a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z rekomendacji i wniosków zawartych w audycie krajobrazowym lub określenia przez audyt krajobrazowy granic krajobrazów priorytetowych. Do czasu opracowania niniejszego studium, audyt krajobrazowy dla województwa małopolskiego nie został sporządzony. Z związku z powyższym identyfikacji krajobrazu i form jego ochrony dokonuje się na podstawie wartości krajobrazowych zidentyfikowanych w uwarunkowaniach.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 69

ROZDZIAŁ VIII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WARUNKÓW I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA

1. DEMOGRAFIA

Gmina Ryglice zamieszkiwana jest przez 11 696 osób (GUS, stan na 31.12.2016 r.). W 2001 r. Ryglice uzyskały prawa miejskie, w związku z czym obszar gminy podzielony został na miasto i obszar wiejski. Obecnie miasto Ryglice ma 2 849 mieszkańców, a obszar wiejski 8 847. Gęstość zaludnienia Gminy Ryglice to ok. 100 osób/km2. Jest ona niższa od średniej dla powiatu tarnowskiego wynoszącej 142 osób/ km2. Liczba mieszkańców w poszczególnych sołectwach gminy Ryglice jest zróżnicowana W 2014 roku przedstawiała się ona następująco:  Ryglice – 2920 mieszkańców,  Zalasowa – 3110 mieszkańców,  Lubcza – 2030 mieszkańców,  Kowalowa – 1018 mieszkańców,  Wola Lubecka – 859 mieszkańców,  Joniny – 814 mieszkańców,  Bistuszowa – 634 mieszkańców,  Uniszowa – 271 mieszkańców. Spośród miasta Ryglice i siedmiu sołectw należących do gminy Ryglice trzy wyróżniają się wielkością zaludnienia. Są to: Sołectwo Zalasowa z ponad trzema tysiącami mieszkańców, miasto Ryglice oraz Sołectwo Lubcza zamieszkałe przez ponad dwa tysiące osób. Sołectwo Kowalowa liczy niewiele ponad tysiąc mieszkańców, pozostałe sołectwa to średniej wielkości wsie z ludnością nie przekraczającą tysiąca osób. Najmniejszą liczbę ludności posiada Uniszowa, której liczba mieszkańców w 2014 r. wynosiła 281 osób. Po okresie wzrostu liczby mieszkańców (w 2001 r. gminę zamieszkiwało 11 301 osób) w ostatnich latach obserwuje się spadek liczby ludności. W 2014 r. liczba mieszkańców wynosiła 11723, w 2015 – 11708, a w 2016 – 11 696 osoby. Na zmniejszanie się liczby ludności składa się ujemny przyrost naturalny (-12 w roku 2016) oraz ujemne saldo migracji (-40 w tym samym roku). Dla porównania, na obszarze całego powiatu tarnowskiego w 2016 r. odnotowano dodatni przyrost naturalny (276), ujemne natomiast było saldo migracji ogółem (-4). Analizę dynamiki zmian liczby ludności przeprowadzono w oparciu o dane statystyczne dotyczące faktycznego miejsca zamieszkania z ostatnich 20 lat, czyli z okresu 1996-2016. Zmiany liczby ludności Gminy Ryglice z uwzględnieniem terenów miejskich i wiejskich prezentuje poniższy wykres i tabela.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 70

Wykres 1: Zmiany liczby ludności w Gminie Ryglice z uwzględnieniem terenów miejskich i wiejskich (stan na 31.12.2016).

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji Banku Danych Lokalnych GUS, 2017.

Tabela 7. Zmiany liczby ludności w gminie Ryglice z uwzględnieniem terenów miejskich i wiejskich w latach 1996-2016 (stan na 31.12.2016).

Wyszczególnienie 1996 2001 2006 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Liczba ludności 11 247 11 442 11 684 11 712 11 689 11 753 11 723 11 708 11 696 ogółem, w tym: miasto - 2 790 2 883 2 881 2 880 2 880 2 870 2 850 2 849 wieś 11 247 8 652 8 801 8 831 8 809 8 873 8 853 8 858 8 847 zmiana w stosunku do roku 28 -23 +64 -30 -15 -12 poprzedniego

Źródło. Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Liczba ludności w Gminie Ryglice w latach 1996-2011 wzrastała średnio o 155 na każde 5 lat. W latach 2011-2016 liczba ludności wahała się (różnice liczby ludności rok do roku wynosiły od -23 do +64), uzyskując średni przyrost +2 osoby na rok. W stosunku do roku 1996 odnotowano wzrost liczby ludności o 4,0%, natomiast w ciągu ostatnich 6 lat wzrost wyniósł 0,1%. Liczba ludności obszarów wiejskich w tym okresie wzrosła, natomiast w mieście Ryglice spadła. Spośród 8 miejscowości należących do gminy Ryglice, trzy z nich (Zalasowa, Ryglice, Lubcza) są wyraźnie najliczniej zaludnione.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 71

Porównanie zmian liczby ludności w Ryglicach i pozostałych gminach powiatu tarnowskiego przedstawia poniższa tabela.

Tabela 8. Zmiany liczby ludności gmin w powiecie tarnowskim w latach 2006-2016 (stan na 31.12.2016).

Gmina Typ gminy 2006 r. 2016 r. przyrost [%] Powiat tarnowski: - 193 781 200 886 3,8 Ciężkowice 11 049 11 202 1,4 gmina miejsko-wiejska Gromnik gmina wiejska 8 394 8 833 5,2 Lisia Góra gmina wiejska 13 734 15 086 9,8 Pleśna gmina wiejska 11 541 11 982 3,8 Radłów gmina miejsko-wiejska b.d. 9 765 - Ryglice gmina miejsko-wiejska 11471 11 696 2,0 Rzepiennik Strzyżewski gmina wiejska 6 800 6 756 -0,6 Skrzyszów gmina wiejska 13 113 14 130 7,8 Szerzyny gmina wiejska 8 231 7 955 -3,4 Tuchów gmina miejsko-wiejska 23 180 25 709 10,9 Wierzchosławice gmina wiejska 10 643 10 778 1,3 Wietrzychowice gmina wiejska 4 175 3 999 -4,2 Wojnicz gmina miejsko-wiejska 13 031* 13 436 3,0 Żabno gmina miejsko-wiejska 18 862 19 036 0,9 Zakliczyn gmina miejsko-wiejska 12 249 12 443 1,6

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017. *dane za 2007 r. Na tle pozostałych gmin powiatu tarnowskiego Ryglice cechuje średni wzrost liczby mieszkańców – ósmy w powiecie (na 16 gmin) i trochę niższy od średniej powiatu (3,8%).

Strukturę ludności pod względem płci obrazuje poniższa tabela. Tabela 9. Struktura ludności gminy Ryglice według płci (stan na 31.12.2016.). Ogółem Mężczyźni Kobiety 0gółem 11 696 5 807 5 889 0-4 lat 600 310 290 5-9 lat 701 355 346 10-14 lat 683 363 320 15-19 lat 796 421 375 20-24 lat 960 460 500 25-29 lat 923 468 455 30-34 lat 930 465 465 35-39 lat 840 432 408 40-44 lat 854 446 408 45-49 lat 776 402 374 50-54 lat 734 405 329

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 72

55-59 lat 693 362 331 60-64 lat 552 276 276 65-69 lat 485 211 274 70-74 lat 350 150 200 75-79 lat 324 132 192 80-84 lat 282 99 183 85 i więcej lat 213 50 163

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2016

W współczynnik feminizacji wynosi 101,0%. Wśród osób w wieku 35-59 lat dominują mężczyźni, natomiast kobiety przeważają w grupie osób powyżej 65 roku życia. Największe dysproporcje w strukturze płci poszczególnych grup wiekowych występują wśród osób, które ukończyły 70 rok życia. Graficzną interpretację struktury demograficznej mieszkańców w postaci piramidy płci i wieku przedstawia poniższy wykres.

Wykres 2. Piramida płci i wieku mieszkańców gminy Ryglice (stan na 31.12.2016).

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji Banku Danych Lokalnych GUS, 2017.

Struktura płci i wieku mieszkańców w 2016 roku wskazuje na starzenie się społeczeństwa. Udział ludności w wieku powyżej 65 lat wynosi 14,1%, z czego 61,2 % stanową kobiety. Mieszkańcy w wieku przedprodukcyjnym (14 lat i mniej) stanowią 17,0% ogółu mieszkańców, a poprodukcyjnym 16,5 % (60 lat kobiety, 65 mężczyźni). W 2016 r. najliczniejszą grupą są osoby w wieku 20-35 lat. W kolejnych latach liczebność roczników stopniowo malała - ilość osób w najliczniejszym przedziale wieku 20-24 lat wynosi obecnie 960, a liczebność w wieku 0-4 lat – 600 osób.

W 1996 roku sytuacja demograficzna była inna, co przedstawia poniższy wykres. Wykres 3: Piramida płci i wieku (stan na 1996 r.)

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 73

opracowanie własne na podstawie informacji Banku Danych Lokalnych GUS, 2017 W roku 1996 ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 26,1%, natomiast poprodukcyjnym 15,1%. W przedziale 0-55 lat liczebność poszczególnych roczników prawie zawsze rosła, a najliczniejsze obecnie roczniki znajdowały się jeszcze w wieku przedprodukcyjnym. Na przestrzeni lat 1996-2016 społeczeństwo Ryglic nabrało cech populacji starzejącej się. W ostatnich 20 latach liczebność grupy w wieku przedprodukcyjnym spadła o ok. 32%, podczas gdy liczebność osób w wieku produkcyjnym wzrosła o ok. 19%, a w wieku poprodukcyjnym o ok. 14%. Zmiany liczby ludności w latach 1996-2016 z uwzględnieniem płci przedstawia poniższa tabela.

Tabela 10. Dynamika zmian liczby ludności gminy Ryglice w latach 1996-2016 (stan na 31.12.2016). Wyszczególnienie 1996 2001 2006 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba ludności ogółem, w tym: 11 153 11 301 11 471 11 712 11 689 11 753 11 723 11 708 11 696 kobiety 5 661 5 713 5 797 5 901 5 877 5 919 5 902 5 895 5 889 mężczyźni 5 492 5 588 5 674 5 811 5 812 5 834 5 821 5 813 5 807 Współczynnik feminizacji 103,1 102,2 102,2 101,5 101,1 101,4 101,4 101,4 101,4 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Na przestrzeni lat 1996-2016 liczba kobiet zwiększyła się o 4,0%, natomiast populacja mężczyzn wzrosła o 5,7%. Współczynnik feminizacji, wskazujący na liczbę kobiet przypadających na 100 mężczyzn, wahał się od 103,1 do 101,1. Wartość wskaźnika jest determinowana głównie przez osoby po 65 roku życia - w 2016 roku w gminie Ryglice mieszkało 57,6% więcej kobiet niż mężczyzn w tej grupie wiekowej. Na dynamikę zmian liczby ludności wpływają takie składowe jak przyrost naturalny i saldo migracji. Ich analiza pozwala na ocenę rzeczywistego przyrostu liczby ludności. Poniższa tabela prezentuje przyrost naturalny w rozbiciu na liczbę urodzeń i zgonów.

Tabela 11. Przyrost naturalny w gminie Ryglice w latach 2001-2016 (stan na 31.12.2016).

Wyszczególnienie 2001 2006 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 74

Urodzenia 149 112 122 123 149 104 118 112 ogółem kobiety 74 50 64 58 72 48 63 49 mężczyźni 75 62 58 65 77 56 55 63 Zgony ogółem 96 108 91 102 102 117 114 124 kobiety 48 48 35 55 48 54 51 51 mężczyźni 48 60 56 47 54 63 63 73 Przyrost naturalny 53 4 31 21 47 -13 4 -12

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Przyrost naturalny w gminie Ryglice do 2013 r. utrzymywał się na poziomie dodatnim. Spadki przyrostu naturalnego nastąpiły w 2014 oraz 2016 roku. Na razie nie można wysnuć na tej podstawie wniosku, że przyrost naturalny w kolejnych latach będzie utrzymywał się na ujemnym poziomie – wyciągniecie go byłoby możliwe, gdyby ujemna wartość przyrostu wystąpiła kilka lat z rzędu. Należy uznać, że przyrost naturalny w ostatnich 6 latach ma dodatni wynik, wynoszący średnio +13 osób (średnia z lat 2011-2016). Na rzeczywisty przyrost ludności duże znaczenie ma również saldo migracji, przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 12. Migracje na pobyt stały w gminie Ryglice w latach 1996-2016 (stan na 31.12.2016).

Wyszczególnienie 1996 2001 2006 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Zameldowania w ruchu 72 56 95 104 77 82 66 98 69 wewnętrznym Wymeldowania w ruchu 99 85 85 112 100 93 87 83 103 wewnętrznym Saldo migracji -27 -29 10 -8 -23 -11 -21 15 -34 wewnętrznych Zameldowania z 3 1 5 9 0 5 4 b.d. 6 zagranicy Wymeldowania za 0 6 7 4 3 4 8 b.d. 12 granicę Saldo migracji 3 -5 -2 5 -3 1 -4 b.d. -6 zagranicznych Saldo migracji -24 -34 8 -3 -26 -10 -25 b.d. -40 ogółem

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Saldo migracji w latach 1996-2016 wykazywało znaczne wahania poziomu (od -50 w 2000 r. do +8 w 2010 r.). Średnie saldo migracji z tych lat wynosi -13,0. Od roku 2011 saldo migracji znajduje się stale na ujemnym poziomie, wynoszącym średnio –20,8 osoby (średnia z lat 2011-2016). Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 75

Podsumowując liczba ludności gminy Ryglice w ostatnich 6 latach nieznacznie się zmniejszyła. Za spadek odpowiada głównie utrzymujące się, ujemne saldo migracji. Średni przyrost naturalny z okresu ostatnich 6 lat jest dodatni, pomimo że po raz pierwszy odnotowano ujemny przyrost naturalny (w 2014 i 2016 r.).

Tabela 13. Prognoza liczby ludności powiatu tarnowskiego na lata 2020-2045 (prognoza z 2014 r.)

Wyszczególnienie 2020 2025 2030 2035 2040 2045 Prognoza liczby ludności 202 539 204 250 205 331 205 605 205 102 203 961

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Liczba ludności powiatu tarnowskiego w 2016 r. wynosiła 200 886 osób. Z prognoz liczby ludności opracowanych przez GUS dla powiatu tarnowskiego wynika, że do roku 2035 liczba ludności będzie rosła, a następnie spadała. Prognozowana liczba ludności w 2045 r. będzie jednak wyższa niż obecnie i wyniesie 203 961 osób, co stanowi wzrost o 0,7%.

2. Warunki mieszkaniowe

Analiza wieku mieszkań, wielkości mieszkania w stosunku do liczby zamieszkujących je osób, wyposażenia w infrastrukturę techniczną umożliwia ocenę warunków mieszkaniowych w Gminie Ryglice.

Tabela 14. Mieszkania w gminie Ryglice wg. okresu budowy budynku.

Rok budowy

do 1918 1918-1944 1945-1970 1971-1978 1979-1988 1989-2002 Liczba mieszkań 134 286 787 374 486 472 Powierzchnia użytkowa 7 211 16 359 59 822 36 044 53 043 52 227 mieszkań Przeciętna powierzchnia 53,81 57,20 76,01 96,37 109,14 110,65 użytkowa mieszkania [m2]

Źródło: Narodowy spis powszechny 2002, GUS 2016.

Narodowy Spis Powszechny z 2002 roku wykazał wzrost średniej powierzchni użytkowej, co świadczy o polepszeniu warunków mieszkaniowych i popularyzacji trendu budowania mieszkań większych niż 100 m2.

Informacje na temat wielkości mieszkań i liczby zamieszkujących je osób przedstawia poniższa tabela.

Tabela 15. Zasoby mieszkaniowe w gminie Ryglice w latach 1996-2016.

1996 2001 2006 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 76

liczba mieszkań, w 2 516 2 574 2 764 2 921 2 970 3 014 3 059 3 092 3 132 tym: miasto - - 738 781 795 803 810 817 830 wieś - - 2 026 2 140 2 175 2 211 2 249 2 275 2 302 izby, w tym: 8 251 8 557 10 968 11 995 12 293 12 553 12 822 13 020 13 251 miasto - - 3 117 3 372 3 454 3 506 3 552 3 596 3 673 wieś - - 7 851 8 623 8 839 9 047 9 270 9 424 9 578 powierzchnia 169 659 177 163 248 451 268 930 276 136 282 016 288 662 293 259 298 644 użytkowa, w tym: miasto - - 67 334 72 034 74 053 75 287 76 233 77 247 78 976 wieś - - 181 117 196 896 202 083 206 729 212 429 216 012 219 668 przeciętna liczba osób na 1 - - 4,15 4,01 3,94 3,90 3,83 3,79 3,73 mieszkanie przeciętna liczba - - 3,97 4,11 4,14 4,16 4,19 4,21 4,23 izb w mieszkaniu przeciętna powierzchnia - - 89,9 92,1 93,0 93,6 94,4 94,8 95,4 użytkowa 1 mieszkania [m2] przeciętna powierzchnia użytkowa - - 21,7 23,0 23,6 24,0 24,6 25,0 25,5 mieszkania na 1 osobę

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Od 1996 roku obserwowany jest trend wzrostu liczby mieszkań oraz coraz większej ich powierzchni użytkowej. W latach 2006-2016 przeciętna liczba izb w mieszkaniu wzrosła z 3,97 do 4,23. W tym samym okresie przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania wzrosła z 89,9 m2 do 95,4 m2. W 2016 roku na mieszkańca przypadało o 3,8 m2 powierzchni więcej niż w roku 2006. Statystyczne mieszkanie w Ryglicach ma 95,4 m2 powierzchni użytkowej i na jednego mieszkańca przypada 25,5 m2. Wyraźny jest wzrost zarówno liczby izb w mieszkaniach, jak i ich powierzchni użytkowej, w tym także powierzchni użytkowej przypadającej na jednego mieszkańca. Z kolei liczba osób przypadająca na 1 mieszkanie stale maleje, w 2016 roku wynosiła 3,73 osoby/mieszkanie. Warunki mieszkaniowe zależą od dostępności do mediów, dlatego analizie poddano odsetek mieszkańców posiadających dostęp do infrastruktury w latach 2006-2016, co przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 16. Odsetek mieszkańców gminy Ryglice posiadających dostęp do sieci infrastruktury w latach 2002- 2015. Odsetek mieszkańców Sieć 2002 2006 2011 2012 2013 2014 2015

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 77

wodociąg, w tym: 0,0 0,0 0,0 0,0 6,6 8,8 13,3 miasto 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 4,9 9,8 wieś 0,0 0,0 0,0 0,0 8,7 10,1 14,5 kanalizacja, w tym: 10,0 11,9 13,0 13,0 13,2 17,1 43,4 miasto 22,5 30,5 34,1 36,9 37,9 45,1 49,4 wieś 5,9 5,9 6,1 5,2 5,2 8,0 41,5 gaz, w tym: 61,3 54,9 57,1 57,1 56,7 56,2 56,1 miasto 54,3 51,4 56,0 55,7 55,5 55,0 54,6 wieś 63,6 56,1 57,5 57,6 57,1 56,6 56,5 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017. Wykres 4. Odsetek mieszkańców gminy Ryglice posiadających dostęp do sieci infrastruktury w latach 2002-2015.

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji Banku Danych Lokalnych GUS, 2017.

W roku 2015 z sieci wodociągowej na terenie gminy korzystało 13,3% mieszkańców. Dostęp do wodociągu na terenie miasta jest bardzo niski - 9,8%, w obszarze wiejskim – 14,5%. Prawie cała gmina zaopatrywana jest w wodę pobieraną ze studni kopanych i nielicznych wierconych. W przypadku dostępu do sieci kanalizacji uśredniony wskaźnik dla gminy wynosi 43,4%, a wskaźniki dla miasta i obszaru wiejskiego wynoszą odpowiednio 49,4% i 41,5%. Podczas gdy w mieście sieć kanalizacji była stopniowo rozwijana, to na obszarze wiejskim przeważająca część sieci

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 78

została zrealizowana w ostatnich latach. Z kolei dostęp mieszkańców do sieci gazowej jest stosunkowo wysoki i wyrównany (56,1%) – zarówno w mieście (54,6%) jak i na obszarze wiejskim (56,5%). W analizowanym okresie największe zmiany zaszły w dostępie mieszkańców wsi do kanalizacji, zwłaszcza w latach 2013-2015. W latach 2012-2015 udało się natomiast zwiększyć dostępność sieci wodociągowej. Gmina została zgazyfikowana w latach 90-tych ubiegłego wieku, stąd niewielkie wahania odsetka mieszkańców korzystających z sieci gazociągowej w analizowanym dziesięcioleciu, co można odczytywać jako wynik zwiększenia liczby przyłączy przy jednoczesnym braku realizacji nowych odcinków sieci rozdzielczej.

Tabela 17. Odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje techniczno-sanitarne w latach 2003-2016.

Wyposażenie Odsetek mieszkań w roku: mieszkania 2003 2007 2011 2012 2013 2014 2015 2016 wodociąg - miasto 88,9 89,2 89,6 89,8 89,9 90,0 90,1 90,2 wodociąg- wieś 84,9 85,3 86,8 87,0 87,2 87,5 87,6 87,7 łazienka - miasto 80,2 80,7 83,1 83,4 83,7 83,8 84,0 84,2 łazienka - wieś 73,0 73,7 77,3 77,7 78,0 78,4 78,6 78,9 centralne ogrzewanie - 58,9 60,0 63,8 64,4 64,9 65,2 65,5 66,0 miasto centralne ogrzewanie - 52,7 53,9 57,9 58,6 59,2 59,9 60,7 61,2 wieś Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017. Wykres 5. Odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje techniczno-sanitarne w latach 2003-2016.

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji Banku Danych Lokalnych GUS, 2016.

W 2016 roku 9,8% mieszkań w mieście i 13,3% mieszkań na wsi posiadało przyłącze do sieci wodociągowej. Z kolei odsetek mieszkań wyposażonych w instalację wodociągową wyniósł odpowiednio 90,2% w mieście i 87,7% na wsi. Różnice te pozwalają wyszacować jaka duża część mieszkań korzysta z własnych ujęć wody. Do 2015 roku dostęp do sieci kanalizacji zapewniono 43,4% mieszkańców, natomiast łazienkę posiadało 84,2% mieszkań w mieście i 78,9% na wsi. Funkcjonowanie zbiorników bezodpływowych (szamb) i przydomowych oczyszczalni ścieków jest zasadne na obszarach o niskim wskaźniku urbanizacji,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 79 gdzie ze względu na rozproszenie zabudowy realizacja sieci kanalizacyjnej jest nieekonomiczna. Mieszkania wyposażone są w instalacje centralnego ogrzewania stanowią 66,0% w mieście i 61,2% na wsi. Podsumowując warunki mieszkaniowe na terenie gminy Ryglice są raczej dobre. Mieszkania są duże, choć jeszcze nie wszystkie wyposażone są w podstawowe udogodnienia jak łazienka, centralne ogrzewanie czy bieżąca woda. Dalszej rozbudowy wymaga sieć wodociągowa i kanalizacyjna zarówno na obszarze wiejskim jak i miejskim.

3. STRUKTURA ZATRUDNIENIA I BEZROBOCIE

Strukturę zatrudnienia w gminie Ryglice przedstawia poniższa tabela. Tabela 18. Pracujący w gminie Ryglice w latach 1996-2016 i ich udział w ogólnej liczbie ludności. 1996 2001 2006 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba ludności 11 153 11 301 11 471 11 712 11 689 11 753 11 723 11 708 11 696 Pracujący, w tym: 536 492m 495 629 659 637 688 566 572 mężczyźni 214 182 m 171 246 235 207 251 161 174 kobiety 322 310 m 324 383 424 430 437 405 398 Pracujący [%] 4,81% 4,35% 4,32% 5,37% 5,64% 5,42% 5,87% 4,83% 4,89%

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017. m – zmiana metodologii

Liczba osób pracujących w gminie Ryglice jest dość niska. Powyższa tabela nie zawiera jednak danych o m.in. osobach pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie oraz zakładach osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą o liczbie pracujących do 9 osób. Stąd wniosek, że na terenie gminy przeważają właśnie te typy zarobkowania.

Strukturę bezrobocia w gminie obrazują poniższe tabele. Tabela 19. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w gminie Ryglice w latach 2003-2016 i ich udział w ogólnej liczbie ludności (stan na 31.12.2016). 2003 2007 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba ludności 11 403 11 457 11 712 11 689 11 753 11 723 11 708 11 696 Bezrobotni, w tym: 661 329 497 538 612 509 392 347 mężczyźni 315 116 203 239 280 231 146 117 kobiety 346 213 294 299 332 278 246 230 Bezrobotni w ogólnej 5,80% 2,87% 4,24% 4,60% 5,21% 4,34% 3,35% 2,97% liczbie ludności [%] Bezrobotni w liczbie ludności w wieku 10,3% 4,9% 7,0% 7,6% 8,5% 7,0% 5,4% 4,7% produkcyjnym [%]

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 80

Na przestrzeni lat utrzymuje się większy odsetek kobiet niż mężczyzn wśród osób bezrobotnych. W ostatnich latach poziom bezrobocia wyraźnie spadł, co jest zgodne w ogólnokrajową tendencją. Strukturę bezrobocia w powiecie na tle województwa i kraju obrazuje poniższa tabela. Tabela 20. Stopa bezrobocia w Polsce, województwie małopolskim i powiecie tarnowskim w latach 2005-2016. 2005 2008 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Polska 17,6 9,5 12,5 13,4 13,4 11,4 9,7 8,3 Województwo małopolskie 13,8 7,5 10,5 11,4 11,5 9,7 8,3 6,7 Powiat tarnowski 17,6 10,3 13,5 15,1 15,3 13,4 11,6 9,6 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2016.

W analizowanym okresie stopa bezrobocia w powiecie tarnowskim utrzymywała się na poziomie wyższym niż jej wartość dla kraju oraz województwa. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie tarnowskim wynosi 3 155,92 PLN, co odpowiada 73,6% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce. Na podstawie badania przeprowadzonego przez GUS w 2006 r., wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Ryglice 1095 osób wyjeżdżało do pracy do innych gmin, a 165 pracujących przyjeżdżało do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy było zdecydowanie ujemne. W gminie Ryglice na koniec 2016 roku zarejestrowanych było 626 podmiotów gospodarczych. Zdecydowana większość podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy to mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 osób (95,8%). Małe przedsiębiorstwa zatrudniające od 10 do 49 osób stanowią 3,5%. Na terenie gminy działa zarejestrowane są również 4 średniej wielkości przedsiębiorstwa (50-249 osób).

Tabela 21. Podmioty gospodarcze w gminie Ryglice wg form własności w roku 2016.

Udział w Liczba ogólnej liczbie podmiotów podmiotów Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo, w tym: 12 1,9% Sekcja A - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 12 1,9% Przemysł i budownictwo, w tym: 271 43,3% Sekcja B – górnictwo i wydobycie 1 0,2% Sekcja C – przetwórstwo przemysłowe 143 22,8% Sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, 0 0,0% parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz 0 0,0% działalność związana z rekultywacją Sekcja F - budownictwo 127 20,3% Usługi, w tym: 343 54,8%

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 81

Sekcja G – handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów 111 17,7% samochodowych, włączając motocykle Sekcja H – transport i gospodarka magazynowa 53 8,5% Sekcja I – działalność związana z zakwaterowaniem i usługami 9 1,4% gastronomicznymi Sekcja J – informacja i komunikacja 9 1,4% Sekcja K – działalność finansowa i ubezpieczeniowa 20 3,2% Sekcja L – działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 4 0,6% Sekcja M – działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 19 3,0% Sekcja N – działalność w zakresie usług administrowania i działalność 6 0,1% wspierająca Sekcja O – administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe 8 1,3% zabezpieczenia społeczne Sekcja P - edukacja 27 4,3% Sekcja Q – opieka zdrowotna i pomoc społeczna 26 4,2% Sekcja R – działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 8 1,3% Sekcja S i T – gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na 43 6,9% własne potrzeby Sekcja U – organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0,0%

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Przedsiębiorstwa działające w sektorze przemysłu i budownictwa stanowią 43,3% wszystkich podmiotów. Obszarem ich działalności jest przetwórstwo przemysłowe lub budownictwo. Cechą charakterystyczną gminy jest duża liczba podmiotów zajmujących się przetwórstwem drewna. Sektor usługowy obejmuje 54,8% podmiotów, z czego najwięcej zalicza się do sekcji G – handel detaliczny i hurtowy, naprawa pojazdów samochodowych, sekcji H – transport i gospodarka magazynowa oraz sekcji S i T – gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby.

Tabela 21. Podmioty gospodarcze w gminie Ryglice wg form własności w roku 2016.

Udział w ogólnej Liczba podmiotów liczbie podmiotów Sektor prywatny, w tym: 595 95,2% osoby fizyczne prowadzące działalności gospodarczą 526 84,2% spółki handlowe 14 2,2% spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 1 0,2% spółdzielnie 4 0,6%

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 82

fundacje 1 0,2% stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne 26 4,2% Sektor publiczny, w tym: 30 4,8% państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego ogółem 27 4,3% przedsiębiorstwa państwowe 0 0,0% spółki handlowe 0 0,0% spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 0 0,0%

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2016.

Podmioty gospodarcze sektora prywatnego stanowią 95,2% wszystkich podmiotów. Znacznie przeważają osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (84,2%). Wskaźniki poziomu przedsiębiorczości dla gminy Ryglice nie są wysokie, ale zbliżone do średnich wskaźników dla powiatu tarnowskiego. Liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON (53,5 na 1000 ludności) jest nieco niższa niż w powiecie (61,0 na 1000 ludności). W ramach opracowania Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Ryglice na lata 2016-2023 mieszkańcy gminy wskazali, że problemami, które wpływają na obniżenie potencjału rozwojowego gminy i jakości życia w gminie są migracje, szczególnie osób młodych oraz upadające rolnictwo. Tabela 22. Wskaźniki poziomu przedsiębiorczości w roku 2015. Osoby fizyczne Fundacje, Jednostki nowo Podmioty wpisane prowadzące stowarzyszenia zarejestrowane do rejestru REGON działalność i organizacje w rejestrze REGON na 1000 ludności gospodarczą na społeczne na 1000 na 1000 ludności 1000 ludności mieszkańców Województwo 109,7 9,6 79 3,65 małopolskie Powiat tarnowski 61,0 6,2 49 2,63 Ryglice 53,5 5,7 45 2,31 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

4. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

Na terenie gminy Ryglice funkcjonują następujące placówki oświatowe: 1) przedszkola:  Publiczne Przedszkole w Ryglicach,  Zespół Szkolno – Przedszkolny w Zalasowej; 2) szkoły podstawowe:  Szkoła Podstawowa w Ryglicach im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego,  Szkoła Podstawowa w Woli Lubeckiej,  Szkoła Podstawowa w Joninach im. Jana Pawła II,  Szkoła Podstawowa w Kowalowej,  Zespół szkół w Lubczy;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 83

3) gimnazja: Publiczne Gimnazjum Nr 1 w Ryglicach im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Wśród instytucji kulturalnych wiodącą rolę realizatora działań kulturalnych pełni Ośrodek kultury w Ryglicach. Filie znajdują się w Lubczy i Zalasowej. Ośrodek prowadzi różnorodne zajęcia, organizuje kursy, warsztaty, konkursy i wystawy. W gminie działają takie zespoły jak: Zespół Teatralny z Ryglic, zespoły taneczne „Hipnoza” i „Amazing”, grupa taneczna „Eliksir”, zespół ludowy „W Kuźni u Kowala”, zespół „Orion”, kabaret młodzieżowy „Chichot” oraz grupy kolędnicze. Na infrastrukturę społeczną w gminie Ryglice składają się ponadto: 1) Biblioteka Publiczna w Ryglicach, 2) ośrodki zdrowia:  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Broniek i Setkiewicz” lekarska spółka partnerska w Ryglicach,  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Berger i Sajdak” spółka partnerska lekarzy w Zalasowej,  Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Berger i Sajdak” spółka partnerska lekarzy w Lubczy. 3) domy, zakłady opieki społecznej, świetlice środowiskowe:  Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ryglicach,  Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Wsparcia Dziennego w Lubczy,  Środowiskowy Dom Samopomocy w Ryglicach. 4) kluby sportowe: KS „Ryglice”. Turystyka w Ryglicach opiera się na walorach krajobrazu, które wiążą się z położeniem gminy na północnym stoku Progu Karpackiego, w oparciu o Pasmo Brzanki. Nie bez znaczenia jest fakt położenia gminy w obrębie Strefy Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego oraz Parku krajobrazowego Pasma Brzanki. Tereny te charakteryzują się pagórkowatą rzeźbą terenu, z głęboko wciętymi dolinami. Walory krajobrazu powodują, że gmina nadaje się do rozwoju turystyki rowerowej i konnej. Na terenie gminy znajdują się dwie stadniny koni. Inne walory gminy to łagodny górski klimat oraz zabytki i historyczne miejsca, w tym zespoły dworsko-parkowe w Bistuszowej i Ryglicach, spichlerz Obiekty noclegowe w gminie Ryglice:  Dwór Bistuszowa,  Stacja Górskiej Turystyki Konnej „Agroryglice”  gospodarstwa agroturystyczne. Znakowane trasy turystyczne w gminie Ryglice to:  niebieska - Wielka Góra - Ryglice, biegnąca z centrum Ryglic na południe ul. Łokietka,  zielona – Góra Ptasie – Pod Ptasznikiem, biegnąca w Paśmie Brzanki. Przez gminę przebiega również najdłuższy szlak europejski – droga św. Jakuba do Santiago de Compostela w Hiszpanii. Trasy rowerowe to m.in.:  trasa rowerowa nr 1 „Zabytki” (zielona) o długości 7,8 km i przebiegu Rynek w Ryglicach – Uniszowa - Ryglice, na której trasie znajdują się dworek z końca XIX wieku, spichlerz dworski, cmentarz żydowski, cmentarz z I Wojny Światowej, miejsce rozstrzelania ks. Ulatowskiego z krzyżem oraz pomniki przyrody;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 84

 trasa rowerowa nr 2 „Ostry Kamień” (niebieska) o długości 28 km i przebiegu Rynek Ryglice – Joniny – Wola Lubecka – Zalasowa – Ryglice, o dużych walorach widokowych, na której trasie znajdują się kościół pw. Niepokalanego Serca NMP w Kowalowej, cmentarz z I Wojny Światowej, forma skałkowa „Ostry Kamień”, Stacja Górskiej Turystyki Konnej oraz liczne kapliczki i krzyże;  trasa rowerowa nr 3 „Wyczynowa” (czerwona) o długości 13,8 km i przebiegu Wola Lubecka – Lubcza – Wola Lubecka, o dużym stopniu trudności, na której trasie znajdują się punkt widokowy Góra Kokocz.

5. PRZESTRZEŃ PUBLICZNA

Do przestrzeni publicznych zaliczają się drogi, place, parki i skwery oraz obszary sportowo- rekreacyjne. Zestawienie tych przestrzeni tworzy specyficzną oprawę istniejących i przyszłych terenów zurbanizowanych i zabudowanych. Główne przestrzenie publiczne gminy, mające szczególne znaczenie społeczne i gospodarcze dla jej mieszkańców, koncentrują się w centrum miasta. Rynek w Ryglicach wraz przyległymi ulicami jest obszarem o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, umożliwiającym również nawiązywanie kontaktów społecznych. Podobną funkcję na wsiach pełnią ulice, na odcinkach przy których skupiają się różnego rodzaju obiekty usług publicznych i komercyjnych. Część miejscowości ma wyraźnie wykształcone centrum – obszar centralny Lubczy z kościołem i zespołem szkół czy rejon ul. Karpackiej i Kościelnej w Zalasowej. W pozostałych miejscowościach przestrzenie publiczne o szczególnym znaczeniu dla miejscowości to okolice wokół: kościoła w Joninach, szkoły i kościoła w Kowalowej, szkoły w Bistuszowej, szkoły i kościoła w Woli Lubeckiej. Obszary przestrzeni publicznych wymagają właściwych połączeń pieszych i rowerowych. Ponadto ich identyfikacja w przestrzeni za wyjątkiem obszaru centrum miasta winna zostać wzmocniona i podkreślona.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 85

ROZDZIAŁ IX UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA

1. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WYSTĘPOWANIEM OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH

Gmina Ryglice leży w strefie występowania udokumentowanych obszarów osuwiskowych i terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych. Ich powstawanie związane jest z układem warstw geologicznych (warstwy położone równolegle do kierunku spadku zbocza), nachyleniem i ekspozycją stoków. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na pojawianie się osuwisk jest przekształcenie środowiska naturalnego przez wycinkę lasów, budowę dróg w poprzek stoków oraz obciążanie stoków zabudową. Intensywne, trwające kilka dni opady, przyspieszają i intensyfikują proces powstawania osuwisk. Osuwiska powstają często w otoczeniu koryt nieuregulowanych cieków, których nurt w okresach wysokiego stanu wód podmywa stoki i wypłukuje materiał powodując osuwanie się wyżej położonych mas ziemi (boczna erozja rzeczna). Obszary zagrożone osuwaniem mas ziemnych oraz tereny osuwiskowe zostały wyznaczone w 2010r. i naniesione na „Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi” sporządzone przez Państwowy Instytut Geologiczny. Zagrożenia procesami osuwiskowymi występują na terenie całej gminy. Rejestracja osuwisk polegała na zidentyfikowała osuwiska z rozróżnieniem na ich aktywność oraz wielkość (poniżej lub powyżej 5 arów), a także wskazała obszary zagrożone ruchami masowymi. Osuwiska udokumentowano na stokach wierzchowin, są to w większości zsuwy strukturalne powstające na styku: zwietrzelina – skała macierzysta lub zsuwy ze ścinania w materiale warstwowanym. Osuwiska na terenie gminy zajmują zwykle powierzchnie powyżej 5 arów (wg portalu SOPO – 47), a większość z nich była nieaktywna w momencie rejestracji (2010 r.). Obszary osuwisk rozumiane są jako obszary osuwania się mas ziemnych, których wskazanie w studium jest wymagane zgodnie z przepisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Tereny te wskazano na rysunku IC. Osuwanie się mas ziemnych stanowi poważne i bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa ludności i jej mienia. W celu ograniczenia szkód i zniszczeń wywołanych ruchami masowymi konieczne jest podjęcie działań ograniczających możliwość realizacji nowej zabudowy na terenach objętych ryzykiem osuwiskowym, a także zachowanie środków ostrożności w trakcie realizacji przedsięwzięć mogących powodować podcięcie stoków i uaktywnienie osuwisk. W celu wzmocnienia i stabilizacji stoków wskazane jest zadrzewianie i zakrzewianie obszarów zagrożonych.

2. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WYSTĄPIENIEM POWODZI

Na niewielkim obszarze gminy występują tereny narażone na ryzyko powodzi, w tym tereny szczególnego zagrożenia powodzią, które zostały wskazane na rysunku IC, a wynikają z map zagrożenia powodziowego opracowanych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. Obejmują one fragment doliny rzeki Szwedki w miejscowości Bistuszowa, przy granicy z Tuchowem. W celu przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa ludności i jej mienia niezbędne jest ograniczenie

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 86

możliwości realizacji nowej zabudowy na tych obszarach oraz kształtowanie zagospodarowania terenu umożliwiającego odpływ wód powodziowych.

3. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z KATASTROFAMI KOMUNIKACYJNYMI I OCHRONĄ PRZECIWPOŻAROWĄ

Zagrożenie dla bezpieczeństwa ludności i jej mienia stanowi stan infrastruktury drogowej. Drogi w gminie są często wąskie, bez poboczy i w niedostatecznym stanie wyposażenia technicznego (np. oświetlenie), co podnosi ryzyko wystąpienia wypadków drogowych. Z tego powodu, w miarę możliwości należy dążyć do dostosowania szerokości dróg do obowiązujących przepisów - ich poszerzania i wymiany nawierzchni oraz realizacji poboczy, chodników, jak również ścieżek rowerowych. Na terenie gminy Ryglice funkcjonuje 6 ochotniczych straży pożarnych: w Ryglicach, Zalasowej, Woli Lubeckiej, Lubczy, Kowalowej i Joninach. Do jej zadań należy likwidowanie występujących zagrożeń, m.in. walka z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, np. skutkami silnych wiatrów, skutkami zalań obiektów i terenów, ratownictwo techniczne, zwłaszcza w wypadkach i katastrofach drogowych oraz ratownictwo chemiczne podczas wypadków w transporcie drogowym.

4. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z PRODUKCJĄ, SKŁADOWANIEM LUB PRZEŁADUNKIEM MATERIAŁÓW NIEBEZPIECZNYCH

Na obszarze gminy nie występują zakłady przemysłowe o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii ani składowiska odpadów niebezpiecznych. Przez gminę nie przebiegają trasy przewozu materiałów niebezpiecznych.

5. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE ZE SPOWOLNIENIEM TEMPA ROZWOJU GOSPODARCZEGO

Pośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa ludności i jej mienia stanowi spowolnienie lub zahamowanie tempa rozwoju gospodarczego, powodujące wzrost niekorzystnych zjawisk społecznych, takich jak bezrobocie i przestępczość. W ostatnich latach w powiecie zauważalny jest spadek liczby bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności gminy (z 4,60% w 2012 roku do 2,97% w 2016 roku), co świadczy o poprawiającej się sytuacji na rynku pracy. Ważną kwestią społeczną jest również poziom ubóstwa, które wywiera destrukcyjny wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy. W celu zapobiegania niekorzystnym zjawiskom gospodarczo-społecznym konieczna jest ciągła troska o zrównoważony rozwój gminy - racjonalne, sprzyjające inwestowaniu przeznaczanie terenów pod funkcje mieszkaniowe i gospodarcze.

6. ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z PRZESTĘPCZOŚCIĄ

Poczucie bezpieczeństwa mieszkańców uzależnione jest od zagrożenia przestępczością na obszarze danej jednostki terytorialnej. Za zapewnienie bezpieczeństwa na terenie gminy odpowiada Posterunek Policji w Ryglicach realizujący zadania z zakresu służb prewencyjnej i kryminalnej. Posterunek wchodzi w skład struktury organizacyjnej Komisariatu Policji w Tuchowie, będącego jednostką podległą Komendzie Miejskiej Policji w Tarnowie. Na podstawie statystyk policyjnych z lat 2011-2014 analiza trzech wskaźników: liczby przestępstw na 100 mieszkańców, liczby kradzieży i rozbojów na 100 mieszkańców, a także liczby kolizji drogowych na 100 mieszkańców, pozwoliła na ocenę poczucia bezpieczeństwa mieszkańców poszczególnych

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 87

jednostek osadniczych gminy Ryglice. Z przeprowadzonej analizy wynika, że najwięcej przestępstw ogółem na 100 mieszkańców odnotowano w sołectwach Wola Lubecka i Zalasowa. Najmniejszą liczbę kradzieży i rozbojów odnotowano w Joninach, natomiast najwięcej kolizji drogowych na 100 mieszkańców miało miejsce w sołectwach Zalasowa oraz Joniny. Policja prowadzi konsekwentną walkę z nietrzeźwymi kierowcami, jak również ściśle współpracuje z instytucjami działającymi na terenie gminy zabezpieczając imprezy plenerowe sportowe i kulturalne, a także biorąc udział w działalności edukacyjnej i profilaktycznej.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 88

ROZDZIAŁ X UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY

1. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH

Potrzeby gminy zidentyfikowano i wskazano w dokumentach gminnych, między innymi w Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Ryglice na lata 2011-2020 oraz Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Ryglice na lata 2016-2023. W strategii rozwoju gminy zawarto następującą wizję, określającą podstawowe wartości i dążenia: „Gmina Ryglice – gmina spokoju i zasobności, przyjazna dla mieszkańców oraz dla gości. Rozwinięta gospodarczo dzięki turystyce, rolnictwu i wytwórczości. Zagłębie inicjatyw i przedsiębiorczości”. Misją Gminy Ryglice jest dążenie do równomiernego, kompleksowego rozwoju w sołectwach poprzez zachowanie równowagi pomiędzy aktywnością gospodarczą opartą na solidnej bazie usługowo – gospodarczej i rolniczej, a ochroną środowiska przyrodniczego i kulturowego. W odniesieniu do misji gminy wskazano pięć głównych kierunków rozwojowych: 1) gospodarka turystyczna, 2) rozwój sektora rolnego, 3) przedsiębiorczość pozarolnicza, 4) rozwój zasobów ludzkich, 5) położenie, środowisko naturalne. Głównym kierunkom rozwojowym przyporządkowano następujące cele strategiczne i cele operacyjne: 1) cel strategiczny 1: poprawa atrakcyjności i konkurencyjności turystycznej Gminy Ryglice, w tym m. in.:  tworzenie pakietu ofert turystycznych (pakietowanie produktów turystycznych wraz z dystrybucją do segmentów rynku turystycznego),  zagospodarowania terenu na potrzeby alternatywnych form turystyki,  rozbudowa i modernizacja infrastruktury turystycznej (poszerzanie bazy noclegowej gminy Ryglice, rozbudowa sieci gastronomicznej, itp.),  podnoszenie poziomu jakości istniejących już produktów turystycznych,  aktywizacja rozwoju markowych produktów turystycznych w szczególności: turystyki biznesowej, turystyki kulturowej, turystyki na terenach wiejskich, turystyki rekreacyjnej,  podjęcie działania w kierunku rozbudowy istniejących szlaków turystyki aktywnej,  rozbudowa i poszerzenie zakresu usług placówek turystycznych i innych instytucji związanych z turystyką na terenie gminy Ryglice,  pielęgnowanie i promocja regionalnych tradycji ludowych,  wzmocnienie atrakcyjności bazy usług kulturalnych poprzez min. doposażenie i renowację obiektów, a także rewitalizację obszarów dziedzictwa kulturowego, 2) cel strategiczny 2: dostosowanie rolnictwa do gospodarki rynkowej:  wspomaganie działań dotyczących podnoszenia kwalifikacji sektora rolnego, dostosowania gospodarstw rolnych do zmian technologicznych i rynkowych w celu zwiększenia konkurencyjności produkcji rolnej gospodarstw,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 89

 wspieranie rozwoju agroturystyki,  stworzenie warunków sprzyjających powstawaniu gospodarstw ekologicznych,  wsparcie restrukturyzacji i rozwoju istniejących i nowych dziedzin gospodarki w celu zwiększenia produktywności i rentowności lokalizowanych w gminie podmiotów gospodarczych; 3) cel strategiczny 3: zwiększenie atrakcyjności posiadanych zasobów gminy, w tym m. in.:  stworzenie systemu zachęt inwestycyjnych dla inwestorów zewnętrznych, poprzez udostępnianie powierzchni do prowadzenia działalności gospodarczej i przygotowaniu terenów inwestycyjnych,  stworzenie korzystnych warunków prawno-finansowych dla rozwoju przedsiębiorstw i zakładania nowych podmiotów, modernizację i rozwój sektora MSP,  szeroka promocja walorów gminy w skali regionu i kraju eksponując jej unikatowy charakter i atrakcyjne oferty dla inwestorów i turystów; 4) cel strategiczny 4: modernizacja infrastruktury technicznej dla poprawy warunków życia mieszkańców gminy i sprostania wymaganiom rozwoju przedsiębiorczości:  rozbudowa sieci kanalizacyjnej, wodociągowej i gazowej,  remont i modernizacja infrastruktury drogowej (drogi, chodniki, oświetlenie, parkingi),  udostępnianie terenów pod nową zabudowę mieszkaniową dla potrzeb mieszkaniowych z przestrzeganiem wymagań ładu przestrzennego, zrównoważonego współistnienia z otaczającymi kompleksami leśnymi, oraz innymi cennymi elementami środowiska przyrodniczego; 5) cel strategiczny 5: wielofunkcyjny rozwój wsi:  aktywizacja potencjału zawodowego mieszkańców wsi i przeciwdziałanie wykluczaniu społecznemu,  wspomaganie działań dotyczących podnoszenia kwalifikacji sektora rolnego, dostosowania gospodarstw rolnych do zmian technologicznych i rynkowych w celu zwiększenia konkurencyjności produkcji rolnej gospodarstw,  wspomaganie działań edukacyjnych w zakresie edukacji dorosłych w związku z przekształceniami w rolnictwie, rozwojem turystyki i agroturystyki, działalnością gospodarczą i ekologią,  organizacja kursów i szkoleń służących zdobywaniu przez mieszkańców gminy nowych kwalifikacji w zawodach nierolniczych; 6) cel strategiczny 6: zaspokajanie potrzeb mieszkańców gminy w zakresie usług społecznych:  wspieranie rozwoju systemu ułatwień w dostępie do usług publicznych /ochrona zdrowia, pomoc socjalna/w ramach nowoczesnego modelu pomocy społecznej zarówno instytucjonalnej jak i pozarządowej,  wzmocnienie bazy oświatowej poprzez kompleksowe doposażenie szkół w pomoce dydaktyczne oraz zaplecze sportowe,  wspieranie inicjatyw lokalnych i ponadlokalnych w dziedzinie kultury na rzecz rozwoju wykorzystującego potencjał i tradycje gminy Ryglice; 7) cel strategiczny 7: zrównoważony rozwój przestrzenny gminy zapewniający dbałość o środowisko naturalne:  wspieranie działań dążących do osiągnięcia ładu ekologicznego poprzez ochronę i kształtowanie środowiska przyrodniczego w zgodzie z obowiązującymi normami i zaleceniami,  zagospodarowanie rekreacyjne lasów w zgodzie z wymogami ochrony przyrody i ochrony środowiska, przy zachowaniu zaleceń Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 90

 ochrona i utrzymanie różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych,  wdrożenie systemu selektywnej zbiórki odpadów wysegregowanych w miejscu ich wytwarzania, mających charakter surowców wtórnych,  zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz wdrożenie nowoczesnych systemów ich odzysku i unieszkodliwiania,  stworzenie systemu zachęt do ocieplania istniejących budynków i propagowanie budowy energooszczędnych domów,  racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. W strategii zidentyfikowano problemy przyporządkowane głównym kierunkom rozwojowym, które stanowią przeszkodę w ich realizacji: 1) gospodarka turystyczna:  konieczność rozwinięcia infrastruktury turystycznej,  brak bazy noclegowej na wysokim poziomie,  brak dobrej i taniej gastronomii,  słabe oznaczenie informacyjne dróg; 2) rozwój sektora rolnego:  słabo rozwiniętą sieć skupu i sprzedaży płodów rolnych,  niska efektywność rolnictwa,  brak wsparcia inwestycji mających na celu poprawę konkurencyjności gospodarstw rolnych - słaba promocja produktów rolnych,  niewystarczająca modernizacja gospodarstw rolnych,  niewystarczające wykorzystanie nowych technologii w produkcji żywności,  duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych,  brak specjalizacji produkcji rolnej; 3) przedsiębiorczość pozarolnicza:  mało rozwinięty system wspierania przedsiębiorczości,  słaba promocja gminy,  brak planów zagospodarowania przestrzennego,  słabe oznaczenie informacyjne dróg,  brak całkowitego skanalizowania gminy,  słaba infrastruktura w zakresie wodociągowania i kanalizacji,  brak wystarczającej ilości chodników przy drogach powiatowych, gminnych; 4) rozwój zasobów ludzkich:  wysoki odsetek zatrudnienia w rolnictwie,  niekorzystna struktura wykształcenia,  wysokie bezrobocie długotrwałe zarówno wśród mężczyzn, kobiet i ludzi młodych,  występowanie zjawiska dziedziczenia bezrobocia,  niska dostępność do kształcenia ustawicznego na obszarach wiejskich,  niski poziom wykształcenia bezrobotnych długotrwale;

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 91

5) położenie, środowisko naturalne:  mało wykorzystywane źródła odnawialne,  niewystarczająca liczba gminnych punktów zbierania odpadów,  degradacja środowiska naturalnego w wyniku działalności człowieka bez zabezpieczenia właściwych funkcji komunalnych,  brak skutecznej egzekucji prawa w zakresie ochrony środowiska.

W Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Ryglice na lata 2016-2023 dokonano szczegółowej diagnozy niekorzystnych zjawisk społecznych (w zakresie czynników społecznych, bezpieczeństwa, demograficznych, aktywności mieszkańców, dostępności infrastruktury społecznej) oraz techniczno- środowiskowych (w zakresie czynników gospodarczych, przestrzennych, techniczno-środowiskowych) w odniesieniu do poszczególnych sołectw. Jako miejsca o szczególnej koncentracji problemów wytypowano miejscowości Lubcza, Wola Lubecka i Joniny i na tej podstawie zaliczono je do obszaru zdegradowanego. W wymienionych miejscowościach na uwagę zasługiwały problemy związane z ogólnym korzystaniem ze środków pomocy społecznej, bezrobociem, ubóstwem. Niepokojąca jest również kwestia związana z niekorzystnymi zmianami demograficznymi, a w szczególności udział osób starszych, który w tych miejscowościach był najwyższy. Przy określeniu obszaru rewitalizacji wzięto pod uwagę indywidualne opinie mieszkańców oraz osób pełniących znaczące funkcje w różnych organizacjach i instytucjach zlokalizowanych na terenie gminy. Proces badawczy pozwolił określić lokalizację kluczowych problemów, a w konsekwencji wyznaczyć obszar rewitalizacji: centrum Lubczy oraz centrum Jonin. Problemy wskazane przez mieszkańców to:  migracja, szczególnie ludzi młodych,  upadające rolnictwo (nieprzystosowane do obecnej sytuacji),  brak miejsc z atrakcyjną ofertą kulturalną (na obszarach peryferyjnych),  niewystarczająca dostępność infrastruktury sportowej i rekreacyjnej,  niewystarczająca dostępność miejsc z odpowiednią opieką dzienną dla osób starszych i dzieci,  poczucie słabnących więzi rodzinnych i lokalnych,  słabe zagospodarowanie przestrzeni publicznych. W następnej kolejności w programie rewitalizacji zbadano potencjały, które można wykorzystać przeciwdziałając kryzysowi, a w konsekwencji wskazano branże, na których można oprzeć aktywizację społeczno-gospodarczą: branża turystyczna, związana z produkcją ekologicznej żywności, usługami opiekuńczymi czy rozwojem tradycyjnego na tych ziemiach przemysłu drzewnego. Jako główne cele działań rewitalizacyjnych wskazano: 1) cel strategiczny 1: Przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców z obszaru rewitalizacji poprzez tworzenie warunków do rozwoju społeczno-gospodarczego:  wspieranie tradycyjnych i innowacyjnych sektorów gospodarki na obszarze rewitalizacji (przemysł drzewny, zielona turystyka),  tworzenie warunków do rozwoju „srebrnej gospodarki” dla mieszkańców gminy i mieszkańców pobliskich aglomeracji w oparciu o potencjał przyrodniczo-krajobrazowy i wysokiej jakości personel; 2) cel strategiczny 2: Budowanie poczucia współodpowiedzialności i solidarności wewnątrz lokalnej wspólnoty:

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 92

 wsparcie osób dotkniętych biernością i wykluczeniem społecznym poprzez stwarzanie warunków do wychodzenia z sytuacji kryzysowych,  budowanie dialogu społecznego i wzmacnianie więzi społecznych; 3) cel strategiczny 3: podnoszenie jakości życia na obszarze rewitalizacji:  unowocześnienie infrastruktury i oferty sprzyjającej integracji społecznej,  tworzenie oferty usług społecznych odpowiadającej na potrzeby mieszkańców,  poprawa jakości i komfortu życia poprzez zapewnienie dostępu do dobrej jakości usług komunalnych. Lista zadań rewitalizacyjnych wyznaczonych w programie, a dotyczących aspektów przestrzennych przedstawia się następująco: 1) odtworzenie walorów architektonicznych i funkcjonalno-użytkowych zdegradowanego terenu w centrum wsi Lubcza wraz z rewitalizacją budynku dawnej ochronki, 2) rozbudowa Zespołu Szkół w Lubczy o pasywną salę gimnastyczną, 3) modernizacja stadionu sportowego w Joninach, 4) budowa altany z miejscem do grillowania i przyległym tarasem w Ryglicach, 5) budowa Domu Spokojnej Starości w Bistuszowej w gminie Ryglice. W Gminnym Programie Rewitalizacji wskazano również następujące projekty uzupełniające: 1) budowa parkingu przy kompleksie sportowo-rekreacyjnym Orlik w Kowalowej na dz. 294, 2) wymiana starych pieców na paliwa stałe na nowe kotły opalane gazem lub biomasą, 3) wymiana starych pieców na paliwa stałe na nowe kotły opalane paliwem stałym, 4) budowa ogrodzenia cmentarza komunalnego w Ryglicach, 5) konserwacja zabytkowego spichlerza w Ryglicach, 6) konserwacja przydrożnych kapliczek i krzyży, 7) kompleksowa modernizacja dróg gminnych, 8) rozbudowa infrastruktury drogowej, 9) współfinansowanie wymiany i utylizacji azbestu, opracowanie gminnego planu usuwania azbestu oraz jego inwentaryzacja na terenie gminy Ryglice, 10) wdrażanie systemu przydomowych oczyszczalni ścieków, 11) zagospodarowanie terenu toru motocrossowego, 12) wykonanie sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na terenie Zalasowej gminy Ryglice, 13) kompleksowy program uzupełnienia infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, 14) rozwój placówek zapewniających opiekę nad dziećmi (żłobek, przedszkole).

W związku z zadaniami sformułowanymi w dokumentach strategicznych gminy, w kierunkach zagospodarowania należy uwzględnić walory przyrodniczo-krajobrazowe, dążąc jednocześnie do umożliwienia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Ochrona walorów przyrodniczo- krajobrazowych ma szczególne znaczenie z uwagi na założenie rozwoju turystyki, w tym skierowanej do osób starszych. Istotne będzie więc utrzymanie atrakcyjności krajobrazowej obszaru, między innymi poprzez zachowanie charakteru obszarów wiejskich i odpowiednich relacji pomiędzy krajobrazem terenów zabudowanych i otwartych. Tereny zabudowy mieszkaniowej powinny być planowane z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza w kontekście dużego wyzwania, jakim jest realizacja sieci infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej na obszarze gminy. Ważnym aspektem jest

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 93

również wspieranie lokalnej przedsiębiorczości, w tym umożliwienie funkcjonowania i rozwoju działalności związanej z przeróbką drewna. W planowaniu zagospodarowania należy uwzględnić więc potrzebę wielokierunkowego rozwoju wsi. Gwarancja równoczesnego rozwoju infrastruktury technicznej, społecznej i gospodarczej zwiększy atrakcyjność terenów gminy, zapewni ochronę przed zagrożeniami i degradacją komponentów środowiska. W planowaniu zagospodarowania należy również uwzględnić zadania planowane na obszarach rewitalizacji w centrach miejscowości Lubcza i Joniny.

2. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY, UWZGLĘDNIAJĄCE W SZCZEGÓLNOŚCI: ANALIZY EKONOMICZNE, ŚRODOWISKOWE I SPOŁECZNE

Potrzeby i możliwości rozwoju gminy w ujęciu ekonomicznym przeanalizowano na podstawie uchwały budżetowej na 2017 r. Ustalono plan dochodów budżetu gminy w wysokości 44 451 863,71 zł oraz plan wydatków budżetu w wysokości 44 462 863,71 zł. Plan wydatków majątkowych opiewa na 2 325 742,71 zł, co stanowi 5,2% wszystkich wydatków. Struktura wydatków (z pominięciem kosztów poniżej 0,2%) kształtuje się następująco:  rolnictwo i łowiectwo  0,6%,  wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę – 0,4%, w tym:  dostarczanie wody – 0,4%,  transport i łączność  2,5%  lokalny transport zbiorowy – 0,2%,  drogi publiczne powiatowe – 0,8%,  drogi publiczne gminne  1,3%,  turystykę  1,0%, w tym:  zadania w zakresie upowszechniania turystyki  1,0%,  gospodarka mieszkaniowa  0,7%, w tym:  gospodarka gruntami i nieruchomościami  0,7%,  działalność usługowa  0,7%, w tym:  plany zagospodarowania przestrzennego  0,3%,  administracja publiczna  7,2%, w tym:  urzędy wojewódzkie  0,3%,  rady gmin  0,2%,  urząd gminy  6,4%,  bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa  0,8%, w tym ochotnicze straże pożarne  0,8%,  obsługa długu publicznego  1,3%,  różne rozliczenia  1,5%,  oświata i wychowanie  33,9%, w tym:  szkoły podstawowe  16,2%,  przedszkola  2,7%,  inne formy wychowania przedszkolnego  0,2%,  gimnazja  8,6%,  dowożenie uczniów do szkół  0,7%,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 94

 stołówki szkolne i przedszkolne  2,6%,  realizacja zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży  0,9%,  ochrona zdrowia  0,2%, w tym przeciwdziałanie alkoholizmowi  0,2%,  pomoc społeczna  5,1%, w tym:  ośrodki wsparcia  0,8%,  domy pomocy społecznej  1,4%,  zasiłki okresowe, celowe i pomoc w naturze oraz składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe  0,3%,  zasiłki stałe  0,3%,  ośrodki pomocy społecznej  2,1%,  pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej  0,3%,  edukacyjna opieka wychowawcza  1,0%, w tym świetlice szkolne  0,9%,  rodzina  31,7%,  świadczenie wychowawcze  20,9%,  świadczenia rodzinne, świadczenie z funduszu alimentacyjnego oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego  10,3%,  wspieranie rodziny  0,5 %,  gospodarka komunalna i ochrona środowiska  7,7%, w tym:  gospodarka ściekowa i ochrona wód  3,1%,  gospodarka odpadami  2,5%,  oczyszczanie miast i wsi  0,6%,  ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu  0,3%,  oświetlenie ulic, placów i dróg  1,1%,  kultura i ochrona dziedzictwa narodowego  2,0%, w tym:  domy i ośrodki kultury, świetlice i kluby  1,2%,  biblioteki  0,6%,  kultura fizyczna  1,2%. W wydatkach gminy wyraźny jest wysoki udział kosztów związanych z oświatą (33,9%) i pomocą rodzinie (31,7%), która obejmuje m.in. wydatki ponoszone na świadczenia wychowawcze (program 500+). Wydatki na utrzymanie szkół i urzędów oraz pomoc społeczną pochłaniają 65,6% środków, którymi dysponuje gmina. Stosunkowo wysoki jest również udział wydatków związanych z gospodarką komunalną i ochroną środowiska (7,7%). Na czwartym miejscu w strukturze wydatków znajdują się koszty ponoszone na administrację publiczną (7,2%). Budżet gminy, podobnie jak dokumenty strategiczne, wskazuje na potrzebę inwestycji związanych z infrastrukturą wodociągową i sanitarną. W budżecie na 2017 r. wśród wydatków majątkowych związanych z zagospodarowaniem terenu gminy założono projekt kanalizacji kablowej w Zalasowej, budowę sieci wodociągowej w Zalasowej, budowę sieci kanalizacji sanitarnej z przepompowniami w Zalasowej, przebudowę dróg gminnych do gruntów rolnych, rewitalizację wsi Lubcza, budowę chodników, budowę drogi Lubcza centrum – Czarna Wieś, poszerzenie nawierzchni drogi w Woli Lubeckiej, budowę parkingu przy Szkole Podstawowej w Woli Lubeckiej, budowę altany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 95

rekreacyjnej w Ryglicach, wykonanie monitoringu na terenie gminy, budowę sali sportowej w Bistuszowej, przebudowę Szkoły Podstawowej w Joninach na potrzeby adaptacji pod otwarcie przedszkola oraz budowę Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Z planu wydatków majątkowych wynika, że gmina w ramach posiadanych środków inwestuje w ochronę środowiska (rozwój sieci wodociągowej i sanitarnej, punkt zbiórki odpadów), rozwój i obsługę terenów zabudowanych (inwestycje drogowe, rozwój sieci wodociągowej i sanitarnej) oraz infrastrukturę społeczną, edukacyjną i turystyczną (rewitalizacja wsi, budowa altany, inwestycje w szkołach). Z analizy całej uchwały budżetowej wynika, że potrzeby i możliwości rozwoju gminy związane są głównie z tworzeniem dobrych warunków zamieszkania – zapewnieniu infrastruktury technicznej i drogowej, dostępu i wysokiej jakości usług edukacyjnych, rozwijaniu infrastruktury społecznej i kulturalnej oraz zapewnieniu wsparcia w postaci różnych form pomocy społecznej. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy w ujęciu społecznym zostały szczegółowo przeanalizowane w rozdziale VII, dotyczącym warunków i jakości życia mieszkańców, w podziale na następujące zagadnienia: demografii, warunków mieszkaniowych, struktury zatrudnienia i bezrobocia oraz infrastruktury społecznej. Analizy demograficzne wykazały, że liczba ludności całej gminy w latach 1996-2011 odnotowała wzrost o średnio 31 osób na rok. Z kolei w ostatnich 6 latach liczba ludności wahała się (różnice liczby ludności rok do roku wynosiły od -23 do +64), uzyskując średni przyrost +2 osoby na rok, co oznacza, że liczba ludności utrzymuje się na tym samym poziomie. Na dynamikę zmian liczby ludności wpływa przyrost naturalny, który w okresie ostatnich 6 lat wykazywał zarówno wartości dodatnie jak i ujemne, uzyskując średnią na poziomie +13 osób na rok. Negatywnie na liczbę ludności gminy wpływa saldo migracji, które od roku 2011 znajduje się stale na ujemnym poziomie. W związku z tym jednym z celów polityki przestrzennej powinno być przeciwdziałanie odpływowi mieszkańców poprzez zwiększenie atrakcyjności zamieszkiwania na terenie gminy – stworzenie warunków do rozwoju mieszkalnictwa i rynku pracy, zwiększenie dostępności do różnorodnych usług oraz dbanie o wysoką jakość środowiska i przestrzeni publicznych. Z analiz demograficznych wynika, że w okresie 2011-2016 liczba ludności miasta spadła o 34 osoby, podczas gdy na obszarze wiejskim rosła o 46 osób (przy proporcji: ludność miasta wynosi niecałe 25% ludności gminy). Może to świadczyć o tym, że tereny wiejskie stanowią atrakcyjniejsze miejsce do zamieszkania. Potwierdza to wysoka oraz stale rosnąca średnia powierzchnia mieszkań. Dzieje się tak pomimo bariery, jaką dla rozwoju zabudowy mieszkaniowej na obszarach wiejskich jest dużo niższa niż w mieście dostępność sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Gmina Ryglice ma słabo wykształcony rynek pracy, o czym świadczy m.in. fakt, że znacznie więcej osób wyjeżdża do pracy poza gminę, niż do niej przyjeżdża. Wskaźniki poziomu przedsiębiorczości dla Ryglic nie są wysokie, ale zbliżone do średnich wskaźników dla powiatu tarnowskiego. Problemami, które wpływają na obniżenie potencjału rozwojowego gminy i jakości życia w gminie są migracje, szczególnie osób młodych oraz odchodzenie od rolnictwa. Czynnikiem wpływającym na rozwój gminy jest bliskość miasta Tarnowa. Z jednej strony Tarnów oferuje rynek pracy mieszkańcom gminy, z drugiej sytuacja ta nie przyczynia się do rozwoju liczby przedsiębiorstw na terenie Ryglic. Gmina może jednak stanowić tzw. sypialnię dla Tarnowa, co potwierdza fakt, że najliczniej zamieszkałą miejscowością gminy jest położona najbliżej miasta Zalasowa. Ważnymi czynnikami przemawiającymi za sprowadzeniem się do Ryglic są walory krajobrazu, czyste

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 96

środowisko i niski stopień zurbanizowania. Z powyższego wynika, że gmina Ryglice ma potencjał jako miejsce do mieszkania. Jego właściwe wykorzystanie m.in. poprzez stymulowanie procesów przestrzennych może ograniczyć niepokojące zjawiska demograficzne, głównie ujemne saldo migracji. Potrzebę rozwoju terenów mieszkaniowych potwierdzają wnioski o zmianę studium w celu przeznaczenia terenu pod zabudowę. Ponadto należy wziąć pod uwagę planowaną drogę wojewódzką Tuchów – Ryglice, która w znacznym stopniu zwiększy dostępność komunikacyjną gminy, a mieszkańcom umożliwi przemieszczanie się w celach zarobkowych oraz ułatwi transport towarów. Duże znaczenie będzie miało skrócenie czasu dojazdu do Tarnowa przez Tuchów. Może to spowodować z jednej strony osiedlanie się nowych mieszkańców na terenie gminy, a z drugiej ograniczenie emigracji zarobkowej obecnych mieszkańców. Droga ekspresowa jest również szansą na przyciągnięcie nowych inwestycji produkcyjnych. Podsumowując, w gminie występuje potrzeba rozwoju zabudowy z dogodnym dostępem do sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej. Rozwój terenów zabudowy mieszkaniowej i wzrost liczby mieszkańców przełożą się również na większe zapotrzebowanie na usługi, w tym usługi społeczne (a co za tym idzie tworzenie nowych miejsc pracy). Można więc założyć, że zwiększenie liczby mieszkańców wymagać będzie wskazania nowych terenów zabudowy usługowej i produkcyjnej. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy Ryglice w ujęciu środowiskowym przeanalizowano biorąc pod uwagę elementy przyrodnicze prawnie chronione, elementy środowiskowe i krajobrazowe. W gminie ochronie prawnej podlegają Park Krajobrazowy Pasma Brzanki, Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego, dwa obszary Natura 2000, Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Kokocz oraz pomniki przyrody. Największym walorem gminy jest jej malowniczy krajobraz, wynikający ze zróżnicowanego ukształtowania terenu, charakteryzującego się występowaniem licznych pagórków poprzecinanych obniżeniami terenu i zadrzewieniami. Cechą charakterystyczną krajobrazu gminy jest też stosunkowo rozproszona zabudowa, zwłaszcza zagrodowa. W związku z walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi, rozwój przestrzenny gminy powinien być prowadzony w sposób zrównoważony (respektujący istniejące walory) i z zachowaniem zasad ładu przestrzennego. Zabudowy nie powinno się planować w miejscach cennych ciągów ekologicznych, które tworzone są przez doliny rzek i potoków, obniżenia terenu, lasy i zadrzewienia. Tereny przeznaczane pod zabudowę powinny tworzyć stosunkowo zwarte obszary, co zapobiegnie nadmiernemu rozwojowi zabudowy w terenach o przeważającej funkcji rolniczej. W związku z powyższym, obszary wiejskie najbardziej predysponowane do przeznaczenia na cele budowlane to tereny nieużytków i tereny rolne bezpośrednio sąsiadujące z istniejącą zabudową, posiadające dostęp do istniejących dróg i infrastruktury technicznej. Na obszarze miejskim z kolei wskazane jest zwiększenie intensywności wykorzystania go na funkcje budowlane, zwłaszcza w ścisłym centrum. Równocześnie należy dążyć do zachowania obszarów biologicznie czynnych w postaci terenów zieleni urządzonej.

3. PROGNOZY DEMOGRAFICZNE, W TYM UWZGLĘDNIAJĄCE, TAM GDZIE TO UZASADNIONE, MIGRACJE W RAMACH MIEJSKICH OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO

Analizy obecnej sytuacji demograficznej gminy wykazały, że liczba ludności w ostatnich latach utrzymuje się prawie na tym samym poziomie (średni wzrost o 2 osoby/rok w ciągu ostatnich 6 lat).

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 97

Podczas gdy przyrost naturalny w latach 2011-2016 wahał się i wynosił średnio +13 osób/rok, to saldo migracji na pobyt stały jest wyraźnie ujemne. Z związku z tym, za obecne zmiany liczby ludności odpowiada głównie odpływ mieszkańców.

Tabela 13. Prognoza liczby ludności powiatu tarnowskiego na lata 2020-2045 (prognoza z 2014 r.)

Wyszczególnienie 2020 2025 2030 2035 2040 2045

Prognoza liczby ludności 202 539 204 250 205 331 205 605 205 102 203 961

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2017.

Prognoza demograficzna opracowana w 2014 r. przez GUS dla powiatu tarnowskiego przedstawiona została w tabeli nr 13 w rozdziale VII uwarunkowań studium. Wynika z niej, że do roku 2035 liczba ludności urośnie o ok. 1,5%, jednak w późniejszych latach zacznie spadać. Prognozowana liczba ludności w 2045 r. będzie jednak wyższa niż obecnie i wyniesie 203 961 osób, co stanowi wzrost o 0,7%. Na podstawie tych danych obliczono prognozę ludności GUS dla gminy Ryglice. Podczas gdy prognozy demograficzne GUS w perspektywie kilku najbliższych lat należy uznać za wysoce prawdopodobne, to w perspektywie 30-letniej tendencje zmiany liczby ludności mogą ulec korektom. W związku z tym przyjęto, że prognoza demograficzna GUS nie może być jedynym czynnikiem branym pod uwagę przy szacowaniu liczby ludności. Właściwie prowadzona polityka gminy, w tym polityka przestrzenna jest w stanie przeciwdziałać negatywnym zjawiskom demograficznym, takim jak niski przyrost naturalny czy migracyjny odpływ mieszkańców. Na prognozowaną liczbę ludności będą miały wpływ również czynniki zewnętrzne, takie jak potencjał rozwojowy regionu, ogólnokrajowe zjawiska społeczno-gospodarcze oraz działania rządowe zmierzające do poprawy sytuacji demograficznej kraju. Ważnym potencjałem gminy jest planowana droga wojewódzka Tuchów – Ryglice. Zakłada się, że polityka przestrzenna gminy, polegająca m.in. na tworzeniu atrakcyjnej oferty terenów usługowych i produkcyjnych zlokalizowanych wzdłuż dróg na Tarnów i Tuchów, spowoduje ściągnięcie inwestycji i powstanie nowych miejsc pracy. Lokalizacja zakładów produkcyjnych i firm usługowych może odwrócić ujemne wskaźniki migracji w pierwszym okresie, a w dalszym przynieść wzrost liczby mieszkańców. Zakładając, iż w wieku produkcyjnym znajduje się prawie 63% mieszkańców gminy, a wskaźnik zatrudnienia to tylko 49 osób na 1000 mieszkańców, to zakładając, iż z grupy produkcyjnej, która wynosi ok. 7300 osób dzięki działaniom proprzedsiębiorczym uzyskano by wzrost działalności gospodarczej o 20% w każdej z klas wielkości, w gminie mogą zostać stworzone co najmniej 500 nowych miejsc pracy. Zakłada się, że przełożą się one na 1500 nowych mieszkańców gminy w perspektywie 30-letniej. Kolejnym czynnikami odpowiadającymi za chęć osiedlenia się lub pozostania w gminie (niezależnym od miejsca zatrudnienia) są tzw. dobre warunki zamieszkania. Elementami polityki gminy są tu: wyznaczanie atrakcyjnych terenów mieszkaniowych, inwestycje w komunikację i infrastrukturę, tereny rekreacyjne oraz dostępność i jakość usług publicznych. Działania te powinny zostać skierowane szczególnie w stronę obszarów wiejskich gminy. Podsumowując zakłada się, że wszystkie działania w zakresie wspierania i uatrakcyjnienia warunków zamieszkania są w stanie zapewnić wzrost na poziomie około 10% tj. ok. 500 mieszkańców w perspektywie 30-letniej. Ogólnokrajowym zjawiskiem społeczno-gospodarczym mającym pośredni wpływ na liczbę ludności jest obecnie niskie bezrobocie, które powoduje zmniejszenie konieczności emigracji zarobkowej z terenu gminy. Zakłada się, że więcej mieszkańców będzie w stanie znaleźć pracę w regionie, dzięki

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 98

czemu saldo migracji w gminie polepszy się w części wynikającej z migracji za pracą, w wielkości - 500 osób w zakładanej perspektywie. Obecne działania rządowe zmierzają do zmiany negatywnych trendów demograficznych poprzez wspieranie zwiększenia liczby rodzących się dzieci (w samym programie 500+ założono efekt w postaci 280 tyś. urodzeń więcej w ciągu 10 lat). Najnowsze dane wskazują, że działania te przynoszą efekt - liczba urodzeń znacząco wzrosła od czasu wprowadzenia programu. W gminie Ryglice efekt tych działań powinien przełożyć się na ok. 90 urodzeń więcej w ciągu 10 lat, co w perspektywie 30 lat daje co najmniej 270 więcej mieszkańców. Podsumowując, przyjmuje się, że w perspektywie 30 lat liczba mieszkańców gminy może sięgnąć 14,5 tyś. osób. Tabela 23. Prognoza demograficzna dla gminy Ryglice w perspektywie 30 lat. Element prognozy Liczba ludności Liczba ludności gminy Ryglice (w 2016 r) 11 696 Prognozowany wzrost liczby ludności powiatu tarnowskiego +0,7% zgodnie z danymi GUS (w 2045 r. w stosunku do 2016 r.) Prognozowana liczba ludności gminy Ryglice na podstawie 11 778 prognozy GUS dla powiatu tarnowskiego (w 2045 r.) Wzrost liczby ludności wynikający z rozwoju gospodarczego 1500 gminy Wzrost liczby ludności wynikający ze wspierania dobrych 500 warunków zamieszkania Wzrost liczby ludności wynikający z trendów społeczno- 430 gospodarczych Wzrost liczby ludności wynikający z działań na poziomie rządowym mających na celu odwrócenie negatywnych trendów 270 demograficznych Prognoza liczby ludności gminy Ryglice w perspektywie 30 lat 14 478

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, 2016 r. oraz opracowanie własne.

4. MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA PRZEZ GMINĘ WYKONANIA SIECI KOMUNIKACYJNEJ I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, A TAKŻE INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ, SŁUŻĄCYCH REALIZACJI ZADAŃ WŁASNYCH GMINY

Wynikające z analizy zapotrzebowanie na tereny zabudowy wymaga zagospodarowania nowych obszarów, dotychczas niezurbanizowanych. Gmina, z racji konieczności realizacji zadań własnych, zobligowana jest do realizacji sieci komunikacyjnych i infrastruktury technicznej oraz społecznej związanej z lokalizacją nowej zabudowy. Wzrost możliwości finansowych gminy jest uwarunkowany zwiększeniem dochodów własnych, głównie z wpływów z podatków od nieruchomości oraz z udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (od podatników zamieszkałych na obszarze gminy) oraz od osób prawnych (podatników posiadających siedzibę na obszarze gminy). Rosnąca liczba mieszkańców oraz miejsc pracy będzie generowała wzrost dochodów własnych gminy, które systematycznie i sukcesywnie będą kierowane na realizację infrastruktury w planowanych terenach

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 99

urbanizacji. Szacuje się, że potrzeby inwestycyjne nie przekroczą możliwości ich finansowania ze względu na prognozowany 30-letni okres realizacji, który umożliwia rozłożenie działań w czasie oraz etapowanie realizacji inwestycji w zależności od możliwości budżetowych w poszczególnych latach. Gmina uwzględnia w swoich wydatkach potrzeby w zakresie obsługi terenów mieszkaniowych w infrastrukturę społeczną i techniczną. Sieć kanalizacyjna i wodociągową jest sukcesywnie rozbudowywana. Sieć drogowa zapewnia dobrą obsługę komunikacyjną większości istniejących terenów zabudowanych, w związku z czym inwestycje w układ komunikacyjny gminy to głównie remonty już istniejących dróg. W ostatnich latach wiele dróg dotąd gruntowych uzyskało nawierzchnię asfaltową. Na tej podstawie można wyciągnąć wniosek, że gmina jest w stanie zapewniać obsługę komunikacyjną poszczególnym terenom zabudowanym i przeznaczonym w obowiązujących planach miejscowych pod zabudowę.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 100

ROZDZIAŁ XI UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW

Stan prawny gruntów zidentyfikowano w zakresie informacji istotnych do podejmowania decyzji w skali i zakresie merytorycznym odpowiadającym studium, to jest w zakresie podstawowych form własności gruntów, ze szczególnym uwzględnieniem gruntów gminnych i Skarbu Państwa. Grunty te mają decydujące znaczenie dla realizacji większości celów i zadań publicznych związanych ze zmianą struktury przestrzennej gminy. Analiza stanu prawnego gruntów opracowana została na podstawie informacji o stanie mienia komunalnego w gminie Ryglice według stanu na dzień 31 grudnia 2015 roku (Zarządzenie Nr 267/2016 Burmistrza Ryglic z dnia 24 marca 2016 roku).

Tabela 25. Grunty we własności lub współwłasności gminy (stan na 31 grudnia 2015 r.).

Powierzchnia gruntów we własności Udział gruntów w powierzchni całej Miejscowość gminy [ha] miejscowości [%]

Bistuszowa 6,92 0,97%

Joniny 24,47 2,25%

Kowalowa 21,82 1,89%

Lubcza 9,87 0,41%

Ryglice 47,99 1,91%

Uniszowa 18,34 3,59%

Wola Lubecka 2,20 0,33%

Zalasowa 14,67 0,55%

Razem 146,28 1,25%

Źródło: Informacja o stanie mienia komunalnego w gminie Ryglice na dzień 31 grudnia 2015 roku.

Gmina jest właścicielem 146,28 ha gruntów, co stanowi 1,25% powierzchni całej gminy. Wśród gruntów we własności gminy 53,0% stanowią tereny rolne, 21,6% lasy, 8,4% tereny zabudowane, a 16,9% inne. Formy zagospodarowania gruntów będących własnością i współwłasnością gminy Ryglice przedstawiają się następująco:  w użytkowaniu wieczystym - 1,09 ha,  w zarządzie - 4,98 ha,  w dzierżawie - 24,88 ha,  w bezpłatnym użyczeniu - 3,98 ha. Pozostałe grunty (111,35 ha) pozostają niezagospodarowane. Jak wynika z powyższych zestawień, gmina dysponuje niewielkim potencjałem w zakresie gruntów będących jej własnością. W tej sytuacji wszelkie podejmowane z punktu widzenia celów polityki przestrzennej gminy działania będą wiązały się z wyprzedzającym uregulowaniem stosunków własnościowych gruntów wskazanych do realizacji konkretnych przedsięwzięć celu publicznego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 101

ROZDZIAŁ XII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Na obszarze objętym studium występują obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów odrębnych, do których należą: 1) obszary i obiekty chronione w myśl ustawy prawo ochrony przyrody, omówione w Rozdziale V, 2) obszary i obiekty chronione w myśl ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, omówione w Rozdziale VI, 3) obszary udokumentowanych złóż kopalin i zasobów wód podziemnych, omówione w Rozdziale XIV, 4) obszary i strefy chronione w myśl ustawy Prawo wodne omówione w Rozdziale V i XVIII.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 102

ROZDZIAŁ XIII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH

Naturalnymi zagrożeniami geologicznymi na terenie gminy Ryglice są obszary osuwania się mas ziemnych. Z uwagi na ukształtowanie i budowę geologiczną terenu, osuwanie się mas ziemnych jest charakterystycznym czynnikiem modelującym stoki. Na obszarze gminy Ryglice na podstawie „Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi dla gminy Ryglice” opracowanej przez Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy zidentyfikowano osuwiska aktywne ciągle, osuwiska aktywne okresowo oraz osuwiska nieaktywne. Obszary osuwisk rozumiane są jako obszary osuwania się mas ziemnych, których wskazanie w studium jest wymagane zgodnie z przepisami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W opracowaniu na terenie gminy wskazane zostały również tereny zagrożone ruchami masowymi ziemi. Osuwiska i tereny zagrożone ruchami masowymi należą do terenów mało korzystnych dla celów budowlanych, o bardzo trudnych warunkach posadowienia i realizacji inwestycji. Realizacja zabudowy na tych terenach wiąże się z potencjalnym ryzykiem wystąpienia katastrofy budowlanej, stanowiącej zagrożenie dla bezpieczeństwa ludzi i mienia, dlatego ich przeznaczenie pod zabudowę powinno być ograniczone, a wszystkie tereny wskazane w powyższym opracowaniu należy uznać za obszary o skomplikowanych warunkach gruntowych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 103

ROZDZIAŁ XIV UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA

 ZŁOŻA KOPALIN

Na obszarze objętym studium występuje złoże piaskowca rozpoznane szczegółowo „Wola Lubecka” w systemie MIDAS o nr 10437 w kategorii C1. Jest to złoże kamieni drogowych i budowlanych o powierzchni 1,97 ha. Złoże zlokalizowane jest w północnej części gminy, w miejscowości Wola Lubecka na terenach leśnych i rolnych Zespołu Przyrodniczo Krajobrazowego Pogórza Ciężkowickiego. Dokumentacja geologiczna zatwierdzona została decyzją Starosty Powiatu Tarnowskiego nr WOŚ.IV.7515-5/05 wg stanu na 2004-12-31. Złoże z uwagi na istotne elementy związane z ochroną przestrzenną i przyrodniczą nie jest eksploatowane. Na terenie gminy nie ustanowiono obszarów ani terenów górniczych.

1. ZASOBY WÓD PODZIEMNYCH

Uwarunkowania wynikające z zasobów wód podziemnych zostały szczegółowo omówione w rozdziale V. Obszar gminy znajduje się poza zasięgiem głównych zbiorników wód podziemnych. Na obszarze Gminy Ryglice wyznaczono dwie jednolite części wód podziemnych (JCWPd):  JCWPd nr 150 (PLGW2000150), obejmujące swym zasięgiem zachodnią część gminy.  JCWPd nr 151 (PLGW2000151), obejmujące swym zasięgiem północno-wschodnią część gminy; Stan ilościowy i chemiczny JCWPd określony został jako dobry, a ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych niezagrożona. Do źródeł zagrożeń na przedmiotowym terenie należą potencjalne zanieczyszczenia pochodzące z sektora komunalnego oraz w mniejszym stopniu przemysłowego, a także z sektora rolniczego i leśnego (nawozy i środki ochrony roślin).

2. UJĘCIA WÓD PODZIEMNYCH

Na terenie gminy nie występują ujęcia wód podziemnych posiadające ustanowione strefy ochronne.

3. UDOKUMENTOWANE KOMPLEKSY PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA

Na terenie gminy nie występują udokumentowane kompleksy składowania dwutlenku węgla.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 104

ROZDZIAŁ XV UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Na obszarze gminy nie występują tereny górnicze.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 105

ROZDZIAŁ XVI UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO - ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI

Uwarunkowania wynikające ze stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej przedstawia rysunek IA.

1. SYSTEM KOMUNIKACJI DROGOWEJ

Przez gminę nie przebiegają drogi krajowe ani wojewódzkie. Podstawowe powiązania komunikacyjne pomiędzy Ryglicami, a gminami ościennymi realizowane są poprzez drogi klasy zbiorczej o numerach:  1357K relacji Tarnów – Ryglice – Żurowa – Ołpiny,  1381K relacji Tuchów – Zalasowa - Wola Lubecka – Lubcza – Dęborzyn,  1383K relacji Kowalowa - Lubcza – Strzegocice,  1384K relacji Zalasowa – Joniny – Szerzyny,  1385K relacji Jasło – Ryglice - Tarnów. Dzięki drogom powiatowym gmina posiada połączenia zewnętrzne zarówno na kierunku wschód- zachód, jak i północ-południe. Największe znaczenie dla połączenia Ryglic z głównymi ośrodkami miejskimi położonymi w sąsiedztwie mają drogi nr 1357K oraz 1385K. Droga powiatowa nr 1357K ma przebieg południkowy i prowadzi z Ryglic do Tarnowa, natomiast droga nr 1385K o przebiegu równoleżnikowym łączy Tuchów docelowo z Jasłem. Długość dróg powiatowych na obszarze gminy wynosi ok. 60 km. Składają się na nią:  droga Łęki Górne – Zwiernik – Zalasowa o długości w granicach gminy 0,83 km (droga nr 43244)  droga Strzegocice – Słotowa – Lubcza o długości 3,42 km (droga nr 43245)  droga Joniny – Zalasowa o długości 4,91 km (droga nr 43247)  droga Kowalowa – Lubcza o długości 5,594 km (droga nr 43248)  droga Szerzyny – Joniny o długości 4,400 km (droga nr 43252)  droga Tarnów – Ryglice o długości w granicach gminy ok. 18,7 km (droga nr 43321)  droga Jasło – Ryglice – Tuchów o długości w granicach gminy 11,529 km (droga nr 43313)  droga Zalasowa – Lubcza – Dęborzyn o długości w granicach gminy 11,453 km (droga nr 43367). W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego Nr 3215 z dnia 18 kwietnia 2018 r.) uwzględniono nową drogę wojewódzką Tuchów – Ryglice, która będzie przebiegać przez środek gminy Ryglice na kierunku wschód-zachód i łączyć planowaną obwodnicę Tuchowa z drogą powiatową nr 1381K w Lubczy, która prowadzi w stronę drogi krajowej nr 73 na odcinku Pilzno – Brzostek. Układ drogowy gminy ma charakter sieciowy, który wynika z rozlokowania poszczególnych miejscowości, znacznego rozproszenia zabudowy oraz warunków naturalnych, takich jak zróżnicowana rzeźba terenu, rozdrobnienie kompleksów leśnych i rolnych. Drogi powiatowe uzupełnione są publicznymi drogami dojazdowymi, drogami wewnętrznymi i drogami dojazdowymi do gruntów rolnych. Część dróg o charakterze typowo dojazdowym do zabudowy ma wąską asfaltową jezdnię, na której pojazdy nie mogą się swobodnie mijać. Na wielu z nich uzyskanie wymaganej klasy technicznej w obecnym śladzie jest

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 106

trudne do osiągnięcia z punktu widzenia ekonomiczno-technicznego, a także własnościowego. Pomimo tych niedogodności, istniejący układ drogowy jest wystarczająco drożny dla prowadzenia ruchu komunikacyjnego na obecnym poziomie natężenia. Układ komunikacyjny uzupełnia sieć dróg gminnych o łącznej długości ok. 106 km. Niemal wszystkie odcinki (99%) mają nawierzchnię utwardzoną. Długość dróg o nawierzchni bitumicznej wynosi 67 km, co stanowi 64% ogólnej długości dróg gminnych. Ich parametry techniczne oraz zasięg obsługi upoważniają do zaliczenia ich pod względem funkcjonalnym do kategorii dróg dojazdowych. Gęstość utwardzonej sieci drogowej wynosi 88 km/100 km2 powierzchni gminy. W 2017 r. zakończono przebudowę siedmiu dróg w Zalasowej, Ryglicach i Lubczy o łącznej długości blisko 2 km. Przebudowa polegała mi.in. na położeniu nakładek asfaltowych oraz nowej nawierzchni tłuczniowej. Odległości Ryglic od wybranych miast regionu wynoszą:  30 km od Tarnowa (ok. 40 minut),  37 km od Jasła (ok. 45 minut),  85 km od Rzeszowa (ok. 1 h i 15 minut),  120 km od Krakowa (ok. 1 h i 40 minut).

2. SYSTEM KOMUNIKACJI KOLEJOWEJ

Przez obszar gminy nie przebiega żadna linia kolejowa. Najbliżej położoną linią kolejową jest przebiegająca przez Tuchów trasa nr 96 Tarnów – Leluchów. Większe znaczenie dla komunikacji mieszkańców gminy Ryglice ma dworzec w Tarnowie, który znajduje się w zasięgu 40 minut jazdy samochodem.

3. SYSTEM KOMUNIKACJI AUTOBUSOWEJ

Podstawowymi środkami transportu publicznego w gminie są autobusy. Linie autobusowe obsługiwane są przez Przedsiębiorstwo PKS w Tarnowie i prywatnych przewoźników (8 podmiotów, stan na styczeń 2017 r.). Ośrodek gminny w Ryglicach obsługiwany jest przez ponad 40 autobusów w ciągu doby. Najlepiej rozwinięte są połączenia z Tarnowem, Jodłową, Tuchowem, Żurową i Swoszową. Ryglice posiadają również bezpośrednie połączenie autobusowe z Pilznem i Dębicą. Komunikacja autobusowa zapewnia również połączenia w obrębie terenu gminy.

4. SYSTEM PARKINGÓW ZBIOROWYCH

Rolę węzła komunikacyjnego dla Ryglic odgrywa pobliskie miasto Tuchów. Przez miasto to przebiega m.in. droga wojewódzka nr 977 łącząca Tarnów z granicą państwa ze Słowacją w Koniecznej oraz linia kolejowa realizująca połączenia pasażerskie kolei małopolskich, regionalnych i tanich linii kolejowych m.in. z Tarnowem Krakowem, Jasłem, Nowym Sączem, Piwniczną i Krynicą -Zdrojem. Większość wydzielonych miejsc parkingowych o charakterze ogólnodostępnym zlokalizowana jest w centrum miasta Ryglice, wokół Rynku - ok. 50 miejsc parkingowych. Plac postojowy o nawierzchni utwardzonej znajduje się również w sąsiedztwie kościoła pw. św. Katarzyny przy ul. Ks. J. Wyrwy - ok. 15 miejsc parkingowych. Poza Ryglicami duży parking o nawierzchni tłuczniowej i pojemności (ok. 40 m.p.) znajduje się przed kościołem parafialnym w Zalasowej.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 107

5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – SIEĆ ELEKTROENERGETYCZNA

Gmina Ryglice jest objęta dostawą energii elektrycznej do gospodarstw w 100%. Z Głównego Punktu Zasilającego Tuchów 110/15 kV zasilana jest sieć średniego napięcia 15 kV, dostarczająca energię elektryczną do 84 stacji transformatorowych 15/0,4 kV. Sieć ta jest po modernizacji, jej stan techniczny jest bardzo dobry i zapewnia dostarczanie odpowiedniej ilości energii elektrycznej. Pierścieniowy układ sieci EN 15 ma połączenia z siecią Gminy Skrzyszów i Gminy Pilzno. Rozważany jest plan nowego rozkładu stacji transformatorowych, aby zapewnić dostawę energii elektrycznej z minimalnym spadkiem napięć, uwzględniając również duży procent zabudowy rozrzuconej. Infrastruktura elektroenergetyczna w gminie Ryglice jest wystarczająca, aby zaopatrzyć w energię elektryczną zarówno odbiorców indywidualnych, jak i instytucje publiczne oraz przedsiębiorstwa. Ponadto sieć nie stanowi bariery rozwojowej dla dalszego inwestowania.

6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – SIEĆ GAZOWA

Gmina Ryglice została zgazyfikowana w latach 90-tych ubiegłego wieku i posiada stosunkowo wysoki stopień gazyfikacji - zgodnie z danymi GUS w 2015 roku do sieci gazowej podłączonych było 53% ludności. Niewielki spadek odsetka mieszkańców korzystających z sieci gazociągowej w ostatnich latach wynika ze zwiększenia liczby przyłączy przy jednoczesnym braku realizacji nowych odcinków sieci rozdzielczej. Cała Gmina posiada średnioprężną sieć gazową rozprowadzającą gaz ziemny ze stacji redukcyjno-pomiarowej w Zalasowej. Stopień realizacji sieci w poszczególnych miejscowościach wynosi:  blisko 100% w Joninach, Woli Lubeckiej, Zalasowej i Ryglicach,  powyżej 50% w pozostałych sołectwach z wyjątkiem Bistuszowej (poniżej 50%). Przez Zalasową przebiega trasa wysokoprężnego gazociągu G 250 o ciśnieniu 6,4 MPa, z którego zasilana jest stacja redukcyjno-pomiarowa Zalasowa. Przebieg trasy G 250/6,4 MPa przez Zalasową w pełni zapewnia doprowadzenie potrzebnej ilości gazu do stacji redukcyjno-pomiarowej w Zalasowej, na potrzeby całej Gminy. Na terenie gminy Ryglice zostały odwiercone trzy odwierty poszukiwawcze ( z wyznaczoną strefą wolną od zabudowy o promieniu 5 m od odwiertów):  Zalasowa-1,  Zalasowa-2,  Kowalowy-1. Zostały one likwidowane. W planach jest budowa nowych instalacji do produkcji energii elektrycznej na terenie gminy. Wydano decyzje środowiskowe na budowę farm fotowoltaicznych w miejscowości Ryglice o mocy 1,0 MW oraz w miejscowości Kowalowa o mocy 1,5 MW. Na terenie Gminy nie występują instalacje służące do produkcji energii, które wykorzystują energię wiatru. Według mapy stref energii wiatru w Polsce obszar gminy Ryglice leży w strefie niekorzystnej.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 108

7. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – WODOCIĄGI

Teren gminy usytuowany jest w obrębie dwóch dorzeczy: Białej i Wisłoki. Największymi ciekami uchodzącymi do Białej są potoki Wątok i Szwedka, która przepływa przez Ryglice. Natomiast do większych cieków niosących wody do Wisłoki należą: Wolanka, Dulcza i Jodłówka. Prawie cała gmina zaopatrywana jest w wodę źródlano-gruntową, pobieraną ze studni kopanych i nielicznych wierconych. Niektóre gospodarstwa domowe posiadają lokalne wodociągi, których źródłem są wspomniane studnie. Praktycznie większość gospodarstw korzysta z bieżącej wody. Zakończono budowę wodociągu w miejscowościach Bistuszowa i Uniszowa oraz częściowo w mieście Ryglice, gdzie woda pobierana jest ze stacji w Lubaszowej (gm. Tuchów). W miejscowości Zalasowa trwają nadal prace budowlane związane z rozbudową sieci wodociągowej, gdzie woda dostarczana jest z Tarnowa. Zgodnie z danymi GUS w roku 2015 z sieci wodociągowej na terenie gminy korzystało 13,3% mieszkańców - 9,8% na terenie miasta i 14,5% w obszarze wiejskim. W 2017 r. podpisano umowy gwarantujące fundusze na budowę sieci kanalizacji sanitarnej z przyłączami oraz sieci wodociągowej w miejscowości Zalasowa Północ. (przysiółek Stawiska). Projekt przewiduje budowę 1,5 km sieci wodociągowej i 8,5 km sieci kanalizacyjnej. Usługi polegające na zbiorowym zaopatrzeniu w wodę przeznaczoną do spożycia a terenie gminy Ryglice od 2010 roku świadczy Spółka Komunalna ,,Dorzecze Białej’’ Sp. z o. o. z siedzibą w Tuchowie

8. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – KANALIZACJA

W ostatnich latach na terenie gminy została rozbudowana sieć kanalizacyjna. Jednym z celów jej realizacji było zapobieżenie skażeniu wód podziemnych, pobieranych ze studni kopanych. Dostęp do sieci posiada 43,4% mieszkańców, a wskaźniki dla miasta i obszaru wiejskiego wynoszą odpowiednio 49,4% i 41,5%. Podczas gdy w mieście sieć kanalizacji była stopniowo rozwijana, to na obszarze wiejskim przeważająca część sieci została zrealizowana w ostatnich latach. Całkowita długość kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy Ryglice wynosi ok. 90 km. Wszystkie ścieki wpływające do kanalizacji sanitarnej znajdującej się na terenie Aglomeracji Tuchów-Środkowa Biała (z części terenu gminy dot. miejscowości: Ryglice, Uniszowa, Bistuszowa, Joniny, Kowalowa, Zalasowa, Lubcza) kierowane są do zmodernizowanej oczyszczalni ścieków w Tuchowie (RLM aglomeracji ogółem 15 035, RLM dla obszaru Gminy Ryglice =4 816). Z terenu Aglomeracji Tarnów znajdującej się w części na terenie miejscowości Zalasowa ścieki kierowane są do oczyszczalni ścieków w Tarnowie (RLM aglomeracji ogółem – 264 253 RLM, RLM dla obszaru Gminy Ryglice = 1 005). Budynki mieszkalne, które nie są podłączone do kanalizacji, zaopatrzone są obecnie w bezodpływowe szamba, z których ścieki są wywożone okresowo wozami asenizacyjnymi. Szamba te często są nieszczelne, w wyniku czego nieoczyszczone ścieki odpływają do gruntu, albo przelewane są do rowów i cieków wodnych, a co za tym idzie oddziałują negatywnie na środowisko gruntowo - wodne danego obszaru. Pozostawienie gospodarki ściekowej w obecnym stanie na terenie Gminy, może doprowadzić w przyszłości do stanu zaniedbania ekologicznego. Konieczna jest dalsza rozbudowa systemu kanalizacji. W niektórych miejscowościach z uwagi m.in. na ukształtowanie terenu budowa kanalizacji jest niemożliwa, utrudniona lub nieopłacalna ekonomicznie. Brak kanalizacji stanowi barierę dla dalszego rozwoju zabudowy na tych obszarach. Na terenie Gminy znajdują się obszary:

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 109

- dla których budowa zbiorczych systemów odprowadzenia ścieków jest ekonomicznie nieuzasadniona (zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2010 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. 2014 , poz. 995) - na których nie istnieje możliwość podłączenia się do istniejącego zbiorczego systemu kanalizacyjnego. W 2016 roku na terenie gminy Ryglice 1690 gospodarstw domowych (posesji) znajdujących się poza terenami aglomeracji korzystało ze zbiorników bezodpływowych, a 50 posesji posiadało przydomowe oczyszczalnie ścieków. Wyniki przeprowadzonej kontroli wykazały, że zbiorniki bezodpływowe w zdecydowanej większości nie spełniały wymogów szczelności oraz pojemności (pojemność nie dostosowana do ilości osób zamieszkujących nieruchomość). W związku z powyższym władze gminy podjęły decyzję o wprowadzeniu Programu poprawy gospodarki wodno-ściekowej na terenach znajdujących się poza aglomeracjami Tuchów-Środkowa Biała oraz Tarnów. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Ryglice, który ma pomóc mieszkańcom wywiązać się z obowiązków jakie narzuca na nich ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w art. 5, poprzez dofinansowanie kosztów dokumentacji projektowej POŚ. Program jest jednocześnie kontynuacją działań mających na celu rozwiązanie problemu gospodarki wodno-ściekowej, a przede wszystkim osiągnięcie podstawowych celów strategicznych zawartych w harmonogramie zadań gospodarki wodnej do roku 2020, określonych w KPOŚ i dyrektywie unijnej 91/271/EWG. W 2016 roku 70 osób skorzystało z dotacji celowej na dofinansowanie zadania polegającego na wykonaniu dokumentacji technicznej biologicznej roślinnej przydomowej oczyszczalni ścieków dla mieszkańców planujących budowę przydomowej oczyszczalni ścieków w roku 2017 i 2018. Ścieki komunalne ze zbiorników bezodpływowych, na podstawie umowy z przewoźnikiem, wywożone są do oczyszczalni ścieków w Tuchowie. W gminie brak jest kanalizacji deszczowej, wody opadowe z ulic spływają do przydrożnych rowów, a następnie bezpośrednio do lokalnych cieków. Istnieje odprowadzenie wód deszczowych wzdłuż dróg powiatowych oraz kilku dróg gminnych. Ze względu na ukształtowanie terenu i rozproszoną w wielu rejonach zabudowę skanalizowanie całej gminy jest zadaniem trudnym technologicznie i droższym w budowie, w porównaniu do gmin o płaskiej powierzchni i gęstej zabudowie.

9. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – CIEPŁOWNICTWO

Zaopatrzenie w ciepło budynków użyteczności publicznej odbywa się w sposób indywidualny poprzez źródła ciepła zasilające poszczególne obiekty. W znacznej większości budynków zastosowano kotły na paliwo gazowe, w pozostałych przypadkach ogrzewanie elektryczne. Zaopatrzenie w ciepło budynków mieszkalnych również odbywa się w sposób indywidualny. Najczęściej stosowanym paliwem w kotłowniach indywidualnych jest biomasa (56% obiektów). W pozostałych gospodarstwach domowych, jako paliwo stosuje się paliwa węglowe (28%), energię elektryczną (9%), gaz ziemny (6%), gaz ciekły (1%). Emisja CO2 z nośników energii w budynkach mieszkalnych w 2014 r. oszacowana została na 15 460,69 Mg, a jej struktura jest następująca: paliwa węglowe 52%, energia elektryczna 40%, gaz ziemny 7%, gaz ciekły 1%, biomasa 0%. W perspektywie długoterminowej władze Gminy będą dążyły do realizacji działań służących ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, zwiększeniu udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 110

oraz redukcji zużycia energii finalnej. W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej Dla Gminy Ryglice założono zmniejszenie o 0,7% - 751 MWh zapotrzebowania na energię finalną, zwiększenie o 0,9% - 476 MWh

udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz zmniejszenie o 2,2% emisji CO2 – 494 Mg CO2 do 2020 roku. W mieszkalnictwie istnieją duże możliwości zaoszczędzenia energii cieplnej, głównie poprzez prace termomodernizacyjne i wymianę źródła ciepła na bardziej efektywne, a także montaż kolektorów słonecznych i instalacji fotowoltaicznych. Od stycznia 2017 r. obowiązuje uchwała Sejmiku Województwa Małopolskiego w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa małopolskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, która wprowadza regulacje w zakresie spalania paliw stałych.

10. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA – SIECI TELEKOMUNIKACYJNE

W związku z postępującym rozwojem technologii telekomunikacyjnych, zastosowaniem sieci telefonii bezprzewodowej i stałą poprawą dostępności do internetu dostępność usług telekomunikacyjnych na terenie gminy należy uznać za wystarczającą.

11. GOSPODARKA ODPADAMI

System gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie gminy Ryglice funkcjonuje w oparciu o zapisy „Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Ryglice”. Gospodarka odpadami na terenie gminy obejmuje zorganizowany odbiór i transport odpadów komunalnych. Selektywna zbiórka odpadów prowadzona jest z wyodrębnieniem papieru, tektury i tekstyliów, szkła, tworzyw sztucznych i metali oraz pozostałych odpadów pozostałych po segregacji, w tym odpadów kuchennych ulegających biodegradacji. Ponadto na terenie gminy wprowadzono zbiórkę odpadów problemowych (m. in. przeterminowane leki, chemikalia i opakowania po nich, zużyte baterie i akumulatory, sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, opony, odpady zielone, odpady budowlane i rozbiórkowe, odpady z selektywnego zbierania). Odpady te można oddawać do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Ryglicach przy ul. Adama Mickiewicza 13. Łączna ilość odebranych odpadów komunalnych z terenu gminy w roku 2015 to 1 113 tony, z czego do składowania przeznaczono 455,4 tony. Gmina osiągnęła poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia segregowanych frakcji równy 34,9% (dotyczy papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła). Składowaniu poddawane są jedynie pozostałości z sortowania i pozostałości z mechaniczno- biologicznego przetwarzania powstałych z odebranych z terenu gminy odpadów komunalnych. Zmieszane odpady komunalne dostarczane są do Regionalnej Stacji Segregacji Odpadów Komunalnych w Tarnowie oraz do Instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów Trans-Formers Karpatia Sp. z o.o. w Tarnowie zlokalizowanych przy ul. Cmentarnej. Selektywnie zebrane odpady zielone i inne bioodpady kierowane są do Kompostowni Odpadów Zielonych Selektywnie Zebranych w Tarnowie przy ul. Cmentarnej. Z kolei odpady powstające w procesie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych trafiają na składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Tarnowie przy ul. Cmentarnej lub na składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne „Za rzeką Białą” w Tarnowie przy ul. Czystej.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 111

Obecnie (do dnia 31.12.2018 r.) operatorem realizującym usługi w zakresie odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości na terenie Miasta i Gminy Ryglice jest FBSerwis sp. z o.o. (dawniej TRANS-FORMERS KARPATIA sp. z o.o.).

12. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII

Z inwentaryzacji przeprowadzonej w ramach opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Ryglice wynika, że na terenie gminy instalacjami służącymi do produkcji energii ze źródeł odnawialnych są głównie piece/kotły na biomasę oraz kolektory słoneczne. Wielkość produkcji energii z OZE wynosi około 50 320,58 MWh rocznie, co stanowi około 44,3% energii wykorzystywanej na terenie gminy i jest związane głównie z wykorzystaniem biomasy w sektorze mieszkaniowym. Biomasa wykorzystywana na cele energetyczne to zazwyczaj drewno i odpady z przerobu drewna, pellet, rośliny pochodzące z upraw energetycznych, produkty rolnicze oraz odpady organiczne z rolnictwa. Ze względu na charakter Gminy istnieje znaczny potencjał wykorzystania biomasy jako paliwa. Na terenie Gminy Ryglice planowana jest budowa nowych instalacji do produkcji energii elektrycznej - wydano decyzje środowiskowe na budowę farm fotowoltaicznych w miejscowości Ryglice o mocy 1,0 MW oraz w miejscowości Kowalowa o mocy 1,5 MW. Na terenie gminy nie występują instalacje służące do produkcji energii wykorzystującej energię wiatru. Według mapy stref energii wiatru w Polsce obszar gminy Ryglice leży w strefie niekorzystnej. W perspektywie długoterminowej władze Gminy będą dążyły do realizacji działań służących ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, zwiększeniu udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz redukcji zużycia energii finalnej. W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej Dla Gminy Ryglice zmniejszenie o 0,7% - 751 MWh zapotrzebowania na energię finalną, zwiększenie o 0,9% - 476

MWh udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz zmniejszenie o 2,2% emisji CO2 – 494 Mg

CO2 do 2020 roku. W ramach Planu przewidziano następujące działania obejmujące wykorzystanie OZE:  montaż instalacji OZE w lub na budynkach użyteczności publicznej (wykorzystanie kolektorów słonecznych),  wymiana starych pieców na paliwa stałe na kotły gazowe, biomasę bądź kotły najnowszej generacji na paliwa stałe w budynkach mieszkalnych i usługowych (wykorzystanie pieców nowej generacji na biomasę),  poprawa efektywności energetycznej poprzez wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach mieszkalnych i budynkach usługowych (wykorzystanie kolektorów słonecznych, pomp ciepła, instalacji fotowoltaicznych).

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 112

ROZDZIAŁ XVII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZADAŃ SŁUŻĄCYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w studium należy uwzględnić obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz programami zawierającymi zadania rządowe, służące realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym. Zadania te zostały zapisane w ustaleniach Planu Zagospodarowania Województwa Małopolskiego, uchwalonego przez Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą Nr XLVII/732/18 z dnia 26 marca 2018 r., (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego Nr 3215 z dnia 18 kwietnia 2018 r.). W Planie Zagospodarowania Województwa Małopolskiego wyszczególniono następujące zadania inwestycyjne dla terenu gminy Ryglice, służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych: 1) Budowa nowej drogi wojewódzkiej na odcinku Tuchów – Ryglice wraz z obwodnicą Tuchowa, 2) Polepszenie jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez podjęcie działań w zakresie ochrony gleb najwyższej jakości, prowadzenie melioracji poprawiających warunki uprawy roślin oraz przeciwdziałanie niekontrolowanej sukcesji leśnej na glebach przydatnych rolniczo, 3) Tworzenie wiejskich przestrzeni publicznych atrakcyjnych dla spędzania czasu wolnego oraz umożliwiających realizację potrzeb ludności w zakresie zdrowia, usług i administracji w celu integracji lokalnych społeczności wiejskich, 4) Poprawa jakości środowiska przyrodniczego poprzez ochronę korytarzy ekologicznych i obniżenie zanieczyszczeń powietrza, wód i gleb, 5) Aktywizacja nowych obszarów turystycznych na terenie Pogórza poprzez promocję turystyki weekendowej, rozszerzenie ofert aktywnego wypoczynku, wprowadzenie inwestycji infrastrukturalnych, poprawienie funkcjonowania transportu publicznego pomiędzy mniejszymi miejscowościami będącymi atrakcjami turystycznymi oraz wytyczenie i budowę nowych szlaków turystycznych wraz z infrastrukturą, 6) Rozwój agroturystyki i turystyki wiejskiej, 7) Ochrona i promocja obiektów zabytkowych, wprowadzenie w ich otoczeniu systemu tablic informacyjnych oraz planów z jednolitym oznakowaniem, 8) Dostęp do technologii mobilnych w obszarach koncentracji ruchu turystycznego, np. przy obiektach zabytkowych, 9) Wsparcie dla przydomowych źródeł energii odnawialnej, klastrów i spółdzielni energetycznych oraz spalarni biomasy i biogazowni, 10) Realizacja sieci kanalizacyjnej, wodociągowej oraz oczyszczalni ścieków, 11) Identyfikacja osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, wprowadzenie systemu monitoringu, właściwe zabezpieczenie i zagospodarowanie terenów osuwiskowych, 12) Rozwój ruchu turystycznego oraz specjalizowanego rolnictwa w ramach obszaru funkcjonalnego „Ogród”. Zgodnie z aktualnym Programem Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, przyjętym w 2016 r., na liście działań strategicznych technicznych planowanych do realizacji w latach 2016-2021 dla obszaru

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 113

dorzecza Wisły wyszczególniono budowę dwóch suchych zbiorników: zbiornika Joniny na dopływie spod Pustej Góry i zbiornika Kowalowa na Szwedce. W przyjętej Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (Monitor Polski, z dnia 27 kwietnia 2012 r. poz. 252) wprowadzono cel strategiczny polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Jest nim: Efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zróżnicowanych potencjałów rozwojowych dla osiągania ogólnych celów rozwojowych – konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia, sprawności funkcjonowania państwa oraz spójności w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie. Drogą do zapewnienia realizacji celu strategicznego polityki przestrzennego zagospodarowania kraju jest koncentracja działań podmiotów publicznych w wybranych obszarach tematycznych i na wyodrębnionych terytoriach. Rozwój będzie wymagał wzmocnienia i wykorzystania potencjału wewnętrznego regionów, zwłaszcza bazującego na unikatowych zasobach kulturowych i przyrodniczych oraz kapitale ludzkim. W koncepcji wskazano sześć przedstawionych poniżej celów polityki przestrzennego zagospodarowania kraju:  Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności.  Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów.  Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.  Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski.  Zwiększenie odporności struktury przestrzennej na zagrożenia naturalne i utratę bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa.  Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego. Powyższe cele, pomimo ich poziomu ogólności, powinny być realizowane poprzez politykę przestrzenną gminy.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 114

ROZDZIAŁ XVIII UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ

Na podstawie map zagrożenia powodziowego (MZP) zidentyfikowano obszary zagrożone powodzią w gminie Ryglice. Obejmują one fragment rzeki Szwedki w miejscowości Bistuszowa, położony w pobliżu jej ujścia do rzeki Biała w sąsiedniej gminie Tuchów. Na mapach zagrożenia powodziowego zidentyfikowano: 1) obszary szczególnego zagrożenia powodzią, obejmujące:  obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q10%),  obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q1%), 2) obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q0,2%). Obszary te podlegają zakazom i ograniczeniom wynikającym z obowiązujących przepisów prawa wodnego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 115

ROZDZIAŁ XIX WNIOSKI I WYTYCZNE Z UWARUNKOWAŃ ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU

1) Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego zagospodarowania i przeznaczenia terenów oraz zasięgów istniejących sieci infrastruktury technicznej są podstawową wytyczną dla określania kierunków przeznaczenia terenów oraz zasięgu planowanych terenów zurbanizowanych. 2) Jedynie obszar sołectwa Uniszowa objęty jest obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, którego ustalenia powinny być uwzględnione w studium. 3) W ustawowym terminie przyjmowania wniosków oraz na etapie poprzedzającym procedurę sporządzenia studium, zgłoszono znaczną ilość terenów, w których wskazano na potrzebę zmiany dotychczasowego przeznaczenia terenów. Powinny one w miarę możliwości zostać uwzględnione w studium i powodować modyfikację przeznaczeń terenów ustalonych w planach.

2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY

1) W zakresie wymogu ochrony ładu przestrzennego konieczne jest przyjęcie polityki przestrzennej zmierzającej do utrzymania gdzie to możliwe zwartych terenów zabudowanych, oddzielonych od siebie kompleksami terenów otwartych - pól uprawnych lub terenów zieleni. Studium winno zagwarantować niedopuszczanie do zlewania się poszczególnych miejscowości. Istotne jest również niedopuszczanie do powstawania konfliktów przestrzennych związanych z kierunkami przeznaczenia terenu czy intensywnością jego zagospodarowania. 2) Przekształcenia stanu zagospodarowania rzutujące na stan ładu przestrzennego wiązać się będą z projektowanym przebiegiem nowej drogi wojewódzkiej Tuchów – Ryglice. Pomimo, że został on wskazany przez tereny najsłabiej zabudowane, rzutować będzie na sposób zagospodarowania terenów sąsiednich oraz odbiór krajobrazu.

3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA, W TYM STANU ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKOŚCI I JAKOŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

1) Obszar gminy Ryglice prezentuje stosunkowo wysokie wartości krajobrazowe. Powierzchniowo dominują tutaj antropogeniczne siedliska rolnicze oraz związane z nimi gatunki roślin i zwierząt. System przyrodniczy przedmiotowego terenu wzbogaca obecność zbiorników wodnych oraz cieków powierzchniowych i związanych z nimi siedlisk wilgotnych. 2) W dokumentach planistycznych należy uwzględnić fakt, iż cały teren gminy Ryglice objęty jest powierzchniowymi formami ochrony przyrody. W granicach gminy zlokalizowany jest Park Krajobrazowy Pasma Brzanki, Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego i Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Kokocz”. W południowej i zachodniej części przedmiotowego terenu ponadto położone są fragmenty obszarów Natura 2000: Ostoja w Paśmie Brzanki LH120047 oraz Biała Tarnowska PLH120090. W związku z powyższym należy uwzględnić wszelkie ograniczenia prawne dla użytkowania i zagospodarowania środowiska w obrębie obszarów chronionych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 116

3) Ponadto do pełnienia funkcji przyrodniczej wskazać należy występujące w graniach opracowania obszary leśne wraz z zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, doliny cieków wodnych oraz lokalne zbiorniki wodne. Elementy te należałoby chronić w dokumentach planistycznych przed rozwojem zabudowy i innych poza przyrodniczych form zagospodarowania, co pozwoli na zachowanie wartości krajobrazowych i ekologicznych obszaru. 4) Istniejące kompleksy leśne powinny zostać zachowane. Należy chronić je przed fragmentacją. 5) Przez teren gminy Ryglice przebiega korytarz ekologiczny „Pogórze Ciężkowickie”, wchodzący w skład Korytarza Karpackiego (KK) o międzynarodowym charakterze 6) Z uwagi na ujęcie wody powierzchniowej z rzeki Wisłoki w km 58+180 w miejscowości Dębica wyznaczono we wschodniej części gminy Ryglice strefę ochronną na podstawie Rozporządzenia nr 14/2012 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie z dnia 17 grudnia 2012r. w sprawie ustanowienia strefy ochronnej dla ujęcia wody powierzchniowej z rzeki Wisłoki w km 58+180 w miejscowości Dębica. W zakresie strefy ochrony obowiązują zakazy w zakresie użytkowania gruntów i sposobu ich zagospodarowania, zawarte w rozporządzeniu. 7) W Gminie Ryglice wyznaczono osiem jednolitych części wód powierzchniowych. Możliwość osiągnięcia celów środowiskowych jest zagrożona dla wszystkich JCWP na terenie gminy. Zagrożenie dla stanu czystości wód powierzchniowych stanowią wprowadzane do nich ścieki komunalne, przemysłowe i pochodzące z terenów rolnych, a także zanieczyszczenia z wód opadowych, spływy z zanieczyszczonych powierzchni utwardzonych oraz nawozy i środki ochrony roślin. 8) Wskazane jest ochrona istniejących i wprowadzanie nowych zadrzewień śródpolnych i przywodnych. 9) W dolinach rzek należy dążyć do ochrony przed dogęszczaniem zabudowy oraz realizacją w bezpośrednim sąsiedztwie nowej zabudowy. 10) W terenach osuwisk należy odstąpić od realizacji obiektów budowlanych. 11) W obszarach zagrożonych ruchami masowych ziemi należy wskazać potencjalnie skomplikowane warunki gruntowe, wymagające przed realizacją obiektów budowalnych wykonanie stosownych badań zgodnie z obowiązującym ustawodawstwem. 12) Gmina położona jest poza zasięgiem Głównych Zbiorników Wód Podziemnych.

4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

1) Na dziedzictwo kulturowe gminy składają się wartości materialne, takie jak układy osadnicze i obiekty zabytkowe oraz wartości niematerialne, takie jak historia, zwyczaje i obrzędy, źródła nazewnictwa, znane postacie, itp. 2) Na terenie Gminy Ryglice występują obiekty i obszary wpisane do rejestru zabytków, dla których obowiązują przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. 3) Na terenie Gminy Ryglice występują obiekty ujęte w gminnej ewidencji zabytków, dla których w studium należy wskazać wytyczne określania zasad ich ochrony w planach miejscowych, 4) Na terenie gminy występują stanowiska archeologiczne, dla których obowiązują przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 117

5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WARUNKÓW I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA

1) Liczba ludności gminy Ryglice w ostatnich latach utrzymuje się prawie na tym samym poziomie. Podczas gdy przyrost naturalny w latach 2011-2016 wahał się i wynosił średnio +13 osób/rok, to saldo migracji na pobyt stały jest wyraźnie ujemne. Z związku z tym, za obecne zmiany liczby ludności odpowiada głównie odpływ mieszkańców. Z prognoz liczby ludności opracowanych przez GUS dla powiatu tarnowskiego wynika, że do roku 2035 liczba ludności urośnie o ok. 1,5%, jednak w późniejszych latach zacznie spadać. Prognozowana liczba ludności w 2045 r. będzie jednak wyższa niż obecnie i wyniesie 203 961 osób, co stanowi wzrost o 0,7%. Planowany rozwój gminy ma za zadanie przeciwdziałać jej depopulacji. 2) Warunki mieszkaniowe na terenie gminy Ryglice są dobre. Wiek większości budynków nie przekracza 50 lat, mieszkania są duże oraz dobrze wyposażone w instalacje i urządzenia techniczno-sanitarne. Rozważenia wymaga dalsza rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na obszarze wiejskim.

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA

Na terenie gminy Ryglice występują potencjalne zagrożenia dla bezpieczeństwa ludności i jej mienia związane z ruchami masowymi ziemi, wystąpieniem powodzi, katastrofami komunikacyjnymi i ochroną przeciwpożarową, zagrożenia wynikające ze spowolnienia tempa rozwoju gospodarczego oraz związane z przestępczością.

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POTRZEB I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY

W związku z zadaniami sformułowanymi w dokumentach strategicznych gminy, w kierunkach zagospodarowania należy dążyć do jednoznacznego wskazania obiektów i obszarów przyrodniczo- krajobrazowych, dążąc jednocześnie do ograniczenia realizacji nowej zabudowy na tych obszarach lub określając na jakich warunkach zabudowa może być realizowana. Należy również uwzględnić wyniki bilansu terenów zabudowanych, w tym wyznaczyć nowe tereny zabudowane. Należy także zapewnić zachowanie atrakcyjności krajobrazowej obszaru między innymi poprzez zachowanie odpowiednich relacji pomiędzy krajobrazem terenów zabudowanych i otwartych, zagwarantować rozwój infrastruktury technicznej, społecznej i turystycznej oraz unowocześnić i uzupełnić system komunikacji. Gmina Ryglice jest atrakcyjnym obszarem dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego i rekreacyjnego.

8. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW

Gmina jest właścicielem 146,28 ha gruntów, co stanowi 1,25% powierzchni całej gminy. Wśród gruntów we własności gminy 53,0% stanowią tereny rolne, 21,6% lasy, 8,4% tereny zabudowane, a 16,9% inne. Najwięcej gruntów będących we własności gminy położonych jest w mieście Ryglice i w Zalasowej. Gmina dysponuje niewielkim potencjałem w zakresie gruntów będących jej własnością. W tej sytuacji większość podejmowanych z punktu widzenia celów polityki przestrzennej gminy działań będzie wiązała się z wyprzedzającym uregulowaniem stosunków własnościowych gruntów wskazanych do realizacji konkretnych przedsięwzięć celu publicznego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 118

9. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Na obszarze objętym studium występują obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów odrębnych, do których należą: - obszary i obiekty chronione w myśl ustawy prawo ochrony przyrody, - obszary i obiekty chronione w myśl ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, - obszary udokumentowanych złóż kopalin i zasobów wód podziemnych, - obszary i strefy chronione w myśl ustawy Prawo wodne.

10. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH

Na terenie gminy Ryglice zidentyfikowano obszary osuwisk, rozumiane jako obszary osuwania się mas ziemnych oraz tereny zagrożone ruchami masowymi ziemi, na których należy dążyć do wprowadzenia zasad określonych w pkt.3.

11. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ORAZ UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA

1) Na obszarze objętym studium występuje złoże piaskowca rozpoznane szczegółowo „Wola Lubecka”. Obecnie złoże nie jest eksploatowane. 2) W przypadku podjęcia działań zmierzających do eksploatacji złóż, dla których nie obowiązują koncesje na wydobycie należy uwzględnić obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, faktyczne zagospodarowanie, w tym istniejącą zabudowę, społeczne skutki podjęcia eksploatacji oraz przede wszystkim ochronę cennych elementów przyrodniczych. 3) Na obszarze gminy nie występują udokumentowane zbiorniki wód podziemnych. Wyznaczono dwie jednolite części wód podziemnych. Stan ilościowy i chemiczny JCWPd określony został jako dobry, a ocena ryzyka niezagrożona. Do źródeł zagrożeń na przedmiotowym terenie należą potencjalne zanieczyszczenia pochodzące z sektora komunalnego oraz przemysłowego, a także z sektora rolniczego i leśnego (nawozy i środki ochrony roślin). 4) Na terenie gminy nie występują ujęcia wód podziemnych posiadających ustanowione strefy ochronne. 5) Na obszarze objętym studium nie występują udokumentowane kompleksy składowania dwutlenku węgla.

12. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYSTĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH

Na obszarze gminy nie występują tereny górnicze.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 119

13. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ, W TYM STOPNIA UPORZĄDKOWANIA GOSPODARKI WODNO-ŚCIEKOWEJ, ENERGETYCZNEJ ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI

1) Przez gminę nie przebiegają drogi krajowe. Połączenia z sąsiednimi gminami oraz pomiędzy poszczególnymi miejscowościami gminy realizowane są poprzez sieć dróg powiatowych. Pozostałe drogi to drogi gminne, wewnętrzne lub drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych. 2) Zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego na terenie gminy planowana jest realizacja nowej drogi wojewódzkiej Tuchów – Ryglice (Pilzno/Brzostek). 3) Przez teren gminy nie przebiega komunikacja kolejowa. 4) Infrastruktura elektroenergetyczna jest wystarczająca, aby zaopatrzyć w energię elektryczną zarówno odbiorców indywidualnych, jak i instytucje publiczne oraz przedsiębiorstwa. Ponadto sieć nie stanowi bariery rozwojowej dla dalszego inwestowania. 5) Gmina Ryglice posiada stosunkowo wysoki stopień gazyfikacji – w 2015 roku 53% mieszkańców posiadało dostęp do sieci gazowej. Przebieg trasy G 250/6,4 MPa przez Zalasową w pełni zapewnia doprowadzenie potrzebnej ilości gazu do stacji redukcyjno-pomiarowej w Zalasowej, na potrzeby całej Gminy. Gmina Ryglice została zgazyfikowana w latach 90-tych ubiegłego wieku, w związku z tym jej stan techniczny jest dobry. 6) Prawie cała gmina zaopatrywana jest w wodę źródlano-gruntową, pobieraną ze studni. W roku 2015 z sieci wodociągowej na terenie gminy korzystało jedynie 13,3% mieszkańców. Istniejący układ sieci wodociągowej umożliwia rozwój systemu, jednak należy liczyć się z koniecznością dużych nakładów inwestycyjnych. 7) Do 2015 roku dostęp do sieci kanalizacji zapewniono 43,4% mieszkańców. Funkcjonowanie zbiorników bezodpływowych (szamb) i przydomowych oczyszczalni ścieków jest zasadne na obszarach o niskim wskaźniku urbanizacji, gdzie ze względu na rozproszenie zabudowy i ukształtowanie terenu realizacja sieci kanalizacyjnej jest nieekonomiczna. 8) Dostępność usług telekomunikacyjnych na terenie gminy należy uznać za wystarczającą. 9) Gospodarka odpadami na terenie gminy obejmuje selektywną zbiórkę i transport odpadów, natomiast ich składowanie odbywa się na terenie miasta Tarnowa. 10) Na terenie gminy nie występuje cieć ciepłownicza. Potrzeby w tym zakresie realizowane przez indywidualne źródła ciepła w poszczególnych budynkach. Gminę charakteryzuje wysoki udział energii uzyskiwanej z biomasy – drewna.

14. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z ZADAŃ SŁUŻĄCYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego (Dz. Urz. Woj. Małopolskiego Nr 3215 z dnia 18 kwietnia 2018 r.) wpisano następujące zadania o znaczeniu ponadlokalnym: 1. Budowa nowej drogi wojewódzkiej na odcinku Tuchów – Ryglice wraz z obwodnicą Tuchowa, 2. Polepszenie jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez podjęcie działań w zakresie ochrony gleb najwyższej jakości, prowadzenie melioracji poprawiających warunki uprawy roślin oraz przeciwdziałanie niekontrolowanej sukcesji leśnej na glebach przydatnych rolniczo,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 120

3. Tworzenie wiejskich przestrzeni publicznych atrakcyjnych dla spędzania czasu wolnego oraz umożliwiających realizację potrzeb ludności w zakresie zdrowia, usług i administracji w celu integracji lokalnych społeczności wiejskich, 4. Poprawa jakości środowiska przyrodniczego poprzez ochronę korytarzy ekologicznych i obniżenie zanieczyszczeń powietrza, wód i gleb, 5. Aktywizacja nowych obszarów turystycznych na terenie Pogórza poprzez promocję turystyki weekendowej, rozszerzenie ofert aktywnego wypoczynku, wprowadzenie inwestycji infrastrukturalnych, poprawienie funkcjonowania transportu publicznego pomiędzy mniejszymi miejscowościami będącymi atrakcjami turystycznymi oraz wytyczenie i budowę nowych szlaków turystycznych wraz z infrastrukturą, 6. Rozwój agroturystyki i turystyki wiejskiej, 7. Ochrona i promocja obiektów zabytkowych, wprowadzenie w ich otoczeniu systemu tablic informacyjnych oraz planów z jednolitym oznakowaniem, 8. Dostęp do technologii mobilnych w obszarach koncentracji ruchu turystycznego, np. przy obiektach zabytkowych, 9. Wsparcie dla przydomowych źródeł energii odnawialnej, klastrów i spółdzielni energetycznych oraz spalarni biomasy i biogazowni, 10. Realizacja sieci kanalizacyjnej, wodociągowej oraz oczyszczalni ścieków, 11. Identyfikacja osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi, wprowadzenie systemu monitoringu, właściwe zabezpieczenie i zagospodarowanie terenów osuwiskowych, 12. Rozwój ruchu turystycznego oraz specjalizowanego rolnictwa w ramach obszaru funkcjonalnego „Ogród” W Programie zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Wisły, przyjętym w 2016 r. założono budowę dwóch suchych zbiorników: zbiornika Joniny na dopływie spod Pustej Góry i zbiornika Kowalowa na Szwedce.

15. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ

Na obszarze gminy Ryglice zidentyfikowano obszary szczególnego zagrożenia powodzią. Obszary te podlegają zakazom i ograniczeniom wynikającym z obowiązujących przepisów prawa wodnego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Ryglice – Tom I 121